Mål og Makt 2020 - 2

Nยบ 174

2 0 2 0 - 2

5 0 . ร R G A N G E N

BLADSTYRAR

SLUTTKORREKTUR

Ingeborg Juvik

Emma Rolfsnes Sele Mari Aas Finne

I SKRIFTSTYRET

Ingeborg Juvik

Emma Rolfsnes Sele

Sara Alvsaker

Mari Aas Finne Ingeborg Juvik

PRENTEVERK

Sara Alvsaker

RSK Grafisk

ILLUSTRATØRAR

OPPLAG

Mina Fredborg Stokke

510

Øystein Skjæveland Ulva Bendiksen Vikse

UTGJEVAR

Joakim Jenssen

Studentmållaget i Oslo. Forfattarane står sjølv ansvarlege for innhaldet i

FRAMSIDE

artiklane.

Camilla Voutilainen Nordbø MÅL OG MAKT OG BLADBUNAD

STUDENTMÅLLAGET I OSLO

Geir Egil Eiksund

Lilletorget 1

Odin Hørthe Omdal

0184 Oslo

Jannicke Totland E-POST OMBREKKING

malogmakt@malogmakt.no

Emma Rolfsnes Sele INTERNETT KORREKTUR

smio.no

Knut Sondre Åsheim Roheim

malogmakt.no

Jorunn Simonsen Thingnes Synnøve Sætre

ÅRSTINGING

Yngve Farestveit Erstad

Tre nummer, kr 200

Sindre Seim Gulbrandsen

For 2020 vart det berre gitt ut to nummer

FOTOGRAFI Markus Lierhagen

ISSN

Magnus Jovik

0332-7744

Ingeborg Furre KONTONUMMER 3450 35 12671

INGEBORG JUVIK (f. 1994)

MARIE KNUTSEN BRUNTVEIT (f. 1998)

Sjukepleiar og litteraturstudent. Utdanna ved

Journaliststudent og studentleiar frå Noregs

Haraldsplass Diakonale Høgskole i Bergen, og

handledd; sumarøya Stord. Etter 2,5 år i

har teke årsstudie i litteratur på Blindern.

tigerstaden er ho blitt mett på kommentarar om

Studerer no framtidslitteratur på Blindern, og

kor «skjønt» det er at ho skriv landsmål, og tek til

jobbar på sjukeheim. Sit i skriftstyret til Mål og

pennen for å få ut frustrasjonane.

makt. Heier på nynorsk, åndar og lev for surdeigsbrød - og fred på jord.

INGEBORG FURRE (f. 1996) Vestlending i Oslo, som med sorg i hjarta har gitt

MAK CEMALOVIC (f. 1994)

opp å seie «i mjødlå». Øya ho kjem frå ligg no "i

Mak har ein mastergrad og milliongjeld. Han er

mellom» Bergen og Stavanger. Medisinstudent på

ingeniør og jurist av yrke, og det kan du være

UiO. Ho elskar havet, kyrkja og eit godt

også, for jurist og ingeniør er ikkje beskytta

handbrygg.

titlar. Litterære førebilete er Arto Paasilinna og Freddie Gibbs.

MARI AAS FINNE (f. 1994) Student, verneaktivist og vossing. Mari held på

ANNA FOLGERØ (f. 1995)

med ein mastergrad i statsvitskap på Blindern og

Anna Folgerø er ein 25 år gamal

arbeider med vernesaker hos

nynorsk/bokmåls-hybrid frå Bergen. Veldig glad

Fortidsminneforeininga på Vøienvolden gård i

i å stå på ski, lage mat og synge. For

Oslo. Sit i skriftstyret til Mål og Makt.

augneblinken går ho psykologi profesjon i Tromsø.

RAGNAR HOVLAND (f. 1952) Forfattar og omsetjar fødd i Bergen. Blir i dag stort

DAVID WILLIAM ØYNES (f. 1999)

sett hugsa for å ha skrive teksten til Odd

Bur på eit kaldt og lugubert loft i Oslo. Han skriv

Nordstogas "Kveldssong for deg og meg", også

dikta sine medan trikken skranglar forbi i

kjend som "Grisen står og hyler".

Pilestredet. Unge Øynes har studert eit år på Blindern (litteraturvitenskap). No jobbar han

SIMEN TEGLE (f. 1994)

som gartnar, snikkar og postmann. David er

Oppvaksen på Stord.

hedmarking og skriv vanlegvis på bokmål, men har stor sympati for målsaka. Dette er hans fyrste dikt på nynorsk.

GUNVOR FINNE (f. 1999) Bygdejente på sitt andre år i hovudstaden der ho studerar utviklingsstudier ved Universitetet i Oslo. Etter vidaregåande var det fyrste ho gjorde å reisa verda rundt, og no gjer ho det ho kan for å prøva å forstå ho.

PÃ… VEGEN

INNHALDSLISTE

LEIAR Ingeborg Juvik GÅ Ingeborg Juvik HAUSTEN Gunvor RAKT TIL HELVETE Mac Cemalovic ALDRI HØYR PÅ EIN ERFAREN PILEGRIM Ingeborg Juvik og Mari Aas Finne DEBUTANTEN: EG ET FØR EG KJEM av KARI ANNE BYE Ingeborg Juvik SPYNORSKPROBLEMET Marie Knutsen Bruntveit EG VIL VERA Simen Tegle Karlsen Å IKKJE STOPPE OPP Ingeborg Furre HEIM Anna Folgerøe FAVORITTEN Ragnar Hovland DIKTET: VILLE VERA VAGABOND David William Øynes

LEIAR

av INGEBORG JUVIK

NATUR OG RØRSLE NATUR OG RØRSLE SOM LYSGLIMT I EI SOM LYSGLIMT I EI UTFORDRANDE TID UTFORDRANDE TID

Dei siste månadane har vore utfordrande. Viruset vi

noko meir eksotisk. I år er Noreg vorte brukt for alt

alle er så leie av at det freistar å ikkje nemne det

det er verdt. Vi har kjørt endelause kilometer på Riks-

med namn, har teke over verda og samfunnet slik vi

og Europavegar, gått tusenvis av høgde- og kilometer,

kjenner det. Vi har vorte innestengde av det, og

handla lokalt, støtta samfunnet vårt og brukt

opplevd konsekvensane av det, alle som ein. Alle har

kroppane våre. Vi har dansa med avstand, sykla til

vi mista verdifull tid med vener og familie. Somme

jobben, pussa finmotorikken i fingrane med puslespel.

av oss har mista arbeidet sitt. Somme har mista ein

Rørsla lev vidare også i stengde samfunn.

dei var glad i. Somme mista optimismen, somme gleda i kvardagen. Alle har vi opplevd frykta for det

Diverre er også vi i skriftstyret blitt ramma av viruset,

ukjende, frykta for å skade nokon, vera smitteberar,

det har gitt oss mindre tid enn vi plar til å planlegge

ikkje følgje reglane. Vi er blitt rastlause, rotlause,

og gjennomføre eit godt nummer. Dette er årsaka til

redde kvarandre.

at det i år diverre berre kjem to utgåver av magasinet, der dette blir årets siste. Her kan du lese om korleis

Det gjeld å ikkje la seg knekke. Halde fokuset på det

ein ikkje planlegg ein Pilegrimstur i Spania, få ei

vi har, og det vi kan gjere for å hjelpe samfunnet

oversikt over ukjende perler i Oslo-området, om å

framover. I dette nummeret vel vi å fokusere på

finne heimstaden sin andre plassar enn heime, og om

rørsla, drifta inni oss som skaper den, naturen som

spynorsk-problemet. Vi håpar de finn ei glede og

gjer rørsle mogleg - desse lysglimta vi er velsigna

kanskje til og med ei indre motivasjon til å fortsette

med og som ingen, til og med ikkje viruset kan ta frå

på vegen.

oss. For nokon var det kanskje fyrst i år, då den årlege turen til “Syden” vart avlyst, at dei fekk si

God lesnad!

første overveldande naturoppleving. For mange var det i år at jomfruturen til Nord-Noreg vart til, eller Noregs-ferien som så lenge var blitt nedprioritert for

Mål og makt 2020 - 2

Foto: MARKUS LIERHAGEN

MÃ¥l og makt 2020 - 2

Gå

tekst og foto: INGEBORG JUVIK

Dei siste åra har eg tenkt mykje på å gå. Vart aldri noko

Eg har eit par vener som går med hendene bak på ryggen.

idrettsmenneske, langt derifrå. Meir oppteken av den

Hendene deira er folda på ulikt sett, den eine leier seg

spontane rørsla kroppen tek seg til om ein berre skal

sjølv, som om ho har eit kjærastepar på ryggen. Den andre

hente noko. Eller den gjennomtenkte rørsla som skjer når

held eine handa lett over den andre, som eit varsamt

ein manøvrerer kroppen over eit falle tre i skogen.

