Македонска Ризница 52

ЈУНИ 2 0 19 ГОД ИНА ISSN: 1

857-83 14

МАК Е РИЗ ДОН НИЦ СКА А

52

Македонска Ризница број 52 јуни 2019 година Уредник:

Благојче Андонов Редакција:

Гоце Панговски Лого:

Сашо Гачев Соработници:

Moises Hasson Camhi Никола Анѓелкоски Александар Алексов Пепи Манасов Дизајн:

Александар Стеванов Издавач:

Александар Стеванов

МАКЕДОНСКА РИЗНИЦА

У

ште од најраното детство сонувам еден особен тип соништа. И покрај тоа што повеќето од нив се страшни, не би можел сите да ги ставам под капата на кошмари. Нивната заедничка нитка не е стравот, а поскоро застранувањето од реалноста. Во дел од нив се обидувам да побегнам од искривените „природни закони“, кои необјасниво ме туркаат кон провалија или како селективна гравитација, десетпати посилна од нормалната, ми ги приковуваат нозете за земја. Во друг дел, се убедувам себеси дека некој призор е подеднакво нестварен колку што е и страшен, за кога ќе ми се припие за погледот, прифаќајќи ја лагата, во паника да започнам да се разубедувам дека е вистина. Како екстровертизација на последното, во трет дел од ваквите соништа се обидувам и на останатите „жители“ на земјата наречена Сламберленд да им објаснам дека логиката по која се водат и законитостите кои ги владеат - се лажни. Понекогаш, со тоа што самото нивно постоење ѝ пркоси на реалноста, како да им велам дека се само плод на фантазијата. Сепак, како сонот не би научил дека е сон, моите зборови ретко наидуваат на плодна почва. Или барем додека не се разбудам. А со тоа се става крај на луѕањето низ нереалното, црвеното повторно станува црвено, а два плус два одново е еднакво на пет. Во последните неколку години, реалното и иреалното како да си ги заменија местата. Светот на будното во кој македонските власти погазувајќи го уставот прифатија дека нивната земја не се вика Македонија, а дека предците на нивните дедовци и баби се сѐ освен Македонци, стана помалку реален и од моите најчудни соништа. Нека ова одново будење на електронското списание „Македонска Ризница“, кое две години беше во „зимски сон“, биде искра надеж дека нештата повторно ќе застанат онаму каде што природно им е местото. Од издавачот

2

Во овој број ќе читате:

АЛФОНС САРИДАКИ, ПРВИОТ ДИРЕКТОР НА ОТОМАНСКАТА БАНКА ВО БИТОЛА Благојче Андонов .................................................................................................................................................. 04

„ОД МОНАСТИР [МАКЕДОНИЈА] ДО ТЕМУКО [ЧИЛЕ]“; ИНТЕРВЈУ СО MOISES HASSON CAMHI Благојче Андонов .................................................................................................................................................. 12

“FROM MONASTIR [MACEDONIA] TO TEMUCO [CHILE]”; INTERVIEW WITH MOISES HASSON CAMHI Blagojče Andonov .................................................................................................................................................. 16

ИНСПИРАЦИЈА - ПОЕЗИЈА Александар Стеванов ........................................................................................................................................... 20

ЖАН-ПОЛ САРТР - ПОРТРЕТ КАРИКАТУРА Никола Анѓелкоски .............................................................................................................................................. 21

„ЖИВОТОТ ОД МЕНЕ СОЗДАДЕ ПИСАТЕЛ“; ИНТЕРВЈУ СО АЛЕКСАНДАР АЛЕКСОВ Благојче Андонов ................................................................................................................................................ 22

АЛЕКСАНДАР ВЕЛИКИ, КРАЛОТ МАКЕДОНСКИ Александар Стеванов ............................................................................................................................................. 26

„ШУПЛИВО ЗЛАТО“, ИЗВАДОК ОД РОМАН Пепи Манасов ...................................................................................................................................................... 28

“HOLLOW GOLD”, EXCERPT FROM A NOVEL Pepi Manasov ........................................................................................................................................................ 32

3

Македонска Ризница, бр. 52

U

Алфонс Саридаки, првиот директор на Отоманската Банка во Битола

U

В

о 1895 година се вратил од студии од Белгија и се вработил во Отоманската банка во Солун. Тоа било една година пред пензионирањето на неговиот татко, којшто работел во истата банка. Во 1905 година се оженил со Емили Роси, втората ќерка на Паоло Роси. Брачниот пар се сместил во Монастир (Битола), каде што Алфонс бил управител на локалната власт. Во Битола им се родило првото

Македонска Ризница, бр. 52

4

дете. Другите три деца се родиле во различни турски градови каде што Алфонс се преселувал, извршувајќи ја функцијата на менаџер на филијали. Во 1931 г. Бил назначен за директор во Истанбул, каде што и ја завршил својата банкарска кариера во 1937 година. Основни податоци за Алфонс Саридаки и неговото семејство може да се најдат во следниот цитат, објавен во „Encyclopédie biographique de Turquie - 1929“: „...во 1926 година, целото семејство, Алфонс, Емили и нивните четири деца бараат и добиваат француското државјанство. Французин, роден во Солун во 1879 година. Неговиот татко, М. Антоан Саридаки е еден од првите вработени во Отоманската банка во Солун, кога истата отворила своја гранка во овој град. По студиите во Белгија, М. Алфонс Саридаки, исто така, се приклучил на Отоманската банка во Солун во 1895 година. Во

5

Македонска Ризница, бр. 52

Алфонс Саридаки (1879-1943) прадедо на Надја Жиро, директор на истанбулската филијала на Отоманската банка, којшто исто така работел и во Битола Alphonse Saridaki (1879-1943), great-grandfather of Nadia Giraud, director of the Istanbul branch of the Ottoman Bank also worked in Monastir

Македонска Ризница, бр. 52

6

7

Македонска Ризница, бр. 52

Македонска Ризница, бр. 52

8

Антоан Саридаки (1848-1918), прапрадедо на Надја Жиро, еден од првите вработени на Отоманската банка во Солун.

