R 61

‫سياسى‪،‬فيكرى‪،‬شيكاريية‬

‫‪2013/4/5‬‬ ‫دەزگاكانی هەواڵگریی‌و پۆلیس‌و ئاسایش‬ ‫بەتەواوەتی كۆڵەوارن لەدۆزینەوەی تاوانباردا‬

‫‪10‬‬

‫ئیدارەی گشتی یەكێتی پارەی‬ ‫بانكەكانی ڕاكێشاوە‬

‫‪20‬‬

‫بوغزاندنی یەكێتی‌و پارتی‬ ‫لەگەرمەی هەڵبژاردنەكان دەستیپێكرد‬

‫‪30‬‬

‫سااڵنێكی دوورودرێژە خەباتدەكەیت بۆ بەدەستهێنانی‬ ‫مافە نەتەوایەتییەكانی خەڵكی كوردستان‬

‫‪39‬‬

‫‪61‬‬

‫خاوةني ئيمتياز‬ ‫ماكوان كةريم‬

‫سةرنووسةر‬ ‫هؤشيار حةمةئةمين‬ ‫‪07701584813‬‬ ‫بة ِريَوةبةري نووسين‪:‬‬ ‫سةنطةر بيالل‬ ‫‪07702175858‬‬ ‫بة ِريَوةبةري كارط َي ِريي‬ ‫كاروان رةحمان‬ ‫‪07702461727‬‬ ‫راويَذكاري ياسايي‪:‬‬ ‫بةختيار عةلي عةبدولآلَ‬ ‫ديزاين‪ :‬توانا ئةحمةد‬ ‫‪www.regamedia.com‬‬ ‫‪info@regamedia.com‬‬ ‫ئؤفيسي نةرويج‬ ‫‪004747364535‬‬ ‫ناونيشان‬ ‫نووسينطةىسةرةكى‪:‬سل َيمانى‪-‬‬ ‫َ‬ ‫رةشةمؤل‪-‬نهؤمىدووةم‬ ‫تةالرى‬ ‫ئؤفيسى(‪)248‬‬‫ضاث‬ ‫ضاثخانةي كوردستان‬ ‫كؤمثانياي ن َيوةند بؤ ضاث و بآلوكردنةوة‬ ‫‪07701517533‬‬ ‫نرخ‬ ‫تيراذ‬ ‫‪07504612568‬‬ ‫(‪)1500‬‬ ‫(‪)6000‬‬ ‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪1‬‬

‫هەڵسەنگاندنێك بۆ ئەندامانی سەركردایە‬

‫هەموومان پێویسـتمان بەئـایـ‬

‫كرێكار‬ ‫من لەو باوەڕەدام كە كۆمەڵكاری‬ ‫ف��ی��ك��ری س��ی��اس��ی ئیسالمیانی‬ ‫ب����اش����ووری ك���وردس���ت���ان‪ ،‬كە‬ ‫پێش پەنجا س��اڵ لەمەوبەر بە‬ ‫شێوەی ئیخوانولموسلیمین هاتە‬ ‫كوردستان‌و كۆمەڵكاری ئەوانەش‬ ‫ك��ە ئێستا س��ەرك��ردای��ەت��ی حزبە‬ ‫ئیسالمییەكان دەك��ەن‌و كەسانی‬ ‫ت��ری سەربەخۆش كە بەرپرسن‬ ‫لە ئاراستەوانی ئ��ەم ڕاب��وون��ە‪،‬‬ ‫ه���ەم���ووم���ان پ��ێ��وی��س��ت��م��ان بە‬ ‫ئایدۆلۆژیكردنی ئیسالمەكەمانە‬ ‫كە سێ ڕوكن دەگرێتەخۆ‪ :‬دیدوڕێ‪،‬‬ ‫كۆمەڵكاران‪ ،‬بزاوتی دەستەجەمعی‪.‬‬ ‫دیدوڕێ‪ :‬دیدی فیكری كە بریتییە‬ ‫ل��ە ب��ۆچ��وون��ە فەلسەفییەكان‬ ‫ك���ەالی ك��ۆم��ەڵ��ك��اران ب��وون��ەت��ە‬ ‫ب��ەڵ��گ��ەن��ەوی��س��ت‪ ،‬الی ئێمەی‬ ‫م��وس��وڵ��م��ان بریتییە ل��ە ڕێسا‬ ‫ن��اوخ��ۆم��ان‪،‬‬ ‫عەقائیدییەكانی‬ ‫رێ��ی��ەك��ەش بریتییە ل��ە خیتابە‬ ‫سیاسییەكە كە ئەو ئامانجەیان‬ ‫تێدا نیشاندەدرێت كە كۆمەڵكاران‬ ‫بۆ خەڵكەكەیان دەوێت‪.‬‬ ‫سەركردایەتیی‬ ‫كۆمەڵكاران‪:‬‬ ‫نوخبەو جەماوەرەكەن‪ ،‬كە بەدیدو‬ ‫ڕێیەكە ڕازیبوونی بونەتە وزەی‬ ‫بەگەڕخراوی كۆمەڵكارییەكە‪.‬‬ ‫بزاڤ‪ :‬ستراتیژیەتی كاركردن‌و‬ ‫قۆناغەكانی كارو ئەو هەڵوێستانەن‬ ‫كە ڕۆژانە نیشاندەدرێن‪.‬‬ ‫كاتێك ئەم سێ روكنە لەناوماندا‬ ‫بە شێوەیەكی جیدی دێتەكایەوەو‬ ‫بەڵێندەدەین پێوەی پابەندبین‪،‬‬ ‫خواش دەزانێت ئەوكاتە زۆر لەم‬

‫‪2‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫پەرتەوازەییەمان كەمدەبێتەوە‪،‬‬ ‫چونكە ئەندامان (سەركرادایەتی‌و‬ ‫نوخبەو جەماوەر) لەالیەكەوە بە‬ ‫رێسا فیكری‌و سیاسیە ڕەسمییەكان‬ ‫وەاڵم����ی پ��رس��ی��ارو گ��وم��ان��ەك��ان‬ ‫دەدەن�����ەوەو وەك���و هەڵوێستی‬ ‫سیاسییش بە بەرنامەو ئاراستەی‬ ‫كۆمەڵكارانەوە پابەنددەبن‪ ،‬هیچ‬ ‫كۆمەڵێكیش ناتوانێت گۆڕانكاریی‬ ‫لە خۆیی‌و دەوروبەریدا بكات تا ئەم‬ ‫ئایدۆلۆژیابوونەی وەكو بەرنامەی‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��ك��اری ال رۆش���ن نەبێت‪،‬‬ ‫ئەمە زەروورەتێكی كۆمەڵكاریی‌و‬ ‫گۆڕانكاریی كۆمەڵگایە كە ڕۆژئاوا‬ ‫تا س��ەدەی ه��ەژدەه��ەم��ی زایینی‬ ‫پەیبێبرد‪ ،‬لەكاتێكدا ئێمە لە‬ ‫سەرەتای بانگەوازی ئیسالمییەوە‬ ‫هەموو ئەم ڕوكنانە لە قورئان‌و‬ ‫سیرەدا دەبینین‪ ،‬كە بریتین لە سێ‬ ‫زاراوەی‪( :‬دین‌و ئوممەت‌و بانگەواز)‬ ‫زانین ‪ :‬كە وێناكردنی وەسف‌و‬ ‫سیفەتی شتەكانە وەكو خۆیان لە‬ ‫بیرو هزردا‌و مافی هەموو كەسێكە‪،‬‬ ‫لەم ڕوانگەوە زانینی حەقیقەتی‬ ‫ملمالنێكان‌و ب��ەرەو هەڵوێست‌و‬ ‫ڕاستی‌و ناڕاستی قسەی هەق‌و الف‌و‬ ‫گەزافی الی��ەن‌و كەسایەتییەكان‪،‬‬ ‫پێویستە ل��ەب��ەردەس��ت��ی هەموو‬ ‫كەسیكدا بێت‪ ،‬هەروەها مێژووی‬ ‫خوێناوی كوردستان‌و هەڵوێستی‬ ‫ئەمبەرو ئەوبەری ئەوساو ئێستای‬ ‫كەسایەتییە كاریگەرەكانی‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەمە بۆ هەڵسەنگاندن‌و دیاریكردنی‬ ‫باشییەتی‌و جاشیەتی زەروورەتەو‬ ‫پاداشت‌و سزا لەسەر ئەم زانینانە‬ ‫دەوەستن‪.‬‬ ‫ڕابوونی ئیسالمیانی باشووری‬ ‫كوردستان دیاردەیەكی بەرچاوە‪،‬‬

‫فیكری سیاسی ئیسالمی لەناو‬ ‫كوردی باشووری ئێمەدا النی كەم‬ ‫پەنجا ساڵە ئاڕاستەدەكات‪ ،‬پەنجا‬ ‫ساڵ لەمەوبەر (لە ‪1960‬دا) ئەم‬ ‫مامۆستا سدیق عەبدولعەزیزەی‬ ‫كە ئێستا لە ژیاندایەو دانیشتوە‌‬ ‫ب���ەرپ���رس���ی رێ��ك��خ��س��ت��ن��ەك��ان��ی‬ ‫ئیخوانولموسلیمین ب��وو! پێش‬ ‫بیست‌و پێنج ساڵ لەمەوبەریش‬ ‫(ل���ە ‪1985‬دا) ئ���ەم مامۆستا‬ ‫شێخ محمد بەرزنجییەی ئێستا‬ ‫پێشەوای كۆمەڵی ئیسالمییە لەو‬ ‫شاخانەی كوردستان رێبەریەتی‬ ‫بزوتنەوەیەكی چەكداری كردووە‪،‬‬ ‫باڵی سیاسی بزاوتەكەی بەناوی‬ ‫(بزوتنەوەی ڕابیتەی ئیسالمی)‬ ‫ب���وو‪ ،‬ب��اڵ��ی سەربازییەكەشی‬ ‫(لەشكری ق��ورئ��ان) ب��وو‪ ،‬ئەگەر‬ ‫وادانێین زۆرینەی ئەو بەڕێزانەی‬ ‫چ��االك��ی��ی��ە س��ەرەت��ای��ی��ەك��ان��ی‬ ‫ئیخوانیان لەسەردەمی یەكەمدا‬ ‫ئەنجامدەدا‪ ،‬ئێستا ب��ەداخ��ەوە‬ ‫نەماون‌و ڕەحمەتی خوایان لێبێت‬ ‫لە دنیای فانی دەرچ��وون‪ ،‬بەاڵم‬ ‫سوپاس بۆ خوا زۆرینەی ئەوانەی‬ ‫لەمەودای ئەم بیست‌و پێنج ساڵەی‬ ‫دواییدا وەك��و سەركردایەتی ئەم‬ ‫ڕابوونە بە هەموو باڵەكانیەوە‬ ‫دەركەوتن‪ ،‬ماون‪.‬‬ ‫م��اف��ی ئ���ەم ن����ەوە نوێیەیە‬ ‫ب��زان��ێ��ت ئ��ەو سەركردایەتیانە‬ ‫كێ ب��وون‪ ،‬ڕۆڵیان چەند هەبوو‬ ‫ل��ە ه��ەڵ��ك��ش��ان‌و داك��ش��ان��ی ئ��ەم‬ ‫ڕابوونەدا‪ ،‬لەهەمانكاتیشدا مافی‬ ‫ئ��ەم ئەندامانەی سەركردایەتی‬ ‫ڕاب���وون���ەی���ە ك��ە بناسێنرێن‌و‬ ‫ئیجابییەكانیان‬ ‫هەڵوێستە‬ ‫ب���ەرزراگ���ی���رێ���ت‌و ه��ەڵ��وێ��س��ت��ە‬

‫ەتی ڕابوونی ئیسالمی لەباشووری كوردستان‬

‫ـدۆلۆژیاكردنی ئیسالمەكەمانە‬

‫دةنووسيت‬ ‫كرَيكار لةزيندانةوة ئاطاداري رةوشي كوردستانةو بؤ كوردستان‬ ‫َ‬

‫سلبیەكانیشیان نیشانبدرێت‪ ،‬تا‬ ‫الی كەسانی دیكە دووپاتنەبێتەوە‪.‬‬ ‫مافی پێگەو بنكە جەماوەرییەكەی‬ ‫بزوتنەوەشە بپرسێت‪ :‬رەنجی ئەو‬ ‫ه��ەم��وو ش��ەون��وخ��وون�ی‌و ه��ەوڵ‌و‬ ‫خوێنە كوا كە بەبێ پەروا دەماندا؟!‬ ‫ئایا مەعقولە لەئا ئەم زەلیلی‌و‬ ‫بێناویەی ئیسالمیانی باشووری‬ ‫ت��ێ��دای��ە ب��ەره��ەم��ی پەنجا ساڵ‬ ‫خەباتی سیاسی‌و بیست‌و پێنج‬ ‫ساڵ بەرهەمی چەكداریی بێت؟!‬ ‫گ���وم���ان���ی ت���ێ���دا ن��ی��ی��ە كە‬

‫كاریگەری هەموو كۆمەڵكارییەك‬ ‫ب��ە س��ەرك��ردای��ەت��ی��ەك��ەی��ەت��ی‪،‬‬ ‫س��ەرك��ردای��ەت��ی��ش ه���ەر خ��ودی‬ ‫پێشەواكە نییە‪ ،‬راوێ��ژك��اران‌و‬ ‫ش����ورای دەوروب������ەری پێشەوا‬ ‫هەموویان ڕۆڵیان لە سەركەوتن‌و‬ ‫شكستدا هەیە‪.‬‬ ‫س��ەدان ك��ەس دەپرسێت داخۆ‬ ‫بۆ نموونە كاك ع‪ .‬ع‪.‬ی بەرپرسی‬ ‫ش���ورای یەكگرتووی ئیسالمی‌و‬ ‫مامۆستا ( ز ) بەرپرسی ڕاگەیاندن‌و‬ ‫مامۆستا ح‪ .‬ب‪.‬ی سەركردایەتی‬

‫كۆمەڵی ئیسالمی‌و كاك ع‪ .‬م‪ .‬ی‬ ‫خەتی مامۆستا عەلی باپیرو شێخ‬ ‫( ف ) و شیخ ( م ) خەتی نەهزەكانی‬ ‫ن��او كۆمەڵ‌و ك��اك ێ‌‪.‬ع ئەندامی‬ ‫مەكتەبی سیاسی ب��زوت��ن��ەوەی‬ ‫ئیسالمی‌و كاك ئ‪.‬م ع و چەندینیتر‬ ‫لە سەركردایەتی بزوتنەوەو كاك‬ ‫ع‪ .‬ب‪.‬ی ش��ورای ئەنسارو كاك‬ ‫( ن‪ ،‬و ) هەندێكیتر شیاویەتی‬ ‫سەركردایەتییەكەیان چیبێت كە‬ ‫ئەو پۆستانەیان پێدرابوو؟! ئەم دە‬ ‫كەسەو دە ئەوەندەی تریش چۆن‌و‬ ‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪3‬‬

‫بۆچی لەناو ئەم ڕابوونە ئیسالمییە‬ ‫بێخاوەنەدا كەوتنە چڵەپۆپەی‬ ‫بەرپرسیەتی حزبایەتی ئیسالمی؟!‬ ‫من لە ماوەی ئەم بیست‌و پێنج‬ ‫ساڵەی دوای��ی تەمەنی ڕابوونی‬ ‫ئیسالمی ب��اش��ووری كوردستاندا‬ ‫زیاتر لەسەدو پەنجا كەسایەتی‬ ‫ئ��ی��س�لام��ی��م ن���اس���ی ك���ە وەك���و‬ ‫سەركردایەتی بزوتنەوەو یەكگرتوو‬

‫ئایا مەعقوولە‬ ‫لەبەرهەمی پەنجا‬ ‫ساڵ خەباتی‬ ‫سیاسی‌و بیست‌و‬ ‫پێنج ساڵ بەرهەمی‬ ‫چەكداریی‌و‬ ‫نەخشەی دیدو‬ ‫ڕێی سەدو پەنجا‬ ‫كەسایەتی‬ ‫سەركردایەتی‬ ‫حزبییانەی ئیسالمی‬ ‫ئا ئەم زەلیلی‌و‬ ‫بێناویە بێت كە‬ ‫ئیسالمییانی‬ ‫باشووری تێدایە‬ ‫كۆمەڵ‌و ئەنسارو دانیشتووەكان‬ ‫دەركەوتن! (ڕەنگە ئەوانەش كە من‬ ‫نەمناسین یان نوێ سەركەوتوون‬ ‫پ��ەن��ج��ا ك��ەس��ی ت��ر ب��ب��ن‪ ،‬ئ��ەوە‬ ‫دووسەد) خواش دەزانێت لە بیست‌و‬ ‫پێنج كەسیان زیاتر تێدانەبوو بۆ‬ ‫سەركردایەتی حەقیقی كۆمەڵكاریی‬ ‫ئیسالمی بشێن‪ .‬دوو سەدو پەنجا‬ ‫كە من ناسیوومن‪ ،‬سەدو پەنجا!!‬

‫‪4‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫زی��ات��ر ل��ە ه��ەم��وو ئ��ەن��دام��ان��ی‬ ‫س��ەرك��ردای��ەت��ی پ��ارت��ی ل��ەوەت��ی‬ ‫ل��ە ‪1946‬ەوە دروس��ت��ب��ووە یان‬ ‫سەركردایەتی یەكێتی لەوەتای لە‬ ‫‪1975‬ەوە دروستبووە!‬ ‫ب���اش���ە ن���اك���رێ���ت خ��ەڵ��ك��ی‬ ‫موسوڵمانی ك��ورد‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫ڕۆشنبیرە ئیسالمییەكان بەدوای‬ ‫ئەمەدا بچنەوە؟! كە ئایا ئەم ژمارە‬ ‫زۆركردنەی سەركردایەتی ئیسالمی‬ ‫كارێكی باشبوو یان نەخۆشی بوو؟!‬ ‫ئەگەر ئەخۆشییە كێ بەرپرسە‬ ‫لێی‌و بۆچی خراپتر دەبێت چاكتر‬ ‫نابێت؟!‬ ‫ل�����ێ�����رەش�����دا پ����رس����ی����ارە‬ ‫لێقوتدەبێتەوە‪:‬‬ ‫موزعیجەكەمان‬ ‫ئایا مەعقوولە لەبەرهەمی پەنجا‬ ‫ساڵ خەباتی سیاسی‌و بیست‌و پێنج‬ ‫ساڵ بەرهەمی چەكداریی‌و نەخشەی‬ ‫دیدو ڕێی سەدو پەنجا كەسایەتی‬ ‫سەركردایەتی حزبییانەی ئیسالمی‬ ‫ئا ئەم زەلیلی‌و بێناویە بێت كە‬ ‫ئیسالمییانی باشووری تێدایە؟!‬ ‫پ��ێ��گ��ە ج���ەم���اوەری���ی���ەك���ەی‬ ‫ئیسالمییەكان كادیرە وەسەتەكانی‬ ‫خ��ۆی��ان دەهێنایە گ��ی��روگ��از كە‬ ‫ب��ۆچ��ی ف�ڵ�ان ك��ەس��ت��ان ك���ردووە‬ ‫ب��ە س��ەرك��ردای��ەت��ی؟! ئەوانیش‬ ‫نەیاندەتوانی وەاڵمێكی موقنیع‬ ‫بدەنەوە‪ ،‬بۆیە هەر ئەوەندەیان‬ ‫دەووت‪ :‬ئەمیر ب��ڕی��اری لەسەر‬ ‫پااڵوتنی داب��وو‪ ،‬لە كۆنگرەشدا‬ ‫دەرچ����وو!! پێگەو ك��ادی��رەك��ان‌و‬ ‫زۆرێ�����ك ل���ە س���ەرك���ردای���ەت���ی‬ ‫ڕاب���وون ت��ا ئێستاش دەپ��رس��ن‪:‬‬ ‫سەركردایەتیبوون بە چیدەبێت؟!‬ ‫بەزانستی ش��ەرع��ی‌و دوازدە‬ ‫ع��ی��ل��م��ی؟! ب���ە زاه��ی��دی��ەت��ی‌و‬ ‫خواناسیی‌و زۆری خواپەرستی؟!‬ ‫ب��ە خ��وێ��ن��دن��ەوەی سیاسیەت‌و‬ ‫شیكاریی‌و پەیبردن بە ملمالنێی‬ ‫شارستانیەتی س��ەردەم؟! یان بە‬ ‫گیانفیدایی ئازایەتی چەكدارانە؟!‬ ‫بە پەیبردنی ئیدارەو تەنزیم؟! بە‬ ‫پشتیوانی دارایی‌و پارەپەیداكردن‬

‫ب��ۆی؟! بەكەسبكردنی جەماوەرو‬ ‫دەركەوتنی ناویان؟! یان بە تین‌و‬ ‫فشاری دەرەكی وەكو ئێران‪ ،‬یان بە‬ ‫نامەی تەزكیەی حزبێكی دەرەكی؟‬ ‫وەك���و ت��ەزك��ی��ەك��ەی ڕێ��ك��خ��راوی‬ ‫نێودەولەتی ئیخوانولموسلیمین‬ ‫كە مامۆستا سەالحەدین محمد‬ ‫ب��ەه��ائ��ەدی��ن ل��ە ڕووی خەتی‬ ‫تەنزیماتی باڵەكەی تری ئیخوان‬ ‫بەكاریهێناو وتی شەرعییەت تەنها‬ ‫الی ئێمەیە؟!‬ ‫ئایا دەشێت ئێستا لەم ڕوانگەوە‬ ‫بپرسین كە شیاویەتی ئەو ناوبراوە‬ ‫بەڕیزانە بۆ سەركردایەتی ڕابوونی‬ ‫ئیسالمی‌و ئاراستەوانیەتی سیاسی‬ ‫بزاوتی ئیسالمییانی باشووری‬ ‫كوردستان چیبوو؟! ئەو بەڕیزانەو‬ ‫دەی��ان��ی ت��ری وەك��و ئ��ەوان بە چ‬ ‫سیفەتێكیان ئ��ەو پلەو ئاستی‬ ‫سەركردایەتییەیان پێبەخشراوە؟!‬ ‫چ��ۆن بەرپرسیەتی ئاڕاستەی‬ ‫كۆمەڵكارییان پێسپێردراوە؟!‬ ‫ب��ۆچ��ی ن���ەدەك���را ئ��ەوان��ی �ش‌و‬ ‫هاوسەنگی ئەوانیش لە ڕیزی‬ ‫ك��ادی��ری وەس��ەت��دا بمانایەتەوە‬ ‫تا پیدەگەیەنران؟! كێ پەلەی لە‬ ‫هێنانە سەرەوەیاندا كرد! بەهەر‬ ‫حاڵ با ئەمە جارێ لێرە بێت‪..‬‬ ‫ئ��ای��ا كەسێك ب��ەچ��ی دەبێتە‬ ‫سەركردە؟!‬ ‫وەاڵم����ی ئ���ەم پ��رس��ی��ارە الی‬ ‫هەموو مەدرەسەیەكی فەلسەفی‌و‬ ‫سیاسی‌و سەربازیی كۆن‌و نوێ‌و‬ ‫هەموو ئایدۆلۆژیاو حزبێك هەیە‪،‬‬ ‫بێگومان لە ئیسالمیشدا كۆمەڵێك‬ ‫سیفەت هەن كە دەبێ لە یەكێكدا‬ ‫مومارەسەكرابن‌و پێوەی ناسرابن‬ ‫كە بۆی بوونەتە مۆرك‌و سیمای‬ ‫ب��ەه��ێ��زی‪ ،‬ئ���اوا س��ەرك��ردای��ەت��ی‬ ‫ئیسالمی پێدەدرێت‪.‬‬ ‫لە ژم��ارەی داه��ات��ودا باس لە‬ ‫(س��ەرك��ردای��ەت��ی ل��ە ئیسالمدا‪،‬‬ ‫سەركردایەتی لە دیدی ئیسالم‌و‬ ‫مومارەسەی سەلەفەوە) دەكەم بە‬ ‫پشتیوانی خوا‪.‬‬

‫پ���ێ���ش م����ردن����ی ن����ام����ەی ب��ۆ‬

‫ت��اڵ��ەب��ان�ی‌و ع��ەل��ی باپیر ن���اردووە‬

‫خالیدی خولە سوور‪ :‬تاڵەبانی سەركردایەتی‬ ‫تێكدانی ماڵ‌و حاڵی كردم‬ ‫ڕاپۆرتی‪ :‬دلێر عەبدوڵاڵ‬ ‫خ��ال��ی��دی خ���ول���ە س�����وور كە‬ ‫ل��ە ‪ 2013\2\23‬و ل��ە ڕووداوێ��ك��ی‬ ‫ت��ەم��وم��ژاوی��دا ل��ەش��اری سلێمانی‬ ‫تیرۆركرا‪ ،‬چەند مانێگ پێش كوژرانی‬ ‫نوسراوێكی ب�ڵاوك��ردووەت��ەوە كە‬ ‫تێیدا چەندین نهێنی ژیانی تایبەتی‬ ‫خۆی لەخۆگرتووەو تاڵەبانی بەوە‬ ‫تۆمەتباردەكات كە سەركردایەتی‬ ‫تێكدانی م���اڵ‌و ح��اڵ��ی ك���ردووە‪،‬‬ ‫لەشێوەی نامەشدا چەند پرسیارێكی‬ ‫ل��ەب��ەرپ��رس��ان��ی ك����ورد ك����ردووە‬ ‫بەتایبەت جەالل تاڵەبانی‌و عەلی‬ ‫باپیری ئەمیری كۆمەڵی ئیسالمی‪،‬‬ ‫ه��ەروەه��ا ئامۆژگارییەكیشی بۆ‬ ‫هاونیشتمانییانی ك��ورد ن��اردووەو‬ ‫ل��ەو رووەش�����ەوە چ��ەن��د خاڵێكی‬ ‫خستووەتەڕوو‪.‬‬ ‫چۆنیەتی كوشتنی خالیدی خولە‬ ‫سوور‬ ‫بەپێی گێڕانەوەكان خالیدی خولە‬ ‫سوور كە هەمیشە پارێزگاری لێكراوە‬ ‫لەالیەن كوڕەكانی‌و چەند كەسێكی‬ ‫عەشرەتەكەی پاسەوانی ك��راوە‪،‬‬ ‫چاودێرییەكی ورد كراوەو ئەو رۆژەی‬ ‫كە تەقەی لێكراوە لەناو خانووە تازە‬ ‫دروستكراوەكانیدا بووە كە دەكەوێتە‬ ‫گەڕەكی ڕزگاری سلێمانی‪.‬‬ ‫تۆماری كامێرا چاودێرییەكانی‬ ‫ن��اوچ��ەك��ە دەری��ان��خ��س��ت��ووە كە‬ ‫ئۆتۆمبێلێكی جۆری بی ئێم دەبلیو بۆ‬

‫خاليدي خولةسوور‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪5‬‬

‫ماوەیەكی زۆرو بەدرێژایی رۆژو لەو‬ ‫سەری كۆاڵنەكەوە چاودێری خالیدی‬ ‫خ��ول��ە س���ووری ك����ردووە‪ ،‬دەم��ەو‬ ‫ئ��ێ��وارەو پ��اش رۆشتنی كوڕەكانی‬ ‫ل��ەخ��ان��ووەك��ە‪ ،‬خ��ال��ی��دی خولە‬ ‫س��وور بێئاگاداربوون لەرۆشتنی‬ ‫ئەوان دێتە قاتی خوارەوەی یەكێك‬ ‫لەخانووەكانی‌و پارەی رۆژانە ئەدات‬ ‫بەكرێكارەكان‪ ،‬ل��ەو ماوەیەشدا‬ ‫ئۆتۆمبێلەكە دێتە نزیك خانووەكەو‬ ‫بەدەمانجەی بێدەنگ چەند فیشەكێك‬ ‫دەتەقێنن‌و ناوبراو دەپێكن‪ ،‬كە پاش‬ ‫ماوەیەك مانەوەی لەنەخۆشخانە‬ ‫گیانلەدەستئەدات‪.‬‬ ‫دوژمنەكانی كێن؟‬ ‫خالیدی خولە سوور كە سەرۆكی‬ ‫ع��ەش��رەت��ی غ���ەوارەی���ە‪ ،‬دوژم��ن��ی‬ ‫زۆرب��ووەو بەو هۆیەشەوە هەمیشە‬ ‫رێ��وش��وێ��ن��ی ئەمنی توندوتۆڵی‬ ‫گرتووەتەبەر بۆ خۆپاراستن لە‬ ‫دەستی دوژمنەكانی‪.‬‬

‫كتيبة بآلونةكراوةكةي خاليدي خولةسوور‬ ‫َ‬

‫‪6‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫ئەو نەك هەر كەسی ئاسایی‪،‬‬ ‫بەڵكو حزبەكانیش دوژمنی بوون‬ ‫ل��ەوان��ە یەكێتی‌و پ��ارت��ی‪ ،‬چونكە‬ ‫هەمیشە دژایەتیدەكردن‌و هێرشی‬ ‫دەك��ردەس��ەری��ان‪ ،‬بەتایبەتی لەو‬ ‫كاتانەی كە بەجاش ناویان دەبردو‬ ‫لەرێی ڕۆژن��ام��ەك��ان��ەوەو بەناوی‬ ‫خ��وازراو مێژووی بوونی پەیوەندی‬ ‫بە بەعسەوە ئاشكرادەكرا‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو ك��ە م���اوەی ساالنێكی‬ ‫زۆر كاری بۆ بەعس ك��ردووە‪ ،‬بەو‬ ‫هۆیەوە ڕەخنەی زۆری لێگیراوە‪،‬‬ ‫ئ��ەگ��ەرچ��ی خ��ۆی ئ��ەو م��ێ��ژووە بە‬ ‫س��ەروەری‌و خزمەت بۆ گەلی كورد‬ ‫لەقەڵەم ئەدات‌و پێیوایە كە خزمەتی‬ ‫كوردستانی كردووە‪.‬‬ ‫پێش مردنی كتێبێك باڵودەكاتەوە‬ ‫خالیدی خولە سوور چەند مانگێك‬ ‫پێش تیرۆركردنی كتێبێك بەناوی»‬ ‫كاتی ئ��ەوە ه��ات��ووە ڕاستییەكان‬ ‫چاپدەكات‬ ‫بدركێنم»‬ ‫ك��ە چ��ەن��د ژم��ارەی��ەك��ی‬ ‫لێبالودەكاتەوەو تەنها‬ ‫لەناو كەسە نزیكەكانیدا‬ ‫داب����ەش����ی����دەك����ات‪،‬‬ ‫وات���ە ن��ای��خ��ات��ە ن��او‬ ‫كتێبخانەكان‪.‬‬ ‫ئ������ەو ك��ت��ێ��ب��ەی‬ ‫خالیدی خولە سوور‪،‬‬ ‫ی���اداش���ت���ی ژی��ان��ی‬ ‫خ��ۆی��ەت�ی‌و چەندین‬ ‫ن��ه��ێ��ن��ی ل���ەب���ارەی‬ ‫ش����ۆڕش����ی ن��وێ��ی‬ ‫ك���وردو پ��ەی��وەن��دی‬ ‫لەگەڵ پارتەكان‌و‬ ‫ك����ارەك����ان����ی����ان‬ ‫ل����ەدوای ڕاپ��ەڕی��ن‬ ‫ل��ەخ��ۆگ��رت��ووە‪،‬‬ ‫ه���ەروەه���ا چەند‬ ‫زان���ی���اری���ی���ەك���ی‬ ‫ل��������ەب��������ارەی‬ ‫ك���ەس���ای���ەت���ی‌و‬ ‫سەرۆك حزبەكان‬ ‫باڵوكردووەتەوەو‬

‫دوو نامەی تایبەتیشی بۆ تاڵەبانی‌و‬ ‫عەلی باپیر تێدایەو ئامۆژگاریێكیشی‬ ‫بۆ هاواڵتیان نو‌وسیوە‪.‬‬ ‫رقی لەتاڵەبانی بووە!‬ ‫سەرۆكی عەشرەتی غ��ەوارە‪ ،‬كە‬ ‫پێشترو لەسەرەتای درو‌وستبوونی‬ ‫یەكێتییەوە پێشمەرگەو ئەندامی‬ ‫ئەو حزبە بووە‪ ،‬جیاواز لەكەسانی‬ ‫ج��ی��اب��ووەوە لەیەكێتی رق��ی لە‬ ‫تاڵەبانی بووەو لەزۆرێك لەبۆنەو‬ ‫نو‌وسینەكانیدا دژایەتی ناوبراوی‬ ‫كردووە‪.‬‬ ‫ئ���ەو ل���ەدوای���ن ن��وس��ی��ن��ی��دا كە‬ ‫یاداشتێكە ل��ەب��ارەی ژیانی خۆی‬ ‫ب��اس ل���ەوەدەك���ات ك��ە تاڵەبانی‬ ‫كارێكی ناجوامێرانەی ب��ەس��ەردا‬ ‫هێناون‪ ،‬تۆمەتێكی ناڕەوای بەئەمری‬ ‫ڕاستەوخۆی خۆی بۆ هەڵبەستووە‬ ‫كە دواتر دادگا بێتاوانی دەرخستووە‪.‬‬ ‫ئەو لەیاداشتەكەدا دەنوسێت»من‬ ‫بە جەنابی م��ام ج��ەالل ئەڵێم كە‬ ‫ئ��ەم��ڕۆ س��ەرۆك��ك��ۆم��اری عێراقەو‬ ‫جەنابی دەرچووی كۆلێژی یاسایەو‬ ‫پیاوێكی خاوەن ئەزمو‌ونی سیاسی‌و‬ ‫كۆمەاڵیەتی‌و ه��ەم��وو بوارەكانی‬ ‫ژیانە‪ ،‬ئایا ئەمڕۆ وەاڵمی چییە بۆ‬ ‫یاساكەی خ��ۆی؟ ی��ان وەاڵم��ی ئەو‬ ‫چییە بۆ هەموو ئ��ەو مندااڵنە كە‬ ‫ئەوان ئەنفالیان كرد‪ ،‬یان ئەو هەموو‬ ‫س��ەروەت��ەی ك��ە ب��ردی��ان‪ ،‬وەاڵم��ی‬ ‫بەڕێزی چییە بۆ شكاندنی سومعەی‬ ‫ئەو هەموو عائیلە گەورەیە‪ ،‬یان‬ ‫یاساكەی چییە كە ئەو كاری پێكرد‪،‬‬ ‫یان لەبەردەم خوای گەورەو مێژووی‬ ‫ئەو كارەساتەدا وەاڵمی چییە؟‬ ‫«مام جەالل سەركردایەتی تێكدانی‬ ‫ماڵ و حاڵی كردم»‬ ‫ناوبراو لەو كتێبە باڵونەكراوەدا‬ ‫ب��اس لەكێشەكەی دەك���ات لەگەڵ‬ ‫تاڵەبانی‌و بەمجۆرە دەیگێڕێتەوە‬ ‫«خانوو جۆگەو ماڵ‌و گەوڕو باخ‌و‬ ‫هەرچی من هەمبوو دزو تااڵنكەرەكان‬ ‫ب��ردی��ان‪ ،‬خانوو جۆگەكانیشیان‬ ‫بەشۆڤڵ تێكدا‪ ،‬ئەوەی ئەو كارەی‬ ‫ك���رد ب��ەس��ەرك��ردای��ەت��ی شەخسی‬ ‫یەكەمی هەموو كوردو عێراق جەنابی‬

‫م��ام ج��ەالل ب��وو‪ ،‬بەسەرپەرشتی‬ ‫ڕەم��ەزان دێكۆنی‌و حەمە سیاسی‌و‬ ‫مەحمود سەنگاوی‌و حەمەی حەمە‬ ‫سەعیدو شەوكەتی حاجی موشیرو‬ ‫بەڕێوەبەری ناحیەی سەیدصادق‬ ‫دان��ا ن��وری‌و قائیمقامی پێنجوێن‬ ‫ئازاد گەاڵڵی‌و بەڕێوەبەری پۆلیسی‬ ‫پێنجوێن ڕێبوار ڕەشیدو هەموو هێزی‬ ‫پێشمەرگەیان نارد»‪.‬‬ ‫هەروەها دەڵێت «ئەنجامی ئەمەش‬ ‫گوایە كوڕێكی شوانی تەمەن ‪ 12‬ساڵ‬ ‫بەردی داوە لەپیاوێكی ‪ 50‬ساڵ‪ ،‬پاش‬ ‫‪ 6‬ساڵ هاتوچۆو عەزیەت‌و زیندان‌و‬ ‫ئەشكەنجەو ل��ێ��دان‪ ،‬ساڵی ‪2006‬‬ ‫لەپاش سێ جەلەسەی مەحكەمەی‬ ‫سلێمانی‪ ،‬دەركەوت بۆ ئەو بەڕێزانە‬ ‫ك��ە ئ��ەم ك���ارە بێبنەمایەو هیچ‬ ‫ڕاستییەكی تێدانییەو بەناهەق ئەم‬ ‫كارە ك��راوە‪ ،‬هەرسێ تاوانباریش‪:‬‬ ‫توانا خالید خولە س��ورو یەحیا‬ ‫خالید خولە سورو ماهیر خالید بە‬ ‫بەرائەت ڕزگاربوون»‪.‬‬ ‫نامەیەك بۆ تاڵەبانی‌و عەلی باپیر‬ ‫ل��ەو ی��اداش��ت��ە ب�ڵاون��ەك��راوەدا‬ ‫خالیدی خولە سوور دوو نامەی بۆ‬ ‫هەریەكەلە جەالل تاڵەبانی سكرتێری‬ ‫گشتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و‬ ‫عەلی باپیر ئەمیری كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫كوردستان ناردووە‪.‬‬ ‫ئەو لەپەیامەكەیدا بۆ تاڵەبانی‬ ‫بەمجۆرە قسەدەكات» لێرەدا بەمام‬ ‫ج��ەالل دەڵێم ه��ۆی چییە بەرێزی‬ ‫قەاڵچواالنی كرد بەجێگەی خۆی‪ ،‬خۆ‬ ‫قەاڵچواالن دژی كورد دروستكراوە‬ ‫ل��ەالی��ەن عوسمانییەكان‪ ،‬ئایا‬ ‫بەرێزی بۆ لەجێگەكەی هەڵۆخان‬ ‫ی��ان لەجێگەكەی ق���ەاڵی شوجاع‬ ‫یان لە سرۆچك‪ ،‬یان لەنەوێ یان‬ ‫ل��ەك��وڕی دی���وان‪ ،‬ی��ان ل��ە قزڵجە‬ ‫دانەنیشت؟ خۆ ئەم جێگایانە مایەی‬ ‫سەروەری هەموو كوردە‪ ،‬خۆ ئەویش‬ ‫چاوی هەموو كوردە‪ ،‬ئەم پرسیارە‬ ‫مێژوییە شوانێكی قوڕبەسەری وەك‬ ‫خالید خولە سور لەو زاتەی دەكات‪،‬‬ ‫جا بەرێزی جواببداتەوە یان مێژوو‬ ‫شاهێدی ئەو پرسیارە بێت ئەوەیان‬

‫بۆ من هەردووكی مایەی شانازیمە‪،‬‬ ‫لەوانەیە من ئێسقانەكانیشم ڕزیبێت‬ ‫ئەوجا وەاڵمبدرێمەوە»‪.‬‬ ‫ه���ەروەه���ا ل��ەن��ام��ەك��ەی��دا بۆ‬ ‫عەلی باپیر دەڵێت «ب��ەرێ��زی كە‬ ‫سەركردایەتی ب��ردە ئەحمەدئاواو‬ ‫زەڵم مەبەستی ئەو زاتە خۆشاردنەوە‬ ‫ب��وو‪ ،‬ی��ان ب��ۆ ئ��ەوە ب��وو ك��ە ئەو‬ ‫جێگایە جێگەی سەركردایەتییەكی‬ ‫ڕەس��ەن��ی ك����وردە ئ���ەو ئ��ەی��ەوێ��ت‬ ‫وەج��اخ��ی روون��ب��ك��ات��ەوە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ئەمەی ئەخیریانە جەنابی ئەزانێت‬ ‫ه��ۆی تیاچوونی ئ��ەو دەس��ەاڵت��ەو‬ ‫نەمانی كێ بوو‪ ،‬ئەگەر ئەزانێت چۆن‬ ‫ناوی ئیسالمی لەخۆی ناوە‪ ،‬چونكە‬ ‫سەبەبی ماڵوێرانی ك��وردو نەمانی‬ ‫ئەو دەسەاڵتە دوو ئیمپڕاتۆریەتی‬ ‫ئ��ی��س�لام��ی ب���وو ك��ە پێیانئەوتن‬ ‫سەفەوی‌و عوسمانی‪ ،‬ئایا بەرێزی‬ ‫هات جێگەی هەڵۆخان بگرێتەوە یان‬ ‫هینی خان ئەحمەد خان؟ ئەگەر هی‬ ‫خان ئەحمەد خان بووبێت لەجێگەی‬ ‫هەڵۆ‪ ،‬كێ بە باوكی قبوڵدەكات‪،‬‬ ‫یان ئەگەر لەجێگەی ئیسالم هات‌و‬ ‫بەو میراتە شادبوو بەرێزی وەك‬ ‫عوسمانی هات»‪.‬‬ ‫داوادەكات كافری نەكەن‬ ‫خالیدی خولە سوور لەدرێژەی‬ ‫نامەكەیدا بۆ عەلی باپیر داوادەكات‬ ‫ك���اف���ری ن���ەك���ات‌و ب��ەم��ج��ۆرەش‬ ‫داواك����ەی دەخ���ات���ەروو» داواك���ارم‬ ‫ئەم پرسیارانەم كافرم نەكات‪ ،‬بۆ‬ ‫ئ��ەو وەاڵم���ەش داواك����ارم بەرۆحی‬ ‫ریازییەوە وەریبگرێت‪ ،‬چونكە بۆ‬ ‫ش��وان پرسیاری نوێژ لە مامۆستا‬ ‫عەیب نییەو پرسیارەكانی منیش‬ ‫شەرعییە‪.‬‬ ‫چی لەبارەی پارتی‌و بارزانییەوە‬ ‫دەڵێت؟‬ ‫هەر لەو یاداشتەدا باس لەڕۆڵی‬ ‫خراپی پ��ارت�ی‌و ب��ارزان��ی دەك��ات‌و‬ ‫بەمجۆرەش باسەكەی دەستپێدەكات»‬ ‫لەساواكەوە تا هاتنی ئیتاڵعات‬ ‫ئ��ەوان خزمەتێكی چ��اك‌و پاكیان‬ ‫بەڕژێمەكانی ئێران كردووە‪ ،‬ئاخیر‬ ‫خزمەتیان دوو بەشی وردو گرنگبوو‬