kjærteikn. Omsorgsfull vandring tenkjer ein kanskje, men

Stundom går eg umedviten. Andre gonger målretta. Tek

det tenkjer ikkje dei på. Dei meiner dei får betre oversikt

på meg solide sko med lisser, knyter dei stramt att,

når dei går på denne måten. Brystkassa opnar seg,

drøymer meg tilbake til gode gamle Cherrox. Nei, slike

skuldrane pressar bakover. Dei ser godt både med hovudet

tankerekker nyttar ikkje no, no skal vi ut og gå, eg og

heva og senka, meiner dei. Begge to stirrar som oftast

mine to bein. Kanskje mot fjellet, stå der og vurdere om

nedover, eg veit ikkje om dei er klar over det. Ser ned på

ein skal orke å gå heilt opp. Kanskje i skogen, speide etter

bakken, undrar seg over kva som ligg der i grøftekanten,

kongen der inne, hugse på kva ein skal gjere, dersom ein

lurer på kva for blome dei skimtar ved knausen der, spør

møter på han. Kanskje til sjøen, vasse litt i vasskanten,

kvarandre kva underlag dei eigentleg går på. På denne

det hadde fint gått an - dersom eg no hadde hatt

måten får dei alltid med seg marikåpene fylde til randen

Cherrox.

av regnet. Dei slepp taket sitt bak ryggen, krøker seg ned og plukkar ei kåpe. Her gjeld det å vera audmjuk: kåpa

Då vi vart innelåste heile gjengen, den gongen i mars,

med minst vatn er den enklaste å drikke. Dei tek seg ein

gjekk det ikkje då opp for oss kor viktig det er å kunne

slurk, folder henda på ryggen og går vidare.

gå? Å gå ut, gå langt, kort, viktigast av alt: dit du vil. Dei få skritta det er frå stova til kjøkkenet, frå heimekontoret

Å gå er å reise. Somme likar dei korte reisene, somme dei

til kjøleskåpet - pulsklokka viser 70 steg om dagen. Og

lange. Eg les Thomas Espedal og undrar meg over kunsten

når ein snik seg ein tur ut for å gå, med ein meters

å gå og leve eit vilt og poetisk liv. Eg kjenner att gatene

avstand til absolutt alle i verda, den herlege kjensla av

han går, opp og ned, fram og tilbake. Eg les Wild av Cheryl

fridom. Eg skal ikkje fortelje deg korleis du skal gå. Eg

Strayed, og lurer på om eg nokon gong kunne redde mitt

veit ingenting om det.

eige liv ved å gå frå Mojave til Washington.

Mål og makt 2020 - 2

Eg les Kerouacs’ On the Road og lurer på om langdistanse

knipsar medan vi passerer kvarandre. Somme smiler.

bilkøyring kan gi den same kjensla ein får av å gå langt.

Somme har ikkje trongen i det heile teke. Somme ser

Beskrivingane er påfallande like. Om og om igjen høyrer

ikkje eingong på meg, medan vi går og går, forbi

eg poddkasten om «Vandreren», mitt store vandre-idol -

kvarandre. Sinte turgåarar finnast og. Vi må gjere plass

sett vekk frå hans trong til å gjere frå seg på tallause

til dei, som alle andre.

hyttegolv. Heile sitt vaksne liv gjekk han, over fjella og gjennom dalar, flukta frå loven. Fellesnemnaren for desse

Å gå er ei reise, seier eg. Inni denne reisa finnast fleire

menneska er at dei må kome seg av garde. Ut og gå.

reiser. Eg har sett dei. Kroppen min går, føtene flyttar

Raskt av stad! På vegen. Var det naudsynt å kome seg

kroppen min frå eitt punkt til eit anna. Hovudet mitt

vekk, eller var det ei indre driv? Kva var trongen, målet?

dreg på tankereise, ofte på ei heilt anna reise enn den

Eg les og ser det føre meg; får lyst til å gå langt, Noreg på

kroppen min er på. Av og til tenkjer hovudet mitt på ei

langs, pilegrimstur frå Frankrike til Spania, eller den

heilt anna reise, inni tankereisa, medan kroppen min er

utafor døra mi - pilegrimsleden frå Oslo til Trondheim.

på si eiga reise. Det kan bli for mykje for meg om eg

Enn så lenge nøyer eg meg med å gå lange omvegar.

blir klar over dette medan eg går. Då er det lov å ta ei pause. Glede seg til å koma fram, vrengje av seg dei

Stundom får eg lyst å danse medan eg går. Spesielt om eg

våte kleda, setje på kaffi. Verdas beste kjensle. Ein

høyrer på musikk samstundes. Som regel gjer eg det

burde så ofte som råd ta seg ein tur medan det regner.

ikkje. Av og til nøyer eg meg med å trippe litt bortover

Gå vassrett medan dropane plaskar loddrett. Eit

vegen. Bror min seier eg dansar som eg har to par føter.

levande diagram, gåaren og regnet. Ein burde så ofte

Det blir for mykje å kave med ute på landevegen. Eg har

som råd ta seg ein tur i tåka og. Eller i sola. Ein burde

sett andre ha den same trongen. Somme hender ser eg

så ofte som mogleg, hugse på å gå.

Mål og makt 2020 - 2

Illustrasjon: ULVA BENDIKSEN VIKSE

av GUNVOR FINNE

Den stille hausten

Hausten har atter ein gong kome attende. Eg kvir

ein lokal idiot, lage smoothie, sykle rundt og sjå for seg

meg kvar sumar. Vil aldri at sumaren skal vere over og ein

at ein er med i ein film, for så å avslutte dagen med eit

igjen skal gå og fryse og vente på at alt skal verte drit.

kveldsbad og vin i hengekøya på terrassen. Det er ein

Aldri kjenner eg meg så fri som om sumaren når sola

slags pause frå kvardagen der ein ikkje treng å ha

steikjer, elva sildrar, enga er full av blomar og pappa har

planane parat kvar dag og eit mål for dei neste fem

køyrt klipparen over plenen så lukta av nyslege gras glir

vekene. I varme, late sumardagar, i eit avbrekk frå

inn i alle krinklar og krokar. Sumaren vekkjer kroppen

framtidsplanar og målsetjingar, er det færre fallgruver

med herleg varme, set dei kvardagslege krava på vent, og

og potensielle skuffelsar slik eg ser det. Sjølv om ein

gjev ein sjansen til å kople på andre sider ved seg sjølv.

gjerne skal ta igjen ting ein ikkje har rokke i den

Hausten derimot, kravstor og kald, med moglegheiter og

hektiske kvardagen, som å lese eit par Penguin Classics,

mål, fristar og frustrasjonar, kan vere slitsam. Med ein

lære å lage flatbrød på tradisjonelt vis, ta seg turar i

pandemi som i tillegg har senka eit gravlokk på det meste

fjellet og kople av frå kvardagen, vil ein som regel ikkje

av sosiale ljosgløttar, sett velkjente rutinar på vent, og

gå i noka personleg krise om ein ikkje rekk ved alt.

flytta dagane til ein student over i ein digital sfære, kan kvardagen vere utfordrande å forhalde seg til.

Det er verre med hausten. Då skal livet strammast opp og planen vere klar. Alt som er godt og herleg og

Sjølv om sumaren òg bar tydelege preg av pandemien,

ansvarslaust i denne verda, forsvinn gradvis og alvoret

letta dei lange sumardagane på trykket for min del. Når

slår inn. Hausten kjem med altfor mange ambisiøse

sumaren kjem, tek det heilt av for meg. Det er då ting

planar og forventningar til seg sjølv som aldri vert

vert spennande. Oppdage nye badeplassar, ta

nådd. Som student skal ein lage seg strukturerte planar

spontanturar heilt til nabobygda, ha ein sumarflørt med

for lesing, trene tre gongar i veka, fylgje «fattig

Mål og makt 2020 - 2

"Eg trur det for alvor bikka for meg då eg i tillegg vart utestengd frå treningssenteret for manglande oppmøte..."

student» sine matrettar veke for veke, gjerne bruke

sjølv på Zoom halve dagen, har gjort at eg har frose meir

mindre pengar på alkohol og engasjere seg i ein

fast enn det eg har gjort nokon haust før, eller vinter. Eg

bistandsorganisasjon. Hadde planane kanskje halde

beveger meg rundt utan mål og meining i eit virr-varr av

fram til oktober, hadde ein vore nøgd, men når dei ryk

manglande inspirasjon og ambisjonar.

fyrste veka i september, eller du eigentleg slutta å vurdere det når sumaren gjekk mot slutten, er det ikkje

Dei same kvelande rutinane, den same kjende leilegheita,

håp for resten av året. Då er det berre å prøve å henge i

det same trøytte biletet av meg sjølv på skjermen, det

og halde ut til jol.

