BTG in Business najaar 2020 by Magenta Communicatie

najaar 2020

UITGAVE VAN BRANCHEVERENIGING ICT EN TELECOMMUNICATIE GROOTGEBRUIKERS

IN BUSINESS Steven Van Belleghem: ‘Krankzinnig dat het internet niet bezweken is’ BTG roept op tot nationale 6G-strategie Women in Tech van start

connected impact

aanjager voor digitale verandering WWW.BTG.ORG

Durf te dromen Word een wendbare datadriven organisatie dankzij onafhankelijk advies over innovatieve ICT ĂŠn resultaatgerichte begeleiding bij de implementatie.

Enabling 5G for a better society

Download de whitepaper voor meer informatie op strict.nl/whitepaper5G

woord vooraf

2021: het jaar van Connected Impact De coronacrisis maakt inzichtelijk hoe sterk Nederland afhankelijk is van zijn digitale infrastructuur. Het afgelopen jaar was in vele opzichten bijzonder. Duidelijk is dat we snel en makkelijk konden overschakelen naar thuiswerken door adaptie van nieuwe technologieën. Het is zonneklaar dat er in onze sector achter de schermen veel is gebeurd. En dat gaat volgend jaar zeker dóór. Dan gaan technologieën en thema’s als 5G, Wifi6, eSIM, IoT en AI het verschil maken. Niet als stand alone-oplossing, maar in combinatie met elkaar. Alle reden voor BTG om in 2021 het jaarthema Connected Impact te voeren. De applicaties en cases zijn er, de infrastructuur voor steeds betere en snellere connectiviteit krijgt nu snel vorm. Hoe groot de connected impact zal zijn, is sterk afhankelijk van het gegeven hoe wij hiermee omgaan. Het mag niet zo zijn dat we tot een volgende pandemie moeten wachten voordat er stappen gezet worden op het gebied van Artificial Intelligence, Internet of Things en Big Data. Dat gaat niet vanzelf. Dat vraagt om visie en beleid. Hiervoor zijn investeringen en adoptie nodig. In dat adoptieproces willen wij met BTG een voortrekkersrol spelen. En met ‘wij’ doel ik op gebruikers en bedrijven, op brancheorganisaties en overheden. Sámen moeten we volgend jaar verder bouwen aan een toekomstbestendige, digitale delta. Dat zit in ons DNA: bruggenbouwer in een digitale omgeving. Om onze toonaangevende digitale positie ook in de toekomst te behouden is actie nodig. Als BTG pleiten we bijvoorbeeld voor een deltaplan voor de digitale infrastructuur van ons land. Dat we willen opstellen, samen met de overheid en een aantal belangen- en brancheverenigingen. We willen tot een integrale aanpak komen. We hebben te maken met een groot aantal problemen die in onderlinge samenhang opgelost moeten worden. Denk aan vestigingsbeleid van datacentra. Daarnaast pleitten we voor een minister voor digitale infrastructuur in het komende kabinet. In alle landen om ons heen is die er al. BTG heeft zowel de rol van aanjager als verbinder. Het afgelopen jaar hebben we aansluiting bij en samenwerking met andere IT-gerelateerde partijen gezocht. Zoals een partnership met de Stichting Digitale Infrastructuur Nederland (DINL) een samenwerking met de Future City Foundation (FCF) en met de Dutch Data Center Association (DDA). Verder zijn we aangesloten bij ECP. Via ECP is BTG betrokken bij de Nederlandse AI Coalitie en de 5G-coalitie. En onze directeur, Petra Claessen, is voorzitter geworden van iPoort, wat ons een cruciale positie geeft in de landelijke politiek. Onze missie is onze leden, en de wereld om hun heen, te helpen accelereren. Welke kansen zijn er om snelheid te maken? Dát is waar de markt om vraagt. Ook in 2021 willen we, samen met onze leden en technologiepartners, het verschil maken. Impact maken doen we samen: Connected Impact maakt het verschil. Namens bestuur, directie en team van BTG, Eric Reij, voorzitter BTG Petra Claessen, directeur BTG/TGG

IN BUSINESS

inhoud

colofon

inhoud

BTG/TGG In Business BTG In Business is een uitgave van de Branchevereniging ICT en Telecommunicatie Grootgebruikers (BTG en Telegrootgebruik bv.). De vereniging behartigt de belangen van leden inzake Telecommunicatie en ICT, biedt een netwerk voor uitwisseling van kennis en ervaring tussen leden en realiseert inkoopvoordeel via dochterorganisatie TGG. Bestuur BTG Eric Reij (voorzitter) Christian Visser (penningmeester) Madeleine Lamers (secretaris) Directie BTG Petra Claessen Contactgegevens Pelmolenlaan 10 3447 GW Woerden Telefoon: 088-3532200 www.BTG.org Bladmanagement BTG Arianne Rutgers Productie en vormgeving Magenta Communicatie (Nijmegen) www.magentacommunicatie.nl Verspreiding BTG Magazine verschijnt in een oplage van 1.000 exemplaren. BTG-leden en bedrijfsvertegenwoordigers van de vereniging ontvangen het tijdschrift als onderdeel van hun lidmaatschap. Niet-leden kunnen het magazine op aanvraag ontvangen. Niets uit deze uitgave mag in zijn geheel of gedeeltelijk worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder bronvermelding én uitdrukkelijke toestemming van de uitgever (BTG). Hoewel deze uitgave op zorgvuldige wijze is samengesteld, zijn uitgever en auteurs niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden of onvolledigheden in deze uitgave. Zij aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie. © 2020

IN BUSINESS

18 3 6 8 13 15 16 18

Voorwoord Eric Reij BTG roept op tot nationale 6G-strategie BTG activiteiten en events Maak kennis met BTG’s ledenraad BTG’s plannen voor 2021 Innovatienieuws Vijf topvrouwen over connected impact

22 BTG: van intelligent connectivity naar connected impact 25 Column Paul Wijngaard 26 Mindshift: TGG van inkooporganisatie naar advies- en serviceplatform 29 De stand van circulaire IT 32 De opmars van refurbished

Claessen: ‘Samen kunnen we connected impact te maken. BTG/TGG is de verbinder tussen wetenschap, het bedrijfsleven en de overheid’ Pagina 16

inhoud

‘Voor we het wisten hadden we duizend discotheken als klant en verstuurden we één miljoen sms-jes per week’ Pagina 36

35 Column Marco Gons en Gino de Vin 36 CM.com: van(uit) de broekzak naar de beurs 38 Steven Van Belleghem: ‘Krankzinnig dat het internet het niet begeven heeft tijdens de lockdown’ 42 Alles wat je moet weten over self sovereign identity 44 NESAS: een belangrijke stap naar veilige IT-netwerken

47 2020: het jaar van veilig thuiswerken 52 ProRail, nieuwe BTG-partner, wil kennis delen en leren 54 BTG-partners bieden steden snelle uitrol monitoring bezoekersstromen 56 Fun meets function 60 Zo beperk je besmetting in publieke ruimtes 62 Over BTG en TGG

47 IN BUSINESS

BTG roept op tot nationale 6G-strategie █

tekst: redactie

Nu de 5G-netwerken en -locaties langzamerhand zichtbaar worden, is het belangrijk onze blik te richten op het belang van 6G-netwerken voor de toekomst van de Nederlandse economie. Volgens Petra Claessen, CEO van BTG, vraagt de introductie van 6G om nauwe samenwerking tussen overheden, onderwijs en het bedrijfsleven. “Een vroege start met 6G is cruciaal voor het veiligstellen van een wereldwijd leidende positie van Nederland.”

IN BUSINESS

Links: Eric Reij (voorzitter BTG), rechts: Petra Claessen (directeur BTG/TGG)

De eerste ronde van de 5G-veiling is net achter de rug en de telecomoperators hebben hun 5G-netwerken recent geactiveerd. Het is het begin van een volgende technologische revolutie, waarbij industriële processen steeds vaker en intensiever gebruik maken van mobiele technologie. Volgens Claessen staat nu al vast: 5G – en straks 6G – is mission critical en business critical voor de toekomst van Nederland. Claessen: “In de fabriek van de toekomst is 5G onmisbaar voor de communicatie met machines in de productiestraat, en daarmee voor de concurrentiekracht van de Nederlandse industrie. Ook remote sensoren, voertuigen en andere verbonden systemen zijn gebaat bij een goed werkend 5G-netwerk met landelijke dekking. Niet alleen de industrie, het transport en de logistiek, maar ook publieke instellingen zoals ziekenhuizen zijn meer dan ooit afhankelijk van betrouwbare breedbandverbindingen die altijd werken. Daar moet meer oog voor zijn.”

Industriële IT

De ontwikkeling van de noodzakelijke technologie is nog in de beginfase, maar volgens Claessen is nu al duidelijk dat de Nederlandse industrie op het gebied van 5G niet de voortrekkersrol vervult die wenselijk is: “Amerika en Azië hebben dat beter en efficiënter aangepakt en lopen voorop qua innovatie. Als over tien jaar 6G zijn intrede doet, moet dat anders zijn.” Vandaar

dat Claessen vanuit BTG een appel doet op de Nederlandse overheid en het bedrijfsleven om de handen ineen te slaan. Claessen: “Een voortrekkersrol bij de ontwikkeling en introductie van 6G is een absolute noodzaak om een vooraanstaande rol te spelen in de industriële IT. Samenwerken binnen de EU en met de Verenigde Staten, Japan en China staat dan hoog op de agenda.”

Minister van digitale zaken

De situatie in Nederland wijkt af van de trends die Claessen elders in Europa waarneemt. “Wij hebben als enige EU-land nog geen minister van digitale zaken. Zo’n rol is cruciaal, want de overheid moet sturing geven aan het proces. Vakspecialisten kunnen de overheid helpen bij het maken van de juiste keuzes en het realiseren van de juiste investeringen.” Een belangrijk speerpunt in deze opgave is volgens Claessen het spectrumbeleid: hoe wordt de schaarse etherruimte strategisch verdeeld en hoe stellen we maatschappelijke belangen maximaal zeker? “De Nederlandse digitale infrastructuur moet toekomstzeker zijn, daar moet nu al over nagedacht worden”, aldus Claessen. “BTG vertegenwoordigt als succesvolle branchevereniging tal van partners die hier een belangrijke rol in kunnen spelen. Wij leveren onze kennis bij de overheid aan. BTG en haar leden willen met de mobiele netwerkoperators samenwerken bij het creëren van applicaties, toepassingen en strategieën, en bij het formuleren van een adequate visie.”

Digitale samenleving

Claessen oppert om een lijst van krachtige kerntechnologieën op te stellen, die essentieel zijn voor het succes van de digitale samenleving en 6G in het bijzonder: “Denk hierbij aan kunstmatige intelligentie (AI), intelligente gebruikersinterfaces, het stimuleren en ondersteunen van thuiswerken, zorg op afstand (telezorg), e-commerce en onderwijs op afstand. De overheid kan hierin een belangrijke rol spelen en bijvoorbeeld beleid maken op het gebied van subsidies en fiscale maatregelen. Ook het stimuleren van industriële vernieuwingen in tal van aandachtsgebieden is een taak van de overheid. Het optimaliseren van het antenne- en spectrumbeleid wordt

een van de hoekstenen van de veranderende denkwijze die nodig is.”

Sturing

Ook volgens BTG-voorzitter Eric Reij moet de digitale infrastructuur hoger op de agenda van de overheid komen te staan. “De Covid-19pandemie maakt duidelijk dat een opschaling uiterst noodzakelijk is om de maatschappij draaiende te houden. Daarbij is sturing door een krachtige overheid van essentieel belang. Veel partijen missen die nu.”

‘Een Een 6G-strategie is bepalend voor succes en kracht van Nederlandse economie’ Nederland kent voorbeelden van een succesvolle regionale visie op de inzet van 5G, zoals het 5Groningen-project. Programmamanager Peter Rake, die in 2019 de BTG-award kreeg als ICT/Telecommanager van het jaar, inspireerde partners in dit project om doelstellingen te realiseren op het gebied van internet-of-things, smart industry, innovatie en tal van andere elementen die nodig zijn om 5G tot een succes te maken. Met initiatieven als 5Groningen kan de markt de mobiele operators stimuleren om met volle ambitie in te zetten op 6G.

Digitaal deltaplan

De coronacrisis maakt eens te meer duidelijk dat Nederland sterk afhankelijk is van een digitale infrastructuur, vindt Petra Claessen. “Tegelijk constateert BTG dat de kwaliteit van de Nederlandse digitale infrastructuur flink onder druk staat. De migratie van onze mobiele infrastructuur naar 5G moet in feite nog op gang komen. Andere landen zijn al verder. En de onderliggende infrastructuur voor GAIA-X is ook

nog eens naar België gegaan.” Wil Nederland zijn toonaangevende positie behouden, dan is snel actie nodig, benadrukt Claessen. “BTG wil daarom een deltaplan voor de digitale infrastructuur van ons land opstellen, samen met een aantal belangen- en brancheverenigingen en de overheid. We hebben te maken met een groot aantal problemen die in onderlinge samenhang opgelost moeten worden. Doen we dat niet, dan is ons land zijn digitale koppositie straks kwijt.”

Nationaal Groeifonds

Bij de allocatie van gelden uit het Nationaal Groeifonds van 20 miljard euro voor duurzaamheid en groei, moet budget worden gereserveerd voor de ontwikkeling van een digitaal deltaplan en de uitrol van 6G, vindt Claessen. “Een digitaal deltaplan voor de Nederlandse economie draagt bij aan de doelstellingen van het groeifonds. Volgens de ministers Hoekstra en Wiebes moet het Nationaal Groeifonds helpen het verdienvermogen van Nederland op een duurzame wijze te vergroten. BTG vindt dat stimulering van de digitale economie hierin past. Een belangrijke rol die de overheid kan spelen, is het introduceren van fieldlabs waar belangstellenden ervaringen kunnen opdoen met de nieuwste technologieën. Het recent geactiveerde plan voor de Ruimtelijke Strategie Datacenters (DDA) is een voorbeeld van zo’n bouwsteen waar overheid, belangenorganisaties en industriële partijen elkaar vinden. Het is de routekaart richting 2030 voor de groei van datacenters in Nederland.”’

Krachten bundelen

BTG is volgens Claessen met haar brede achterban en kennis in het domein van ICT en Telecommunicatie dé aangewezen organisatie om alle partijen en kennis bijeen te brengen: “Onze vereniging vertegenwoordigt de vraagen aanbodzijde. BTG kan de vragen en wensen van deelnemers aan het deltaplan via de eigen kanalen bij de overheid adresseren. Langs deze weg moet het lukken alle krachten te bundelen die nodig zijn om Nederland een vooraanstaande rol te laten spelen bij het ontwikkelen van een gedegen 6G-visie.”

IN BUSINESS

Van conversatie naar conversie. Versterk je Marketing, Sales en Customer Service met het CM.com communicatie- en betaalplatform. Consumenten zitten op mobiel en verwachten van bedrijven real-time contact en persoonlijke interactie. Speel in op deze klantbehoefte en automatiseer en personaliseer je klantinteractie via mobiel in hun favoriete kanaal, zoals WhatsApp, Apple Business Chat, SMS en Voice. In combinatie met de betaalmogelijkheden van CM.com boost je je sales en ben je in staat om je klanten een unieke ervaring te bieden en verwachtingen te overtreffen.

Lees meer

CM.com #1 cloud software voor Conversational Commerce

activiteiten & events

BTG activiteiten & events 2020 BTG pleit voor deltaplan digitale infrastructuur De coronacrisis heeft duidelijk gemaakt dat Nederland sterk afhankelijk is van zijn digitale infrastructuur. Tegelijkertijd constateert BTG dat de kwaliteit van onze infrastructuur flink onder druk staat. Internationale internetkabels die voorheen steevast in Nederland aan land kwamen, vinden steeds vaker hun weg naar andere landen. Gemeentelijke overheden scherpen hun beleid rond vestiging van datacenters verder aan, waardoor groei steeds lastiger wordt. Gebrek aan stroom dwingt bedrijven uit te wijken naar andere locaties dan zij in eerste instantie prefereren. De migratie van onze mobiele infrastructuur naar 5G moet in feite nog op gang komen, waar andere landen al veel verder zijn. BTG wil een deltaplan opstellen voor de digitale infrastructuur van ons land, samen met de overheid en een aantal belangen- en brancheverenigingen.

BTG constateert maatschappelijke onrust bij onvoldoende bereikbaarheid De storing van Vodafone in juni toonde aan dat bereikbaarheid en continuïteit van cruciaal belang zijn. Juist in missie kritische omgevingen zoals de zorgsector. Bij BTG zijn alle sectoren geborgd met belangen en services. De grootzakelijke markt, het onderwijs de wetenschap en de overheid, vinden hun inhoudelijke pied-à-terre op het gebied van ICT en telecom binnen BTG. Daarnaast werkt BTG vanuit de Triple Helix- gedachte. Contact met de Rijksoverheid zoals het Ministerie van EZK is essentieel. BTG neemt het initiatief om de dialoog aan te gaan met providers en missie kritische sectoren voor meer continuïteit in onze digitale connectiviteit.

BTG maakt zich sterk voor indoorconnectiviteit in de zorg

Floriade in 2022 definitief naar Almere Almere organiseert definitief de Floriade van 2022. Met het event willen burgemeesters en wethouders Almere op de kaart zetten als een groene en gezonde stad. “BTG is blij dat de Floriade in 2022 definitief neerstrijkt in Almere. Petra Claessen, directeur BTG/TGG BTG: “BTG en onze Smart Society expertgroep staan klaar om de Floriade te helpen met innovatie en meer.”

Tijdens een kennissessie met meerdere zorgorganisaties heeft BTG zich geprofileerd als dé partij die zich inzet voor een meer professionele indoorconnectiviteit in de zorg. Er werd gesproken over de toekomst van indoorcoverage en hoe zorginstellingen daar het beste op in kunnen spelen. BTG gaat zorginstellingen rondom dit onderwerp ook vertegenwoordigen richting het ministerie van EZK. BTG zet de komende tijd meerdere vervolgstappen. Het wil onder meer een gesprekspartner zijn voor zorginstellingen als het gaat om indoordekking-oplossingen. BTG richt specifiek voor de zorg een peergroup op. Petra Claessen; “Met onze serviceorganisatie TGG gaan we met onze solution partners producten en diensten ontwikkelen om onze leden op dit vlak te ondersteunen.”

