Mål og Makt 2014 - 1

1 59

201 4 - 1

44. 책rgangen

kr. 55

BLADSTYRAR Geir Egil Eiksund I SKRIFTSTYRET Bror-Magnus Sviland Strand Geir Egil Eiksund Johanne Torvund Helene Urdland Karlsen Marianne Granheim Trøyflat Odin Hørthe Omdal Synnøve Marie Sætre Ulrikke Sægrov FRAMSIDE OG ILLUSTRASJON Carline Tromp carlinetromp@gmail.com yggdrasil.baldr.no BLADBUNAD Odin Hørthe Omdal OMBREKKING

Helene Urdland Karlsen KORREKTUR

Kristin Fridtun Marianne Granheim Trøyflat Synnøve Midtbø Myking Vegard Storsul Opdahl SLUTTKORREKTUR

Bror-Magnus Sviland Strand PRENTEVERK Gunnarshaug trykkeri

UTGJEVAR Studentmållaget i Oslo.

Forfattarane står sjølve andsvarlege for innhaldet i artiklane.

ISSN 0332-7744 MÅL OG MAKT OG STUDENTMÅLLAGET I OSLO Pb 285 Sentrum 0103 Oslo TELEFON 97512176 92695330 FAKS 23002931 E-POST malogmakt@malogmakt.no INTERNETT smio.no malogmakt.no ÅRSTINGING Fire nummer, kr 200 LYSINGAR 2500 kroner for éi side KONTONUMMER 3450 35 12671

OPPLAG 700

3

KORT OM FORFATTARANE

GEIR EGIL EIKSUND (f. 1988)

er utdanna journalist frå Høgskulen i Volda og studerer for tida nordisk språk og litteratur ved Universitet i Oslo.

VEGARD S. OPDAHL (f. 1991)

studerer lingvistikk ved Universitetet i Oslo, jobbar i Dag og Tid og er frilans språkkonsulent.

ELI BJØRHUSDAL (f. 1972)

er høgskulelektor i norsk på Høgskulen i Sogn og Fjordane og har nett levert ei doktoravhandling om norsk offentleg språkpolitikk. Ho har site i sentralstyret i Norsk Målungdom og i styret i Noregs Mållag. Dessutan bur ho i Jostedalen.

MARIA-ROSA R. D OUBLET

(f. 1987) bur i København og arbeider som universitetslektor på Københavns Universitet. Til dagleg underviser ho danske nordiskstudentar i norsk språk og litteratur.

EVA H. ENOKSEN (f. 1989)

er nestleiar i Studentparlamentet ved Universitetet i Oslo og Universitetsstyrerepresentant.

TRINE ØSTERENG (f. 1987)

Ø YSTEIN A. VANGSNES (f. 1968)

er professor i nordisk språkvitskap ved Universitetet i Tromsø – Noregs arktiske universitet. Mellom forskingsinteressene hans kan nemnast syntaktisk variasjon i nordiske dialektar og bidialektisme og bidialektal skriftlegheit. I Tromsø har han vore aktiv i målarbeidet som styremedlem og leiar av Tromsø mållag. Han representerer UiT i rådet for Nynorsk kultursentrum og sit i styret til Litteraturselskapet Det Norske Samlaget.

BRITA R. RIKSEM (f. 1987)

kjem opphavleg frå Sykkylven på Sunnmøre, men er busett i Trondheim. Ho har ein mastergrad i nordisk språk frå NTNU og arbeider for tida med norskopplæring. Ved sida av er ho engasjert i tidsskriftsarbeid og med humanistisk konfirmasjonsundervising.

LULLEN FANITULLEN

ho bur i Oslo og er stadig på jakt etter nye opplevingar.

