Hidrosfera

IZENAK:___________________________________ DATA:______________________ Maite Domínguez

1.- Zergatik ez da ura espazioan galtzen? Azaldu nola eratu ziren atmosfera eta hidrosfera duela 4.500 milioi urte. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………

2.- Zer dira ibaiak? Zer ezaugarri nagusik desberdintzen du ibai-ura ozeanoetako uretatik? Aipatu bizi zaren eskualdeko ibai batzuk. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………

3.- Azaldu nola esku hartzen duen urak izaki bizidunen prozesu batzuetan, oso disolbatzaile ona delako. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………

4.- Aipatu ura aurrezteko neurriak. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………

5.- Nola dago banatuta ura Lurrean? ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………

6.- Identifikatu nola agertzen den ur geza argazki honetan. Zer da? Non dago? Zer gertatzen zaio itsasora iristen denean? …………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………

7.- Zer egin dezakezu zuk ur-kontsumoa murrizteko? ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

8.- Azaldu zergatik dagoen Lurreko ura hainbat egoera fisikotan. Aipatu uraren hiru egoerak eta zein formatan dagoen. ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

9.- Aipatu ura kutsatzen duten giza jarduera batzuk.

……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

10.- Zure ustez, zergatik ur gezak ditu gatz disolbatuak? ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

11.- Bete uraren propietateei buruzko taula hau.

Uraren propietateak Izaki bizidunengan gertatzen diren zenbait prozesu Disolbatzaile ona da • • • Itsas-azalean dagoen izotzaren azpian, urak likido jarraitzen du eta organismoek bizirik diraute.

12.- Zer ezaugarri ditu Lurreko uraren % 97k? Non dago? ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

13.- Zein dira uraren kutsagarri nagusiak? ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………..

14.- Zer esan nahi du isurketak arazteak? Non egiten da arazketa? ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

15.- Uraren zikloa. a) Nola iristen da ura Lurraren gainazaletik atmosferaraino? ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… b) Nola itzultzen da ura atmosferatik Lurraren gainazalera? ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… c) Zergatik iristen da azkenean itsasoraino mendietan erortzen den ura? ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

16.- Non kentzen zaizkio kutsatzaileak urari? Nola deritzo prozesu horri? ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

17.- Egin uraren zikloari buruzko azalpen laburra.

………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ………………………………………………………………..………………………………………………………………………

18.- Idatzi itsaso batzuetako gazitasun-datuak. Liburuan agertzen dira.

Azaldu zergatik Itsaso Hileko gazitasuna askoz ere handiagoa den gainerako itsasoetakoa baino. ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

19.- Lotu elementu bakoitzari sinbolo eta ezaugarri bat.

Sodioa

K

Kloroarekin elkartuta, itsas uretako gatzik ugariena osatzen du.

Potasioa

Cl

Gas horxika, usain sarkorrekoa.

Kloroa

Na

Ongarri gisa erabiltzen diren konposatuak osatzen ditu.

20.- Eskema honetan, idatzi non dauden urak kontinenteen barnealdean.

Jo liburura, bilatu behar duzun informazioa lortzeko.

21.- Bete Lurrean den uraren banaketari buruzko taula hau.

Munduko urak

Munduko urak Lur Planetan den guztizko uraren ehunekoa

Itsasoko urak Ibaiak, uharrak, Kontinentalak aintzirak Lur azpiko urak Izotza eta elurra 22.- Bilatu informazioa liburuan eta hiztegietan, eta definitu hitz hauek.

• Glaziarra: ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

• Ibaia: ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

• Aintzira:

……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

• Uharra: ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

23.- Esan zer izen duen ur-masa baten propietate bakoitzak: *Puntu jakin batetik gora dagoen ur-masaren pisua:…………………………………………… *Denbora unitate batean toki batetik igarotzen den ur-bolumena: ……………………………………………………… *Gorputz baten berotasuna edo hoztasuna adierazten duen magnitudea: ……………………………………………… *Ur kantitate batean disulbaturik dagoen gatz kantitatea: ………………………………

24.- Esan propietate hauetako zein dagozkion urari: a) Disolbatzaile ona da. b) Bero-ahalmen handia du. c) Izotza hondoratu egiten da uretan. d) Lurrean, egoera solidoan, likidoan eta gaseosoan dago. e) Haren temperatura erraz aldatzen da. f) Dentsitate txikiagoa gu egoera solidoan egoera likidoan baino.

Azaldu zergatik ez diren uraren propietateak zerrendatik kanpo utzi dituzunak: ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………

25.- Idatzi ur molekularen atomo bakoitzean elementu horren sinboloa, eta irudiaren ondean, uraren formula.

26.- Irudian, ura hainbat eratan ageri da: solido, likido eta gas. Idatzi egoera bakoitzaren adibide bat.