Antoine Saridaki (1848-1918), great-greatgrandfather of Nadia Giraud, one of the first employees of the Ottoman Bank in Salonica.

9

Македонска Ризница, бр. 52

Жената на Алфонс Саридаки, Емилија Роси.

The wife of Alphonse Saridaki Emilia nee Rossi. понатамошната фаза ги раководи новите агенции на банката во Монастир (Битола), Кутахија, Сивас и во моментов Коња.“ Во 1939 година, непосредно пред објавувањето на Втората светска војна, Алфонс, неговата сопруга Емили и нивната најмлада ќерка Рене, го напуштиле Истанбул и отишле во Бордо, каде Алфонс ќе умре во 1943 година. Покрај Афонс, за нас е интересен и таткото на сопругата Емили, Италијанецот Паоло Роси. Имено, Паоло Роси е роден во Џенова во Италија во 1848 година. Роси бил студент по медицина кој доброволно се пријавил во армијата на Гарибалди, како активен борец во кампањите од 1866-1870. Тој бил соученик на идниот адмирал Бетоло со кого одржува тесни врски на пријателство. биде поблиску до некои од неговите ќерки.

На 28-годишна возраст емигрирал во Батум (Русија). А покасно се преселил во Солун каде работел како поморски превозник. Долги години тој е генерален секретар на италијанскиот конзулат. Во тие времиња, со декрет на министерот Грималди, тој добил “медал на честа”.

Отоманската банка во Битола е отворена во 1903, а затворена во 1914 година, по завршувањето на Балканските војни и повлекувањето на Турците од Балканот.

Благојче Андонов

За време на Првата светска војна тој станал официјален портпарол на командантот на 35тата италијанска дивизија во Македонија, во сите церемонии. Умира во 1927 година во Истанбул, каде што се преселил во последните години за да Македонска Ризница, бр. 52

Фотографии од Отоманската архива и архивата на Levantine Heritagе .

10

Ќерката на Алфонс и Емилија Саридаки, Надја.

The daughter of Alphonse and Emilia Saridaki, Nadia.

Антоан Саридаки (1848-1918), пра-прадедо на Надја Жиро, еден од првите вработени на Отоманската банка во Солун.

Antoine Saridaki (1848-1918), great-great-grandfather of Nadia Giraud, one of the first employees of the Ottoman Bank in Salonica.

11

Македонска Ризница, бр. 52

U

„Од Монастир [Македонија] до Темуко [Чиле]“ Интервју со Moises Hasson Camhi

U

O

д она што започнало како патување на еден Евреин, покасно настанува една целосна миграција на многу еврејски семејства од Битола во Темуко, Чиле. Имено околу 1900 година Алберт Леви од Битола преку Солун стигнува во Аргентина и од тука заминува за малото гратче Темуко во Чиле. Задоволен од приемот и од животот во оваа

Македонска Ризница, бр. 52

далечна земја тој се враќа во Македонија и го повлекува своето семејство, неговиот пример го следат повеќе семејства од Битола и во Темуко се формира цела колонија на Сефардски Евреи од Битола. Тука, за потребите на својата религија тие формираат своја заедница, таа заедница во спомен на својот роден крај се нарекува „Centro

12

Macedonico de Temuco“. Покасно дел од оваа заедница заминува во поголемите градови на Чиле, како и низ повеќе држави од Јужна и Северна Америка. Книгата „From Monastir to Tamuco“ на авторот Moises Hasson Camhi зборува за овие патувања и животот на Евреите во Чиле.

Kога составував дел на интересни информации направив еден мал документ, со цел да им го дадам на моите роднини. За тој материјал дозна еден уредник од Барселона, и на тој начин се роди книгата. Други луѓе работеа на слични документи, од други аспекти, на пример во САД, во од прилика истото време.

Оваа книга е и поводот за интервју со авторот.

1

Така што работевме заеднилчки околу една година за да ја комплетираме книгата, и таа беше конечно издадаена во Casa America во Мадрид. Македонскиот амбасадор во Шпанија беше присутен и зеде учество на настанот.

За почеток би сакале да ни кажете нешто повеќе за вас?

Роден сум во градот Темуко, во она што остана од порано мошне развиената, но не многубројна еврејска заедница, која во најголем број потекнува од Монастир, денешна Битола. Имаше останато неколку дузини, потоа зградите, вклучувајќи ја и најстарата синагога во Чиле, како и мртвите на гробиштата. Целата моја фамилија се пресели во Сантијаго, каде што завршив средно школо и на универзитетот почнав да студирам за инженер.

3

Многу луѓе беа заинтересирани, затоа што знаењето беше лимитирано само на она што го раскажуваа постарите, мошне лично, но повеќето анекдоти, без поврзувачка нишка што би ги покажувала настаните и ситуациите за да ги претстави во перспектива.

Иако студирав за инжењер открив дека имам пасија за историја. Секогаш бев заинтригиран од фактот дека постарите велеа дека дошле од „Монастир“, и исто така дека дома не се зборуваше за Холокаустот, како да не нè засегаше нас (Јас мислев дека тоа е зашто сме Сефардски Евреи).

4

Кои се денешните активности на еврејската заедница со потекло од Битола?

Како што веќе нагласив, заедницата во Темуко денеска е многу мала. Тие остануваат обединети, но сепак добиваат помош од Сефардската заедница од Сантијаго за многу активности (како на пример за големите јудејски празници). Во летните месеци имаат посети од многу млади туристи од Израел кои патуваат низ јужните региони на Чиле.