>>>

IN BUSINESS

KPN Secure Networking beschermt uw organisatie tegen digitale aanvallen We denken allemaal dat overkomt mijn organisatie niet. Maar cybercriminelen worden steeds slimmer. Daarom beschermt KPN Secure Networking uw organisatie tegen digitale aanvallen. Zo is uw netwerk optimaal beveiligd. kpn.com/securenetworking

activiteiten & events

BTG gaat strategische samenwerking aan met HSD

Telecom- en cloudbedrijven doen goede zaken tijdens de coronacrisis Brancheorganisaties Cyberveilig Nederland, Stichting Nationale Beheersorganisatie Internet Providers (NBIP), DHPA Trusted Cloud Experts, ISPConnect, BTG/TGG, Fiber Carrier Association (FCA) en koepelorganisatie Digitale Infrastructuur Nederland (DINL) hebben een enquĂŞte gehouden bij bedrijven in de online-dienstverlening en automatisering. Meer dan honderd bedrijven deden mee. Het grootste deel (47 procent) van de bedrijven ervaart op korte termijn geen voor- of nadelen. Ruim een kwart heeft last van de maatregelen en ziet een omzetdaling in het tweede kwartaal van 2020 ten opzichte van hetzelfde kwartaal in 2019. Maar een ander kwart van de bedrijven ziet juist een toename van hun omzet ten opzichte van vorig jaar.

BTG en het nationale veiligheidscluster HSD gaan samenwerken aan het gemeenschappelijke belang van veilige, digitale IT-, IoT- en telecom-producten en -diensten. Directeur BTG Petra Claessen en Joris den Bruinen, directeur HSD tekenden deze strategische samenwerkingsovereenkomst in Woerden. Het veiligheidscluster HSD is een netwerk van circa 300 bedrijven, overheden en kennisinstellingen die samenwerken aan kennisontwikkeling en innovatie in (digitale) veiligheid, met als doel een veiligere wereld, meer bedrijvigheid en meer banen. Naast deelname aan elkaars activiteiten wordt gekeken naar samenwerking in de vorm van certificeringen en digitale veiligheidstrainingen. Daarnaast gaan beide partijen op nationaal niveau met andere stakeholders samenwerken aan het gemeenschappelijke belang van veilige, digitale IT-, IoT- en telecomproducten en -diensten.

BTG start peergroup Women in Tech

Virtuele editie van Almere Tech Talks inspireert stakeholders Almere Tech Talks gaf een goed beeld van de innovatiekracht van de gemeente Almere. Het inspireerde de deelnemers tot toekomstige nieuwe samenwerkingen. Aan de virtuele meeting namen met name bestuurders van technologische ondernemers uit Almere deel, maar ook strategische partners zoals Amsterdam Smart City en BTG.

BTG wil met Women in Tech vrouwen en techniek meer met elkaar verbinden: een peer-to-peer aanpak, vanuit de triple helix. BTG heeft contact met de wetenschap, het bedrijfsleven en de overheid en is eveneens de brug naar het onderwijs. Bovendien moet Nederland zijn plek op de Europese ranking van digitale infrastructuur weer innemen. BTG Women in Tech kan hierin een rol spelen. Daarnaast wil BTG Women in Tech het gesprek aangaan met degene die de Vaste Kamer Commissie Digitale Infrastructuur vorm gaat geven. Uitgenodigd voor de peergroup Women in Tech: Nathalie Belchior Massa (Spryng), Leonie van den Beuken (Amsterdam Smart City / AEB), Saskia Bruines (Gemeente Den Haag), Lieve Declercq (SPIE), Angeline van Dijk (Agentschap Telecom), Sandra van Heukelom (Pels Rijcken), Karin Hofman (Alliander), Sascha Hoogendoorn (TU Delft/ Mobility Innovation Center Delft), Muriel van den Hout (ASML), Barbara Kathmann (Gemeente Rotterdam), Anneke Keller (Jumbo supermarkten B.V.), Katja van Kranenburg (CMS), Lieke Lamb (Trendwatcher), Yvette Meijer (Cellnex Telecom Companies), Touria Meliani (Gemeente Amsterdam), Marieke Snoep (KPN), Heleen Uijt de Haag (Ministerie van Economische Zaken en Klimaat), Lenneke de Voogd (TU Delft/ Do loT Fieldlab), Rosalie Weijers (Novec), Odette van Zijdveld (Aliter Networks). Lees een interview met een aantal vrouwen van Women in Tech verderop in dit magazine onder de titel: Vijf vrouwen over connected impact.

Petra Claessen nieuwe voorzitter iPoort Petra Claessen is de nieuwe voorzitter van iPoort. Zij neemt het stokje over van Frits Bussemaker, die tien jaar voorzitter was. Claessen geeft aan op de ingeslagen weg voort te gaan en politiek, wetenschap, onderwijs en bedrijfsleven te verbinden in het streven Nederland digitaal weerbaar te maken en houden.

IN BUSINESS

Connectivity

Cyber Security

Kennisinstituut

Indoordekking

Mission Critical

circulaire economie

Internet of Things

Innovatie

Wat biedt BTG: • Events, bijeenkomsten, strategische tafels en netwerken • Leden & Partners • Samenwerking & belangenbehartiging • Kennisinstituut & Sourcing • Added value & producten en diensten, uitrol via TGG

BTG verbindt organisaties in hun gezamenlijke belangen op het gebied van ICT en Telecommunicatie. Binnen BTG bundelen overheidsorganisaties, commerciële bedrijven, kennisorganisaties, leveranciers van telecomdiensten en providers hun wensen, kennis en expertise. BTG is bruggenbouwer in het digitale domein. Hiervoor organiseren we een structurele lobby tussen overheid, leveranciers en leden. Ook bieden we onze leden een netwerk voor ontmoeting en kennisdeling. BTG signaleert trends en vertaalt deze in strategie, duiding en activiteiten. Daarnaast realiseren we ledenvoordeel door de bundeling van vraag en de daarop gebaseerde dienstverlening binnen de BTG-serviceorganisatie TGG.

Pelmolenlaan 10 - 3447 GW Woerden – officemanager@btg.org – Telefoon: 0348 495045 – www.btg.org

ledenraad

Maak kennis met de leden van de ledenraad van BTG Dit zijn ze, de leden van de ledenraad van BTG. Na een oproep en een gesprek met de verkiezingscommissie zijn dit de vertegenwoordigers van de leden.

Irina Gourbo Universiteit Utrecht

“We doen het sámen: met leden, voor leden.”

Victor Viveen Nationale Politie, voorzitter ledenraad

“Als ledenraad hebben we de opdracht om te adviseren, als klankbord te fungeren, goedkeuring te geven aan bepaalde bestuursbesluiten en te inspireren om zo de vereniging te blijven die de belangen behartigt van alle leden en helpt in kennis en ervaring uitwisselen.”

Cees den Heijer Rijksoverheid

Peter Rake Economic Board Groningen

“Ik ben bijzonder vereerd om toe te treden tot de ledenraad van de BTG. Ik zet mijn brede ervaring in de telecom- en ICT-sector graag in om de juiste koers van de BTG te helpen bepalen, en de ambities van deze belangrijke speler in het innovatie-speelveld van de bv Nederland te realiseren. Ik doe dit vanuit de overtuiging dat de innovaties in telecom en ICT een essentiële bijdrage leveren aan de toekomst van het land waarin ik graag wil wonen en werken.”

“Samen op pad. Dit credo gebruiken we ook binnen de rijksoverheid en die gaat ook op voor mijn motivatie voor de ledenraad. Daarnaast vind ik het gewoon leuk en interessant om deel te nemen en bij te dragen. Meerdere wegen leiden naar Rome. Dus ik ga op pad!”

Kevin Hengstz Motivaction, namens de geassocieerde leden

Harry Vermeulen Schiphol Group, secretaris ledenraad “Ik geloof in het samen bouwen aan onze vereniging vóór en dóór leden. Hier wil ik me sterk voor maken.”

Camiel van den Berg sTN Telefact

“Je bent net zo sterk als het team waarmee je mag werken.”

“Als geassocieerd lid binnen de BTG ledenraad wil ik een sparringpartner zijn voor het bestuur en de directie, voornamelijk door het inbrengen van actuele consumenteninzichten vanuit het Digitality-onderzoeksprogramma op het gebied van intelligent connectivity. Daarnaast denk ik, door de dagelijkse gesprekken in het werkveld, actuele thema’s te kunnen signaleren en om te zetten in stakeholderinzichten voor de BTG.”

IN BUSINESS

WE CONNECT PEOPLE

With more than 61,000 communication nodes through which mobile, TV and radio signals pass, critical communication networks and devices and applications for â&#x20AC;&#x153;smart citiesâ&#x20AC;? are connected which cover more than 200 million people in Europe, Cellnex Telecom is committed to the intelligent management of infrastructures, services and telecommunications networks. People whose goal is to facilitate the connectivity of people wherever they are. At Cellnex Telecom we promote the connectivity of telecommunications.

www.cellnextelecom.nl

plannen 2021

Januari

Juni

Februari

Juli

Thema Type IoT Masterclass BTG Nieuwjaarsevent Business Event Pattern Recognition Knowledge Café

Thema Type Digital Connectivity Overheid Expertgroep Smart Society Peergroup Young Professionals ism IT Circle Knowledge Café Operator Private 5G Event 4G Masterclass WiFi6 Knowledge Update

Maart

Thema Type Roadshow Smart Cities Event Big Data Day Event 5G Masterclass Datacenters, ism NorthC Knowledge Café Digital Connectivity Zorg Expertgroep ntb Peergroup Managers IoT in 5G Knowledge Café Dutch IT Channel Awards Peergroup Executives

April

Thema Type Indoor dekking Event Affective Computing Event IT Security Masterclass ism Agentschap Telecom Event ntb Knowledge Update

Mei

Thema Type Quantum Computing Event Roadshow Smart Cities Event WiFi6 Masterclass ntb Peergroup Young Professionals

Thema Type Open RAN Knowledge Update Knowledge Café BTG Business Event & Awards Business Event ntb Peergroup Managers

Thema Type Mobile World Congress Barcelona ntb Knowledge Update

September

Thema Type 5G Masterclass 5G Veiling Knowledge Café Executive Diner Finalisten Diner Roadshow Smart Cities Event IoT Successtories Event

Oktober

Thema Type ntb Knowledge Update Connected Society Examples Event Connected Impact Enterprise BTG Business Event 6G Ontwikkeling Knowledge Café ntb Peergroup Managers

November

Thema Type Smart City Expo Event KMBG Update Event ntb Peergroup Young Professionals ntb Knowledge Update

December

Thema Type ntb Knowledge Café ntb Expertgroep Indoordekking

IN BUSINESS

innovatienieuws

One small step for man …One giant leap for Virgin Hyperloop. Begin november van dit jaar gingen er voor het eerst twee menselijke passagiers mee met de hogesnelheidstrein. Aan boord gingen Josh Giegel, chief technology officer en medeoprichter, en Sara Luchian, het hoofd van de passagierservaring van het bedrijf. Voordat de twee aan boord stapten had Virgin Hyperloop ongeveer vierhonderd onbemande tests van het systeem uitgevoerd. De Hyperloop ‘rijdt’ door middel wrijvingsloze beweging, waarbij twee sets magneten samenwerken om de trein af te stoten en van de rails en vooruit te duwen, waardoor een zwevend effect ontstaat. Hiermee kan een snelheid worden behaald van meer dan duizend kilometer per uur, tien keer sneller dan traditionele treinen. Om comfort- en veiligheidsredenen was deze test beperkt tot een snelheid van ongeveer 170 kilometer per uur. bron: popularmechanics.com beeld: theverge.com

Heet, heter, heetst Het Duitse Fraunhofer instituut voor Milieu-, Veiligheids- en Energietechniek (UMSICHT) in Oberhausen heeft samen met het bedrijf Hörmann een brandwerend dubbelglas ontwikkeld dat extreme hitte kan verdragen en dat kan worden geproduceerd zonder de kankerverwekkende stof acrylamide en met minder restafval. Volgens Fraunhofer blijft er nu bij de normale dagproductie van brandwerende glazen deuren 150 tot 160 kilo restafval achter. Dat kan bij het nieuwe materiaal omlaag naar 20 kilo. Verder bieden de glazen deuren tot 120 minuten weerstand tegen een hitte van 1000 graden Celsius. De onderzoekers Holger Wack en Damian Hintemann ontvingen voor deze uitvinding de Joseph-von-Fraunhofer-Preis. De innovatie zit hem volgens Fraunhofer in een doorzichtige waterhoudende en elektrolytenrijke gel die wordt aangebracht tussen twee glazen platen. Tijdens een brand breekt het deel glas in de richting van het vuur al vrij snel. Maar tegen die tijd is de gel verdampt en koelt het tweede nog intacte stuk glas af. Er wordt bovendien een warmte-isolerende zoutlaag gevormd die voor extra bescherming zorgt. bron: innovationorigins.nl

Eerste stukje bio-asfalt een feit In de wegenbouw worden bitumen gebruikt om asfalt te binden en sterk te maken. Een groep wetenschappers van de stichting Circular Biobased Delta ging op zoek naar een oplossing en is daarbij uitgekomen bij de plantaardige stof lignine. Lignine komt in grote hoeveelheden vrij als restproduct bij allerlei industriële processen, zoals in de papierproductie. Het wordt nu meestal verbrand, maar het heeft dezelfde bindende kwaliteiten als bitumen en zou dus als vervanger kunnen dienen. De eerste proefstrook voor dagelijks gebruik is aangelegd in Vlissingen door het Zeeuwse bedrijf H4A. De lignine is in dit geval afkomstig van een pulpfabriek van het Finse bedrijf Stora Enso. er zou uitrol op grote schaal volgen als de ervaringen met dit wegdek positief zijn. bron: innovationorigins.com beeld: H4A

IN BUSINESS

innovatienieuws samenstelling en tekst: Joost Heessels & Daniëlle Vogels

Kijk, een spelcomputer zónder batterij Onderzoekers van de TU Delft en Northwestern University hebben een kloon gemaakt van de nostalgische Game Boy spelcomputer. Alleen deze kloon niet zijn energie uit vier AA-batterijen, maar uit de enkele zonnepanelen op de voorkant en uit de bewegingen van de gebruiker. De kunst is om de apparaten zo te prepareren dat ze hun taken naar behoren uitvoeren ondanks het feit dat ze af en toe uitvallen. Ze hebben hiervoor onder meer een nieuwe techniek ontwikkeld om de actieve staat van het systeem zo efficiënt mogelijk naar het permanente geheugen te schrijven, en weer terug zodra er voldoende energie is om verder te spelen. Het ultieme doel is een samenleving waarbij onze afhankelijkheid van batterijen minder wordt. Batterijen zijn duur en gevaarlijk voor het milieu. bron: innovationorigins.com

Stap in 2025 in elektrische vliegtaxi Nee, geen sciencefiction maar écht: transportminister Hendrik Wüst van de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen maakte in september van dit jaar een partnership bekend tussen het bedrijf Lilium en de vliegvelden van Düsseldorf en Keulen/Bonn. En als die plannen werkelijkheid worden, dan vliegen er vanaf 2025 elektrische taxi’s tussen deze luchthavens en meerdere grote steden in de regio zoals Münster, Dortmund, Bielefeld, Aken en Siegen. Volgens operationeel-directeur Remo Gerber van Lilium worden het emissievrije verbindingen met een reistijd onder de 30 minuten tegen een betaalbare prijs. De vliegtaxi is een soort elektrische mini-straaljager die verticaal kan opstijgen en landen. De vliegmachine heeft plek voor één piloot en vier passagiers. Voor de start en landing van de Lilium Jet denkt het bedrijf gebruik te kunnen maken van bestaande infrastructuur zoals heliports en daken van gebouwen. bron: innovationorigins.com

Pianospel met bionische handschoenen Evan Kirstel, een vooraanstaande B2B-analist en influencer deelde op het wereldwijde web een video over hoe een paar bionische handschoenen een 80-jarige klassieke pianist, João Carlos Martins, hielpen om weer piano te spelen. De maestro had de behendigheid in zijn handen verloren door veroudering en gezondheidsproblemen. De handschoenen zijn speciaal voor Martins ontworpen door industrieel ontwerper Ubiratan Bizarro Costa. Ze zijn ontworpen om de vingers van de pianist weer omhoog te bewegen nadat ze zijn ingedrukt bij het bespelen van de toetsen op de piano. bron: verdict.co.uk beeld: nbcnews.com

IN BUSINESS

coverstory

vijf topvrouwen over connected impact █

tekst: Joost Heessels & Daniëlle Vogels

De digitalisering verandert onze wereld razendsnel. Met corona en de uitrol van 5G als recente aanjagers. Wat is er nodig om van deze ontwikkeling een succes te maken? BTG/TGG directeur Petra Claessen spreekt vier topvrouwen uit de ICT-wereld over connected impact. Een verhaal over techniek, samenwerking en de menselijke maat.