‫ك��ە هەقە ك��ورد ئ��ەو دوو ك��ارەی‬ ‫زۆر ب��ەالوە گ��ەورە بێت‪ ،‬ئەویش‬ ‫توانەوەی شۆڕشی كورد بۆ میلەتی‬ ‫ئێران بوو كە خزمەتێكی گەورەبوو‬ ‫ئەو بنەماڵەیە بۆ ئێران كردیان‪،‬‬ ‫بەهەموو میلەتی ئێران نەئەتوانرا‬ ‫ئەو خزمەتە بكرێت‪ ،‬دووەم لەدژی‬ ‫كۆمەڵە كە تاكە ڕێكخراوی سیاسی‌و‬ ‫ڕۆشنبیری كورد بوو‪.‬‬ ‫ئامۆژگاری خالیدی خولەسور بۆ‬ ‫هاواڵتیان‬ ‫لەكۆتایی یاداشتەكەیدا‪ ،‬خالیدی‬ ‫خولە سوور روودەكاتە هاواڵتیان‌و‬ ‫ئ��ام��ۆژگ��اری��ان دەك����ات‪ ،‬داوای���ان‬ ‫لێدەكات گوێڕایەڵی بن‌و قسەكانی‬ ‫بەهەندوەربگرن‪.‬‬ ‫«هەقە جارێكیتر ك��ورد ب��ڕوای‬ ‫ب���ەدەس���ەاڵت���ی خ����ۆی ن��ەب��ێ��ت‪،‬‬ ‫ئ��ەگ��ەر خ��اوەن��ی ئ��ەم ئەقڵیەتە‬ ‫بێت‪ ،‬م��ن داواك����ارم ئ��ەم��رۆ ك��ورد‬ ‫كاربكات بەمێژوو بۆ دروستبوونی‬ ‫ل��ەم��ەودوای‪ ،‬چونكە وەك ئەوەیە‬ ‫ئ��ەم��رۆ س����واری كەشتییەكەی‬ ‫ن��وح ب��ووب��ێ��ت‪ ،‬ت��ا ئ��ەم��ڕۆ ك��ورد‬ ‫هەرچیكردووە بۆ هەندێ زووڕناژەن‬ ‫بووە‪ ،‬بەاڵم هەقە هەموو كوردێك‬ ‫ببێتە مامۆستایەك‪ ،‬هەم بۆ خۆی‌و‬ ‫ه��ەم بۆ پ��اش��ەڕۆژی نەتەوەكەی‪،‬‬ ‫چی لەمرۆژەدا رووئەدات بینوسێت‬ ‫ب��ۆ ئ����ەوەی ئیتر ئ���ەم م��ێ��ژووە‬ ‫دووبارەنەبێتەوە‪ ،‬ئەگەر وانەكەین‌و‬ ‫هەر لە زووڕناژەنەكان بگەڕێن‪ ،‬ئاوا‬ ‫هەرلەدوورەوە دەنگیان خۆشدەبێت‪،‬‬ ‫خەڵك چ��اوی ل��ەك��راس��ی س��ەوزو‬ ‫زەردو سوورەوەیە وا ئەزانن بەو‬ ‫ه��ەوای��ە ب��ەه��ار ه��ات��ووە‪ ،‬نازانن‬ ‫هەمووی بۆ زوڕناكە سەما ئەكات‌و‬ ‫زاواش بەسووكەوە سەیریانئەكات‪،‬‬ ‫چونكە بەچاوی خ��ۆی كۆرپەكەی‬ ‫دی��وە چۆن ئەیشارنەوە دڵنیاشە‬ ‫بوكەكە كچ نییە ئەزانێت هەر خۆی‬ ‫دەی��ان��ج��ار ب��ەری پ��ێ��ت��وڕداوە‪ ،‬من‬ ‫دڵنیام تا زیاتر بۆی هەڵپەڕن زیاتر‬ ‫سووكدەبن‪ ،‬من داواكاریم هەیە كە‬ ‫كوردی پارچەكانیتر چاو لەكوردی‬ ‫عێراق نەكەن»‪.‬‬ ‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪7‬‬

‫م���ەالب���ەخ���ت���ی���ار ل����ەب����ەرەی‬ ‫دەس����ەاڵت����ەوە‪ ،‬ب��ۆ ب����ەرەی گ��ەل‬ ‫لەڕێ��گای نووس��ینی وتارێك��ەوە‪ ،‬ئەگ��ەری‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی ڕێككەوتنی ستراتیژیی دەكرێت‬ ‫راپۆرتی‪ :‬عەدالەت عەبدولقادر‬ ‫دواج���ار م��ەال بەختیار‪ ،‬لێپرسراوی‬ ‫دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسی‬ ‫یەكێتی نیشتمانی كوردستان‪ ،‬بێدەنگی‬ ‫دەشكێنێت‌و لەوتارێكدا شرۆڤەی بەشێك‬ ‫لەو گەندەڵی‌و ناعەدالەتییانە دەكات‬ ‫ك��ە ساڵەهایە میدیای ئ���ازاد قسەی‬ ‫لەسەردەكات‪.‬‬ ‫م���ەال ب��ەخ��ت��ی��ار‪ ،‬ل��ەوت��ارێ��ك��ی��دا‬ ‫بەناونیشانی (م��ەت��رس��ی قەیرانی‬ ‫بانكەكانی سلێمانی بەرەو كوێ) ڕەخنەی‬ ‫تووند لە سیاسەتی ئابووری هەرێمی‬ ‫كوردستان دەك��رێ �ت‌و دەڵ��ێ» ناكرێ‬ ‫ژێرزەمینەكان لەفەردە دۆالر بئاوسێت‌و‬ ‫ب��ان��ك��ەك��ان��ی سلێمانیش م��ووچ��ەی‬ ‫مووچەخۆرانی پێدابیننەكرێت»‪.‬‬ ‫وتارەكەی مەال بەختیار لەسەر ئاستی‬ ‫هەرێمی كوردستان دەنگدانەوەیەكی‬ ‫گەورەی لێكەوتەوە‪ ،‬الی خۆیشییەوە‬ ‫وتەبێژی حكوومەتی هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫وەاڵمی مەال بەختیار دەداتەوەو قسەكانی‬ ‫بەبێبنەما دەنرخێنێت‪ ،‬سەفین دزەیی‪،‬‬ ‫وتەبێژی حكوومەتی هەرێم كوردستان‪،‬‬ ‫لەوەاڵمی وت��ارەك��ەی مەال بەختیاردا‬ ‫دەڵێ» خۆزگە ئەدرەسی یەك دوو لەو‬ ‫ژێرزەمینەمان بدات ‌ێ بچین سەیركەین‌و‬ ‫بزانین لەكوێن‌و بییانخەینەبەردەستی‬ ‫خەڵك»‪.‬‬ ‫بۆچوونەكان ب��ەو ئاراستەیەدان‬ ‫ئەمە زەنگی جودابوونەوەیانە لە پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان‌و هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫ڕێككەوتنە پانزە ساڵییەكەی نێوانیانە‬ ‫كەماوەیەكە ئەندامانی یەكێتی باس‬ ‫لەوەدەكەن كەحزبەكەیان چیتر بەجیا‬ ‫بەشداری هەڵبژاردنەكانی ئەنجومەنی‬

‫‪8‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫پەرلەمانی‬

‫كوردستان‬

‫پارێزگاكان‌و‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫وت��ارەك��ەی م��ەال بەختیار ناكرێ‬ ‫ب��ەت��ەن��ه��ا وەك���و ه���ەر ی��ەك��ێ��ك ل��ەو‬ ‫م��ەق��االن��ەی ك��ەل��ە ڕۆژن��ام��ەك��ان��ەوە‬ ‫ب�ڵاودەب��ن��ەوە تەماشابكرێ‪ ،‬چونكە‬ ‫جەنابی لێپرسراوی دەستەی كارگێڕی‬ ‫مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتمانی‬ ‫كوردستانەو لەهەموو دانیشتنەكانی‬ ‫حزبەكەی لەسەروبەندی ڕێككەوتننامەی‬ ‫س��ت��رات��ی��ژی��دا ح�����وزوری ه��ەب��ووەو‬ ‫تاڕادەیەكی زۆریش خاوەن بڕیاربووە‪.‬‬ ‫ئەندامانی سەركردایەتی‌و مەكتەبی‬ ‫سیاسی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان‬ ‫س�����وورن ل���ەس���ەر ئ�����ەوەی بەجیا‬ ‫بەشداری هەڵبژاردنەكانی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگاكان‌و پەرلەمانی كوردستان‬ ‫بكەن‪ ،‬بەاڵم عەبدولوەهاب عەلی دەڵێ»‬ ‫یەكێتی تاوەكو ئێستا باسی ئەو پرسەی‬ ‫لەگەاڵ پارتی نەكردووە»‪.‬‬ ‫ع��ەب��دول��وەه��اب ع��ل��ی‪ ،‬وتەبێژی‬ ‫فەرمی سەركردایەتی پارتی دیموكراتی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ل��ەپ��ارێ��زگ��ای سلێمانی‪،‬‬ ‫ل��ەل��ێ��دوان��ێ��ك��ی��دا ب��ۆ ڕێ��گ��ا دەڵ��ێ��ت»‬ ‫تاوەكو ئێستا یەكێتی هیچ قسەێكیان‬ ‫لەبارەی جیابوونەوەیان لەگەڵ ئێمەدا‬ ‫ب��اس��ن��ەك��ردووە‪ ،‬ب��ەاڵم ئەگەر هاتوو‬ ‫ئەوان بڕیارەی ئەوەیاندا كەبە لیستێكی‬ ‫سەربەخۆ ب��ەش��داری هەڵبژاردنەكان‬ ‫بكەن‪ ،‬ئ��ەوە مانای ئ��ەوە نییە دوای‬ ‫هەڵبژاردنیش هەر لەیەك جودابین‪.‬‬ ‫بەدرێژایی مێژوو هەموو بارگرژی‌و‬ ‫لێكدوركەوتنەوەیەكی پارتی‌و یەكێتی‬ ‫هەرێمی كوردستانیان بەرەو دۆخێكی‬ ‫نەخوازراو بردووە‪ ،‬بەاڵم وتەبێژەكەی‬ ‫پارتی لە پارێزگای سلێمانی دەڵێ‪:‬‬ ‫باوەڕناكەم لەسەر هوتافی گەنجێك‬

‫ی��ان بانگەشەی ه��ەڵ��ب��ژاردن هەرێمی‬ ‫كوردستان بارگرژی‌و دۆخی نەخوازراو‬ ‫بەخۆیەوەببینێ‪ ،‬باس لەوەشدەكات‬ ‫كە» گرانترین سیستەمی فەرمانڕەوایی‬ ‫دیموكراتییە‪ ،‬چونكە دیموكراتی دەبێ‬ ‫سینگت فراوانبێ‌و تەحەمول‌و ئارامت‬ ‫هەبێ بۆ ڕەخ��ن��ەو ن��اڕەزای��ی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەشێوەیەكی شارستانی»‪.‬‬ ‫مەال بەختیار‪ ،‬لێپرسراوی دەستەی‬ ‫كارگێڕی مەكتەبی سیاسی یەكێتی‬ ‫نیشتمانی كوردستان‪ ،‬لەوتارەكەیدا‬ ‫ئاماژە ب��ەوەدەك��ات كەلە م��اوەی ئەم‬ ‫‪22‬س���اڵ���ەدا ح��ك��وم��ەت كەمتەرخەمی‬ ‫كردووە لەبەڕێوەبردنی ئەم واڵتەدا لەو‬ ‫بارەیەوە دەڵێ» ئایە حەوت كابینەی‌‬ ‫ی حكومەت ‌و خولەكانی‌‬ ‫پێكهێنراو ‌‬ ‫پەرلەمان ‌ی كوردستان‪ ،‬تەنها هێندەیان‬ ‫لەدەستدەهات‪ ،‬كە بەدییانهێناون؟‬ ‫ی كێشە‬ ‫دڵنیاین ن��ەخ��ێ��ر‪ .‬س����ەرەڕا ‌‬ ‫ی ناوخۆ‪،‬‬ ‫ناوخۆییەكان‪ ،‬وەكو شەڕ ‌‬ ‫ه��ەروەه��ا سیاسەت ‌ی نابابەت ‌ی سێ‌‬ ‫ی ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬دەك���را‪ ،‬بە‬ ‫هێزەكە ‌‬ ‫ی زۆرت��ر‪ ،‬پشت بە پسپۆڕو‬ ‫خەمخۆر ‌‬ ‫ش��ارەزای��ان � ‌ی بونیاتنان ‌ی دەوڵ���ەت‌و‬ ‫حوكمڕان ‌ی ببەسترایەو دەستكەوتی‌‬ ‫زۆر زیاتر بەدیبێت‌و خەڵكیش زۆرتر‬ ‫رازیبكرێت»‪.‬‬ ‫وتارەكەی مەال بەختیار لەكاتێكدایە‬ ‫یەكێتی ل���ەب���ەردەم دوو ڕییانێكی‬ ‫ترسناكدایە یان ئەوەتا تەسلیمبوون‬ ‫بەئیرادەی پارتی‌و گوێرایەڵیان بۆ‬ ‫بەندەكانی ڕێككەوتنەكەی نێوانیان‪،‬‬ ‫ی��اخ��ود ملمالنێكردنیان لەبەرامبەر‬ ‫پ��ارت�ی‌و ب��زوت��ن��ەوەی گ���ۆڕان‌و الیەنە‬ ‫ئیسالمییەكان‪ ،‬س����ەرەڕای ئ��ەوەی‬ ‫نەوشیروان مستەفا پەیامێكی ئاراستەی‬ ‫یەكێتی ك��ردووە بۆ زانینی هەڵوێستی‬

‫یەكێتی ل��ەب��ەرام��ب��ەر ب��ەن��دەك��ان��ی‬ ‫ڕێككەوتننامەی دەباشان كەلە نێوان‬ ‫ت��اڵ��ەب��ان�ی‌و ن��ەوش��ی��روان مستەفادا‬ ‫ئەنجامدرا‪.‬‬ ‫دان���ای سەعید س��ۆف��ی‪ ،‬ئەندامی‬ ‫هاوپەیمانی لەپەرلەمانی كوردستان‬ ‫ل��ەس��ەر لیستی یەكێتی ل��ەب��ارەی‬ ‫وتارەكەی مەال بەختیارەوە بەڕێگای‬ ‫ڕاگەیاند» من واینابینم كە ئەم وتارە‬ ‫ناراستەوخۆ لێدان بێ لە پارتی‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ڕاستەوخۆ ڕەخنەگرتنە لە شێوازی‬ ‫حوكمڕانی كە كاك مەال بەختیار خۆی‬ ‫هاوبەشێكی سەرەكییە لەو حوكمڕانیە‬ ‫لەرێی یەكێتی نیشتیمانیەوە لەگەڵ‬ ‫پ��ارت��ی دی��م��وك��رات��ی ك��وردس��ت��ان‪ .‬لە‬ ‫راستیدا ئ��ەم رەخنەیە من زیاتر بە‬ ‫ئاڕاستەی یەكێتییەوە دەیبینم چونكە‬ ‫تەركیز لەسەر نموونەكانی سلێمانییە‪.‬‬ ‫ڕەخ��ن��ەی��ەك��ی ل��ەوج��ۆرە ه��ەرچ��ەن��دە‬ ‫زۆر درەن���گ وەخ��ت��ەو دوای ڕەوش��ی‬ ‫بانكەكانی سلێمانی سەریهەڵدا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ڕاستییەكمان بۆ ئاشكرادەكات كە هەندێ‬ ‫س��ەرك��ردەی ب��ااڵی ن��او حزبەكان یان‬ ‫ئەوەتا زۆر بێدەسەاڵتن‪ ،‬یان ئەوكاتەی‬ ‫كە لەبەرژەوەندیان بێ دێنەگۆ‪ .‬ئەم‬ ‫رەخنانە نیشانەی ئەوەیە كە چەند‬ ‫كەسێكی كەم لەناو حزبەكاندا دەسەاڵتی‬ ‫حەقیقیان هەیە‪ ،‬بەاڵم جێی دڵخۆشیشە‬ ‫كە لەناوەوەی بازنەی دەسەاڵتدا دان بە‬ ‫هەندێ راستی دەنرێ‪ ،‬بێگوێدانە هۆو‬ ‫مۆتیڤی دوای ئەم دانپیانانە‪ .‬بێگومان‬ ‫هەر ڕەخنەیەك كە ئاڕاستەی شێوازی‬ ‫حوكمڕانی ی��ان دی����اردەی گەندەڵی‬ ‫ئابووری‌و ئیداری بكرێ‪ ،‬پارتی‌و یەكێتی‬ ‫لێیدەربازنابن‪ ،‬چونكە تا ئێستا ئەوان‬ ‫حوكمڕانن»‪.‬‬ ‫پەرلەمانتارەكەی یەكێتی ئەوەیشی‬ ‫ب��ە ڕێگا وت ك��ە ڕەوش���ی م��ام ج��ەالل‬ ‫مامەڵەكردنە لەگەڵ هەڵبژاردنەكانی‬ ‫داه��ات��وو‪ ،‬چونكە یەكێتی دوای مام‬ ‫جەالل دەبێتە هۆی پێداچوونەوە بەم‬ ‫ڕێككەوتنە‪ ،‬ل��ەو ب��ارەی��ەوە دەڵ��ێ»‬ ‫ئ��ەم وت���ارە خ��ۆی ل��ە خ��ۆی��دا نابێتە‬ ‫هەڵوەشانەوەی ڕێككەوتنی ستراتیژیی‬ ‫ن��ێ��وان یەكێتی‌و پ��ارت��ی‪ ،‬ب���ەرای من‬ ‫ئەوەی كە كاریگەری لەسەر ڕێككەوتنی‬ ‫ستراتیژیی‌و پەیوەندی نێوان یەكێتی‌و‬ ‫پ��ارت��ی دەب���ێ‪ ،‬ڕەوش���ی م��ام ج��ەالل‌و‬ ‫مامەڵەكردنە لەگەڵ هەڵبژاردنەكانی‬ ‫داهاتوو‪ .‬یەكێتی دوای مام جەالل دەبێتە‬

‫ه��ۆی پێداچوونەوە ب��ەم ڕێككەوتنە‪،‬‬ ‫ه��ەروەه��ا پ��رس��ی ب��ەش��داری��ك��ردن لە‬ ‫هەڵبژاردنەكان بە لیستی جیا لەالیەن‬ ‫یەكێتیەوە دەبێتە هۆی بەرفراوانبوونی‬ ‫پانتایی گ��ەم��ەی سیاسی ل��ە نێوان‬ ‫حزبەكان‪ ،‬بۆیە دەتوانرێ چاوەڕوانی‬ ‫لێكنزیكبووونەوەی‬ ‫هاوپەیمانێتی‌و‬ ‫جیاوازبكەین ل��ەوەی كە هەیە‪ .‬بەاڵم‬ ‫حەقیقەتێكیش ئەوەیە كە دابەشبوونی‬ ‫ئ��ەم��ری واق��ی��ع��ی دەس����ەاڵت ب��ەس��ەر‬ ‫ناوچەكانی هەرێم‪ ،‬رێگە بە موجازەفەو‬ ‫گۆڕانكاری زۆر گەورە نادات كە بتوانین‬ ‫ن��اوی بنێین وەرچ��ەرخ��ان لە ژیانی‬ ‫سیاسی»‪.‬‬ ‫ئ��ەگ��ەر چ��ی ه��ەم��وو ئ��ەن��دام��ان‌و‬ ‫الیەنگرانی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان‬ ‫نیگەرانن بەرامبەر بەو هاوپەیمانێتییەی‬

‫ئەنجامبدات‪ ،‬وتەبێژەكەی پارتی لە‬ ‫پارێزگای سلێمانی ئەوەیشی بە ڕێگا‬ ‫وت كە وتارەكەی مەالبەختیار بەتەنها‬ ‫ڕەخنەگرتن نییە ل��ەپ��ارت��ی‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ڕەخنەیە لەپارتی‌و یەكێتی‌و هەموو‬ ‫ئەو حزبانەی كەبەشداری كابینەكانی‬ ‫پێشووتریش بوونە‪.‬‬ ‫ع��ەب��دول��وەه��اب ع��ل��ی‪ ،‬وتەبێژی‬ ‫فەرمی سەركردایەتی پارتی دیموكراتی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ل��ەپ��ارێ��زگ��ای سلێمانی‪،‬‬ ‫لەدرێژەی لیدوانەكەیدا بۆ ڕێگا دەڵێ»‬ ‫وتارەكەی مەال بەختیار بەتەنها ڕەخنە‬ ‫نییە لە پارتی‪ ،‬بەڵكو ڕەخنەی لە‬ ‫پارتی‌و یەكێتی گرتووە‪ ،‬لە كادیرانی‬ ‫پ��ێ��ش��ووت��ری ح��زب��ەك��ەی كەئێستا‬ ‫جیابوونەتەوە‪ ،‬هەروەها ئەو حزبانەیش‬ ‫كەبەشداری كابینەكانی پێشووتریان‬

‫مةال بةختيار لة ِريَطةي وتارةيَكةوة َثيش هاو ِريَكاني كةوت‬

‫نێوان پارتی‌و حزبەكەیان‪ ،‬بەاڵم هیچ‬ ‫كام لەو نیگەرانییانە كاریگەری لەسەر‬ ‫ڕێككەوتنەكە نییە‪ ،‬بەڵكو كاریگەری‬ ‫ڕاستەوخۆ لەو ڕێككەوتنە پەیوەستە‬ ‫بەچارەنووسی تاڵەبانییەوە‪.‬‬ ‫م�����ەال ب���ەخ���ت���ی���ار ئ���ەگ���ەرچ���ی‬ ‫لەنووسینەكەیدا ڕەخنە لە سیستەمی‬ ‫ف��ەرم��ان��ڕەوای��ی هەرێمی كوردستان‬ ‫دەگ��رێ�ت‌و حزبەكەیشی بەشێكی ئەو‬ ‫دەس��ەاڵت��ەی��ە‪ ،‬ب���ەاڵم ت����ەواوی ئ��ەو‬ ‫ڕەخنانە بەئاراستەی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستانەوەیە‪ ،‬چونكە لەئێستادا‬ ‫پ��ارت��ی س��ەرۆك��ی ه��ەرێ��م‌و س��ەرۆك��ی‬ ‫حكومەتی لەژێر دەستدایەو دەتوانێ‬ ‫ب��ەه��ەم��وو پ��ێ��وەرەك��ان چ��اك��س��ازی‬

‫كردووە‪ ،‬زۆربەی زۆری قسەكانی مەال‬ ‫بەختیار واقعی‌و مەنتقین‪ ،‬پێویستە‬ ‫پێداچوونەوە بكرێ بۆ ئەو دیاردانەی كە‬ ‫باسیكردووە تاوەكو كۆنترۆڵبكرێن‪ ،‬ئەو‬ ‫كەموكورتیانەی لەپێشووتردا هەبووە‬ ‫هەموومان تێیدا بەشدارین وەكویەك»‪.‬‬ ‫ئەگەر چی مەال بەختیار‪ ،‬لێپرسراوی‬ ‫دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسی‬ ‫یەكێتی نیشتمانی كوردستانەو حزبەكەی‬ ‫هاوپەیمانی سەرەكی پارتییە‪ ،‬كەچی‬ ‫بەدووركەوتنەوەی تاڵەبانی تاڕادەیەك‬ ‫هەست بەتێكچوونی ئەو پەیوەندییانە‬ ‫دەك���رێ‪ ،‬ب��ۆی��ە تەنها چ��ارەن��ووس��ی‬ ‫تاڵەبانییە دەت��وان��ێ وەاڵم��ی هەموو‬ ‫ئەگەرەكان بداتەوە‪.‬‬ ‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪9‬‬

‫نەریمان عەبدواڵ ئەندامی پەرلەمانی كوردستان‬

‫دەزگ��اك��ان��ی ه��ەواڵ��گ��ری��ی‌و پ��ۆل��ی��‬ ‫ب��ەت��ەواوەت��ی ك��ۆڵ��ەوارن ل��ەدۆزی��ن��ە‬ ‫دیداری بڕوا هەولێری‬

‫لەدیدارێكی تایبەتی گۆڤاری ڕێگادا‬ ‫ئەندامێكی پەرلەمانی كوردستان‬ ‫تیشكدەخاتە سەر دۆخی سیاسیی‬ ‫هەرێمی كوردستان‌و ڕۆڵی دەزگا‬ ‫ئەمنییەكان لە پاراستنی هاواڵتیان‌و‬ ‫بەرژەوەندی حزبەكان دەخاتەڕوو»‬ ‫نەریمان عەبدواڵ ئەندامی پەرلەمانی‬ ‫كوردستان لەو دیدارەی گۆڤاری‬ ‫ڕێگادا ئاماژە بۆ ئەوەشدەكات» كە‬ ‫دەزگا ئەمنییەكان دەستیان هەیە‬ ‫لەهەندێ حاڵەتدا‪ ،‬كە درووستیدەكەن‬ ‫لەهەرێمی كوردستان‌و شەرمیش‬ ‫ناكەن‌و لەیاساش ناترسن‪،‬‬ ‫پشتگیریان لێدەكرێت لەالیەن‬ ‫دەسەاڵتەوە»‪.‬‬ ‫وتیشی» دەزگاكانی هەواڵگریی‌و‬ ‫پۆلیس‌و ئاسایش بەتەواوەتی‬ ‫كۆڵەوارن لەدۆزینەوەی تاوانباران»‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬دۆخی هەرێمی كوردستان‬ ‫چۆن دەبینرێت بەتایبەت خەڵك‬ ‫ڕفاندن‌و كوشتن‌و ئاسەواری‬ ‫شەڕی ناوخۆ‪ ،‬پەرلەمانی‬ ‫كوردستان چ هەڵوێستێكی هەبووە؟‬ ‫نەریمان عەبدواڵ‪ :‬لەزۆر واڵتدا تاوان‬ ‫ڕوودەدات‪ ،‬لەحاڵەتی ئاسایی‌و‬ ‫كۆمەاڵیەتی‪ ،‬بەاڵم كە ژمارەكە‬ ‫تێپەڕی دەبێ هەڵوێست وەربگیرێت‌و‬ ‫حكومەت بە دواداچوونی بۆ بكات‌و‪،‬‬ ‫لەڕووی یاساییەوە بە سیاسەتی‬ ‫خۆیدا بچێتەوە‪ ،‬بەداخەوە لەو‬ ‫واڵتەی ئێمە دیراسەو لێكۆڵینەوە‬ ‫لەتاوانەكان نییە بەپێی ئامارەكان‪،‬‬ ‫لەهەرێمی كوردستان هاواڵتییان‬ ‫توانیوویانە هاوكاری حكومەت‬ ‫بكەن بۆ دۆزینەوەی تاوانباران‪،‬‬ ‫بەاڵم لەڕاستیدا دەزگاكانی‬ ‫هەواڵگریی‌و پۆلیس‌و ئاسایش‬ ‫بەتەواوەتی كۆڵەوارن لەدۆزینەوەی‬

‫‪10‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫تاوانباران‪ ،‬كە نەیانتوانیوە دەزگا‬ ‫تایبەتمەندەكانی لێكۆڵینەوە‬ ‫بەشێوەیەكی زانستی‌و ستاندارد‬ ‫لێكۆڵینەوە لەتاوانەكان بكەن‪،‬‬ ‫لێكۆڵینەوەی حكومەت لەواڵتی ئێمەدا‬ ‫بەڕێككەوت‌و بێپالن دەڕوات لەكاتی‬ ‫ئەنجامدانی تاوانێكدا‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬ڕۆڵی یاسا چۆن دەبینرێت‬ ‫لەمامەڵەكانی تاواندا؟‬ ‫ن��ەری��م��ان ع��ەب��دواڵ‪ :‬ی��اس��ا ڕۆڵ��ی‬ ‫زۆر الوازەو‪ ،‬دەزگ��ا ئەمنییەكانیش‬ ‫دەستیان هەیە لەهەندێ حاڵەتدا‪ ،‬كە‬ ‫دروستیدەكەن لەهەرێمی كوردستان‌و‬ ‫شەرمیش ناكەن‌و لەیاساش ناترسن‪،‬‬ ‫پشتگیریان ل��ێ��دەك��رێ��ت ل��ەالی��ەن‬ ‫دەسەاڵتەوە لەوانە هێرشكردنە سەرمن‬ ‫لەكەالر لەالیەن دەزگای ئاسایشەوەو‬ ‫كەسیش نیە دەستگیریان بكات‪.‬‬ ‫ڕێ���گ���ا‪ :‬ڕۆڵ����ی ش����ەڕی ن��اوخ��ۆ‬ ‫لەدەرخستنی كێشە سیاسییەكان‌و‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكان تا چەند كاریگەری‬ ‫هەبووە لەسەر تاوانكاری لەهەرێم؟‬ ‫نەریمان عەبدواڵ‪ :‬هەر شەڕێك لەهەر‬ ‫واڵتێك ڕووبدات كارەسات‌و نەهامەتی‬ ‫بەدوای خۆیدا دەهێنێ‌و دەرەەنجامی‬ ‫خراپی لێدەكەوێتەوە‪ ،‬شەڕی ناوخۆی‬ ‫هەرێمی كوردستانیش یەكێكە لەو‬ ‫شەڕانەی ئەو دەرەنجامانەی هەبووە‬ ‫لەكۆتایی تا ئێستاشی لەگەڵدابێ بە‬ ‫كەم‌و بەزۆر بێمتمانەییەكی زۆریشی‬ ‫لەالیەن ه��ەردوو الیەنی دەسەالتدار‬ ‫دروس����ت����ك����ردووە‪ ،‬ك���ە ت���ا ئێستا‬ ‫هۆكاری ئەساسی یەكنەگرتنەوەی‬ ‫ه��ەردوو حكومەت‌و دەزگ��اك��ان‌و دوو‬ ‫ئیدارەیی تەواو لەهەوڵێرو سلێمانی‬ ‫ب��ەدی��دەك��رێ��ت زۆر ب��ە ئاشكرایی‬ ‫لەكاتێكدا ڕێككەوتنی ستراتیژییان‬ ‫ه��ەی��ە‪ ،‬ڕێككەوتنی ستراتیژیی بۆ‬ ‫خۆشگوزەرانی‌و ئارامی نییە ‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بۆ پاراستنی دەستكەوتە حزبیەكانی‬ ‫تایبەتی خۆیانە‌و بۆ دابەشكردنی‬

‫س����ەروەت‌و س��ام��ان‌و دەس��ەاڵت��ە لە‬ ‫واڵت���ەدا ن��ەك ب��ەرژەوەن��دی خەڵك‌و‬ ‫بەدامەزراوەیكردنی دام‌و دەزگاكان‪،‬‬ ‫بۆیە ل��ەڕووە كۆمەاڵیەتییەكەشەوە‬ ‫كاریگەری ه��ەب��ووە لەدروستكردنی‬ ‫دوژم��ن��ای��ەت��ی ل��ەن��ێ��وان خ��ەڵ��ك��دا‪،‬‬ ‫ل���ەس���ەرووی ه��ەم��ووش��ی��ان��ەوە دوو‬ ‫ئیدارەیی مەترسیترینیانە‪ ،‬چونكە‬ ‫هەریەكە لەسنوری خۆیان تاوانباری‬ ‫ی��ەك��ت��ر دەپ���ارێ���زن ل��ەب��ەرئ��ەوەی‬ ‫ئ��ەن��دام��ی خ��ۆی��ەت��ی ‪ ،‬وات���ە‪ :‬یاسا‬ ‫لێرەوە وندەبێ‌و س��ەروەری نامێنێ‪.‬‬ ‫هەردوو حزبی دەسەاڵتدار بەخۆیان‌و‬ ‫ئەندامەكانیان خۆیان ل��ەس��ەرووی‬ ‫یاسا دادەنێن‪ .‬لێپرسراوێكی ئەمنی‬ ‫لەهەرێمی كوردستان هەیە (‪ )12‬جار‬ ‫فەرمانی گرتنی هەیە لە كەناڵەكانەوە‬ ‫دێ��ت سیمینارو كۆبوونەوە دەك��ات‪.‬‬ ‫ڕێ��گ��ا‪ :‬ئ��ەو ب��ارودۆخ��ەی ك��ە بەسەر‬ ‫هەرێمی كوردستاندا هات بەشێوەیەك‬ ‫كە لەكۆنەوە تا ئێستاش دوو دەزگای‬ ‫هەواڵگریی هەیە هەرچەندە كەسێك‬ ‫لەپارتی وەكو سەرپەرشتیاری دەزگاكە‬ ‫دانراوە‪ ،‬ئایا بوونی ئەم دوو دەزگایە‬ ‫تاچەند گومانی ئەوە دروستدەكات كە‬ ‫كێشەكان چارەسەرناكرێن؟‬ ‫نەریمان ع��ەب��دواڵ‪ :‬دوو دەزگ��ای‬ ‫هەواڵگری نییە بەڵكو ئەتوانم بڵێم‬ ‫(‪ )4‬دەزگای هەواڵگرییە تا (‪ )6‬دەزگا‬ ‫هەیە‪ ،‬یەكێكیان سەر بەو حزبەو ئەوی‬ ‫تریان سەر بەو حزبەی ت��رە‪ ،‬ئەوە‬ ‫جگە لەدەزگا پۆلیسیەكانیش ‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەوانیش بەشێكی هەواڵگرییە لەبەر‬ ‫زانیاری تاوانباران‪ ،‬واتە لەهەرێمی‬ ‫كوردستان چەندین دەزگای هەواڵگری‬ ‫هەیە‪ ،‬بۆنموونە‪ :‬ئەنجومەن ‪ ،‬دوو‬ ‫دەزگ��ای تایبەتی هەواڵگرین سنوری‬ ‫سلێمانی جیایە لە هەولێر دەزگای‬ ‫پاراستن‌و زانیاری جیایە ئەو لێرەیەو‬ ‫ئەو لەوێ دەزگای ئاسایشی هەولێر‬ ‫جیایە ل��ەدەزگ��ای سلێمانی‪ ،‬پاشان‬

‫لەلیستی گۆڕان‪:‬‬

‫��س‌و ئاسایش‬ ‫ەوەی تاوانباردا‬

‫دەزگ����ای ه��ەواڵ��گ��ری ت��ری��ش هەیە‪:‬‬ ‫دژەتیرۆر‌و كۆمەڵێك شتیتریش هەیە كە‬ ‫ئەوانیش هەواڵگری ئیجرائاتین‪ .‬بۆیە‬ ‫لەزۆربەی واڵتاندا دەزگای هەواڵگری‬ ‫دەزگایەكی شەرعی‌و یاساییە‪ ،‬بەیەك‬ ‫یاساو بەیەك ڕێنمایی ئیشدەكەن‌و‬ ‫ئەندامەكانی نابێت كاری حزبی بكەن‪،‬‬ ‫نابێت الیەنی حزبی هەڵیانبسوڕێنێت‪،‬‬ ‫بەاڵم بەداخەوە لەهەرێمی كوردستاندا‬ ‫شتێك بەناوی دەزگای ئەمنی پیشەیی‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵكو ئ��ەوەی هەیە حزبیە‬ ‫بەمانای هەواڵگری بۆ حزبی دەسەاڵتدار‬ ‫ئیشدەكەن‪ ،‬هەتا حزبەكانی دەسەاڵت‬ ‫خۆشیان پ��ێ��چ��ەوان��ەی ی��اس��ادەك��ەن‬ ‫لەكاتێكدا یاسای حزبەكان دەڵێ‪ :‬نابێ‬ ‫هیچ حزبێك هێزی هەواڵگری چەكداری‬ ‫تایبەت بەخۆی هەبێت بەداخەوە لەو‬ ‫واڵت��ەدا ئەو دوو حزبە هەر ئەمەیان‬ ‫هەیە كەواتە‪ :‬ناتوانن متمانەی خەڵك‬ ‫بەدەستبێنن بۆ بێالیەنی دەزگاكانیان‬ ‫لەئیجرائاتكردن بۆیە ه��اودژی هەیە‬ ‫ئ���ەوەی ل��ەدەس��ەاڵت��ە خ��واپ��ێ��دراوە‬ ‫نەئیجرائاتی لەگەڵدەكرێ نە یاسا‬ ‫دەیگرێت ئ��ەوەی ئیجرائاتی لەگەاڵ‬ ‫دەكرێ خەڵكە ڕەش‌و ڕووتەكەیە من‬ ‫سێ ساڵە شكاتم لەدەزگای ئاسایش‬ ‫كەالر ك��ردووە هەندێ لەدەزگاكانیتر‬ ‫لەو شارە‪ .‬كە هێرشیانكردووەتەسەرم‬ ‫بە ئاشكرا بەبەڵگە بەڤیدیۆ بەڕەسم‬ ‫بە شاهیدو ئیعتیرافاتی خۆشیان‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم تائێستا دەزگاكانی دادوەری‬ ‫ناوێرن ترسنۆكانە ئیجرائاتبكەن لەو‬ ‫كەسانەو حكومیان بدەن (‪)4‬مەحكەمە‬ ‫هەیە‪ ،‬من دەچ���ووم ئ��ەوان نایەن‪،‬‬ ‫حاكمەكە خۆشی لەدەزگاكە دەترسێ‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا حاكمەكە لەپاڵی خۆیەتی‪،‬‬ ‫بەڕاستی دەزگ��ا ئەمنییەكان دەزگای‬ ‫تۆقێنەرن بە دەس���ەاڵت���داران‪ ،‬پێش‬ ‫ئەوەی بۆ خەڵكەكە بێت‪ .‬ئیتر بۆچی‬ ‫باسی سەروەری یاسا دەكرێ لەكاتێكدا‬ ‫من (‪ )4‬جار چووم ئەو غائیب بووە‪.‬‬

‫َ‬ ‫عةبدولآل‬ ‫نةريمان‬

‫ڕێگا‪ :‬باست لەوەكرد چەند دەزگای‬ ‫هەواڵگری لەهەرێمی كوردستان هەیە‬ ‫لەنێوان دوو حزبە دەسەاڵتدارەكە ‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم زۆرج��ار باسی كونسوڵخانەو‬ ‫نوێنەرایەتی واڵتان دەكرێت لەهەرێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬ی��ان واڵتانی دراوس��ێ‌و‬ ‫ئەوروپی لەهەرێمی كوردستان ئایا‬ ‫ڕۆڵی دەزگا هەواڵگرییەكانی جیهان‌و‬ ‫دەوروبەر بوونی هەیە ئێوە زانیاریتان‬ ‫لەوبارەوە هەیە؟‬ ‫نەریمان ع��ەب��دواڵ‪ :‬بەپێی قانون‬ ‫نییە رێگەی پێبدرێت هیچ ڕێكەوتنێكی‬ ‫فەرمی ڕێگەی پێنەدراوە بەكردنەوەی‬ ‫ك��ون��س��وڵ��خ��ان��ە ب���ەاڵم ڕێككەوتنە‬ ‫نهێنیەكان ل��ەم واڵت���ەدا دەخ���وات‪،‬‬ ‫تائێستا نەمانبیستووە دەزگایەكی‬ ‫ق��ان��ون��ی‌و دادوەری ل��ەه��ەرێ��م��ی‬ ‫ك��وردس��ت��ان��دا جاسوسێكی واڵتانی‬ ‫دەوروب���ەری حكومدابێت لەكاتێكدا‬ ‫هەمووال دەزانین كە كوردستان بووەتە‬ ‫شوێنی ت��ەج��روب��ەو تاقیكردنەوەی‬ ‫هەواڵگرییەكانی چ ئەوروپی‌و چ واڵتانی‬ ‫ئیقلیمی لەهەرێمی كوردستان تەراتێنی‬ ‫لێدەكرێت‪ ،‬كە ئەم جاسوسانە جگە‬ ‫ل���ەوەی ناگیرێن ‪ ،‬بەڵكو ڕێزیان‬ ‫لێدەگیرێت‌و شوێنیان بۆ دابیندەكرێت‪.‬‬ ‫بەفەرمیش خۆیان لە كاروبارەكانی‬ ‫كوردستان هەڵدەقورتێنن ئەوەتا پێنج‬ ‫بارەگای هێزی توركیا بەشێوەیەكی‬ ‫فەرمی لەهەرێمی كوردستان هەیە‌و‬ ‫توركیاش ڕۆژانە بۆردومانی سنورەكان‬ ‫دەك��ات دەزگ��ا هەواڵگرییەكانی ئێمە‬ ‫تەنها بەدواداچوون بۆ ئەوانە دەكەن‬ ‫ك��ە م��ەت��رس��ی��ی��ان ل��ەس��ەر خ��ۆی��ان‌و‬ ‫حزبەكانیان دروس��ت��دەك��ەن‪ ،‬ئەگینا‬ ‫بەرژەوەندییە نەتەوەییەكان كەس‬

‫بەرگری لێناكات‌و پێموایە ئاكامێكی‬ ‫خ��راپ��ی دەب��ێ��ت‌و ئ��ەگ��ەر دەزگ��اك��ان‬ ‫ب��ەم عەقڵیەتە تەسكەی حزبایەتی‬ ‫كاربكەن‌و ئ��ەوەی لەبەرژەوەندییان‬ ‫بێت بە دۆستی دەزانن تائێستاش هەر‬ ‫دوو حزب كار لەسەر یەكتری دەكەن‪.‬‬ ‫ڕێ���گ���ا‪ :‬ك���ۆك���ردن���ەوەی دەزگ����ا‬ ‫هەواڵگرییەكان لەالیەن بنەماڵەكانەوە‬ ‫تا چەند مەترسییە لەسەر پڕۆسەی‬ ‫دی��م��وك��راس�ی‌و ت���رس‌و ت��ۆق��ان��دن كە‬ ‫لەداهاتوودا دیكتاتۆری لێدروستبكات؟‬ ‫ن��ەری��م��ان ع��ەب��دواڵ‪ :‬ئێمە ئەگەر‬ ‫ت��ەج��روب��ەك��ەی خ��ۆم��ان باسبكەین‬ ‫دەبێ بەراوردی مێژووی گەالن بكەین‬ ‫لەگەاڵ خۆمان هەموو ئەو واڵتانەی‬ ‫ك��ە پ��ادش��ای��ەت�ی‌و بنەماڵەیین یان‬ ‫واڵت��ی دیكتاتۆرین هەمیشە ك��وڕو‬ ‫ب��رازاو زاوا‪ ،‬دەزگ��ا هەواڵگرییەكان‬ ‫دەگرنەدەست‪ ،‬ئەوەش دەركەوتووە كە‬ ‫ئەو ئەزموونە فەشەلی هێناوە‪ ،‬چونكە‬ ‫هەم دیكتاتۆریەتی لێدەكەوێتەوە هەم‬ ‫ناشتوانن ب��ەردەوام��ب �ن‌و ناشتوانن‬ ‫م��ت��م��ان��ەی خ��ەڵ��ك ب��ەدەس��ت��ب��ێ��ن��ن‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬ئایا تەجروبەی واڵتانی عەرەبی‬ ‫چۆن بەراورددەكرێت لەگەاڵ هەرێمی‬ ‫كوردستاندا؟‬ ‫نەریمان عەبدواڵ‪ :‬تەجروبەی واڵتانی‬ ‫ع��ەرەب��ی ب��ەرەول��ەن��اوچ��وون دەچ �ن‌و‬ ‫دەك��ەون��ە زبڵدانی م��ێ��ژووەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫تەمەننادەكەم لەهەرێمی كوردستان‬ ‫ئ��ەم عەقڵیەتە دووب��ارەن��ەب��ێ��ت��ەوە‪،‬‬ ‫دەسەاڵتی بنەماڵەیی‌و خێزانداریی‬ ‫لەسەر ئەساسی ت��وان��او كەفائەتی‬ ‫خزمەتی باش بچنە شوێنەكان نەك‬ ‫لەسەر ئەساسی ڕەچ��ەڵ��ەك‌و خێڵی‬ ‫دەسەاڵتداری‪.‬‬ ‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪11‬‬

‫وەزیری ش��ەهیدان بە ‪ 5‬ملی��ۆن دۆالرو ئـە‬ ‫گوت��ن برینێك��ی قـوڵی��ان ك��ردە رۆح��‬

‫نةوةكاني َ‬ ‫هةلةبجة تةنها طؤ ِرستانةكانيان بؤ ئاوةدان دةكريَتةوة‬

‫هەڵپەڕكێ‌و گۆرانی‌و چەپڵەلێدان لە س��اڵیادێكی‬ ‫ماتەمینی��دا ئەن��وەر قەرەداغی گەیان��دە دادگا‬ ‫ڕاپ��ۆرت‪ :‬ناسح عەبدورەحیم‬ ‫ه���ەڵ���ەب���ج���ەی ش��ەه��ی��د‬ ‫م���ەراس���ی���م���ی س���اڵ���ی���ادی‬ ‫كیمیاباراكردنی هەڵەبجە لە‬ ‫هەموو ڕووی��ەك��ەوە جیاوازبوو‬ ‫ل��ە س��ااڵن��ی ڕاب����ردوو‪ ،‬سااڵنی‬ ‫پێشتر ئۆپۆزسیۆن بایكۆتی ئەم‬ ‫ی��ادەی دەك��رد ئەمساڵ بەشداری‬