same bitre vêret, og eg må i tillegg halde ut med meg sjølv som klagar på alt. Eg trur det for alvor bikka for

Denne sumaren hadde eg éin ting eg såg fram til med

meg då eg i tillegg vart utestengd frå treningssenteret for

hausten. Det var den naive ideen eg hadde om at

manglande oppmøte og eg sakte,

pandemien skulle vere meir eller mindre bak oss når hausten kom. Ting skulle byrje å bevege seg tilbake til normalen, eg skulle få dra på forelesningar og møte venane mine slik som før. Slik vart det jo ikkje sist eg sjekka. Den digitale kvardagen, der eg oppheld meg

Illustrasjon: ØYSTEIN SKJÆVELAND

men sikkert byrja å rotne til inne i leilegheita mi. For

Kvar er tanken om fellesskapet og at ein saman slit seg

å kvikne til byrja eg med overdriven shopping,

gjennom denne litt tøffe perioden slik at ein på eit eller

strukturerte planar for veka som innebar heimeyoga

anna tidspunkt kan sjå ein ende på det? Kanskje er det

klokka seks om morgonen, fylgd av intensive timar

eit resultat av det individfokuserte samfunnet me har i

med lesing i håp om å få ei fagleg openberring.

dag. Når ein mistar synet av den retninga ein hadde og måla sine i ei uviss og merkeleg tid, mistar ein ein stor

Bananpannekaker av havregryn skulle visstnok òg gi

del av meininga med kvardagen og vert sett ut av spel.

energi og hjelpe på å få betre rutinar i kvardagen. Eit

Det uformelle kravet om at ein heile tida skal vite kvar

siste forsøk var å hive meg på ein haug med

ein er på veg, vere travel og engasjert, kan vere krevjande

tinderdatar i håp om at det skulle tenne ein gnist.

å takle når ein finn seg sjølv i ubalanse i ein uvan

Men der enda eg berre opp med å møte menn som

kvardag.

nten har barn og framleis bur med eksen, har ei traumatisk fortid som eg skulle fikse,

Så, til denne stille hausten, kan du snart vere over? Eg

intimitetsproblem eller som ikkje veit å vere mann

går snart tom for tiltak for å få tida til å gå og har nådd

utan å vere «machomann».

maksgrensa mi på bananpannekaker, yogatreningar klokka seks om morgonen og uuthaldelege tinderdatar.

Går det verkeleg an å vere eit så håplaust menneske

Send jola inn!

at ein liten ting som Zoom set meg heilt i ubalanse?

Eg synest oppriktig synd i meg sjølv til tider som må halde ut med dette her. Eg lurar nokre gongar på kor enormt sjølvsentrert eg må vere for at noko slikt skal få meg til å synast synd i meg sjølv. Ikkje minst fordi det er så mange i same situasjon, om ikkje i mykje verre situasjonar og.

Mål og makt 2020 - 1

RAKT TIL TIL RAKT av MAK CEMALOVIC

HELVETE HELVETE Du skal ikkje opphalde deg mange kilometer på ein

rallarane sette frå seg den siste spaden i alle fall, men det

veg i Nord-Noreg før du innser at heile landsdelen si

var no det han hadde blitt. Den viktigaste tingen han som

harme er rettkomen. Særleg på Senja, der

fagmann har lært, utanom det reint tekniske, er at folk har

køyreforholda er like stabile som økonomien til Idar

same forhold til samferdselspolitikk i distrikta som til

Vollvik. Alt er gale: Vegdekket er fullstendig ihelslite av

klimapolitikk.

telehiv og tungtransport, topografien er utfordrande, linjeføringa og kurvaturbrekka har vore rekna som

"Alle meiner noko om det, men det breie lag av

utdaterte i fleire tiår, og ikkje finst det gode alternative

befolkninga føler det ikkje på kroppen, så det kan ikkje

transportformer heller. Infrastrukturen ligg nede for

være så hast med å gjere noko med det heller. Det er

teljing, og doktorane i statens vegselskap er opptatte med

veldig forståeleg, og nokre gongar skulle eg sjølv ønske at

å bygge ny innfartsåre til Oslo. Det er som å ha nyresvikt

eg tenkte slik eg også." Dessverre krev jobben at han lese

og bli skyvd bak i donorkøen fordi ein heilt frisk fyr skal

Nasjonal transportplan, så han har ikkje eit liv der han

få si tredje nyre. "Eg meiner, sjå på dette her då", seier

berre køyrer på vegar, han må også tenke mykje på dei.

Klaus, i det bilen seglar over eit høgdebrekk på veg ut av

Og, til andre sin irritasjon, snakke mykje om dei.

Gryllefjord. Det er midten av juli, og dei har nettopp betalt 1582 kroner for å ta ferja over frå Andøya. No

"Dessverre er det slik at Regjeringa valde ferjefri E39

følgjer dei fylkesveg 86 ute i havgapet. "Eg trudde kanskje

framføre opprusting i Sogn, Hardanger, Senja. Det er for så

at sommaren 2020 i så måte kunne bli eit positivt skifte,

vidt eit fair val det; E39 er ei dårleg hovudåre for

med halve befolkninga på ferie over polarsirkelen."

Vestlandet, og ny veg er meir sexy enn vedlikehald, men det betyr sannsynlegvis også slutten på

Klaus er frå distrikta sjølv, frå Hardanger. Han veit at det

generasjonsdefinerande prosjekt i distrikta i heile mitt

står dårleg til i våre mest pittoreske kommunar; det var

arbeidsliv." Dei andre i bilen begynner å bli lei av å høyre

kanskje difor han valde å verte vegingeniør. Ingen veks

Klaus prate om vegar. Det var interessant då dei køyrde ut

opp med ein draum om å bygge veg, ikkje sidan

frå Steinkjer med campingvogna, å høyre litt om eit fagfelt som dei konstant samhandlar med utan å tenke

Mål og makt 2020 - 2

Foto: MARKUS LIERHAGEN

så mykje over det. Hundre mil seinare har det mista

Klaus grev litt på mobilen, set på det nye albumet til

noko av sjarmen. Dessutan har Klaus, som han har ein

Sondre Lerche. Det blir stille medan dei høyrer på. "Pa-

lei tendens til å gjere, spora fullstendig av.

tience. I'm co-ming." Klokka er åtte på kvelden." Faen, eg berre begynte å bable om veg igjen eg, sorry folkens.""Det

"Men kvifor kunne det blitt eit positivt skifte i år?"

begynte jo å bli nokre dagar sidan sist", seier Jens ertande,

spør Jens. "Jo, poenget mitt er at sidan folk ofte berre

og ler litt oppgjeven."Jau", svarar Klaus, og vert stille igjen.

bryr seg når det angår dei direkte, så ville tusenvis av oslofolk på elendige vegar i nord kanskje føre til ein

Vennegjengen frå studietida har vore på tur lenge no, to

større sympati med folk som ønsker investering her

veker, halvparten av tida opphalde i den romslege Audien

oppe." "Ja, det vil kanskje det, alle er jo her oppe no",

til Mortens far. Det var tyngst i starten; gjennom

seier Morten flatt, han har blikket festa på vegen."

Østerdalen til Trondheim er det berre grå skog, ein

Eg veit ikkje lenger, det er jo ingen her på Senja, alle er

skinande elg og Alvdal. Tredje dagen, frå Steinkjer til

i Lofoten. Og i Lofoten var det ganske bra vegar, stort

Bodø, var endå lengre. Google Maps viser ei køyretid på

sett nye og flotte bruer. Kanskje folk tenker at det står

under åtte timar når realiteten er nærare 12, Nordland

bra til her, dei reiser heim og skjønar ikkje kvifor

markerer overgangen til avstandar sjølv den

nordlendingane klagar.""Det er jo bra det da", prøver

stormannsgale søkegiganten ikkje forstår fullt ut. Det er ei

Jens. "Jau, det er bra, men det undergrev realiteten litt.

lekse mange førstegongsferierande i nord lærer på den

Og det er så stor natur rundt kvar sving; å køyre her

harde måten. Etter ein køyredag av det formatet hender

oppe er så vakkert at du ikkje tenker så mykje på at

det noko med bilturisten; ein lenge fastlåst brytar slår om.

det rister litt. Men dei som bur her, naturen endar jo

Dagens etappe er nær tre hundre kilometer, ein distanse

med å gli inn i tapetet for dei, den berre er der sant.

som før endringa ville ha vore betydeleg. No er saka ei

Dei ser ikkje på Saltfjellet, dei ser på det elendige

anna, tre hundre kilometer, fem timar, det er ikkje noko

autovernet." "Kunne me satt på litt musikk kanskje?"

problem. Kanskje er det fordi dei har gått litt tomme for

kjem det frå Ida, ho har gjeve opp å få sove, bilen

ting å prate om. Det siste rutevalet vart tatt i

svingar for mykje. "Helst noko litt roleg."