IN BUSINESS

Claessen spreekt met Leonie van den Beuken, Programma Directeur Amsterdam Smart City, Angeline van Dijk, directeur-hoofdinspecteur bij Agentschap Telecom, Lenneke de Voogd, Programma Manager van Delft on Internet of Things (Do IoT) Fieldlab en Sascha Hoogendoorn-Lanser, directeur van het Mobility Innovation Centre Delft (MICD). Dat Claessen met deze vier vrouwen in gesprek gaat is geen toeval. De vier ontmoetten elkaar al eerder, tijdens een webinar dat BTG in november organiseerde als onderdeel van Smart City NL week. Claessen: “BTG/TGG is de spin in het web in het triple helix-model. Samen kunnen we connected impact maken. We zijn de verbinder tussen wetenschap, het bedrijfsleven en de overheid.” BTG kiest voor connected impact als jaarthema voor 2021. Wat versta je onder connected impact en waarom is het belangrijk? Hoogendoorn-Lanser: “Als 2020 en de coronapandemie ons íets geleerd hebben, is het wel hoe belangrijk connectiviteit is.” Van Dijk: “Je kunt dat begrip op verschil-

coverstory

lende manieren lezen. In de technische zin van het woord is de uitrol van 5G in Nederland begonnen. 5G brengt een connected wereld met meer, betere en snellere verbindingen tussen mensen, apparaten en organisaties. Een wereld waarin een slimme aardappel communiceert met een drone, en waarin een auto contact heeft met een verkeerslicht. Dergelijke verbindingen hebben impact, ze veranderen, vergemakkelijken of verrijken ons leven. En je kunt het begrip connected impact nog op een andere manier lezen, die gaat over samenwerking tussen mensen. BTG voelt haarfijn aan dat de digitale verandering alleen kan slagen als wetenschap, bedrijfsleven en de overheid connected zijn. Zonder onderlinge verbondenheid en samenwerking geen impact, zonder samenwerking geen succes. De BTG is daar een belangrijke en gewaardeerde hub in.” Van den Beuken: “Precies. Impact betekent voor ons ook dat je een zinvolle bijdrage levert, transities merkbaar versnelt en daarmee de leefbaarheid in steden en regio’s verhoogt. Dit kan nooit op zichzelf staan, dit kan alleen in verbinding gerealiseerd worden. Omdat iedere partij een eigen unieke bijdrage te leveren heeft. BTG verbindt die partijen, zodat ze samen tot mooie resultaten komen.” De Voogd: “Helemaal mee eens. Voor BTG, als verbinder tussen publieke en private organisaties, is connected impact dan ook een evidente keuze als jaarthema 2021.” Welke factoren in uw organisatie zorgen voor impact als het gaat om connectiviteit zoals 5G, AI, IoT, privacy of samenwerking (triple helix)?

realiseren die bijdragen aan een duurzamere, veiligere en gezondere samenleving.” Van den Beuken: “Impact creëren we door samenwerking en een brede blik. Wij werken met de zogenaamde dubbele triple helix. We betrekken namelijk ook bewoners, maatschappelijke organisaties en start-ups. Voor ons is het essentieel om deze partijen te verbinden zodat ze elkaars kwaliteiten kunnen gebruiken. We hanteren hierbij een breed palet aan waarden. Te vaak wordt alleen gekeken naar privacy en veiligheid, maar er is veel meer van belang. Voor mensen is het van belang hoe die connectiviteit hun persoonlijke leefwereld beïnvloedt, of de toepassing begrijpelijk is en of er naast het digitale ook nog ruimte is voor het menselijk contact. Deze waarden moeten in balans gebracht worden met effectiviteit, privacy en veiligheid. Geef de gebruikers zeggenschap. Overheid, bewoners en bedrijven moeten hierin samen optrekken.” Hoogendoorn-Lanser : “Precies. De gebruikers zijn in dit verhaal cruciaal. Zij zijn gaan gebruikmaken van de innovaties. Innovaties zijn alleen kansrijk als potentiële gebruikers in een zo vroeg mogelijk stadium bij ontwikkelingen worden betrokken. Door onze basis op de TU Delft Campus hebben we toegang tot grote groepen verschillende typen gebruikers. Dat maakt ons bij uitstek geschikt als proeftuin voor slimme en innovatieve vormen van mobiliteit.” Van Dijk: “Het brengt nieuwe uitdagingen en veranderende maatschappelijke opgaven met zich mee. Er moet vertrouwen zijn en blijven om

de digitale infrastructuur met gerechtvaardigd vertrouwen te kunnen gebruiken. De continuïteit van de digitale infrastructuur moet gewaarborgd zijn. Voor Agentschap Telecom betekent dat onder meer een intensieve focus op cyberveiligheid. Bijvoorbeeld op gebied van apparatuur. Cyberveilige apparatuur is van het grootste belang voor het vertrouwen in digitalisering.” Waar zitten mogelijke belemmeringen die de groei en het gebruik van deze factoren zou kunnen afremmen? Van den Beuken: “Ik voorzie dat de komende tijd een aantal organisaties in moeilijkheden komt waardoor ze minder tijd en financiële middelen hebben voor 5G en AI-projecten. Een andere mogelijke belemmering van een heel andere aard: er wordt juist zó veel vaart gemaakt dat de menselijke maat onder druk komt te staan. En dat er meer wantrouwen en aversie ontstaat.” Van Dijk: “Daarnaast kunnen incidenten het vertrouwen in de digitale infrastructuur en het gebruik ervan doen afnemen. Dat werkt vertragend en moeten we voorkomen. Agentschap Telecom werkt veel vanuit preventie, gericht op het voorkomen van incidenten. Bijvoorbeeld het voorkomen dat er (cyber)onveilige apparaten op de markt komen. Een andere potentiële belemmering is het wantrouwen in technologie. Bijvoorbeeld de zorg om antennes die een deel van de samenleving voelt. Antennes zijn voorwaardelijk voor connectie en digitalisering. Agentschap Telecom houdt toezicht op antennes, zodat de elektromagnetische velden rond antennes nooit de Europese limieten

De Voogd: “Bij de TU Delft richten we een werkend 5G-mobiel netwerk in op een regelluwe omgeving. Hierdoor is het mogelijk om toepassingen in een heel vroeg stadium in de praktijk te testen. Het stimuleert samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen, onderzoekers en experts in aanverwante vakgebieden. En wij werken ook samen met andere fieldlabs en livinglabs. Innovaties vinden hierdoor sneller hun weg naar de markt. Zo heeft onze maatschappij er direct profijt van. Een laagdrempelige samenwerking waar overheid, kennisinstellingen en bedrijven elkaar vinden, is de sleutel tot succes. Door samen op een open manier te innoveren, zoals in ons Do IoT Fieldlab, wordt kennis gedeeld en in een veilige omgeving van elkaar geleerd. Wij zijn ervan overtuigd dat we juist sámen beter in staat zijn om innovaties te

IN BUSINESS

coverstory

lijke inzet van technologie. Ik heb goede hoop dat we systemen ontwikkelen die toegankelijk en begrijpelijk zijn, mensen bij de samenleving betrekken en privacy respecteren. Een mooi voorbeeld is bijvoorbeeld de GVB. Zij maken de bezettingsdata van bussen en trams publiekelijk. Mensen die anders het OV zouden mijden, kunnen kijken wanneer ze veilig de bus of trein kunnen nemen.”

overschrijden.” De Voogd: “Maatschappelijke acceptatie is een voorwaarde voor succesvolle implementatie van IoT-innovaties op basis van 5G-technologie. En de zorgen over mogelijke gevolgen voor de veiligheid en gezondheid van mensen hebben hier een duidelijke invloed op, zoals Angeline net ook al aankaartte. Do IoT Fieldlab kan een positieve rol spelen bij de maatschappelijke acceptatie, omdat wij nieuwe producten en diensten al in een vroeg stadium testen in de praktijk. Daarbij ontdekken we niet alleen mooie kansen en voordelen, maar leren we ook over mogelijke toekomstige risico’s en beperkingen, bijvoorbeeld op het gebied van weten regelgeving, privacy en (cyber)security en stralingsveiligheid. Do IoT Fieldlab is een proeftuin waar deze zaken kunnen worden onderzocht. En de triple helix-samenwerking zorgt ook voor de nodige uitdagingen, zoals de verschillende belangen en tijdlijnen die elke partij heeft. De overheid wil het liefst vandaag nog een oplossing voor zijn inwoners, een bedrijf wil het product graag binnen een paar maanden op de markt, terwijl een onderzoeksinstelling meerdere jaren nodig heeft voor fundamenteel onderzoek. Maar door elkaars taal te leren, elkaars belangen te respecteren en open met elkaar in gesprek te gaan, kun je deze uitdagingen overwinnen, zo leert de praktijk.” Hoogendoorn-Lanser: “Ik sluit me helemaal bij Lenneke aan. Beleidsmakers worstelen vaak met de vraag óf en zo ja hoé ze met al deze nieuwe ontwikkelingen rekening moeten houden.

IN BUSINESS

Wetenschappers hebben niet altijd antwoord op alle vragen en voor bedrijven maakt regelgeving de stap naar implementatie in de praktijk vaak lang en complex. Als het MICD spelen we in op dit probleem door obstakels te verkleinen. We doen dit specifiek op het gebied van personenmobiliteit: een terrein waarin IoT, Artifical Intelligence en data een steeds belangrijker role spelen. We bieden een omgeving en faciliteiten waar bedrijven, overheden en wetenschapers gezamenlijk innovaties in het mobiliteitsdomein kunnen (door)ontwikkelen, testen, evalueren en mogelijkheden tot opschaling verkennen. Dit biedt de kans om met behulp van pilots een goed en volledig beeld te krijgen van de impact die innovaties kunnen hebben op het verkeeren vervoersysteem, de stedelijke inrichting, veiligheid, bereikbaarheid, duurzaamheid en inclusiviteit.” Wat gaan we merken van innovaties met een connected impact? Van den Beuken: “Zeker door corona zien we bijna wekelijks nieuwe innovaties in het smartdomein. Denk alleen al aan het spreiden van bezoekersstromen en en verbinding van mensen met hulp van digitale middelen. Dit is een enorme versneller. We hoeven niet meer in overvolle treinen en via drukke snelwegen te reizen. Ook niet als we straks weer allemaal naar werk en evenementen mogen. Daarnaast voorzie ik eerste stappen in de combinatie IoT en 5G, waardoor bijvoorbeeld goede proeven gedaan kunnen worden met autonoom rijden. En, ik zie dat er veel aandacht is voor mensvriende-

Hoogendoorn-Lanser: “Dat is inderdaad een mooi voorbeeld. Hopelijk vinden meer innovaties die we nu op mobiliteitsgebied zien hun weg naar een brede toepassing en leveren zij een positieve bijdrage aan de verduurzaming van ons mobiliteitssysteem. Ik denk aan nieuwe vormen van delen van vervoermiddelen, elektrisch rijden, Mobility as a Service, en automatische shuttles. Ook zou ik verder willen kijken dan de huidige innovaties en samen ontdekken welke nieuwe en onbegrensde mogelijkheden de toekomst ons verder zal brengen.” Van Dijk: “Sascha noemt het eigenlijk al, de verdergaande integratie van de digitale infrastructuur in alle geledingen en lagen van onze maatschappij. 5G is een belangrijke schakel voor digitalisering en de digitale infrastructuur is een voorwaarde voor alle economische sectoren. Hiermee verandert de rol van Agentschap Telecom ook. Die gaat niet meer alleen over telecom, maar raakt alle economische sectoren. Daarnaast zijn er tal van concrete innovaties te noemen die een connected impact gaan hebben. Met 5G kunnen we bijvoorbeeld veel meer en continu meten, zoals de waterkwaliteit, groenvoorziening, bodemgesteldheid en luchtkwaliteit. Hierdoor kun je al tijdig aan de juiste knoppen draaien en het welzijn en de leefbaarheid van een stad of dorp verbeteren.” De Voogd: “De voorbeelden die wij noemen illustreren dat het Internet-of-Things (IoT) doordringt en alle aspecten van de samenleving zal verbeteren. Ik hoop dat over tien jaar de nieuwe bedrijvigheid en start-ups die uit de samenwerking met Do IoT Fieldlab zijn ontstaan zullen hebben gezorgd voor veel concrete innovaties met maatschappelijk impact. En deze toepassingen draaien dan misschien niet eens meer op een 5G-verbindingen, maar zelfs op een 6G- of 7G-verbinding. Welke verbinding dan ook, het zijn in elk geval veilige toepassingen die van meerwaarde zijn onze samenleving.”

coverstory

Over Leonie van den Beuken

Over Sascha Hoogendoorn-Lanser Sascha Hoogendoorn-Lanser is directeur van het Mobility Innovation Centre Delft (MICD). Hoogendoorn-Lanser: “Het MICD biedt een omgeving en faciliteiten waar bedrijven, overheden en wetenschapers gezamenlijk innovaties in het mobiliteitsdomein kunnen (door)ontwikkelen, testen, evalueren en mogelijkheden tot opschaling verkennen. We proberen een match te maken nieuwe technologieën ons bieden en maatschappelijke vraagstukken. We kijken verder dan alleen de mobiliteitssector. Wat kun je van andere sectoren leren? BTG heeft een breed netwerk en is verbonden aan allerlei economische sectoren en kan een sleutelrol vervullen in dit leerproces.”

Leonie van den Beuken is Programmadirecteur Amsterdam Smart City. Van den Beuken: “Bij het netwerk van Amsterdam Smart City gaat het om het maatschappelijk waardevol inzetten van technologie. Publieke waarde creëren, en technologie inzetten vanuit een menselijk perspectief. Met BTG delen we deze doelstelling en hebben we een gedeeld, maar zeker ook aanvullend netwerk. Hiermee kunnen we elkaar versterken en samen nog meer waarde aan onze maatschappij toevoegen.”

Over Lenneke de Voogd

Over Angeline van Dijk

Lenneke de Voogd is programma manager van het Delft on Internet of Things (Do IoT) Fieldlab. De Voogd: “Het Do IoT Fieldlab richt zich op onderzoek en ontwikkelingen van nieuwe 5G- en Internet of Things-toepassingen. Voor economische groei, maar vooral ook om te werken aan belangrijke maatschappelijke thema’s, als gezondheid, veiligheid en duurzaamheid. BTG ziet, net als wij, dat de ontwikkeling van 5G en IoT talloze nieuwe mogelijkheden biedt en dat de triple helix-aanpak de sleutel is tot innovatie.”

Angeline van Dijk is directeur-hoofdinspecteur van Agentschap Telecom. Van Dijk: “Agentschap Telecom is toezichthouder op de digitale infrastructuur. Door de digitalisering richt het Agentschap Telecom zich op nieuwe actuele thema’s, zoals kunstmatige intelligentie, clouddienstverlening, digitaal veilige apparatuur, slimme energienetwerken en smart cities. BTG is voor mij een ontmoetingsplek en kenniscentrum waar ik in contact kom met telecomgrootverbruikers vanuit diverse disciplines en economische sectoren. Zeer gewaardeerd door mensen, organisaties en andere partijen die voor mij belangrijk zijn.”

IN BUSINESS

Over BTG

BTG: van intelligent connectivity naar connected impact 22

IN BUSINESS

Over BTG

BTG heeft een grote en diverse achterban, waarbij vraag en aanbod nauwkeurig op elkaar zijn afgestemd. Niet alleen leden maar ook andere belangstellenden weten de weg inmiddels te vinden naar BTG. Onze kennis gedreven sessies verheugen zich op een grote opkomst, tegenwoordig vooral in webinars en BTG Knowledge CafĂŠs. Tijdens deze sessies komen tal van actuele onderwerpen aan bod, zoals 5G, AI, IoT, data analytics & science, cybersecurity, indoordekking en mission critical & business critical. In deze sessies staan praktijkcases centraal, met oplossingen van onze solutionpartners.

Duurzame digitale infrastructuur

Petra Claessen, directeur BTG/TGG

Willen we in Nederland niet verder achteropraken met onze digitale infrastructuur, dan moeten we technische innovaties per direct oppakken. Hier maakt BTG zich sterk voor. We willen ons technische hart weer stevig laten kloppen. We gebruiken ook hiervoor de methodiek van triple helix: een samenwerking tussen overheid, wetenschap en het bedrijfsleven.

Daar waar marktimperfecties worden geconstateerd kan BTG hulp en support bieden door oplossingen aan te dragen. Als onafhankelijke partij verbinden we technologie en inhoud en zoeken we nieuwe samenwerkingsverbanden. Dit leidt tot een duurzame, digitale infrastructuur waar partijen samenwerken binnen een ecosysteem. We hebben alle aandacht voor cyberveiligheid, ingebed in een pakket van eisen waaraan moet worden voldaan. We werken samen met branches en andere deskundigen op het gebied van cybersecurity. Er is meer en meer vraag naar zekerheid over informatie. Dit vereist een aanpak in de certificering. Via het BTG Kennisinstituut pakken we de IT- en security-certificering op in nauwe samenwerking met onze solutionpartners.

Digitale weerbaarheid

Daarnaast focussen we ons op de versterking van de digitale weerbaarheid, een essentieel aandachtspunt van markt en overheid. Vanuit onze rol van belangenbehartiging brengen we dit punt op de agenda bij EZK. BTG wordt veelvuldig gevraagd door EZK voor zogenaamde consultatierondes. De achterban van BTG kent

een pluriforme samenstelling van gebruikers en solutionpartners. BTG heeft alles in huis voor duurzame oplossingen. We schakelen snel en adequaat en spelen in op de vraag vanuit de markt. Connected impact gaat in 2021 ook op voor BTG nieuwe aandachtsgebieden zoals agri en retail, zorg en overheid.

BTG Kennisinstituut

Het (weer) kunnen ontmoeten hetzij fysiek, digitaal of hybride, staat ook op de BTG-agenda. Daarom voegen we de peer-to-peer aanpak toe aan de kalender van 2021 voor BTG Students, Young professionals, Manager en Executives. Met het BTG Kennisinstituut zal het skills-paspoort verder worden ontwikkeld, want er is vraag naar meer gecertificeerde professionaliteit op het vakgebied van ICT en telecom. BTG gaat de handen ineenslaan met andere deskundigen. Werknemers van onze leden en partners kunnen zich laten scholen en omscholen op het vlak van ICT en IT. Het register staat klaar, degenen die reeds via BTG op het podium hebben gestaan voor de BTG ICT- en Telecom Awards, worden opgenomen in dit persoonsregister. Het jaar 2021 zal ook in het teken staan van accreditatie en certificering met als als doel internationale erkenning volgens het Europese kwalificatiesysteem. Connected impact pur sang. Op vele vlakken en aandachtsgebieden, allemaal verenigd binnen BTG, dĂŠ autoriteit op het gebied van ICT & Telecom. We houden contact. Take care & stay safe all of you!

Petra Claessen Directeur BTG/TGG

IN BUSINESS

CONNECTED = IMPACT

SCAN ME

BRING YOUR CONNECTED IMPACT TO A HIGHER LEVEL WITH CHG-MERIDIANâ&#x20AC;&#x2122;S TECHNOLOGY SOLUTIONS.

PreParation

roll-out

www.chg-meridian.nl

useful life

end of life

Efficient Technology Management

column

Paul Wijngaard

werkt bij TNO in de Unit ICT en is verantwoordelijk voor de telecomsector. Hij verbindt Nederlandse telecomoperators met andere bedrijven en organisaties om nieuwe innovaties te realiseren op basis van netwerktechnologie. TNO is uniek gepositioneerd als onafhankelijk Nederlands kennisinstituut en heeft zowel expertise op het gebied van ICT als op het gebied van specifieke bedrijfssectoren.

5G: technologische innovatie voor waardecreatie In de 21ste eeuw zijn communicatienetwerken onmisbaar voor onze samenleving geworden: vrijwel alle bedrijfstakken zijn ervan afhankelijk en bijna niemand wil en kan nog zonder internet. Dankzij het nieuwe 5G-netwerk hebben Nederlandse organisaties de mogelijkheid om belangrijke innovaties te realiseren. Want door nu in te spelen op 5G ontstaan mogelijkheden voor het optimaliseren van bedrijfstoepassingen en verduurzaming.

Nieuwe toepassingen

5G is één van de technologische innovaties waarmee verschillende sectoren nieuwe kansen kunnen creëren. Vergeleken met het 4G, kun je met 5G veel meer en sneller data versturen, heb je minder last van vertraging en is het betrouwbaarder. Daardoor zijn een hoop nieuwe toepassingen mogelijk. Steeds meer apparaten zullen via het internet met elkaar verbonden worden (Internet of Things) en kunnen gebruikers deze van afstand aansturen. Tussen 2020 en 2022 zal heel Nederland gedekt zijn met het 5G-netwerk. Daarom is het belangrijk om er nú over na te denken. Want 5G kan bedrijven en overheden helpen bij het realiseren van groei en de verduurzaming van hun activiteiten.

Slimme toepassingen

Met 5G kunnen we toepassingen en diensten ontwikkelen waar we ons nu nog geen voorstelling van kunnen maken. Het Internet of Things verbindt slimme woningen en maakt het leven van bewoners aangenamer. Machine to Machine-

communicatie maakt kantoren, installaties en apparaten slimmer en productiever. Met mobiele toepassingen is de gezondheidszorg van de toekomst in staat patiënten te behandelen op basis van individuele wensen. Slimme energienetwerken zullen consumenten transformeren van energiegebruikers tot producenten. En zelfrijdende voertuigen uit de moderne auto-industrie verminderen files en reduceren het aantal verkeersslachtoffers. Maar ook andere sectoren kunnen profiteren van de supersnelle 5G-dataverbindingen om grote aantallen apparaten snel en zonder vertraging, met lager energieverbruik en betere beveiliging met elkaar te verbinden.