‫‪12‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫گ��ەرم��وگ��وڕو ب��ەدەم��ەوەه��ات��ن��ی‬ ‫باشی هەبوو‪ ،‬سااڵنی ڕاب��ردوو‬ ‫بوجەیەكی ك��ەم ئەمساڵ بڕی‬ ‫‪5000000‬دۆالر (پێنج ملیۆن دۆالری‬ ‫ئەمەریكی) بۆ تەرخانكرا‪ ،‬سااڵنی‬ ‫ڕابردوو شین بوو ئەمساڵ بوو بە‬ ‫شایی‌و لۆغان‪ ،‬سااڵنی ڕابردوو‬ ‫یادەكانی لەسەر ئاستی ناوخۆیی‬ ‫دەك���ران���ەوە ئەمساڵ زۆرت��ری��ن‬

‫میوانی بیانی‌و نوێنەری زۆربەی‬ ‫واڵتانی جیهانی ئامادەیبوون‪،‬‬ ‫‪3/16‬ی ئەمساڵ كە ن��اوی لێنرا‬ ‫یۆبێلی زیوین لەبەر ئەوەی ‪25‬ساڵ‬ ‫تێپەڕبوو بەسەر ئەو كارەساتەدا‪،‬‬ ‫دابینكردنی بری پێنج ملیۆن دۆالر‬ ‫بۆ یادەكەو بوونی چەند دیمەنێكی‬ ‫ناوازە (هەڵپەڕكێ‌و گۆرانی گوتن‌و‬ ‫چەپڵەو فیكەلێدان) بوویە جێگەی‬

‫ەنوەر قەرەداغی ب��ە هەڵپەڕكێ‌و گۆرانی‬ ‫�ی كەس��وكاری ش��ەهیدانی هەڵەبجە‬ ‫هەڵوەستەلەسەركردن‌و تێڕامان‌و‬ ‫دەنگێكی ناڕەزایی زۆری لەناو‬ ‫خەڵكی هەڵەبجەو كەسوكاری‬ ‫شەهیداندا دروستكرد‪.‬‬ ‫لیژنەی ب��ااڵی ڤێستیڤاڵ كێ‬ ‫بوون‪:‬‬ ‫ل��ەس��ەر ئ��اس��ت��ی هەڵەبجە‬ ‫ل��ی��ژن��ەی��ەك درووس��ت��ك��راب��وو‬ ‫ب����ۆ س���ەرپ���ەرش���ت���ی���ك���ردن���ی‬ ‫ك��اروچ��االك��ی��ەك��ان��ی بیست‌و‬ ‫پێنجەمین ساڵیادی كیمیابارانی‬ ‫هەڵەبجە كە پێكهاتبوون لە‬ ‫‪:1‬گ���ۆران ئ��ەده��ەم قائیمقامی‬ ‫هەڵەبجە‬ ‫‪:2‬خ�����در ك���ەری���م س���ەرۆك���ی‬ ‫شارەوانی‬ ‫‪:3‬سەعدون ئێناخی بەڕێوبەری‬ ‫دەزگای شەهیدان‌و ئەنفالكراوەكان‬ ‫لە هەڵەبجە‬ ‫‪:4‬سیروان نوێنەری وەزارەت��ی‬ ‫شەهیدان‌و ڕێكخەری پەیوەندی‬ ‫نێوان لیژنەی ب��ااڵی ڤیستڤاڵ‬ ‫لە هەڵەبجە لەگەڵ وەزارەت��ی‬ ‫شەهیدان‬ ‫‪:5‬س����ەروەت محمد س��ەرۆك��ی‬ ‫ئ��ەن��ج��وم��ەن��ی ڕاوێ����ژك����اری‬ ‫رێكخراوەكانی هەڵەبجە‬ ‫‪:6‬شاهۆ حەمەفەرج بەڕێوبەری‬ ‫ڕۆشنبیری‌و س��ەرۆك��ی لیژنەی‬ ‫ڕاگەیاندن‬ ‫‪:7‬ش��ی��خ حسن شێخ ن��وری ‪،‬‬ ‫بەڕێوبەری پەروەردەی هەڵەبجە‬ ‫‪:8‬لوقمان عبدالقادر ‪،‬سەرۆكی‬ ‫كۆمەڵەی قوربانیانی كیمیابارانی‬ ‫هەڵەبجە‬ ‫یەكێك لەو ناڕەزایەتییانەی‬ ‫ه��ەی��ە ل��ەب��ەرام��ب��ەر نمایشێكی‬ ‫ئاهەنگگێڕان‌و هەڵپەڕكێ‌و گۆرانی‬

‫گووتن لە ساڵیادێكی ماتەمینی وەك‬ ‫هەڵەبجەدا ئەم نمایشە بەتەنها‬ ‫جێگەی نیگەرانی ئامادەبووان‌و‬ ‫كەسوكاری شەهیدان‌و خەڵكی‬ ‫هەڵەبجە نەبووە بەڵكو لیژنەی‬ ‫بااڵی ڤیستیڤاڵ‌و سەرۆكی لیژنەی‬ ‫هونەری پێیانباش نەبووە ئەم‬ ‫نمایشە پێشكەشبكرێت ب��ەاڵم‬ ‫بەرپرسێكی بااڵ كە دەسەاڵتی لە‬ ‫لیژنەكەی هەڵەبجە زیاتربووە‬ ‫ئیجباری كردوون كە ئەو نمایشە‬ ‫دەبێت دابەزێت‪.‬‬ ‫دەلیل جەمال سەرۆكی لیژنەی‬ ‫ه��ون��ەری لە بیست‌و پێنجەمین‬ ‫س��اڵ��ی��ادی ك��ی��م��ی��اب��اران��ك��ردن��ی‬ ‫ه��ەڵ��ەب��ج��ە دەڵ��ێ��ت‪ :‬ب��ەره��ەم��ی‬ ‫(ئ��ەن��وەر ق��ەرەداغ��ی)ل��ە دەلیلی‬ ‫چاالكییەكاندا نەبووەو بریارنەبوو‬ ‫پێشكەشیبكات‬ ‫بەرنامەی ن��او هۆڵەكە ئێمە‬ ‫دام��ان��ن��ەن��اوە وات���ە ئێمە وەك‬ ‫لیژنەی ڕۆشنبیری‌و هونەری ئەو‬ ‫بەرهەمانە ل��ەالی��ەن وەزارەت���ی‬ ‫كاروباری شەهیدان‌و ئەنفالكراوان‬

‫دان���راون تەنها ئێمە بەرهەمی‬ ‫(سەنتەری چاالكی گەنجان‌و گروپی‬ ‫موزیكی هەڵەبجە) لەالیەن ئێمەوە‬ ‫دانراون‬ ‫س���ەب���ارەت ب���ە ب��ەره��ەم��ی‬ ‫(ئ��ەن��وەرق��ەرەداغ��ی) ل��ە دەلیلی‬ ‫چاالكییەكاندا نەبووەو بریارنەبوو‬ ‫پێشكەشیبكات بۆیە بوجەی ئەو‬ ‫بەرهەمانەش ئێمە پێماننەداون‌و‬ ‫ئاگاداریش نین لێی‌و پێشتر ئێمە‬ ‫نەمانبینیون لەگەل ڕێزمان بۆ‬ ‫هونەرمەند (ئ��ەن��وەر ق��ەرداغ��ی)‬ ‫ئ��ی��م��ە ل��ەگ��ەڵ داب��ەزی��ن��ی ئ��ەو‬ ‫بەرهەمە نەبووین چونكە ساڵی‬ ‫پار ئەو بەشداربووەو پێویستبوو‬ ‫ئەمساڵ ڕێگە بەكەسانی تربدرایە‬ ‫بەشداریان بكردایە بەرهەمەكەشی‬ ‫شتێكی تازەو ناوازەنەبوو‬ ‫س���ەب���ارەت ب����ەوەی ك��ە كێ‬ ‫بریاریدا ئەو بەرهەمە دابەزیت‌و‬ ‫پێشكەشبكرێت؟‬ ‫س��ەرۆك��ی ل��ی��ژن��ەی ه��ون��ەری‬ ‫دەڵ��ێ��ت» وەزارەت ب��ڕی��اری��داوە‬ ‫كە بەرنامەی ن��او هۆڵەكە ئەو‬

‫وت�����ەب�����ێ�����ژی ف�����ەرم�����ی ك����ۆم����ەڵ����ەی‬ ‫ق��ورب��ان��ی��ی��ان��ی ك��ی��م��ی��اب��اران��ی ه��ەڵ��ەب��ج��ە ‪:‬‬

‫گۆرانی‌و هەڵپەڕكێ لە بۆنەی‬ ‫ماتەمینییەكی وەك یادی‬ ‫هەڵەبجەدا هەڵسوكەوتێكی‬ ‫بێماناو هەرزەكارانە بووە‬ ‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪13‬‬

‫بەرهەم‌و هونەرمەندانەبن»‬ ‫لەبارەی كاردانەوەكەیانەوە كە‬ ‫كاردانەوەی لیژنەی هونەری چی‬ ‫بوو لەو باریەوە؟‬ ‫س��ەرۆك��ی ل��ی��ژن��ەی ه��ون��ەری‬ ‫وت��ی» ك��اردان��ەوەی ئێمە تەنها‬ ‫ب��ۆ بەرهەمەكەی ك��اك ئەنوەر‬ ‫قەرەداغی بوو لەبەر دوو هۆكار‪:‬‬ ‫‪ :1‬بەرهەمەكەی ئەو لە دەلیلی‬ ‫ڤیستڤاڵدا نەبوو‬ ‫‪ :2‬لەبەرئەوەی بەرهەمەكەی‬ ‫ئ��ەو پێشتر تۆماركرابوو ئێمە‬ ‫وتمان دەبێت لەكۆتایدابێت چونكە‬ ‫بەرهەمی باشترهەن پێویستە‬ ‫ئ��ەوان��ە ل��ەس��ەرەت��ادا دابنرێن‪،‬‬ ‫وتیان وادەك��ەی��ن ب��ەاڵم دواج��ار‬ ‫كەوانەبوو كێشە درووستبوو ئێمە‬ ‫لەبەرحورمەتی هەڵەبجەو شەهید‌و‬ ‫ئەو ڕۆژە پیرۆزە نەمانهێشت ناو‬ ‫هۆڵەكە بشێوێت‬ ‫س��ەب��ارەت ب���ەوەی ك��ە ب��ەالی‬ ‫لیژنەی هونەرییەوە ئەو نمایشەی‬ ‫ئەنوەر قەرەداغی تاچەند لەگەل‬ ‫ساڵیادی ماتەمینیدا دەگونجێت؟‬ ‫دەل��ی��ل ج��ەم��ال دەڵ��ێ��ت‪ :‬لەگەڵ‬ ‫ئەمەشدا ڕێزمان بۆ هەموو ئەوانەی‬ ‫هاوخەممانبوون‬ ‫بەشداربوون‌و‬ ‫ب���ەاڵم ب��ەره��ەم��ی ك��اك ئ��ەن��وەر‬ ‫ه��ی ئ��ەوەن��ەب��وو داب��ەزێ��ت لەو‬ ‫ڤیستیڤاڵەدا ئەمە ڕای زۆرب��ەی‬ ‫خەڵك‌و هونەرمەندان بوو‬ ‫ك���ەس���وك���اری ش��ەه��ی��دان��ی‬ ‫ه��ەڵ��ەب��ج��ەش وەك خ��اوەن��ی‬ ‫شەهیدەكانی هەڵەبجەش ئیدانەی‬ ‫ئەو بەهەدەردانەی پارە دەكەن‌و‬ ‫لەهەمانكاتیشدا بوونی هەڵپەڕكێ‌و‬ ‫گۆرانی گوتن‌و چەپڵەلێدان لە یادی‬ ‫شەهیدەكانیادا شەرمەزاردەكەن‬ ‫دكتۆر ناجح محمد گوڵپی كە‬ ‫خاوەنی سێ شەهیدی كیمیابارانە‬ ‫ل��ەب��ارەی ب��ەه��ەدەردان��ی پ��ارە‬ ‫بەناوی ساڵیادی شەهیدەكانی‬ ‫ئ���ەوان‌و نمایشی هەڵپەڕكێ و‬ ‫گۆرانی لە ڤیستیڤاڵی ئەمساڵدا‬ ‫دەڵ��ێ��ت» م��ن وەك كەسوكاری‬

‫‪14‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫شەهیدانی كیمیابارانی هەلەبجە‬ ‫ه���ەر ل���ەس���ەرەت���اوە ڕەخ��ن��ەی‬ ‫تووندمان ئاراستەی ئەو هەموو‬ ‫پرە خەیاڵییە كردوە كە دانراوە بۆ‬ ‫بەڕێوەچوونی ڤێستیڤاڵ‪ ،‬كە بە‬ ‫تەئكید دەچێتە خانەی بەهەدرەدانی‬ ‫پ��ارەی میللەت‌و شەهیدانەوە‪،‬‬ ‫داوام���ان���ك���ردوە ك��ە چۆنیەتی‬ ‫خ��ەرج��ك��ردن��ی ڕوون��ب��ك��رێ��ت��ەوە‪،‬‬ ‫دەیان ڕەخنەی تریشمان هەبووە‬ ‫ل��ەچ��ۆن��ی��ەت��ی ب��ەڕێ��وەچ��وون��ی‬ ‫ی��ادەك��ە‪ ،‬ه��ەر لە دروستكردنی‬ ‫هۆڵی س��ەی��ارو دوات��ر البردنی‌و‬ ‫ه��ەروەه��ا داب��ەش��ك��ردن��ی خ��ەاڵت‬ ‫بەسەر‌وهەندێ كەسدا‪ ،‬سەبارەت‬ ‫ب��ە پێشكەشكردنی گ��ۆران��ی‌و‬ ‫شایی‌و زەوقی هەڵپەركێ دووبارە‬ ‫ب��ەت��ون��دی ش��ەرم��ەزاری��دەك��ەم‪،‬‬ ‫چونكە ئەمە یادێكی ماتەمینییە‌و‬ ‫كۆستی ن��ەت��ەوەی��ەك��ە‪ ،‬دەبێت‬ ‫بەرز رابگیرێت‪ ،‬یادی هەموو ئەو‬ ‫ئازیزانە دەكرێتەوە كە بە بێتاوان‬ ‫شەهیدكراون‪.‬‬ ‫ك���ۆم���ەڵ���ەی ق��ورب��ان��ی��ان��ی‬ ‫كیمیابارانی هەڵەبجە پێیوایە‬ ‫ی��ادی ئەمساڵ تا ئەندازەیەك‬ ‫گرنگی پێدرابوو بەاڵم بە بڕوای‬ ‫كۆمەڵەكە هێشتا ئەم یادانە لە‬ ‫ئاستی گەورەیی كارەساتەكەدا‬ ‫نییە‪.‬‬ ‫كامل عبدالقادر وتەوبێژی‬ ‫كۆمەڵەی قوربانییان دەڵێت»‬ ‫ئەمساڵ ساڵیادی كیمیاباران‬ ‫تا ئەندازەیەك بایەخی زیاتری‬ ‫پێدرابوو ئەویش لە میوانداریكردنی‬ ‫چ��ەن��دی��ن ك��ەس��ای��ەت��ی بیانی‬ ‫سیاسەتمەداردا‪،‬‬ ‫پەرلەمانتارو‬ ‫خۆی دەبینییەوە وێڕای بەستنی‬ ‫كۆنفرانسێك ب��ۆ بەجینۆساید‬ ‫ناساندنی ئەو تاوانانەی ڕژێمی‬ ‫بەعس بەرامبەر كورد ئەنجامیداوە‬ ‫بە دوو ڕۆژ پێش ‪ ٣/١٦‬لە هەولێری‬ ‫پایتەخت هەروەها ئامادەبوونی‬ ‫سەرۆكی حكومەت بۆ یەكەمجار‬ ‫ل��ە م��ەراس��ی��م��ەك��ەدا‪ ،‬ب���ەاڵم بە‬

‫شێوەیەكی گشتی هێشتا زۆرمان‬ ‫ماوە ساڵیادێكی پڕشكۆو شایستە‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەری��ن هێشتا ماومانە‬ ‫بەقەدەر گەورەیی هەڵەبجە گرنگی‬ ‫بە هەڵەبجەو ساڵیادەكەی بدەین‌و‬ ‫ل��ە ئاست خواستی هەڵەبجەو‬ ‫قوربانییەكانیدا بین‬ ‫وتەبێژی كۆمەڵەی قوربانییانی‬ ‫هەڵەبجە س��ەب��ارەت بە بوونی‬ ‫هەڵپەركێ‌‌و گ��ۆران��ی گوتن لە‬ ‫ساڵیادی شەهیدانی هەڵەبجە‬ ‫ب��ە ك��ارێ��ك��ی ه���ەرزەك���اران���ەی‬ ‫دەش��وب��ه��ێ��ن��ێ�ت‌و ئ��وم��ێ��ددەك��ات‬ ‫لەوبارەیەوە‬ ‫دووبارەنەبێتەوە‬ ‫دەڵ���ێ���ت» ب��ەڕاس��ت��ی گ��ۆران��ی‌و‬ ‫هەڵپەركێ لە بۆنەی ماتەمینییەكی‬ ‫وەك ی������ادی ه���ەڵ���ەب���ج���ەدا‬ ‫ه��ەڵ��س��وك��ەوت��ێ��ك��ی ب��ێ��م��ان��او‬ ‫هەرزەكارانە بوو هیچ میللەتێك‬ ‫لە ماتەمینیدا دەه��ۆڵ‌و زوڕن��او‬ ‫هەڵپەڕین‌و هەڵقونین‌و هەڵبەزین‌و‬ ‫دابەزینی ن��ەك��ردووە ب��ەداخ��ەوە‬ ‫لە هەڵەبجەدا ئەمە كرا كە ئێمە‬ ‫وەك كۆمەڵە سەركۆنەی دەكەین‌و‬ ‫پێشوازی لەوجۆرە كارانە ناكەین‬ ‫لە ماتەمینی هەڵەبجەداو داواكارین‬ ‫ه��ەرگ��ی��ز دووب��ارەن��ەب��ێ��ت��ەوە‪،‬‬ ‫م���ن وەك وت��ەب��ێ��ژی ف��ەرم��ی‬ ‫ك���ۆم���ەڵ���ەی ق��ورب��ان��ی��ی��ان��ی‬ ‫كیمیابارانی هەڵەبجە هەڵوێستی‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��ەم خ��س��ت��ووەت��ەڕوو‪،‬‬ ‫س���ەرك���ۆن���ەم���ان���ك���ردووە‌و ئ��ەو‬ ‫ك���ارە ڕاس��ت��ە ئێمە پێویستە‬ ‫فرمێسكەكانمان ب��س��ڕی�ن‌و بە‬ ‫ه��ی��واوە بڕوانینە ژی���ان ب��ەاڵم‬ ‫سەرچاوەی فرمێسكەكان هێشتا‬ ‫فرمێسك بەرهەمدەهێنن كە زامە‬ ‫هەڵەبجەیە‬ ‫ساڕێژنەبووەكانی‬ ‫لەبەر ئ��ەوە تا زامەكانمان بە‬ ‫ت��ەواوەت��ی س��اڕێ��ژن��ەب��ن وادەی‬ ‫هەڵپەڕین‌و گۆرانی وتن نییە لە‬ ‫هەڵەبجەدا‪.‬‬ ‫بۆ وەاڵم��ی ئەو پرسیارەی كە‬ ‫ئایا ك��ێ ب��ری��اری دابەزاندنی‬ ‫ب��ەرن��ام��ەك��ان‌و چاالكییەكانی‬

‫هةلةبجة َ‬ ‫ئةمسال يادي َ‬ ‫َ‬ ‫كي كؤتايي َثيهات‬ ‫بةهةلثة ِر َ‬

‫دەدا؟ وات��ە ئ��ەوەی ل��ەو رۆژەدا‬ ‫پێشكەشكرا لیژنەی بااڵی هەڵەبجە‬ ‫ب��ڕی��اری��ان��داب��وو ل��ەس��ەری یان‬ ‫ل��ەدەرەوەی دەسەاڵتی ئەوانەوە‬ ‫ب���ووە بەتایبەتی داب��ەزان��دن��ی‬ ‫بەرهەمەكەی ئەنوەر قەرەداغی كە‬ ‫نیگەرانی زۆری لێكەوتووتەوە؟‬ ‫سەروەر محمد ئەندامیی لیژنەی‬ ‫بااڵی ڤیستیڤاڵ دەڵێت‪ :‬ئەوەی لە‬ ‫بەشی هەڵەبجەییەكان بوو ئێمە‬ ‫بڕیارماندابوو لەسەری‪ ،‬ئەوەی‬ ‫تر هەمووی وەزارەت كردبووی‪،‬‬ ‫تەنانەت لەو ڕۆژەدا بوو بە كێشە‬ ‫لە نێوان ئێمەو ئ��ەوەی ئەنوەر‬ ‫قەرەداغی وتمان نابێت دابەزێت‬ ‫وەزیرو كۆمەڵێك برادەر تەكلیفی‬ ‫زۆریانكرد ئینجا دابەزی هەروەها‬ ‫وتەی كۆمەڵەی قوربانییان نەبوو‬ ‫لێرە لەگەڵ وەزی��ر قسەمانكرد‬ ‫چەند هەفتە پێش یادەكە جێگەمان‬ ‫كردەوە‪.‬‬ ‫وەزیری شەهیدان‌و هونەرمەند‬ ‫ئەنوەر قەرەداغی دادگایی دەكرێن‬ ‫وەزی��ری شەهیدان بە ‪ 5‬ملیۆن‬ ‫دۆالرو ئ��ەن��وەر ق���ەرەداغ���ی بە‬ ‫هەڵپەڕكێ‌و گۆرانی گوتن برینێكی‬

‫قوڵیانكردە رۆح��ی كەسوكاری‬ ‫شەهیدانی هەڵەبجەو ڕووبەڕوی‬ ‫دادگایكردن دەبنەوە لە نوسراوێكدا‬ ‫كە بۆ ب���ەردەم داواك���اری گشتی‬ ‫ل��ەدادگ��ای هەڵەبجەی شەهید‬ ‫بەناونیشانی‬ ‫ئ���ام���ادەك���راوە‬ ‫ت��ۆم��ارك��ردن��ی س��ك��ااڵ خەڵكی‬ ‫هەڵەبجە باس لە دادگایكردنی‬ ‫وەزی��ری شەهیدان‌و هونەرمەند‬ ‫ئەنوەر قەرەداغی دەك��ەن» ئێمە‬ ‫وەك كۆمەلێك لە ڕزگاربووانی‬ ‫چەكی كیمیاوی ن���ەوەی دوای‬ ‫ك��ارەس��ات��ی كیمیاباران‌و وەك‬ ‫ك��ەس��وك��اری ش��ەه��ی��دان��ی ئ��ەو‬ ‫كارەساتە تراژیدیایەی هەڵەبجە‬ ‫كە لەخوارەوە ناو‌و ناونیشان‌و‬ ‫ئیمزامان دی��ارە داوا لە بەڕێز‬ ‫داواك�����اری گشتی دەك��ەی��ن كە‬ ‫هەستێت ب��ە ئ��ەرك��ی سەرشانی‬ ‫خۆی‌و گێڕانەوەی مافی گشتی‌و‬ ‫سزادانی ئەو كەسانەی كە یاری‬ ‫بە سومعەو خوێنی شەهیدانەوە‬ ‫دەكەن‬ ‫داواكارییەكان‪:‬‬ ‫‪:1‬سكااڵمان هەیە لەسەر وەزیری‬ ‫شەهیدان‌و ئەنفالكراوەكان(سەباح‬

‫احمد محمد ) ناسراو بە مامۆستا‬ ‫ئارام‬ ‫لیكۆلێنەوەی لەگەڵدا بكرێت‬ ‫ل��ەس��ەر ب��ە ه����ەدەردان����ی ب��ری‬ ‫(‪ )5،000،000‬پێنج ملیۆن دینار‬ ‫لەداهاتی گشتی كە بەهەدەریداوە‬ ‫ب��ەن��اوی ی���ادك���ردن���ەوەی ‪25‬ی‬ ‫ساڵیادی كارەساتی كیمیابارانی‬ ‫هەڵەبجە‬ ‫‪:2‬سكااڵی یاسایمان هەیە لەسەر‬ ‫سەرجەم ئەوانەی كە ڕێگەیانداوە‬ ‫بە چەند چاالكیی‌و دیمەنێك كە‬ ‫بریتیبوو لە (هەڵپەڕكێ‪ ،‬شایی‌و‬ ‫ل��ۆغ��ان‪ ،‬چەپڵەلێدان‌و گۆڕانی‬ ‫گوتن س��ەم��اك��ردن) ك��ە ئەمەش‬ ‫ناگونجێت لەگەڵ یادی ماتەمینی‬ ‫كارەساتی هەڵەبجەو ئیشوئازارو‬ ‫ناسۆری كەسوكاری شەهیدان‌و‬ ‫رۆحی شەهیدان‌و كلتورو عادەتی‬ ‫شین‌و ماتەمی ناوچەكە‌و عادەتی‬ ‫كوردەواری‬ ‫‪ :3‬داوای ی��اس��ای��م��ان هەیە‬ ‫لەسەر (ئەنوەر قەرەداغی )لەبەر‬ ‫ئەوەی لە رۆژی ماتەمینی‌و شین‌و‬ ‫ساڵیادی كارەساتی هەڵەبجەدا‬ ‫شایی‌و هەڵپەڕكێی كردووە‪.‬‬ ‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪15‬‬

‫پەرتەوازەیی ڕابوونی ئیسالمی‬ ‫كوردستان‬ ‫خالد ڕەنجدەر‬

‫كورتەیەك‬ ‫ڕابوونی ئیسالمی لە زۆربەی‬ ‫واڵت��ان��ی ع��ەرەب��ی‌و ئیسالمیدا‬ ‫ب��ەردەوام لە ژێر فشاردا بووەو‬ ‫هەمیشە س��ەرك��وت��ك��راوە‪ ،‬یان‬ ‫دەب����وو ب��ە نهێنی ك��ارب��ك��ات‌و‬ ‫پ��رۆژەك��ان��ی سست ب���ڕۆن یان‬ ‫ب��ە ئ��اش��ك��را ك��ارب��ك��ات‌و خ��ۆی‬ ‫ل���ەب���ەرگ���رت���ن‌و ڕاون������ان ی��ان‬ ‫دەستەمۆبوندا ڕابگرێت‪ .‬ئیخوان‬ ‫لە میسر لە س��ەردەم��ی جەمال‬ ‫عەبدوناسردا‪ ،‬توشی كارەسات‬ ‫ب���وون‌و كەسایەتییە زی��رەك‌و‬ ‫بەئەزموونەكانی لە سێدارەدران‬ ‫ی���ان زی��ن��دان��ی ه��ەت��اه��ەت��ای��ی‬ ‫درابەسەریاندا بەجۆرێك دەتوانین‬ ‫بڵێین ئەوەتا دوای نزیكەی شەست‬ ‫ساڵ هەستاونەتەوەو پرۆژەكانیان‬ ‫لە میسردا پیادەدەكەن‪.‬‬ ‫ل��ە واڵت���ی م��ەراك��ی��ش ئ��ەوە‬ ‫ماوەی پەنجا ساڵە ئیسالمییەكان‬ ‫م��ان��دوودەك��رێ��ن‌و پاشقولیان‬ ‫لێدەگیرێت‌و ناوبەناو ڕیزەكانیان‬ ‫هەڵدەشێنرێتەوە لەڕێی گرتن‌و‬ ‫دادگ��ای��ی��ك��ردن‌و زی��ن��دان��ی��ك��ردن‬ ‫ی��ان دوورخ��س��ت��ن��ەوە ل��ە واڵت‪.‬‬ ‫ئیسالمییەكان ل��ەو واڵت���ە لە‬ ‫نێوان دوو ئەزمووندا تێداماون‪،‬‬ ‫ئەزموونی كاری نهێنی ئیخوان‬ ‫ئاسایی‌و‪ ،‬ئەزموونی ئاشكرای‬ ‫ئێرانی ئاسایی‪ ،‬واتە كاركردنی‬ ‫ناو جەماوەرو خۆبەدوورگرتن لە‬ ‫كاری حزبی‪.‬‬ ‫لەواڵتی ئەردەنیش هەر كاتێك‬ ‫پ��اش��ا هەستیكرد ج��ەم��اوەری‬ ‫ئ��ی��س�لام��ی��ی��ەك��ان زی���اددەك���ات‬ ‫ی��ان كەسێكی ئیسالمی دەبێتە‬

‫‪16‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫خ����اوەن دەن����گ‌و ڕەن��گ��ی خ��ۆی‬ ‫ب��ە س��ەرل��ەق��ان��دن��ی دادوەرێ����ك‬ ‫حزبەكەیان هەڵدەوەشێنرێتەوەو‬ ‫ك��ەس��ەك��ان راپ��ێ��چ��ی زی��ن��دان‬ ‫دەكرێن‌و‪ ،‬كە دەنگیان كپبوەوە بە‬ ‫لێبوردنێكی مەلەكی ئازاددەكرێن‌و‬ ‫لە سفرەوە دەستپێدەكەنەوە‪.‬‬ ‫واڵت����ی س��ع��ودی��ەش ل��ەن��او‬ ‫ئیسالمییەكاندا باوە كە بووەتە‬ ‫قەبرستانی ڕابوونی ئیسالمی‌و‬ ‫ه��ەر كەسێك ل��ە واڵت���ی خۆی‬ ‫ڕای��ك��ردو ل��ەوێ داڵ��دەی��درا ئیتر‬ ‫دەخەسێنرێت‌و ب��ۆی نییە لە‬ ‫ئاست ڕژێمی واڵت��ەك��ەی خۆیدا‬ ‫دەن��گ��ب��ەرزب��ك��ات��ەوەو ن��ارەزای��ی‬ ‫دەرب��ب��ڕێ��ت‪».‬ع��ەب��دول��ف��ەت��اح‬ ‫ئەبوغدە»ی ڕاب��ەری كۆچكردوی‬ ‫ئ��ی��خ��وان��ی س��وری��ا باشترین‬ ‫نموونەیە كە دوای «‪ »17‬ساڵ‬ ‫لە سعودیەوە بە پێی لێبووردنی‬ ‫حافز ئەسەد گەرایەوە سوریاو‬ ‫لە ساڵی ‪ 1991‬دا لە واڵتی خۆی‬ ‫وەفاتیكرد‪.‬‬ ‫لە تونسی زەینولعابدین بن‬ ‫عەلیدا لە گەڵ فەجردا چاودێری‬ ‫ماڵەكان دەكراو ئەوەی ڕووناكی‬ ‫هەڵبكردایە مانای وابو‌و بۆ نوێژ‬ ‫هەڵدەستێ‌و سزای دەدرا‪ .‬هەروەها‬ ‫ناسنامە بۆ خەڵكی دروستكرابو كە‬ ‫دەبو‌و لەو مزگەوتانە نوێژبكەن‬ ‫كە لە گەرەكی خۆیاندا هەن‪.‬‬ ‫لە لیبیای ق��ەزاف��ی ڕابو‌ونی‬ ‫ئیسالمی بە جیهاد دەستیپێكردو‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��ی ئ��ی��س�لام��ی ڕۆڵ��ی��ان‬ ‫هەبو‌و‪ .‬ئەوانیش گرتن‌و ڕاونان‌و‬ ‫لەسێدارەدان بەشیان بو‌و كاری‬ ‫ئیسالمی‌وان سستبوو ل��ە ژێر‬ ‫فشاردابو‌ون‪.‬‬ ‫لە عێراقدا ئیخوان ڕاب��ەری‬ ‫ڕابو‌ونی ئیسالمی بو‌ون‌و بو‌ونیان‬

‫هەبو‌و ب��ەاڵم كارەكانیان سست‬ ‫دەڕۆی��ش��ت�ن‌و س��ەر بە ئیخوانی‬ ‫نێودەوڵەتی ب��و‌ون ت��ا سااڵنی‬ ‫ح��ەف��ت��اك��ان‪ .‬ل��ە س��اڵ��ی ‪1973‬‬ ‫دا ح��ی��زب��ی ب��ەع��س ب��ەرەی��ەك��ی‬ ‫نیشتمانی دروستكردو ئەوانیش‬ ‫چ��و‌ون��ە ن��او ئ��ەو ب��ەرەی��ەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم كە تەنزیمیان ئاشكرابو‌و‬ ‫حیزبی بەعس لە نێوان كاركردنی‬ ‫ئاشكرا‌و لە بن ڕكێفی ئەودا‌و لە‬ ‫نێوان هەڵوەشاندنەوەی تەنزیمدا‬ ‫سەرپشكیكردن‪ ،‬بۆیە ئەوانیش‬ ‫تەنزیمیان هەڵوەشاندەوە‪.‬‬ ‫هۆكارە ناوخۆییەكانی‬ ‫شكستهێنانی ڕابو‌ونی ئیسالمی‬ ‫ل���ە ئ��ەدەب��ی��ات��ی ئ��ی��خ��وان��ی‬ ‫میسردا ئەوە بەرچاودەكەوێت كە‬ ‫خۆیان بە ڕاب��ەری ئیخوانەكانی‬ ‫جیهانی ئیسالمی لەقەڵەمدەدەن‬ ‫ك���ە پ��ێ��ی��دەوت��رێ «ئ��ی��خ��وان��ی‬ ‫نێودەوڵەتی»‪ ،‬بەاڵم لە ڕاستیدا‬ ‫وەك مەرجەعێك ن��ەب��و‌ون بۆ‬ ‫ئەو بزاڤانەیتر‪ .‬بە پێچەوانەوە‬ ‫هەوڵیانداوە بیانخەنە بنباڵی‬ ‫خۆیانەوەو سوودیان لێوەربگرن‬ ‫ن���ەك س���وودی���ان پێبگەیەنن‪.‬‬ ‫سەركردایەتییە پەرت‌و باڵوەكەی‬ ‫ئ��ی��خ��وان��ی ك��وردس��ت��ان��ی پێش‬ ‫ن��ەوەدەك��ان��ی س��ەدەی ڕاب��ورد‌و‌و‬ ‫ئ��ام��ادەی��ی��ان دەرن���ەب���ڕی ئ��ەو‬ ‫پاشكۆیەتییە قبوڵبكەن‪ ،‬بۆیە‬ ‫بینیمان ئیخوانی ك��ورد وەك‬ ‫هەتیو تەماشادەكران‌و ئیخوانی‬ ‫نێودەوڵەتی خەمی نەخواردن‪.‬‬ ‫تاكە كەسێك كە پشتیگرتن دكتۆر‬ ‫علی قەرەداغی بو‌و‪ ،‬ئەویش لەبەر‬ ‫ئەوەی كورد بو‌و كەواتە‪:‬‬ ‫یەكەم‪ :‬دەتوانین بڵێین ڕابونی‬ ‫ئیسالمی لە كۆنەوە تا ئێستا‬ ‫هیچ مەرجەعێكی نییە كە بتوانێ‬

‫رابوونيكي ث ِر لةعيززةت‬ ‫َ‬

‫ك��ۆی��ان��ب��ك��ات��ەوەو ئ��اراس��ت��ەی��ان‬ ‫بكات‪ .‬بۆیە دەبینین ستو‌ونەكانی‬ ‫ڕاب���ون���ی ئ��ی��س�لام��ی ب���ە پێی‬ ‫بارودۆخی واڵتەكانیان كاردەكەن‪.‬‬ ‫ئ��ەم پ��ەرت��ەوازەی��ی��ە ل��ە ساڵی‬ ‫شەستەكانی سەدەی ڕابوردوەوە‬ ‫ه��ەی��ەو ئێستاش ب���ەردەوام���ە‬ ‫ل��ە ك��ات��ێ��ك��دا سۆشیالیست‌و‬ ‫نەتەوەخوازەكان‬ ‫كۆمۆنیست‌و‬ ‫ه��ەری��ەك��ەی��ان ڕێ����رەوی خ��ۆی‬ ‫لە ژیانی سیاسی‌و دەس��ەاڵت��دا‬ ‫دیاریكردبو‪.‬‬ ‫دوەم‪ :‬ئیسالمییەكان خیتابی‬ ‫سیاسییان نەبوو دروشمەكەی‬ ‫ئیخوانی میسریان بەرزدەكردەوە‬ ‫كە دەی��وت «االس�لام هو الحل»‬ ‫ئیسالم چارەسەرە كە زیاتر باسی‬ ‫هێڵە گشتیەكانی ئیسالم دەكات‌و‬ ‫وردەكاری‌و تایبەتمەندێتی واڵت‌و‬ ‫نەتەوەكانی تری تێدا وندەبو‌و‪.‬‬ ‫سێیەم‪ :‬لە الیەنی سیاسی‌و‬ ‫كۆمەاڵیەتی‌و تەنانەت ڕاڤەكردنی‬

‫نوێ بۆ ئیسالم‪ ،‬ڕابو‌ونی ئیسالمی‬ ‫كەسایەتی‌و‬ ‫دەستەوسانبوو‪،‬‬ ‫حیزبە ئیسالمییەكان لەم پەنجا‬ ‫س��اڵ��ەی راب������وردودا ن��ەب�و‌ون��ە‬ ‫خاوەنی داهێنان لە دەرەوەی دەقە‬ ‫شەرعییەكاندا‪ .‬لەبەرئەوە لە‬ ‫ئاوە ڕاوەستاكەی واڵتی خۆیاندا‬ ‫چەقیان بەستبو‪‌.‬و‬ ‫چ��وارەم‪ :‬لەبەر دەستەوسانی‬ ‫ئیخوان‌و هەندێك حزبی ئیسالمیتر‬ ‫ك��ە نەیاندەتوانی گۆڕانكاری‬ ‫بكەن‌و بارودۆخەكە ئاراستەبكەن‪،‬‬ ‫ڕاب �و‌ون��ی ئیسالمی وەك ب��زاڤ‬ ‫سستبو‌و زی��ات��ر پ��ی��رەك��ان لە‬ ‫ڕیزەكەیدا مابونەوەو‪ ،‬گەنجەكان‬ ‫بۆ پەناگرتن لە فەوتان ڕو‌ویان‬ ‫لە سۆفیگەری كردبوو چو‌وبو‌ونە‬ ‫دەرەوەی كۆمەڵەكە‪.‬‬ ‫پێنجەم‪ :‬نەبو‌ونی ئەلتەرناتیڤ‬ ‫بۆ ئەو سەكردایەتیەی گۆڕانكاری‬ ‫پێنەدەكرا‪ .‬كەسایەتییە پیرەكانی‬ ‫ڕاب��و‌ون��ی ئیسالمی ن��ە خۆیان‬

‫دەیانتوانی گۆرانكاری‌و چاكسازی‬ ‫بكەن نە دەشیانهێشت گەنجەكان‬ ‫بگەنە بنكەی بڕیارو بەشدارییبكەن‬ ‫لە گۆڕانكاری‌و ئاراستەكردندا‪.‬‬ ‫ئەمەش بوە هۆی سستی كاری‬ ‫ئیسالمی‌و دواكەوتنی ڕابو‌ونی‬ ‫ئیسالمی لە واڵتانی ئیسالمی‌و‬ ‫عەرەبیدا‪.‬‬ ‫شەشەم‪ :‬سەرەنجامی سستی‬ ‫كاری ئیسالمی‌و فشارخستنەسەری‬ ‫ل��ەالی��ەن ڕژێمەكانەوە ناكۆكی‬ ‫لەناو ڕیزەكانی ڕابونی ئیسالمی‬ ‫دروستبوو لە هەندێك واڵت‪ ،‬وەك‬ ‫میسر‪ ،‬جیابو‌ونەوە دەستیپێكردو‬ ‫بیرو هزری تەكفیر زۆر بە توندی‬ ‫دەركەوت‌و‪ ،‬موسوڵمانان بە گشتی‬ ‫ترسی لكێترازانی گەورەتریان بۆ‬ ‫دروستبوو‪ ،‬كارتێكردنی لەسەر‬ ‫ڕابو‌ونی ئیسالمی داناو سستیكرد‪.‬‬ ‫حەوتەم‪ :‬گەمارۆدانی ڕابونی‬ ‫ئیسالمی هێندە توندو دژواربو‌و‬ ‫ك��ە س��ەران��ی ئ��ەو ڕاب �و‌ون��ە هەر‬ ‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪17‬‬

‫ئەوەندەیان پێدەكرا ئاگایان لە‬ ‫حزبەكانی خۆیان‌و دەورپشتی‬ ‫خ��ۆی��ان ب��ێ��ت‪ .‬ن��ەی��ان��دەت��وان��ی‬ ‫سەفەر بۆ الی یەكتری بكەن‌و‬ ‫ك��ۆب��ون��ەوەی��ەك��ی ئ��اش��ك��را بۆ‬ ‫هاوكاریی‌و هاوسۆزی ببەستن‪.‬‬ ‫ئەوەش وایكردبو‌و مەودای نێوانیان‬ ‫زیاتر ف��راوان ببێت‌و تەنها لە‬ ‫هێڵە گشتییەكاندا یەكتربگرنەوە‌و‬ ‫نەتوانن بارودۆخی واڵتەكانیان‬ ‫پێكەوە ببەستنەوە‪.‬‬ ‫ڕابو‌ونی ئیسالمی كورستان‬ ‫لە سااڵنی شەستەكاندا ئیخوانی‬ ‫عێراقی هەوڵیدا پەل بۆ كوردستان‬ ‫ب��ه��اوێ��ت‪ ،‬ب���ەاڵم سەركەوتنی‬ ‫بەدەستنەهێنا چونكە هەر وەك‬ ‫ئیخوانی میسر «نێودەوڵەتی»‬ ‫دەیانویست‬ ‫بیریاندەكردەوەو‬ ‫كورد بكەن بە پاشكۆی خۆیان‌و‬ ‫هەر خۆیان مامۆستا بن‪ .‬زۆر جار‬ ‫لە مامۆستا كرێكارم دەبیست كە‬ ‫دەیوت‪ :‬ئیتر ئێمەش گەیشتوینەتە‬ ‫ئەو قۆناغەی خۆمان مامۆستای‬ ‫خ��ۆم��ان ب��ی �ن‌و پێویستمان بە‬ ‫مامۆستایەتی ئیخوان نەبێت‪،‬‬ ‫چونكە ئێمە خەڵكی كوردستانین‌و‬ ‫ش���ارەزای ك��وچ��ەو كۆاڵنەكانی‬ ‫خۆمانین‪.‬‬ ‫لە دوای هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫تەنزیمی ئیخوان ل��ە عێراقدا‬ ‫لە ساڵی ‪1973‬دا ئیتر ڕابوونی‬ ‫ئیسالمی چووە قۆناغی متبونەوە‪،‬‬ ‫ل��ەب��ەرئ��ەوە فشارێكی وەه��ای‬ ‫لەسەر نەبو‌و هەرچەندە گرتن‌و‬ ‫ڕاونان هەر هەبو‌و‪ .‬لەسەر ئاستی‬ ‫ئیسالمییەكان‬ ‫كوردستانیشەوە‬ ‫الوازب��وون‌و لە هەندێك قۆناغدا‬ ‫هەر بو‌ونیان نەبوو‪ ،‬لەبەر ئەوە‬ ‫فشاریشیان لەسەر نەبوو‪ .‬ئەوەی‬ ‫لە واڵتانی عەرەبی‌و ئیسالمی تردا‬ ‫بەسەر ڕابوونی ئیسالمیدا هات لە‬ ‫كوردستان ڕوینەدا‪.‬‬ ‫ل��ە ن���اوەن���دی ح��ەف��ت��اك��ان��ی‬ ‫س���ەدەی ڕاب�����وردوەوە ڕاب��وون��ی‬ ‫ئیسالمی لە كوردستان دەستی بە‬ ‫گەاڵڵەبوون كردو ئیخوانەكان كە‬