Mål og makt 2020 - 2

går, stillheit i tankane er godt for køyreforma."Skal eg

camping, vidare heilt ned til Oslo igjen med stopp i

svinge av her?" spør Morten, og får godkjenning frå

Trondheim og Jessheim, så vil det være det. Morten vil

kartlesar Jens. Skarp venstre opp på fylkesveg 862, eit

neste sommar vere oppslukt i den nye jobben og miljøet

reint helvete av ein veg som retroaktivt rettferdiggjer

han blir ein del av der, selje billetten sin til Vinjerock og

utblåsinga til Klaus, det føler han i alle fall sjølv.

unnskylde seg med at han blir med neste år. Klaus blir over dei neste to åra alt han har lova seg sjølv å aldri bli.

Om lag klokka halv ti kjem dei fram til Senjahopen, det

Den utløysande faktoren blir at han får ei forfremjing til

nordlegaste punktet på reiseruta, der dei skal overnatte

ein stilling han eigentleg ikkje vil ha, men takkar ja til

hjå Nicolai. Stemninga er god, sola er oppe, og etter litt

likevel fordi det betyr høgare lønn. Han vil fortsette å

styr med å få rygga inn campingvogna ror dei ut på

insistere på at han ikkje er opptatt av pengar. Ida gjer

kveldsfiske. Først drar Nicolai opp fisk etter fisk på line,

alvor av tankane om å studere vidare utanlands, forelskar

så får alle prøve seg på stong. Det er fisk å få på kvart

seg i København, og kjem på meir og meir sporadiske

einaste kast. Tilbake inn mot land kastar dei ut

besøk heim. Jens vil både gifte seg og få born innan

innvollane. Det dannar seg eit enormt følgje av måker,

bursdagen sin neste november, då det tette samværet og

nokon havørner kjem til, eit luftig brudeslep heng etter

pandemien set følelsar i sving og livet i perspektiv.

båten.“Denne sommaren har eigentleg vore ganske fin,

Likevel vil han halde god progresjon i doktorgraden og

de er den andre gjengen frå Trondheim som besøker

vinne ein pris for denne. Eller kanskje dei reiser på ferie

meg”, seier Nicolai, og ser ut mot havgapet, før han

saman igjen neste sommar, til Vestlandet denne gongen.

smilande fortel at kjærasten skal komme på besøk til

Det er ikkje så mykje som endrar seg på eit år og to.

veka. “Når må de reise attende?” Seks sokkar og fire

Kanskje det ikkje blir fleire somrar, ein frontkollisjon med

sko dinglar ned mot den stigande floa i Mefjorden, og

eit vogntog utanfor Brønnøysund. Dei er i Senja og har

det er endå dag bak fjella.

knapt komme halvvegs.

Dei kjenner at dette er deira siste sommar som unge.

Når dei om to dagar reiser frå Senjahopen, tilbake til Bodø via Narvik, ned kystriksvegen til Havblikk

Mål og makt 2020 - 2

Aldri høyr på ein erfaren pilegrim Om du skal gå pilegrimstur for fyrste gong, og tek eit

kleda og utstyret ditt, vil han vende blikket mot

tog frå Madrid til Sarria, ein liten spansk by nord i

turkameraten din. Kor lenge har de vore vener? Trur de

Galicia, skal du ikkje sjå vekk ifrå at du møter på ein

dette vil bli ei kjekk oppleving, at de vil prate og le? Før du

erfaren pilegrim som vil fortelje deg alt om korleis di

får sukk for deg, har han allereie forklart at - nei, det blir

oppleving kjem til å bli. Vedkommande vil byrje roleg

de for slitne til. Dette blir tungt og jævlig, sannsynlegvis vil

med å spørje deg kvar du kjem frå, før han går rett på

de krangle og.

sak, og spør kvifor du la ut på akkurat denne turen.

Eit lite tips: ha for Guds skuld eit klårt svar på dette.

Etter jentene sitt fyrste møte med den “vise” pilegrimen på

Om ikkje, vil denne erfarne pilegrimen heilt sikkert

toget, sendte dei kvarandre eit ironisk og lattermildt blikk,

forklare deg det. Han har nemleg gått turen før, og

før dei tok farvel med mannen, og hoppa av på

mykje lengre enn det! Etter eit par sekund intense

togstasjonen i Sarria. 116 kilometer frå målet, med fem

ørneblikk, der han saumfarer kleda dine frå topp til

dagar til rådvelde.

tå, vil han byrje med å ta føre seg skotøyet ditt. Er det gjennomtenkt? Siste modell? Gore-Tex? Tydeleg

To veker tidlegare er jentene på hovedbiblioteket på

ikkje imponert, spår han gnagsår og infeksjon allereie

Høyden i Bergen. Mari har akkurat spurt Ingeborg om ho

på dag to. Etter å ha gått gjennom både

vil vera med å feira påsken på Caminoen i Spania. Det er ikkje gitt at det er dei to som reiser på tur i lag.

Mål og makt 2020 - 2

Begge er fødde og oppvaksne på Voss og har lenge vore i same omgangskrets. Men Mari har eigentleg planlagt å gå turen åleine. Etter ein samtale dei imellom, på ein fest ein stad i Bergen, tenkjer Mari at ho likevel vil spørre om Ingeborg vil vera med. Og det vil ho.

På biblioteket går planlegginga i alle retningar. Ingeborg har lese at den ideelle pilegrims-sekken ikkje bør overstige 12 kilo (9-10 kilo er optimalt). Den siste veka har

tekst og foto: INGEBORG JUVIK og MARI AAS FINNE

ho øvd seg, gått med tursekk til jobb. Der dei fleste kanskje ville fylt sekken med vassflasker, har ho fylt den med Knausgårds “Min kamp” bind 1-6. Dei har alle fått fatale vasskadar, frå det typiske Bergenske klima som rammar også denne mars-månaden. Rookie mistake. Mari på si side, har forsøkt å setje dei 116 kilometerane i perspektiv for Ingeborg, som ikkje eig orienteringssans.

Strekninga dei skal gå, er like lang som strekninga VossBergen.

Jentene sit og funderer over kva som eigentleg er naudsynt å ta med seg på tur. Mari veit ein ting sikkert: ho skal ta med seg havregryn og nøtter. Dette til tross for at berre grynet vil vege om lag ein kilo. Ingeborg er mest fokusert på å ta med seg apoteket, samt utstyr til sårstell.

Begge er dei ambivalente vesen, og det er vanskeleg å bestemme seg for kva ein eigentleg treng på ei over 100 kilometers vandring i Spania. På den store verdsveven

Opplevd strekning ikkje nødvendigvis teikna geografisk riktig

finnast pakkelister som inneheld ting dei aldri hadde tenkt på å ta med: kleshengarar, paraplyar, og nylonstrømper. I retrospekt skjønner dei at dette slett ikkje er det raraste å ta med. På vegen møtte dei til dømes ei jente som bar på eit skateboard frå Frankrike til Santiago de Compostela. Det vog over 3 kilo.

Det går ikkje mange dagane før jentene legg merke til at dei brukar det nyttigaste opp att og opp att. Sekken blir ei forlenging av ryggen, og dei veit (nesten) alltid kvar det som brukast mest er. Vassflaska i sidelomma,

Mål og makt 2020 - 2

nøttene i topplomma, regntrekket i lomma nederst,

Det seiast at ein pilegrimstur gjev rom for å tenke,

ulltrøya lett tilgjengelig øverst. Dei blir kjende med

for å reflektere, for å nyte stillheita. Det kan

kvarandres døgnrytme og matrutiner. Ingeborg slår

jentene skrive under på at stemmer, men

seg lett til ro med at dei to alltid blir sistemann ut

pilegrimane som gjekk føre eller bak dei, ville

av hostellet (Mari er mildt sagt treig på morgonen),

kanskje hevda det motsatte. Skravla gjekk. Og

og Mari merkar når ho forsiktig skal foreslå for

medan vegen vart til, var det så mykje å skoda på,

Ingeborg å ta seg ein neve nøtter - ho tek uttrykket

at dei nesten vart for opptekne til å gå i seg sjølve.