Testen & bewijzen

TNO is bij veel van dit soort initiatieven betrokken. Binnen verschillende proefprojecten testen we met ondernemers, non-profitorganisaties en experts toepassingen van 5G op het gebied van zorg, energie, verkeer en logistiek, industrie, landbouw en leefomgeving. We proberen uit te zoeken hoe we als samenleving optimaal gebruik kunnen maken van de nieuwe mogelijkheden. Zo gebruiken we een 5G-verbinding om een arts op afstand, via een virtualrealitybril van een ambulancemedewerker, mee laten kijken waardoor een snellere diagnose mogelijk is. Of speciale dronecamera’s die via het 5G-netwerk gedetailleerde data naar de boer sturen over een agrarisch gebied. De boer ziet gelijk of de gewassen ziek zijn en waar nog wat mest kan worden gestrooid. Voor de meesten lijken deze voorbeelden nu nog sciencefiction, maar met 5G wordt het realiteit.

IN BUSINESS

Over TGG

Mindshift:

van inkooporganisatie naar advies- en serviceplatform â&#x2013;&#x2C6;

tekst: Petra Claessen

IN BUSINESS

Over TGG

Ineens werden we allemaal verrast door Covid-19. Hiermee veranderde ook de behoefte van onze leden en klanten. Na onderzoek bij onze leden en klanten hebben we de koers aangescherpt en is TGG is niet langer een inkooporganisatie, maar een advies- en serviceplatform. Ontzorgen is hierin het keywoord. In de eerste fase van de pandemie zijn we een onderzoek gestart bij onze ICT- en telecomgebruikers. De uitkomst: een toenemende behoefte aan services en ontzorging op alle mogelijke aspecten van ICT en telecom. En ook onze solutionpartners hebben we gevraagd met wélke dienstverlening zij onze leden en gebruikers zouden kunnen ontzorgen. Nu kunnen we vraag en aanbod aan elkaar koppelen om marktimperfecties op te lossen.

Complementaire twee-eenheid

Onze dienstverlening focust zich op de continuering van de digitale bereikbaarheid en weerbaarheid. Producten en diensten met betrekking tot de digitale infrastructuur komen beschikbaar voor onze leden en gebruikers. In afstemming met bedrijfsleven, onderwijs en overheid, gaat TGG nu aan de slag voor een duurzaam concept.

Dit triple helix-model passen we ook toe in de business via TGG. BTG met haar historie van 34 jaar is het inhoudelijke fundament waarop TGG stevig staat verankerd. BTG is content-gedreven en TGG is service-gedreven. Een relevante, complementaire twee-eenheid.

Snel en adequaat

De BTG-leden (ook klanten van TGG) verankeren zich in de BTG Expertgroepen, variërend van expertgroepen met inhoudelijke thema’s zoals indoordekking, circulaire economie, smart society, mission critical en business critical, tot expertgroepen met technisch georiënteerde thema’s zoals AI, IoT, cybersecurity en 5G. Vanuit deze Expertgroepen wordt business ontwikkeld waar de leden en gebruikers behoefte aan hebben. Via TGG worden producten en diensten ontwikkeld, gebaseerd op de inhoudelijke thema’s van BTG. Door deze koerswijziging kan ook TGG snel en adequaat inspelen op de behoefte van de markt.

Samen kom je verder

In deze hectische tijden is het zaak dat je oplossingen levert die waarde toevoegen voor de klant. Het is vanzelfsprekend dat TGG de bewezen succesvolle dienstverlening blijft voortzetten aan onze leden en klanten. TGG doet dit niet alleen, maar in samenwerking met solutionpartners die alle markten bedienen. We blijven de dialoog zoeken met de markt en de behoeften peilen. Conform het credo: alleen ga je sneller, maar samen kom je verder, geeft TGG vorm aan het serviceplatform.

Over TGG

TGG levert al 24 jaar op verzoek van de markt een duurzame dienstverlening van Telecom Expense Management (TEM). Ook heeft TGG in zijn portefeuille SMS-diensten en kunnen BTG-leden hoge kortingen krijgen bij het kopen van devices en het aangaan van diverse andere diensten van en bij TGG. Evident dat deze dienstverlening in het teken staat van ICT en telecom. We werken hiervoor nauw samen met diverse parnters.

IN BUSINESS

Magenta Communicatie

HET COMMUNICATIE BUREAU MET DE AANDACHT DIE JE VERDIENT Je kent je markt, je doelgroep en je weet wat je wil bereiken. Het ontbreekt je aan tijd en expertise om de communicatie met de markt goed in te vullen. Magenta Communicatie is dĂŠ specialist als het gaat om vorm, inhoud en rendement van jouw content.

Content creatie

Content distributie

Social media marketing

Branding storytelling

Online marketing

Offline marketing

Lead generation

www.magentacommunicatie.nl

circulaire IT

De stand van circulaire IT █

tekst: Marjolein Straatman

Circulaire initiatieven kunnen een bijdrage leveren aan de verduurzaming van de IT-branche. BTG vindt circulariteit ook een belangrijk thema en stelde onder meer een Expertgroep Circulaire IT samen. Maar hoe is het eigenlijk gesteld met circulaire IT in Nederland?

In een volledig circulaire economie bestaat er geen elektronisch afval, ook wel e-waste genoemd. Vooralsnog is dat geen werkelijkheid, maar wel vinden we partijen en initiatieven in het land die werken volgens de circulariteitsgedachte. Er is immers werk aan de winkel, óók voor de IT-branche. Het idee is dat e-waste zo veel mogelijk wordt voorkomen. Producten en hun onderdelen moeten behouden blijven en een zo lang mogelijke levensduur hebben. Zodoende

hoeven er minder nieuwe grondstoffen te worden aangeboord en krijgen ze een tweede leven. De instrumenten die hiervoor kunnen worden ingezet zijn reparatie van apparatuur, recycling en het reviseren van bestaande apparaten, oftewel: refurbishment.

De voordelen

Nu meer organisaties doordrongen raken van hun maatschappelijke verantwoordelijkheid ten

aanzien van de wereld en het milieu, kan circulaire IT een grotere rol gaan spelen. Zo is Odette van Zijdveld van mening, CEO (responsible for People, Planet, Profit) bij Aliter Networks. Aliter wil een verschil maken met IT en doet dat door het kopen, verkopen, verhuren en servicen van IT-infrastructuur apparatuur zoals routers, switches, servers en VoIP-systemen. Refurbished, wel te verstaan. Samen met BTG, waarvan Aliter een partner is, organiseerde het bedrijf in 2018

IN BUSINESS

circulaire IT

Ze hebben zichzelf in feite al bewezen. Alle maandagochtendfoutjes zijn er natuurlijk allang uitgefilterd. We durven vanwege onze uitgebreide testprocedures een levenslange garantie op onze producten te geven en we hebben ook weinig returns.”

toenemen. De wil is er steeds meer. Het loopt alleen soms spaak bij het vinden van de weg. Hoeffnagel: “De situatie is niet zodanig dat een IT-manager van een groot bedrijf Marktplaats afstruint voor een serie refurbished laptops. Het ontbreekt soms aan een ingang. Vooralsnog zien we zowel aan de vraag- als aanbodkant vooral kleinere partijen zoals startups en scale-ups in circulaire IT.” Daarnaast zijn er volgens hem hordes die organisaties beletten voor circulaire producten te kiezen, zoals verplichte servicecontracten en softwarelicenties die roet in het eten gooien. “Daarnaast is dataverwijdering, een must bij re-use, en het juridisch dichttimmeren vaak wel een uitdaging voor kleinere aanbieders”, zegt hij.

Corona

Slag te maken

‘Het gebruik van refurbished bespaart ook tijd’

Toch durft niet iedereen het aan om bedrijfsmatig circulair te gaan met een refurbished uitrusting. De redenen zijn divers. Koudwatervrees kan volgens Van Zijdveld gebaseerd zijn op de gedachte dat tweedehands minder goed functioneert. Voor sommigen is het simpelweg een gewoonte om voor nieuwe apparatuur te kiezen waarvan niet wordt afgeweken. Toch heeft ze wel het idee dat dat nu een beetje begint te kantelen. Na de uitbraak van de coronapandemie zag Aliter de vraag naar refurbished toenemen. “Het massale thuiswerken stelt eisen aan netwerken en capaciteit terwijl de fabrieken in China een tijdje hun deuren hebben gesloten. Het is een verklaring waarom meer bedrijven ons wisten te vinden. Maar, het speelt ook mee dat er een nieuw soort milieubewustzijn is ingetreden. We zien nu wat minder vliegverkeer en files doen met de wereld en ik denk ook niet dat we gauw teruggaan naar de situatie vóór corona. De aandacht voor circulaire producten neemt daarmee ook toe en daar kunnen verschillende partijen van profiteren.”

Hordes voor circulair

een themabijeenkomst over circulaire IT. Elke organisatie kan dan ook zijn voordeel doen met circulaire IT zoals refurbished apparaten, meent Van Zijdveld. Niet alléén de kleinere footprint die ermee wordt achtergelaten is winst. “Het bespaart ook tijd. Nieuwe netwerkapparatuur uit China laten komen gaat toch vaak gepaard met wachttijden. Ook zijn refurbished producten aanzienlijk goedkoper, in verhouding tot wel negentig procent. In combinatie met dezelfde functionaliteit als nieuwe apparaten maakt het ze dus zelfs beter. De kwaliteit is toegenomen.

IN BUSINESS

Circulariteit kan bijdragen aan een algehele verduurzaming van de IT-branche. Green IT Amsterdam is een stichting die zich hier eveneens op richt. In de vorm van projecten beoogt Green IT de IT-industrie te verduurzamen en daarnaast IT te gebruiken om die verduurzamingsslag ook in andere branches te maken. Circulaire IT vinden we terug in CEDACI, dat staat voor Circular Economy for the Data Centre Industry. Door dit project moet de datacenterindustrie binnen nu en de komende tien jaar meer circulair worden om zo e-waste terug te dringen, onder meer door het hergebruik van materialen. Robbert Hoeffnagel, belast met Green IT’s business development, ziet de interesse van het bedrijfsleven in circulaire IT

Ook lijkt het gezegde, onbekend maakt onbemind, soms ook te gelden voor circulaire IT-producten. Sommige organisaties zijn gewoon onvoldoende bekend met de mogelijkheden die er zijn, meent Paul-Robbert Viskil, al signaleert hij tegelijkertijd een markt voor gereviseerde hoogwaardige IT-producten. Hij is directeur van CHG-MERIDIAN Nederland, sinds enige tijd lid van de BTG. Het bedrijf begeleidt organisaties bij

‘Veel Veel apparatuur kan verstandiger worden ingezet, passend bij de gevraagde capaciteit’ de lifecycle van hun technologische apparatuur via full service leaseoplossingen. In de praktijk komt dat erop neer dat zij worden begeleid bij de aanschaf en het gebruik ervan en dat CHGMERIDIAN de apparaten daarna weer inneemt. Viskil: “Na gecertificeerde dataverwijdering en revisering vinden we voor deze refurbished computers, laptops en printers een tweede gebruiker. Om precies te zijn: in 95 procent van de gevallen. Dat doen we onder meer voor grote organisaties in het bedrijfsleven, de zorg en de publieke sector.” Viskil oppert dat meer bewustzijn voor de kansen van circulair is te realiseren door incentives, zoals statiegeld op apparatuur. Maar hij ziet nog wel meer ruimte voor verbetering: “Zo is er een flinke slag te maken in het overzicht over de route die een product aflegt ná de tweede gebruiker en mogelijk ook de derde. Nu is de situatie nog zo, dat we het apparaat vanaf het

circulaire IT

tweede leven dat het ingaat kwijt zijn. We hebben dan geen invloed meer op de weg die er verder wordt afgelegd en het is dus ook onduidelijk of de maximale gebruiksduur daadwerkelijk wordt benut. Circulaire IT is nooit volledig circulair. We zijn ermee bezig, maar we zijn er nog niet.”

Noodzaak van nieuw

Bovendien zijn er, ondanks de voordelen van circulaire IT, situaties denkbaar waarin nieuwe apparatuur wel de voorkeur heeft en zelfs noodzakelijk is. De kernactiviteiten van een bedrijf kunnen het er toe nopen, geeft Viskil aan, om te kiezen voor de snelste en dus nieuwste technologische infrastructuur: “Als je actief bent in datamining moet je beschikken over een gigantische capaciteit en razendsnelle processors, wat de keuze voor nieuw valide maakt. Daar staat tegenover dat er nog te veel organisaties zijn die standaard kiezen voor de meest geavanceerde IT-producten met mogelijkheden en functies die in de praktijk nooit worden gebruikt. Veel apparatuur kan verstandiger worden ingezet, passend bij de gevraagde capaciteit. Een doorschuifsysteem kan een optie zijn. Met nieuwe, razendsnelle computers voor bedrijven die ze nodig hebben en een tweede leven voor die apparaten bij partijen waarvoor die eigenschappen veel minder relevant zijn.”

Odette van Zijdveld

Boosten

Om circulaire IT een boost te geven zijn er verschillende stappen te zetten. Zo kan er volgens de geïnterviewden meer worden samengewerkt door partijen in de branche. Robbert Hoeffnagel ziet een belangrijke rol weggelegd voor fabrikanten. Met de European Ecodesign Directive van de Europese Commissie, waarin eisen worden gesteld aan de productie van elektronica zoals energieverbruik, komen we volgens hem al iets dichterbij: “Echt interessant wordt het als zij hun producten na het einde van het gebruik weer terug zouden moeten nemen. Op dit moment is er in Nederland wel meer interesse in circulaire initiatieven maar zitten bedrijven toch een beetje op elkaar te wachten in het ondernemen van actie. Wellicht is het een idee als de overheid een leidende rol op zich neemt en optreedt als een launching customer.” Ook BTG zelf kan volgens Hoeffnagel een bijdrage leveren. In de vorm van exposure bijvoorbeeld. “Het helpt als meer partijen doordrongen raken van de kansen van circulaire IT. Er valt natuurlijk ook gewoonweg geld mee te verdienen. Ook kan de BTG met zijn uitgebreide netwerk wellicht optreden als bemiddelaar tussen vraag en aanbod.”

Paul-Robbert Viskil

Robbert Hoeffnagel

IN BUSINESS

circulaire IT

De opmars van refurbished █

tekst: Daniëlle Vogels

De kledingapp Vinted heeft wereldwijd 34 miljoen gebruikers, er wordt circulair gebouwd, er zijn tal van manieren om voedselverspilling tegen te gaan en om spullen van elkaar te lenen. Hergebruik is, kortom, aan een opmars bezig. Niet alleen bij consumenten, maar ook in het bedrijfsleven, merkt Forza Refurbished. Een gesprek met partner manager Ernstjan Nijsink en accountmanager Femke van den Brand.

IN BUSINESS

Dat de zakelijke markt wel vaker achter de consumentenmarkt aanhobbelt weet Nijsink als geen ander. Hij zag het tien jaar geleden ook gebeuren, toen nog als mede-eigenaar van Into Telecom. Consumenten kochten een databundel, terwijl het bedrijfsleven er de toegevoegde waarde er nog niet van inzag. Nijsink: “Pas nadat mensen privé het gemak van data ervaarden en apps gingen gebruiken, ging ook de zakelijke markt over. Datzelfde patroon zien we nu bij refurbished. Dat raakt privé steeds meer ingeburgerd, in sommige kringen is het zelfs hip aan het worden. Consumenten kiezen vooral vanwege prijs en kwaliteit voor refurbished

circulaire IT

Van den Brand:

‘Refurbished Refurbished scheelt veel geld, geld het is duurzaam, je krijgt meer garantie, twee jaar, en bij Forza word je ook nog eens volledig ontzorgd’ bij wijze van, een doekje over een smartphone heen haalden en het verkochten als refurbished. Het Keurmerk Refurbished, een initiatief van Techniek Nederland, heeft hier verandering in gebracht.” Alleen aanbieders die een refurbished toestel op meer dan op vijftig punten controleren en twee jaar garantie geven (óók op de accu, Apple geeft zelf maar drie maanden, red.) kunnen dit keurmerk dragen. Van den Brand: “En wij voegen nog meer services toe. Zo zetten we bijvoorbeeld toestellen in Apple’s Device Enrollment Program (DEP), een programma waarmee je de toestellen makkelijk kunt implementeren binnen een organisatie, omdat je met hulp van DEP het toestel kunt koppelen aan een Mobile Device Management (MDM).”

gezamenlijk verleden bij Into Telecom al contact met BTG. En dit is nu verder versterkt. BTG biedt via haar dochteronderneming TGG allerlei diensten aan als one-stop-shop voor haar leden. Dus waarom niet de aanschaf van refurbished iPhones en iPads? Nijsink: “Juist grootzakelijke gebruikers kunnen impact maken. Zowel op het gebied van duurzaamheid als prijs. En omdat wij zowel leverancier als distributeur ineen zijn, kunnen we direct uit onze eigen voorraad grote aantallen leveren en de volgende dag bezorgen. We zien regelmatig aanvragen voor vele honderden toestellen binnenkomen. Vandaag besteld, morgen in huis, óók voor grote aantallen. Nóg een voordeel: leden van TGG profiteren van extra inkoopvoordeel.”

Klimaat- & coronacrisis

Van links naar rechts: Petra Claessen (BTG), Femke van den Brand (Forza Refurbished) en Ernstjan Nijsink (Forza Refurbished).

vervolgens vanwege de duurzaamheid. Het vertrouwen neemt toe en ook bedrijven maken nu steeds vaker de keuze voor refurbished. Vanwege duurzaamheidsdoelstellingen, maar zeker ook vanwege de aantrekkelijke prijs.”

Keurmerk Refurbished

In de wondere wereld van circulariteit komen begrippen voorbij als: hergebruik, tweedehands, vintage en refurbished. Vaak gebruikt als synoniem van elkaar, maar in het geval van refurbished wel degelijk een misvatting, zegt Van den Brand: “Dat was precies het imagoprobleem van refurbished: er waren partijen die,

En dan zijn er nog de klimaat- en coronacrisis (om maar wat te noemen), die de noodzaak van refurbished een extra duwtje geven. Van den Brand: “Ik merk dat klanten steeds gerichter naar duurzaamheid vragen. Profit-, maar zeker ook non-profitorganisaties moeten voldoen aan duurzaamheidsdoelstellingen. Het inzetten van refurbished-toestellen kan daaraan bijdragen.” De onzekere economische omstandigheden die de coronacrisis met zich meebrengt, maakt dat bedrijven kritischer zijn op hun uitgaven. Van den Brand: “Laten we wel wezen: prijs is nog altijd de nummer één reden om voor refurbished te kiezen. Ik had onlangs contact met een klant, een grote zorgorganisatie, die maar liefst twee ton had bespaard door de inzet van refurbished. Het is gewoon niet meer van deze tijd om alleen maar nieuwe producten aan te schaffen. Refurbished scheelt veel geld, het is duurzaam, je krijgt meer garantie en bij Forza word je ook nog eens volledig ontzorgd: we hebben alles in eigen huis.”