‫‪18‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫چو‌وبو‌ونە ئێران ئاراستەی ڕەوتە‬ ‫ئیسالمییەكەیان زۆر بە سستی‬ ‫دەك���رد‪ ،‬ت��ا ئ��ەوەب��وو لەشكری‬ ‫ئیسالمی‌و پ��اش��ان بزوتنەوەی‬ ‫ئیسالمی لە ساڵی ‪ 1987‬دروستبوو‬ ‫ت��ا ڕادەی������ەك ب����ووە ڕاب����ەری‬ ‫ڕاب��ون��ی ئیسالمی‌و زۆرێ���ك لە‬ ‫چین‌و توێژەكانی موسوڵمانانی‬ ‫گرتەخۆ‪.‬‬ ‫ل��ە س��ااڵن��ی ن��ەوەدەك��ان��دا كە‬ ‫ڕژێ��م��ی ب��ەغ��داد س��ای��ەی بەسەر‬ ‫ك��وردس��ت��ان��ی ب���اش���ورەوە نەما‬ ‫ئیخوانەكانی كوردیش كەوتنە‬ ‫جموجوڵ‌و خۆیان ئامادەی كاری‬ ‫سیاسی كرد‪ .‬ئەوەبو‌و لە ساڵی‬ ‫‪ 1992‬یەكگرتوی ئیسالمی بە‬ ‫فەرمی وەك حزبێكی سیاسی خۆی‬ ‫تۆماركرد‪.‬‬ ‫ل��ە س��ااڵن��ی ن���ەوەدەك���ان���دا‬ ‫چەندینجار بزوتنەوەی ئیسالمی‬ ‫كەوتەبەر ش��ااڵوی لەشكركێشی‬ ‫یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و ئەو‬ ‫شەڕانە بو‌ونە هۆی سستكردنی‬ ‫ڕاب���و‌ون���ی ئ��ی��س�لام��ی‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫نەیانتوانی لەبن هەڵیبكەنن‪.‬‬ ‫لەوكاتەی بزوتنەوە لە میحنەتدا‬ ‫بو‌و یەكگرتوی ئیسالمی نەرم‌و‬ ‫ورد هەنگاوەكانی هەڵدهێنایەوەو‬ ‫ك���ورد وات��ەن��ی «م��ێ��ش میوانی‬ ‫نەبو‌و»و خەمی لێدانی بزوتنەوەی‬ ‫ئیسالمی لەبەرنەبوو نەچو‌وە‬ ‫بەرەی بەرگریكردن لێی‪ ،‬بەوەش‬ ‫ڕابونی ئیسالمی بێئەوەی كەس‬ ‫ئاشكرایبكات توشی لەتبو‌ون‬ ‫بووبوو لە بیروهزری خەڵكیدا‪.‬‬ ‫ل��ێ��دان��ە س��ەرب��ازی��ی��ەك��ان��ی‬ ‫ب��زوت��ن��ەوەی ئیسالمی لەالیەن‬ ‫یەكێتی نیشتمانییەوە هاوكاتبوو‬ ‫لە گەڵ هەوڵی ئێران بۆ كۆتاییهێنان‬ ‫ب��ە ڕۆڵ���ی ب��زوت��ن��ەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئێرانییەكان پێیانوابوو كە بوونی‬ ‫بزووتنەوە پێداویستی سەردەمی‬ ‫شەڕی عێراق‌و ئێران بوو‪ ،‬ئیتر‬ ‫كاتی بو‌ونی بەسەرچووەو دەبێ‬ ‫هەڵبوەشێتەوە‪ ،‬ئەمە جگە لەوەی‬ ‫مەترسی ئەوەی لێدەكرا كە وەك‬

‫حزبێكی سوننی ل��ە داه��ات��وی‬ ‫عێراقدا كاربكات‪.‬‬ ‫س��ەرەن��ج��ام��ی ئ���ەو ش���ەرو‬ ‫فشارانە ب��زوت��ن��ەوەی ئیسالمی‬ ‫لێكترازاو مامۆستا علی باپیر‬ ‫ڕیزەكانی بزوتنەوەی شەقكردو‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��ی ئیسالمی ڕاگ��ەی��ان��د‪.‬‬ ‫ڕاگەیاندنی كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫بە پێی لێدوانی بەرپرسەكانی‬ ‫لەبەرئەوەبوو كە بزوتنەوەی‬ ‫ئیسالمی حیزبێكی بنەماڵەییەو‬ ‫چ��اك��س��ازی قبوڵناكات‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫ل��ە ساڵی ‪ 2001‬ەوە ت��ا ئەمڕۆ‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمیش لە بازنەیەكی‬ ‫بەتاڵدا دەخولێتەوەو پرۆژەیەكی‬ ‫ب��ۆ پ���رۆژەك���ان���ی ب��زووت��ن��ەوە‬ ‫زی��ادن��ەك��ردوە‪ .‬بە پێچەوانەوە‬ ‫ڕاب��و‌ون��ی ئیسالمی ئەوەندیتر‬ ‫سستكرد‪.‬‬ ‫ئێستا كە بزوتنەوەی ئیسالمی‬ ‫خ��اوەن��ی ق��ەوارەی��ەك��ی بچوكەو‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی‌و یەكگرتوی‬ ‫ئیسالمی ئیدعای ڕابەرایەتی بزاڤ‬ ‫‌و ڕابوونی ئیسالمی كوردستان‬ ‫دەك����ەن ل��ە ج����اران سستتر و‬ ‫دەردەدارترە‪.‬‬ ‫سەرەتاكەی باشتربوو‬ ‫ه��ەم��وو ب��زاڤ��ێ��ك دوای دە‬ ‫س��اڵ ی��ان بیست س��اڵ دەبێت‬ ‫ب��ەره��ەم��ەك��ەی ل��ە سەرەتاكەی‬ ‫زۆرتربێت‌و باش گەشەی كردبێت‪.‬‬ ‫ڕاب��و‌ون��ی ئیسالمی كوردستان‬ ‫تەواو پێچەوانەیەوەو سەرەتاكەی‬ ‫باشترو بەبەرهەمتربو‌و هەرچەندە‬ ‫هەڕەمەكی پێوەدیاربوو‪ .‬ئەوەتا‬ ‫دوای ئەم چەندین سااڵنە تازە‬ ‫دانیشتنە س��ادەك��ان��ی الی��ەن��ە‬ ‫ئیسالمییەكان بە كۆبوونەوەی‬ ‫«ل��وت��ك��ە» ل��ەق��ەڵ��ەم��دەدرێ �ن‌و‬ ‫هیوایەكی «موزەیەف» لە ناخی‬ ‫خەڵكیدا دەڕوێنن كە لەڕاستیدا ئەو‬ ‫كۆبوونەوانە جگە لە دابەشكردنی‬ ‫دەستكەوتی سیاسی هیچیتر نین‪.‬‬ ‫ئ��ێ��م��ە پ��ێ��م��ان��ووای��ە ئ��ەو‬ ‫بارودۆخەی كە ڕابوونی ئیسالمی‬ ‫ك��وردس��ت��ان��ی پ��ێ��دا تێدەپەڕێت‬

‫ب��ارودۆخ��ێ��ك��ی دەس��ت��ەم��ۆی��ە‪،‬‬ ‫ب��ە ت��ای��ب��ەت��ی ك��ە پ��ارەی��ەك��ی‬ ‫زۆر ل��ە ك��وردس��ت��ان ب��ۆ الی��ەن‌و‬ ‫تەرخانكراوەو‬ ‫كەسایەتییەكان‬ ‫تەنانەت ئەندامانی سەركردایەتی‬ ‫ح���زب���ە ئ��ی��س�لام��ی��ی��ەك��ان��ی��ش‬ ‫خانەنشینكراون‌و حیزبەكانیشیان‬ ‫بودجەی تایبەتی خۆیان هەیە‪،‬‬ ‫ئ���ەوەش كارێكی وای��ك��ردوە كە‬ ‫یەكەم‪ :‬نەتوانن دەستبەرداری‬ ‫ئ��ەو ئیمتیازانەبن‪ ،‬دوەم��ی��ش‪:‬‬ ‫نەتوانن چاكسازی بكەن‌و گیانێكی‬ ‫گ��ەرم��وگ��وڕت��ر ب��ك��ەن��ەوە بەبەر‬ ‫ڕابو‌ونی ئیسالمی‌و ترسی ئەوەیان‬ ‫هەیە دەس��ەاڵت لێیان گرژببێت‌و‬ ‫ئیمتیازەكانیان ببڕێت‪.‬‬ ‫پەیامەكەی بەنناو یەكگرتوی‬ ‫ئیسالمی كوردستان‬ ‫لە كۆنگرەی پێنجەمی ئیخوانی‬ ‫میسردا حەسەن بەننای ڕابەی‬ ‫ئەو حزبە هەشت پەیامی گرنگی‬ ‫ڕاگەیاند كە دەبێت ئیخوان لە‬ ‫خۆیدا كۆیانبكاتەوە‌و كاریان‬ ‫لەسەربكات‌و ئەندامەكانی لەسەر‬ ‫پەروەردە بكات‪ .‬ئەوانەش بریتی‬ ‫بوون لە‪:‬‬ ‫ی��ەك��ەم‪ :‬ب��ان��گ��ەوازی ئیخوان‬ ‫«سەلەفیە»و ئیخوان دەیەوێت‬ ‫كۆمەڵگەو دەسەاڵت بگەڕێنەوە بۆ‬ ‫سەر بنەماكانی ئیسالمی كە لە‬ ‫قورئان‌و سوننەتدا هاتو‌ون‪.‬‬ ‫دوەم‪ :‬بانگەوازێكی «سوننیە»و‬ ‫لە ناخیاندا هەڵگری سوننەتەكانی‬ ‫پێغەمبەری خوان (درودی خوای‬ ‫لەسەربێت)و كاریان پێدەكەن‪،‬‬ ‫بەتایبەتی لە الیەنی عەقیدەو‬ ‫پەرستنەكانەوە‪.‬‬ ‫س���ێ���ی���ەم‪ :‬ب��ان��گ��ەوازێ��ك��ی‬ ‫«س��ۆف��ی��گ��ەری��ی��ە»و ئ��ی��خ��وان‬ ‫لەراستیدا داوای پاككردنەوەی‬ ‫ن��اخ��ی م��رۆڤ��ەك��ان دەك����ات بۆ‬ ‫ئەوەی برایەتی ئیسالمی باشتر‬ ‫بچەسپێت‪.‬‬ ‫چ�������وارەم‪ :‬ب��ان��گ��ەوازێ��ك��ی‬ ‫«سیاسییە»و ئیخوان داوای‬ ‫چاكسازی لە دەسەاڵتدا دەكات‌و‬

‫دەب��ێ��ت چاوبخشێنرێتەوە بە‬ ‫پ��ەی��وەن��دی ن��ێ��وان ئ��وم��م��ەت‌و‬ ‫خواكەیاندا‪.‬‬ ‫پ���ێ���ن���ج���ەم‪ :‬ك��ۆم��ەڵ��ێ��ك��ی‬ ‫«وەرزش������ك������ارن»و ئ��ی��خ��وان‬ ‫گرنگیدەدات بە الیەنی تەندروستی‌و‬ ‫موسوڵمانی توندوتۆڵی پێباشترە‬ ‫لە موسوڵمانی خاووخلیچك‪.‬‬ ‫ش���ەش���ەم‪ :‬پ��ەی��وەن��دی��ی��ەك��ی‬ ‫«زانستی‌و ڕۆشنبیرییە»و ئیخوان‬ ‫پێیوایە «زانست» لە ئیسالمدا‬ ‫ج��ەخ��ت��ی ل��ەس��ەرك��راوەت��ەوەو‬ ‫خ��ەڵ��ك��ەك��ەی ب���ۆ ف��ێ��رب��و‌ون‌و‬ ‫وەرگرتنی زانست هاندەدات‪.‬‬ ‫كۆمپانیایەكی‬ ‫ح���ەوت���ەم‪:‬‬ ‫«ئابورییە»و ئیخوان پێیوایە‬ ‫كە ئیسالم هانی دروستكردنی‬ ‫ئ��اب��وری��ی��ەك��ی پ����ت����ەودەدات‌و‪،‬‬ ‫خەڵكەكانی خۆی بۆ كاسبی حەاڵڵ‬ ‫هاندەدات‪.‬‬ ‫ه��ەش��ت��ەم‪ :‬ب��ی��رو ه��زرێ��ك��ی‬ ‫«ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی��س��ە»و ئیخوان‬ ‫ه��ەوڵ��دەدات ب��اری كۆمەاڵیەتی‬ ‫ئوممەت ڕاستبكاتەوە‌و چارەسەر‬ ‫بۆ نەخۆشییە كۆمەاڵیەتییەكان‬ ‫بدۆزێتەوە‪.‬‬ ‫ئ��ەگ��ەر س��ەی��ری یەكگرتوی‬ ‫ئیسالمی بكەین‌و بزانین چەند‬ ‫ل���ەو پ��ەی��ام��ان��ەی ل��ە خ��ۆی‌و‬ ‫چەسپاندوە‪،‬‬ ‫ئەفرادەكانیشدا‬ ‫دەبین هەندێكیان هەر بو‌ونیان‬ ‫ن��ی��ی��ە‪ ،‬ل���ەوان���ە‪ :‬ب��ان��گ��ەوازی‬ ‫«سەلەفیەت»و «سۆفیگەری» كە‬ ‫لەپەروەردەكردندا ڕۆڵی گرنگیان‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫ئیخوانی ك���وردو یەكگرتوی‬ ‫ئ��ی��س�لام��ی ن���ەك ه���ەر ڕەوت���ی‬ ‫س��ەل��ەف��ی��ەت‌و س��ۆف��ی��گ��ەری لە‬ ‫س���ی���اس���ەت‌و س��ت��رات��ی��ژی��ەت‌و‬ ‫پ��ەروەردەك��ردن��ی ئەندامەكانیدا‬ ‫ڕەن���گ���ی���ن���ەداوەت���ەوە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫هەمیشە لێیدورەپەرێزیش بو‌وە‪.‬‬ ‫تەنانەت باوەڕیشیان بە ڕۆڵی‬ ‫م���ەال ن��ەب��وەو وت��ەی��ەك هەیە‬ ‫دوب��ارەی��ان��دەك��ردەوە‪ ،‬ئەویش‬ ‫ئ��ەوەی��ە‪« :‬ئیسالم ب��ەم هەمو‌و‬

‫م��ەالی��ەش��ەوە ه��ەر م��اوە» ئەمە‬ ‫نیشانەی ئ��ەوەی��ە ك��ە زانستی‬ ‫ش��ەڕع��ی ل��ە م��ەال وەرن��اگ��رن‌و‬ ‫تەزكییەی نەفسیش لە سۆفیگەری‬ ‫وەرن��اگ��رن‌و ناشگەڕێنەوە سەر‬ ‫سەلەفەییەتی سەردەمی پێغەمبەر‬ ‫(درودی خوای لەسەربێت)‬ ‫ئ����ەوەی ك��ە زی��ات��ر ڕەن��گ��ی‬ ‫داوەت���ەوە تیایاندا بانگەوازی‬ ‫«سیاسیە»و دەبینین زۆر بە‬ ‫خەستی چوونەتەناو پرۆسەی‬ ‫دی��م��وك��رات��ی��ی��ەوەو ه��ەوڵ��دەدەن‬ ‫س����وود ل���ە وردەك��������اری ئ��ەو‬ ‫سیستەمە وەربگرن بۆ گەیشتن‬ ‫بە دەسەاڵت‪ ،‬بە ڕادەیەك هەندێ‬ ‫كەس پێیانو‌وایە كە باشترە بۆ‬ ‫ئەوانیش‌و بۆ كۆمەڵی ئیسالمیش‬ ‫ك��ە پ��اش��گ��ری «ئ��ی��س�لام��ی» لە‬ ‫ن���اوی ح��زب��ەك��ان��ی��ان بكەنەوە‬ ‫چونكە حزبێكی سیاسین‌و هیچ‬ ‫جیاوازییەكیان نییە ل��ە گەڵ‬ ‫حیزبە سیكۆالریستەكاندا مەگەر‬ ‫نوێژكردنی ئەندامەكانیان نەبێ‬ ‫كە لە حزبە سیكوالریستەكانیشدا‬ ‫نوێژكەر هەیە‪.‬‬ ‫ك��ات��ێ��ك ح��زب��ێ��ك��ی ئیسالمی‬ ‫ل���ە چ�����اوی ب���ەرژەوەن���دی���ی���ە‬ ‫سیاسییەكانەوە سەیری ڕابو‌ونی‬ ‫ئیسالمی‌و پێداویستی بزاڤی‬ ‫ئیسالمی دەك���ات بێگومان تا‬ ‫ئ��ازادی قسەكردن‌و كۆبونەوەو‬ ‫لێدوانی هەبێت وادەزانێت ڕابو‌ونی‬ ‫ئیسالمی سەالمەتەو كەموكوڕی‬ ‫نییە‪.‬‬ ‫لە كۆتاییدا دەڵێین‪ ،‬ئەو بزاڤە‬ ‫سیاسییەی ئ��ەم��ڕۆ یەكگرتوی‬ ‫ئیسالمی‌و كۆمەڵی ئیسالمی‌و‬ ‫بزوتنەوەی ئیسالمی جموجوڵی‬ ‫ت���ێ���دادەك���ەن زەم��ی��ن��ەی��ەك بۆ‬ ‫بانگەوازی ئیسالمی‌و دینداری‬ ‫سازناكات‪ .‬ئەوەی كە دەیبینین‬ ‫ملمالنێی سیاسی‌و دەستكەوتی‬ ‫سیاسییە‪ ،‬لەبەر ئ��ەوە ئەمڕۆ‬ ‫لە هەمو‌و كاتێك زیاتر ڕابو‌ونی‬ ‫ئیسالمی پێویستی بە رزگاركردنە‌و‬ ‫لەو پەرتەوازەییەی تێیكەوتوە‪.‬‬ ‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪19‬‬

‫ئیدارەی گشتی یەكێتی پارەی بانكەكانی ڕاكێشاوە‬

‫پەرلەمانتارێكی عەرەب‪ :‬كوردستان جیایەو‬ ‫نازانین چی لێ ڕووئەدات‬

‫ڕاپۆرتی‪ :‬رێگا تایبەت‬ ‫ك��ێ��ش��ەی ن���ەب���وون���ی پ���ارە‬ ‫لەبانكەكانی سلێمانی لەچەند‬ ‫مانگی ڕابردوودا‪ ،‬هەرایەكی زۆری‬ ‫نایەوەو جگە ل��ەوەی قەیرانێكی‬ ‫گ���ەورەی ئ��اب��ووری درووستكرد‪،‬‬ ‫ه��ۆك��ارەك��ان��ی��ش��ی ب��ەن��ادی��اری‬ ‫م��اوەت��ەوە‪ ،‬حكومەتی هەرێمی‬ ‫كوردستان هیچ زانیارییەك نادات‌و‬ ‫حكومەتی ناوەندیش بەكێشەی‬ ‫خۆی نازانێت‪ ،‬وەزارەت��ی دارایی‬ ‫ه��ەرێ��م دەس��ت��ەوس��ان وەس��ت��اوەو‬ ‫پەرلەمانتارێكی عەرەبیش ڕایگەیاند‬ ‫كە كوردستان جیایەو نازانن چی‬ ‫لێ ڕووئەدات‪.‬‬ ‫سەرەتای كێشەكە‬ ‫س��ەرەت��ای دەركەوتنی كێشەی‬ ‫ن��ەب��وون��ی پ���ارە لەبانكەكانی‬

‫‪20‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫سلێمانی‪ ،‬بۆ ئەو كاتە دەگەڕێتەوە‬ ‫كە بۆ چەند مانگێك پێدانی مووچەی‬ ‫مامۆستایانی سنوری پ��ەروەدەری‬ ‫سلێمانی لەكاتی خۆیدا دواكەوت‪،‬‬ ‫ب��ەردەوام��ب��وون��ی ئ��ەو حاڵەتەش‬ ‫ب��ووە هۆی گەورەبوونی كێشەكە‬ ‫تا وایلێهات زۆرێك لە بەڵێندەرو‬ ‫سەرمایەدارانی سلێمانی مانگرتنیان‬ ‫خۆپیشاندانێكیان‬ ‫ڕاگ��ەی��ان��دو‬ ‫ئەنجامدا‪.‬‬ ‫دەركەوتنی ئەو كێشەیە هەرایەكی‬ ‫زۆری ن���ای���ەوەو ئ����ەوەی ب��ووە‬ ‫هۆی قوڵبوونەوەی كێشەكەش‪،‬‬ ‫بێدەنگبوونی بەرپرسانی حكومەتی‬ ‫ه��ەرێ��م ب��وو بەتایبەت ئ��ی��دارەی‬ ‫پ��ارت��ی‪ ،‬ه��ەروەه��ا خۆكەڕكردن‌و‬ ‫پەراوێزخستنی ئەو كێشەیە لەالیەن‬ ‫ئیدارەی یەكێتییەوە لەسلێمانی‬ ‫كە تا ئێستاشی لەگەڵدابێت هیچ‬ ‫لێدوان‌و قسەیەكی فەرمی لەالیەن‬

‫بەرپرسانی حكومەت لە سلێمانی‬ ‫نەدراوە‪.‬‬ ‫یەكێتی و پارتی رای جیاوازیان‬ ‫هەیە‬ ‫ل��ەس��ەروب��ەن��دی ك��ێ��ش��ەك��ەدا‬ ‫ل���ێ���دوان���ی ج���ی���اواز ل���ەالی���ەن‬ ‫بەرپرسانی حكومەتی هەرێمی‬ ‫ك��وردس��ت��ان��ەوە ئ����ەدرا‪ ،‬یەكێتی‬ ‫بەجۆرێك قسەیدەكردو پارتیش‬ ‫بەجۆرێكیتر‪ ،‬ئەوەتا عیماد ئەحمەد‬ ‫جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی‬ ‫كوردستان ڕایگەیاند كە هۆكارەكان‬ ‫بۆ ئ��ەوە دەگ��ەڕێ��ت��ەوە كە پ��ارەی‬ ‫بودجە درەن��گ دەگاتە سلێمانی‌و‬ ‫پێشتر بۆ هەولێر دەچێت‪ ،‬ئەمەش‬ ‫وایكرد كە ئەو كێشەیە دروستبێت‪،‬‬ ‫بەاڵم بەرپرسانی پارتی جۆرێكیتر‬ ‫قسەیان هەیەو وا باسدەكەن كە‬ ‫كێشەكان بەوجۆرەنین‪ ،‬هەروەك‬ ‫ئ��ەوەی سەفین دزەی��ی وتەبێژی‬

‫حكومەتی هەرێمی كوردستان پێشتر‬ ‫بە ڕۆژنامەی ئاوێنەی ڕاگەیاندبوو‬ ‫كە ئەو كێشەیە بەو شێوەیە نییە‬ ‫لەسلێمانیەوە باسی لێوەدەكرێت‪،‬‬ ‫ئێمە ڕوونكردنەوە نادەین تاكو‬ ‫پێویست نەبێت‪.‬‬ ‫هۆكاری ڕاستەقینەی كێشەكە‬ ‫ئەگەرچی زۆرێ��ك لەچاودێران‬ ‫بەتایبەتی مامۆستایانی زانكۆ وای‬ ‫بۆدەچن كە ئەو كێشەیە پەیوەندی‬ ‫بە بوونی بازرگان‌و سەرمایەداری‬ ‫تەزویرەوە هەیە كە وایكردووە پارە‬ ‫لەبانكەكان نەمێنێت‪ ،‬بەاڵم ئیدارەی‬ ‫سلێمانی ئ���ەوە ڕەت��دەك��ات��ەوەو‬ ‫ه��ۆك��اری درەن���گ پەسەندكردنی‬ ‫بودجەش بەپاساو دەهێننەوە‪.‬‬ ‫بەپێی زانیارییەكانی گۆڤاری‬ ‫ڕێگا‪ ،‬هۆكاری ڕاستەقینەی ئەو‬ ‫كێشەیە بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە‬ ‫ئیدارەی گشتی یەكێتی لەسلێمانی‬ ‫پ��ارەی��ەك��ی زۆری لەبانكەكان‬ ‫ڕاكێشاوە بۆ كۆمپانیا حزبییەكان‌و‬ ‫بۆ گەڕانەوەی پارەكەش بۆ بانك‬ ‫ش��ێ��وازی قیست بەكاردەهێنێت‬ ‫ئەمەش وای��ك��ردووە ئ��ەو كێشەیە‬ ‫س��ەره��ەڵ��ب��دات‌و پ���ارە نەمێنێت‬ ‫لەبانكەكان‪.‬‬ ‫ل����ەوب����ارەوە گ���ۆڤ���اری ڕێگا‬ ‫پەیوەندی بە دلێر تاریق وتەبێژەی‬ ‫وەزارەتی دارایی حكومەتی هەرێمی‬ ‫ك��وردس��ت��ان��ەوە ك��ردو وت��ی «ئ��ەو‬ ‫كێشەیە ڕون��ك��ردن��ەوەی زۆری‬ ‫ل��ەب��ارەوە دراوەو هیچمان نییە‬ ‫تەنها ئەوە نەبێت كە باسكراوەو‬ ‫خستوومانەتەڕوو»‪.‬‬ ‫پارتی زانیاری الیەو نایدركێنێت‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫وەك الیەنی سەرەكی فەرمانڕەوا‬ ‫لەهەرێمی كوردستان‪ ،‬هۆكاری ئەم‬ ‫كێشەیە دەزانێت ب��ەالم نایەوێت‬ ‫قسەی لەبارەوە بكات‪ ،‬لێدوانەكەی‬ ‫سەفین دزەییش كە وتبووی «ئێمە‬ ‫ڕوونكردنەوە نادەین تاكو پێویست‬ ‫نەبێت» بەڵگەی ڕوون��ە لەسەر‬ ‫ئەوەی كە ئەو حزبە نهێنی گەورەی‬ ‫الیە بەاڵم نایەوێت بیدركێنێت‪.‬‬

‫ب��ەپ��ێ��ی ئ���ەو زان��ی��اری��ی��ان��ەی‬ ‫لەسەرچاوەیەكەوە دەس��ت ڕێگا‬ ‫كەوتووە‪ ،‬ئەگەر هەیە هۆكارێكیتر‬ ‫لەپشت بوونی ئەو كێشەیەوە بێت‪،‬‬ ‫ئەویش ئەوەیە كە بەهەڵە پارەیەكی‬ ‫زۆر هاتووەتە بانكەكانی سلێمانی‌و‬ ‫لەوێشەوە دیارنەماوە‪ ،‬ئێستاش بۆ‬ ‫وەرگرتنەوەی ئەو پارەیە‪ ،‬حكومەت‬ ‫مانگانەو تا كۆتایی هاتنی ئەو‬ ‫ق��ەرزە كە بەهۆی هەڵەوە لەسەر‬ ‫سلێمانییە پارەی پێویست نانێرێت‪.‬‬ ‫بۆ وەرگرتنی لێدوانی شێخ بایز‬ ‫تاڵەبانی وەزیری دارایی هەرێم‪،‬‬ ‫ڕێگا پەیوەندی بەناوبراوەوە كرد‬ ‫بەاڵم وەاڵمی نەبوو‪.‬‬ ‫ڕێكخراوەكانی یەكێتیش‬ ‫پارەیەكی زۆریان بردووە‬ ‫بەشێكی تری هۆكاری نەبوونی‬ ‫پ����ارە ی���ان ك��ەم��ب��وون��ەوەی لە‬ ‫ب��ان��ك��ەك��ان��ی سلێمانی ب��ۆ ئ��ەو‬ ‫ڕێكخراوانە دەگەڕێتەوە كە لەالیەن‬ ‫یەكێتییەوە دروستكراوەو موچە‬ ‫بە الیەنگران‌و ئەندامانی ئەدات‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا ئەو پارەیەی دەدرێ��ت‬ ‫بەمووچە لەالیەن حكومەتەوەو‬ ‫بەنهێنی بڕاوەتەوەو لەبانكەكانیش‬ ‫دەردەچێت‪ ،‬وەك ئەو رێكخراوەی‬ ‫ك��ە ب��ارەگ��اك��ەی لەنزیك هۆڵی‬ ‫رۆشنبیری سلێمانیەو مووچەی بۆ‬ ‫چەندان ئەندام‌و الیەنگری یەكێتی‬ ‫ب��ڕان��دووەت��ەوە دیارترینیان ژن‬ ‫براكەی مەال بەختیارو پێشكەشكاری‬ ‫بەرنامەی كەوانەی گەلی كوردستان‪.‬‬ ‫حكومەتی عێراقی بێئاگایە‬ ‫لەگەڵ بوونی ئەو كێشە گەورەیە‬ ‫لەشاری سلێمانی‌و بەردەوامبوونی‬ ‫بۆ م��اوەی چەند مانگێك‪ ،‬بەاڵم‬ ‫حكومەتی ن��اوەن��دی بێئاگایەو‬ ‫هیچ لەوبارەوە نازانێت‪ ،‬ڕێگا بۆ‬ ‫وەرگرتنی ڕای بەرپرسانی حكومەتی‬ ‫ع��ێ��راق��ی چ��ەن��د پەیوەندییەكی‬ ‫ئەنجامداو دواجار توانی لێدوان لە‬ ‫هەیسەم جبوری ئەندامی لیژنەی‬ ‫دارایی پەرلەمانی عێراق وەربگرێت‬ ‫كە بێئاگایی خ��ۆی ل��ەو ب��ارەوە‬ ‫ڕاگەیاند‪.‬‬

‫هەروەها بۆ وەرگرتنی بۆچوونی‬ ‫وەزارەت����ی دارای���ی ع��ێ��راق‪ ،‬ڕێگا‬ ‫پ��ەی��وەن��دی��ك��رد ب��ە ف��ازی��ڵ نەبی‬ ‫بریكاری وەزارەتی ناوبراو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نەیتوانی پەیوەندییەكە وەربگرێت‪.‬‬ ‫پەرلەمانتارێكی عەرەب‪ :‬نازانین‬ ‫چی لەكوردستان رووئەدات‬ ‫لەبارەی ئەو كێشەیەی شاری‬ ‫سلێمانی‪ ،‬ڕێ��گ��ا پەیوەندیكرد‬ ‫بە ج��واد البزونی پەرلەمانتاری‬ ‫دەوڵەتی یاسای ن��وری مالیكی‌و‬ ‫ڕایگەیاند كە كوردستان جیایەو‬ ‫ئەوان هیچ لەبارەیەوە نازانن‪.‬‬ ‫ناوبراو ڕاشیگەیاند كە نازانن چی‬ ‫لەهەرێمی كوردستان دەگوزەرێت‌و‬ ‫چی رووئ��ەدات‪ ،‬چونكە كوردستان‬ ‫جیایەو حكومەتی خ��ۆی هەیە‬ ‫پێویستە خۆیان كێشەی خۆیان‬ ‫چارەسەر بكەن‪.‬‬ ‫لەبارەی ئ��ەوەی تا چەند ئەو‬ ‫كێشەیە پەیوەندی بە حكومەتی‬ ‫ن��اوەن��دی��ی��ەوە ه��ەی��ە‪ ،‬البزونی‬ ‫وت��ی» هیچ پەیوەندی بەئێمەوە‬ ‫نییەو نامانەوێت تەداخولیشی‬ ‫تێدابكەین»‬ ‫چارەسەر‪ ،‬لەنێوان هەوڵی‬ ‫یەكێتی‌و هاوكاری پارتی!‬ ‫یەكێتی ك��ە بانگەشەی ئ��ەوە‬ ‫دەك��ات كێشەكە چارەسەركراوە‪،‬‬ ‫بەاڵم وەك پێویست نییەو هێشتا‬ ‫ئەو كێشەیە بوونی هەیەو بەروونی‬ ‫ه��ەس��ت��ی��پ��ێ��دەك��رێ��ت‪ ،‬ئ��ەگ��ەرچ��ی‬ ‫لەالیەن ئەو حزبەوە هەوڵی زۆر‬ ‫دراوە بۆ چارەسەری تەواوەتی‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا پێشبینیدەكرا پارتی‬ ‫ه��اوك��اری ب��ك��ات‌و ل��ەچ��ارەس��ەری‬ ‫كێشەكەدا تەداخولبكات‪ ،‬بەاڵم ئەوە‬ ‫بەدینەكرا‪ ،‬ب��ەڕای چاودێرانیش‬ ‫هۆكاری سەرەكی بێدەبەستی پارتی‬ ‫بۆ هۆكارەكەكانی خودی كێشەكەو‬ ‫لێدوان‌و قسەكانی مەال بەختیاری‬ ‫بەرپرسی دەستەی كارگێڕی مەكتەبی‬ ‫سیاسی یەكێتی دەگ��ەڕێ��ت��ەوە كە‬ ‫ڕای��گ��ەی��ان��دب��وو ف���ەردە دۆالر لە‬ ‫ژێر زەمینەكان شاردراونەتەوەو‬ ‫بانكەكانی سلێمانیش بێپارەن‪.‬‬ ‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪21‬‬

‫شێخ محەمەدی شێـ‬ ‫حـزب��ەكان پێیـا‬ ‫لەسەردەستی س‬

‫شيخ سةعيد‬ ‫شيخ محةمةد َ‬ ‫َ‬

‫دیداری‪ :‬سەنگەر بیالل‬ ‫(محمد سعید)‪ ،‬ناسراوە بە (شێخ‬ ‫محمدی شێخ سەعید)‪ ،‬كەسایەتییەكی‬ ‫ناسراوی ناوچەی سەنگاوەو‬ ‫لەئێستادا لەشاری كەركوك‬ ‫نیشتەجێیە‪ ،‬ئەو لەسەردەمی حزبی‬ ‫بەعسدا برایەكی بەناوی (شێخ حسین)‬ ‫ەوە‪ ،‬مستەشار دەبێت‌و خۆیشی‬ ‫(ئامر مەفرەزەی خاسە) بووە‪.‬‬ ‫لەم دیدارەیدا لەگەڵ گۆڤاری‬ ‫ڕێگا‪ ،‬محمد شێخ سەعید باس‬ ‫لەسەردەمی چەكداربوونی خۆیان‬ ‫دەكات‌و دەڵێ» لە ڕەبایەی خۆماندا‬ ‫پێشمەرگەمان شاردووەتەوەو‬ ‫لەئەنفالەكەشدا نزیكەی دوو هەزار‬ ‫كەسمان ڕزگاركرد كەگواستیانمانەوە‬ ‫بۆ چەمچەماڵ‌و سلێمانی بۆ ئەوەی‬ ‫لەالیەن حكومەتەوە ئەنفال نەكرێن»‬ ‫لە درێژەی دیدارەكەیدا‪ ،‬شێخ محمد‪،‬‬ ‫هێما بۆ ئەوەدەكات كە كوشتنی‬ ‫خالیدی خولە سور‪ ،‬پەیوەندی‬ ‫بەئازایەتییەكەیەوە هەبووە‪ ،‬لەو‬ ‫بارەیەوە دەڵێ» كوشتنی خالید‬ ‫سەد ڕەحمەت لەگۆڕی‪ ،‬پەیوەندی‬

‫‪22‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫بەمستەشارییەكەیەوە نەبووە‪،‬‬ ‫كوشتنی خالید پەیوەندی بەئازایەتی‌و‬ ‫جوامێری‌و پیاوەتییەكەیەوە هەبوو»‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬كەهاتمە ژوورەوە بەقەد‬ ‫دیوارەكەوە وێنەیەكی تۆو سەرۆكی‬ ‫هەرێمم بینی‪ ،‬دەكرێ بزانم چی تۆی‬ ‫گەیاندە مەسعود بارزانی؟‬ ‫محمد شێخ سعید‪ :‬لەڕاپەڕینی‬ ‫ساڵی ‪1991‬ەوە‪ ،‬ئێمەو سەرۆكی هەرێم‬ ‫پەیوەندییەكی چڕوپڕو برایەتیمان‬ ‫هەیە‪ ،‬چونكە ئێمە بنەماڵەیەكی‬ ‫ساداتین‌و جەنابیشیان ك��وڕی مەال‬ ‫م��س��ت��ەف��ای��ەو س���ەرۆك���ی ه��ەرێ��م��ە‪،‬‬ ‫پەیوەندییەكەمان لەوەوە دروستبووە‪،‬‬ ‫ئەگەر نەیشیبینم جارجارە كاغەزێكی‬ ‫ب��ۆ دەن��ووس��م‪ ،‬پەیوەندییەكەمان‬ ‫پەیوەندییەكی ڕووح��ی��ی��ەو بەبێ‬ ‫م��ەرام‪ ،‬س��ەرەڕای ئەوەی جەنابیان‌و‬ ‫بنەماڵەكەیان ب��ەدرێ��ژای��ی مێژوو‬ ‫كوردایەتییان كردووە‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬ئینتیمای حزبی ڕۆڵی نەگێڕاوە‬ ‫لەتوندوتۆڵی پەیوەندییەكەتان؟‬ ‫محمد شێخ سعید‪ :‬من هیچ پلەو‬ ‫پایەیەكی حزبیم نییە لەناو پارتیدا‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەو كەسانەی كەپلەی حزبیان‬

‫ه��ەی��ە ت��اوەك��و كۆمیتەی ن��اوەن��دو‬ ‫مەكتەبی سیاسی‪ ،‬قسەی من الی كاك‬ ‫مەسعود لەقسەی ئ��ەوان ئیعتیباری‬ ‫زیاتربووە‪ ،‬یەعنی پەیوەندییەكەمان‬ ‫زۆر شەخصی‌و تایبەتە‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬بەپێی ئەو زانیارییانەی كەالی‬ ‫منە‪ ،‬تۆ لەسەردەمی حزبی بەعسدا‬ ‫(ئ��ام��ر م��ەف��رەزەی خ��اس��ە) بوویت‪،‬‬ ‫سەرەڕای ئەوەی كەبرایەكت مستەشار‬ ‫بووە‪ ،‬كەچی ناوت لەداواكراوەكاندا‬ ‫نەبوو‪ ،‬بۆ؟‬ ‫محمد شێخ سعید‪ :‬ئێمە تەنها شێخ‬ ‫حسێن ب��رام (بەڕەحمەت ب��ێ) ناوی‬ ‫ل��ەداواك��راوەك��ان��دا ه��ەب��وو‪ ،‬ئ��ەوەش‬ ‫پەیوەندی بەڕقی چەند كەسێكەوە‬ ‫ه���ەب���وو‪ ،‬ك���وردی���ش دەڵ����ێ‪ :‬ش��ەڕ‬ ‫بەكۆنەقین دەكرێ‪ ،‬ئێمە لەكارەساتی‬ ‫ئەنفالدا ئەوە هەموو خەڵكەی سەنگاو‬ ‫شاهیدن‪ ،‬كەخەڵكێكی زۆر هاتە المان‬ ‫تەنانەت بڕیارێك هاتبوو لەصەدام‬ ‫حسێنەوە ك��ەدەی��گ��ووت‪( :‬س��ەری بۆ‬ ‫حكومەت‌و ماڵی بۆ ئ��ێ��وە)‪ ،‬بەاڵم‬ ‫شێخ حسێنی برام قسە لەگەڵ قائید‬ ‫دەك��ات‌و پێیدەڵێ» نەخێر جەنابی‬ ‫قائید ماڵی خەڵكەكە بۆ ئێوەو سەریان‬ ‫بۆ من‪ ،‬قائید دەڵێ‪ :‬بۆ؟ شێخ حسێن‬ ‫دەڵێ‪ :‬من ئەمەم دەوێ‪ ،‬ئەویش دەڵێ‪:‬‬ ‫شێخ حسێن تۆ بیست‌و چوار سەعات‬ ‫موخەیەلی‪.‬‬ ‫ئ��ەو ه��ەم��وو خ��ەڵ��ك��ەی سەنگاو‬ ‫دەزان��ن ئێمە لەگوندی (هەزاركانی)‬ ‫سەربەناحیەی سەنگاو‪ ،‬هەموو ئەو‬ ‫خەڵكەمان گواستەوە بۆ چەمچەماڵ‌و‬ ‫سلێمانی بۆ ئ��ەوەی نەكەونە دەست‬ ‫ح��ك��وم��ەت��ی ع��ێ��راق��ی‪ ،‬ئ��ەوەی��ش��ی‬ ‫كەكردوومانە بۆ خەڵك بووە‪ ،‬نەبۆ‬ ‫پارتیمان ك��ردووە نەبۆ یەكێتی‪ ،‬نە‬ ‫لەترسیشدا بووە‪ ،‬تەنها لەبەر دوو‬ ‫هۆكار ب��ووە‪ ،‬یەكەم‪ :‬لەبەر خودا‪،‬‬

‫ـخ سەعید‪:‬‬ ‫انناخۆش��ە لەعەصری مەس��عود بەرزانی‌و‬ ‫سەرۆكی هەرێم دەوڵەتی كوردی دروستببێت‬ ‫دووەم‪ :‬كەسایەتی‌و ك��وردای��ەت �ی‌و‬ ‫شەخصیاتی خۆمان ب��ووە‪ ،‬لەالیەن‬ ‫ئێمەوە مێشوولەیەك‪ ،‬چۆلەكەیەك‪،‬‬ ‫تادەگاتە ئینسانێك‪ ،‬زەرەری كردبێت‬ ‫ئامادەیی ئەوەم هەیە یەك بەدە مافی‬ ‫بدەمەوە‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬ل��ەدوای كوشتنی (خالیدی‬ ‫خ��وول��ە س�����ور)ەوە‪ ،‬هەستناكەی‬ ‫بارودۆخ ناجێگیرە بۆ ئەوانەی كەلە‬ ‫سەردەمی حزبی بەعسدا چەكداربوون‪،‬‬ ‫ئایا هەست بەهیچ مەترسییەك دەكەن‬ ‫لەسەر ژیانتان؟‬ ‫محمد شێخ سعید‪ :‬كوشتنی خالید‬ ‫سەد ڕەحمەت لەگۆڕی‪ ،‬پەیوەندیی‬ ‫ب��ەوەوە نەبووە كەپیاوی حكومەت‬ ‫بووە‪ ،‬پەیوەندی بەمستەشارییەكەیەوە‬ ‫نەبووە‪ ،‬كوشتنی خالید پەیوەندی‬ ‫بەئازایەتی‌و جوامێری‌و پیاوەتییەوە‬ ‫هەبوو‪ ،‬ئەم ك��وردەی خۆمان تەبعی‬ ‫وایە ئەگەر كەسێك زۆر ئازابوو یاخود‬ ‫دەوڵەمەندبوو یان لەبنەماڵەیەكی‬ ‫بەرزدا بێ ئەوە خەڵك ڕقی لێیەتی‪،‬‬ ‫خالید دەم��ی ل��ەك��ەس نەپێچاوە‪،‬‬ ‫نەلەپارتی نەلە یەكێتی نەلە هیچ‬ ‫ك��ەس‪ ،‬ڕەخ��ن��ەی لەهەر كەسێكیش‬ ‫ه��ەب��ووای��ە بەنووسین ی��ان لەسەر‬ ‫تەلەفزیۆن قسەی لەسەردەكرد‪ ،‬بۆیە‬ ‫من پێموایە كوشتنی شێخ خالید هیچ‬ ‫پەیوەندییەكی بەمستەشارییەكەیەوە‬ ‫نەبووە‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬هیچ پەیوەندییەكی خزمایەتی‬ ‫یاخود برادەریتان هەبووە پێكەوە؟‬ ‫ش��ێ��خ م��ح��م��د س��ع��ی��د‪ :‬ب��ەڵ��ێ‬ ‫پەیوەندیمان هەبووە‪ ،‬ئەو شێخ بووەو‬ ‫منیش شێخم‪ ،‬خ��زم‌و ناسیاویمان‬ ‫پێكەوەهەبووە‪ ،‬بەاڵم بەدڵنیاییەوە‬ ‫دەڵێم كوشتنی ئەو پیاوە زیانبەخشە‪.‬‬ ‫ڕێ��گ��ا‪ :‬چ كەسێك‪ ،‬ی��ان گ��روپ‌و‬ ‫حزبێك بەر ئەو زیانانە دەكەوێ؟‬