Hangry til eit nytt nivå…

Ein stad på stien, møtte jentene ein gammal krok som låg under ein busk, i ly for sola. Han stansa

Allereie etter første etappe kjem gnagsåra på

dei, for å spørre om retninga til næraste bar, som

ryggen, skuldre, hofte og føter. Så hadde den

måtte vera fleire mil unna. Midt i ein

erfarne pilegrimen på toget rett i noko! Ingeborg

eukalyptusskog møtte dei ein kar i bar overkropp,

har med apoteket, og morgonstellet til Mari blir -

som stod langs elva og spela pan-fløyte. Dei tel

om mogleg, endå lengre. Kroppen skal polstrast frå

kilometerskilta innhogde i store steinar, lurer på

topp til tå med sportstape. Dei raude

kvar dei skal sove til natta, kva som skal etast til

helsesandalane til Ingeborg går på omgang, og er

middag, kor mange vassblemmer dei har under

klart turens favorittgjenstand. Endå den erfarne

beina…

pilegrimen lo av dei på toget… Jentene kvittar seg med alle kremar som ikkje er solkrem. Lagar seg eit

Den erfarne pilegrimen hadde nok eitt og hitt å

flott vatningsritual, nesten som i ein dans plukkar

koma med, men slett ikkje rett i alle sine

dei kvarandres vassflasker ut av sidelomma på

spådommar. Jentene kom fram til at det å

sekken, slik at dei ikkje treng stoppe for å drikke.

planlegge ein pilegrimstur nesten er umogleg. Om

Begge har med seg ei skjorte til “den kvelden vi

dei skulle ha reist på ein ny tur neste veke, hadde

skal vera litt fine”. Desse blir aldri brukt.

dei ikkje visst kva som skulle vore gjort annleis.

Vegen blir til medan ein går, og dei vart til på

Det bør understrekast, at trass spådommen frå den

vegen.

erfarne pilegrimen om lunken stemning undervegs, vart det aldri noko problem med snakketøyet.

Skravla gjekk kvar dag, mil etter mil.

Mål og makt 2020 - 2

DEBUTANTEN skriven av INGEBORG JUVIK

KARI ANNE BYE Intervju med

I denne utgåva av Mål og makt tek vi ein prat med

Først og fremst; gratulerer med flott bok! Korleis

Kari Anne Bye. Ho debuterte som forfattar i august

kom det heile i gang? Var det ein planlagd ide å

2020, på Samlaget forlag. Diktsamlinga hennar, Eg et før

skrive denne diktsamlinga? Eller noko som kom til

eg kjem, er eit imponerande verk på over 200 sider.

på vegen?

Dikta er både lange og korte, fulle av referansar og spel, og tidsbruken gjer at den òg kan lesast som ein roman.

Eg vil seie det var ein kombinasjon. Det å skrive er ein

Den handlar om ei kvinne som for tida ikkje har jobb,

vane for meg; eg har alltid notatbøker med meg, der eg

ikkje har mann eller barn, og som slett ikkje har

skriv ned tankar og situasjonar eg opplever, utan at eg har

kontroll. Men, ho har Tinder. Kari Anne set det det

ein klar tanke om at det skal bli til noko. Ein har jo som

moderne datingsamfunnet på spissen, samstundes som

regel skrive lenge før ein vert forfattar … Bakgrunnen til

ho ankrar teksten i solid litterær kunnskap og vakker

det heile var jo nokså tilfeldig. Eg var på ein fest med

poesi. Boka er både tragedie og komedie i perfekt

nokre vener i 2018, der vi som vanleg sat og prata om alt

balanse. Handlinga er til å kjenne seg att i, og aktuell i

frå kunst og litteratur, til dette med dating. Litt på tull

dagens samfunn. Underteikna får kjensla av å gå seg vill

seier eg: “Eg skal skrive verdas kleinaste diktsamling!” Eg

i kjærleiken og samfunnet, og slik passar den òg perfekt

noterte det ned på ein serviett med masse glitter på, og så

inn i denne utgåva av bladet - på vegen. Eg snakkar

hang eg den opp på korktavla mi heime. Der vart den

med Kari Anne per telefon.

hengande ei god stund, som ei lita

Mål og makt 2020 - 2

påminning kvar gong eg såg den. Etter kvart vart det til

det. Det er ei rar greie, Tinder, kva er det for noko

ein meir handfast ide; tematikken kjem jo så ofte fram,

liksom? Temaet er fascinerande; eg ser eit kulturelt

kring vener og elles. Korleis fungerer kjærleikens kår i

fenomen, og eg vil forstå det; forstå korleis det fungerer

eit moderne samfunn? Eg heldt fram med å notere,

i samfunnet eller i ein historisk kontekst, til dømes.

men jobba ikkje særleg strukturert mot noko spesielt.

Boka handlar jo om ei dame som er på Tinder, men med

Det låg på is ei god stund. Det som så skjedde, var at

det forsøker eg òg å vise eit bilete på ein del av

Samlaget hadde avertert for seminar for nye

samfunnet.

forfattarar, og eg sende inn ein tekst, men kom ikkje med. Endå eit refusjonsbrev … Men! Så skreiv

Sjølv har du erfaring frå drama og teater, i tillegg

redaktøren til meg at dei likte stemma mi, og lurte på

til at du er historikar. Korleis bruker du denne

om eg hadde noko meir. Då byrja eg på råteksten frå

kunnskapen gjennom boka? Vi ser til dømes at

dette Tinder-prosjektet eg hadde notert på ei tid. Eg

nokre av dikta har namn etter figurar i gresk

jobba med det intensivt, leverte dikt i fleire bolkar, og

mytologi, og at protagonisten har stor kunnskap

fekk god respons.

innan litteratur og teater.

Fortel lesarane våre litt om inspirasjonen din til å

Ja, ein grunn til at eg gjer dette, er jo for å vise noko om

la diktsamlinga sverme kring Tinder og kjærleiks-

hovudpersonen. Ho er høgt utdanna innan humaniora,

tematikken.

og kjenner til den litterære kanon. Det seier noko om ho: ho har studert mykje og er klok, men har det for

Eg ville skrive humoristisk fragmentarisk kortprosa.

tida ikkje særleg bra. Når eg bruker kunnskapen og

Dette med Tinder kom litt oppi fanget på meg, og ein

overfører den til henne, opplever eg det som eit

må jo nesten ha opplevd Tinder for å kunne skrive om

overskot i språket. Å kunne bruke desse

Foto: GEIR MOGEN

Mål og makt 2020 - 2

referansane frå annan litteratur, gir det ei ekstra

Har du ein favoritt blant dikta?

djupn. Om nokon legg merke til referansane set det jo ein ekstra dimensjon tilspråket? Det har eg fått

Ja, det må nok bli ljos og skugge.

positiv tilbakemelding på, folk synest det er leikent.

Eg prøver å halde ein balanse i denne leiken, om ein bikkar kan det bli for pretensiøst - så om eg har fått

Kvifor skreiv du boka di på nynorsk, og

det til utan å bikke, så er eg veldig nøgd!

kvifor held du fram med å bruke nynorsk?

Hovudpersonen min har det dårleg; ho er arbeidslaus, og er kanskje akkurat no fanga i Tinder og dickpicks,

Eg er i utgangspunktet tospråkleg, sjølv om eg er

men så set ein det opp mot den store litterære kanon

oppvaksen med bokmål i Trondheim. For fleire år

og kunsten! Det er leikent, og det er kjekt. Eg høyrer

sidan fekk eg nynorsk som prinsippsak, kall det

frå ulike lesarar at dei opplever boka så forskjellig.

gjerne eit danningsprinsipp: eg skulle meistre

Nokon synest den er kjempemorosam, andre synest

begge målformene. Eg les jo begge målformene,

den er direkte trist, eller ei blanding av dei to. Målet

det har alltid vore naturleg for meg. Vi i familien

mitt er jo å oppnå balansen mellom tragedie og

skriv alltid dikt til kvarandre på bursdagen, og eg

komedie, og eg håpar eg har fått det til!

tok meg sjølv i å ofte skrive dikta på nynorsk. Då kjem ein liksom litt nærare på meg; korleis eg føler, tenker, snakkar …Bokmålet har ein større distanse enn nynorsken. Eg trur faktisk ikkje det hadde vore mogleg å skrive Eg et før eg kjem på bokmål! Når eg har forsøkt å finne stemma mi som forfattar, har eg forsøkt begge målformene.

Men stemma i boka, den måtte vere nynorsk.

Og i kva grad er dikta inspirerte av personlege erfaringar frå di side?

Altså dette er fiksjon, det er klart. Men, ein må òg skrive frå ein stad. Eg har bakgrunn frå drama og teater, og det bruker eg mykje når eg skriv. Og det eg skriv er “sant” for eg har brukt meg sjølv, men eg har omforma det i kunst.

Mål og makt 2020 - 2

Eg jobbar mykje med rytme og flyt, les høgt for meg

No derimot, kjennest det veldig bra. Den vart

sjølv medan eg skriv, og opplever ofte at bokmålet vert

teken godt imot, og eg har fått fine

litt meir stakkato. Ein får ein finare flyt med

tilbakemeldingar. I byrjinga var den så nært knytt

nynorsken, ein flyt som liknar meir den flyten som finst

til meg sjølv, medan no som den blir opplevd av

i mi eiga dialekt.

andre, får den liksom leve sitt eige liv. Eg klarer å glede meg over den, snakke godt om den, og vere

Nynorsk er ganske viktig for deg?

stolt av den.