Samenwerking met TGG

Ongeveer een jaar geleden zijn BTG en Forza Refurbished gaan samenwerken. Een lijntje dat er al langer lag: Forza’s oprichter Jan-Willem van Dijk en Ernstjan Nijsink hadden vanuit een

Nijsink:

‘Omdat wij zowel leverancier als distributeur ineen zijn, kunnen we direct uit onze eigen voorraad grote aantallen leveren en de volgende dag bezorgen’ bezorgen

Bestel direct via TGG

Handig om te weten: het bestellen van refurbished iPhones en iPads gaat gemakkelijk en snel via de site van TGG. Ga naar webshop.telegrootgebruik.nl en log in. Bekijk daar alle modellen en check meteen de voorraad. Doen!

IN BUSINESS

When building IoT solutions, you need a connection thatâ&#x20AC;&#x2122;s as reliable as you. We lead the way when it comes to standardized cellular connectivity. So maximize your value with connections that are open and secure for everyone, just not everything. Ericsson. The quest for easy.

Donâ&#x20AC;&#x2122;t connect with just anything.

ericsson.com/iot

column

Marco Gons en Gino de Vin

Marco Gons is partner en aandeelhouder Itemlost en Gino de Vin is de co-founder en aandeelhouder. Voordat Marco zijn nieuwe carriĂ¨re als ondernemer begon werkte hij ruim twintig jaar in verschillende functie bij IBM. De laatste rol die hij daar vervulde was die van Director Infrastructure Services Benelux. Gino start zijn carriĂ¨re met Itemlost, hij studeerde hiervoor IT Business & Management aan de Haagse Hogeschool.

Gevonden (voorwerpen) met een QR-code Iedereen raakt wel eens iets kwijt. Dat is op zich al vervelend. Zeker als het een artikel is met (emotionele) waarde. Het was Gino die zoâ&#x20AC;&#x2122;n vier jaar geleden zijn hockeystick kwijt was en zich afvroeg of er geen simpele manier bestond om gevonden voorwerpen sneller met hun eigenaar te herenigen. Het was het begin van itemlost.

QR-code

Veruit de meeste mensen die een telefoon of sleutels van een ander vinden willen die teruggeven, maar stuiten daarin nog wel eens op drempels. Ze weten soms niet waar ze zich moeten melden. Met itemlost is het alleen een kwestie van de QR-code scannen op of aan het gevonden voorwerp. Vinder en eigenaar komen vervolgens anoniem met elkaar in contact.

Verloren item terug

De bewuste code kan worden ingegraveerd, met een label of sticker aan het artikel worden gelinkt of via wallpaper aan laptop of telefoon worden toegevoegd. Veel spullen blijven kwijt. Met itemlost vergroot je de kans met een factor vier dat een verloren item weer bij je terugkomt. Bedrijven kunnen hiermee hun eigendommen registreren, maar de QR-code ook cadeau doen aan hun klanten. Denk aan een label met de code in de eigen huisstijl. Gezien de neiging van de eindklant om zich te registreren, hebben organisaties zodoende ook een manier in handen om klantgegevens te verzamelen.

Iemand terugvinden

Dezelfde technologie wordt ook ingezet voor de veiligheid en het terugvinden van mensen. Zo zijn kinderen en mensen met geheugenverlies of dementie eenvoudig te volgen met de polsbandjes van Personlost. Ook hier wordt er weer een QR-code gebruikt. Degene die de persoon vindt scant deze. De ouder, naaste of andere betrokkene ontvangt vervolgens een sms, mail of telefoontje en ook de locatie kan worden gedeeld.

Behoeften

Met technologische toepassingen kunnen we steeds beter inspelen op behoeften die nu leven. Hetzelfde geldt voor de recent ontwikkelde, actieve Personlost 5G-tracker die het, gedragen om de pols, mogelijk maakt om de drager te volgen via een website (natuurlijk geheel volgens de GDPR/AVG privacyvoorwaarden). Hiermee wordt onder meer crowd control, het in kaart brengen van bezoekersstromen en hierop sturen, een optie voor organisaties. Ook is het relatief eenvoudig om een betaalsysteem te koppelen aan dit systeem. Zo kan er dus ook coronaproof worden betaald.

IN BUSINESS

interview

‘Een branchevereniging als BTG brengt mensen bij elkaar’

Van(uit) de broekzak naar de beurs █

tekst: Joost Heessels

CM.com is al een hele poos lid van BTG en leverancier van vooral sms-diensten via BTG’s dochterbedrijf TGG. Maar het inmiddels beursgenoteerde Bredase bedrijf doet veel meer: het levert technologie voor communicatieberichten, betaaldiensten en klantenservice, onder meer met conversational commerce. Tijd voor een goed gesprek met medeoprichter, CEO Jeroen van Glabbeek.

Het verhaal van CM.com begint al in 1999. Jeroen en Gilbert Gooijers doen tijdens hun studie technische bedrijfskunde aan de TU in Eindhoven mee aan een wedstrijd van VNO-NCW, KvK en Mckinsey voor een goed ondernemersplan. De twee bedachten een sms-dienst, waarmee discotheken hun bezoekers doordeweeks berichtjes konden sturen, om de aandacht van hun publiek vast te houden. De wedstrijd werd een flop voor de twee studenten: ze werden laatste. De jury zag er absoluut geen businessmodel in. Maar de naam

IN BUSINESS

die ze indertijd gebruikten, CM dat staat voor Club Message, is nog steeds de bedrijfsnaam. Van Glabbeek: “De jury zag er dan wel geen heil in, maar dat gold niet voor de discotheken. Die stapten massaal in op de nieuwe dienst. Gilbert haalde de eerste discotheek binnen en ik heb de eerste software gebouwd. Voor we het wisten hadden we duizend discotheken als klant en verstuurden we één miljoen sms-jes per week. Ineens waren we de grootste inkoper van sms-jes bij de operators.”

Jeroen van Glabbeek, CEO CM.com.

Conversational commerce

Het succes van CM.com trok al snel de aandacht van de tv-wereld. Het bedrijf ging de sms-diensten leveren voor programma’s als het Eurovisie Songfestifal waarmee kijkers konden stemmen op hun favoriet. Gaandeweg ontwikkelde het bedrijf steeds meer toepassingen. De recentste ontwikkeling: conversational commerce. De combinatie van communicatie tussen de consument en een bedrijf, bijvoorbeeld via WhatsApp en online betalingen. Van Glabbeek: “Je wil met een bedrijf ook contact hebben zoals je dat met familie en vrienden ook doet. Dat maken wij mogelijk. Dan doen we bijvoorbeeld voor Adidas. Die kun je appen met een vraag en wij handelen dat verkeer af, ook de software met de agents en de AI voor gesprekken via bots. Conversational commerce is nu aan het doorbreken.” En dan is er nog de enorme markt van notificaties. Van Glabbeek: “Dat doen alle grote retailers: PostNL, Albert Heijn, Picnic. Hun software via API’s gekoppeld met onze software, ofwel CPaaS, Communicatie Platform as a Service.”

interview

Broekzak

Twintig jaar geleden al zagen de vrienden de waarde en kracht in van communiceren op de telefoon. Van Glabbeek: “In je broekzak kunnen we je bereiken. Dat was toen al en dat is alleen maar meer geworden. Het is direct, persoonlijk en intuïtief. Bij elk probleem pakt iedereen direct zijn mobiel en zoekt naar een oplossing. Elk bedrijf moet zorgen dat hij dáár is. En er is nog een wereld te winnen. Veel bedrijven kun je nog helemaal geen appje sturen. We zien dat messaging apps in de communicatie met bedrijven in opkomst zijn. Want, niks zo makkelijk als communiceren via een communicatieapp als WhatsApp.” Het bedrijf investeert veel in sales en marketing. Van Glabbeek: “Dat is de reden dat we in februari 2020 naar de beurs zijn gegaan. Het product is klaar, de vraag is er en nu moeten we vooral verkopen en leveren. Dat doen we samen met onze partners en resellers.”

Belang van BTG

CM.com is al zo’n tien jaar betrokken bij BTG. Een aantal leden kocht sms-diensten in bij het bedrijf. Van Glabbeek: Je ziet nu dat de leden van BTG en de klanten van TGG ook breder kijken. Naar digitaal betalen en signeren bijvoorbeeld. Samen kijken we hoe we onze propositie nog interessanter kunnen maken voor de leden en klanten van BTG/TGG. En hoe de klanten nog meer gebruik kunnen maken van de veelzijdigheid van ons platform. Daarnaast zie ik ook zeker het belang van BTG voor hun leden. Zij kunnen er

kennis halen en makkelijk in contact komen met verschillende aanbieders. Een branchevereniging als BTG brengt mensen bij elkaar. En er gebeurt natuurlijk altijd heel veel achter de schermen. Je kunt niet alles aan de overheid overlaten. Zeker niet omdat bedrijven zoveel kunnen. En de relatie tussen overheid en bedrijfsleven kan altijd beter, daar speelt een branchevereniging als BTG een rol als spreekbuis.”

Blijven meedenken

Nu CM.com een beursgenoteerd bedrijf is, is sturen op verdere groei van belang. Daarbij vindt Van Glabbeek het belangrijk veel contact te hebben met zijn klanten: “Juist bij die klant gebeurt veel om op die nieuwe manier te kunnen communiceren. Het is niet alleen een kwestie van technologie leveren en kanaal openstellen, maar ook meedenken met die klant om succesvol te maken en de gebruikerservaring voor hun klant te verbeteren. We hebben bijvoorbeeld ook veel musea als klant. Vanwege corona kun je er nu online een kaartje kopen met tijdslot. Een jaar geleden had niemand hiervan gehoord. In een paar maanden tijd is het de standaard geworden. De komende jaren gaan we nog veel meer klanten succesvol maken en zal de technologie zich nog verder bewijzen.”

Over CM.com CM.com levert technologie voor communicatieberichten, betaaldiensten en klantenservice. Van stem-sms’jes bij het Eurovisie Songfestival, tot aan de sms-diensten van Parkmobile, het mobiel bestellen op Lowlands en de tickets van de Grand Prix in Zandvoort. Het gaat allemaal via CM.com. De totale omzet in 2019: 96 miljoen. Het bedrijf kende dit jaar een groei van 67 procent in Q3 ten opzichte van het jaar ervoor, met een brutowinstmarge van 25 procent. Het aantal verzonden berichten, sms, WhatsApp en Apple Business Chat, steeg met 41 procent. En een opvallende uitschieter bij telefonie: +183 procent. Veroorzaakt door het belverkeer van een nieuwe klant: de coronalijn.

‘Voor we het wisten hadden we duizend discotheken als klant en verstuurden we één miljoen sms-jes per week’

IN BUSINESS

trend

Interview met trendwatcher Steven Van Belleghem

‘Krankzinnig dat het internet het niet begeven heeft tijdens de lockdown’ █

tekst: Marcel Debets en Joost Heessels

IN BUSINESS

trend

We staan aan de vooravond van een nieuwe technologische revolutie, met ongekende gevolgen voor ons dagelijkse leven. Dat is de visie van trendwatcher Steven Van Belleghem, marketingspecialist met een focus op de digitale klantrelatie. Een gesprek met hem over de impact van AI, 5G en robotica op ons dagelijkse leven. De technologieën die de afgelopen tien jaar grote impact hebben gehad op de klantbeleving zijn 4G, mobiel en sociale media, zegt Steven Van Belleghem. “De huidige stand van zaken op het gebied van digitalisering, en ver daarbuiten, is grotendeels door deze drie zaken bepaald.” Inmiddels zijn dit volwassen technologieën, waar vrijwel iedereen gebruik van maakt, analyseert Van Belleghem. Nu staan we aan de vooravond van een nieuwe revolutie op technologische gebied. Artificial Intelligence, 5G, quantum computing en robotica gaan de komende jaren de ontwikkelingen bepalen. De technologieën zijn niet nieuw, maar zullen nu tot volle wasdom komen. “Dit zijn allemaal general purpose-technologieën, die ieder voor zich de potentie hebben om industrieën en individuele bedrijven te veranderen, en de combinatie van deze vijf maakt het extra krachtig. De hele wereld zal erdoor veranderen en dus ook de manier waarop bedrijven met klanten omgaan. Dit biedt heel veel mogelijkheden, maar ook de nodige uitdagingen en gevaren, en het is aan ons als maatschappij om te leren hoe daarmee om te gaan.” Kun je ze allemaal eens kort beschrijven? “AI zal de grootste impact hebben op onze maatschappij. We hebben er allemaal al mee te maken, zonder dat we het merken. Wat Facebook op jouw tijdlijn laat zien wordt volledig door kunstmatige intelligentie bepaald. Het is als het ware een onzichtbare laag op onze maatschappij. Een ander voorbeeld is de voice assistant, zoals die in smartphones en sommige slimme speakers zit. Laten we eerlijk zijn, die werken nog echt niet naar behoren. Het wachten is op de ‘iPhone’ op het gebied van voice assistants, die de huidige ‘Blackberry’s’

verslaat en een kantelmoment teweegbrengt. Dat gaat in de komende vijf jaar gebeuren en dan zullen we echt veel dagelijkse zaken aan die virtuele assistent uitbesteden. Elke persoon krijgt dan de beschikking over een persoonlijke assistent die invloed heeft op de manier waarop we online aankopen doen, klantenservice ervaren, gezondheidszorg, mobiliteit en nog veel meer dagelijkse dingen. Dit is wel een van de meest concrete toepassingen van AI, die enorm veel impact op de maatschappij zal krijgen. Van 5G zullen we niet, zoals de slimme assistent,

‘AI AI zal de grootste impact hebben op onze maatschappij’

van de één op de andere dag iets merken, maar over vijf jaar kijken we terug en dan merken we dat het de afgelopen jaren enorm belangrijk is geweest voor de technologische vooruitgang. De snelheid is niet direct het belangrijkste, het zal vooral gaan om de applicaties zijn die erdoor mogelijk worden. Wat betreft quantum computing, daar staan we echt nog aan het begin. Over tien of vijftien jaar gaan we daar heel veel gebruik van maken, maar vooral op de achtergrond. De consument zal er, in tegenstelling tot AI en 5G niet direct iets van merken. Er zal niet op elk bureau een quantumcomputer staan. Ook hier gaat het

vooral om wat er op de achtergrond mogelijk wordt door zulke computerkracht. Robotica gaat de komende jaren doorbreken. China kijkt hiernaar zoals in de vorige eeuw Bill Gates naar computers: op elk bureau en in elk huis een computer. Alle ontwikkelingen op het gebied van robotica in China zijn erop gericht om voor elke persoon een robot hebben. Nu hebben we nog vooral niche-robots. Denk aan de robotgrasmaaier of de robotstofzuiger. De echte uitdaging is om generieke robots te ontwikkelen, die voor meerdere taken geschikt zijn. China loopt echt voorop in die ontwikkelingen. We kunnen ons hier nauwelijks voorstellen hoeveel daar al gebruik wordt gemaakt van robots.” Van Belleghem schetst een futuristisch scenario op basis van de nieuwe technologieën. “Stel je eens voor dat de coronacrisis in 2035 plaatsvond in plaats van nu. Dankzij AI zouden we betere en snellere diagnoses kunnen stellen, de testresultaten zouden sneller beschikbaar zijn. 5G zorgt er dan voor dat er betere gezondheidszorg op afstand mogelijk is. En quantum computing zou ervoor zorgen dat het ontwikkelen van medicijnen veel sneller gaat, dankzij selectie van de juiste moleculen om die op te bouwen, omdat die razendsnel mogelijke modellen kan doorrekenen. En robots kunnen gezondheidspersoneel in een aantal gevallen vervangen zodat het risico op besmetting kleiner wordt. Dat laatste is echt geen science fiction, in sommige Aziatische landen worden robots al ingezet in de strijd tegen corona.” Connectivity is voor onze lezers belangrijk. Hoe verhoudt zich dat tot jouw voorspellingen? En hoe zie jij dit tijdsgewricht qua transformatie naar een nieuwe toestand? “2020 is het jaar van de grootste digitale trainingscursus ooit. We hebben een quantumsprong gemaakt op het gebied van digitalisering. Thuiswerken, videovergaderen, streaming,

IN BUSINESS

trend

‘Bij alle technologie is er een trade-off met duurzaamheid’

e-commerce, chat-apps, zijn allemaal spectaculair gegroeid. Eén van de spectaculairste jaren ooit. Krankzinnig dat het internet al die tijd is blijven werken. Van de ene op de andere dag is het datagebruik geëxplodeerd. Dat had in – pakweg – 2003 niet gekund. Smartphones waren er nog nauwelijks, videocalls waren er niet, hoe triest had dat voor de maatschappij uitgepakt? Opvallend is dat er hierdoor juist meer waardering is gekomen voor contact in levenden lijve. Maar het staat wel vast dat we niet meer teruggaan naar de oude situatie. De afgelopen maanden is gebleken dat steeds meer mensen merken dat online B2B-sales echt een goed alternatief kan zijn voor fysiek contact. Het blijkt ook dat het gemakkelijker wordt om nieuwe klanten binnen te halen. Het hele idee van zakelijke reizen gaat nooit meer terugkomen. Kantoren zullen kleiner en minder worden. De meeste bedrijven gaan niet meer terug naar de situatie met alle mensen elke dag op kantoor, uitzonderingen daargelaten, afhankelijk van de bedrijfscultuur. De flexibiliteit willen de mensen ook, en bied je dat niet, dan ga je moeilijk aan personeel komen. De work-life balans wordt steeds belangrijker, nu veel mensen de voordelen van thuiswerken hebben ervaren. De grootste problemen zullen komen voor bedrijven die zowel productie als administratie hebben. Dat gaat spanningen opleveren tussen hen die op het werk moeten zijn, om de machines te bedienen

IN BUSINESS

en het personeel dat wel de mogelijkheid heeft om thuis te werken.”

En hoe zit dat met waarde toevoegen aan de maatschappij?

Wat zijn de gevolgen van de ontwikkelingen in de wereld op de relatie tussen bedrijven en hun klanten?

“Bij alle technologie is er een trade-off met duurzaamheid. Iedereen weet: er is een afweging tussen gemak en privacy, tussen goedkope producten en de manier waarop die worden geproduceerd. Ik reis graag, maar dat is slecht voor de planeet. Zodra je die trade-offs kent, kun je je erop focussen om dat weg te werken en daar slimme technologie voor inzetten. Gebruik bijvoorbeeld drones met ledverlichting om een vuurwerkshow te realiseren. Of ontwikkel duurzame producten die nadelen wegnemen, bijvoorbeeld vleesvervangers die het origineel benaderen. Technologie zorgt voor een versnelling van dit soort oplossingen.”