‫محمد شێخ سعید‪ :‬پێش هەموو‬ ‫كەسێك ئ��ەو زیانانە ب��ەر حكومەت‬ ‫دەك���ەوێ‪ ،‬ب��ۆ؟ ئەگەر ئ��ەم كابرایە‬ ‫ت��اوان��ب��ارە ئ��ەوە ق��ان��وون هەیە با‬ ‫دەستگیریبكەن‪ ،‬بەپێی تۆمەتەكەی با‬ ‫یاسا مامەڵەی لەگەڵدابكات‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬خوێندنەوەت چییە لەسەر‬ ‫تیرۆركردنی ئەو پیاوە‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫یەكێتی هەمیشە شانازی بەوەوەكردووە‬ ‫كەسلێمانی شارێكە هێمنە‌و ئاسایشی‬ ‫تێدا بەرقەرارە‪ ،‬كەچی دەبینین سەرۆكی‬ ‫عەشیرەتێكی تێدا تیرۆردەكرێ؟‬ ‫محمد شێخ سعید‪ :‬تێڕوانینی من‬ ‫تەنها لەسەر تیرۆركردنی شێخ خالید‬ ‫نییە‪ ،‬ئەی چوار پیاوی شێخ محمد‬ ‫ل��ەق��ەرەداغ تیرۆرنەكرا‪ ،‬ئ��ەی ئەو‬ ‫هەموو كوشتن‌و بڕینەی كە ڕۆژان��ە‬ ‫لەڕاگەیاندنەكانەوە گوێبیستی دەبین‪،‬‬ ‫ئ���ەوە ه��ەم��ووی الوازی دەس���ەاڵت‌و‬ ‫بێحكومەتییە‪ ،‬لەڕاستیدا ئەگەر‬ ‫بەرپرسانیش هەر موخالەفەیەكیان‬ ‫كرد دەبێ بۆ خەڵكی ئاشكرابكەن‪.‬‬ ‫ڕێ��گ��ا‪ :‬پ��ێ��ت��وای��ە ك��وش��ت��ن��ی ئ��ەو‬ ‫پیاوە دەستی هیچ حزبێكی كوردی‬ ‫لەپشتەوەبێ؟‬ ‫م��ح��م��د ش��ێ��خ س��ع��ی��د‪ :‬كوشتنی‬ ‫خالیدی خولەسور تائەم ساتە وەختە‬ ‫ن��ەزان��راوە‪ ،‬هەرچەندە گوێبیستی‬ ‫قسەكردن دەبین بەاڵم دەبینین هێشتا‬ ‫ڕووداوەكە هەر بەتاریكی ماوەتەوە‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬وایدەبینی كە كەسی سادە‬ ‫ێ ئەو ئیختیالەتانە بكات؟‬ ‫بتوان ‌‬ ‫محمد شێخ سعید‪ :‬بەدڵنییاییەوە‬ ‫ئەو جۆرە تیرۆرانە الی كەسی سادەوە‬ ‫ئەنجامنادرێ‪ ،‬گومانی تێدا نییە كەئەم‬ ‫ئیشە بەرنامە بۆ داڕێژراو بووە‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬بەبڕوای جەنابت هۆكاری‬ ‫زۆربوونی ئەو كێشە كۆمەاڵیەتییانە‬ ‫چییە‪ ،‬بەدیوێكی تردا كێ بەبەرپرسیار‬

‫دەزانی؟‬ ‫محمد شێخ سعید‪ :‬هۆكاری زۆربوونی‬ ‫كێشە كۆمەاڵیەتییەكان دەگەڕێتەوە‬ ‫بۆ بێ حكومەتی‪ ،‬دەگەڕێتەوە بۆ بێ‬ ‫قانوونی‪ ،‬سەرەڕای كوتلەو كوتلەبازی‬ ‫نێوان بەرپرسان‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬كەوابوو كەمتەرخەمییەكە‬ ‫حزبە فەرمانڕەواكان لێی بەرپرسیارن؟‬ ‫محمد شێخ سعید‪ :‬بەڵێ لەهەموو‬ ‫ڕووەك��ان��ەوە كەمتەرخەمن‪ ،‬ئ��ەوان‬ ‫خۆیان خەڵك دروستدەكەن كەچی‬ ‫دوای لەڕوویاندا دەوەستنەوە‪ ،‬خاڵێكی‬ ‫تر ئەوەیە ئەمانە نەیانتوانیوە حزب‌و‬ ‫حكومەت لێكجیابكەنەوە‪ ،‬ئ��ەوان‬ ‫هەركاتێ توانییان ح��زب بەئیش‌و‬ ‫كاری خۆیەوە خەریكبێت‌و حكومەتیش‬ ‫بەهەمانشێوە‪ ،‬بەرپرسەكان وازیان‬ ‫لەئیشوكاری حكومەت هێنا‪ ،‬ئەوە‬ ‫هەموو كێشەكان چارەسەردەكرێ‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەگەر حزب قائیدبێ‌و حكومەت‬ ‫دەسەاڵتی نەبێ‪ ،‬ئەوە كێشەكان ڕۆژ‬ ‫بەڕۆژ بەرەو زۆربوون دەڕوات‪.‬‬ ‫ڕێ��گ��ا‪ :‬دروس��ت��ب��وون��ی مەكتەبی‬ ‫كۆمەاڵیەتی حزبەكان چ كاریگەرییەكی‬ ‫لەسەر ڕەوشەكە هەیە‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫دادگ���اك���ان ب���اس ل���ەوەدەك���ەن كە‬ ‫مەكتەبی كۆمەاڵیەتی حزبەكان بوون‬ ‫بەلەمپەرێك لەبەردەم سەربەخۆیی‬ ‫بوونی دادگاكاندا‪ ،‬بۆچوونی جەنابت؟‬ ‫محمد ش��ێ��خ س��ع��ی��د‪ :‬مەكتەبی‬ ‫كۆمەاڵیەتی حزبەكان سلبیاتی هەیەو‬ ‫ئیجابیاتیشیان هەیە‪ ،‬ئیجابیاتەكەی‬ ‫ئەوەیە كەبتوانن چەند كێشەیەكی‬ ‫ق��ەزاوق��ەدەر ڕێكخەن‪ ،‬ئەمە مافی‬ ‫خ��ۆی��ان��ە‪ ،‬ئ��ەم��ا دەب��ی��ن��ی كەسێك‬ ‫یەكێك دەك����وژێ‌‪ ،‬ی��اخ��ود كەسێك‬ ‫ڕووت��دەك��ات��ەوەو ئیهانەی خەڵكی‬ ‫دەك��ات‪ ،‬یاخود زیانی بۆ كۆمەڵگا‬ ‫هەیە‪ ،‬بەشداریكردنیان لەم كێشانەدا‬ ‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪23‬‬

‫بەدڵنییاییەوە كارێكی خراپە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەمانە دەبێ بدرێنە دادگا‪.‬‬ ‫ڕێ��گ��ا‪ :‬ئ��ەوك��ەس��ان��ەی ك��ەك��راون‬ ‫بەئەندامی مەكتەبە كۆمەاڵیەتییەكان‬ ‫ئ��ای��ا ت���وان���ای چ��ارەس��ەرك��ردن��ی‬ ‫كێشەكانیان هەیە؟‬ ‫م��ح��م��د ش��ێ��خ س��ع��ی��د‪ :‬ن��ەخ��ێ��ر‪،‬‬ ‫ئ���ەو ك��ەس��ان��ەی ك��ەل��ەو مەكتەبە‬ ‫كۆمەاڵیەتییانەن الوازن‪ ،‬دەرب��ارەی‬ ‫ڕۆڵی ئەوان لەچارەسەركردنی كیشە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكان‪ ،‬بەدڵنییاییەوە هیچ‬ ‫ڕۆڵێكیان نەبینیوە‪ ،‬ئەمانە ئەو كەسانە‬ ‫نین كەلە كۆمەڵگادا كاریگەرییان‬ ‫هەیە‪ ،‬بەڵكو هەموو خەڵكی حزبین‪،‬‬ ‫بەدڵنییاییەوە پێتاندەڵێم ناتوانن ‪%30‬‬ ‫كێشەكان چارەسەربكەن‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬بەحوكمی ئ��ەوەی جەنابت‬

‫من كەركوكیم‬ ‫توركمان‬ ‫لەكەركوكدا بەو‬ ‫شێوەیە نابینم‬ ‫كەبڵێن قەومییەتی‬ ‫سێیەمە‬ ‫هاواڵتییەكی ش���اری كەركوكیت‌و‬ ‫لەدوورەوە قسە لەبارودۆخی ئەم شارە‬ ‫ناكەی‪ ،‬جەنابتان ئایندەی ئەم شارە‬ ‫چۆن دەبینی؟‬ ‫محمد شێخ سعید‪ :‬ئایندەی ئەم شارە‬ ‫بەنیسبەت ك��وردەوە تاریك ئەبینم‪،‬‬ ‫بەحوكمی ملمالنێی حزبایەتی‪ ،‬چونكە‬ ‫یەكێتی‌و پارتی نەیانتوانیوە یەك‬ ‫دەزگای ئاسایشییان هەبێ‪ ،‬پۆلیسیان‬ ‫یەكنەخستووە‪ ،‬س��ەرەڕای جیاوازی‬ ‫هەڵوێستی حزبییان‪ ،‬پیاوخراپ‬ ‫هەبێ یەكێتی بانگیدەكات ب��ۆالی‬ ‫خۆی پارتیش هەوڵدەدات بیبات بۆ‬ ‫الی خۆی‪ ،‬كەسیان ئامادەنین بینێرن‬ ‫بۆالی دادگا‪.‬‬ ‫ڕێ��گ��ا‪ :‬ئ��ەو ه��ەم��وو ئاڵۆزیانەی‬ ‫ك��ەش��ارەك��ەی گ��رت��ووەت��ەوە‪ ،‬وەك‬

‫‪24‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫ت��ەق��ی��ن��ەوەو ئیختیاالت‌و فڕاندنی‬ ‫ه��اواڵت��ی��ان‪ ،‬س����ەرەڕای ڕۆتیناتی‬ ‫دەوائ��ی��رەك��ان‪ ،‬كەركوكییەكان كێ‬ ‫ب��ەب��ەرپ��رس��ی��اری س��ەرەك��ی دەزان���ن‬ ‫لەدرووستبوونی ئەم واقیعە؟‬ ‫محمد شێخ سعید‪ :‬ئەو ئاڵۆزییانەی‬ ‫ئەمڕۆ لەكەركوكدا هەیە لە ‪ %80‬كورد‬ ‫لێی بەرپرسیارە‪ ،‬بەحوكمی ئەوەی‬ ‫پارێزگار كوردە‪ ،‬بەڕێوەبەری پۆلیس‬ ‫ك��وردە‪ ،‬ئاسایشەكان ه��ەر ك��وردن‪،‬‬ ‫تەنها لەدادگا نەبێ كورد الوازە ئەگەر‬ ‫ن��ا ه��ەم��وو دەس��ەاڵت��ەك��ان بەدەست‬ ‫كوردەوەیە‪.‬‬ ‫ڕێ��گ��ا‪ :‬زۆرج����ار كەركوكییەكان‬ ‫گلەیی ئەوە دەكەن كەپارتی و یەكێتی‬ ‫ئەزموونی فەرمانڕەوایی دوو ئیدارەیی‬ ‫هەرێمیان گواستووەتەوە بۆ كەركوك‪،‬‬ ‫جەنابتان وەك��و هاواڵتییەكی ئەم‬ ‫شارە تاوەكو چ ئەندازەیەك هەست‬ ‫بەوەدەكەن؟‬ ‫محمد شێخ سعید‪ :‬سیاسەتی‬ ‫دووئ��ی��دارەی��ی پ��ارت�ی‌و یەكێتی لەم‬ ‫ش��ارەدا بەئاشكرا هەستی پێدەكرێ‪،‬‬ ‫ئەوە ڕاستییە‪ ،‬هەركەسەو جەماوەری‬ ‫تایبەتی خۆی هەیە‪ ،‬هەر الیەو بەجیا‬ ‫خزمەتی ج��ەم��اوەری خ��ۆی دەك��ات‪،‬‬ ‫پرسیارەكەت ڕاستەو هیچ درۆیەكی‬ ‫تێدا نییە‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬باوەڕت بەگەڕاندنەوەی ئەم‬ ‫شارە هەیە بۆ سەر هەرێمی كوردستان؟‬ ‫محمد شێخ سعید‪ :‬ب��ەب��ڕوای من‬ ‫كوڕی كوڕی منیش نابینێ كەركوك‬ ‫بگەڕێتەوەسەر هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫ئ���ەم ش���ارە لەبنچینەدا شارێكی‬ ‫كوردییە‪ ،‬لەساڵی ‪2000‬دا من خۆم‬ ‫ئاگاداربووم ماڵم لەم ش��ارەدا بوو‪،‬‬ ‫حزبی بەعس هەڵسا لەكەركوكدا‬ ‫سەرژمێری ك��رد بۆ زانینی ڕێ��ژەی‬ ‫نەتەوەكان بەكوردو عەرەب‌و توركمان‌و‬ ‫ه��ەم��وو كەمایەتییەكانی ت��ر‪ ،‬لەم‬ ‫سەرژمێرییەدا كورد ڕێ��ژەی لە‪%40‬ی‬ ‫دانیشتوانی ش��ارەك��ەی پێكهێنا‪،‬‬ ‫لەبەغدادەوە سزا بۆ بەرپرسەكانی‬ ‫كەركوك هات كەدەیگووت لەگەڵ ئەو‬ ‫هەموو ڕاگوێزانەدا بۆ كورد لە‪%40‬ی‬ ‫دانیشتوانی ئەم ش��ارەی پێكهێناوە‪،‬‬ ‫ئ��ەم ش��ارە شارێكی كوردییە كەلە‬ ‫پەنچاكاندا شێخ مستەفا قەرەداغی‬ ‫پ��ارێ��زگ��اری ب���ووە‪ ،‬ب���ەاڵم ئەمانە‬

‫كەركوكیان تێكداوە‪ ،‬عەرەب بڵێ من‬ ‫هەم و توركمان بڵێ من هەم‪ ،‬توركمان‬ ‫كەی لەكەركوكدا هەبووە بەاڵم ئەمان‬ ‫توركمانیان هێنایە ساحەكەوە‪ ،‬من‬ ‫كەركوكیم توركمان لەكەركوكدا بەو‬ ‫شێوەیە نابینم كەبڵێن قەومییەتی‬ ‫سێیەمە‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬جیاوازییەكان لەچیدان‪،‬‬ ‫لەنێوان حزبی بەعس‌و دەسەاڵتی‬ ‫ئێستای سەرۆكوەزیران عێراق لەبارەی‬ ‫ئەم شارەوە؟‬ ‫محمد شێخ سعید‪ :‬ئەو سیاسەتەی‬ ‫كەئێستا نوری مالیكی پەیڕەویدەكات‬ ‫لە بەرامبەر كەركوك بەبۆچونی من‬ ‫لەسیاسەتی صەدام حسێن تاریكترە‪،‬‬ ‫بۆ؟ چونكە ص��ەدام حسێن بەرنامەی‬ ‫حزبی جێبەجێدەكرد‪ ،‬بەاڵم مالیكی‬ ‫ش��ەڕی مەزهەبیت ل��ەگ��ەڵ دەك��ات‪،‬‬ ‫نەكورد نەسوننە بەئیسالم نازانێت‪،‬‬ ‫بەراستی ئەمە خەتەرە‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬پێتوایە سیاسییەكانی كورد‬ ‫لەبەغداد ڕۆڵ��ی ئیجابییان بینیوە‬ ‫لەچارەسەركردنی كێشەكای نێوان‬ ‫هەرێم‌و بەغداد؟‬ ‫محمد شێخ سعید‪ :‬سیاسییەكانی‬ ‫ك��ورد ل��ەب��ەغ��داد بەتەوجیهی حزب‬ ‫هەنگاودەنێن‪ ،‬ئ��ەوان بەبێ پرسی‬ ‫حزبەكان هیچ شتێك ناكەن‪ ،‬بەبێ‬ ‫پرسی كاك مەسعود یان مام جەالل‬ ‫یاخود مەكتەب سیاسییەكان‪ ،‬بەبێ‬ ‫ئیعازی ئەوان هیچ هەنگاوێك نانێن‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬تۆ لەسەرەتای دیدارەكەماندا‬ ‫ئ��ام��اژەت ب��ەوە ك��رد كەلە سەرۆكی‬ ‫ه��ەرێ��م��ەوە نزیكی‪ ،‬ئ��ای��ا پێتوایە‬ ‫لەئێستادا سەرۆكی هەرێم بتوانێ‬ ‫دەوڵ���ەت���ی س��ەرب��ەخ��ۆی��ی ك���وردی‬ ‫ڕابگەیەنێت؟‬ ‫محمد شێخ سعید‪ :‬سەرۆكی هەرێم‬ ‫ب��ەرن��ام��ەی هەیە دەوڵ��ەت��ی ك��وردی‬ ‫ڕابگەیەنێت‪ ،‬لە ئێستادا هەوڵی بۆ‬ ‫دەدات‪ ،‬لە توانایشیدا هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫حزبەكان پێیانناخۆشە لەعەصری‬ ‫مەسعود ب��ەرزان��ی‌و لەسەردەستی‬ ‫س��ەرۆك��ی ه��ەرێ��م دەوڵ��ەت��ی ك��وردی‬ ‫درووستببێ‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬ئەو حزبانە وەكو كێ؟‬ ‫محمد شێخ سعید‪( :‬بەپێكەنینەوە)‬ ‫ئیتر الیەنە سیاسییەكان بانەچینە‬ ‫ناوئەو تەفاصیلەوە‪.‬‬

‫تیرۆری‬ ‫شەهید‬ ‫دكتۆر‬ ‫قاسملوو‬ ‫هاوڕێیانی‬ ‫هیوا ئەحمەدی‪-‬نەرویج‬ ‫ڕۆژی (‪ )1989/7/13‬د‪.‬عەبدولڕەحمان‬ ‫قاسملوو‪ ،‬سكرتێری پێشووی حزبی‬ ‫دیموكڕاتی كوردستانی ئ��ێ��ران لە‬ ‫كاتێكدا كە بۆ چارەسەری كێشەی كورد‬ ‫لە كوردستانی ئێران سەرقاڵی وتووێژ‬ ‫لەگەڵ نوێنەرانی كۆماری ئیسالمی‬ ‫بوو‪ ،‬لە هێرشێكی تیرۆریستیدا‪ ،‬لە‬ ‫الیەن تیرۆریستەكانی كۆماری ئیسالمی‬ ‫ئ��ێ��ران��ەوە ناجوامێرانە كەوتەبەر‬ ‫دەسڕێژو وێڕای د‪.‬قاسملوو‪ ،‬عەبدوڵاڵ‌‬ ‫ق���ادری ‌ئ���ازەر‪ ،‬ئ��ەن��دام��ی ‌كۆمیتەی‬ ‫ناوەندی ‌حیزبی دیموكڕات‌و د‪.‬ف��ازل‬ ‫ڕەس��ووڵ مامۆستای ‌زانكۆو خەڵكی‬ ‫ب��اش��وری كوردستان‪‌ ،‬لە ڤییەننای‬ ‫پایتەختی نەمسا تیرۆركران‪ .‬پاشان‬ ‫بكەرانی ك��ردەوەك��ە‪ ،‬بە ‌پاسپۆرتی‬ ‫دیپلۆماتی خۆیان‪ ،‬گەڕانەوە ‌ئێران‪.‬‬ ‫هەرچەند‪ ،‬چەند كەسێك كە دەستیان‬ ‫لەم تیرۆرەدا هەبوو‪ ،‬سەرەتا لەالیەن‬ ‫پۆلیسی نەمساوە ‌گیران‪ ،‬بەاڵم دواتر‬ ‫ئەوانیش ئ��ازادك��ران‌و گ��ەڕان��ەوە بۆ‬ ‫ئێران‪ .‬بە پێی بەڵگەنامەكان ئاشكراكرا‬ ‫ك��ە س��ەردەس��ت��ەو ف��ەرم��ان��دەی ئەم‬ ‫تیرۆرە‪ ،‬كەسێك بە ناوی سەحراروودی‬ ‫بوو كە بە سیفەتی پاسدار لە سوپای‬ ‫قودسی ك��ۆم��اری ئیسالمیدا لەگەڵ‬ ‫تاوانبارێكی دیكەی ئەو جەنایەتە‪ ،‬بە‬ ‫ناوی بزۆرگیان‪ ،‬خەریكی بەڕێوەبردنی‬ ‫پیالنەكانی ئ��ەو ڕژیمە ناشەرعی‌و‬

‫نائیسالمییە بووە‪.‬‬ ‫رۆژی (‪ )1989/7/17‬نووسینگەی‬ ‫مجاهدینی خەلق ل��ەش��اری كۆڵنی‬ ‫ئەڵمانیا‪ ،‬ت��ەواوی زانیاری لەبارەی‬ ‫سەحرارودی‌و بوزورگیان باڵوكردەوە‪،‬‬ ‫كە هەردووكیان نەك دیپلۆمات نین‪،‬‬ ‫بەڵكو دوو لێپرسراوی پایەبەرزی‬ ‫دەزگ�����ای (ئ��ی��ت�لاع��ات)ی ئ��ێ��ران �ن‌و‬ ‫ب��ەف��ەرم��ان��ی ڕەف��س��ەن��ج��ان�ی‌و عەلی‬ ‫فالحیان (وەزیری ئیتالعات) ئەوكات‪،‬‬ ‫ئەو كارە تیرۆریستانەیان ئەنجامداوە‪.‬‬

‫دەرەوەی نەمسا كە ئەو كاتە (ئەلویس‬ ‫مـوك) نوسیبوی پرۆسەی هەناردەكردن‬ ‫(ئیكسپۆرت) ب��ۆ ئ��ێ��ران ل��ە (‪)%58‬‬ ‫تێپەڕیووە‪.‬‬ ‫رۆژی (‪( )1989/7/19‬د‪.‬دانێسك)‬ ‫دادوەر لە دادگای گشتی ڤییەننا‪ ،‬پاش‬ ‫وەرگرتنی ئیفادەی (مایەارت) خاوەن‬ ‫فرۆشگا‪ ،‬كە د‪.‬قاسملوو الیەنی ئێرانی‬ ‫بۆ حەلی كێشەی كوردی ڕۆژهەاڵت تێیدا‬ ‫دانیشتبوون‪ ،‬بۆی دەرك��ەوت كە ئەو‬ ‫ماتورسیكلیتەی كە پۆلیس دۆزییەوە‪،‬‬

‫د‪.‬عةبدول ِرةحمان قاسملؤ‬

‫قاسملو كرایە قوربانی ئابووری‬ ‫س��ەرچ��اوەك��ان ڕای��دەگ��ەێ��ن��ن كە‬ ‫تیرۆركرانی دكتۆر قاسملوو هاوڕێكانی‬ ‫لە واڵت��ی نەمسادا‪ ،‬دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫ئەو پێوەندییە چڕوپڕە ئابورییانەی‬ ‫كە لە نێوان ئێران‌و نەمسادا هەبووە‪،‬‬ ‫كەچی هێشتاش دۆزی ئەم تیرۆرە نەلە‬ ‫‌الیەن دەزگای دادوەری واڵتی نەمساو‬ ‫نەلە الی��ەن هیچ دەزگایەكی دیكەی‬ ‫دەسەاڵتداری ئەوروپاییەوە‪ ،‬بۆ ڕای‬ ‫گشتی ئاشكرانەكراوەو ئەم تاوانەی‬ ‫كۆماری ئیسالمی ئێران دانیپێدانەنراوە‪.‬‬ ‫یەكێك لە ڕۆژنامەنووسانی نەمسا لە‬ ‫كاتی خۆیــدا نوسیبووی كوشتنی ئەو‬ ‫سـێ ك��وردە ن��ەك ب��ازاڕی بازرگانی‬ ‫نەمسای لەگەڵ ئێران تێكنەدا‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بەرفراوانترو بەهێزتری كرد‪.‬‬ ‫بەپێی ڕاپۆرتی سااڵنەی وەزارەتی‬

‫س��ەح��راروودی كڕیویەتی‌و بەناوی‬ ‫ساختەی موستەفا یاڵچین‪ ،‬لە رۆژی‬ ‫روداوەك��ەدا كلیلی ئەو ماتۆرسكیلیتە‬ ‫لەگەڵ بڕێ پارە لەگیرفانی بزۆرگیان‬ ‫ل��ەالی��ەن پۆلیسەوە دەرهێنرابوو‪.‬‬ ‫بەاڵم هێشتا «دادگا ئەوانی بەتاوانبار‬ ‫ن��ەزان��ی» پۆلیس جارێكیتر شوێنی‬ ‫ڕوداوەك�������ەی پ��ش��ك��ن��ی‪ .‬ی���ەك دوو‬ ‫قەوانیتری گوللە دەمانچەی دۆزیەوە‬ ‫كە لە شوێنی دانیشتنی سەحرارودی‬ ‫كەوتبوون‪ .‬ئەوەش بەڵگەیەكیتر بوو‬ ‫كەنیشانیدا ئ��ەو لە تەقەو تیرۆری‬ ‫ئەوێ‌ڕۆژێ بااڵترین دەستی هەبوەو‪.‬‬ ‫رۆژی (‪ )7/22‬س��ەح��راروودی لە‬ ‫كاتژمێر ح��ەوت��ی ئ��ێ��وارە ل��ە گەڵ‬ ‫چەند لێپرسراوێكی باڵوێزخانەی‬ ‫ئێران‌و بەیاوەری پارێزەری پۆلیسی‬ ‫نەمسا دەچێتە فڕۆكەخانەی ڤییەنناو‬ ‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪25‬‬

‫لەوێشەوە بەرەو ئێران دەگەڕێتەوە‪.‬‬ ‫رۆژی (‪ )1989/7/19‬هێلین‪،‬‬ ‫ه��اوس��ەری د‪.‬ق��اس��م��ل��وو ڕایگەیاند‬ ‫«ئ�����ەوان�����ەی ه���اوس���ەرەك���ەی���ان‬ ‫تیرۆركردووە‪ ،‬هەرسێكیان ئیتالعاتی‬ ‫ئێرانن‌و بەفەرمانی ڕەفسەنجانی‌و‬ ‫ف��ەالح��ی��ان ئ��ەوەی��ان ئ��ەن��ج��ام��داوە‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو ل��ەڕێ��گ��ەی پ��ارێ��زەرێ��ك��ەوە‬ ‫تاوانبارانی‬ ‫زیندانیكردنی‬ ‫داوای‬ ‫كرد‪ ،‬بەاڵم داواك��ەی خاتوو هێلینیان‬ ‫بەبیانووی ئەوەی كە بەڵگەی تەواو‬ ‫بەدەستەوەنییە‪ ،‬ڕەدكردەوە‪.‬‬ ‫دادگ����ای‬ ‫ڕۆژی(‪)1989/7/25‬‬ ‫نێودەوڵەتی لە دانەك (هۆڵەندا) واڵتی‬ ‫نەمسای ئاگاداركردەوە كە تاوانبار‬ ‫ب��زۆرگ��ی��ان خ��ۆی ل��ە باڵوێزخانەی‬ ‫ئ��ێ��ران ل��ە ڤییەننا ش���اردووەت���ەوە!‬ ‫پێویستە حكوومەتی نەمسا رێگەیــەك‬ ‫ب��ۆ دەستگیركردنی ئ��ەو تاوانبارە‬ ‫بدۆزێتەوە‪.‬‬ ‫ڕۆژی (‪ )1989/12/19‬دادگای نەمسا‬ ‫ئینجا فەرمانی دەستگیركردنی ئەو‬ ‫سـێ تاوانبارەی دەركرد‪ ،‬لێپرسراوانی‬ ‫ن��ەم��س��اش ب��ۆی��ان دەرك��ەوت��ب��وو كە‬ ‫بزۆرگیان لە سەرەتای مانگی (‪)1989/12‬‬ ‫وە لە نەمسا نەماوە! ئەوجار ئەو‬ ‫فەرمانەیان دەركرد‪.‬‬ ‫د‪.‬ع��ەب��دول��ڕەح��م��ان��ی قاسملوو‪،‬‬ ‫س��اڵ��ی (‪ )1930‬ل��ە ش����اری ورم��ێ‬ ‫لەدایكبوو‪ .‬ماوەیەكیش مامۆستای‬ ‫زانستە ئابوورییەكان لە زانكۆیەكی‬ ‫چیكۆسالڤاكیا بووە‪.‬‬ ‫ڕۆژی (‪ )1989/7/20‬بە ه��ەزاران‬ ‫كوردو فەڕەنسی‌و ئەوروپی لە نـاشتنی‬ ‫تەرمی د‪.‬قاسملووی نەمر لە قەبرستانی‬ ‫پێرالشێزی پاریس‪ ،‬بەشداریانكرد‪.‬‬ ‫بەاڵم یەك نوێنەری نەمساوی لەوێ‬ ‫بەشدارنەبوو‪.‬‬ ‫د‪ .‬قاسملوو ل��ە م���اوەی ژیانی‬ ‫سیاسی خۆیدا ڕۆڵێكی بەرچاوی لە‬ ‫ب��ووژان��دن��ەوەی بزوتنەوەی سیاسی‬ ‫ك���ورد ل��ە رۆژه��ەاڵت��ی كوردستاندا‬ ‫هەبووەو سەبارەت بەكێشەی كوردو‬ ‫كوردستان چەند كتێبێكی نووسیوە‌و‬ ‫پەرتووكی «كوردستان‌و كورد» ەكەی‬ ‫بۆ سەر چەند زمانێكی زیندووی جیهان‬ ‫وەرگێڕراوە‪.‬‬ ‫بڕیاری دادگای میكۆنۆس‬ ‫هانس ‪ :‬یواخیم ئێریك‬ ‫(پارێزەری یەكێك لە سكااڵكەران)‬ ‫وەرگێڕ‪ :‬تاهیر حیكمەت‬ ‫یەكەمجار كە‌حەق بە سەر دەسەاڵتی‬

‫‪26‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫دەوڵەتیدا سەركەوت‬ ‫بڕیاری دادگ��ای میكۆنۆس‪ ،‬پاش‬ ‫س��ێ س��اڵ‌و نیو ت��اوت��وێ��ك��ردن‌و ‪247‬‬ ‫كۆبوونەوە‪ ،‬لە دەی ئاوریلی ‪ 1997‬دا‪،‬‬ ‫ڕاگەیەندرا‪ .‬رۆژێك پاشتر ڕۆژنامەی‬ ‫«زود دۆی��چ��ە تسایتونگ» گرنگی‬ ‫جیهانی ئ��ەو ب��ڕی��ارەی ڕاگ��ەی��ان��د»‬ ‫بڕیاری میكۆنۆس تەنیا نایەتە ناو‬ ‫مێژووی دادگاكانی ئاڵمانەوە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ب��ۆ یەكەمجار دادگ��ای��ەك��ی ب��ەرز لە‬ ‫لێكۆڵینەوەی پەروەندەی قەتڵێكدا‪،‬‬ ‫رێبەرانی دەوڵەتێكیتری روون‌و ئاشكرا‬ ‫بەبەرپرسی سەرەكی بكوژی ناسی»‬ ‫ه����ەر ل���ە ڕۆژی ڕاگ��ەی��ان��دن��ی‬ ‫بڕیارەكەدا‪ ،‬باڵیۆزی ئاڵمان لە گەڵ‬ ‫باڵوێزی زۆربەی واڵتانی یەكگرتووی‬ ‫ئ��وروپ��ادا ب��ە ئیعتیڕاز‪ ،‬ل��ە ت��اران‬ ‫بانگكرانەوە‪ .‬ح��ەوت مانگ راب��وورد‬ ‫تا س��ەردەم��ی سەهۆڵی دیپلۆماتیك‬ ‫دەستیكرد بە توانە‌وەو باڵیۆزەكان‬ ‫گەڕانەوە بۆ شوێنەكەی خۆیان‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەوە بەو‌ مانایە نییە كە هەموو شتێك‬ ‫وەكو پێشوو مابوو‪.‬‬ ‫ل��ە ‪17‬ی س��پ��ت��ام��ب��ڕی ‪ 1992‬دا‬ ‫كاتێك تیمێكی مەرگ بە دەستووری‬ ‫دەس��ەاڵت��داران��ی ئێران لە ڕستۆڕانی‬ ‫«م��ی��ك��ۆن��ۆس»ی بڕلین‪ ،‬ڕێبەرانی‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنی كورد (حزبی دیموكڕاتی‬ ‫ك��وردس��ت��ان��ی ئ��ێ��ران) ی��ان كوشت‪،‬‬ ‫ئ��ەوروپ��ا ل��ەن��اوچ��ەی��ەك��ی ل��ە ب��اری‬ ‫حقووقی ئ����ازادەوە ب��ووب��ە شوێنی‬ ‫كوژان بە پاسپۆرتی دیپلۆماتیكەوە‪.‬‬ ‫(برواننە ‪peter pitz, skorte nach :‬‬ ‫‪.)1997 Teheran, Wien‬‬ ‫ل����ە ئ���وت���ری���ش‪ ،‬ف���ەڕان���س���ە‪،‬‬ ‫جێگاكانیتر‪»،‬بەرژەوەندی‬ ‫سویس‌و‬ ‫نەتەوەیی»‪ ،‬ویستی دەوڵەتەكان‌و‬ ‫تیجاڕەتی پ��ڕ س��وود ئیزنیاندا تا‬ ‫بكوژەكان هەڵێن‌و بەو پێیە داڕێژەرانی‬ ‫پیالن دڵگەرمتربن‪ .‬ت��ەن��ان��ەت سێ‬ ‫رۆژ پێش دەستپێكردنی دادگ���ا‪ ،‬لە‬ ‫ئۆكتۆبری ‪1993‬دا‪ ،‬فەلالحیان وەزیری‬ ‫ئاسایشی ئێران لە چاوپێكەوتنێكی‬ ‫فەرمی لە بۆن‪ ،‬پێیوابوو كە دەتوانێ‬ ‫دەسەاڵتدارانی ئاڵمان بە تێكدانی دادگا‬ ‫مەجبووربكا یا لە گەڵیان بكەوێتە‬ ‫م��ام��ەڵ��ەوە‪ .‬هیچ نەبێت دەوڵ��ەت��ی‬ ‫ئێران ‪ 15‬ساڵ لەمەوبەر لەو كارەدا‬ ‫سەركەوتووبوو‪ .‬ئەو كاتەی تەباتەبایی‬ ‫جێگری س��ەرەك��وەزی��ران��ی ئێران بە‬ ‫چەمەدانێكی ‪ 1،7‬كیلۆیی تریاكەوە لە‬ ‫فڕۆكەخانەی دوسلدۆرف گیرا‪ ،‬پاش‬

‫خولێكی چاالكانەی دیپلۆماتیكی نێوان‬ ‫بۆن‌و تاران‪ ،‬سەرئەنجام تەباتەبایی‬ ‫كرا بەباڵوێزی تایبەت‌و بەو شێوە‬ ‫پ��ارێ��زراوی دیپلۆماتیكی وەرگ��رت‌و‬ ‫ب��ڕی��اری گرتنەكەشی ل��ەس��ەرالب��را‪.‬‬ ‫مایەوە چەمەدانێك تریاك‌و دەزگایەكی‬ ‫ق��ەزای��ی ف���ری���ودراوو ب��ێ��دەس��ەاڵت‌و‬ ‫ئ��ەو بۆچوونەی ت��اران كە دەتوانێ‬ ‫هەمووكات لە گەڵ دەوڵەتی ئاڵمان‬ ‫لەسەر دەزگ��ای قەزاییەكەی پێكبێت‪.‬‬ ‫لەڕاستیدا ئەمجارەش سیاسەتوانانی‬ ‫بۆن ئیشارەیان بەدادگای سەرەكیدا‬ ‫كە ئیدیعانامەی ناسیاسی‌و بەبێ‬ ‫ناوبردنی ئێران بۆ دوورەپەرێزی لە‬ ‫ناكۆكی دیپلۆماتیك‪ ،‬پەسەندترە‪.‬‬ ‫بەاڵم فونشتاین دادستانی ئەو كات لەوە‬ ‫بەوزەتربوو ئیدیعانامەیەكی كە لەودا‬ ‫تیرۆریزمی دەوڵەتی بەروونی وەكو‬ ‫هۆی تاوان ناوبردرابوو‪ ،‬ئیمزاكرد‪.‬‬ ‫شمیت باوێر وەزی��ری ڕاوێژكارو‬ ‫الیەنی موعامەلەی فەلالحیان بەسەر‬ ‫ئ��ام��ڕازی پەیوەندییەكانی گشتیدا‬ ‫دەیبۆاڵند كە» هەركەس وردەكارییەكان‬ ‫بزانێت بە ئاكامێكی بەتەواوی جیاواز‬ ‫دەگات» ئەو بەتەنیایی چووبووە الی‬ ‫قازی‪.‬‬ ‫دوای ئەوە كوبش‪ ،‬سەرۆكی دادگا لە‬ ‫دەفتەری كانسلێر (سەدر ئەعزەم) داوای‬ ‫ڕوونكردنەوەی زیاترو ئاشكراكردنی‬ ‫زانیارییەكانی پتر ل��ەوەی كە هەن‪،‬‬ ‫كرد‪ .‬ئەو پاش داوای سكااڵی تایبەتی‪،‬‬ ‫وەكو شاهید هاتە دادگاو سوێندیاندا‪.‬‬ ‫بەوشێوە دەرك��ەوت كە ناوبراو هیچ‬ ‫وردەكارییەكی دژی ب��ەالوە نییە‪ .‬لە‬ ‫ڕەوت��ی شاهیدی دانەكەیدا هەروها‬ ‫مەبەستی فەلالحیان ب��ۆ وەالن��ان��ی‬ ‫دادگاش دەركەوت‪ ،‬هەر ئەو شتەی كە‬ ‫شمیت باوێر لە پەرلەمانی ئاڵماندا بە‬ ‫بێدەنگی خۆی لێالدابوو‪.‬‬ ‫كانتێر وەزیری ناوەوەی ئاڵمان كە‬ ‫خۆی پێشسواری خەباتی دژ بە تاوانی‬ ‫لە پێشدا داڕژاو ناودەبرد‪ ،‬ئیزنی نەدا‬ ‫كە ڕاپۆرتی گرنگی «گروپی كاری ئێران»‬ ‫ل��ە ڕێ��ك��خ��راوی ئاسایشی ن���اوەوەی‬ ‫ئاڵمان‪ ،‬بە دادگا بدرێ‪ .‬لەو ڕاپۆرتەدا‬ ‫هاتبوو كە زانیاری سەرچاوەیەكی جێی‬ ‫بڕوا دەریدەخا كە كوشتاری میكۆنۆس‬ ‫بە ڕێبەری نوێنەرایەتی دیپلۆماتیكی‬ ‫ئێران ئامادەو بەڕێوەبراوە‪ .‬تەنانەت‬ ‫وشەی نهێنی كردەوەكە كە ئەو ئامانجە‬ ‫خراپەی بەهۆی باڵیۆزی ئێرانەوە‬ ‫لە بۆن بەڕێوەبرد‪ ،‬لە ڕاپۆرتەكەدا‬

‫هاتبوو‪ .‬لەهەمانكاتدا ڕاپۆرتەكە‬ ‫هەڵگری زۆر بابەتی گرنگ سەبارەت‬ ‫بە شێوەی كار‪ ،‬سیستەم‌و چەپەرەی‬ ‫كاری ڕێكخراوەكانی سیخوڕی ئێران لە‬ ‫خاكی ئاڵماندا بوو‪.‬‬ ‫لەوێوە كە ئاكسێل یێشكە پارێزەری‬ ‫شكایەتكەری خوسووسی توانیبووی‬ ‫كۆپییەكی ئ��ەو ڕاپ��ۆرت��ە ب���دات بە‬ ‫دادگا‪ ،‬دادگای بەرز دەبووایە بڕیاری‬ ‫داب��ا كە س���ەرەڕای دژای��ەت��ی وەزی��ری‬ ‫داخ��ل��ی‪ ،‬ئ��ەو كۆپییە بخوێنێتەوەو‬ ‫بایەخی بۆدانێت‪ ،‬یا چاوی لێبپۆشێ‪.‬‬ ‫س����ەرەڕای هەڵوێستی دادس��ت��ان��ی‪،‬‬ ‫دادگا بڕیاری بەو كارەدا‪ .‬ئەو بڕیارە‬ ‫نیشانەیەك لە سەربەخۆیی دادگای‬ ‫بەرزو بنەڕەتی بڕوای ئوپۆزیسیۆنی‬ ‫ئێران بەوەبوو كە ناتوانرێت لە گەڵ‬ ‫ئەم دادگایە سرتوخورت بكرێ‪ .‬هەر‬ ‫ل��ەو ك��ات��ەدا‪ ‌ ،‬ه��اوك��اری ڕێكخراوی‬ ‫ئاسایشی دەرەوەی ئاڵمان‌و ڕێكخراوی‬ ‫ئاسایشی ئێران كە بە واتەی خۆیان‬ ‫خەبات دژی مادەی سڕكەرو تیرۆریزم‌‬ ‫بوو‪ ،‬خوڵقێنەری ئەو بێبڕواییە بوو‪.‬‬ ‫كارەساتی تەباتەبایی‌و نییەتپیسی‬ ‫میكۆنۆس دەریانخست كە لە ڕاستیدا‬ ‫پێوەندی كۆماری ئیسالمی‌و مادەی‬ ‫سڕكەر لەچیدایە‪.‬‬ ‫ق��ەراری دەسگیركردنی فەلالحیان‬ ‫وەزی��ری ئاسایشی ئێران كە دیوانی‬ ‫بەرزی قەزایی ئاڵمان سەرەڕای بێمەیلی‬ ‫دەوڵەتی ئاڵمان ڕایگەیاند ‪ ،‬پیشانیدا‬ ‫كە قووەی قەزایی ئاڵمان پێیخۆش نییە‬ ‫كە وەكو بەبرێكی كاغەزی پیشانبدرێ‪.‬‬ ‫دوات���ری���ن وێ���ن���ەی پ��ەی��وەن��دی‬ ‫دەزگای قەزایی ئاڵمان لە كارەساتی‬ ‫میكۆنۆسدا‪ ،‬كاتێك بوو كە دادستانی‬ ‫گشتی‪ ،‬دادستانی بەرز یۆست‌و گیۆڕگ‬ ‫لە نوڤامبری ‪ 1996‬دا نەترسانە لە‬ ‫«ماشێنی مەرگ»ی ئێران باسیانكردو‬ ‫ئەندامانی ئ��ەو ماشێنەیان بەناو‪،‬‬ ‫ن��اوب��رد‪ .‬لە ش��اری موقەدەسی قوم‬ ‫فتوای كوشتنی ئ��ەوان دەرب��ڕا‪ .‬كۆهل‬ ‫سەرۆكی ئاڵمان بە جێگای ئ��ەوەی‬ ‫بە ڕۆشنی وەاڵمی ئەو شتە قێزەونیە‬ ‫بداتەوە لە نامەیەكدا بۆ ڕەفسەنجانی‪،‬‬ ‫سەرۆككۆمار‪ ،‬لێبووردوویی هێناوە‬ ‫كە هیچ كەس ئامانجی برینداركردنی‬ ‫«هەستی مەزهەبی» ئێرانییەكانی‬ ‫نییەو بەوشێوە پشتی نوێنەرانی‬ ‫دادستانی بەتاڵكرد‪.‬‬ ‫ئەو بڕیارە ئاشكرایە‪ ،‬دانپێدانانێكی‬ ‫هوشیارانە بوو بۆ سەربەخۆیی قووەی‬