5 LEIAR: ARBEIDET HELD FRAM Geir Egil Eiksund

6 «BERRE FØLG DIALEKTA DI, SÅ GÅR DET BRA» Vegard S. Opdahl

10 FANGA I SPRÅKNØYTRALITET Eli Bjørhusdal

16 NORMER, TALEMÅL OG IDENTITETSFORHANDLINGAR Maria-Rosa R. Doublet

22 KVEN SKAL UNIVERSITETET UTDANNE? Eva H. Enoksen

26 AGNES RAVATNS FUGLETRIBUNALET: SPENNING I SKOGEN Trine Østereng

28 FAVORITTEN: D EI SVARTE SKINNHANSKANE MINE Øystein A. Vangsnes

30 MASTEROPPGÅVA: NYE RAMMER FOR SPRÅKNORMERING Brita R. Riksem

36 ESBJERGENSAREN Lullen Fanitullen

38 D IKTET

Assad Nasir

ASSAD NASIR (f. 1985)

er norsk- og samfunnsfaglærar på Mailand vidaregåande skule. Han har nyleg skipa forlaget Nasir.

er gamal målungdom og bur på Sandaker i Oslo. Ho jobbar som politisk rådgivar i SVs stortingsgruppe, og på fritida skriv ho for bloggkollektivet Maddam.

4 4

Mål og Makt 2014 – 1

LEIAR

Arbeidet held fram av GEIR EGIL EIKSUND

Kalendaren seier 2014, Språkåret er over, Ivar Aasen har hatt bursdag, Nynorskstafetten er komen i mål og vi er klare for det store grunnlovsjubileet. For målarbeidet fører det til ein smule endra arbeidstilhøve samanlikna med fjoråret. 2013 var året då språket stod på dagsordenen. 2014 er året for så mykje meir.

I årets fyrste utgåve av Mål og makt ynskjer vi mellom anna å setje fokus på kva som rører seg innanfor nynorsk forsking. I masterspalta kan vi lese om Brita R. Riksheim sitt arbeid med syntaktisk teori opp mot språknormering, og Eli Bjørhusdal har i doktoravhandlinga si sett nærare på korleis språkpolitikken på 2000-talet er utforma som om nynorsk er eit like stort og sterkt språk som bokmål. 1. august i fjor kom den nye rettskrivingsnorma for nynorsk på plass, og Vegard S. Opdahl har sett nærare på kor dialektnært det er mogleg å skrive innanfor den nye norma. Og Trine Østereng gjev oss eit lite innblikk i Agnes Ravatns nye roman Fugletribunalet.

Målarbeidet kan aldri ta pause, men i eit år der så mykje anna enn språkpolitikk står sentralt, blir målarbeidet desto viktigare. Mål og makt ynskjer å vere eit sentralt tilskot til dette arbeidet. Og vi håper at denne utgåva kan gje deg som lesar ei påminning om nettopp dette. Kanskje kan det å syne kva som rører seg i nynorskland nettopp vere det som gjer at vi ikkje mister arbeidet av syne.

5

Uhorveleg mange ord og former eg kjenner frå dialekta mi, er ikkje lenger lov å skrive på nynorsk.

Og godt er det.

«B ERRE FØLG DIALEKTA DI,

SÅ GÅR DET BRA» av VEGARD S. OPDAHL

Den nye nynorskrettskrivinga er snart gammalt nytt. Derfor er det naturleg å skoda tilbake på tida etter innføringa og sjå korleis det har gått, og spørja meg om eg er fornøgd.

«Berre følg dialekta di, så går det bra» var eit råd eg fekk høyre da eg som 13-åring for første gong opna ei nynorskordliste og skulle velja blant dei uforståeleg mange sideformene.

Hadde eg følgt dette rådet, ville 2012 vore eit dårleg år for meg. Av dei formene som gjekk ut av offisiell rettskriving, finn eg veldig mange som stemmer veldig godt med Oslo austdialekta mi: hjerte, høre, øre, noen, gjøre, dø, glømme, bare. I tillegg forsvann adjektiv på -lig (dårlig) og supinumsformer på-i (kommi, sovi). Kva hadde så alle desse formene til felles, i tillegg til at dei passar godt med dialekta mi? Eg brukte dei ikkje.

EI SÆRS DÅRLEG RETTESNOR

Å følge dialekta mi kvar gong eg kan velja mellom to eller fleire former på nynorsk, ville gitt eit absurd resultat. Når eg skriv og les, ser eg helst at språkføringa er konsekvent, heilskapleg og god, og at den ikkje tar merksemda vekk frå innhaldet. Desse ideala er for min del uforeinlege med å skrive heilt dialektnært.