“Ik denk dat je als bedrijf altijd uit moet gaan van de klant en welke filosofie en mindset je nodig hebt om waarde te creëren voor de klant. Technologie is daarbij nooit doel op zich, maar alleen een hulpmiddel. Digitaal gebruiksgemak is de normaalste zaak van de wereld. We zijn verwend op digitaal gebied. De vraag is dus hoe je je als bedrijf nog kunt onderscheiden. Een manier waarop je dat kunt doen is met het concept partner in life. Hoe kun je met technologie ervoor zorgen dat je relatie met de klant verder gaat dan puur de verkoop van dat ene product of die ene dienst? Een tweede mogelijkheid om je als bedrijf te onderscheiden is door je af te vragen hoe je als bedrijf waarde kunt toevoegen aan de maatschappij. De combinatie van deze twee concepten, plus het inzetten van technologie hiervoor, is de essentie van wat ik beschrijf in het boek The Offer You Can’t Refuse.” Welke rol speelt technologie hier dan in? “Technologie kun je vooral zien als een katalysator hierin, die de ontwikkelingen versnelt. Bijvoorbeeld bij partner in life, kan technologie een rol spelen om dat wat ik noem: proactieve digitale empathie te creëren. Empathie wordt gezien als iets menselijks, maar met behulp van data-analyse kun je proactief empathisch zijn. Zo heeft het babymerk Pampers een hele serie producten op de markt gebracht die niets met luiers te maken heeft, maar die puur inspelen op de basale gevoelens van jonge ouders: eet mijn baby genoeg, slaapt hij wel, ademt hij nog? Deze bestaat uit zaken als camera’s, sensoren in matrassen en dergelijke, die Pampers positioneren als hét merk dat goed voor jou en je baby zorgt.”

Wie of wat worden de winnaars en de verliezers de komen tien jaar? Alles begint bij de customer journey. Er zijn wel bedrijven die zeggen, we gaan de maatschappij veranderen, we gaan volledig duurzaam. En dan vragen ze zich af waarom ze niet succesvol zijn, en dat is dan meestal omdat ze niet van onderen beginnen, dus met de klantrelatie. We’re changing the world, zonder een voet aan de grond bij de consument te krijgen. Wat doen we fout? Het antwoord is: waarschijnlijk doe je niet genoeg aan gebruiksgemak, of is je productaanbod niet duidelijk genoeg. Dus je bereikt wel een kleine groep idealisten, maar niet de grote massa. Vier dingen zijn daarin belangrijk. Ten eerste, onzichtbaarheid: een onzichtbare, geautomatiseerde interface die een heleboel dingen regelt in de klantrelatie, waarvan wij niet eens weten dat die geregeld worden. Die bijvoorbeeld het productaanbod aanpast, of de communicatie aanpast. Proactiviteit is het tweede. De touchpoints van de toekomst zullen anticiperen op onze vragen in plaats van reageren. Ten derde zal de inspanning van de klant steeds kleiner en beperkter worden. Als het te lastig

trend

wordt om iets te doen, dan zal de klant afhaken. En het vierde ding is personalisatie. Vandaag de dag worden er nog heel veel zaken gemaakt voor de gemiddelde klant, maar die bestaat eigenlijk helemaal niet. Je zult steeds vaker maatwerk moeten leveren, wil je de klantrelatie goed houden. Als je niet in staat bent om digitale technologie te implementeren dan heb je geen schijn van kans om te overleven als bedrijf. Succesvolle bedrijven weten dat je op de emotie van de klant moet inspelen. En oog hebben voor duurzaamheid. Bedrijven moeten meer onderdeel worden van de maatschappij. De wereld staat voor grote uitdagingen en de consument kijkt met argusogen naar bedrijven. Ze verwachten dat die proactief een leidende rol pakken op het gebied van duurzaamheid en andere grote maatschappelijke vraag stukken van deze tijd. Voor veel organisaties zijn die vraagstukken veel te groot, daarom is het onvermijdelijk dat er partnerships worden gesloten die zich storten op technologische ecosystemen. Een brancheorganisatie als BTG speelt daarin een belangrijke rol.”

‘Een brancheorganisatie als BTG speelt daarin een belangrijke rol’ rol

Steven Van Belleghem is een veelgevraagde spreker als het gaat om de klantrelatie in het digitale tijdperk. Zijn laatste boek, The Offer You Can’t Refuse, beschrijft hij hoe nieuwe technologische ontwikkelingen een sleutelrol zullen spelen in de verwachtingen van de consument ten opzichte van winkels en bedrijven. Van Belleghem is daarnaast ondernemer en medeoprichter van inspiratiebureau Nexxworks, social media agency Snackbytes, en professor Marketing aan de Vlerick Business School. In november verscheen een eerste fictionboek, Eternal, een technologiethriller die speelt in 2041.

IN BUSINESS

self sovereign identity

Alles wat je moet weten over Self Sovereign Identity █

tekst: André de Kok

Een geboorte-uittreksel, het rijbewijs, een paspoort: voor dit soort documenten zijn we als burger afhankelijk van de overheid. De nieuwe technologie Self Sovereign Identity (SSI) is erop gericht dat mensen zélf de regie krijgen over hun eigen gegevens. André de Kok, onderzoeker bij de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens, praat ons bij over de laatste ontwikkelingen.

“De mens zelf én het vertrouwen in de mens staan centraal bij Self Sovereign Identity (SSI)”, vertelt André de Kok, werkzaam bij de Rijkdienst voor Identiteitsgegevens. “Burgers krijgen bij dit concept de regie over hun eigen gegevens en verklaringen.Alles begint bij een betrouwbare identiteit. Er zijn maar weinig partijen die burgers op hun blauwe ogen vertrouwen dat ze zijn wie ze zeggen te zijn. Dat is ook de reden waarom de overheid nu serieus werk maakt van een zogenaamde Digitale Basis Identiteit (DBI).”

Vertrouwen

De eerste stap naar DBI is dat de overheid het (digitale) vertrouwen geeft aan de burger. Hiermee kan de burger gemakkelijker, veiliger en beter beschermd allerlei praktische zaken regelen. De Kok: “Een paar voorbeelden: een student krijgt na zijn afstuderen het digitale vertrouwen vanuit de universiteit, en kan dit hergebruiken

IN BUSINESS

in zijn sollicitatie. Een patiënt die medicijnen nodig heeft, kan met de veilige digitale verklaring van de dokter, de medicijnen zelfstandig online aanvragen bij de apotheek. Een startende ondernemer kan, met de verkregen verklaring van de Kamer van Koophandel, sneller en veiliger digitaal zaken gaan doen. Op deze manier ontstaat een digitale omgeving die de burger in staat stelt al het opgebouwde vertrouwen zelf veilig te gebruiken. Eigenlijk zoals het ook werkt in de fysieke wereld, waar vertrouwen de sleutel vormt om maatschappelijk en economisch zelfstandig te kunnen handelen.”

Wallet vol documenten

Het idee is dat mensen straks op hun smartphone een betrouwbare ID hebben in combinatie met een wallet, waarin ze verklaringen kunnen opslaan, vertelt De Kok. “Denk aan diploma’s, het rijbewijs, informatie over kinderen, koophuis en

onderneming meer. Private en publieke partijen hoeven niet langer te vragen naar de bekende weg om een transacties mogelijk te maken krijgen. Ze krijgen die (getekende) verklaringen die nodig zijn om de transactie met de burger op een vertrouwde manier te kunnen laten plaatsvinden.”

Europese standaarden

Op dit moment wordt er gewerkt aan de volgende stap: het laten corresponderen van deze (Id) entiteit en wallet met Europese standaarden. In Europa wordt er gebouwd aan een Europees Self-sovereign Identity Framework (ESSIF). Dit maakt deel uit van (EBSI). De Kok tot slot: “De Europese Commissie en het European Blockchain Partnership (EBP) willen met deze digitale infrastructuur een gouden standaard bieden.”

NAAM

KAMER VAN KOOPHANDEL

GEBOORTE DATUM

BSN NUMMER

self sovereign identity

DE VOORDELEN VAN SELF SOVEREIGN IDENTITY

5. John geeft toestemming voor het delen van zijn gegevens en maakt en selﬁe voor de biometrische check

6. John geeft toestemming voor het delen van zijn gegevens en maakt en selﬁe voor de biometrische check

6. Bij akkoord worden de gegevens geladen in de wallet app van John

7. Bij akkoord wordt de zakelijke rekening geopend

KVK NUMMER

GEGEVENS LADEN IN JE WALLET bij de gemeente

Voordat je je wallet kan gebruiken, moet je naar het gemeentehuis om de eerste gegevens te laden.

NAAM

GEBOORTE DATUM

JE WALLET GEBRUIKEN Een voorbeeld van de mogelijkheden

STAP 1 John gaat met zijn id bewijs naar de gemeentebalie. De gemeentemedewerker controleert het paspoort en leest de chip uit

BSN NUMMER

John kan zijn wallet op allerlei manier inzetten. Daarnaast kan hij als werkgever de wallet van anderen vullen en mensen machtigen

STAP 2 De webcam op de balie maakt een foto van John. Deze wordt biometrisch vergeleken met de foto op het paspoort.

AUTOVERHUUR

HOTEL

STAP 3 Op het beedlscherm van de medewerker verschijnt een QR-code. John scant deze om de aanvraag goed te keuren STAP 4 John maakt een selﬁe. Deze wordt vergeleken met de foto in het paspoort.

LUCHVAART MAATSCHAPPIJ

KAMER VAN KOOPHANDEL

BEWIJST: NAAM, GEB.DATUM

VERTSREKT: REISPRODUCT

VERZEKERINGSMAATSCHAPPIJ

BEWIJST: RIJBEWIJS VERZEKERING

VERTSREKT: REISPRODUCT

BEWIJST: NAAM, REKKENING NR

STAP 6 De gegevens worden geladen in de app. Deze zijn voorzien van ...

JE WALLET GEBRUIKEN Casus: een zakelijke rekening openen

VERSTREKT NAAM

KVK NUMMER

GEBOORTEDATUM

BSN

BEWIJST

BEWIJST: DIPLOMA, RIJBEWIJS, VOG

BEWIJST: ...

VERSTREKT: VERGEVERSVERKLARING

VERSTREKT: MACHTIGT MEDEWERKER??? ADMINISTRATIEF MEDEWERKER

SOLLICITANT

VEILIGHEID WAARBORGEN

1. John wil een zakelijke rekening openen

Ve r s c h i l l e n d e t e c h n i s c h e t o e p a s s i n g e n

3. John vraagt zijn KVK nummer op bij de KVK

BIOMETRIE

CERTIFICATEN

TRUSTCHAIN

ONION ROUTING

Kort zinnetje over trustchain

Door onionrouting gaat een aanvraag van John via een omweg naar een andere partij. Dit beschermt de privacy????

NAAM

2. De bank heeft gegevens van John nodig. Alleen zijn KVK nummer mist nog

GEBOORTE DATUM

KVK NUMMER NAAM

GEBOORTE DATUM

KVK NUMMER

4. De KVK vraagt Johns naam, BSN en Geboortedatum op.

NAAM

KAMER VAN KOOPHANDEL

GEBOORTE DATUM

BSN NUMMER

6. John geeft toestemming voor het delen van zijn gegevens en maakt en selﬁe voor de biometrische check

Alle persoonsgegevens in Johns wallet zijn geveriﬁeerd door verschillende instanties

VOORDELEN

5. John geeft toestemming voor het delen van zijn gegevens en maakt en selﬁe voor de biometrische check

6. Bij akkoord worden de gegevens geladen in de wallet app van John

7. Bij akkoord wordt de zakelijke rekening geopend

Bij elke aanvraag moet John een selﬁe maken. Speciale software checkt of John echt op dat moment zijn telefoon bestuurd. Zo kan zijn digitale pseudoniem alleen door hem worden gebruikt

KVK NUMMER

Veiliger: vermindering Identiteitsfraude

Meer mogelijkheden: John heeft controle oven zijn eigen data en kan dit op allerlei manier inzetten

Meer privacy: John deelt alleen het noodzakelijke. Bijvoorbeeld: bij het kopen van alchol deelt hij alleen dat hij 18+ is

Efﬁcienter: Instanties gerbuiken hetzelfde kanaal voor verigﬁactie en John kan veel vanuit huis regelen.

IN BUSINESS

IT & security

NESAS: een belangrijke stap naar veilige IT-netwerken â&#x2013;&#x2C6;

tekst: Hans Pieters

NESAS (Network Equipment Security Assurance Scheme) is een gestandaardiseerd beoordelingsmechanisme voor cyberbeveiliging dat is ontwikkeld door GSMA, het internationale samenwerkingsverband van de mobiele industrie, en telecomkoepel 3GPP. NESAS biedt een gestandaardiseerde veiligheidsbeoordeling van de apparatuur. De nieuwe, uniforme beveiligingseisen zijn belangrijk bij de uitrol van 5G.

IN BUSINESS

IT & security

Op 14 oktober 2020 vond het door BTG georganiseerde webinar Veiligheid van ICT-netwerken waarborgen via certificeringsmodel NESAS plaats. Petra Claessen deed de aftrap en gaf vervolgens het woord aan de moderator van het webinar Peter Rake, 5Groningen. Jon France is namens GSMA de openingsspreker. Hij vertelt dat de beveiligingstesten van 3GPP zijn gebruikt om de veiligheid te beoordelen. De twee belangrijkste uitgangspunten voor het NESAS-certificeringsmodel zijn een process audit, die fabrikanten handvatten bieden voor het ontwikkelen van veilige producten en process evolutions. Deze laatste zien erop toe dat producten daadwerkelijk aan de gestelde veiligheidseisen voldoen. De producten worden zowel beoordeeld door een auditteam als door testlabs.

Veiligheidsnormen

De aanleiding om een uniforme beveiligingsstandaard te ontwikkelen is veelzijdig, constateert France. Ten eerste de technische ontwikkelingen. France: “De complexiteit van en het aantal netwerkfuncties neemt hand-over-hand toe. Cybersecurity staat in de spotlights. Toezichthouders en overheden maken zich zorgen over het beveiligingsniveau van netwerken. Het NESAS-model kan worden gebruikt voor het objectief definiëren van veiligheidseisen.” Vanuit de industrie is behoefte aan een consistent pakket van eisen qua veiligheidsnormen en aan een wereldwijd toepasbare standaard. Fabrikanten kunnen deze meenemen bij de ontwikkeling van nieuwe producten. Voor netwerkbeheerders en andere afnemers biedt de NESAS-norm een handvat bij de beoordeling van producten, als onderdeel van de producteisen.

Universele standaard

NESAS omvat twintig beoordelingscategorieën, definieert beveiligingseisen en een toetsingskader voor 5G-productontwikkeling en productlevenscyclusprocessen. Bovendien gebruikt het beveiligingstesten van 3GPP om de veiligheid van netwerkapparatuur te beoordelen. De vereisten zijn op maat afgestemd op het telecomnetwerk, constateert Meijer. “Er ontstaat een certificeringsmechanisme. Het is een universele standaard die voor de hele industrie geldt. Dat maakt het makkelijker om het beveiligingsniveau van aanbieders te vergelijken. Klanten hebben een gegarandeerd startniveau qua beveiliging van de producten. Er is sprake van een universele standaard die meetbaar, zichtbaar en vergelijkbaar is.” NESAS verkleint het veiligheidsrisico van producten voor klanten. “Het is een gezamenlijk veiligheidsraamwerk waar alle partijen uit de telecomindustrie bij betrokken zijn geweest.”

‘Het NESAS-model kan worden gebruikt voor het objectief definiëren van veiligheidseisen’

Samenwerken

Toezichthouders willen goed beveiligde telecomnetwerken. In Nederland heeft het ministerie van Economische Zaken en Klimaat in juli 2020 een voorlopige versie van de uitvoeringswet cyberbeveiligingsverordening ter consultatie gepubliceerd. Joris den Bruinen, directeur van The Hague Security Delta benadrukt dat veiligheidscertificaten, toezicht en standaarden in lijn moeten zijn met de cybersecurityvereisten. NESAS is geen garantie dat netwerken geen kwetsbaarheden meer vertonen. Het is geen aanpak voor een eind-tot-eind veiligheid of een vervanging van de veiligheidseisen van netwerkproviders of overheden. Beveiliging is niet een eenmalig, maar voortdurend proces en BTG geeft aan om vanuit haar rol de contacten hiervoor leggen naar de gebruikers en naar de solutions partners. “Juist in co-creatie en volgens het triple helix model, kunnen we samen ook succesvol in dit traject zijn”, aldus Claessen namens BTG.

Eén van de bouwstenen

Gegarandeerd startniveau

Het verhaal van Jaap Meijer, Cyber Security Officer van Huawei Nederland focust op het belang van NESAS voor netwerkleveranciers en sluit naadloos aan bij het betoog van France. Meijer: “NESAS geeft inzicht hoe we producten moeten ontwikkelen en welke belangrijke veiligheidsvereisten aan het systeem worden gesteld. Het probleem met algemene veiligheidscriteria, die niet zijn toegesneden op de telecommarkt, is dat ze innovaties vertragen. NESAS verkort de time-to-market van nieuwe producten met drie tot zes maanden en de ontwikkelkosten zijn lager.”

biedt de zekerheid dat het veiligheidsniveau van het netwerk op orde is.” KPN doet er alles aan om het telecomnetwerk zo betrouwbaar mogelijk te maken. Ook qua veiligheid. Bij 5G is veiligheid nadrukkelijk onderdeel van het ontwerp. “Het is veel meer security by design, maar je bent nooit klaar”, zo voegt hij hier direct ook een belangrijke waarschuwing aan toe: “Certificering is één. De juiste procedures volgen hoort daarbovenop. De risico’s vinden ook plaats in de operationele procedures. Hoe ga je om met beveiligingsbugs en het onderhoud?”

Security by design

Jacob Groote, directeur 5G bij KPN juicht de introductie van NESAS toe. “Voor KPN is veiligheid hét belangrijkste aspect van het eigen telecomnetwerk. Iedereen moet ons netwerk kunnen vertrouwen. We volgen de richtlijnen van de overheid en zijn transparant over ons veiligheidsbeleid. Dit veiligheidsbeleid is vastgelegd in de KPN Security Policy en is een openbaar document dat voor eenieder toegankelijk is. NESAS is belangrijk voor overheden, netwerkbeheerders, leveranciers en het grote publiek. Het

Jon France van GSMA benadrukt in zijn reactie dat NESAS vooral een van de bouwstenen is in de cybersecuritymuur. Jaap Meijer van Huawei wijst erop dat ook aan de operationele kant checks & balances nodig zijn, want: “Ook op dat vlak kunnen fouten plaatsvinden.” Jacob Groote van KPN benadrukt dat je als industrie moet samenwerken. “Je moet vooruitdenken: wat zijn de risico’s van de toekomst?” Hij wijst ook naar de gebruikers en maakt een vergelijking met de Covid-19-pandemie. “Als iedereen zich aan de afspraken houdt, wordt het moeilijk voor het virus om zich te verspreiden. Hetzelfde geldt voor virussen in de cyberwereld. We waarschuwen klanten dat hun apparatuur kwetsbaar is. Je kunt communiceren, maar de klant moet ook acteren.”