Во Сантиаго створив свое семејство и го живеев својот живот. Дојде моментот кога решив да истражувам околу мојата фамилија. Интернетот веќе постоеше неколку години и многу помагала и информации беа достапни. Тоа беше почетокот на откривањето на мојата историја, како и историјата на еврејската заедница од Монастир, Темуко и Балканот општо.

2

Какви беа реакции на соговорниците кога им ја кажавте темата?

5

Дали има желба во заедницата за посета на Битола?

Познавам луѓе што индивидуално ја имаат посетено Битола, но не ми е познат некој организиран обид

Од каде идејата за една ваква книга?

13

Македонска Ризница, бр. 52

за посета. Од друга страна денеска има останато мошне малку елементи (како на пример еврејските гробишта) што не помага во раѓањето на голем интерес.

6

зашто авторот е Чилеанец, но сепак тоа би морало да биде побарано до некој уредник/издавач.

Благојче Андонов

Покрај оваа книга вие сте и познат стрип автор. Кои теми ги прикажувате во вашите стрип книги?

Превод од англиски јазик:

Гоце Панговски

Правам повеќе од само пишување и цртање на стрипови, јас истражувам за стриповите. Имам објавено трилогија од книги во кои со многу слики ја каталогизирам и покажувам историјата на списанијата за стрип во Чиле. На некој начин тоа е поврзано со мојот интерес за историјата општо.

7

Дали во вашите стрипови творите за Битола, Македонија, патот на преселбата на Евреите од таму до Чиле?

Не.

8

Дали би сакале вашата книга да биде преведена на македонски јазик?

Многу би сакал мојата книга да биде објавена во Македонија, и мислам дека едно издание на англиски и македонски би било мошне интересно. Набрзо се навршуваат 10 години од објавувањето на првото издание на книгата и тоа би бил мошне добар момент за објава во Македонија. Владата на Чиле има програми за помош при преведувањето

Македонска Ризница, бр. 52

14

Moises Hasson Camhi

15

Македонска Ризница, бр. 52

U

“From Monastir [Macedonia] to Temuco [Chile]” Interview with Moises Hasson Camhi

U

А

journey made by a Jewish man later sparked a whole migration of many Jewish families from Bitola in Macedonia to Temuco in Chile. Because of the harsh life under the Turkish Ottoman rule around the year 1900 Albert Levi started from Bitola, went via Thessaloniki and arrived in Argentina, and from there ended up in the small town of Temuco in Chile.

Македонска Ризница, бр. 52

Content with the reception and life in general in this far away country, he came back to Macedonia and made his entire family follow his journey. Many other Jewish families followed in his footsteps and soon there was a whole colony of Sephardic Jews originating from Bitola in Macedonia that formed in Temuco, Chile. To cater to their religious needs

16

2

they formed a community and to honor their native land they named it “Centro Macedonico de Temuco”.

Later, parts of this community spread to the larger cities in Chile, as well as to other countries in South and North America. The book titled “From Monastir (Bitola) to Temuco” of the author Moises Hasson Camhi tells about this journey and the life of the Macedonian Jews in Chile.

When putting together an interesting amount of information, I prepared a small document, mainly to give to my relatives. But that material came to the knowledge of an editor in Barcelona, and from there the book came out. And other people were working similar documents, with other aspects, for example in the USA, on nearly the same time.

The book is the occasion for this interview.

1

Where did you get the idea to write such a book?

Would you like to tell us a bit about yourself?

So it was that we worked together for about a year to complete the book, which was finally launched at Casa America in the city of Madrid. The Macedonian ambassador to Spain was one of the participants of the event.

I was born in the City of Temuco, in what was left of a thriving, but never numerous, Jewish community, mostly originally from Monastir, today Bitola. There were a few dozen members left, the buildings, including the oldest synagogue in Chile, and the deceased in the cemetery. My whole family moved to Santiago, when I finish my school and I started studying Engineering at the University.

3

What were the reactions of your collaborators when you revealed the subject of your book?

Most people were interested, because knowledge has always been very limited to what seniors told, very personal, but mostly anecdotes, without a thread that shows events, situations and all in perspective.

Despite studying engineering, I discovered that I am passionate about history. And I was always intrigued by the fact that elders told about came from “Monastir”, and for the fact that the Holocaust was not talked about at home, as if it had not touched us (because I was a Sephardi, I thought).

4

In Santiago I formed a family, and I have lived all my life. The moment came when I decided to investigate something about my family. Already internet was operating for several years, and many tools and information was available. That was the beginning to discover my history, but in passing the history of the Jewish community of Monastir, Temuco and the Balkans in general.

What are the activities of the Jewish community originating from Bitola these days?

As I pointed out earlier, today the community in Temuco is very small. They remain united, but receive support from the Sephardic community of Santiago in many activities (as in the great feasts of Judaism). And in summer they receive many young Israeli tourists who travel through the south and the southern zone of Chile.

5 17

Is there a desire within the community to visit Bitola, Macedonia at some point in time?

Македонска Ризница, бр. 52

I know of people who have individually visited Bitola, but I do not know of any organized attempt. On the other hand that there are so few existing elements today (like the cemetery for example) does not help to generate interest.

6

Apart from writing this book, you are also a comic book author. What is the subject matter in your comic books?

More than writing comics, what I do is research about comics. I have published a trilogy of books that catalogs and shows -with many images- the history of magazines in Chile. In some way it is linked to my interest in history in general.

7

Have you included Bitola, Macedonia, or the migration of the Jews from there to Chile in your comic books? Do you perceive doing so in the future?

No.

8

Would you like to translate the book into Macedonian language?