Ja. Eg les mykje av forfattarar som skriv på nynorsk, eg

Og no er det vidare til neste prosjekt? Noko

synest det er eit fint språk. Det er òg eit språk eg får til

du vil fortelje om?

å skrive skjønnlitterært på. Det betyr mykje. Det er så rart at nokre folk ikkje vil lese nynorsk. Det er jo så

Det kjem noko meir. Eg vil skrive fleire bøker, det

himla mykje bra litteratur på nynorsk no!

er viktig for meg å skrive. Eg jobbar med noko no, men meir enn det kan eg ikkje seie. Eg er i startgropa, og det kjennest bra. Dette høyrest kanskje pretensiøst ut, men eg kjenner meg for første gong i livet på rett hylle. Ein må jo prøve og feile ei stund for å bli forfattar, og ein kan aldri vite sikkert om det kjem til å skje. No føler eg at eg har fått ei moglegheit, eit publikum og eit forlag - no vil eg berre halde fram med å skrive.

Eit siste spørsmål: Kven inspirerer deg innan litteraturen?

Hmm. Eg trur eg må svare Marit Eikemo. Tenk at

Korleis kjennest det at så mange no kan lese dikta dine? Er du van med å dele dei?

me er på same forlag. Eg er jo superfan, håpar nesten eg aldri møter ho - det hadde vore så flaut!

Eg er ikkje veldig van med å dele tekst til folk, nei. Før i tida dreiv eg litt med slampoesi og slikt, men det vert jo litt annleis. Eg vart fort van med å sende dikta til redaktøren. Ho har eg slik respekt for, som person og fagmenneske, og ho har vore veldig fin og oppmuntrande. Men det kom som eit sjokk då boka stod i butikkane. Det gjekk plutseleg opp for meg at folk skal lese den! Eg hadde liksom ikkje tenkt på det på den måten, kjensla var litt som fylleangst, nærast.

Mål og makt 2020 - 2

MÅLSAKA

av MARIE KNUTSEN BRUNTVEIT

Spynorskproblemet Så kom den saka i år igjen. Ingen norske universitet

For sjølv om språka er rimeleg like, og i teorien likestilte,

eller høgskular fylte opp språkkvota si i år heller. Eg

ser ein gong på gong at det er nynorsken som blir

har tenkt på desse tala i noko som kjenst som fleire år

nedprioritert i universitet- og høgskulesektoren. Bautaane

no. Er det faktisk så vanskeleg å oppfylle kravet? Det er

i norsk akademia går stadig vekk frå eit av dei norske

berre 25 %.

språka, samisk er ikkje til å finne, bokmålet regjerer med jernneve. Det skal betre hovud enn mitt til for å finne ut

Eg er journaliststudent og studentpolitikar på fulltid i

kvifor språklandskapet har utvikla seg slik det har, og eg er

Oslo, og har møtt klassikarane fleire gongar enn ein

ikkje ein som liker å dvele ved fortida. Idealistiske og

kan telja. “Korleis orkar du å bruke nynorsk?” “Kan du

fjerne løysingar er meir mi greie.

ikkje skrive norsk?” “Blir endringsforslaga mine omsett til nynorsk om eg sender dei på bokmål?” Og favoritten

Eit perspektiv eg ikkje hadde fått med meg før eg sette

min av heile gjengen: “Eg vil ikkje lese sakspapira når

meg ned og skulle skrive denne teksten, er dei som meiner

dei står på spynorsk”.

nynorsk er eit fiffespråk. Noko berre den liberale kunstnarelita og fiffen i vest brukar. Dette kom frå ein

Det er nok ikkje mange bokmålsbrukarar som kjem til

anonym Instagrambrukar, som ønskja omsetjing for dei i

å lese dette, og dei som gjer det, ville nok ikkje drista

proletariatet. Det er nettopp dette som er imageproblemet

seg til å komme med denne typen kommentarar. Men

til nynorsken. Det verkar utilgjengeleg for dei som ikkje

om dette innlegget skulle klare å finne vegen til ein

kan det, og håplaust for dei som kjenner seg tvungne til å

stakkars riksmålsskribent med spynorskfordommar der

læra det.

ute; det var sjarmerande dei fyrste tre gongane, men no er me leie av å høyre det:) Nei, kjenslene mine blir ikkje

Men kva skal ein gjera for å få landsmålet opp og fram i

såra, men du har fått fram poenget ditt no. Nynorsk er

2020? Hjelp det eigentleg å berre nå 25% i høgare

jæskla lættis.

utdanning? Eg trur ikkje det. Nynorsken må inn mykje

Mål og makt 2020 - 2

tidlegare og breiare; barnehagen er ein god plass å

skriv ikkje dei norske media på nynorsk? Teorien til

starte. Barnebøker på nynorsk er det nok av, og dei er,

førelesaren, som mange verka å seia seg einige i, var at

ifølge ein bokmålsbrukande barnehagelærar eg tok

det kjem til å gje mindre klikk. Det er verdt å stille

praten med, jamt over mykje betre enn dei på bokmål.

spørsmål til. Utan noko faktagrunnlag, vel eg å påstå

Å introdusere ungar for språket tidleg trur eg vil gjera

at ei nyhendesak om Kylie Jenner sitt siste romantiske

det lettare og meir overkommeleg når ein kjem opp på

omslag blir klikka på uavhengig av målform.

neste steg av den briljante planen min; barneskulen.

Likestill språka då for svingande. Gje ungane tilgjenge

Noko må altså gjerast for å få den venaste, vakraste og

på materiale på nynorsk. Ikkje gje dei valet – fleire og

norskaste målforma vår inn på moten igjen. Som

fleire vel vekk nynorsk for kvart år som går – gje dei ei

ungdom og aktivist med mykje fyr og flamme i blodet,

norskbok som er 50/50 nynorsk og dansknorsk. Litt

skulle eg ønskje at målrørsla var enno kraftigare i

tvang må vera lov.

retorikken sin. Eg drøymer om ein dag der målungdommen går hardt ut og kritiserer eit statleg

Vidare må norske media få hovuda sine ut av der dei

organ slik studentleiar Andreas Trohjell gjorde mot

har gøymd dei, og opne for at journalistane sine kan få

Henrik Asheim i vår. For det nynorsken har fått av den

skrive på nynorsk uavhengig av tematikk. Å bruke

norske staten er ei drittpakke, og det bør vera kjent

nynorsk meir i allmenndiskursen er det einaste som

over heile landet, på langs og på tvers.

kan gje språket nytt liv. Det vart diskusjon om nettopp dette i ei førelesing eg hadde i fjor. Kvifor

illustrasjon: JOAKIM JENSSEN

Mål og makt 2020 - 2

av SIMEN TEGLE

Eg g E vi il l v vE Er ra a v

I botnen av bakken treffer eg ei avgjersle: Det skal

Seinare. Med eit stumt dunk mot botnen vaknar eg. Eg veit

smella! Frekvensen på mine lange, flotte bein aukar jamt

med det same kor eg er, og roleg legg eg meg på rygg og

til midten av bakken, frå kor det er full pinne. Sola skyt,

ser opp mot lyset i vassflata. Det skimtar gjennom,

blitsar meg i ansiktet mellom trea, og bak trea i skuggen

blenkjer, flimrar med vatnets rørsler. Eg blir liggjande. Sym

for sola, mellom flimmeret, ligg det bilete, som oppover

oppover mot lyset med auga lukka, og over vatnet, i lufta,

skapar serie, ei rekke forgjengelege lysglimt, alltid tapt i

pustar eg luft, og ser igjen. Lyset er skarpt, det beveger seg

det neste. Dei siste metrane blinkar det raudt, enno frå

ikkje. Eg kan knapt pusta, men et gjer ingenting. Det er

sola, men òg fordi eg er tom. Tom og med håret

heilt stille, eg justerer meg slik at augo ligg rett over

framføre augo, det går fint, for på toppen legg eg meg

vasslinja, og tenkjer, om nokon ser meg no, vil dei ikkje

flat og menneska eg passerte, passerer meg. Kven kan

sjå, det er eit hovud, men tru at det er noko anna. Kva då?

det vera? Eg let håret falla, eg har skjorta nedi buksa.

Synleg usynleg ser eg kringom. Det er grønt, blått. Kvitt

Ingen eg kjenner, noko som er godt. Det held, som det

lys. Eg blir blenda igjen og kan framleis ikkje finna pusten.

er.

Naken i vatnet og hovudet fullt av luft. Eg skulle ønskja, eg Eg går innover skogen og ned til eit vatn, som eg veit

var ein skulptur heilt ut i dets synsrand, eige i mitt rom,

kor er. Der er ein stor stein, som er god å sitja på. Varm

berre for meg, og som blir kome i møte, av nokon, men

av sola. Ein gloheit stein. Insekta kjem, eg kler av meg

utan at dei nokon gong kan tre over i mitt, utan at

og sig uti.