IN BUSINESS

www.spryng.nl

“SMS helpt jongeren tijdens coronacrisis” Op de gamified app ‘Grow It!’, ontwikkeld door Erasmus MC en Tilburg University, kunnen jongeren bijhouden hoe ze zich voelen tijdens de coronacrisis, en worden ze geholpen met stress om te gaan. Een verificatie SMS wordt verstuurd als je voor de eerste keer inlogt in de app. Daarnaast worden gepersonaliseerde, motiverende SMS’jes naar de jongeren gestuurd bij gebruik van de app om hen extra aan te moedigen alle vragenlijsten in te vullen.

Supersnelle SMS service voor bedrijven en instellingen Afspraakherinnering Two Factor Authentication (2FA) Actuele bezorgmomenten Veilig inloggen Planningen en roosters Marketingacties Uitslag coronatest

Spryng: dé SMS provider van Nederland.

COVID-19

SMS notificaties voor zorginstellingen binnen een uur ingericht. Spryng.nl/healthcare

security

BTG heeft in april van dit jaar een Knowledge Café over Cybersecurity georganiseerd. De georganiseerd adviezen die toen gegeven zijn, gelden nog steeds.

2020: het jaar van veilig thuiswerken █

tekst:Rashid Niamat

Sinds thuiswerken dit voorjaar de nieuwe norm is geworden, zijn vragen over de impact van deze manier van werken toegenomen. Maar is het wel veilig? En gaat het niet ten koste van het welzijn van medewerkers?

De top 20 van meeste gebruikte cloudtoepassingen in de zakelijke omgeving laat een mix van zakelijke en consumenten apps zien. Over het gebruik van shadow IT (dat medewerkers zonder expliciete toestemming van de IT-afdeling applicaties installeren, red.) lopen de cijfers uiteen, maar dat werknemers en hele afdelingen het bedrijfsmatige cloudaanbod omzeilen is een bekend verschijnsel. De mix van grote aantallen cloudapps en shadow IT zijn een gamechanger. De impact op het werk en de processen door BYOD zijn dan nog niet eens meegenomen. En het zijn niet alléén IT- en werkplekbeheerders die meer moeten doen om de werkplekken veilig te houden: de zorg om een veilige werkplek raakt ook HRM-afdelingen en het C-level. Sinds de invoering van de AVG en de eerste opgelegde boetes voor datalekken staat de veilige werkplek op meerdere plekken hoog op de agenda.

Nieuwe standaard

Sinds dit voorjaar heeft de aandacht voor een cyberveilige werkplek een andere wending genomen. De uitbraak van het Covid-19-virus heeft er voor gezorgd dat de thuiswerkplek de nieuwe standaard is geworden. En lang niet iedere werknemer of werkgever was bekend met het thuiswerken en de eisen die dat stelt aan de IT-omgeving plus de connectiviteit. Gelukkig beschikt Nederland over een buitengewoon goede breedbandinfrastructuur. Dat is één van de reden waarom het verplaatsen van de werkplekken zonder noemenswaardige verstoringen kon plaatsvinden (zie kader 1). Thuiswerken is aan het einde van 2020 de

IN BUSINESS

From now to next. Nokia Industrial-grade Private Wireless is powering Industry 4.0 today â&#x20AC;&#x201D; and everything to come.

Attention, Industry: with Nokia Industrial-grade Private Wireless, exceed what you thought possible in terms of mission-critical reliability, predictability and built-in security. Connect all the people, sensors and machines your wildest business goals require. And be in pole position for everything that Industry 4.0 promises. Partner with Nokia for state-of-the-art 4.9G & 5G wireless solutions now, and so much more, next.

Start next now at nokia.ly/private-wireless

security

norm en zal dat nog wel enige tijd zo blijven. Werkgevers en werknemers houden daar ook steeds meer rekening mee. Dat leidt er toe dat de tijdelijke maatregelen van dit voorjaar vaste maatregelen worden. Er wordt meer en beter vastgelegd wat thuiswerken omvat. Ook aandacht voor het veiliger maken van de thuiswerkplekken maakt daar deel van uit.

De thuiswerkplek omvat méér dan een laptop, muis en internetverbinding

Cybercriminelen

De noodzaak voor aandacht voor veiligheid is groot. Thuiswerkplekken worden op grote schaal door cybercriminelen aangevallen. Het zijn de logische steppingstones om bedrijfsnetwerken aan te vallen. Maar de thuiswerkplek zelf is ook een gericht doelwit. Dit alles dwingt werkgevers meer aandacht te besteden aan het veiliger maken van de thuiswerkplekken. Daarbij mag niet vergeten worden, dat de thuiswerkplek meer omvat dan een laptop, muis en internetverbinding. Telefonie verdient ook de nodige aandacht. Bedrijven als Axtel Headsets (zie kader 2) signaleren dat de markt daar gelukkig wel van op de hoogte is.

Impact

Naar de impact van thuiswerken op werknemers is nog niet veel onderzoek gedaan. De explosieve toename van thuiswerken sinds begin dit jaar heeft weliswaar geleid tot veel peilingen, wetenschappelijk onderzoek is dat echter niet. Wie op zoek is naar bruikbare informatie zal daarom waarschijnlijk uitkomen bij Jan Roggeveen, Country Lead Collaboration van Cisco en zijn collega’s. Zij hebben door de jarenlange mondiale ervaring een kennisvoorsprong.

Als Roggeveen de impact van het thuiswerken op de werknemers uitlegt begint hij met enkele cijfers. Het aantal Webex meetings is begin dit jaar met bijna factor vier toegenomen. De duur van de sessies is nog harder gestegen. De twee gecombineerd bewijzen volgens hem dat het gebruik van deze toepassing in het bedrijfsleven, de zorg en het onderwijs in korte tijd volledig is geaccepteerd.

Welzijn

Nu de acceptatie geen punt van aandacht meer is, wordt het volgens Roggeveen de hoogste tijd meer te letten op het gebruik in relatie tot het welzijn van de werknemers: “We krijgen signalen over forse stijgingen van het aantal nekklachten van werknemers. De oorzaak blijkt het intensieve gebruik van laptops te zijn. Die dwingen tot een gebogen houding. Dat is alles behalve ideaal voor gezondheid van de thuiswerker.” Zelf gebruikt Roggeveen een videoscherm met een goed geplaatste camera met hoge resolutie van Cisco. “Bij een camera gaat het niet alleen om de plaatsing, de kwaliteit is echt belangrijk. We zijn het niet gewend om klanten of collega’s die we al jaren kennen, opeens niet meer scherp te zien. Hetzelfde speelt bij videosessies met meerdere deelnemers. Van een persoon op postzegelformaat kunnen we het gezicht niet meer lezen, terwijl we dat van nature altijd doen, ook onbewust.” Een verkeerde werkhouding en een te lage beeldkwaliteit zijn redenen waarom veel mensen het zo vermoeiend vinden om meerdere videomeetings per dag te hebben. Het gevolg: minder energie en aandacht voor het werk.

Disconnected

Roggeveen wijst verder op een ander gevolg van structureel thuiswerken. “We bewegen een stuk minder en we zien minder mensen om ons heen. De interactie via een scherm is toch anders. Het gevolg kan zijn, en daar wordt nu ook meer op gewezen, dat mensen zich disconnected voelen.“ Omdat te vermijden moet er wat hem betreft meer aandacht worden besteed aan het afschakelen. “Binnen Cisco letten we daar goed op. Ook tijdens de extreme drukte dit voorjaar

IN BUSINESS

tot wel 60% korting iPhones, iPads & MacBooks Duurzame keuze Twee jaar garantie Keurmerk Refurbished Bestel op Telecomgrootgebruik.nl

security

‘Het gevolg kan zijn dat men mensen zich disconnected voelen’

even naar buiten gaan, bewegen en iets anders zien dan personen op een beeldscherm, was voor mij in ieder geval zeer positief.”

De toekomst

Alles duidt erop dat de oude manier van werken voorlopig niet terugkeert. Roggeveen ziet dat als een gegeven met een positief aspect. “We zien rapportages dat meer dan de helft de CEO’s niet verwacht dat zakenreizen in de oude omvang terugkeren. Minder reizen heeft grote impact op het welzijn van mensen, omdat de stress van files daarmee afneemt. We zien dat laatste regelmatig als pluspunt genoemd worden.” Roggeveen ziet overigens wel toekomst voor het kantoor. “We zullen met minder mensen op een werkvloer aanwezig mogen zijn en de ruimtes gaan ook anders ingedeeld worden om aan alle social distance vereisten te voldoen.” De mix van thuiswerken als basis en dat afwisselen met werken met collega’s in de nabijheid zal positief uitwerken op het welzijn van werknemers, denkt Roggeveen. Daarbij zal de techniek die nu al aanwezig is slim ingezet gaan worden om werken op kantoor ook structureel veiliger te maken. Als voorbeeld noemt Roggeveen dat Cisco kan bijhouden hoeveel personen zich in een ruimte bevinden waarbij op de videoschermen een melding wordt gegeven als het aantal personen per vergaderruimte of etage de norm overschrijdt. Roggeveen: “hierdoor houd je de werkomgeving veilig en kan je de opgestelde regels handhaven.”

Balans

Of het nu gaat om de veiligheid van de werkplek of het welzijn van de werknemer, volgens is de techniek er klaar voor, maar hij waarschuwt ook: “We moeten wel opletten dat we niet van elkaar vervreemden. Als we ons daar allemaal van bewust zijn en letten op de gezonde balans tussen thuiswerken en privé zal de impact van voornamelijk van virtueel werken sneller een positieve invloed hebben op ons welzijn.”

Jan Roggeveen, Country Lead Collaboration bij Cisco.

Aandacht voor veilige telefonie Alina Illarionova, Business Development Manager Benelux bij Axtel Headsets, laat weten dat resellers en eindklanten sinds dit voorjaar meer aandacht besteden aan een veilige verbinding van headsets. Wat Illarionova ook constateert is dat resellers en klanten een eigen of grotere voorraad headsets aanhouden. Resellers en eindgebruikers willen continuïteit. Men wil snel nieuwe sets kunnen inzetten, zonder zich daarbij zorgen te maken over techniek of de veiligheid. Voor Illarionova en haar collega’s is thuiswerken de norm, dus worden er ook geen partners meer bezocht. Een videocall starten is heel normaal geworden, ook voor betrekkelijk simpele vragen. Illarionova: “We staan in nauw contact met de resellers. Samen geven we het goede voorbeeld. We zijn safe connected, we kunnen ons werk gewoon blijven doen.”

BTG’s Knowledge Café Cybersecurity BTG heeft in april van dit jaar een Knowledge Café over Cybersecurity georganiseerd. Met de virtuele bijeenkomst is antwoord gegeven op de vele vragen over de cybersecurity risico’s die verbonden zijn aan het thuiswerken. Tijdens de bijeenkomst is vanuit een technische en juridische invalshoek gekeken naar de reeds bekende risico’s, maar er zijn ook nieuwe benoemd. De adviezen die toen gegeven zijn, gelden nog steeds.

IN BUSINESS

aangenaam

Aangenaam, ProRail, BTG-lid stelt zich voor:

‘We willen graag onze kennis delen en leren van anderen’ █

tekst: Marcel Debets

Het pas tot BTG toegetreden ProRail behoeft nauwelijks introductie. Het is één van de belangrijkste bedrijven in de transport- en logistieksector in Nederland. ProRail beheert al het spoor, de stations, tunnels en overwegen en zorgt ervoor dat de capaciteit van het spoor optimaal benut wordt. En vooral dat al die treinen veilig en op tijd kunnen rijden. Daarvoor is een omvangrijk en mission-critical ICT-netwerk in gebruik. Manager Mobiele Connectiviteit Geert Laureijssen stelt zichzelf en zijn bedrijf voor.

IN BUSINESS

aangenaam

Er zijn nog altijd Nederlanders die niet weten dat de NS alleen verantwoordelijk is voor de treinen en het rijden daarvan. Vrijwel alle andere zaken op en rond het spoor zijn al sinds 1995 de taak van het destijds afgesplitste Railinfrabeheer, Railned, en Railverkeersleiding. In 2002 werd deze splitsing formeel bekrachtigd in de nieuwe Spoorwegwet en vanaf 2003 werden de onderdelen samengevoegd onder de naam ProRail. ProRail heeft een enorme klus onder zich, met grote belangen. De organisatie draagt zorg voor ruim 7.000 kilometer spoor, bijna 2.600 overwegen, 4.500 kilometer bovenleiding, meer dan 7.000 wissels en ruim 400 stations, samen goed voor 1 miljoen treinreizen en 115 duizend ton goederen.

de andere infrastructuurbeheerders een specificatie op te stellen waaraan dat zou moeten voldoen. Welke applicaties verwachten we in de toekomst, hoeveel brandbreedte is daarvoor nodig en welke frequenties krijgen we tot onze beschikking?” Net als bij GSM-R, zullen dat geen commerciële frequentiebanden zijn, dus het is afwachten wat daarover in Europa besloten wordt. Laureijssen: “Het ziet ernaar uit dat we voor FRMCS extra frequentieruimte gaan krijgen, wat ook wel echt nodig is.”

Veiligheid

Het bedrijf is ook verantwoordelijk voor de veiligheid op en rond het spoor. Het is dan ook niet vreemd dat de communicatie een essentiële rol speelt in de dagelijkse operationele activiteiten. Geert Laureijssen is Manager Mobiele Connectiviteit, dat onderdeel uitmaakt van de afdeling ICT Infrastructuur & Operatie. Hij schetst zijn werk aan de hand van de drie focusgebieden GSM-R, FRMCS en IoT/4G/5G. Laureijssen: “De belangrijkste communicatie loopt via ons eigen GSM-R netwerk, een mobiel systeem waarvoor we zelf onze masten langs het spoor hebben staan. Elke trein is uitgerust met een mobiele zender/ontvanger. Het systeem wordt onder andere gebruikt voor communicatie tussen machinist en verkeersleiding.”

Treinbeïnvloedingssysteem

Belangrijker is misschien nog wel dat het netwerk de basis vormt voor het nieuwe treinbeïnvloedingssysteem ERTMS. ERTMS, de Europese opvolger van Automatisch Trein Beïnvloeding Verbeterde versie (ATB-Vv), wordt momenteel in een groot deel van Nederland uitgerold. Inmiddels wordt er wel hard gewerkt aan een opvolger van GSM-R, dat nu nog bekend staat onder de naam Future Railway Mobile Communication System (FRMCS). “De ontwikkeling hiervan is een Europese aangelegenheid, dus dat gaat over nogal wat schijven”, zegt Laureijssen. “We verwachten dat we rond 2025 met de eerste pilots kunnen beginnen.” Laureijssen schetst de ontwikkeling van het nieuwe netwerk: “We zijn begonnen om in Europees verband met

‘BTG geeft ProRail een andere manier om in contact te komen met branchegenoten’

Internet of Things

Een ander deel van het werk van Laureijssen en zijn medewerkers gaat over Internet of Things: “IoT wordt bij ons ingezet voor machine-tomachine communicatie. Sensoren leveren ons informatie over bijvoorbeeld de status van het spoor: wat is de temperatuur en de uitzettingscoëfficiënt, hoeveel trillingen worden waargenomen? De gegevens worden in ons systeem verwerkt en geven ons de nodige informatie voor bijvoorbeeld predictive maintenance, onderhoud vóórdat het ergens misgaat.” Volgens Laureijssen is dat één van de manieren waarop de bezetting van het drukbezette spoorwegnetwerk in Nederland gemaximaliseerd kan worden: “We hebben een datalab binnen ProRail dat verantwoordelijk is voor het verzamelen van dit soort gegevens. Ze doen allerlei pilots met de data uit

IoT. Als de pilots landelijk worden uitgerold moet mijn afdeling ervoor zorgen dat die IoT-devices hun werk kunnen doen, dankzij onze mobiele connectiviteit.” Geert Laureijssen en zijn mensen zijn dagelijks in de weer om voor toepassingen de afweging te maken welke technologie ervoor wordt ingezet: GSM-R, 4G/5G of IoT. In die hoedanigheid heeft hij voor andere afdelingen een adviserende rol.

Glasvezel

Langs het spoor ligt een enorme hoeveelheid kabels en daar maakt ook glasvezel deel van uit. Op het eerste gezicht prachtig natuurlijk, zegt Laureijssen. “Maar helaas is niet alles geschikt of efficiënt om met behulp van glasvezel aan te sluiten.” Hij geeft als voorbeeld de borden die op ieder station boven de perrons hangen en die de vertrektijd van de volgende trein aangeven. “Die technologie is niet geschikt om zonder hele hoge kosten landelijk met glasvezel te verbinden, en op de meeste stations blijft het dus gewoon met GSM-R.”

Kennis uitwisselen

Wat hoopt ProRail, het kersverse lid, bij de BTG te vinden? “Het belangrijkste voor ons is kennisdeling”, zegt Laureijssen. ProRail heeft natuurlijk al veel en goed contact met belangrijke stakeholders, zoals het ministerie van IenW en Agentschap Telecom, en met toeleveranciers als de telecomoperators. “Maar dat is vaak op een ander niveau. Lidmaatschap bij BTG geeft ProRail een andere manier om in contact te komen met branchegenoten. We hebben veel kennis die we kunnen delen en hopen op hetzelfde bij andere leden van de brancheorganisatie. De komende jaren komen er allerlei nieuwe toepassingen op ons af, ook langs het spoor, en tegelijkertijd moeten we een mission-critical netwerk in de lucht houden. We willen graag van andere BTG-leden horen hoe zij de dingen aanpakken. We willen graag met iedereen om de tafel om ervoor te zorgen dat het spoor in Nederland op rolletjes blijft lopen.”

IN BUSINESS

crowd control

BTG-partners bieden steden snelle uitrol monitoring bezoekersstromen █

tekst: Joost Heesels

In deze tijd van Covid-19 is het noodzaak voor gemeentes om te monitoren hoeveel bezoekers zich op straat of in de stadskern aandienen en waar. Ook straks, als evenementen weer worden toegestaan is dat van eminent belang. Met een eigen lokaal mobiel netwerk op privaat spectrum kunnen gemeentes en evenement-organisatoren autonoom en snel een beveiligde oplossing voor crowd control uitrollen.

Vanuit de BTG Expertgroep Smart Cities is een mooi initiatief ontstaan: drie aangesloten leden, Cellnex, Nokia en Arcadis hebben gezamenlijk een oplossing ontwikkeld die perfect aansluit op de actualiteit. Petra Claessen, directeur van BTG/TGG: “Het is altijd weer mooi om te zien dat er vanuit onze Expertgroepen samenwerkings-

IN BUSINESS

verbanden en nieuwe product-marktcombinaties ontstaan, die onze leden in kunnen zetten. Zoals in dit geval voor gemeenten.”