I would love to have the possibility of publishing the book in Macedonia, and I think a bilingual EnglishMacedonian edition would be interesting. Very soon it will be 10 years since the publication of the first edition and it would be a very good moment. The government of Chile has help programs with the cost of translation, since the author of the book is a Chilean, but it must be ordered by an editor. ‹

Blagojce Andonov Македонска Ризница, бр. 52

18

19

Македонска Ризница, бр. 52

Инспирација Ко потаен поток на планина вишна што раѓа река страотна и бесна, ко море од солзи и болка скришна извира тивко и мојава песна. На жуборот веќе не се слуша појот, дожд ја облива земјата цела. Звуци, тракатанци, во вечност се ројат, од помен ги мијат столетните дела. А некогаш бевме и облак и светлост, и небесна стапка по водена шир. Твојот лик, привид, одраз без милост, во мисливе сега не ми дава мир. Ко снегулка ситна во априлска мугра што сонце ја ништи со бакнеж свој врел, ко полноќен кошмар и преспани утра угинува мигум и свет еден цел.

Александар Стеванов Македонска Ризница, бр. 52

20

ЖАН-ПОЛ САРТР Портрет карикатура, молив во боја на хартија (7 април 2015 г.)

Никола Анѓелкоски

21

Македонска Ризница, бр. 52

U

„Животот од мене создаде писател“ Интервју со Александар Алексов

U

М

1

акедонската книжевна јавност изминатиот период има можност сè повеќе да чита квалитетни книги напишани од домашни автори. Еден од тие автори чии книги бележат голема читаност е и младиот автор Александар Алексов. Ова беше една убава прилика да направиме еден мал разговор со него.

Македонска Ризница, бр. 52

Дали отсекогаш сте знаеле дека сакате да бидете писател? Никогаш не сум ни сонувал дека еден ден ќе бидам писател. Животот од мене создаде писател. И повторно да се родам, повторно би бил писател. Тоа е како да ѝ подадеш рака на вечноста.

22

2

Што го инспирираше Вашето деби?

Тоа се едни од се поретките денови од животот. Материјализмот кој нѐ заграбил, не остава слободно време за убавите нешта во кои уживаме, ни мене не ми останува време за пишување. Многупати сакам да се разбудам во мала куќичка, подалеку од градот, со часови да пишувам, да ги напишам сите романи од главата. Со години не сум имал ден поминат во пишување. Кратам од времето за спиење, за прошетки, од времето за излегување, од многу нешта, само за да најдам малку време да пишување. За да напишеш една книга бара многу време.

Една мајка со плачлив глас. Тоа беше една судбина која требаше да ја препишам на хартија. Роман по вистинска приказна, кој и нема некоја книжевна вредност, но со пораки во него кои длабоко замислуваат и од нас бараат да бидеме она најтешкото: подобри луѓе.

3

5

Учествувавте во проектот на млади автори во организација на Македоника и УНЕСКО, какво беше Вашето искуство?

На кои дела Вие се восхитувате?

Отсекогаш сум мразел научна фантастика. Човекот е проклетство, она што го мрази, тоа му се случува. Периодов највеќе читам научна фантастика, воодушевен сум од тие дела, од мајсторството кое е потребно да се напишат. Најверојатно потешко се пишуваат од моите љубовни романи, па тоа и ќе биде еден нов предизвик за некоја нова книга. Секогаш си поставувам нови предизвици, нови цели, поголеми соништа, зашто брзо ми здодеваат работите. А пишувањето никогаш не смее да ми здосади. Сакам да побегнам и од реалноста, овде многу работи кои не се убави, а научната фантастика е совршенство за тоа бегство.

4

Позитивно искуство. Тешко е човек да се реализира овде како писател, за да имаш храброст да раскажуваш поинакви приказни, приказни кои се табу тема, за личности кои не се секојдневни кои се пронајдени на маргините, сепак ова е Балкан. Балканот е закоравено место, овде не е доволно да имаш храброст, талент, и квалитет, зашто ова не е Запад, овде генерално сите не добиваат исти шанси да ги покажат своите можности за она што го знаат и умеат. Македоника со тој проект ни даде шанса на младите писатели, нè охрабри да пишуваме, и книгата ја направи достапна за секого, му даде публицитет на пишаниот збор. Тоа беше голем проект во македонската книжевност.

6

Вашата книга „Т.е. љ.у.б.а.м. – тоа е вистината“ е една од најпродаваните книги за 2017 година во Македонија... Како се носите со тој книжевен притисок?

Кажете ни за Вашата творечка рутина, како изгледа еден таков ден?

„Т.е. љ.у.б.а.м. – тоа е вистината“ е роман кој со години седеше во фиоката од моето биро, немав

23

Македонска Ризница, бр. 52

нешто ентузијазам да го завршам, ниту пак мислев дека е време да излезе таква книга. Во април 2015 година со колеги писатели суптилно се роди идејата да формираме здружение на писатели, па со заеднички сили да го подигнеме издаваштвото и да го олесниме патот до издавање на една книга. Јас како еден од најголемите поборници на идејата дека текстовите треба да ги извадиме од фиоките, морав да бидам и пример па така набрзина се случи издавањето на таа книга. Веднаш од самото издавање побуди интерес кај читателите. Јас бев изненаден, запрепастен, и денес не можам да си објаснам што се случи со тој роман. Се продаваше, се читаше, се бараше, беше совршен подарок на вљубените. Уште првиот ден од излегувањето во печат романот беше поставен на дигиталната библиотека македоника.мк, и цела година секој ден по ред беше во најчитаните книги. Ги помина сите тие 800 книги таму, се најде на врвот. Во 2016 година беше на второ место по продажба на најголемата дигитална онлајн библиотека во земјава во друштво со Мисо и Алимпиќ.