‫سي ذنة تيرؤركراوةكة‬ ‫َ‬

‫قەزایی‌و نیشانەی ئەوەی كە دەسەاڵتی‬ ‫سێیەم لە ئاست ویستی دەوڵ��ەت��دا‬ ‫سەری دانەدەنە‌‌واند‪.‬‬ ‫سەبارەت بە كارەساتەكە‪ ،‬ناوبردنی‬ ‫ئ��ێ��ران وەك���و ب���ڕی���اردەری س��ەرەك��ی‬ ‫كوشتارەكە لە سەرەتادا رووننەبوو‪.‬‬ ‫ئەو مەترسیە هەست پێدەكرا كە‌ وەكو‬ ‫دەڵێن ‪ 4‬ك���وژراوو ‪ 5‬گومانلێكراو‪،‬‬ ‫ئیتر چ��ت��ان دەوێ؟ ه��ۆك��ارەك��ان��ی‬ ‫كارەساتی میكۆنۆس بشاردرێنەوەو‬ ‫وەك��و تەقەیەكی ه��ەم��وو رۆژی لە‬ ‫قاوەخانەیەكدا داوەری لەسەربكرێ‪.‬‬ ‫ك��ارەس��ات��ی ك���وژران���ی قاسملو كە‬ ‫ك��ارەس��ات��ی میكۆنۆس پ��ەی��وەن��دی‬ ‫ه��ەم��ەالی��ەن��ەی ل��ە گ��ەڵ ئ��ەو هەیە‪،‬‬ ‫بەهیچ شێوەیەك وەكو دیكۆمێنت لە‬ ‫الیەن دادگاوە نەهاتەگۆڕێ‪ .‬داواكاری‬ ‫دادگ���ا ل��ەو ب���ارەوە پێویست ب��وو‪.‬‬ ‫پرسیاركاری لە گەنجێ كە فەرمانی‬ ‫كوشتنی ئەویش دەربڕدرابوو‪ ،‬هەروا‬ ‫نەهاتە گ���ۆڕێ‪ .‬ب��ەه��ۆی داواك���اری‬ ‫شكایەتكەری تایبەتی‪ ،‬سەرۆككۆماری‬ ‫پ��ێ��ش��ووی ئ��ێ��ران‪ ،‬ب��ەن��ی س��ەدری��ش‬ ‫شەهادەتیداو ڕاپۆرتی گرووپی كاری‬ ‫ئێران لەڕێكخراوی ئاسایشی ناوەوەی‬ ‫ئاڵمان بەو دیكۆمێنتانەوە لكا‪.‬‬ ‫دادگ����ا ل���ەڕەوت���ی ك���اری خ��ۆی��دا‬ ‫هەڵوێستی گوماناوی خۆی وەالن��او‬ ‫«ویستی بزانێت» واتە بەو جێیەگەیشت‬ ‫كە هۆكارەكانی ئەو تاوانە نەترسانە‬ ‫روونكاتەوە‪.‬‬ ‫ئ��ەو پ��ێ��داچ��وون��ەوە بەبۆچووندا‬

‫ل��ە پلەی یەكەمدا دەگ��ەڕێ��ت��ەوە بۆ‬ ‫ك��اری بێپسانەوە‌و ماندوونەناسی‌و‬ ‫هەروەها هەڵسوكەوتی ڕاشكاوانەی‬ ‫ب��رۆن��ۆ ی��وس��ت‌و رۆن��اڵ��د گ��ی��ۆرگ‪،‬‬ ‫نوێنەرانی دادستانی‪ .‬دادستانی بەرز‬ ‫یوست‪ ،‬هەر لە ڕۆژەكانی هەوەڵەوە‬ ‫لێكۆڵینەوەكانی بردەپێش‪ .‬ئەو هەر‬ ‫لەسەرەتاوە ب��ە» وەالن��ان��ی ئێران»‬ ‫ەوە نەلكا‪ .‬هەنگاو بەهەنگاو كاری لە‬ ‫سەر ڕاستەقینەكان‌و هەروەها هۆكارە‬ ‫سیاسی‌و مێژووییەكان كرد‪ ،‬پاشان‬ ‫كاتێك ك��ە ب��ای دژای��ەت��ی ل��ە ب��ۆن‌و‬ ‫تەنانەت جێی كارەكەش هەڵیكرد‪ ،‬بەو‬ ‫بڕوایەیدا كە پێیگەیشتبوو پتر پێی‬ ‫چەقاند‪ .‬لە ئیدارەی جینایی فیدڕاڵ‌و‬ ‫ڕێكخراوی ئاسایشی ناوەوەو هەروەها‬ ‫دەرەوەی ئاڵماندا‪ ،‬ئەو كەسانەی كە‬ ‫ساڵەها لە تەموزاییكی تیرۆریزمی‬ ‫دەوڵەتی ئێرانیان كۆكردبوویەوە‪،‬‬ ‫بە پێیزانینەوە دایان بە كابرایەك تا‬ ‫كاریان لەسەربكات‌و ئەویش سەرەنجام‬ ‫بە ئاشكرا نرخی بۆ دانان‌و وێنایەكی‬ ‫تەواوی لێپیشاندان‪.‬‬ ‫ژن��ی ك���وژراوەك���ان دی��ە ك���وردی‌و‬ ‫عەبدولی‌و هەروەها حیزبی دیموكراتی‬ ‫كوردستانی ئێران ڕۆژێك پاش تیرۆرەكە‬ ‫بە ویستی خۆیان ولفگانگ ویالندو‬ ‫منیان بۆ داكۆكیكردن لە مافی خۆیان‬ ‫هەڵبژارد‪ .‬ئەو پارێزەرییە سەرەتا‬ ‫پڕبوو لەبێمتمانەیی بە كاربەدەستانی‬ ‫لێكۆڵینەوەی ئاڵمان كە ئایا ئەوان‬ ‫دەیانەوێت لە سەر بنەمای (ئێرانی)‬ ‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪27‬‬

‫بوونی كارەساتەكە بچنەپێشەوە‪ ،‬بۆ‬ ‫وێنە ڕێكخراوی ئاسایشی دەرەوەی‬ ‫ئاڵمان لە گەڵ ئاسایشی ئێران كە‬ ‫هەر لە سەرەتاوە وەكو لێپرسراوی‬ ‫تیرۆرەكە دەهاتەبەرچاو‪ ،‬بەشێوەیەكی‬ ‫فەڕمی پەیمانی هاوكاری هەبوو‪.‬‬ ‫ل���ەو ه���ەل���وم���ەرج���ەدا ب��ڕی��اری‬ ‫ئوپۆزیسیۆنی ئ��ێ��ران ك��ە هەموو‬ ‫زانیارییەكانی خۆی بێ ئەگەرو بەاڵم‬ ‫بخاتە بەردەستی دادستانی ب��ەرزی‬ ‫یوست‌و پۆلیسی جینایی فیدڕاڵەوە‪،‬‬ ‫بڕیارێكی گرنگ‌و رێئاوەاڵكەر بوو‪،‬‬ ‫ئ��ەگ��ەرچ��ی ل��ە س���ەرەت���ادا گونجاو‬ ‫نەدەهاتەبەرچاو‪.‬‬ ‫ك���اری س��ەرب��ەخ��ۆی پ��ارێ��زەران��ی‬ ‫«س��ك��ااڵب��ەران��ی خ��وس��ووس��ی» لە‬ ‫پڕۆسەی كۆڵینەوەی داددا گرنگبوو‪.‬‬ ‫سەرەتا پەیوەندی نێوان پارێزەرانی‬ ‫سكااڵبەران‌و نوێنەرانی دادستانی پڕبوو‬ ‫لە بێمتمانەیی‪ .‬پارێزەران دەترسان كە‬ ‫نوێنەرانی دادستانی بەهۆی هەلپەرستی‬ ‫س��ی��اس �ی‌ ی��ا م��ق��ام��پ��ەرس��ت��ی��ی��ەوە‪،‬‬ ‫هۆكارە سیاسییەكانی ئ��ەو تیرۆرە‬ ‫ل��ەب��ی��رب��ەرن��ەوە‪ ،‬بەپێچەوانە ئەو‬ ‫ت��رس��ە ن���ەگ���وت���راوەش ه��ەب��وو كە‬ ‫پ��ارێ��زەران بەدرووشمی تەبلیغاتی‬ ‫رووت���ەوە‪ ،‬دادگ��ای��ەك كە ناكەوێتە‬ ‫ن��او پرسێكی سیاسییەوە بەچاوی‬ ‫گومان‌و بێبڕواییەوە ببینن‪ .‬لەگەڵ‬ ‫ئەوەی كە جاروبار لێكەهەڵبەزینەوەو‬ ‫دژایەتیكردنیش لەگۆڕێدابوو‪ ،‬لەڕەوتی‬ ‫دادگادا بڕوای دوو الیەنە پەرەیسەند‬ ‫كە تەواكەری یەكتربوون‪ .‬لەكاتێكدا‬ ‫كە نوێنەرانی دادستانی بە شێوەیەكی‬ ‫ئاسایی ك��ارب��ەدەس��ت��ان‌و سیستمی‬ ‫لێكۆڵینەوەیان ب��ە دەس��ت��ەوەب��وو‪،‬‬ ‫سكااڵبەرانی خوسووسی دەیانتوانی‬ ‫زان���ی���اری پ��ت��رو ل��ە پ���ەراوێ���زدا لە‬ ‫ئوپۆزیسیۆن داوابكەن‌و وەریشیبگرن‪.‬‬ ‫بۆ وێنە ژمارە تەلەفونەكانی ئێران كە‬ ‫لە دەفتەری تۆماری گومانلێكراواندا‬ ‫دۆزرابویەوە ‌هەر لەوێ روونكەنەوە‪.‬‬ ‫هەروەها لە پەیوەندی لەگەڵ ئیدارە‬ ‫دەوڵەتیەكاندا كە هەمیشە دەبووا روو‬ ‫لەبەشی باڵوكراوە دەوڵەتییەكان كرابا‪.‬‬ ‫سكااڵبەرانی خوسووسی بەشێوەی‬ ‫جۆراجۆر دەیانتوانی لە گەڵ ئامڕازی‬ ‫پەیوەندییە گشتییەكان پەیوەندیبگرن‪.‬‬ ‫هەر بۆیەش پشتگیری بیروڕای گشتی‬ ‫تواندرا پەیتاپەیتا وەجووڵە بخرێت‪.‬‬ ‫ناتوانرێت ئەوە بسەلمێت بەاڵم بە بڕوای‬ ‫من ڕاگەیەنەرەكان هەر لە سەرەتای‬

‫‪28‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫لێكۆڵینەوەوە تا ڕاگەیاندنی حوكمەكە‬ ‫نەخشێكی زۆر گرینگیان هەبوو‪.‬‬ ‫ئ��ەوان ئامانجی وەزارەتخانەكانیان‬ ‫ب��ۆ دەرب��ڕی��ن��ی «ئیددیعانامەیەكی‬ ‫دیپلۆماتیك» لەقاودا‪ ،‬پەیتا پەیتا‬ ‫خ��وازی��اری روون��ك��ردن��ەوە سەبارەت‬ ‫بەهۆكاری قەتڵەكان بوون‪ ،‬نەیانهێشت‬ ‫سەرنجی بیروڕای گشتی بخەوێت‪،‬‬ ‫نەخشی ب��ەرژەوەن��دی ئابوورییان‬ ‫دەرخست‌و ئەوكات كە لێكۆڵینەوەكان‪،‬‬ ‫پیشانیاندا كە فەلالحیان وەزی��ری‬ ‫ئاسایشی ئ��ێ��ران ل��ەو ك��ارەس��ات��ەدا‬ ‫دەستی هەبووە‪ ،‬خوازیاری ق��ەراری‬ ‫گرتنی ب��وون‪ .‬ئازایەتی هەندێك لە‬ ‫كەسەكانیش جێی باسە بەتایبەت‬ ‫ئەگەر چارەنووسی سەلمان ڕوشدی‌و‬ ‫وەرگێڕ و ب�ڵاوك��ەرەوان��ی كتێبەكەی‬ ‫لەبەرچاوبگرین‪.‬‬ ‫ب���ەم ش��ێ��وە س��ری��ی��ەك ه��ۆك��ار‬ ‫ل��ەس��ەرك��ەوت��ن��ی ڕاس��ت��ەق��ی��ن��ە لە‬ ‫دادگ��ای میكۆنۆسدا گرینگیان بوو‪.‬‬ ‫ئ���ەو ه��ۆك��اران��ەی ك��ە ب��ەن��ی س��ەدر‬ ‫س��ەرۆك��ك��ۆم��اری پ��ێ��ش��ووی ئ��ێ��ران‬ ‫ك��ە ل��ە دادگ���اش���دا ش��اه��ی��دی��دا‪ ،‬لە‬ ‫ساڵتێوەرسووڕانی حوكمەكەدا ئاوا‬ ‫سەریەكیخستنەوە‪ :‬ئەو سەركەوتنە‬ ‫ن��ەدەه��ات��ەدەس��ت ئ��ەگ��ەر دادوەرو‬ ‫دادس��ت��ان‌و لێكۆڵەرو پ��ارێ��زەرەك��ان‬ ‫سەربەخۆیی‌و ئازایەتییان نەبووایە‪.‬‬ ‫ئەگەر‌ ئێرانییەكان خۆیان لە گیری‬ ‫خۆپارێزی رزگارنەكردبایە‌و شوێن‬ ‫دۆزینەوەی ڕاستەقینە نەكەوتبانایە‬ ‫تابیدەن بەدادگا‪ .‬ئەو ئێرانییانەی كە‬ ‫ل���ەدەرەوەو ن��اوەوەی ئێران‪ ،‬گیانی‬ ‫خۆیان خستەمەترسیەوە‪ ،‬ئەویش‬ ‫نەبۆ الیەنگری یا دژایەتی سیاسی‪،‬‬ ‫بەڵكو ب��ۆ دەرب��ڕی��ن��ی ڕاستەقینە‪،‬‬ ‫ئەگە‌ر ڕاگەیاندراوەكان‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫ڕاگ���ەی���ان���دراوە ئ��ەڵ��م��ان��ی��ی��ەك��ان‪،‬‬ ‫ب��ی��روڕای گشتییان ل��ە ڕاستەقینە‬ ‫ئ��اگ��ادارن��ەك��ردب��ای��ە‪ ،‬ئ��ەگ��ەری ئ��ەوە‬ ‫ب��وو ك��ە ڕاستەقینە ببێتەقوربانی‬ ‫بەرژەوەندی بااڵی دەوڵ��ەت‪( .‬انقالب‬ ‫اسالمی در هجرت‪ ،‬شمارە ‪)435‬‬ ‫ئەو ئێرانییانەی كە گیانی خۆیان‬ ‫خستە مەترسیەوەو بەنی سەدر باسی‬ ‫ئازایەتییان دەك���ات‪ ،‬ب��ۆ وێنە بۆ‬ ‫خۆیەتی‌و هەروەها گەنجی‌و حسەینی‬ ‫كە س��ەرەڕای ترساندنیان بە كوشتن‬ ‫لەژێر پارێزگاری تووندوتیژدا لەدادگا‬ ‫شاهیدییانداو زیاتر لەهەموان پیاوێك‬ ‫لەبەرچاوە كە بەبۆنەی محاكەمەكەوە‬

‫وەك��و یارمەتیدەری روونبوونەوەی‬ ‫ڕاس��ت��ەق��ی��ن��ە‪ ،‬ل��ە دادگ�����ادا كەڵكی‬ ‫لێوەرگیرا‪.‬‬ ‫لە بەهاری ساڵی ‪1996‬دا یەكێك‬ ‫لە دامەزرێنەرانی وەزارەتی ئیتالعاتی‬ ‫ئێران لەو واڵتە هەاڵت‪ ،‬ئەو زانیاری‬ ‫زۆر گ��رن��گ‌و ب���ەرچ���اوی ل��ەس��ەر»‬ ‫كومیتەی كاروباری تایبەتی» هەبوو‪،‬‬ ‫كومیتەیەكی نائاشكراو ل��ەوپ��ەڕی‬ ‫ی��اس��ای ب��ن��ەڕەت��ی ك��ە س��ەرك��ۆم��ار‪،‬‬ ‫سەرۆكی واواك‪ ،‬وەزی��ری كاروباری‬ ‫دەرەوەو رێ��ب��ەری م��ەز‌ه��ەب��ی تێیدا‬ ‫ئەندامن‪ .‬جێژنی ئۆستەرنی ‪ 1996‬من‬ ‫بە هۆی بەنی س��ەدرەوە لە هەاڵتنی‬ ‫ئ��ەو ك��ەس��ە ك��ە ل��ە پاكستان خۆی‬ ‫شاردبویەوە‪ ،‬ئاگاداربووم‪ .‬هەوڵی‬ ‫من بۆ ڕاگواستنی ئ��ەو بۆ ئەوروپا‬ ‫بێئاكام مایەوە‪ .‬خوێندنەوەی ئاخر‬ ‫داكۆكییەكان كەوتبووە ژوئێنی ‪.1996‬‬ ‫وا دەهاتەبەرچاو كە زانیارییەكانی‬ ‫ئەو كەسە بۆ دادگا ئیتر لە دەستچوون‪.‬‬ ‫دوای����ی ش��ت��ێ��ك ق��ەوم��ا ك��ە م��ن لە‬ ‫دادگ��ادا ناوی گێرەشێوێنی دەوڵەتیم‬ ‫لەسەردانا‪ :‬سەفیری ئێران بە شمیت‬ ‫باوێری ڕاگەیاند كە دوو شاهید كە لە‬ ‫ئێران دەژین ئامادەن كە لەباڵوێزی‬ ‫ئاڵمان لە تاراندا شاهیدی بدەن‪ .‬بەو‬ ‫شێوە دادگ��ای دوای��ی چەند مانگێك‬ ‫وەدواكەوت‪ .‬بەدرێژەكێشانی دادگا بە‬ ‫زیانی سەبەبكارەكانی تەواوبوو‪ .‬لە‬ ‫ئوتی ‪ 1996‬دا ئوپۆزیسیۆنی ئێران‬ ‫توانی پیاوی ناوەوەی ئیتالعات بێنێتە‬ ‫ئەوروپا‪ .‬هەروەكو بەنی سەدر لە كاتی‬ ‫شاهیدیدان لە دادگ��ادا لە شاهیدی ‪c‬‬ ‫وەكو سەرچاوەی زانیارییەكانی خۆی‬ ‫ناویبرد‪ .‬دواتر لە نێوان ‪ c‬كە بە نهێنی‬ ‫دەژیاو دادستانی بااڵ‪ ،‬یوست پێوەندی‬ ‫دام���ەزران���دو س��ەرئ��ەن��ج��ام ‪ c‬بەبێ‬ ‫ئامادەیی گوێگران لە دادگادا شاهیدیدا‪.‬‬ ‫ئێران لە دۆسیەیەكدا كە بۆ وەزارەتی‬ ‫دادی نارد ناوی میسباحی ئاشكراكرد‪.‬‬ ‫هەوڵی ئێران بۆ ئ��ەوەی میسباحی‬ ‫وەكو درۆزن‌و فشەكەر ناوخراپ بكات‬ ‫زۆر لێكۆڵینەوەی پێویست بوو‪ ،‬لە‬ ‫پرسیارو وەاڵمی سیاسەتوانانێك وەكو‬ ‫یوخن فۆگل‪ ،‬كوشینگ‌و ویشنۆفسكی تا‬ ‫دۆزینەوەی كاغەزی پێناسەی هوتێل لە‬ ‫سویس‪ .‬میسباحی هەر چی گوتبووی‬ ‫ڕاستبوو‪ .‬وتەكانی ئەو بوونە یەكێك‬ ‫لە ئەستووندەكانی گرنگی حوكمەكە‪.‬‬ ‫میسباحی دوای ڕاگ��ەی��ان��دن��ی‬ ‫حوكمەكەش بە هیچ شێوەیەك وتەكانی‬

‫خۆی وەرنەگرتەوە‪ .‬بە ب��ڕوای ئەو‪،‬‬ ‫كومیتەی كاروباری تایبەتی ئەگەرچی‬ ‫ئێستا ئیتر نەماوە ئەگەر راست بێت‬ ‫شتێك نییە بێجگە لە سەركەوتنی‬ ‫ئاشكراكردنی لە هەموو جیهاندا بەهۆی‬ ‫حوكمی میكۆنۆسەوە‪.‬‬ ‫پ��اش ئ��ەو حوكمە چ ق��ەوم��ا؟ لە‬ ‫كاتێكدا ك��ە ق���ەراری دەسگیركردنی‬ ‫فەلالحیان وەزیری ئیتالعاتی ئێران لە‬ ‫ڕەوتی دادگای بڕلیندا لە الیەن دادگای‬ ‫هەرە بەرزی واڵتەوە دەرچوو‪ ،‬قەراری‬ ‫تریش لە مانگەكانی پاش دەرچوونی‬ ‫حوكمەكە بۆ عەلی كەمالی‌و ئەسغەر‬ ‫ئەڕشەد وەكو رێكخەرو هەروەها بۆ‬ ‫عەبدوڕەحمان بەنی هاشمی ناسراو بە‬ ‫«شەریف» موسەلسەلچی‌و سەرۆكی‬ ‫تیمی تیرۆر دەرچ��وو‪ .‬بێجگە لەمانە‬ ‫قەراری دەسگیری فەزلوڵاڵ حەیدەرو‬ ‫عەلی سەبرا‪ ،‬لێخوڕو كڕیاری ماشێنی‬ ‫هەاڵتن هێشتا بەجێی خ��ۆی م��اوە‪.‬‬ ‫كەی ئەم قەرارانە بەرێوەدەچن‪ ،‬كەس‬ ‫نایزانێت‪.‬‬ ‫دادستانی گشتی بۆ ئەندامەكانی تری‬ ‫كومیتەی تایبەت بێجگە لە فەلالحیان‬ ‫– واتە سەرككۆمار‪ ،‬رێبەری مەزهەبی‪،‬‬ ‫وەزی���ری دەرەوەو نوێنەرانی تری‬ ‫ئورگانی ئیتالعات پاش لێكۆڵینەوەو‬ ‫وتووێژ لە بۆن بەو ئاكامە گەیشت كە‬ ‫لێپرسینەوە دەستپێنەكات‌و هەربۆیەش‬ ‫ق��ەراری دەسگیری داوانەكرد‪ .‬تا ئەم‬ ‫قۆناغە دادستانی گشتی فیدڕاڵ بە پێی‬ ‫باڵوكراوەیەك لە ڕاگەیاندراوەكاندا‬ ‫ل���ە ‪ 15‬ی م��ان��گ��ی م���ای ‪ 1997‬دا‬ ‫ڕای��گ��ەی��ان��د» ب��ەرب�ڵاوی پ��ارێ��زراوی‬ ‫ن��ێ��ون��ەت��ەوەی��ی بەگشتی ن��اروون��ە‪.‬‬ ‫لێكۆڵینەوەی پتر بۆ ڕوونكردنەوەی‬ ‫بڕیارەكانی كۆمیتەو سەلماندنی‬ ‫ب��ەش��داری سەلمێندراوی ئەندامانی‬ ‫كۆمیتە بێجگە لە فەلالحیان وەزیری‬ ‫ئیتالعات لە تاواندا نەگونجاوە‪ .‬لەم‬ ‫بارودۆخەدا دەستپێكردنی لێكۆڵینەوە‬ ‫دژی ئەندامانی كۆمیتە بە شێوەیەكی‬ ‫سەرەكی دژی بەرژەوەندی گشتییە‪».‬‬ ‫بەوشێوە دادستانی گشتی لە ئاست‬ ‫س��ێ ڕێ��گ��ردا س��ەری��دان��ەوان��د‪ :‬گرفتی‬ ‫یاسایی (یاسای نێونەتەوەیی) گرفتی‬ ‫بەكردەوە بۆ روونكردنەوەی چۆنایەتی‬ ‫بڕیارەكانی كۆمیتە( كەی‌و بەبوونی‬ ‫كێ ئەو بڕیارانە گیراون؟) و ئاخرین‌و‬ ‫نەكەم گرنگی خۆپارێزی سیاسی كە‬ ‫بەناوی «شێوەی سەرەكی بەرژەوەندی‬ ‫گشتی» بە پێی مادەی ‪ 153‬ی بەندی‬

‫پ ی یاسای حوكمی گشتی ناویبرابوو‪.‬‬ ‫من ئەو بڕیارەی دادستانی بااڵی‬ ‫هەموو واڵت بە جێی داكۆكی دەزانم‪.‬‬ ‫تەنانەت بە بێڕاگەیاندنی تاوانێكی‬ ‫ئەوتۆ‪ ،‬تیرۆریزمی دەوڵەتی رێبەرانی‬ ‫لەسەر دەسەاڵتی ئێران لە ساڵی ‪1992‬‬ ‫دا لە بڕیارێكی یاساییدا سەلمێندرا‪.‬‬ ‫گۆڕانكاری سەرەكی دەبێ لە ئێراندا‬ ‫بێتەگۆڕێ‪ .‬ئایا ئەو حوكمە بەشی لەو‬ ‫كارەدا دەبێت؟‬ ‫باشتر لە من بەنی سەدر دەتوانێ‬ ‫داوەری بكات كە ساڵێك پاش ئەو حوكمە‬ ‫نووسی‪ :‬دوای ساڵێك لە دەرچوونی‬ ‫حوكمی دادگا‪ ،‬لە دوو هەڵبژاردندا كە‬ ‫ڕژێ��م بۆ خۆی بەڕێوەیبرد‪ ،‬خەڵكی‬ ‫ئێران یەكپارچە دژایەتی خۆیان لە‬ ‫گەڵ ڕژێمی ویالیەتی فەقیە دەربڕی‪:‬‬ ‫«هەڵبژاردنی» ‪22‬ی مای ‪( 97‬خوردادی‬ ‫‪ ،)1367‬لە كەشوهەوایەكدا كە دادگا‬ ‫پێكیهێنابوو‪ ،‬هەلێكی بە خەڵكی ئێراندا‬ ‫تا دژایەتی خۆیان لە گەڵ ڕژێم دەربڕن‪.‬‬ ‫لە «هەڵبژاردنی» نێوان دەورەی��ی‬ ‫‪13‬ی م��ارس��ی ‪22( 98‬ی ئەسفەندی‬ ‫‪ ،)76‬خەڵكی ئێران‪ ،‬بە بایكوتكردنی‬ ‫خۆبەخۆ‪ ،‬جارێكیتر دژایەتی خۆیان‬ ‫دەربڕی‪ .‬خۆپیشاندانی خوێندكاران بە‬ ‫هاواری «بمرێ فاشیزم»‪« ،‬تاڵەبان‬ ‫لە ئێران ب��ڕۆ» ‪« ،‬ئێمە ئازادیمان‬ ‫دەوێ» ‌و ج��وواڵن��ەوەی حەوزەكانی‬ ‫دینی‌و خەڵكی شارەكان‪ ،‬لەنێوان دوو‬ ‫«هەڵبژاردن»دا‪ ،‬بوونە بازنەیەك‌و‬ ‫پەتێكی پ��ێ��ك��ەوەل��ك��او ل��ە ه��ەو‌ڵ��ی‬ ‫ئێرانییەكان بۆ دابینكردنی سەروەری‬ ‫خەڵك‪ .‬لەو ساڵەدا ڕاستەقینەیەك‬ ‫دەركەوت كەلە ڕۆژئاوادا بە پێچەوانە‬ ‫دەبینرا‪ .‬ئەو مەیلە توندڕەوانەی كە لە‬ ‫رۆژئ��اوا نازناوی «ئەنتیگریست»یان‬ ‫داوەتێ‪ ،‬لە كۆمەڵگای ئێراندا پاڵپشتی‬ ‫پێنج لە سەدیشی نییە‪.‬‬ ‫تەنیا مێژوو دەتوانێ واڵمبداتەوە‬ ‫كە ئایا سەرۆككۆماری نوێی ئێران‬ ‫خاتەمی تەنیا مەالیەك لە جلوبەرگی‬ ‫مودێڕندایە یا دەبێتە ئاوەاڵكەرەوەی‬ ‫ڕێگای دیموكڕاسی؟‬ ‫میكۆنۆس ت��ا سیپتامبری ‪1992‬‬ ‫تەنیا ناوی دوورگەیەكی حەسانەوە‬ ‫ل��ە ی��ون��ان ب��وو پ��اش��ان ه��اون��او لە‬ ‫گ��ەڵ كوشتاری ب��ەدەس��ت��وورە‪ .‬بەاڵم‬ ‫پ��اش دەرچ��وون��ی حوكم‪ ،‬میكۆنۆس‬ ‫وەكو نیشانی ئازایەتی‌و سەربەخۆیی‬ ‫ق���ووەی ق��ەزای��ی‪ ،‬ش��ك��ان��ەوە ب��ەرەو‬ ‫ڕووناككردنەوە بەبێ لەبەرچاوگرتنی‬

‫پرسی سیاسی‌و ڕاگەیاندنی ڕاستەقینە‬ ‫سەرەڕای تەوژم‪ ،‬بە كورتی نیشانەی‬ ‫ئومێدە‪.‬‬ ‫جارێكیتر ب��ەن��ی س���ەدر‪« :‬ئەمە‬ ‫یەكەمجاربوو كە حەق بەسەر دەسەاڵتی‬ ‫دەوڵەتیدا سەركەوت‪».‬‬ ‫هانس یواخیم ئێریك (پارێزەری‬ ‫یەكێك لە سكااڵكەران) ئوكتوبری ‪1998‬‬ ‫دادگای بااڵی جینایی بەرلین‬ ‫بە ناوی میللەتی ئاڵمان‬ ‫تیرۆری سێ ژنە سیاسەتمەداری‬ ‫كورد لە فەرەنسا‬ ‫لە گەرمەی هەواڵ‌و دەنگوباسەكانی‬ ‫پەیوەندیدار بە دانیشتنی دەوڵەتی‬ ‫ت��ورك��ی �ا‌و پ ك ك ب��ۆ دی��ت��ن��ەوەی‬ ‫رێگاچارەیەكی ئاشتیانە بۆ كێشەی‬ ‫كورد لە باكوری كوردستان‌و لەحاڵێكدا‬ ‫ج��ارێ هیچ هەواڵێكی باوەڕپێكراو‬ ‫ل��ە ئ��ەن��ج��ام��ی ی��ەك��ەم گ��ف��ت��وگ��ۆدا‬ ‫لەبەردەستدانییە‪ ،‬ڕاست لەوكاتەدا‬ ‫دەستێكی ڕەشی تیرۆریستی لە پاریسی‬ ‫پایتەختی ف��ەرەن��س��او لەكردارێكی‬ ‫ن��اج��وام��ێ��ران��ەی دژی ب��ەش��ەری��دا ‪3‬‬ ‫خەباتكاری كورد‪ 3 ،‬ژنە تێكۆشەری‬ ‫ڕێگای ئ���ازادی‌و ب��ەخ��ت��ەوەری گەلی‬ ‫كورد‪ ،‬دەداتەبەر هێرشێكی نامەردانەو‬ ‫بەداخەوە هەرسێكیان شەهیددەكرێن‪.‬‬ ‫جێگای ئاماژەیە ئەو ‪ 3‬كەسە ئەندام‌و‬ ‫الیەنگری پارتی كرێكارانی كوردستانن‌و‬ ‫یەكیان لە دەستەی دامەزرێنەری پ ك‬ ‫ك یە‪.‬‬ ‫ئ��ەو ك���ردەوە دژی بەشەرییە لە‬ ‫كاتێكدا دێ ك��ە زۆر ك���ەس‌و الی��ەن‬ ‫بەجیدی دەروان��ن��ە ئاكامی یەكەم‬ ‫دانیشتنی ك��وردەك��ان‌و حكوومەتی‬ ‫ت��ورك��ی��ا ك��ە ل��ە ئ��ی��م��راڵ �ی‌و دەگ���ەڵ‬ ‫ئۆجەالن سەركردەی پارتی كرێكارانی‬ ‫كوردستان ئەنجامدراون‪ .‬هیچ گومان‬ ‫لەوەدانییە ئ��ەو ك��ردەوە هەركەس‌و‬ ‫الیەنێك ئەنجامیدابێت تەنیا ئامانجی‬ ‫لەباربردنی ئەو دانیشتن‌و دیالۆگانەیە‬ ‫ك��ە الپ��ەرەی��ەك��ی ت��ازەی��ە لەمێژووی‬ ‫ك���وردو دەوڵ��ەت��ی ت��ورك��ی��ادا‪ .‬وێ��ڕای‬ ‫مەحكوومكردنی ئەو تیرۆرە وحشیانەیە‬ ‫ئومێدەوارم خوێنی بەناحەقڕژاوی‬ ‫ئەو سێ تێكۆشەرە كوردە ون نەبێت‌و‬ ‫پۆلیسی ف��ەرەن��س��ا ه��ەرچ��ی زووت��ر‬ ‫سیمای بكۆژان ئاشكرابكات‌و بەدادگای‬ ‫ئ��ەو واڵت��ەی��ان بسپێرێ‌و جیهانیش‬ ‫بۆی روونبێتەوە كە كێن ئەوانەی دژی‬ ‫هەرچەشنە دی��ال��ۆگ‌و ڕێككەوتنێكی‬ ‫كوردو دەوڵەتی توركیان‪.‬‬ ‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪29‬‬

‫بوغزاندنی یەكێتی‌و پارتی‬ ‫لەگەرمەی هەڵبژاردنەكان دەستیپێكرد‬ ‫ڕاپۆرتی هێدی هەولێری‬ ‫هەرێمی كوردستان لە دۆخێكدایە‬ ‫بەدەست بوونی‌و دوو ئیدارەیی‌و‬ ‫ق��ات‌و قڕی هاواڵتیان دەناڵێنێ‌و‬ ‫گ��رف��ت��ەك��ان زی���ات���ر ل���ەج���اران‬ ‫كەڵەكەبوون‌و دۆخ��ی سیاسییش‬ ‫بەئەندازەیەك دەگوزەرێت لەسەر‬ ‫لێواری مەرگەو هەركاتێك هێزەكان‬ ‫بۆچوونی جیاوازیان هەبێ ئیتر‬ ‫هەڵدانەوەی مەلەف‌و ڕەخنەگرتن‌و‬ ‫بەپاشكۆ باسكردنی یەكتر دەبێتە‬ ‫ویردی سەرزاریان‪.‬‬ ‫هەموو ئەو ڕستانە لەئێستای‬ ‫میدیاكانی س��ەر ب��ە دەس���ەاڵت‌و‬ ‫بەرپرسانی ه��ەردووال دەبیسترێت‬ ‫چ��ڕان��دن��ی ئ���ەو ب��اس��ان��ەی بۆ‬ ‫ورووژاندنی جەماوەری هەردووال‬ ‫ل��ە گ���ەرم���ەی ن��زی��ك��ب��وون��ەوەی‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەك��ان��ی ئەنجومەنی‬ ‫پ���ارێ���زگ���اك���ان‌و پ��ەرل��ەم��ان��ی‬ ‫كوردستان‪ ،‬كە تا ئێستا نازانرێت‬ ‫كەی ئەنجامدەدرێت كەچی شەڕێكی‬ ‫س��ارد لەنێوانیان ب��ەردەوام��ە‪،‬‬ ‫س����ەرەڕای ئ���ەوەی بەرپرسانی‬ ‫ه��ەردوو حیزبیش لەناوخۆیاندا‬ ‫لێدوانی پچڕپچڕ دەدەن‪ ،‬دۆخی‬ ‫س��ی��اس��ی‌و ئ���اب���ووری ه��ەرێ��م��ی‬ ‫كوردستان بەهۆی ملمالنێیەكانی‬ ‫هەردوو پارتی دەسەاڵتدار لەسەر‬ ‫پ���ارەی كۆمپانیاكان ل��ەالی��ەك‌و‬ ‫ئاشكراكردنی چەندین دۆسیەی‬ ‫گ��رن�گ‌و ورووژان���دن���ەوەی پرسی‬ ‫گەندەڵی‌و ف��ەردە دۆالرەك���ان‪ ،‬كە‬ ‫تاڕادەیەك پارتی سەخڵەتكردووە‬ ‫ن���ائ���ارم���ی���ی���ەك ب���ە ه��ەرێ��م��ی‬ ‫كوردستانەوە دیارە‪ ،‬لەم بارەشەوە‬ ‫وەاڵمی ه��ەردووال ڕاگەیاندنەكانی‬

‫‪30‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫ب��ەو پرسە گ��ەرم��ك��ردەوەو ب��ازاڕی‬ ‫سیاسەتیان بە ئاڕاستەی دژبەیەك‬ ‫هەنگاو دەنێت‪.‬‬ ‫ل��ەالی��ەك��ی دی���ك���ەوە ت��ادێ��ت‬ ‫گومانەكان لەسەر جەالل تاڵەبانی‌و‬ ‫دی��ارن��ەم��ان��ی ل��ەس��ەر گۆڕەپانی‬ ‫سیاسی چڕتردەبێتەوە‪ ،‬كە ماوەی‬ ‫سێ مانگە هیچ دەركەوتنێكی نییە‪،‬‬ ‫ئەمەش چەندین لێكدانەوەی الی‬ ‫ج��ەم��اوەر درووس��ت��ك��رووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ڕەنگە ئ��ەوە تەكتیكێكی یەكێتی‬ ‫خۆی بێت‪ ،‬كە لەكاتی هەڵبژاردندا‬ ‫وەك م��وف��اج��ەئ��ە ت��اڵ��ەب��ان��ی‬ ‫دەرب��خ��ات��ەوە‪ ،‬پارتیش تووشی‬ ‫بوغزاندنێكی وابكات جەماوەرەكەی‬ ‫لێدووربخاتەوەو بەمەش یەكێتی‬ ‫خۆی لەژێر ئەو شكستە دەربهێنێ‬ ‫كە ب���ەردەوام پارتی بە پاشكۆی‬ ‫خۆی دەزانێت‌و وەك خێرپێكراوێك‬ ‫سەیریدەكات‪.‬‬ ‫پەیوەندییەكانی ئێستای یەكێتی‌و‬ ‫پ��ارت �ی‌و ڕێككەوتنی ستراتیژیی‬ ‫قەیرانێكی دیكەیە بەرۆكی ئەو دوو‬ ‫حزبەی گرتووە‪ ،‬كە هەر جارەو بە‬ ‫بیانویەك دژ بەیەكتر دەوەستنەوەو‬ ‫ل��ەپ��ااڵ ك��ێ��ش��ەك��ان��ی خۆشیاندا‬ ‫چارەسەرێكی ئەوتۆیان پێنییە بۆ‬ ‫ساڕێژبوونەوەی پەیوەندییەكانیان‪.‬‬ ‫ئ��ەو دوو ك��ارەك��ت��ەرە سیاسیی‌و‬ ‫حیزبیەی ه��ەرێ��م��ی ك��وردس��ت��ان‬ ‫زۆرج��ار وەك دوو مندااڵ لەیەكتر‬ ‫زوی���ردەب���ن‌و ئ��اش��ت��ب��وون��ەوەی��ان‬ ‫كاتییە‪ ،‬یان ژن‌و مێردێكی ناكۆك‬ ‫مامەڵەدەكەن‪ ،‬كە هەموو تاكێكی‬ ‫كوردستانیان م��ان��دووك��ردووەو‬ ‫بەشێوەیەك میللەت بووەتە تۆپێك‬ ‫بەئارەزووی خۆیان یاریپێدەكەن‪.‬‬ ‫یەكێك لەو بەرپرسانەی بەمدواییانە‬

‫لەنێوان پارتی‌و یەكێتی دژ بەیەك‬ ‫بەكاریاندەهێنا وروژاندنی (‪)31‬ی‬ ‫ئاب‌و بەقاچاغبردنی نەوتی هەرێمی‬ ‫كوردستان‌و پۆستی سەرۆكایەتی‬ ‫ه���ەرێ���م‌و گ��ۆڕی��ن��ی سیستەمی‬ ‫سەرۆكایەتی بۆ پەرلەمانی بوو‪،‬‬ ‫دواینجاریش نەبوونی سوتەمەنی‬ ‫لەسلێمانی‪ ،‬كە یەكێتی بەردەوام بە‬ ‫ناڕاستەوخۆ پارتی تۆمەتباردەكات‪،‬‬ ‫پاشان خستنەبەر باسی نەمانی‬ ‫پارە لەبانكەكانی سلێمانی لەالیەن‬ ‫بایز تاڵەبانی وەزی���ری دارای��ی‬ ‫حكومەتی هەرێم سەر بە یەكێتی‌و‬ ‫دوات��ری��ش وتارێكی بەرپرسێكی‬ ‫بااڵی یەكێتی كە بە ناڕاستەوخۆ‬ ‫دیسان باسی ش��اردن��ەوەی فەردە‬ ‫دۆالرەك�����ان ل��ەژێ��ر زەم��ی��ن��ەك��ان‬ ‫دەك��ات لەالیەن كەسە نزیكەكانی‬ ‫پ��ارت��ی‪ ،‬ئیتر ل��ەم ئ��ان‌و ساتەدا‬ ‫ئەو درووشمانە كە بۆنی جەنگی‬

‫يةكيتي و ثارتي‬ ‫جةماوةري َ‬

‫س��اردی نێوان یەكێتی‌و پارتییە‪.‬‬ ‫ل��ەالی��ەك��ی دی���ك���ەوە م��ەی��دان��ی‬ ‫ب��ان��گ��ەش��ەك��ردن��ە ب��ۆ ڕاكێشانی‬ ‫زۆرت��ری��ن دەن��گ��دەر‪ ،‬ك��ە ئەمەش‬ ‫مەترسی ئاگرەكە خۆشتردەكات‪ ،‬كە‬ ‫پڕوشكەكەی دواجار خەڵكە‪ ،‬نەك‬ ‫دەسەاڵت‌و پیاوە ئابورییەكان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمجارەیان خەڵك چاوكراوەتر‬ ‫ب��ووەت��ەوە ت��ەن��ان��ەت بەرامبەر‬ ‫ئۆپۆزسیۆنیش‪ ،‬كە ئەگەر هەر سێ‬ ‫الیەنەكەی ئۆپۆزسیۆن لەژێرەوە‬ ‫ل��ەس��وڵ��ت��ە ن��زی��ك��ب�ن‌و ه��اوك��اری‬ ‫وەربگرن‪ ،‬ئیتر هەر ئاشكرادەبێ‌و‬ ‫ئەوكاتیش ج��ەم��اوەر بەدیلیتر‬ ‫كە ماوەی‬ ‫دەدۆزێ��ت��ەوە‬ ‫زیاتر لە ‪ 20‬ساڵە لەئەزموونی‬ ‫دەسەاڵتداریەتی ئەو دوو حیزبە‬ ‫بێزارەو ئەگەر لەهەر هەڵبژاردنێك‬ ‫پشتی لیستێكی بەرزكردبێتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەگەاڵ هەر هەڵەیەكدا جەماوەر‬ ‫دەت��وان��ێ پشتی ل��ەئ��ەرزب��دات‪،‬‬ ‫زۆرجار چاودێرانی سیاسی باسی‬ ‫ئەوە دەكەن كە دیاردەی پاشكۆیەتی‬ ‫لەنێوان یەكێتی‌و پارتی بەدیدەكرێت‬ ‫ب��ەو ئ��ەن��دازەی��ەی سێكتەرەكانی‬ ‫سیاسەتی هەردوو حزب بەو ئاقارە‬

‫دەچێت ڕوو لەداكشانە‪ ،‬لەبەرامبەر‬ ‫یەكتریشدا لەزۆربەی دۆخەكاندا‬ ‫یەكێتی نیشتیمانی نەیتوانیوە‬ ‫ببێتە ڕەقەمێكی بەهێز‌و كاریگەر‬ ‫بۆ ڕاگرتنی هێز‪ ،‬ئەمەش هەم بۆ‬ ‫كێشە ناوخۆییەكانی خۆی‌و هەم‬ ‫بەرژوەندی كوتلەكان هەریەكەیان‬ ‫ب��ۆخ��ۆی وای��ك��ردووە لەكێبڕكێی‬ ‫گشتی هەنگاو بەرەو دواوە بنێت‌و‬ ‫ئەو هێزە ئەكتیڤە نەبێت لەمەیدانی‬ ‫س��ی��اس��ی چ���ۆك���دان���ەدات‌و بەڵكو‬ ‫ب���ەردەوام وەك هێزێكی تێكشكاو‬ ‫ب��ەرام��ب��ەر ن��ەی��ارەك��ەی (پ��ارت��ی)‬ ‫دەردەك���ەوێ‪ ،‬ك��ەزۆرج��ار لەكاتی‬ ‫دۆڕانی لەگەاڵ پارتیدا‪ ،‬بەتەزویر‬ ‫تۆمەتباری ك����ردووە‪ ،‬ئێستاش‬ ‫پارتی لە ڕێگەی چەندین تاكتیكەوە‬ ‫دەیەوێت دیسان ب��راوەی یەكەمی‬ ‫هەڵبژاردنەكان بێت بەتایبەتی‬ ‫ل��ەس��ن��ووری ه��ەول��ێ��رو ده���ۆك‪،‬‬ ‫بەاڵم هەوادارانی یەكێتی بوونەتە‬ ‫هەڵگیرسێنەری سیاسەتی فشار‬ ‫درووستكردن لەبەرامبەر پارتی‪ ،‬كە‬ ‫ئیدی سەركردایەتی یەكێتی چیتر‬ ‫چۆك بۆ هەموو بڕیارێكی پارتی‬ ‫دان���ەدات‌و هەستێتەوە بۆ ئەوەی‬