Verschillende mogelijkheden

Om te kunnen bewaken òf en zo ja waar en in welke mate er teveel mensen in de stad,

in de winkelstraten of op pleinen vertoeven, kunnen gemeentes diverse monitoringsystemen opstellen. Er bestaat tal van opties die gebruik maken van sensoren of bijvoorbeeld tellers van signalen die mobiele telefoons afgeven. Maar in Nederland bestaat nog een extra optie die minder bekend is: een eigen gemeentelijk mobiele netwerk, lokaal en kleinschalig,met sensoren cameratechnologie in eigen beheer. Zo’n eigen mobiel netwerk telt en registreert de aanwezigheid van personen. Deze optie klinkt exotisch, maar is dat in de praktijk zeker niet. Er zijn modulaire, zeer betaalbare en integrale oplossingen voor een lokaal kleinschalig LTE- (ook wel 4G-)netwerk. Daarnaast is er in Nederland vrij spectrum (frequenties) beschikbaar voor licentievrije en snelle uitrol.

Een eigen gemeentelijk LTE-netwerk

Bij een landelijk dekkend netwerk, zoals bijvoorbeeld van een mobiele provider, denkt men al snel aan grote, miljarden kostende netwerken. Maar er zijn ook oplossingen die plug and play, kleinschalig en betaalbaar zijn. Hans Leijting, Business Development & Sales Management 5G/IoT/Smartcities bij Nokia: “De zogenaamde ‘kern’ van een mobiel netwerk is vooral software op een server. En een radiobasisstation kan het formaat van een schoenendoos hebben: dus een eigen LTE-netwerk kan heel flexibel en schaalbaar zijn.” Belangrijk is dat die ofwel

crowd control

Meer weten over deze dienst, stuur een e-mail naar contact@cellnextelecom.nl

Zo’n lokaal LTE-netwerk gebruikt sensoren, tellers en smartcamera’s om te bepalen waar concentraties van bezoekers ontstaan

ad hoc en verplaatsbaar, ofwel geïntegreerd in straatmeubilair kunnen worden ingezet en toch een volwaardig LTE mobiel netwerk met afgebakend bereik oplevert. De frequenties die daarvoor nodig zijn, zijn in Nederland beschikbaar voor vrij gebruik, ook door gemeentes. Deze frequenties zijn ofwel helemaal licentievrij, ofwel behoeven ze minieme leges voor registratie van de aanvraag. De voorhanden zijnde frequenties zijn ruim genoeg om veel sensoren of cameradetectie toe te passen. Koen Mioulet, Solutions manager Enterprise Mobility bij Cellnex: “In Nederland beschikken wij, al sinds vele jaren, over maar liefst twee frequentiebanden voor private en lokale netwerken. Dat is internationaal vergeleken behoorlijk vooruitstrevend.” Een belangrijk voordeel ten opzichte van een oplossing van mobiele operators: data wordt lokaal opgeslagen.

Bouwsteen voor smart cities

Zo’n lokaal LTE-netwerk gebruikt sensoren, tellers en smartcamera’s om te bepalen waar concentraties van bezoekers ontstaan. Dat gebeurt anoniem er worden geen beelden van bezoekers gemaakt of opgeslagen. Het lokale LTE-netwerk verzorgt een transparant datapad, waarover elke denkbare sensor kan worden toegepast. Martin Standaart, Senior consultant bij Arcadis: “Bij gemeenten zie ik veel ontwikkelingen op het gebied van smart cities. Deze

oplossing is goed inpasbaar als bouwsteen voor smart city-initiatieven.” De dienst zoals hier beschreven, wordt aangeboden door drie toonaangevende leveranciers en BTG-leden die complementair zijn in deze dienst: Cellnex, Nokia en Arcadis. Een selectie van sensoren en camera’s is onderdeel van het portfolio. Maar sensoren die een gemeente al toepast zijn ook in te zetten.

Grenswaarde

Sensoren melden òf en waar de toestroom van bezoekers een grenswaarde overschrijdt. Met die indicatie kan de gemeente vervolgens naar eigen inzicht en protocol elke denkbare maatregel nemen: van lichtkranten met mededelingen aan bezoekers tot BOA’s die de mensen aanspreken, van pushberichten op het mobieltje van bezoekers tot drones die ter plekke audioberichten afgeven.

Turn key as-a-service

De genoemde oplossingen zijn zeer afgeschaald en betaalbaar, maar uiteraard vergen ze een investering. Daarom is er een as-a-serviceoplossing als de gemeente niet, of niet snel genoeg, een investeringsbudget heeft of kan vrijmaken. Bij deze oplossing wordt de engineering, planning, levering en het beheer van een crowd control-systeem tegen een periodiek bedrag beschikbaar gesteld. Daarmee

verschuift de investering van kapitaalbeslag naar een operationeel budget of beheerskosten. Die kunnen dan naar keuze op een operationele of beheersafdeling worden doorbelast.

Drie ervaren partijen

De oplossing om bezoekersstromen in steden te monitoren wordt aangeboden door drie ervaren partijen, die allemaal thuis zijn in mobiele netwerken en sensortechnologie. Arcadis is een internationaal opererende Nederlandse advies- en ingenieursorganisatie die al decennia projecten uitvoert en beheert voor gemeentes en thuis is in infrastructuurplanning. Nokia is wereldwijd marktleider op het gebied van mobiele netwerken en handzame private LTE- en 5G-netwerken. Cellnex is een onafhankelijke, Europese full service aanbieder van telecomnetwerken voor bedrijven en overheden.

Regie bij de gemeente

Door gebruik te maken van moderne mobiele netwerktechnologie, de beschikbaarheid van vrij spectrum in Nederland en de inzet van sensortechnologie kunnen gemeentes de regie voeren bij het monitoren van bezoekersaantallen en het bewaken van ongewenste concentraties van bezoekers. Met drie competente partijen beschikken gemeentes over een kundige snelle uitrol die desgewenst gefinancierd en geheel als dienst kan worden aangeboden.

IN BUSINESS

TGG

Klaar voor de toekomst ontzorgen • samenwerking • versterking • service

Diensten zoals Telecom Expense Management (TEM) en inkoopvoordeel rondom hardware, software, beheerfuncties en RFP-adviezen. Dát is wat Telegrootgebruik B.V. (TGG) biedt. Dat doet zij als serviceorganisatie voor de leden van BTG.

www.telegrootgebruik.nl

Maar we gaan verder. We groeien sterk in onze regiefunctie binnen het ICT-Telecom-ecosysteem. We bieden en ontwikkelen nieuwe producten en diensten, op maat en afgestemd op de vraag van de markt. Vraag gerust wat we voor ú kunnen betekenen!

TGG

fun meets function

Fun meets function Afstand houden was nog nooit zo makkelijk De één vindt het wel prettig, de ander kan er maar moeilijk aan wennen: de anderhalvemetersamenleving (ja, het is echt één woord). Voor wie het moeilijk vindt afstand te bewaren is er de Safe Spacer. Een horloge dat alarm geeft óf gaat trillen wanneer iemand binnen een straal van twee meter afstand bij je komt. Het horloge maakt gebruik van ultra-weideband, dat tien keer nauwkeuriger is dan bluetooth (tot op wel tien centimeter). Je kunt deze nieuwe gadget dragen als horloge, of om je nek doen aan een keycord. De batterij gaat meer dan een week mee en de Safe Spacer is waterdicht. Het horloge in vanaf het derde kwartaal te koop in Italië, of het naar Nederland komt, is nog onzeker.

Camera en miniprinter inéén Vroeger moesten we het doen met een rolletje waar 36 foto’s op pasten. Plus een week wachten totdat de foto’s eindelijk ontwikkeld waren (zó spannend om de envelop met foto’s open te maken – want waar hadden we ook alweer foto’s van gemaakt?). Nu maken we de ganse dag foto’s met ons mobieltje, maar kijken we er vervolgens nog nauwelijks naar om. Ook zonde. Met deze Zoemini C van Canon combineer je het beste van twee werelden: je legt de mooiste momenten vast én je print de foto’s direct uit. Zo heb je er nog eens wat aan. Dit cameraatje c.q. printer heeft 8 megapixels, een ringlicht voor selfies en directe prints met een zelfklevende achterkant.

Zelf stofzuigen is zó 2019 Er zijn van die dingen in het leven die je maar beter kunt uitbesteden. Stofzuigen is hier een goed voorbeeld van. Een activiteit die elke dag terugkomt, weinig voldoening geeft (drie tellen later ligt de vloer alweer vol kruimels, zand en wat al niet meer) en vooral veel gedoe geeft (getrek aan de slang, draad te kort en zo voort). Tijdens de IFA 2020 kondigde Neato een nieuwe generatie robotstofzuigers aan: de D8, D9 en D10. Ze gaan geweldig door de bocht, hebben een looptijd van 150 minuten en maken je huis súper schoon dankzij de True HEPA-filter die tot 99,97 procent van allergene deeltjes als stof en huidschilfers opvangt. Zelf lekker met de benen omhoog en laat de robot het werk doen.

IN BUSINESS

Mag ik je aandacht?

Een verbinding maken en een verbinding hebben zijn twee verschillende dingen.

ĂŠcht contact

fun meets function

Idee: gebruik sluipstroom-killers Héél actueel met alle apparaten die we in huis halen en onze toestand van het klimaat: een standby-killer. Een speciale stekkerdoos die je tussen het apparaat en het stopcontact zet en je apparaat écht uit zet. Veel apparaten in huis denk je uit te zetten, maar ze verbruiken toch nog een klein beetje elektriciteit. Ook wel bekend als sluipstroom. We verbruiken hierdoor met z’n allen onnodig stroom en we geven hier dus ook onnodig geld aan uit (we blijven toch Nederlanders). Door gebruik van standby-killers bespaar je al gauw zes tot acht procent op je energierekening. Voor een gemiddeld huishouden komt dat al snel neer op tachtig euro per jaar. Dus hup, kil die sluipstroom! [beeldcredit: Andreea Ch via Pexels]

Werk eens ‘thuis’ vanuit een reuzenrad Dit is wel een gevalletje fun meets function: ‘thuiswerken’ vanuit een pretpark. Jawel, in Japan kan het. Het pretpark Yomiuriland biedt bezoekers sinds kort een speciaal werkvakantiepakket, waarmee je kunt werken bij een resortachtig zwembad of in een reuzenrad, dat overal wifipunten heeft. Weer eens wat anders dan die rommelige zolderkamer als achtergrond tijdens een Teams-overleg. En als je bij je werkpakket nog iets extra’s betaald, mag je ook de andere leuke plekken van het park bezoeken (let wel: schreeuwen in de achtbaan is vanwege Covid-19 verboden). [bron: cnet.com]

Een computermuis, maar dan voor aan je vinger

Vergeet je computermuis, trackpad, game-joystick en afstandsbediening, met de Snowl bedien je alle apparaten met één vinger. Schuif de wearable om je vinger en het apparaat leert op organische wijze de natuurlijke gebaren van je hand en vinger. Met hulp van bluetooth koppel je de Snowl aan meerdere apparaten en kun je met één vingerbeweging schakelen tussen je smart-tv, iPad en Windows-pc (om maar wat te noemen). De oplader van de Snowl heeft een dubbele functie: met één druk op de knop wordt het een joystick om te gamen. Wij zeggen: thumbs up voor deze innovatie. [bron: kickstarter.com]

IN BUSINESS

Covid-19

Zo beperk je besmetting in publieke ruimtes

(lang leve slimme sensoren & een private LoRA-netwerk) █

tekst: Caroline Stolk beeldcredit: Arthur Krijgsman via Pexels

Waar veel mensen (weer) thuiswerken, blijven publieke instellingen zoals scholen of overheidsgebouwen open. Voor de onderwijssector is het in deze tweede golf van belang dat het onderwijs op locatie wél door blijft gaan. MCS levert Managed IoT-oplossingen en Private IoT-netwerken. Zij vertellen over hoe slimme sensoren in combinatie met een private LoRa-netwerk hieraan kunnen bijdragen. Om de besmettingskansen in schoolgebouwen drastisch te verkleinen, is een gezond binnenklimaat van groot belang. Het CO2-gehalte in de lucht, gemeten in Parts per Million (PPM), wordt als maatstaf gebruikt voor het risico op de verspreiding van het coronavirus. In Nederland en België zijn er richtlijnen van de overheid over de toegestane hoeveelheid CO2 in (publieke) binnenruimtes. De GGD richtlijn voor een gezond klimaat in Nederland is 800 PPM. In België is dit 900 PPM volgens het WTCB en de hoge gezondheidsraad. Goede ventilatie is dus van cruciaal belang voor een gezonde lucht. Gebeurt dit niet dan loopt het CO2-gehalte op. Dit kan

Een Private LoRa-traject verloopt vlot 60

IN BUSINESS

leiden tot allerlei fysieke klachten bij werknemers, zoals onnodige overdracht van infectieziekten (zoals Covid-19, verkoudheid en griep), gevoel van ongemak door bijvoorbeeld geurhinder en koude/warmteklachten en klachten als hoofdpijn, vermoeidheid en sufheid die vaak in de loop van de dag toenemen. Maar ook: verlaagde concentratie, slijmvliesirritaties, een verergering van allergieën zoals hooikoorts en voedselallergieën en (extra) astma-aanvallen bij medewerkers met astma.

Monitoren met sensoren

Gebouwbeheerders zijn zelf verantwoordelijk om te voldoen aan de overheidsrichtlijnen. Blijven zij in gebreke, dan kunnen de boetes en gezondheidsrisico’s flink oplopen. Gelukkig is er een eenvoudige oplossing: luchtkwaliteit monitoring via sensoren. Door het bewaken van de luchtkwaliteit kunnen gebouwbeheerders met data onderbouwde beslissingen nemen. Het geeft antwoord op vragen als: wordt een ruimte voldoende verlucht? Moeten scholieren

en docenten lessen volgen met de ramen open, of dicht? En is het beter om een kleinere klas in een lokaal te plaatsen? MCS heeft samen met haar partner Calculus een oplossing beschikbaar om eenvoudig het binnenklimaat realtime te monitoren. Een Private LoRa-netwerk met slimme sensoren en een overzichtelijke analysetool.

Private LoRa-netwerk

Draadloze CO2-sensoren meten de luchtverversing en de werkelijke PPM-waarde in een ruimte. Zij zijn eenvoudig aan te sluiten op een Private LoRa-netwerk. Een LoRa-gateway bouwt het lokale, volledig afgeschermde LoRa-netwerk op dat nodig is om de CO2-sensoren uit te lezen. De data van deze sensoren wordt via een beveiligde VPN verbinding van de gateway naar de applicatie gestuurd. De data blijft dus veilig binnen het eigen netwerk en is niet toegankelijk voor onbevoegden. In de applicatie kunnen gebruikers direct de waarden van de sensoren aflezen. De data wordt gevisualiseerd in

Covid-19

overzichtelijke dashboards. Daarnaast ontvangen zij ook alarmen als de CO2-waardes een drempel (zelf ingestelde grenswaarden) overschrijden.

Duurzaam

Na installatie is de applicatie direct online en gebruiksklaar. Het netwerk en de alarmeringen worden aangepast aan de wensen van de klant en kunnen desgewenst door de klant zelf worden ingericht. Er geldt geen limiet voor het aantal sensoren dat op een Private LoRa-netwerk kan worden aangesloten. Je beslist dus zelf hoeveel sensoren je wilt aansluiten â&#x20AC;&#x201C; de oplossing is schaalbaar. Naast CO2-sensoren kunnen er ook andere sensoren worden aangesloten op het netwerk. Voorbeelden hiervan zijn temperatuur-, bewegings/aanwezigheids- en luchtvochtigheidsensoren. Deze Private LoRa-techniek is zeer duurzaam. Door de Low Power-technologie van LoRaWAN verbruiken de sensoren weinig

energie. Hierdoor hebben zij een lange batterijduur tot soms wel vijftien jaar. Daarnaast zijn er voor de draadloze sensoren geen voedingspunten nodig. Installatie wordt hierdoor nog eenvoudiger.

gemaakt op het verbeteren van processen voor eindgebruikers. Voor binnenklimaat optimalisering werken wij samen met onder andere onze partners Calculus en Planon.

Snelle implementatie

Tijd is kostbaar, zeker in deze gezondheidscrisis waarin veranderingen vlug plaatsvinden. Een snelle implementatie van deze oplossing is daarom gewenst. Een Private LoRa-traject verloopt vlot: bij diverse klanten zat er vijf weken tijd tussen het eerste gesprek en de oplevering. MCS heeft samen met Calculus al diverse projecten opgeleverd om het binnenklimaat te monitoren. Zo is onder andere een grote Belgische universiteit een tevreden gebruiker van deze oplossing. Bij MCS vinden we het belangrijk om samen te werken met deskundige partners. Door wederzijdse kennisoverdracht wordt impact

Gebouwbeheerders zijn zelf verantwoordelijk om te voldoen aan de overheidsrichtlijnen

Om de besmettingskansen in schoolgebouwen drastisch te verkleinen, is een gezond binnenklimaat van groot belang.

IN BUSINESS

Bezoek onze website voor dagelijks InnovatieNieuws, recente publicaties en de BTG Event-kalender

WWW.BTG.ORG

Telegrootgebruik is de serviceorganisatie van de Nederlandse Branchevereniging ICT en Telecommunicatie Grootgebruikers (BTG). Exclusief voor leden van BTG leveren wij diensten en inkoopvoordelen rondom telecommunicatieproducten en -diensten. Ook handelt TGG de administratieve verwerking van complexe facturering af zodat u meer overzicht krijgt, bijvoorbeeld voor bedrijven met veel vestigingen.

WWW.TELEGROOTGEBRUIK.NL 62

IN BUSINESS

WHERE DO WE START DESIGNING A SMART AND SUSTAINABLE BUILDING?

From the occupants’ needs • Smart monitoring and tracking • Room booking • Location services, wayfinding, park status • Mobile services and community building • Emergency notifications

Today’s city inhabitants are looking for safety, innovative services, community spirit, sustainability. Sustainable buildings can answer those needs. Smart services simplify the citizen experience: collaboration, wayfinding, automated room booking, secured access control or carpark status. Video surveillance and centralized notifications ensure their security. Remote control and automation reduce energy consumption.

Learn more at: www.al-enterprise.com

ZAKELIJK 5G VAN T-MOBILE DIT IS PAS HET BEGIN Met ons gloednieuwe 5G-netwerk bieden we landelijke dekking. Dit betekent dat 90% van alle inwoners van Nederland in het 5G-dekkingsgebied woont en toegang heeft tot de ongekende mogelijkheden van 5G. Ontdek alle mogelijkheden van 5G van T-Mobile Ondernemen op t-mobile.nl â &#x201E; zakelijk â &#x201E; netwerk.