Она за кое сонуваат многу писатели, мене ми се случи и со себе донесе и нови тежини и притисоци, пријатели и непријатели. Критичарите се мрштат, читателите очекуваат нетрпеливо дело како „Т.е. љ.у.б.а.м. – тоа е вистината“, по тој роман издадов уште неколку романи, но најверојатно уште долго во животот нема да ми се случи тоа што ми се случи со „Т.е. љ.у.б.а.м. – тоа е вистината“. Млад почнав да се занимавам со пишување. Со делата и годините се усовршувам, многу книги ќе бидат подобри од „Т.е. љ.у.б.а.м. – тоа е вистината“ но таа засекогаш си пронајде некое место во книжевноста.

И годинава што помина 2017, пак беше во најпродаваните. Добив и позитивни и негативни критики, и се радувам на негативните тие се репер дека допрела до нестандардната читателска публика. „Т.е. љ.у.б.а.м. – тоа е вистината“, е самостојно издание и ете една книга без голем издавач, без маркетинг, без државна помош се издигна како феникс, се распродаде во неколку изданија, иако ја немаше по книжарници и насекаде каде што се продаваат книги. Имаше интерес и во Србија да се преведе, преводот е готов, но неколку издавачки куќи се откажаа од неа, во неа пронајдоа национализам, ете на Балканот и љубовта се поврзува со политика. Сепак и тоа еден ден ќе се случи, ќе се појави некој похрабар издавач, па нема да биде во забранетите книги.

Македонска Ризница, бр. 52

7

Кое е следно дело од Вас?

Шокантен трилер со испреплетена љубовна приказна кој на виделина ги вади сите нешта кои

24

Кога не пишувам, постојано сум во кујна, готвам. Преокупација ми е веганската кујна, тоа ќе биде исхрана на иднината. Активист сум за права на животните, кои ги собирам од улица, кои за жал, секој ден сѐ повеќе ги има. Ги социјализирам, лекувам и барам вистински дом. Како и многу млади луѓе сонувам да живеам далеку од овде, каде постои поголема правдина и рамноправност, слобода и можност за остварување на соништата.

Благојче Андонов

ние како општество сакаме да ги сокриеме под тепих. Си дадов малку повеќе храброст, табуата се разголени, останува само да поднамалам со обврските, да пронајдам време за пишување. И јас сум нетрпелив оваа книга да ја видам во корици.

8

Која е Вашата порака до читателите?

9

Што е Александар, кога не е писател?

Писателите се луѓе кои го љубат светот, имаат космополитски дух, затоа квалификацијата на странски и домашни автори е неоснована. Книгата се создава да допре насекаде на светот. Читајте го она што допира до вас, оној кој го потпишал е само име и презиме или псевдоним.

Бунтовник за права, подарувач на насмевки.

25

Македонска Ризница, бр. 52

U

Александар Велики, кралот македонски Во ѕагрепскиот весник „Хрватски планинар“ од 1903 година, во која се одржува славното Илинденско востание, спомнат е „Александар Велики“, како „кралот македонски“.

U

В

о далечната 1903 година, која во македонската историографија е врежана како сјаен блесок во борбата за македонско национално ослободување и државност, среќаваме еден интересен податок во хрватскиот печат. Уште на самиот почеток од весникот „Хрватски планинар“ (орган на „Хрватското планинарско друштво“ од Загреб)

бр. 9 и 10 е напишано „Александар Велики, кралот македонски“ (...Aleksandru Velikom, kralju makedonskom...). Во годините кои што ќе следуваат, вклучително и за време на комунизмот (како не би бил трн во око на општиот „јужнославизам“), па и по ослободувањето, поврзувањето на Македонците со славниот крал систематски се обесхрабрува. За

26

жал, историјата, од која се чини немаме научено, се повторува и денес. Одново се оспорува античкото минато на Македонецот и неговата врска со Александар III Македонски. А најжалното од сѐ е што овој процес се спроведува од македонските власти кои, наместо да го бранат, се откажуваат од нашето (кое и покрај македонското потекло на

поголемиот дел од нив се чини дека не е нивно) славно минато. Нека извадокот од овој хрватски весник, во лицето на секој еден негатор, остане како траен атестат во служба на вистината.

Александар Стеванов 27

U

Шупливо злато Извадок (прво поглавје) од романот „Шупливо злато“ на авторот Пепи Манасов, во издание на „2-ри Август“ од Штип

U

Н

а влезот во касарната Ѓорче Петров во малата портирница сместена на левата страна од влезот седеа двајца млади војници, црнокосиот дежурен десетар и неговиот помошник. Десетарот жално гледаше во својот швајцарски, рачно изработен часовник, со позлатени стрелки и бројки. На долниот дел од часовникот со златни букви беше

Македонска Ризница, бр. 52

изгравирано името на произведувачот- Женева. Го купи минатата недела кога имаше излез во град. Го купи пред Градскиот трговски центар од еден уличен продавач. Продавачот го убедуваше дека истиот часовник во Трговскиот центар чини двеста евра, а тој може да го купи за само педесет евра. Десетарот не ни помисли дека може да си дозволи