Mål og makt 2020 - 2

Foto: MAGNUS JOVIK

vi nokon gong skulle vera naboar. Delvis øydelagd eller ikkje ferdig; eit lysande fragment aleine kringom i eit heilt rom. Passiv, med tankane nedfelt og låst i mine musklar, berre der dei no kan finnast. Ingen blikk, ingen pust. Nei, lysande, fri for hierarki og makt; som ein arbeidar, som let arbeidet, som ikkje kan venta, venta; som to arme gutar, som heilt og fullt tek nyting i ei klase druer. Som ein gud: av lediggang, eit endeleg resultat av gløymde utretta storverk; ein gud av den vakre likesæla, eit uttrykk for avmakt og stille. Den totale openheit: Ingenting betyr noko, og i alt ligg moglegheita til å bli nytt. Ein ny start kan koma i stand, utan at dette er naudig.

Likesæle finst i liten grad hjå meg, men eg strekkjer meg i mot. Hadde eg berre vore sikker på korleis. Eg strekkjer meg i mot, kanskje, kanskje er det, det motsette eg gjer.

Men kanskje vil det oppstå noko nytt, annleis alt det andre, som stadig er nytt. Nytt éin gong, eller, eg vil ana ein ufatteleg avstand. Kanskje er dette siste det einaste moglege, samstundes då, det einaste naudige. Slik strekkjer eg meg ut i mørkret og nærmar meg det uoppnåelege. På eine eller andre måten må det vera så.

Det må vera så.

Sjå! Eg tryglar, eg vil vera sånn: sjå ut vindauget, når lyset blir sløkt, sjå ut, når det blir tent; eg vil sjå innover mot lysinga i enden av gangen, av fjorden, dit vi ein gong skal; eg vil ikkje eiga frykt eller lette, men gjerne og utan vidare vil eg forbi, forbi, forbi i skogen og sjølv vera eit forgjengeleg lysglimt, i oppstoda allereie tapt.

Mål og makt 2020 - 2

av INGEBORG FURRE

Å ikkje stoppe opp Når sant skal seiast, er noko av det eg er mest

bøker og fin arkitektur må du setje deg på det nye

redd for i livet å stoppe opp. Å bli ståande fast, utan

Deichmanske hovudbibliotek i Bjørvika. Lyset og takhøgda

å kome meg vidare. Det treng ikkje vere dei store tinga,

gjev meg leselyst og rom for å drøyme utover pensumlista.

men følelsen av å vere på veg ein plass gjer at eg

Eg har hatt nokre av mine finaste stunder i Oslo på 19-

kjenner meg i live. Sånn har eg vore så lenge eg kan

trikken. Åleine med god musikk, eller saman med ein venn

hugse, også då eg vaks opp i ei lita bygd på Vestlandet.

og ein god kopp te. Turen går frå Majorstua heile vegen til

På Kystbussen har eg tenkt nokre av livet sine store

Ekeberg, og sjåføren lar deg sitje på trikken mens han tar

tankar.

ein pause på sløyfa si.

Slik har det fortsett å vere etter at eg flytta til Oslo.

Og så må eg ikkje gløyme marka. Den fantastiske Oslo-

Også her kjenner eg på behovet for å søke ut, vere på

marka. T-banen tek deg langt på veg, for eksempel er

veg ein plass. Oslo er full av små, nydelege eventyr som

Fuglemyrhytta ein favoritt du kan gå til frå Skådalen T-

tar meg ut av maset i kvardagen og hjelper meg til å

banestasjon. Her får du nydeleg utsikt over Oslo-fjorden!

løfte blikket. Her skal du få mine beste tips til plassar i

Tek du toget til Movatn i Maridalen finn du flyvraket frå 2.

Oslo-området som gjer at eg kjenner meg ekstra

verdskrigen ved Hansakollen. Vil du verkeleg nyte

levande.

skogsroa kan du ta toget lenger opp i marka til for eksempel Harestua. Om hausten finn du sopp, molter og

Dansens hus ligg langs Akerselva ved Vulkan, og er ein

tytebær langs stiane. Eg likar å lage lapskaus på

av mine favorittplassar i Oslo. God kaffi, fint interiør

stormkjøkken, men mange av hyttene har også servering.

og utsikt over elva. Her kan du sitje ved marmorbord

Skjennungstua har truleg dei beste kanelsnurrane i marka.

og lese, eller sjå etter laks i elva. Er du glad i Og så fyk dagane, månadane og semestera av garde. Mest av alt kvardagar, men også mange slike små eventyr der eg får kjenne at eg er på veg ein plass.

Mål og makt 2020 - 2

tekst og foto: INGEBORG FURRE

Deichmanske bibliotek

Fuglemyrhytta er ein av mine favorittar - med utsikt over fjorden

MĂĽl og makt 2020 - 2

Å ta trikken er ein nydeleg måte å bli kjent med Oslo

Mål og makt 2020 - 2

Oslomarka er full av fine vatn og tre for hengekøyetur eller middag på stormkjøkken

tekst og foto av ANNA FOLGERØE

Heim For knappe 3 månader sidan flytta eg heilt

Noreg i fleire år, og no fekk eg endeleg leve ut

åleine til ein ny by. Og det var ikkje kva by som

draumen min om å få bu her oppe. Sjølv om det

helst. Eg hadde nemleg fått studieplass i Tromsø

kjentest 100 % rett å skulle flytte til Tromsø, er det jo

og måtte legge frå meg tanken om eit studentliv

klart at ein mistar ein del av privilegia ein har ved å bu

der eg kunne ete middag hos mamma og pappa

nær heimplassen sin. Eg var veldig spent på om eg

kvar søndag. Sjølv om eg har flytta til nye plasser

kom til å føle meg som heime her, eller om

fleire gonger før, var det noko annleis denne

heimlengselen kom til å ta meg.

gongen. Eg måtte innsjå at eg faktisk skulle flytte 1752 kilometer vekk frå nær familie og vener. Det

Etter å ha budd i Tromsø i 3 månader, har eg funne

er faktisk like langt frå heimplassen min Bergen til

meg overraskande godt til rette. Sjølv om eg må

Tromsø, som det er frå Bergen til Nord-Italia. Det

innrømme at heimlengselen har banka på og sagt

er så langt vekke at eg no har slutta med å skilje

hallo eit par gonger. Spesielt når eg får snaps av

mellom dei ulike plassane eg tidlegare har budd på,

hunden min, eller når eg facetimar med mamma, og

som til dømes Sogndal og Bergen. No seier eg berre

ho fortel at dei skal ete raspekaker til middag. Eller

«Vestlandet». Og det har ingenting med

når eg ser at det er 15 grader heime, og folk går i

fylkessamanslåinga å gjere. Nokre gonger tar eg

dongerijakke, medan eg sjølv tuslar rundt i dunjakke

meg sjølv i å seie «sørpå» òg, då kjenner eg meg

og ullundertøy i september. Heldigvis har

skikkeleg integrert.

heimlengselen gått sin veg etter kort tid. Difor har eg reflektert ein del rundt dette: Kva vil det eigentleg seie

Uansett, det å skulle flytte til Tromsø var absolutt

å føle seg heime?

ikkje noko eg såg på som eit nederlag. Eg elskar vinter og ski, og eg set stor pris på kvasse fjell og storslagen natur. Eg har vore forelska i Nord-

Mål og makt 2020 - 2

Ein ting som i alle fall har gjort at eg kjenner meg

køyre deg heim etter jobb, klassekameratar som

heime, er at Tromsø er ein by som er omkransa av

inviterer på hyttetur, butikkarbeidarar som spør

fjell. Det gir meg assosiasjonar til heimbyen min.

kva du heiter, og seier «heia» og smiler til deg

Sjølv om fjella her i Tromsø er byfjella i Bergen på

når du kjem inn døra. Slike ting gjer at ein

stereoider, så gir dei meg ei kjensle av tryggleik. Det

kjenner seg sett. Eg kjenner allereie at eg høyrer

sure og nedbørsrike klimaet gjer òg at hjernen min

til her, at eg er en del av gjengen på ein måte. Så

ofte blir lurt til å tru at eg berre er ein liten køyretur

sjølv om eg ikkje har familien min her, så

unna heime, sjølv om det i gjennomsnitt er 9 grader

kjenner eg på ein måte at eg har ein familie her

kaldare her.

likevel. Det er altså dei fine og gode menneska, og den varme og opne kulturen, som skapar

Det som har vore avgjerande for trivselen min, er

kjensla av heime.

utan tvil menneska som bur her. For det første har nordlendingane ein direkte og til dels brautande

Med avtroppande dagslys, og ei sol som er på

sjargong. Dei seier ting som det er, og legg ikkje noko

veg til å gå i dvale, skulle ein tru at lengselen

mellom. Det er òg noko som minner meg veldig om

etter lengre dagar og mildare temperaturar var

bergensarar, og det set eg pris på. Tromsøværingane

større. Men når nordlyset dansar over himmelen,

er rett fram - du veit akkurat kor du har dei.

snøen dalar ned og får byen til å glitre, kjenner at eg blir stolt og varm i kroppen av å kalle dette

Samstundes opplever eg folk i byen her som opne,

for heime.

nyfikne, rause og gjestfrie. Desse eigenskapane dannar til saman ein fin kultur, som ein merkar når ein kjem hit som tilflyttar. Kollegaer som tilbyr seg å

Mål og makt 2020 - 2

Foto: MARKUS LIERHAGEN

FAVORITTEN av RAGNAR HOVLAND

Toget Å hevde at ein er glad i å reise med tog er så lite

Har det då kanskje å gjere med gamle westernfilmar eller

originalt at eg kjenner eg må gå i kjellaren og

Agatha Christie-filmar eller filmar som skildrar 2.

skjemmast før eg held fram med å skrive.