‫لەم هەموو فشارە دووربكەوێتەوە‬ ‫ب���ەاڵم ئ���ەوەش ئەستەمە كاتێ‬ ‫حیزب بوو بە كۆمپانیا هەركەسەو‬ ‫ب��ۆخ��ۆی دەم دەخ��ات��ە خەزێنەو‬ ‫ماڵی حكومەت لەهەر ڕێگەیەكەوە‬ ‫ب��ێ��ت ب��ە ت��ااڵن��ب��ب��رێ��ت‪ ،‬ئ��ەم��ەش‬ ‫سیمایەكی جوان نابەخشێ‌ بەرامبەر‬ ‫بەرهەڵستكارەكانی‪ ،‬چونكە یەكێتی‬ ‫ئێستا لەبەرامبەر پ��ارت��ی وەك‬ ‫پاڵەوانێكی دەم شكاوو بەزیوو‬ ‫وایە‪ ،‬كە لە هەڵبژاردنەكەی ‪ 3/7‬ی‬ ‫پەرلەمانی عێراقدا گیرۆدەی بووەو‬ ‫نازانێ‌ چۆن لێیدەربچێت‪ ،‬هەرچی‬ ‫بۆچوونە توڕەكانی ناو یەكێتیشە‬ ‫وادەب��ی��ن��رێ��ت‪ ،‬وەك پێدەچێت‬ ‫یەكێتی ئەمجارە زیاتر لەجاران‬ ‫لەپارتی ت��وڕەب��ێ��ت‪ ،‬ئ��ەوی��ش بە‬ ‫ئاشكرابوونی ئاماری دانیشتوانی‬ ‫ه��ەول��ێ��رو ده���ۆك لەسلێمانی‌و‬ ‫گەرمیان‪ ،‬كە دەتوانین بڵێین ئەم‬ ‫جۆرە تەزویرە دەتوانێ كۆمەڵێك‬ ‫هاوكێشەی پێشووی خواروخێچ‬ ‫ڕاستبكاتەوە كە گۆڕانیش لەنیمچە‬ ‫بەرەیەكی یەكێتی نیشتیمانیدایە‪،‬‬ ‫سەركردەكانی پارتی دیموكراتیش‬ ‫لەوە دەترسن لەكاتی هەڵبژاردن‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪31‬‬

‫هاوپەیمانیەتی‌و موفاجەئە لەنێوان‬ ‫گۆڕان‌و یەكێتی درووستببێت‪ ،‬پاشان‬ ‫پارتی ببێتەوە ژمارەیەكی دوای‬ ‫یەكێتی‌و گ��ۆڕان‪ ،‬ئەوكات پارتی‬ ‫تەنها لەبەرامبەر ئیسالمییەكان‬ ‫هێزێكی وای ب��ۆ دەردەك��ەوێ��ت‌و‬ ‫بتوانێت تەنها لەئیدارەی هەولێر‬ ‫حاكم بێت‪ ،‬ئەگینا ئ��ەو ترسە‬ ‫گەورەیە تا لەحزەی ئاشكراكردنی‬ ‫ئەنجامەكانی هەڵبژاردن لەسەر‬ ‫دڵ��ی پارتی ه��ەر دەمێنێ‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئ���ەوەی جگە لەهەولێرو ده��ۆك‬ ‫ناتوانێ پەل بۆ شوێنیتر بهاوێژێت‪،‬‬ ‫كە لەو كێبڕكێیە بباتەوە‪ ،‬مەگەر‬ ‫تەقینەوەیەكی ت��ری ناوخۆیی‬ ‫لەیەكێتی ڕووب���دات‪ ،‬ی��ان جەالل‬ ‫تاڵەبانی لەنەخۆشییەكی بەردەوام‬ ‫بێت‌و درێژەبكێشێت‪ ،‬بۆیە ئەمەش‬ ‫ڕووننیە‪ ،‬كە ئایا ت��ەرازووی هێز‬ ‫لەمجارەدا بەالی كێدا دەشكێتەوە‪،‬‬ ‫چونكە هاوكێشەكان ئ��اڵ��ۆزن‌و‬ ‫زۆرب����ەی دەن��گ��ی ن��ارەزای��ەت��ی��ش‬ ‫ڕوو لەپارتییە‪ ،‬نزیكبوونەوەی‬ ‫هەڵبژاردنەكان ئەوەی دروستكرد بە‬ ‫دەنگە دەنگ‌و شەڕەدەنوك لە نێوان‬ ‫هێزە عیمالقەكان جۆرە یارییەك‬ ‫دەكەن ئەوەی سەیریشیان دەكات‬ ‫لێیان بێزارەو چینێكی كەم نەبێت‬ ‫وەك بازرگانێكی نزیك لە خۆیان‬ ‫دڵ��ی��ان ب��ەو دۆخ��ە ئ��اس��وودەی��ە‪،‬‬ ‫لێرەوە هێزەكان وا هەستدەكەن‬ ‫ئەگەر وابكەن وەك پڕۆسەیەكی‬ ‫دیموكراسی باسیدەكەن بەتایبەت‬ ‫هێزێكی سنگ دەرپ��ەڕی��وی وەك‬ ‫پارتی‪ ،‬كە وەك براگەورە لە خۆی‬ ‫دەڕوان��ێ��ت‪ ،‬ئەگەرچی گ��ۆڕان وا‬ ‫تەماشای ناكات‪ ،‬بەاڵم یەكێتی ئەو‬ ‫نەخۆشی‌و دەردەی هەیە هەرگیز‬ ‫س��ەرك��ردەك��ان��ی��ان تەفاهومیان‬ ‫لەنێواندا بەدیناكرێت‪ ،‬پێدەچێت‬ ‫تا ئاستێك پارتی دەستی هەبێت‬ ‫لەو ئاڵۆزییانەی ناوخۆی یەكێتی‪،‬‬ ‫یان ئەگەر دەستیشی نەبێت ئەوا‬ ‫ب��ەه��ۆی ب��ڕی��اری یەكەمی پارتی‬ ‫ل��ە ك��وردس��ت��ان‌و ت��ا ڕادەی���ەك لە‬

‫‪32‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫بەغدا سەركردەكانی بەشێوەیەك‬ ‫ت���وڕە كردبێت وەك پالنێك بۆ‬ ‫بێئاگابوونی لە گۆڕانكارییەكانی‬ ‫ح��ك��وم��ەت‌و پ��ەرل��ەم��ان‌و پۆستە‬ ‫سیادییەكان‪ ،‬چونكە لە زۆربەی‬ ‫كاتدا یەكێتی دوای تەشكیالتی‬ ‫حكومەت‌و دابەشكردنی دەسەاڵتەكان‬ ‫ئینجا چ لە هەرێم بێت یان لە بەغدا‬ ‫ئەو كێشمە كێشمە تووشی یەكێتی‬ ‫بكات كە درەنگ لە گۆڕانكارییەكان‬ ‫ب��ەئ��اگ��ادێ��ت‪ ،‬ئ��ەم��ەش بیئاگایی‬ ‫سەركردەكان دەگەیەنێت ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی دەمێنێتەوە پێویستە پارتی‬ ‫عاقاڵنە مامەڵە بكات دیسان بەگژ‬ ‫نەیارەكانی نەچێتەوە‪ ،‬كە زۆر‬ ‫ل��ەخ��ۆی بچوكترە‪ ،‬ئ��ەگ��ەر لەم‬ ‫هەڵبژاردنەدا تووشی دۆڕان هات‬ ‫ئ���ەوا ب��ە س��ادەی��ی وەریبگرێت‪،‬‬ ‫ن��ەك ك��اردان��ەوە درووستبكات‌و‬ ‫دیكتاتۆریەتی خۆی دروستبكات‪ ،‬كە‬ ‫ئەوەش ڕەنگە چاوەڕوانكراو بێت‪،‬‬ ‫كە پارتی وا لە هێزێكی هاوپەیمانی‬ ‫چەندین ساڵەی خۆی بێزارە ئیدی‬ ‫چۆن لە هێزێكی تازە قبوڵ دەكات‬ ‫بێتە گۆڕەپانی ملمالنێیەكان‪ ،‬كە ئەم‬ ‫تێڕوانینەی پارتی تاریكبیرانەیەو‬ ‫دەنگی تازە قبوڵناكات‌و لەوەتەی‬ ‫دروستبوونیەوە وەك هێزی ئەوەڵ‬ ‫دەركەوتووە‪ ،‬بێمنەتی ئەمجارەشی‬ ‫ب��ەرام��ب��ەر یەكێتی ب��ە لیستی‬ ‫جیا خ��ۆی لە خۆیدا گومانێكەو‬ ‫لێكدانەوەكانی وادەبینرێت هێزێكی‬ ‫شاراوە دیوارەكانی دەسەاڵتی پارتی‬ ‫بپارێزێت‪ ،‬كە ئایا ئەو دیوارانە‬ ‫الستیكین یان كۆنكرێتی؟ هاوكات‬ ‫ل��ەس��ەر یەكێتی نیشتیمانیش‬ ‫پێویستە بەسەربەرزانە بدۆڕێنێت‪،‬‬ ‫ن��ەوەك براوەیەكی هاوپەیمانی‬ ‫ژمارە دوو‪ ،‬یان سێبەر‌و پاشكۆیەتی‬ ‫قبوڵبكات‪ .‬دەركەوتنەكانی هێزە‬ ‫ب��وغ��زێ��ن��راوەك��ەی ئ��ەم��ج��ارەی‬ ‫ه���ەڵ���ب���ژاردن���ی���ش پ��ێ��دەچ��ێ��ت‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕان بێت لەبەرامبەر‬ ‫ئالۆزییەكانی پارتی‌و یەكێتی هێزی‬ ‫خۆی فراوانبكات‌و بەرەو هەولێریش‬

‫بكشێت‪ ،‬ب��ەاڵم وەك یەكگرتووی‬ ‫ئیسالمیی لێنەیەت‌و بتوانێت ببێتە‬ ‫هێزێكی ب��ورك��ان��ی ن��ەك س��ەراب‬ ‫ه��ەوڵ بۆكەمكردنەوەی قەبارەی‬ ‫پارتی بدات‪ ،‬یان هەر هیچ نەبێت‬ ‫ئەو ترسەی دڵی هەولێرو دهۆك‬ ‫نەهێڵێت كە پارتی دیموكرات حاكمە‬ ‫ل��ەو دەڤ���ەرەی سااڵنێكە خەڵكە‬ ‫بێالیەن‌و تەنانەت حزبیەكانی جگە‬ ‫لە پارتیش لێیدەترسن‪ ،‬ئەو ترسەی‬ ‫ئێستای سەر دڵی پارتی كە بەرەو‬ ‫هەڵبژاردنەكان تای س��ەری گەرم‬ ‫بووە‪ ،‬دەخوازین نەبێتە تەقینەوە‌و‬ ‫پەل بۆ هێزە ڕكابەرەكانی بهاوێت‪،‬‬ ‫كە ئیتر ناتوانین هەڵسەنگاندن بۆ‬ ‫ئ��ەوە بكەین ئەو حزبەی هەولێر‬ ‫جێی متمانە بێت بۆ سەالمەتی‬ ‫لەژێر دەسەاڵتەكەی‪ ،‬كە حزبەكەی‬ ‫سلێمانیش بەهەمانشێوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ت��اڕادەی��ەك نەتوانینی بووەتە‬ ‫ب��ۆ هێزەكانی‬ ‫هێزێكی الواز‬ ‫هاوشانی خ��ۆی وەك گ��ۆڕان كە‬ ‫لە هەڵبژاردنەكاندا یەكێتی تەنها‬ ‫دۆستی كاتی دەوێ‌ ‪ ،‬نەك دۆستێكی‬ ‫ك��ۆن��ی ب����رای ب��ەره��ەڵ��س��ت��ك��اری‬ ‫خ��ۆش��ی ن��ان��اس��ێ��ت‪ ،‬ئ���ەوەش لە‬ ‫مەبدەئی یەكێتی زۆر بە جوانی‬ ‫دەركەوتووە ‪ ،‬وەك پارتی ئاسا‬ ‫لەسنووری دەسەاڵتەكانی خۆیان وا‬ ‫گڤدەكەنەوە‪ ،‬دەبێ‌ لە خودی پارتی‌و‬ ‫سەرۆكەكەی بپرسین وەاڵمی هەبێت‬ ‫بۆچی وەك دێ��وەزم��ە بەرامبەر‬ ‫ب��ادی��ن��ان‌و هەولێرییەكان خۆی‬ ‫بە هێز ناشرین ك��ردووە؟ لێرەوە‬ ‫دەگەرێینەوە سەرباسەكەمان ‪،‬‬ ‫كە ئایا پارتی دەت��وان �ێ‌ وەاڵم��ی‬ ‫یەكێتی بداتەوە بە ئاشكراكردنی‬ ‫ف���ەردە دۆالرەك����ان‪ ،‬ی��ان یەكێتی‬ ‫چی لە بۆچوونەكانی بەرامبەر‬ ‫پ��ارت��ی بەكاریبینێ‌‪ ،‬ك��ە ئ��ەوەی‬ ‫زۆری��ش كاریگەربێت ڕووداوی ‪31‬‬ ‫ی ئابە وەك چەكێكی هەستیار كە‬ ‫دەمارەكانی پارتی ئەستووردەكات‪،‬‬ ‫لێرەوە ئایا ئەو هەواڵنەی یەكێتی‬ ‫سەردگرێت؟‬

‫عومەر عەلی غەفور‪:‬‬

‫دەسەاڵت هێندەی وەك‬ ‫ئیعتیبارێكی ئەخالقی حساب‬ ‫بۆ ئیسالمییەكان دەكات‪،‬‬ ‫هێندە وەك ڕەقەمێكی قورسی‬ ‫سیاسی حسابیان بۆ ناكات‬ ‫دیداری‪ :‬ئەنوەر عەرەب‬

‫ڕێ���گا‪ :‬جێكەوت���ی ئیس�ل�امییەكانی‬ ‫كوردس���تان ل���ە گۆڕەپان���ی سیاس���ی‬ ‫كوردس���تاندا ل���ەڕووی چۆنایەت���ی‌و‬ ‫چەندایەتیی���ەوە چ���ۆن دەبینیت؟ ئایا‬ ‫توانیوویانە مۆدێلێكی نوێ‌و تایبەت لە‬ ‫كاری سیاسی بێننە كوردستانەوە؟‬ ‫عوم���ەر عەل���ی غەف���ور‪ :‬ل���ەڕووی‬ ‫یاساییەوە هەر حزبێك مەرجەكانی حزبی‬ ‫سیاس���ی تێدابێت‌و مۆڵەت���ی كاركردنی‬ ‫بدرێت���ێ‪ ،‬مان���ای وایە قورس���اییەكی‬ ‫دیاریكراوی جەماوەری‌و سیاسی هەیەو‬ ‫بەپێی قورس���ایی‌و قەب���ارەی خۆی لە‬ ‫ش���ەقامدا‪ ،‬زۆر تا ك���ەم ڕۆڵی دەبێت‪،‬‬ ‫ئەم یاس���ایە حزب���ە ئیس�ل�امییەكانی‬ ‫كوردس���تانیش دەگرێت���ەوە‪ ،‬كە پاش‬ ‫(بەتێكڕایی) زیاتر لە بیست ساڵ كاری‬ ‫سیاسی‪ ،‬بەهەرسێكیانەوە (یەكگرتوو‪،‬‬ ‫كۆم���ەڵ‪ ،‬بزووتن���ەوە) دەبن���ە حزبی‬ ‫چ���وارەم لە كوردس���تان (دوای پارتی‌و‬ ‫یەكێتی‌و گ���ۆڕان)و ڕێژەكەیش���یان لە‬ ‫پەرلەمانی كوردس���تان‌و عێ���راق ئەوە‬ ‫ڕوونت���ر دەردەخ���ات كە لە باش���ترین‬ ‫حاڵەتیدا رێژەیان لە ‪ %15‬تێپەڕناكات‪،‬‬ ‫ئەگ���ەر بەجیای���ش وەریانبگرین ئەوا‬ ‫دەبنە حزبی چوارەم‌و پێنجەم‌و شەشەم‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا لە زۆربەی واڵتانی ناوچەكە‬ ‫حزبەكان���ی ئیس�ل�امی سیاس���ی ئەگەر‬ ‫زۆرین���ەی گەلیش نەب���ن‪ ،‬یەكەمی نێو‬ ‫هێزە سیاس���یەكان‌و ب���راوەی یەكەمی‬ ‫هەڵبژاردنەكانی واڵتەكانیانن‪.‬‬ ‫بەم پێی���ە ڕۆڵی���ان لە هاوكێش���ە‬ ‫سیاس���یەكاندا بەئەن���دازەی قەبارەی‬ ‫خۆیان‌و ڕەنگە بڵێم هەندێ كەمتریش���ە‬

‫لەو ئەندازەیە‪ ،‬واتە هەم كارەكتەرێكی‬ ‫پلەی���ەك نی���ن ل���ەو هاوكێش���انەداو‬ ‫دەس���ەاڵت هێن���دەی وەك ئیعتیبارێكی‬ ‫ئەخالقی حسابیان بۆ دەكات هێندە وەك‬ ‫ڕەقەمێكی قورسی سیاسی حسابیان بۆ‬ ‫ناكات‌و رەنگە زیادەڕویش نەبێ ئەگەر‬ ‫بڵێم هەندێكجار وەك ڕكابەرێكی الواز بۆ‬ ‫ماكیاژكردنی خۆی‌و پێدانی شەرعیەتێكی‬ ‫ڕووك���ەش بە هەڵبژاردنەكان س���وودی‬ ‫لێبینی���ون‪ ،‬وەك ل���ە س���ەردەمی دوو‬ ‫ئیدارەییدا باوبوو‪.‬‬ ‫ك���ە دەش���ڵێم «هەن���دێ كەمتر» لە‬ ‫ئەندازەی قەبارەی خۆیان كاریگەرییان‬ ‫هەیە‪ ،‬مەبەس���تم ئەوەی���ە ئەو حزبانە‬ ‫وەك حزبی سەرس���ەخت‌و سازشنەكەر‬ ‫لەسەر پرنسیپە سیاسیەكانیان ناویان‬ ‫دەرنەكردووە‪ ،‬بۆ نموونە بزووتنەوەی‬ ‫گۆڕان لەو دوو ساڵەدا كردوویەتی‪ ،‬یان‬ ‫وەك بزوتنەوەی حەماس لە فەڵەستین‬ ‫دەیكات‪ ،‬بەڵكو سیاسەتێكی سەرنەرم‌و‬ ‫ڕاڕاو ت���ا ڕادەی���ەك خۆشدەس���تیان‬ ‫ل���ە واقیعەك���ەدا هەی���ە‪ ،‬چاوێكی���ان‬ ‫ل���ە ئۆپۆزس���یۆنە‌و چاوەكەیتری���ان‬ ‫خولی���ای دەس���ەاڵتە‪ ،‬هەلومەرج���ی‬ ‫واقیعەكە ئەوان هەڵدەسوڕێنێت‪ ،‬نەك‬ ‫ئ���ەوان هەلومەرجەك���ە ئاراس���تە یان‬ ‫درووس���تبكەن‪ ،‬وەك ئەوەی بۆ نموونە‬ ‫هەردوو فراكس���یۆنی كۆمەڵ‌و یەكگرتوو‬ ‫ل���ە خوول���ی ڕاب���ردووی پەرلەمان���ی‬ ‫كوردس���تاندا‪ ،‬كە چ وەك ژمارەو ڕەنگە‬ ‫وەك كەس���ایەتی پەرلەمانتارەكانیش‬ ‫بەتێك���ڕا لە فراكس���یۆنی ئێس���تایان‬ ‫بەهێزتربوون‪ ،‬زۆر بەئاس���ایی‌و بەبێ‬ ‫كێشەیەكی ئەوتۆ بوونە پردی تێپەڕاندنی‬ ‫پرۆژە دەس���تووری هەرێمی كوردستان‪،‬‬

‫كەچی ل���ەم خولەدا فراكس���یۆنەكانی‬ ‫ئەوانی���ش داوای گەڕان���ەوەی پ���رۆژە‬ ‫یاس���اكە دەكەن بۆ هەمواركردنەوەی‪،‬‬ ‫ی���ان بزووتن���ەوە لەهەڵبژاردنەكان���ی‬ ‫پەرلەمان���ی كوردس���تاندا تان���ەی لە‬ ‫هاوپەیمانیكردن���ی كۆم���ەاڵ‌و یەكگرتوو‬ ‫لەگ���ەڵ دوو حزب���ی عەلمانیی بچوك‬ ‫دەدا‪ ،‬كەچی خۆی پاش كەمتر لە شەش‬ ‫مانگ‪ ،‬ب���وو ب���ە هاوپەیمانێكی الواز‬ ‫لەگ���ەڵ دوو حزبی عەلمان���ی گەورەو‬ ‫دەسەاڵتداردا‪ ،‬ئەمە سیاسەتی بانێك‌و‬ ‫دوو هەوایە‪.‬‬ ‫ئەم حاڵەت���ە ڕاڕاییە وای لێكردوون‬ ‫نەتوان���ن خۆیان لەس���ەر زەمینەیەكی‬ ‫چەس���پاوو دیدگایەك���ی رۆش���ن‬ ‫س���اغبكەنەوە‪ ،‬هەربۆی���ە بە بڕوای من‬ ‫نەیانتوانیوە تەرزێكی نوێ‌و تایبەت لە‬ ‫كاری سیاس���ی بێننەكایە كە زەمانەتی‬ ‫گەش���ەی بەردەوام‌و چەقنەبەس���تنیان‬ ‫لەنێ���و بازنەیەكدا ب���كات‪ ،‬لێرەوەیە‬ ‫گەشەیشیان سنووردارەو بارتەقای ئەو‬ ‫هەموو تەمەنەیان نیە‪.‬‬ ‫ڕێ���گا‪ :‬ل���ە س���احەی سیاس���ی‬ ‫كوردس���تاندا چەند پارتێكی سیاس���ی‬ ‫ئیس�ل�امی هەن‪ ،‬ئایا بوونی هەموویان‬ ‫زەرورەت���ەو دەكرێ���ت بوترێت هیچیان‬ ‫بەدیلی ئەویتریان نیی���ەو هەریەكەیان‬ ‫جیهانبین���ی‌و بیركردن���ەوەی جیاوازی‬ ‫هەیە؟‬ ‫عومەر عەل���ی غەف���ور‪ :‬ئێمە هەقی‬ ‫ئەوەم���ان نییە ش���ەرعیەتی ب���وون لە‬ ‫هیچ حزبێك بكێش���ینەوە كە بنكەیەكی‬ ‫جەم���اوەری تایبەت���ی هەبێت النی كەم‬ ‫بەش���ی ئەوەندەی بتوانێت كورسییەكی‬ ‫پەرلەمان بەدەس���تبێنێت‪ ،‬جا ئیسالمی‬ ‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪33‬‬

‫بێ���ت ی���ان غەی���رە ئیس�ل�امی‪ ،‬ئەوە‬ ‫دیموكراس���یەتەو جێی هەم���وو ڕەوت‌و‬ ‫مەیلێكی تێدادەبێتەوە كە بە چوارچێوەی‬ ‫گەمەی دیموكراس���ی‌و ملمالنێی مەدەنی‬ ‫قای���ل‌و پابەندب���ێ‪ ،‬بچوكترین حزبی‬ ‫ئیس�ل�امی بزوتنەوەیە دوو كورسی لە‬ ‫پەرلەمان���ی كوردس���تاندا هەیە‪ ،‬واتە‬ ‫الن���ی كەم دە هەزار ئەن���دام‌و الیەنگری‬ ‫هەیە‪ ،‬ب���ەاڵم لەن���او تەوژمەكانیتردا‬ ‫ڕەنگ���ە ب���ە دەرزەنێكیان���ەوە ئەوەندە‬ ‫الیەنگریان نەب���ێ‌و بودجەی گەورەیش‬ ‫لە حكوم���ەت وەردەگرن‪ ،‬چ���وار پێنج‬ ‫حزب���ی چەپی نێ���و لیس���تی عەدالەتی‬ ‫كۆمەاڵیەتی‪ ،‬كە حزبی دێرینیش���ن‪ ،‬لە‬ ‫هەڵبژاردنە پەرلەمانیەكەی كوردس���تان‬ ‫ل���ە ‪ 2009‬بەهەموویانەوە بەنقەنق یەك‬

‫مەگەر‬ ‫موعجیزەیەك‬ ‫ڕووبدات ئەگینا‬ ‫لە مەودایەكی‬ ‫بەرچاودا دوورە‬ ‫ئیسالمییەكان ببنە‬ ‫حزبی دەسەاڵتدار‬ ‫لە كوردستان‬ ‫كورسییان بەدەستهێنا‪.‬‬ ‫كەواتە لەڕووی سیاسییەوە بوونیان‬ ‫ئاس���اییە‪ ،‬دەمێنێت���ەوە ل���ە رووی‬ ‫فیكری دین���ی‌و پرۆژەی ئیس�ل�امییەوە‬ ‫چەن���دە ئاس���اییە‪ ،‬وەك دەزانین جگە‬ ‫لەو س���ێ حزبە رەس���مییە‪ ،‬رێكخستنی‬ ‫ئیس�ل�امیتریش ه���ەن ك���ە بەئاش���كرا‬ ‫چاالكییان هەیە‌و وەك حزب خۆیانیان‬ ‫رانەگەیان���دووە‪ ،‬لەوان���ە كۆمەڵ���ی‬ ‫نوورو س���ەلەفیەكان‌و هیتریش؟ بەندە‬ ‫وایدەبینم ئێس���تا جیاوازییەكی شایانی‬ ‫باس لەنێوان بیركردنەوەی سیاس���یی‬ ‫ئەو س���ێ حزبە ئیسالمیەدا نیەو شتێك‬ ‫نی���ە بەن���اوی زەرورەتی بوونی س���ێ‬ ‫حزبی ئیس�ل�امی‪ ،‬ب���ەو واتایەی ئەگەر‬ ‫یەكێكیان نەبێ بۆش���ایی‌و السەنگیەك‬

‫‪34‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫ل���ە گۆڕەپانەك���ەدا دروس���تبكات‪ ،‬لە‬ ‫هەم���وو بارەكاندا بەش���ە دنیاییەكەی‬ ‫بیرو هەس���تی ئ���ەو خەڵك���ە لەمپەرە‬ ‫لەبەردەم ئ���ەوەی لەباتی ئەوەی پێنج‬ ‫حزب بن‪ ،‬س���ێ بن‌و لەباتی ئەوەی سێ‬ ‫بن‪ ،‬یەك بن‪ ،‬لەگەڵ ئەوەش���دا ڕێزمان‬ ‫ب���ۆ بڕیاریان هەی���ە‪ ،‬چونكە ئەوانیش‬ ‫مرۆڤن‌و بونەوەرێكی لە جەستە‌و خوێن‌و‬ ‫هەست‌و نەست دروس���تكراوی ئەم دنیا‬ ‫مادیی���ەن‪ ،‬بەاڵم گرنگ���ە بەجورئەتەوە‬ ‫دان بەو كاریگەریی���ەی ڕەهەندە مادی‌و‬ ‫دنیاییەكانیان���دا بنێ���ن‌و وا بی���ر ل���ە‬ ‫خۆی���ان‌و پرۆژەكانی���ان نەكەنەوە كە‬ ‫وەحی ئاسمانن‪.‬‬ ‫ڕێ���گا‪ :‬پێتوای���ە ئیس�ل�امییەكانی‬ ‫كوردستان بەم تێگەش���تنەی ئێستایان‬ ‫توانس���ت‌و لێهاتوویی حكومەتدارییان‬ ‫هەبێت؟‬ ‫عوم���ەر عەلی غەفور‪ :‬ج���ارێ زووە‬ ‫باس ل���ە حكومەتداری ئیس�ل�امییەكان‬ ‫ل���ە كوردس���تان بكەی���ن‪ ،‬چونكە وەك‬ ‫پێش���تر باس���كرا ل���ە ڕووی قەبارەی‬ ‫جەماوەری‌و سیاس���ییەوە زۆر لەدوان‌و‬ ‫مەگ���ەر موعجیزەیەك ڕووبدا ئەگینا لە‬ ‫مەودایەكی بەرچاودا دوورە ببنە حزبی‬ ‫دەسەاڵتدار لە كوردستان‌و رەنگە هێزیتر‬ ‫هەب���ن زیاتر ل���ەوان كاندیدب���ن بگەنە‬ ‫حكومەت‪ ،‬بۆیە زووە باس لەوە بكەین‬ ‫ئاخ���ۆ حكومەتداریی���ان پێدەكرێ یان‬ ‫نا‪ ،‬ئەمە لەالیەك‪ ،‬لەالیەكیتریش���ەوە‬ ‫حكومەتی ئێستا حكومەتی دیموكراسین‬ ‫نەك ش���مولی‪ ،‬بۆیە ئیسالمییەكان لە‬ ‫هیچ واڵتێكی ئیسالمیدا ناتوانن حكومەتی‬ ‫ش���مولی‌و تاكەحزب���ی دابمەزرێنن كە‬ ‫خۆیان حاكمی موتڵەقب���ن‌و هەر ئەوان‬ ‫كارەكت���ەری سیاس���ی ڕاس���تەقینەی‬ ‫واڵت بن‪ ،‬ئەزموونی س���ەركەوتنەكانی‬ ‫ئیخوان‌و ئیس�ل�امییەكان لە هەڵبژاردنە‬ ‫پەرلەمانییەكان���ی میس���رو س���ودان‬ ‫بەڵگەیەكی روونە لەس���ەر سنوورداریی‬ ‫دەس���ەاڵتی حزب���ە حاكم���ەكان‌و ڕۆڵی‬ ‫گەورەی هێزە تەقلیدی‌و جەماوەرییەكان‬ ‫لەس���ەر واقیعی سیاس���ی‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫پاش پەرەسەندنەكانی بەهاری عەرەبی‬ ‫ك���ە ڕۆڵ���ی حزب���ە دەس���ەاڵتدارەكانی‬ ‫زۆر بەرتەس���ككردووەو ه���ەر حزبێكی‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنی مامناوەن���دو كەمینەیش‬ ‫ل���ەڕووی جەماوەریی���ەوە دەتوان���ێ‬ ‫حكومەت س���ەغڵەت بكات‌و شەرعیەتی‬ ‫بخاتە ژێر پرسیارەوە‪.‬‬

‫لەالی سێیەمیشەوە پاش سەركەوتنی‬ ‫ئەو حزبانەو دەستەپاچەییان لەئاست‬ ‫پێشكەش���كردنی نموونەیەك���ی بێوێنە‬ ‫لە ئیدارەو حكومەت���داری (جا هۆكانی‬ ‫ئەم���ە هەرچیبن‪ :‬زاتی ی���ان مەوزوعی)‬ ‫ئ���ەو ڕەون���ەق‌و س���یحرەی خیتاب���ی‬ ‫ئیس�ل�امی كاڵدەكاتەوە كە لەمەوپێش‬ ‫لە دەرەوەی دەسەاڵت ئیددیعایاندەكرد‬ ‫ب���ەوەی ئ���ەوان دەتوانن ن���ەك تەنیا‬ ‫بەهەش���تی ئ���ەو دنیا‪ ،‬ل���ەم دنیایش‬ ‫بەهەش���تێك بۆ گەالنی���ان بێننەكایە‪،‬‬ ‫چونك���ە وادەردەكەوێ���ت ئەوانی���ش‬ ‫ڕەقەمێكی نۆرماڵ‌و ئاسایی‌و دنیایین لە‬ ‫هاوكێشەی سیاس���یەت‌و دەوڵەتداریدا‌و‬ ‫عەسای س���یحرییان پێنییە‪ ،‬لەبەرئەوە‬ ‫ئیت���ر ڕۆژی دروش���م‌و قس���ەی تیۆری‬ ‫بەس���ەرچووەو ئەزموونی ك���رداری لە‬ ‫دەس���ەاڵتدا س���ەنگی مەحەك���ە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ناخۆشبەختانە قەیرانە سیاسییەكانی‬ ‫میس���رو تونس لە س���ایەی دەسەاڵتی‬ ‫ئیخوان موس���لیمین‌و ئیس�ل�امییەكاندا‬ ‫ڕەنگدان���ەوەی خراپی لەس���ەر پێگەی‬ ‫ئیسالمییەكانی كوردس���تانیش دەبێت‪،‬‬ ‫ك���ە لەئەنجامی ئەو كێش���انەدا لە ‪/19‬‬ ‫‪ 2013 /2‬حەم���ادی جەبالی س���ەرۆكی‬ ‫حكومەت���ی تونس لە حزب���ی نەهزەی‬ ‫دەستیلەكاركێش���ایەوەو‬ ‫ئیس�ل�امی‬ ‫لەمیس���ریش كێش���ەكە تەنیا لەنێوان‬ ‫ئیس�ل�امی‌و عەلمانییەكاندا نەمایەوەو‬ ‫پەلیكێش���ایە نێ���و خ���ودی بازن���ە‬ ‫ئیس�ل�امییەكەش (لەنێ���وان ئیخ���وان‌و‬ ‫حزبی ن���وری س���ەلەفی)‪ ،‬ئ���ەوە بوو‬ ‫ل���ە ‪ 18‬ئ���ەم مانگە (ش���وبات) محەمەد‬ ‫مورسی س���ەرۆككۆماری ئیخوانی میسر‬ ‫(س���ەرۆكی پێش���ووی حزبی ئ���ازادی‌و‬ ‫دادپەروەریی سەر بە ئیخوان) بەتۆمەتی‬ ‫خراپ بەكارهێنانی پۆستەكەی‪( ،‬خالد‬ ‫عەلەمەدین) ڕاوێژكارە س���ەلەفیەكەی‬ ‫ب���ۆ كاروب���اری ژینگە (ك���ە یەكێكە لە‬ ‫سەركردەكانی حزبی نوری سەلەفی) لە‬ ‫كارەكەی دوورخستەوە‪ ،‬بەو هۆیەشەوە‬ ‫پەیوەندییەكانی���ان گ���رژی تێك���ەوت‌و‬ ‫عەلەمەدین داوایكرد مورس���ی بەڕەسمی‬ ‫داوای لێبوردن���ی لێب���كات بەهۆی ئەو‬ ‫زیان���ەی بەه���ۆی بڕیارەكەی���ەوە بە‬ ‫سومعەی گەیش���تووە‪ ،‬هەروەها (نادر‬ ‫بەككار) وتەبێ���ژی حزبی نور داوای لە‬ ‫مورسی كرد مادام پشتبەستن بە دەنگۆو‬ ‫(وتی وتی) بڕیاری لەكار الدان دەردەكا‪،‬‬ ‫دەستلەكار بكێشێتەوە‪.‬‬

‫دابەزینی یەكێتی‌و پارتی بەلیستی‬ ‫جیا چ كاریگەرییەكی دەبێت لەسەر‬ ‫پرۆسەی سیاسی لەكوردستاندا‬

‫ڕاپۆرتی ‪:‬ئەنوەر حمەغەریب‬ ‫لەئێستادا دەنگۆی هەڵبژاردن‌و‬ ‫بەجیا دابەزینی حزبە سیاسییەكان‬ ‫ب��ەگ��ش��ت �ی‌و ی��ەك��ێ��ت �ی‌و پارتیش‬ ‫بەتایبەت ل��ەئ��ارادای��ە‪ ،‬كەچەند‬ ‫ساڵێكە ئەو دوو حزبە بەیەكەوەو‬ ‫ل��ەچ��وارچ��ێ��وەی ی���ەك لیستدا‬ ‫داب���ەزی���ون‌و چ��ەن��د كابینەیەكی‬ ‫حكومەتیان پێكهێناوەو وەك‬ ‫چاودێرانی سیاسی‌و ڕۆشنبیران‌و‬ ‫حزبە سیاسییەكانیش ئاماژەیان‬ ‫ب���ۆ ك�����ردووە ئ���ەو ب��ەی��ەك��ەوە‬ ‫دابەزینە جۆریك لەچەقبەستویی‬ ‫لەپرۆسەی سیاسی لەكوردستاندا‬ ‫درووستكردووەو بووەتە كۆسپێكی‬ ‫گ����ەورەش ل���ەب���ەردەم پ��رۆس��ەی‬

‫دیموكراسیدا بۆیە بەمدواییانە ئەم‬ ‫پرسە لەالیەن بەرپرسانی بااڵی‬ ‫یەكێتییەوە ئەوەیان ڕاگەیاندووە‬ ‫كە لە هەڵبژاردنی داهاتوودا یەكێتی‬ ‫بەجیا بەشداری هەڵبژاردنەكان‬ ‫دەكات‪ ،‬لەم ڕاپۆرتەدا بۆچوونی‬ ‫چ��ەن��د كەسایەتییەكی سیاسی‬ ‫ح��زب��ەك��ان‌و پ��ەرل��ەم��ان��ت��اران‌و‬ ‫چاودێری سیاسیمان وەرگرتووە‬ ‫س����ەالم ع���ەب���دواڵ ئ��ەن��دام��ی‬ ‫مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی‬ ‫ك��وردس��ت��ان دەڵ��ێ��ت» ب��ڕی��اردان‬ ‫بۆ بەشداریكردن لەهەڵبژاردن‬ ‫بەلیستی ج��ی��اواز‪ ،‬م��اف��ی هەر‬ ‫حزبێكە لەواڵتێكی دیموكراتدا‪،‬‬ ‫ڕەن��گ��ە ب��ەزی��ان��ی ه��ی��چ الی��ەك‬ ‫تەواونەبێت‪ ،‬بەڵكو هەریەكەو‬ ‫سەنگ‌و قەبارەی درووستی خۆی‬

‫بۆدیاردەكەوێت‪ ،‬گرنگی نیشاندانی‬ ‫ڕووی واق��ی��ع��ی دی��م��وك��رات��ی‌و‬ ‫بڕیاری سەربەخۆی هەموو حزبە‬ ‫سیاسییەكان دەردەخات لەهەرێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬كە هەرێمێكە‪ ،‬ئازادی‌و‬ ‫سەربەخۆیی‌و بیری سیاسی تێدا‬ ‫بەرقەرارە ‪.‬‬ ‫ب���ڕی���اردان ب��ە ب��ەش��داری��ك��ردن‬ ‫بەلیستی ئ�����ازادو س��ەرب��ەخ��ۆ‬ ‫هۆكارێكیش دەبێت بۆ ڕازیبوون‬ ‫بەدەرەنجامەكانی لەالیەن هەموو‬ ‫الی��ەك‪ ،‬چونكە قەبارەی ڕاستی‬ ‫خۆی دەردەكەوێت‪.‬‬ ‫دان��ا سەعید سۆفی ئەندامی‬ ‫پ��ەرل��ەم��ان��ی ك��وردس��ت��ان لەسەر‬ ‫لیستی یەكێتی ب��ۆ ڕێگا وت��ی»‬ ‫بێگومان بەشداریكردنی یەكێتی‌و‬ ‫پارتی لە هەڵبژاردن بەلیستی جیا‬ ‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪35‬‬

‫كاریگەری دەبێت لەسەر پرۆسەی‬ ‫سیاسی ل��ەه��ەرێ��م‪ ،‬ب���ەاڵم نەك‬ ‫بەقەدەر ئەنجامی هەڵبژاردنەكان‬ ‫كەلەوانەیە نەخشەی سیاسی‌و‬ ‫هاوسەنگی هێز بگۆڕێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەموو ئەمانە بەندە بەڕێككەوتنی‬ ‫پێشوەختە‪ ،‬بۆ نمونە دەكرێت هەر‬ ‫حزبەو بەلیستی جیا بەشداری‬ ‫هەڵبژاردن بێت‪ ،‬بەاڵم هاوپەیمانبن‬ ‫لەدرووستكردنی حكومەتدا نابێت‬ ‫ئ��ەوە لەیادبكەین كە ئەنجامی‬ ‫هەڵبژاردنەكان تاكە فاكتەری‬ ‫یەكالكەرەوەنییە‪ ،‬چونكە یەكێتی‌و‬ ‫پارتی هەریەكەو دەسەاڵت‌و ئەمری‬ ‫‌واقیعیان هەیە بەسەر نیوە بەنیوەی‬ ‫هەرێم‪ ،‬لەهەرێم تائێستا ئێمە‬ ‫ناتوانین باس لەدەستاودەستی‬ ‫ئاشتییانەی دەسەاڵت بكەین‪ ،‬ئەمە‬ ‫بێجگە لەوەی یاریكردن بەزەمینەو‬ ‫ئەنجامەكانی هەڵبژاردن هەیە‪ .‬ئێمە‬ ‫لەبەردەم چەند سیناریۆیەكداین‬ ‫یەكەم‪ :‬یەكێتی‌و پارتی بەلیستی‬ ‫جیا بەشداری هەڵبژاردن دەكەن‪،‬‬ ‫بەاڵم هاوپەیمان دەبن بۆ پێكهێنانی‬

‫َ‬ ‫يةكيتي بةردةوامة‬ ‫هةلكشاني جةماوةريي َ‬

‫‪36‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫ح��ك��وم��ەت‪ ،‬گ��رف��ت��ەك��ان��ی ئ��ەم‬ ‫سیناریۆیە بریتییە لەڕێككەوتن‬ ‫ل��ەس��ەر ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی س��ەرۆك��ی‬ ‫هەرێم‌و هەڵبژاردنی ئەنجومەنی‬ ‫پ��ارێ��زگ��اك��ان‪ ،‬ه�����ەردوو ح��زب‬ ‫ب��ەرژەوەن��دی‌و ناكۆكییان دەبێت‬ ‫ل��ەس��ەر ئ��ەم دوو هەڵبژاردنە‪،‬‬ ‫ناكرێت یەكێتی دەنگ بەكاندیدی‬ ‫پارتی ب��دات بۆ سەرۆكی هەرێم‬ ‫لەكاتێكدا بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمان‬ ‫لیست‌و ب��ەرن��ام��ەی ج��ی��اوازی��ان‬ ‫هەبێت‪ ،‬هەروەها لیستی جیاوازی‬ ‫یەكێتی بۆ پەرلەمان لەو ئەگەرەمان‬ ‫نزیكدەكاتەوە كەلەسەر ئاستی‬ ‫پارێزگای سلێمانی یەكێتی‌و گۆڕان‬ ‫لێكنزیكببنەوە‬ ‫سیناریۆی دووەم ئەوەیە كەهەر‬ ‫حزبەو بەلیستی جیاواز بەشداری‬ ‫هەڵبژاردن دەكات‌و هاوپەیمانێتی‌و‬ ‫پ��رس��ی پێكهێنانی حكومەتی‬ ‫بنكە ف���راوان دوای ه��ەڵ��ب��ژاردن‬ ‫ئەنجامدەدرێت‪ ،‬بەاڵم دیسانەوە‬ ‫یەكێتی‌و پارتی ئەكتۆری سەرەكی‬ ‫ئ��ەم هاوپەیمانیەتییە دەب��ن‪،‬‬