28

нешто толку луксузно да му ја краси неговата рака, па веднаш се оттргна и продолжи да оди. Продавачот продолжи да оди по него и постојано ја намалуваше цената. Црнокосиот десетар застана кога продавачот го фати за левата рака и тивко, за никој да не ја слушне последната цена, му прошепоти на десетарот: - За пет евра, бе брат, за пет евра ќе ти го давам за да ми тргне пазарот, сефте да ми праиш - тивко шепотеше Циганот знаејќи дека за оваа цена никој нема да одбие. Десетарот му се восхитуваше на лажниот часовник. Си помислуваше на тоа како некој може да го изработи за толкава ниска цена, а притоа воопшто да не се разликува од оригиналот. Додека го гледаше часовникот, со мислите се врати повторно во стражарницата и помисли дека уште цели два часа не може да запали цигара. Заедно со неговиот цимер чекаа да им заврши смената, па мирно да седнат и да испушат по една цигара. Утринскиот метеж, завршувањето на третата смена и почетокот на првата смена, времето најмачно за секој од дежурните, го поминаа. Во портирницата беше забрането пушењето цигари, па нивните четири часа дежурство без цигари се чинеше како да се осудени на излежување затворска казна. Сите вработени и сите воени лица поминуваа покрај дежураната. Должност на дежурните војници беше секого да го поздрават, да го пречекаат и да го испратат. Не се вршеше проверка на легитимациите бидејќи сите старешини ги познаваа, а тоа беше најдобриот безбедносен систем. Доколку се појавеше некој непознат, тогаш се вршеше контрола. Првата работа која ја правеа по завршувањето на смената беше цигарата. Не им беше важно дали треба да одат на јадење, дали треба да одат на спиење, дали треба да предадат рапорт, сето тоа беше споредна работа. До самата касарна беше населбата Ѓорче

Петров која се наоѓаше на западниот дел од градот, главниот град на државата Македонија, градот Скопје. По главната улица, која не се гледаше од портирницата, се движеше моќен мотор. Неговиот моќен звук, и покрај големата бучава, се издвојуваше од останатите мотори и коли, се слушаше од голема далечина. Десетарот и неговиот помошник го слушнаа и се погледнаа. Со нивните погледи јасно искажуваа дека копнеат по таква моќна машина. Спортските мотори се сон за секој младич. Иако не се гледаше, тие знаеја дека се работи за спортски мотор со голема моќност. Десетарот, кој седеше на дрвениот стол, веднаш потстана, звукот на моторот за момент изчезна, како да застана, но не застана. Десетарот се досети дека моторот, движејќи се по главната улица, поднамали и сврте кон влезот на касарната кој беше оддалечен околу двесте метри од главната улица. По неколку секунди се појави црн Kawasaki Ninja. Личноста, која седеше на моторот, не се познаваше бидејќи носеше кацига. Полека се наближуваше до портирницата и застана пред неа. Моторџијата застана, но некако не се брзаше да се симне од моторот. Десетарот за миг помисли дека некој старешина или офицер си купил мотор, па сега сака да се пофали. Моторџијата го потпре моторот и полека ја извади црната кацига. Лицата на војниците се сменија, зениците им се раширија од убавината на девојката која се криеше под кацигата. Ја подигна главата нагоре и ја заниша леводесно за да ѝ се исправи русата коса.

-Здраво, момци, сакам да се видам со поручникот Гоце – проговори таа. Десетарот, занесен во нејзината убавина, ги

29

Македонска Ризница, бр. 52

заборави имињата на вработените во касарната и кој каде се наоѓа и едноставно се збрка.

-Поручникот Гоце?- праша. Девојката се насмевна, ова не ѝ е првпат да збуни некоја машка особа, па го повтори прашањето: -Да, поручникот Гоце, зарем не работи во оваа касарна,треба ли да закажам или да се најавам, не сум била во армиски објекти.

-Не, не .... а мислам... да, да, овде работи, сега ќе проверам каде се наоѓа..... а како да му кажам, кој го бара? Катерина го откопча црното кожено палто и од внатрешниот џеб ги извади возачките документи во кои се наоѓаше нејзината лична карта, ја извади и му ја предаде на дежурниот војник.

-Катерина, кажете му, една заборавена пријателка.

- Заборавена пријателка? Кој би можел да заборави ваква убава пријателка? - се прашуваше војникот кој веднаш заѕвони во павилјонот во кој работеше поручникот. Додека телефотнот ѕвонеше, тој го читаше името на девојката во личната карта. Од другата старана на линијата се јавија и му кажаа на дежурниот војник дека Гоце е на полигонот за стрелање, па дежурниот војник љубезно ѝ се обрати на Катерина, притоа читајќи го името од возачката и гледајќи во сликата.

-Г-це Катерина, поручникот Гоце е на полигонот за стрелање, почекајте во чекалната, ќе испратам војник за да го побара. Поручникот Гоце, заедно со неговата чета составена од млади априлски регурти, се наоѓаше на полигонот за стрелање, каде што со маневрска муниција ги подготвуваше војниците за нивното прво гаѓање. Беше средината на мај, а утринското сонце сјаеше како да е август, ветерот го немаше никаде, па беше топло и задушливо. Војниците беа со полна борбена опрема, легнати на влажната трева,

Македонска Ризница, бр. 52

со пушките вперени во метата. Лежеа и го слушаа поручникот како треба да се подготват за гаѓањето. Се потеа од шлемовите, но по никоја цена не смееја да го извадат бидејќи тоа би можело да ги чини живот. Дежурниот водник се доближи до поручникот и неговиот помошник, водникот Бранко. Застана како здрвен на околу четири метра оддалеченост од поручникот, го поздрави со раката и чекаше поручникот да го поздрави, па да му се обрати. Можеше едноставно да му се обрати и да му ја соопшти информацијата, но дежурниот војник добро го познаваше поручникот и неговите правила за професионално однесување. Поручникот кимна со главата како знак за поздрав.

-Г-не поручник, дозволете да ви се обратам.

-Повелете - одговори поручникот. Поручникот работеше строго по правилата на службата и не сакаше да им допуштина младите војници да се однесуваат слободно и непрофесионално бидејќи така не ќе може да ги контролира. Изгледаше како совршен војник, без никаква мана, средна висина со околу сто и осумдесет сантиметри, кратка црна коса без никаква фризура, едноставно природно легната надолу, темно зелени, нежни очи, но веѓите постојано му беа собрани и оддава впечаток на лош и намуртен човек. Всушност, тој самиот сакаше да биде намуртен бидејќи со никого не сакаше да се спријателува, не сакаше да се приврзува за некој човек, се плашеше од љубовта и пријателството. Имаше згодно тело, правилно изградено, оставаше впечаток на атлетски граден човек, па така во униформата едноставно зрачеше. Беше пример за сите колеги во касарната.