……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

Kokatu hitzak irudian: LURRUNKETA - KONDENTSAZIOA PREZIPITAZIOA - FUSIOA 27.- Osatu testua zerrenda honetako hitzekin: Ur gazia – aintzirak – eskualde polarrak – (ur) geza – goi-mendiak – ibaiak – ur ozeanikoak – lurpeko urak Hidrosferaren atal nagusia …………………………. ………………………….. dira, eta horren parte dira itsasoak, ………………………….. …………………………..z osatuak, eta ………………………….. …………………………..tako ur izoztua. Ur kontinentaletatik, gehiena ………………………….. da: lurrazalean zehar dabiltzan …………………………..tako ura; ………………………….., malda leuneko tokietan bildu den urak eratuak;

………………………….. ………………………….., lurrazaletik iragazi eta arroken poroak asetu dituztenak; eta …………………………..-…………………………..tako glaziarrak.

28.- Lotu kontzeptu bakoitza dagokion definizioarekin.

Akuiferoa Oso astiro mugitzen den izotz-masa Uharra Eskualde polarrak estaltzen dituen izotz-masa Glaziarra Lurpeko uren metaketa naturala Izotz-kaskoa Mendian behera isurtzen den ur korrontea, emari Aldakorrekoa 29.- Aztertu irudiak, eta bete itzazu azpiko testuak: Haizeak …………………………… eragiten ditu, era ……………………………………ean mugiarazten duelako itsas azaleko ura.

…………………………………ren eta …………………………..ren ……………………………………..k ……………………… eragiten dituzte; hau da, ozeanoen aldaketa bertikalak.

30.- Erantzun itsasoko urari buruzko galdera hauei: a) Sustantzia purua al da? Zergatik? ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… b) Zein dira itsasoko uretan disolbaturik dauden substantziarik arruntenak?. ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… c) Zer da gazitasuna? Zer motatako urak daude gazitasunaren arabera? ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

31.- Zer ezaugarri izan behar ditu ur edangarriak?

……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

32.- Gizakiok eta animalia lehortarrek edaten dugun ura ur purua al da?

Noloakoa da? ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

33.- Azaldu zergatik flotatzen duten izeberrek (Lur planetako poloetatek gertu dauden itsasoetan flotatzen duten izotz masa izugarriak). ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………34.- Idatzi hidrosferaren atalen izenak, atal bakoitzeko ura zer egoeratan dagoen.

1 2

3 4 2.- Izena:………………………….

1.Izena:…………………………

Egoera:……………………………..

3.- Izena:…………………………

Egoera:……………………………..

4.- Izena:…………………………

Egoera:……………………………..

Nola deitzen zaio irudiko geziek adierazten duten fenomenoa, hidrosferaren atal guztiak erlazionatzen dituena?:……………………………………………

35.- Ibaietako ura ur purua al da? Zergatik?

……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

36.- Zertan bereizten da ibaietako eta aintziretako ur geza eta itsasoko ur gazia? ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ………………………………………………………………..………………………………………………………………………

37.- Azaldu uraren zikloa

....…………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. ....…………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. ....…………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. ....…………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. ....…………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. ....…………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………..

38.- Zuzena (Z) ala Okerra (O)? Zuzendu oker dauden esaldiak. …………a) Gure planetan ur likido asko dago eta baita Eguzki-Sistemako beste hainbat planetatan ere. …………b) Ura likido egoeran egoten da beti. …………c) Ibaietako ura, egia esateko, ez da ur purua. Hainbat substantziaren nahastea da. …………d) Gure planetaren gainazalaren hiru laurdenak urez estalita daude. …………e) Ur purua kolorerik, usainik eta zaporerik gabeko likidoa. Ur kontinentalek eta itsasoko urea, ordea, kolorea, usaina eta zaporea izan dezakete, ez baitira puruak. …………f) Ur purua hidrogenoz eta oxigenoz osatuta dago. …………g) Itsasoetako uraren gazitasuna ibaietako eta aintziretako urarena baino txikiagoa da. …………h) Izaki urtar guztiek uretan hartzen dute arnasa, bakar batek ere ez du airerik arnasten. …………i) Ur kontinentalen gazitasuna ez da aldatzen. …………j) Ur gezarik puruenek ez dute gatzik disolbaturik. ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

39.- Osatu taula. Bilatu liburuan informazioa.

Higadura

Uraren eragina erliebean Garraioa Sedimentazioa

Zertan datza?

40.- Defini ezazu presio hidrostatikoa. ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

41.- Zer tresna erabiltzen da honako aldagai hauetako bakoitza neurtzeko?

Zer neurri-unitatetan neurtzen dira? * Tenperatura:…………………………………………………. …………………………………………………. * Presio hidrostatikoa: …………………………………………… ………………………………………………

42.- Zer tenperaturatan…? a) Ura izotz bihurtzen da:………………………………………………………….. b) Ura likido egoeran egon ohi da:……………………………………………………………….. c) Ura gas egoeran egon ohi da:…………………………………………………………..

43.- Nola deritze ondorengo prozesuei? a) Itsas gainazaleko uraren higidurak: …………………………………………………….. b) Ur lurruna ur likidoa bihurtzea: ……………………………………………………. c) Ura lurzoruan sartzea: ………………………………………………… d) Ur likidoa ur baporea bihurtzea: ……………………………………………………. e) Hodeietako ura lurzorura erortzea: ……………………………………………………….