‫ئەگەری بەشداری ئۆپۆزیسۆنیش‬ ‫هەیە لەحكومەتی بنكەفراوان ئەگەر‬ ‫بەشداربن لەداڕشتنی بەرنامەی‬ ‫حكومەت‌و هەندێ پۆستی گرنگیان‬ ‫پێبدرێت لەدەسەاڵتی یاسادانان‌و‬ ‫جێبەجێكردن‬ ‫س��ی��ن��اری��ۆی س��ێ��ی��ەم‪ ،‬كەلە‬ ‫ه��ەم��ووی��ان خ��راپ��ت��رە‪ ،‬ئ��ەوەی��ە‬ ‫ك��ەه��اوپ��ەی��م��ان��ی��ی��ەت��ی��ی��ەك��ان‌و‬ ‫ن��ەخ��ش��ەی سیاسی وەك خۆی‬ ‫دەمێنێتەوە‪ .‬ب��ەر لەهەر شتێك‬ ‫ی���اس���ای ه���ەڵ���ب���ژاردن���ەك���ان‌و‬ ‫‌وادەی ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەك��ان‪ ،‬وات��ە‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەك��ان بەسیستمی‬ ‫ك��راوە‪ ،‬نیمچەكراوە یان داخ��راو‬ ‫ئ���ەن���ج���ام���دەدرێ���ت‪ ،‬ه���ەروەه���ا‬ ‫ه���ەڵ���ب���ژاردن���ی ئ��ەن��ج��وم��ەن��ی‬ ‫پ���ارێ���زگ���اك���ان‪ ،‬پ���ەرل���ەم���ان‌و‬ ‫س���ەرۆك���ی ه���ەرێ���م ب��ەی��ەك��ەوە‬ ‫ئ��ەن��ج��ام��دەدرێ��ن ی���ان بەجیا‪،‬‬ ‫ئەمانە نەك بۆچوونی جیاواز الی‬ ‫حزبەكان درووستدەكات‪ ،‬بەڵكو‬ ‫یەكالكەرەوەش دەبن بۆ هەریەك‬ ‫لەو سیناریۆ جیاوازانە‪.‬‬

‫دان��ا سەعید سۆفی لەدرێژەی‬ ‫قسەكانیدا وتیشی» ڕاستییەكەش‬ ‫ئەوەیە كە ڕێككەوتنی ستراتیژیی‬ ‫نێوان یەكێتی‌و پارتی بووەتە هۆی‬ ‫بەرتەسككردنەوەی مەودای گەمەی‬ ‫سیاسی‌و پانتایی دیموكراسی‪،‬‬ ‫پرسیارەكە لێرەدا ئەوەیە‪ ،‬ئایا‬ ‫بەشداریكردنی یەكێتی‌و پارتی‬ ‫بەلیستی جیا لە هەڵبژاردنەكان‬ ‫ب��ری��ت��ی��ی��ە ل��ەپ��ێ��داچ��وون��ەوەو‬ ‫ه����ەڵ����وەش����ان����دن����ەوەی ئ���ەو‬ ‫ڕێككەوتنە ستراتیژییەو دواجار‬ ‫بەرفراوانبوونی م��ەودای گەمەی‬ ‫سیاسی‌و پانتایی دیموكراسی‪،‬‬ ‫ئەو گوتارەی كە تا ئێستا زاڵبووە‬ ‫سیاسییەكانی‬ ‫لەپەیوەندییە‬ ‫هەرێم‪ ،‬گوتاری دەس��ەاڵت بووە‪،‬‬ ‫وات����ە وی���س���ت‌و ب����ەرژەوەن����دی‬ ‫یەكێتی‌و پارتی ڕەنگڕێژی گوتارە‬ ‫سیاسییە زاڵ���ەك���ەی ك����ردووە‪.‬‬ ‫ئەوەی كەمانای هەبووە لەگەمەی‬ ‫سیاسی هەرێمدا پەیوەندی نێوان‬ ‫یەكێتی‌و پارتی بووە‪ ،‬بەداخەوە‬ ‫نەكۆمەڵگای‬ ‫نەهەڵبژاردنەكان‪،‬‬ ‫مەدەنی‌و نەئۆپۆزسیۆن تائێستا‬ ‫نەبوونەتە فاكتەری یەكالكەرەوەو‬ ‫گ��ۆڕی��ن��ی دۆخ���ی چەقبەستووی‬ ‫سیاسی لەهەرێم‪ ،‬لەو ڕوانگەیەوە‬ ‫بەشداری یەكێتی‌و پارتی بەلیستی‬ ‫جیا لەهەڵبژاردنەكان لەوانەیە‬ ‫ببێتە هۆی كرانەوەی دەروازەیەك‬ ‫ب����ەڕووی گ��ۆڕان��ك��اری سیاسی‬ ‫لەهەرێم‪ ،‬بەاڵم ئەمە ئەگەرێكەو‬ ‫مەرج نیە‬ ‫هەڤاڵ عەبدواڵ ئەندامی كۆمیتەی‬ ‫ناوەندی حزبی زەحمەتكێشانی‬ ‫كوردستانیش پێیوایە هەڵبژاردنی‬ ‫ئایندە لەكوردستاندا بەلیستی‬ ‫جیاوازی یەكێتی‌و پارتی یاخود‬ ‫هەر الیەنێكیتر بێگومان لەقازانجی‬ ‫پرۆسەی دیموكراسیدایە بۆئەوەی‬ ‫بنەماكانی دیموكراسی‌و پرۆسەی‬ ‫دیموكراسی وێنابكەین‪ ،‬بۆیە‬ ‫لەكوردستاندا هەرچەند لیستی‬ ‫جیاواز هەبێت بەقازانجی پرۆسەی‬ ‫دیموكراسی تەواودەبێت‪.‬‬

‫دیارە ئێمە وا سەیری پرۆسەكە‬ ‫دەكەین‌و بەڕای ئێمە دۆڕاوو براوە‬ ‫گرنگ نییە ئ��ەوەن��دەی لەخەمی‬ ‫پرۆسەكەداین‪ ،‬بەشداری بەلیستی‬ ‫جیاواز بۆ هەر الیەنێك بۆئەوەیە‬ ‫بزانرێت پێگەی خۆی چەندە لەنێو‬ ‫كۆمەڵگادا‪.‬‬ ‫بۆیە پێویستە هەموو الیەكیش‬ ‫كاتێك باس لەدیموكراسی دەكەین‬ ‫پێویستە ب��ەر لەهەموو شتێك‬ ‫قەناعەتمان بەدەستاودەستكردنی‬ ‫دەس������ەاڵت ه��ەب��ێ��ت ل��ەڕێ��گ��ەی‬ ‫سندوقەكانی دەنگدان‪ ،‬هەربۆیەش‬ ‫ناكرێت ئەم دوو الیەنە تاسەر هەر‬ ‫بەیەك لیست لەهەڵبژاردنەكان‬ ‫داب�����ەزن‪ ،‬چ��ون��ك��ە گ��ۆڕان��ك��اری‬ ‫لەئارادایەو خەڵك‌و الیەنیتریش‬ ‫دێ��ن��ە م��ەی��دان��ەك��ەو ئ��ەوك��ات��ە‬ ‫هاوپەیمانیش لەگۆڕانكاریدایە‪،‬‬ ‫لەدوای ئەنجامی هەڵبژاردنەكان‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم پێویستە ه��ەم��وو الی��ەك‬ ‫كاركردنمان بۆئەوە بێت بەمەبەستی‬ ‫جوانكردنی پرۆسەی دیموكراسی‌و‬ ‫بەدامەزراوەیكردنی دامودەزگاكانی‬ ‫حكومەتی هەرێم بێت‪.‬‬ ‫لەكۆتاییدا جارێكیتر جەخت‬ ‫ل��ەس��ەر ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی لیستی‬ ‫جیاواز لەكوردستان دەكەمەوە‬ ‫ب��ۆخ��زم��ەت��ك��ردن��ی پ��رۆس��ەك��ەو‬ ‫دوور لەبەكارهێنانی تەزویرو‬ ‫توندوتیژی لەكاتی ئەنجامدانی‬ ‫پرۆسەی هەڵبژاردن‪.‬‬ ‫س����ەالح م����ەزن ه��ەڵ��س��وڕاوی‬ ‫ب���زوت���ن���ەوەی گ��ۆڕان��ی��ش وت��ی‪:‬‬ ‫هێشتا ن��ە یەكێتی نیشتیمانی‬ ‫كوردستان‌و نەپارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان‪ ،‬خۆیان لەسەرئەوە‬ ‫یەكالنەكردووەتەوە‪ ،‬تابگەنە ئەوەی‬ ‫بڕیاری كۆتایی لەسەرئەوەبدەن‪،‬‬ ‫ئاخۆ بەلیستی هاوبەش یان لیستی‬ ‫جیا بەشداری لەهەڵبژاردنەكانی‬ ‫داه���ات���وو دەك�����ەن‪ ،‬ل���ەه���ەردوو‬ ‫حالەتدا‪ ،‬دی��ارە وادەخ��وازێ‪ ،‬كە‬ ‫دووب����ارەو ب��ەش��ێ��وازی ج��ی��اواز‪،‬‬ ‫چاو بەرێككەوتننامەی ستراتیژیی‬ ‫بخشێننەوە‪ ،‬لێرەو لەوێ لەسەر‬

‫زاری بەرپرسەكانی یەكێتی‪ ،‬ئەو‬ ‫شەرمە دەشكێنن‌و ئ��ەوە دەڵێن‌و‬ ‫نایشارنەوە كەبەتەنیا دادەبەزن‪،‬‬ ‫هەرچۆن بێت‪ ،‬لەهەردوو حاڵەتدا‪،‬‬ ‫پێشوەچون دروستدەبێت‪ ،‬چونكە‬ ‫لەنێوخودی ڕی��زەك��ان��ی پارتی‌و‬ ‫یەكێتی هەتاگەر بەیەك لیست‬ ‫داب�����ەزن‪ ،‬ڕەن���گ���دان���ەوەو بگرە‬ ‫پەرچەكرداری لێدەكەوێتەوە‪ ،‬جارێ‬ ‫لەالی پێشەوە‪ ،‬دەبێت دەستكارێ‬ ‫ه��ەن��دێ ب��ڕگ��ەك��ان��ی ن��اوەڕۆك��ی‬ ‫ڕێككەوتننامەی ستراتیژیی بكەن‪،‬‬ ‫بەتایبەتی لەبواری دابەشكردنی‬

‫ئەندامێکی مەكتەبی‬ ‫سیاسییەكی پارتی‪:‬‬ ‫بەشداریكردن‬ ‫بەلیستی ئازادو‬ ‫سەربەخۆ هۆكار‬ ‫دەبێت بۆ ڕازیبوون‬ ‫بەدەرەنجامەكان‬ ‫لەالیەن هەموو‬ ‫الیەك چونكە‬ ‫قەبارەی ڕاستی خۆی‬ ‫دەردەكەوێت‬ ‫پ��ۆس��ت‌و پ��ل��ەو ئ��ی��م��ت��ی��ازات لە‬ ‫پایتەخت‌و دەڤ���ەرە جیاكاندا‪،‬‬ ‫ه��ەروا فراوانكردنی چوارچێوەی‬ ‫دەسرۆیشتویی لەدەڤەرە داخراوو‬ ‫نیمچە داخ��راوەك��ان��ی یەكتردا‪،‬‬ ‫ئ��ەوەش جارێكی دیكە ملمالنێی‬ ‫لێدەكەوێتەوە‪ ،‬چونكە كلتوری‬ ‫س��ی��اس �ی‌و گ��ی��ان��ی پ��اوان��خ��وازی‬ ‫ه���ەری���ەك ل���ەو دوو الی��ەن��ە‪،‬‬ ‫رێگەبەوەنادات‪ ،‬دەسەاڵتی ڕەها‬ ‫یان لەهەندێ دەڤەر لێكەمبكاتەوە‪،‬‬ ‫چونكە ئەو دەڤەرانە بەتاپۆو موڵكی‬ ‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪37‬‬

‫هەتاهەتایی خۆیانی دەزان���ن‪،‬‬ ‫بەوپێیە لەنێو ئەو دوو الیەنە‪،‬‬ ‫بەتایبەتی یەكێتی پەرچەكردارەكە‬ ‫زیاتر چاوەرواندەكرێ‪.‬‬ ‫ئەگەر هاتوو هەردووال گەیشتنە‬ ‫ئەو بڕوایەی كە بەلیستی جیاواز‬ ‫بەشداری لەهەڵبژاردنەكان بكەن‪،‬‬ ‫هەتا گەر الیەنێك بەتەنیاش ئەو‬ ‫بڕیارە وەربگرێت‪ ،‬رێككەوتننامەی‬ ‫ستراتیژیی ه��ەڵ��دەوەش��ێ��ت��ەوە‪،‬‬ ‫لەو حاڵەتەدا‪ ،‬ه��ەردووال بەدوای‬ ‫هاوپەیمانی دیكە دەگەڕێن‪ ،‬لەنێو‬

‫پەرلەمانتارێكی‬ ‫یەكێتی‪:‬‬ ‫ڕێككەوتنی‬ ‫ستراتیژیی نێوان‬ ‫یەكێتی‌و پارتی‬ ‫بووەتە هۆی‬ ‫بەرتەسككردنەوەی‬ ‫مەودای گەمەی‬ ‫سیاسی‌و پانتایی‬ ‫دیموكراسی‬ ‫لەكوردستاندا‬ ‫ح��زب‌و الیەنەكانی ب��ەش��دارب��وو‬ ‫لەپەرلەمان‌و دەرەوەی پەرلەمان‪،‬‬ ‫لەڕابردووش هەردووال ئەزموونیان‬ ‫لەپێكهێنانی ئ��ەو ج��ۆرە لیست‌و‬ ‫هاوپەیمانیەتییە لەگەڵ پ��ارت‌و‬ ‫گ��روپ��ەك��ان ه��ەی��ە‪ ،‬لەسەرێكی‬ ‫دی���ك���ەوە‪ ،‬م��ل��م�لان�ێ‌و ڕك��اب��ەری‬ ‫ل��ەس��ەروب��ەن��دی ه��ەڵ��ب��ژاردن‌و‬ ‫دواتریش توندتردەبێت‬ ‫ئ���ەو چ���االك���وان���ە سیاسییە‬ ‫لەدرێژەی قسەكانیشیدا وتیشی‪:‬‬ ‫دی���ارت���ری���ن ب��ەرەن��ج��ام��ی ئ��ەو‬

‫‪38‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫لێكترازانەی ئ��ەو دوو الیەنە‪،‬‬ ‫هەندێ پێشهات دەهێنێتەپێشەوە‪،‬‬ ‫ك��ەك��اری��گ��ەری ل��ەس��ەر س��ەرج��ەم‬ ‫نەخشەی دابەشبوونی پێكهاتە‬ ‫سیاسییەكان دەب��ێ��ت‪ ،‬چونكە‬ ‫ل��ەه��ەری��ەك ل��ەش��اری هەولێرو‬ ‫سلێمانی ن��ەپ��ارت �ی‌و نەیەكێتی‬ ‫چاوەروانناكرێ‪ ،‬براوەی یەكەمبن‪،‬‬ ‫هەتا گ��ەر ب��راوەی یەكەمیشبن‪،‬‬ ‫ناتوانن بەتەنیا جڵەوی دەسەاڵت‬ ‫لەسەر ئاستی پارێزگا یان هەرێمی‬ ‫كوردستان بەدەستبگرن‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‬ ‫لەبەرانبەریشدا‬ ‫وەك هێزێكی بەهێز دەردەكەوێت‪،‬‬ ‫هەتا گەر الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ب���ەت���ەن���ی���ا داب���������ەزن‪ ،‬ب����ەاڵم‬ ‫بۆپێكهێنانی حكومەت‌و پەرلەمان‬ ‫هاوپەیمانیەتی دەك��ەن‪ ،‬ب��ەدوور‬ ‫ن���ازان���رێ‪ ،‬ه��اوپ��ەی��م��ان��ی��ی��ەت��ی‬ ‫فراوانترو كاریگەرتر دروستبێت‪،‬‬ ‫تەنانەت خ��ودی ئ��ەو دوو الیەنە‬ ‫دەس��ەاڵت��دارە بگرێتەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫ل��ەس��ی��اس��ەت��دا‪ ،‬ه��ی��چ شتێك‬ ‫لەچاوەڕوانی بەدەرنییە‪ ،‬بەوەش‬ ‫لەوانەیە الیەنێك ی��ان ه��ەردوو‬ ‫الیەنی دەسەاڵتدار‪ ،‬كەماوەی بیست‬ ‫ساڵێكە دەسەاڵتیان قۆرخكردوە‪،‬‬ ‫ل��ەدەس��ەاڵت وەالبنرێن‪ ،‬ئ��ەوەش‬ ‫پرۆسەیەكی ئاسان نییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هێندە قورسیش نییە‪ ،‬چونكە‬ ‫گ��ۆڕان��ك��اری��ی��ەك��ان��ی ن����اوەوەی‬ ‫هەرێم‌و ناوچەكە بەڕەوتێكی خێرا‬ ‫گ��ۆڕان��ك��اری ب��ەخ��ۆوە دەبینێت‪،‬‬ ‫كەهیچ هێزێك بۆی ناكرێت‪ ،‬ئەو‬ ‫ڕەوتە پێشكەوتن چیتر دوابخات‬ ‫ك��ام��ەران مەنتك مامۆستای‬ ‫زانكۆو چاودێری سیاسی پێیوایە‪:‬‬ ‫تائیستا بڕیاری یەكجارەكی نەدراوە‬ ‫كەبەلیستی جیا دابەزن‪ ،‬لەالیەن‬ ‫یەكێتی‌و هەندیك لەئەندامانی‬ ‫سەركردایەتی یەكێتی ئەو باسە‬ ‫دەوروژێنرێت‪ ،‬بەاڵم بەو هاوسەنگی‬ ‫هێزەی‪ ،‬كە ئێستا لەكوردستان‬ ‫هەیە‪ ،‬رەنگبێت یەكێتی نەتوانێت‬ ‫بەلیستێكی سەربەخۆ دابەزێت‪،‬‬ ‫دواج���ار دەك��ەوێ��ت��ە ژێ��ر فشاری‬

‫پ��ارت��ی‪ ،‬كەئێستا ت��ارادەی��ەك��ی‬ ‫زۆر یەكێتی ك��ۆن��ت��رۆڵ��ك��ردووە!‬ ‫لەوانەیە بانگەشەكردن بۆ دابەزین‬ ‫بەلیستی جیا‪ ،‬هەوڵدانێك بێت‬ ‫ب��ۆ ف��ش��ارخ��س��ت��ن��ەس��ەر پ��ارت �ی‌و‬ ‫بەدەستهێنانی دەستكەوتی زیاتر‬ ‫لەحكومەتی ئایندەدا‪ ،‬لەالیەكیتر‬ ‫ه��ەوڵ��ێ��ك ب��ێ��ت ب��ۆ ڕازی��ك��ردن��ی‬ ‫ڕای گشتی ن��اوخ��ۆی یەكێتی‪،‬‬ ‫كە زۆری��ن��ەی كادیرەكانیان وای‬ ‫بۆدەچن‪ ،‬ئەوان لەهەڵبژاردنەكان‬ ‫ل���ەب���ەرئ���ەوەی‬ ‫شكستیانهێنا‬ ‫هاوپەیمانی پارتی بوون‌و پارتیش‬ ‫ل���ەڕووی ج��ەم��اوەری��ی��ەوە ئێستا‬ ‫لەقەیراندایە‪ ،‬بەاڵم ئەو بۆچوونە‬ ‫زۆر تەندروست نییە‪ ،‬یەكێتی دەنگی‬ ‫نەهێنا لەبەرئەوەی یەكێتی بەهۆی‬ ‫جیابوونەوەی گ��ۆران الوازب��وەو‬ ‫ژمارەیەكی زۆری دەنگەكانی بەهۆی‬ ‫سەرهەڵدانی بزووتنەوەی گۆرانەوە‬ ‫لەدەستدا‬ ‫دەرب������ارەی ئ����ەوەی ك��ەئ��ای��ا‬ ‫یەكترقبوڵدەكەن یاخودنا ئەو‬ ‫چ���اودێ���رە سیاسییە ب��ۆ ڕێگا‬ ‫وتیشی‪ :‬بەڕاستی یەكێتی‌و پارتی‬ ‫بەدرێژایی تەمەنی سیاسییان‌و‬ ‫جیابوونەوەی مەكتەبی سیاسی‬ ‫لەپارتی‌و سەرهەڵدانی جەاللیزم‬ ‫پارتی قبوڵ نەبووە‪ ،‬بەهەمانشێوە‬ ‫پارتیش یەكێتی قبوڵ نەبووە‬ ‫هەركاتێكیش بواریان بۆ ڕەخسابێت‬ ‫ش��ەڕی یەكتریانكردووە زۆرب��ەی‬ ‫ش��ەڕەك��ان��ی��ش��ی��ان ب��ەوەك��ال��ەت��ی‬ ‫دەوڵەتە داگیركەرەكانی كوردستان‬ ‫ب��ووە پەیماننامەی ستراتیژیش‬ ‫ل��ەژێ��ر ف��ش��اری ه��ێ��زە هەرێمی‌و‬ ‫نێودەوڵەتییەكانەوە ب��وو بۆیە‬ ‫یەكێتی‌و پارتی ش��ەڕو بەیەكەوە‬ ‫ژیانیان بەدەست خۆیان نەبووە‬ ‫یەكترقبوڵكردن الی ئەو دوو حزبە‬ ‫بەشێوەیەكی ڕاستەقینە بوونی نییە‬ ‫ئەمەش وادەك��ات بەهۆی ئەم دوو‬ ‫حزبەوە كوردستان هەمیشە لەژێر‬ ‫هەڕەشەی مەترسی شەری ناوخۆدا‬ ‫بێت هەركاتێك داوایانلێبكرێت شەر‬ ‫دەستپێبكەنەوە‬

‫ئیقباڵ سه‌فه‌ری‪:‬‬

‫حزبی ئێمە سااڵنێكی دوورودرێژە خەباتدەكات‬ ‫بۆ بەدەستهێنانی مافە نەتەوایەتییەكانی‬ ‫خەڵكی كوردستان لە بەشی ڕۆژهەاڵت‬ ‫دیداری‪ :‬دیار هەمەوەندی‬

‫ی دیموكرات لە‬ ‫ڕێگا‪ :‬ئێوە وەكو حزب ‌‬ ‫ئێستادا ئامانجتان چییە؟‬ ‫ئیقباڵ س���ه‌ف���ه‌ری‪ :‬ح��زب��ی ئێمە‬ ‫سااڵنێكی دوورودرێژە خەباتدەكات بۆ‬ ‫بەدەستهێنانی مافە نەتەوایەتییەكانی‬ ‫خەڵكی كوردستان لە بەشی ڕۆژهەاڵت‪.‬‬ ‫خەبات‌و تێكۆشانی ئێمە بۆ گەیشتن‬ ‫بەو ئامانجانە بەچەندین قۆناغدا‪،‬‬ ‫تێپەڕیووە‪ .‬ئەو كاتەی كە ناچاربووین‬ ‫ب���ەرگ���ری چ��ەك��داری��م��ان ك����ردوەو‬ ‫لەوكاتانەشدا كە دەبوو وتووێژبكەین‪،‬‬ ‫ئەوشێوەیەمان هەڵبژاردووە‪ .‬ئامانجی‬ ‫ئێستامان هەوڵدانە بۆ دامەزراندنی‬ ‫ك��ۆم��اری ك��وردس��ت��ان��ە ل��ە ئێرانێكی‬ ‫دیموكراتیك‌و فیدڕاڵدا‪.‬‬ ‫ڕێ��گ��ا‪ :‬ئێوە وەك��و ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫رۆژهەاڵت بەرنامەتان چییە بۆ دواڕۆژ؟‬ ‫ئیقباڵ سه‌فه‌ری‪ :‬ئەگەر مەبەست لە‬ ‫دواڕۆژ‪ ،‬دواڕۆژی نزیك بێت‪ ،‬ئەوە‬ ‫لە پرسیاری یەكەمدا واڵمیدراوتەوە‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم ئ��ەگ��ەر مەبەستت ل��ە دواڕۆژ‬ ‫ستراتیژی ح��زب بێت‪ ،‬هەوڵی ئێمە‬ ‫بۆ بەدەستهێنانی مافی دیاریكردنی‬ ‫چارەنووسە‪.‬‬ ‫ی تا ئێستا چەند‬ ‫ڕێگا‪ :‬باشە بۆچ ‌‬ ‫ی ڕۆژهەاڵت؟‬ ‫پارچەن وەكو ئۆپۆزسیۆن ‌‬ ‫ی چییە؟‬ ‫هۆكار ‌‬ ‫ئیقباڵ سه‌فه‌ری‪ :‬هۆكار بۆ ئەوەی‬ ‫كە چەند پارچەین‌و زۆری��ن‪ .‬بوونی‬ ‫فرەحزبی لە ڕۆژهەاڵتدا خراپ نییە‪،‬‬ ‫بەمەرجێك داخوازیی‌و هەوڵەكانیان‬ ‫بۆ بەدەستهێنانی مافەكانی خەڵكی‬ ‫كوردستان بێت‌و ئوسوولی تولێڕانس‬ ‫بپارێزێن‪ .‬بەاڵم وەك دەبینین پارچە‬ ‫پارچەبوونەكە‪ ،‬لە بەرژەوەندی خەڵكی‬ ‫ك��ورددا نییەو پتر ملمالنێی نێوخۆی‬ ‫حزبی‌و تایبەتیەكە بوونەتە بەربەست‬

‫ئيقبال سةفةري‬

‫بۆ لێكنزیكبوونەوەو هاوهەڵوێستی‌و‬ ‫ه��اوك��اری ب��ە ك��ۆ‪ ،‬ی��ان كۆبوونەوە‬ ‫ل��ە دەوری پالتفۆرمێكی هاوبەشی‬ ‫نەتەوەیی‪.‬‬ ‫ی دیموكرات بوون‬ ‫ی حزب ‌‬ ‫ڕێگا‪ :‬بۆچ ‌‬ ‫ی لە‬ ‫ی دەرەك ‌‬ ‫بە دوو پارچەوە ئایا دەست ‌‬ ‫ت ئەم كارەوە هەبوو؟‬ ‫پش ‌‬ ‫ئیقباڵ سه‌فه‌ری‪ :‬حزبی دیموكرات لە‬ ‫پاش ڕووخاندنی كۆماری كوردستان‌و‬ ‫دەسپێكردنەوەی تێكۆشانی بەتایبەتی‬ ‫لە دەی��ەی ‪ 40‬ی هەتاویدا ‌‪ ،‬جیاوازی‬ ‫ب���ی���روڕاو داب���ڕان���ی ت��ێ��داب��ووەو تا‬ ‫كۆنگرەی ‪ ،13‬چەندجار جیابوونەوەو‬ ‫لەتبوونی لێكەوتووەتەوە‪ .‬بۆچوونی‬ ‫خۆم دەستێكی ئەوتۆی دی��ار لەپشت‬ ‫دابڕانەكانەو ‌ە نییە‪ .‬ئەگەر بمانەوێت‬ ‫ئ��اوڕێ��ك لە ڕاب���ردووی دابڕانەكانی‬ ‫س��ێ دەی����ەی ڕاب�����ردوو ب��دەی��ن��ەوەو‬ ‫بێالیەنانەو خەسارناسانە بڕوانیینە‬ ‫ڕەوت���ی پ��ارچ��ەب��وون‌و داب��ڕان��ەك��ان‪،‬‬

‫بۆمان دەردەك��ەوێ��ت كە دوو هۆكاری‬ ‫سەرەكییان لەپشتە‪ .‬یەكەم‪ :‬ئەوەی كە‬ ‫فەرهەنگی دیموكراسی یان بە واتایەكی‬ ‫دیكە یەكترقبوڵكردن‌و ڕێز لە بیروڕای‬ ‫جیاوازگرتن لە نێوماندا نەبووە‪ .‬دووەم‪:‬‬ ‫ئەوەیە كە حزب یان ڕێكخراوی سیاسی‬ ‫كە بۆخۆی كەرەستەیەكە بۆ گەیشتن‬ ‫بەئامانجێكی دی��اری��ك��راو‪ ،‬كراوەتە‬ ‫ئامانج‌و قودسییەتی پ��ێ��دراوە‪ .‬هەر‬ ‫لەبەر ئەوەشە كە پاش هەر دابڕانیك‬ ‫بەشێك خ��ۆی ب��ە خ��اوەن��ی هەموو‬ ‫مێژوو خەباتەكە دەزان��ێ‌و بەشەكەی‬ ‫دیكەش لۆمەدەكرێ‌و لەهەموو شت‬ ‫بێبەریدەكرێن‌و بەشێوەی نادۆستانە‬ ‫هەڵسوكەوتیان لەگەڵدەكرێت‌و ناوی‬ ‫ناشیاویان پێوەدەلكێندرێ‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬بەنیازن جارێكیتر یەكبگرنەوە؟‬ ‫ئیقباڵ سه‌فه‌ری‪ :‬حزبی ئێمە هەر‬ ‫ل��ە ی��ەك��ەم ڕۆژی دوای لەتبوونی‬ ‫ب���ەن���اچ���اری‪ ،‬داوای ه���اوك���اری‌و‬ ‫هاوخەباتی لەگەڵ حزبە دیموكراتەكەی‬ ‫دی��ك��ە ك���رد‪ .‬ب��ەخ��ۆش��ی��ی��ەوە ڕەوت���ی‬ ‫ڕووداوەكانی ساڵی ڕابردوو ناوخۆی‬ ‫كوردستان‌و بگرە دەرەوەی سنوورەكانی‬ ‫كوردستانیش كاریگەری ئەرێنی لەسەر‬ ‫تێڕوانین‌و هەڵویستەكانی حدكاو‬ ‫تەنانەت حزب‌و رێكخراوەكانی دیكەی‬ ‫ڕۆژهەاڵتی كوردستان دان��اوە‪ .‬ئێستا‬ ‫ه���ەدوو بەشی دی��م��وك��رات‪ ،‬قۆناغی‬ ‫متمانەگێڕانەوە‬ ‫ئاساییكردنەوە‌و‬ ‫دەپێون‪ .‬هاوكاری بەكردەوەو مەیدانی‬ ‫دەبێتە هۆی لێكنزیكبوونەوەو هاوكاری‬ ‫پ��ت��ر‪ .‬پ��اش پێوانی پ��ڕۆس��ەی��ەك كە‬ ‫دەستیپێكردووە‪ ،‬ب �ە‌دووری نازانم كە‬ ‫هەوڵەكان بۆ یەكگرتنەوەو یەكریزی‬ ‫خێرایی بەخۆیەوە ببینێت‪ .‬ئ��ەوەی‬ ‫ئامانجی ئێمەیە وەك حزبی دیموكراتی‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬یەكخستنەوەی ماڵی‬ ‫دیموكراتەكانە‪.‬‬ ‫ی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ی ماد ‌‬ ‫ڕێگا‪ :‬هاوكار ‌‬ ‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫‪39‬‬

‫لەالیەن كێوە دەكرێت؟‬ ‫ئ��ی��ق��ب��اڵ س���ه‌ف���ه‌ری‪ :‬ك���ە ب��اس��ی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن دەكەیت‪ ،‬بەمانای چەندین‬ ‫حزبە‪ .‬من ئاگاداری ئەوەنیم كە كێ‬ ‫یارمەتی بە ئۆپۆزسیون دەدات‪ .‬بەاڵم‬ ‫حزبی دیموكراتی كوردستان لە الیەن‬ ‫دۆستان‌و الیەنگرانی‌و هۆگرانییەوە‬ ‫ی��ارم��ەت��ی م��اڵ��ی پ��ێ��دەك��رێ‪ .‬حزبە‬ ‫كوردستانییەكانیش بەخۆشییەوە ئێستا‬ ‫زۆرب��ەی ه��ەرەزۆری��ان پێكەوەدۆستن‬ ‫ب��ەدوری نازانم لە ب��واری مالییەوە‬ ‫یارمەتی یەكتریش بكەن‪.‬‬ ‫ی ئۆپۆسیۆن‬ ‫ی هاوكار ‌‬ ‫ڕێگا‪ :‬هەواڵ ‌‬ ‫لەالیەن ئیسرائیل تاچەند ڕاستە؟‬ ‫ئیقباڵ س��ه‌ف��ه‌ری‪ :‬جارێكیان لە‬ ‫كۆبوونەوەیەكی ئ���ازاددا‪ ،‬كە حزبی‬ ‫دیموكرات لە ستۆكهوڵمی پایتەختی‬ ‫واڵت��ی سوید پێكیهێنابوو‪ ،‬كەسێك‬ ‫ئەم پرسیارەی ڕووبەرڕووی سكرتێری‬ ‫ئەم حزبە ك��ردەوە‪ ،‬كە گوایا حزبی‬ ‫دیموكرات یارمەتی لە حزبواڵی لوبنان‬ ‫وەرگرتووە؟ ئەویش لەواڵمدا پێیوت‪:‬‬ ‫جا ئەگەروایە بۆ ناپرسی لەالیەن‬ ‫ئێرانەوە‪ .‬خۆ حزبواڵ ئەوەی هەیەتی‬ ‫لە ئێران وەریدەگرێت‌و وەك یەكەیەكی‬ ‫تایبەتی ئێرانیش هەڵسوكەوتدەكات‪.‬‬ ‫من قەت باوەڕم بەوەنییە كە دەوڵەتی‬ ‫ئیسرائیل ی��ارم��ەت��ی هیچ حزبیكی‬ ‫ڕۆژه��ەاڵت��ی كوردستان بكات‪ .‬ئەگەر‬ ‫لە الیەن ئیسرائیل یان هەر واڵتێكی‬ ‫دیكەوە یارمەتیكرابان‪ ،‬النیكەم دەبووا‬ ‫ب��ەرن��ام��ەك��ان��ی تەلەڤزێونییان بە‬ ‫فرێكانسی دوو مێگاواتی باڵوكراباوە‬ ‫كە دەن��گ‌و رەنگەكەی لەگەڵ یەكتر‬ ‫یەكیانگرتباوەو وەزعییەتی ژی��ان‌و‬ ‫ئیمكانیاتی خەباتیان زۆر ك��ۆك‌و‬ ‫پۆشتەبووبا‬ ‫ی‬ ‫ڕێگا‪ :‬تا ئێستا ئێوە وەك��و حزب ‌‬ ‫دیموكرات تا چەند فشارتان هەبووە‬ ‫ی الوانی‌‬ ‫لەسەر ئێران بۆ ئازادكردن ‌‬ ‫كورد؟‬ ‫ئیقباڵ سه‌فه‌ری‪ :‬گوشارەكانی ئێمە‬ ‫زیاتر نێونەتەوەیین‌و توانیوومانە‬ ‫لەچەندین رێگاوە گۆشار بخەینەسەر‬ ‫كۆماری ئیسالمی ئێران‪ .‬بۆ وێنە‪ :‬لە‬ ‫ڕێگای شوورای مافی مرۆڤی جیهانی‌و‬ ‫زۆر ك���ۆڕو كۆمەڵی ن��ێ��ودەوڵ��ەت�ی‌و‬ ‫پشتیوانانی مافی مرۆڤی سەربە نەتەوە‬ ‫یەكگرتوەكان‪ ،‬پەرلەمانی واڵتانی‬ ‫خۆرئاوایی‌و لەڕێگای چاالكی كاری‬

‫‪40‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)61‬ي نيساني (‪)2013‬‬

‫دیپلۆماسی‌و نێودەوڵەتی هەوڵمانداوە‬ ‫بۆ ڕاگرتنی حوكمی ئیعدامی گیراوان‌و‬ ‫بەتایبەتی الوانی كوردو زیندانیانیە‬ ‫سیاسییەكانیش ئازادبكرێن‪.‬‬ ‫ی باكوور‬ ‫ڕێگا‪ :‬پێتوایە لەكوردستان ‌‬ ‫ی زیاتر بێت لەچاو كوردستانی‌‬ ‫ئازاد ‌‬ ‫ڕۆژه���ەاڵت بۆ نموونە كە لەتوركیا‬ ‫ك��وردەك��ان لە پەرلەمان ب��ەش��دارن‌و‬ ‫ی خۆیان هەیە ئایا ئەمە‬ ‫ی تایبەت ‌‬ ‫لیست ‌‬ ‫ی ڕۆژهەاڵت بەدیدەكەیت؟‬ ‫لە كوردستان ‌‬ ‫ئیقباڵ س��ه‌ف��ه‌ری‪ :‬ل��ە سیاسەتدا‬ ‫دۆگمابوون‌و یەك الیەنە بیركردنەوە‬ ‫ئاكاریكی ڕاستبینانە نییە‌‪ .‬ئێران‬ ‫ئێستا بەرەوڕووی قەیرانیكی سیاسی‪،‬‬ ‫ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی‪ ،‬ئ���اب���ووری‌و ئەمنی‬ ‫بووەتەوە‪ ،‬كە پێشتر ئاماژە بە خاڵە‬ ‫گرنگەكانی ك��را ئ��ەم ڕەوت��ە ناتوانێ‬ ‫بۆ ماوەیەكی دوورودرێ���ژ ب���ەردەوام‬ ‫بێت‪ .‬ڕاستە ل��ەو واڵت��ە سیستەمێكی‬ ‫س��ەرەڕۆو ناڕاستگو لە دەسەاڵتدایە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئاقارەكان بەرەو گۆڕان دەچن‌و‬ ‫ڕەوتی بە دیموكراتیزەبوون لە ئێراندا‪،‬‬ ‫دەستیپێكردوەو هیچ هێزێكیش ناتوانێ‬ ‫پێشیپێبگرێ‪ .‬ئ��ەوە تەنیا كاتە كە‬ ‫نەگۆڕە‪ ،‬ئێرانیش ب��ەرەوە ئاڵوگۆر‬ ‫دەچ��ێ �ت‌و ئ��ەو سیستەمەش چیدیكە‬ ‫ناتوانێ ه��ەروا بە سەرەڕۆیی درێژە‬ ‫بەتەمەنی خۆی بدات‪.‬‬ ‫ڕێ���گ���ا‪ :‬پ���ەی���ام���ت���ان چ��ی��ی��ە بۆ‬ ‫ی ئێران ؟‬ ‫هەڵبژاردنەكان ‌‬ ‫ئیقباڵ س�ه‌ف�ه‌ری‪ :‬ئێستا خەریكی‬ ‫ت��اوت��وێ��ك��ردن��ی ب��ارودۆخ��ەك��ەی��ن‌و‬ ‫لەداهاتووداو پاش دانیشتن‌و گۆرینەوەی‬ ‫بیروڕا لەگەڵ هێزو الیەنەكانی دیكەی‬ ‫ڕۆژه��ەاڵت��ی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬هەڵوێستی‬ ‫خۆمان لە میدیاكانەوە ڕادەگەێنین‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ڕێگا‪ :‬ئێوە ئێستا لە كوردستان ‌‬ ‫باشوور تا چەند ئازادن؟‬ ‫ئیقباڵ سه‌فه‌ری‪ :‬ئێمەش وەك هەموو‬ ‫هاواڵتیەكی كورد ماف‌و ئازادییەكانمان‬ ‫لەالیان حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە‬ ‫پارێزراوەو ڕێزیشمان لێدەگیرێت‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬پشتبەستن بە ڕۆژئاوا تاچەند‬ ‫س��ەرك��ەوت��ووە ئێمە چ��ەن��دج��ارێ��ك‬ ‫بەدەست ڕۆژئ��اوا تواوینەتەوە ئەوە‬ ‫ی باسمان بۆدەكات؟‬ ‫مێژوو بەڕوون ‌‬ ‫ئیقباڵ سه‌فه‌ری‪ :‬ڕۆژئاوای ئێستا‪،‬‬ ‫ڕۆژئ���اوای كاتی ش��ەڕی س��ارد نییە‪.‬‬ ‫بۆیە ناكرێت ڕووداوەك��ان��ی مێژووی‬ ‫كە زەفەریان لەكەسایەتی كورد داوە‪،‬‬

‫هەموو وەك یەك ببینین‪ .‬ئ��ەوەی بۆ‬ ‫ئێمە گرنگە‪ ،‬دەبێت دیپلۆماسی خۆمان‬ ‫بكەین‌و نەبینە كارتی یاری‌و پارسەنگی‬ ‫بەرژەوەندی هیچ واڵتێك‪ .‬جا ئەو واڵتە‬ ‫ڕۆژئاوایی بێت یا ڕۆژهەاڵتی‌و ناوچەیی‪.‬‬ ‫ئێمە دەبێت پشت بە جەماوەری خۆمان‌و‬ ‫هێزو توانای خۆمان ببەستن‪ .‬كورد‬ ‫ئێستا هێزەو نەرۆژئاواو نەهیچ هێزێكی‬ ‫دیكە ناتوانێ لە ملمالنێیە ناوچەییەكان‬ ‫بایەخی پێنەدەن‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬پەیوەندیتان لەگەڵ حزب‌و‬ ‫ی كوردستان‌ چۆنە؟‬ ‫ی هەرێم ‌‬ ‫الیەنەكان ‌‬ ‫ئیقباڵ س �ه‌ف �ه‌ری‪ :‬پەیوەندینمان‬ ‫گەلێك ئاسایی‌و دۆستانەیە‪.‬‬ ‫رێ��گ��ا‪ :‬ڕات���ان چییە ل��ەس��ەر ئە ‌و‬ ‫ی نێوان الیەنە‬ ‫پەیوەندییە بەهێزە ‌‬ ‫ی باشور لەگەڵ‬ ‫ی كوردستان ‌‬ ‫سیاسیەكان ‌‬ ‫ئێراندا؟‬ ‫ئیقباڵ سه‌فه‌ری‪ :‬ئێمە وەك سیاسەتی‬ ‫هەمیشەییمان دەس��ت ل��ەك��اروب��اری‬ ‫هیچ پارچەیەكی دیكەی كوردستان‌و‬ ‫ڕێكخراوەكانی ئەو پارچانە وەرنادەین‪.‬‬ ‫ئەو حزبانەش مافی خۆیانە لەگەڵ هەر‬ ‫دەوڵەتێك كە پێیانباشە پەیوەندیبگرن‪،‬‬ ‫بەمەرجێك كە زی��ان بە بەرژەوەندی‬ ‫گشتی گەلەكەمان نەگەێنێت‌‪.‬‬ ‫ی الی��ەن��ە‬ ‫ڕێ��گ��ا‪ :‬ئ��ێ��ران ه���اوك���ار ‌‬ ‫ی باشور دەكات‬ ‫ی كوردستان ‌‬ ‫سیاسیەكان ‌‬ ‫ی دەگەڕێتەوە خۆ‬ ‫ی تۆ ئەمە بۆچ ‌‬ ‫بەڕا ‌‬ ‫ئەمانیش وەكو ئێوە كوردن؟‬ ‫ئیقباڵ سه‌فه‌ری‪ :‬دەوڵەتی ئێران‬ ‫خاوەن كۆمەڵێك بەرژەوەندی سیاسی‪،‬‬ ‫ئ��اب��وری ‪ ،‬ب��ازرگ��ان �ی‌و ئەمنییە لە‬ ‫باشووری كوردستان‪ ،‬بێجگە لەوانەش‬ ‫س��ن��ووری��ك��ی دوورودرێ������ژ لەبەشی‬ ‫ڕۆژه����ەاڵت‌و ب��اش��ووردا ه��ەی��ە‪ .‬ئەو‬ ‫بەرژەوەندیانەو كۆمەڵێك ملمالنێی‬ ‫دەوڵەتی‌و نێودەوڵەتی وایانكردوە كە‬ ‫باشوور وەك هێزێكی ئینكارنەكراو‬ ‫ڕۆڵ لەملمالنێیەكاندا ببینێت‪ .‬لەوانەش‬ ‫دەربچێت بەشی ه��ەرە زۆری حیزب‌و‬ ‫ڕێكخراوەكانی ب��اش��ور‪ ،‬پەیوەندی‬ ‫ل��ە م��ێ��ژی��ن��ەی��ان ل��ەگ��ەڵ دەوڵ��ەت��ی‬ ‫ئێران هەبووە‪ .‬تا ئەو جیگایەی كە‬ ‫پەیوەندییەكان زیان بە بەرژەوەندی‬ ‫ن��ەت��ەوەی��ی ك���ورد نەگەێنێت‪ ،‬ئەو‬ ‫پەیوەندییانە لەڕێگای دیپلۆماسیەكی‬ ‫ك��اراوە‪ ،‬دەتوانێ ڕۆڵێكی پۆزەتیڤ‌و‬ ‫ك���ارای هەبێت ل��ە ه��ێ��ورك��ردن��ەوەی‬ ‫تەنگەژەكان‪.‬‬