-Г-не, имате посета од г-ца Катерина.

-Катерина? – со изненаден тон во гласот праша

30

поручникот.

-Да, г-не, кажа дека ви била пријателка- му објасни војникот. Поручникот малку се зачуди бидејќи не познаваше девојка со такво име. Девојките што ги познаваше надвор од касарната можеше да се избројат на една рака. Се сети дека пред некој ден неговиот одговорен полковник Глигор му беше спомнал дека ќе го посети некоја колешка од друга касарна за да зборуваат за следното кампување кое ќе треба да го организираат со другата касарна. Па веројатно сме се сретнале некаде со Катерина, но јас сум заборавил, си помисли тој.

-Испратете ја во мојата канцеларија, веднаш доаѓам - му нареди на дежурниот војник кој веднаш се сврте и замина. Гоце се сврте кон четата и викна по неговиот заменик, водникот Бранко.

-Бранко...Бранко, дојди, водниче!

-Повелете, г-не – се огласи тој.

-Ќе заминам накратко до канцеларијата, внимавај на моите војници да не се испотепаат меѓусебно - шеговито рече Гоце.

-Со ќорци вежбаме, господине - брзо и замислено одговори водникот. Поручникот се насмевна со една скржава насмевка. Тој постојано беше сериозен, па кога некогаш ќе посакаше да се пошегува, неговите шеги сериозно се сфаќаа. Поручникот со теренскиот џип пристигна бргу до павилјонот и на дежурниот војник веднаш му кажа да стави вода за да се загрее, за потоа да направи чај или кафе. Иако не комуницираше многу со неговите колеги и колешки, денес некако се чувствуваше расположен за разговор, се надеваше дека и гостинката ќе биде расположена. Па, затоа сакаше пред гостинката да се претстави како добар домаќин.

По неколку минути се слушна врева од потпетиците на госпоѓицата кои тропаа по ходникот и се наближуваа кон канцеларијата на поручникот која се наоѓаше на крајот од ходникот...

Пепи Манасов

U

Пепи Манасов е млад автор од Радовиш, кој својата творечка дарба веќе ја има заокружено со двата негови романи „Киднапер“ и „Шупливо злато“. Kaко млад автор, неговиот обид да создаде приказна која може да се носи рамо до рамо со светски реномираните автори на трилер-романи, е прилично успешен. Романот „Киднапер“ е своевидна актуелизација на сето тоа што се случува во нашето транзициско, расслоено и отуѓено општество во кое богатите и сиромашните живеат во светови што се допират само на маргините. Жанровски, овој роман е своевидна мелодрама со елементи на детективски, крими-роман, но со вешто изградени ликови и возбудлива фабула. „Шупливо злато“ има заплеткана трилер содржина. Еден од најголемите бизнисмени во државата боледува од неизлечив тумор на мозокот, тој со неговата млада девојка заминува на крстарење, при крајот на крстарењето тој мистериозно исчезнува во Средоземното море. Богатството го разделува на три дела, услови за поделбата се наследниците да се соберат заедно и да го отворат комплицираниот сеф. Трилер зачинет со возбудлива акција и непредвидлива содржина.

31

Македонска Ризница, бр. 52

U Hollow Gold

‹

Excerpt (chapter one) from the novel “Hollow Gold” by the author Pepi Manasov, published by “2 Avgust” from Stip

U

A

t the entrance of the barracks “Gjorche Petrov”, in the small porter’s room situated on the left side of the entrance, there were two young soldiers on duty, the black-haired corporal and his assistant.

The corporal was sadly looking at his Swiss, handmade watch, with gilded arrows and numbers. At the bottom of the watch, the name of the manufacturer

Македонска Ризница, бр. 52

was engraved with golden letters – Geneva. He bought it last week when he had a free afternoon in the city.

He bought it near the City Shopping Centre from a street vendor. The vendor was trying to persuade him that the same watch was two hundred euros in the Shopping Centre, and here he can have it for only fifty euros. The corporal couldn’t even imagine

32

that something so luxurious could embrace his hand, and continued walking. The vendor kept following him, constantly lowering the price. The black-haired corporal stopped walking when the vendor caught his left arm and quietly, so that nobody else could hear his final offer, whispered to the corporal: - For five euros, my brother, I’ll give it to you for five euros, so that my day starts off, and my business gets going – the Gypsy was whispering quietly, knowing that this is a price nobody would resist.

The corporal was admiring the fake watch. He was thinking how someone could make it for such a low price and not different from the original at all.

While he was looking at the watch, in his thoughts he returned to the porter’s room and thought how he won’t be able to have a cigarette for two more hours. Together with his inmate, they were waiting for their shift to end, so that they can sit and relax with a cigarette. The morning fuss, the end of the third shift and the beginning of the first shift, the most troublesome time for everyone on duty, has passed. Smoking was forbidden in the porter’s room, so the four hours on duty without a cigarette were the same as doing a time in jail. All the employees and all the military people had to pass by the porter’s room. It was obligatory for every soldier on duty to meet, greet, and see off everybody that came there.

It wasn’t necessary to check IDs because they knew all the officers, and that was the best security system.

However, if somebody unknown came in, then it was a must to check their identity.

The first thing they always did after the end of their shift was the cigarette. They didn’t care whether they had to eat, sleep, or hand in a report, all that was insignificant.