44.- Aukera ezazu erantzun egokia: 1.-Hidrosfera aurki daiteke…

- Likido egoeran, soilik.

- Materiaren hiru egoera fisikoetan.

- Solido egoeran, soilik.

- Gas egoeran, soilik.

2.-Hidrosferan dagoen konposatu kimikorik ugariena…

- Ozonoa da.

- Karbono dioxidoa da.

- Amoniakoa da.

- Ura da.

3.-Ondorengo baieztapenen artean, bi okerrak dira, zeintzuk?: - Solido egoeran, hidrosfera glaziarrak osatzen ditu, besteak beste.

- Ur kontinentalak, itsasoetako uren lez, gaziak dira.

- Ur lurruna hidrosferarena ez ezik, atmosferaren parte ere bada - Ozeanoetan, soilik, aurki dezakegu hidrosfera likido egoeran.

4.-Hidrosfera deritzo…: - Lur planetaren geruzarik kanpokoena.

- Magma likidoz osatutako geruza.

- Airez osatutako geruza.

- Urez osatutako geruza.

5.-Gatz arruntaren formula kimikoa.

- ClNa da.

- ClS da.

- NaCl da.

- ClK da.

6.-Sodioaren sinbolo kimikoa: - Na da.

- So da.

- K da.

- Cl da.

7.-Potasioaren sinbolo kimikoa…

- Na da.

- P da.

- K da.

- Cl da.

8.-Nekazaritzan erabilitako ondorengo substantzien artean, zeintzuk kutsatzen dituzte naturako urak?

- Hondakin fekalak - Pestizidak - Hondakin erradiaktiboak - Detergenteak - Petrolioaren deribatuak 9.-Industrian erabilitako ondorengo substantzien artean, zeintzuk kutsatzen dituzte naturako urak?

- Hondakin erradiaktiboak - Fuela - Petrolioaren deribatuak - Euri azidoa - Pestizidak 10.-Uraren garbiketa- eta birziklaketaprozesuari deritzogu…

- Arazketa - Pasteurizazioa - Esterilizazioa - Garbiketa 11.- Edaten dugun ura substantzia purua al da? *Jakina. Purua izango ez balitz hilko ginateke *Txorrotakoa ez, baina surpermerkatuetan erosten ditugun marketako ur mineralak puruak dira, erabat *Ez da substantzia purua, hainbat substantzia disolbaturik baiditu 12.- Zergatik flotatzen dugu hobeto itsasoko uretan ur gezatan baino? * Ur geza baino dentsoagoa delako * Ez da egia. Itsasoan ezain dugu flotatu * Ur geza dentsoagoa delako * Disoluzio bat delako 13.-Batez ere, zer egoera fisikotan dago Lur planetaren hidrosferaren ur gehiena? *Gas egoeran *Solido egoeran *Likido Egoeran

14.- Zer da ur purua? *Atomo bat *Hidr贸geno eta oxigenoaren arteko nahaste bat *Konposatu kimiko bat *Elementu likido bat 15.-Etxeko gatza itsasotik lortzen dugu.

Badakizu zerez osatuta dagoen? *Sodioz *Sulfatoz *Magnesioz *Kloroz eta sodioz 16.- Batez ere, zer egoera fisikotan dago Lur planetaren hidrosferaren ur geza gehiena? *Gas egoeran *Solido egoeran *Likido egoeran

45.- Ordena ezazu: ‌................

Itsasoetako eta ozeanoetako urek Lurreko gainazal osoaren ia hiru

Lurreko uraren ia % 98 itsaso9898989898dira.Oz eta ozeanoetan dago,

dago,dira.Ozeanoak, eanoak,

bai egoera likidoan bai ur-gainazalean izoztuta.

dira.Ozeanoak, laurdenak hartzen dituzte.

Ozeanoak, Ozeanoak, batez beste,

Ozeanoak,

4.000 metro sakon dira.

dira.Ozeanoak,

........................................................................................................................... .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................

46.- Azal ezazu uraren garrantzia izaki bizidunentzat. ‌........................................................................................................................................... .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................

47.-

a) Zein da eskema honen izenburua?: …...................................................................................................... b) Bete hutsuneak. Erabil itzazu hitz egokiak. c) Azal ezazu aurreko eskema …........................................................................................................................................... .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ......................................................................…..................................................................... .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................

48.- Zergatik dira gaziak itsasoetato urak? …........................................................................................................................................... .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................

49.- Osa ezazu testua. Erabil itzazu ondorengo hitzak: Uhinak - igotzeak eta jaisteak - planeta - Itsasoa - Itsaslasterrak haizea …………………………….. etengabe mugitzen da. Olatuak ………….………ren eraginez uraren gainazalean sortzen diren …………………………. dira. Mareak itsasoko uraren aldizkako ………………………………………………………… dira, eta egunero gertatzen dira. ……………………………….. urmasa handien mugimenduak dira ………………………………ko leku batzuetatik beste batzuetara.