Verdskrigen (ikkje minst toga som frakta jødar til Auschwitz) eller eit samansurium av alt dette?

For kor mange togreise-seriar har ein ikkje sett på diverse tv-kanalar? Kor mange togreise-filmar og –

Det siste er vel det rettaste. Kontrasten mellom dei

bøker finst det ikkje der ute? Så ein må berre innsjå

amerikanske hoboane som kasta seg på godsvogner for å

det: Toget kan lett konkurrere med bilen som det mest

nå endå litt nærmare fridommen, og jødane som blei

mytiske og klisjéaktige framkomstmiddelet, over

skubba inn i overfylte godsvogner og som var klare over

størstedelen av verda, med muleg unntak av Antarktis.

at det var det heilt motsette som venta dei.

Her er ei liste over land eg kan komme på at eg har reist med tog gjennom: Norge, Sverige, Danmark,

Og nærmast uavhengig av alt dette liker eg å reise med

Finland, Tyskland, Polen, Frankrike, Belgia, Nederland,

tog. Og det har til dels å gjere med personleg erfaring. Eg

Luxembourg, Storbritannia, Irland, Spania, Portugal,

voks opp på diverse stader på Vestlandet, og Vestlandet

Andorra, Italia, Slovenia, Kroatia, Austerrike, USA,

er ikkje mest kjent for sine togsamband. Men det fanst

Canada, Kina. Altså, store delar av Europa, med

iallfall eitt, Bergensbanen frå Bergen til Oslo og vice

avstikkarar til to andre verdsdelar. Altfor mange har

versa. Og ein passeleg varm sommardag på 50-talet (eg

slått dette. Men – eg reiste jo ikkje akkurat med tog for

må ha vore tre eller fire år) skulle eg ta toget frå Bergen

å slå rekordar, eller for å sjå mest muleg av verda. (For

Jernbanestasjon til Drammen, via Hønefoss, for å

tru meg eller ei, det var faktisk ikkje alle delar av verda

tilbringe (ja, eg veit at «tilbringe» ikkje er eit godkjent

eg var like interessert i å sjå.)

nynorskord, men det får stå sin prøve!)

Mål og makt 2020 - 2

litt av sommaren på bestefarsgarden i Svelvik.

(Mor mi og den yngre bror min var att i Bergen, då dei var smitta av ein svært smittsam sjukdom, etter det folk fortel.) Så der var vi, far min (som på den tid så vidt hadde fylt dei 30, og eg, som altså så vidt hadde fylt tre.)

Det var ein svært minnerik tur. Ikkje før var vi komne inn på toget før far min baud meg ein dram frå lommelerka si. Det var vanleg skikk på den tid at prestar hadde med seg lommelerker på lange togturar. Men eg avslo, då eg på den tid

Då vi gjekk av toget på Hønefoss for å vente på eit tog

framleis var overtydd fråhaldsmann, og såleis

vidare til Drammen, var eg så tørst at eg sa til far min

skilde meg markant frå folk som Egil

at om han ikkje straks henta noko drikke til meg, så

Skallagrimsson, som var kjend for å vere nokså

kunne han berre gløyme å få meg med til

uregjerleg i fylla som fireåring. Og eg kan hugse at

barndomsheimen sin. Han forsvann og kom litt seinare

då toget kryssa Hardangerfjorden stod bøndene

att med ein is.

andektige, med lua i handa, og stirte på dette moderne vedunderet som toget framleis var. Eg

Men no spør du kanskje: Kva var den skumlaste av alle

kan også hugse at det stod ein del huldrer langs

desse togreisene dine? Det var truleg då eg reiste med

jernbanelinja og løfta på stakkane sine og at ein

noko som likna eit leiketog frå byen Andorra la Vella,

og annan landevegsrøvar galopperte forbi

ned den aller brattaste delen av Pyreneane til

togvindauget på ei droplete merr.

Perpignan i Frankrike. Eg liker å tenkje at om ikkje eks-kona mi hadde halde meg fast i handa, så hadde eg nok ikkje sete her i dag.

Og framleis tar eg tog, så sant eg har sjansen. Nett no er det jo litt mindre stas, då ein stort sett er åleine på heile toget, og ikkje eingong har lov til å sitje saman med den ein sit saman med til vanleg i heimen.

Men eg har trua på at dette med tog aldri vil gå av moten, og at uansett korleis verda kjem til å sjå ut, så vil det alltid vere eit tog der ute som kan føre deg, om ikkje akkurat nøyaktig dit du vil, så iallfall ein eller annan stad. Som kan vere vel så interessant.

Mål og makt 2020 - 2

DIKTET av DAVID WILLIAM ØYNES

V V II L LL LE E

V VE ER RA A

V VA AG GA AB BO ON ND D

Eg ville vera vagabond eg ville reise ut, & kome tilbake med eit olivenblad i munnvika eg ville stire fridomen i kvitauget & kjenne han bite, så sjå han smile eg ville leite etter kjensler i smug & bakgater bruke opp ein by på to dagar sende flasker rundt med framande få døgnflugevenskap kline med andre kulturar leve tre år på eit halvt år heilaggjera toget, som skranglar over pilegrimsskinnene kveike ljos for bestemor i verdas gamle steinkyrkjer skrive postkort med rare frimerke & kryptiske beskjedar

røykje framande sigarettmerke berre Tiedemanns om heimlengsel sove i parkar og jernbanestasjonar tvihaldande på min kniv i søvne sjå verda på eigne premissar bli høg & vandre gatelangs med eit forsteina flir om leppene bli «kontinental», læra å helse på Babels mange framande tunger slite ut skoa og bli eit vrak av nysgjerrigheit & eksentrisitet av lengslar og turing, av prinsipp

eg ville kjenne einsemdas skjelvande mørke på leigde rom for natta kjenne opphissinga på perrongen når nye stader låg for mine føter ville vende skotuppane mot gamlebyen kjenne nye vindar nappe i dei slitte dressbuksene svinge sekken opp på den seige t-skjorteryggen medan ein due stirar på meg frå rennesteinen, eg spør kvar min ven, er olivengreina?

MÅL OG MAKT Mål og Makt er tidsskriftet til Studentmållaget i Oslo (SmiO). Mål og Makt kjem normalt sett med tre hefte i året, og bladet får stønad frå Kulturstyret i Velferdstinget i Oslo og Akershus.

STUDENTMÅLLAGET I OSLO Studentmållaget i Oslo er eit lokallag av Norsk Målungdom og Noregs Mållag på Universitetet i Oslo og OsloMet. Me arbeider

Gje bort Mål og Makt i gåve!

Det går an!

Les meir under "tinging" på nettstaden vår.

Me har fått oss instagram!

for å få fleire til å skriva nynorsk, og for å tryggja rettane til dei studentane som alt skriv nynorsk. SmiO vart skipa i 1900 og har

"Endelig!" tenkjer du sikkert.

Følg oss då vel!

omkring 300 medlemar. Desse får Mål og Makt gratis i posten.

@malogmakt

VIL DU VERA MED Å LAGA MÅL OG MAKT? Det er mykje som må gjerast for å lage eit tidsskrift. Bladet er drive på frivillig basis, men alle bidragsytarar vert kreditert og får blada dei har bidratt til. For tida søkjer me styremedlem, økonomiansvarleg, skribentar, illustratørar og språkvaskarar.

Meir informasjon om korleis ein kan bli bidragsytar finn du på nettstaden!

VIL DU TINGA MÅL OG MAKT?

DU FINN OSS PÅ:

For 200 kr får du, eller ein du synes fortener

malogmakt.no

det, tre nummer i året tilsendt i posten. Send

malogmakt@malogmakt.no

ein e-post!

Facebook: Mål og makt Instagram: @malogmakt

44

Mål og makt 2020 - 2

Illustrasjon: MINA FREDBORG STOKKE