Near the barracks was the “Gjorche Petrov” suburb, which was in the west part of the city, the capital of Macedonia, Skopje.

On the main street, which couldn’t be seen from

the porter’s room, a powerful motorbike was rolling down.

Its loud sound, despite the great noise, was standing out from the other motorbikes and cars, and could be heard from far away. The corporal and his assistant heard it and looked at each other.

In their eyes it could be seen that they were longing for such a powerful machine. Sport motorbikes are a dream for every young man. Although they couldn’t see it, they knew that it was a sport motorbike with a powerful engine.

The corporal, who was sitting on the wooden chair, stood up immediately when the sound of the motorbike seemed to have stopped, but it didn’t.

The corporal realized that the motorbike, which was moving on the main street, reduced its speed and turned at the barracks’ entrance that was about two hundred meters away from the main street.

A few seconds later a black Kawasaki Ninja turned up. The person riding the motorbike couldn’t be recognized because of the helmet.

The motorbike was slowly coming close to the porter’s room and stopped right in front of it. The rider stood up but was not in a hurry to get off the bike. The corporal thought for a moment that some of the lieutenants or officers had bought a motorbike, and now wants to brag about it.

The biker steadied the bike and slowly took off the black helmet.

The soldiers’ faces changed, their eye pupils spread open because of the beauty of the girl that was hiding under the helmet.

She looked up shaking her head as her blond hair straightened.

- Hi, guys, I want to see lieutenant Goce – she said.

The corporal, bedazzled by her beauty, forgot the names of the employees in the barracks and who was where; he simply got into a tangle.

- Lieutenant Goce? – he asked.

33

Македонска Ризница, бр. 52

The girl smiled, it wasn’t her first time to get a man confused, so she repeated the question: - Yes, lieutenant Goce, doesn’t he work here in these barracks, should I make an appointment, or call in, I have never been into a military building before, I don’t know how things work here.

- No, no…. I mean… yes, yes, he works here, I’ll check where he is at the moment…what should I tell him, who’s looking for him?

Katerina unbuttoned her black leather jacket and took out her driving documents from the inside pocket, where her ID was, then gave it to the soldier.

- Tell him, it’s Katerina, a forgotten friend.

- A forgotten friend? Who could forget such a beautiful friend? – the soldier was wondering as he was dialing the pavilion where the lieutenant was working. While the phone was ringing, he was reading the name of the girl from her ID. On the other side of the line somebody answered and told him that Goce was at the shooting field, so the soldier kindly turned to Katerina, reading her name from the ID and looking at the photo.

-Ms Katerina, lieutenant Goce is at the shooting field, could you please wait for a while in the waiting room, and I’ll send somebody to look for him.

Liutenant Goce, together with his troop of young April recruits, was at the shooting field, where he was getting the soldiers ready for their first shooting with a blank round.

It was mid-May, and the morning sun was shining bright as if it was August, there was no wind, so it was very hot and stuffy. The soldiers were with full combat equipment, lying down on the wet grass, with their rifles aiming at the target. They were listening to the lieutenant explaining how they have to get ready for the shooting. They were sweating under the helmet, but on no account could they take it out because that could cost them their life.

The sergeant on duty came close to the lieutenant

Македонска Ризница, бр. 52

and his assistant, sergeant Branko.

He stood there stiff at about four meters away from the lieutenant, saluted with his hand and was waiting for the lieutenant to salute back, so that he could address him. He could have simply addressed him and give him the information, but the soldier on duty knew the lieutenant and his rules of professional behavior very well.

The lieutenant nodded his head as a salute.

- Mr. Lieutenant, may I address you?

- Yes, you may – the lieutenant replied. The lieutenant was working strictly by the rules of the military service and didn’t want to let the young soldiers act freely and unprofessionally because otherwise he wouldn’t be able to control them.

He looked as a perfect soldier, without any flaw, with medium height of about hundred and eighty centimeters, short black hair with no hairstyle, just simply lying straight down on his forehead, dark green, tender eyes, but with wrinkled eyebrows which gave an impression of an angry, sullen man.

Actually, he himself wanted to look sullen, because he didn’t want to befriend anyone, he didn’t want to commit to anyone, he was afraid of love and friendship.

He was handsome, with a well-built body, leaving an impression of an athletic man, so in his uniform he looked radiant. He was an example to all his colleagues in the barracks.

- Sir, you have a visitor, Ms Katerina.

- Katerina? – the lieutenant asked with a surprised tone in his voice.

- Yes, sir, she said that she was your friend – the soldier explained.

The lieutenant was a bit puzzled because he didn’t know any girl with that name. The girls he knew out of these barracks could be counted on one hand.

He remembered that the colonel who was in charge there, Gligor, had mentioned the other day

34

that he would send a female colleague from the other barracks to discuss about the next camping which they would have to organize with the other barracks. So, I guess we have met somewhere with this Katerina, but I have forgotten, he thought.

- Send her in my office, I’ll be right there – he ordered the soldier who immediately turned round and left. Goce turned towards the troop and called his assistant, sergeant Branko.

- Branko… Branko, come here, sergeant!

- Yes, sir – he responded...

Мoжете: да споделите – да умножувате, дистрибуирате, јавно да го прикажувате или јавно дигитално да го прикажувате делото.

Pepi Manasov

Под следните услови: Наведи извор — Морате да го наведете изворот на ист начин како што тоа го направил авторот или давателот на лиценцата (но не на начин кој би сугерирал дека тие ве поддржуваат вас или вашето дело). Некомерцијално — Не смеете да го користите ова дело за комерцијални цели. Без адаптирани дела. — Не смеете да го промените, трансформирате или да го адаптирате ова дело.

Фејсбук: https://www.facebook.com/ MakedonskaRiznica/

35

Македонска Ризница, бр. 52