Når eg snakkar, vel eg bevisst og ubevisst ord og former frå eit stort repertoar, mi mentale ordliste. Der er det ofte mange ulike måtar å bøye ord på, og valet mellom dei ulike bøyingane 6

Mål og Makt 2014 – 1

kan vera tilfeldig, situasjonsbestemt eller bevisst.

På nynorsk kan du ofte velja: svarte eller svara, ropa eller ropte. I Oslo-dialekt er det ikkje sjeldan å ha så mykje som tre ulike bøyingsmåtar, for eksempel laga, lagde eller laget.

Men i skrift skal vi vera konsekvente i same ordet. Det tar seg ikkje ut om eg vekslar mellom bøyingar heilt på gefühlen som i dialekta mi (derfor er det heilt greitt for meg at nynorsk berre har laga).

Dialekta mi er heller ikkje særleg til hjelp når det eg ville sagt, ikkje liknar på nokon av alternativa i ordlista. Tilbode eller tilbydd? Eg seier tilbutt (<tilbudt>), så det ligg kanskje nærmast tilbydd, men er likevel ikkje heilt det same. Og skal eg skrive støvsaug eller støvsuga? Eg ville sagt støvsugd.

I dialekta mi har eg ein del sterke verb som berre kan bøyast svakt på nynorsk: skrøyt–skryti må bli skrytte–skrytt, og vice versa: sugde–sugd må bli saug–soge. Når eg prøver å skrive dialektnært, snublar eg derfor mykje i kva som er lov og ikkje. Resultatet blir ei smørje.

Dialekta mi er ikkje særleg til hjelp når det eg ville sagt, ikkje liknar på nokon av alternativa i ordlista.

ARV FRÅ SAMNORSKEN

Den enorme valfridommen i norsk rettskriving kan (i ei noko forenkla framstilling som eg med tanke på plassen håper er mogleg å tilgi) sporast tilbake til samnorskpolitikken på 1900-talet. Sjølv om samnorsken i dag har få tilhengarar og er politisk daud, var det ikkje alltid slik. Å skapa samnorsk var eit uttalt mål med mange tilhengarar. Språket skulle formast ovanfrå og ned, dei norske målformene skulle sameinast «på norsk folkemåls grunn». Å skrive dialektnært var eit overordna mål i samnorskpolitikken.

Det er her vi finn opphavet til rådet om å følge dialekta di når du skriv. Normeringa av skriftspråket var normativ, altså blei rettskrivingsreglane utforma med tanke på korleis språket burde vera, det fekk ikkje leva sitt eige liv. Rådet om å følge dialekta vår når vi skriv, ville gitt eit skriftspråk nesten like mangfaldig og variert som talespråket her i landet, dersom vi hadde brukt det store spekteret av valfrie former i den gamle rettskrivinga fullt ut.

I dag er normeringa av norsk språk langt meir deskriptiv.

Det er språknormering slik det skal vera: Kva som er «rett»og «galent» å skrive, blir bestemt av kva folk faktisk skriv. Usus (sedvane) kjem inn som normeringsprinsipp. Ordlistene blir ikkje lenger fylt av ord vi vil at folk skal bruke, men ord folk bruker.

Rådet om å følge dialekta vår når vi skriv, ville gitt eit skriftspråk nesten like mangfaldig og variert som talespråket her i landet.

HJERTE-/HJARTESKJERANDE FARVEL

Så var det likevel nokre vedtatte retningslinjer for rettskrivingsnemndene som i 2004 og 2011 reviderte bokmåls- og nynorskrettskrivinga etter ein lang samnorskperiode. Rettskrivinga 7

skulle bli strammare – av prinsipp. Det skulle vera færre ULIKE NYNORSKTYPAR valfrie former, og det skulle bli enklare å lære seg reglane Det går nokre viktige skiljelinjer i nynorskens skog, og dei (Suksess! Å halde nynorskkurs er plutseleg mykje enklare!). er blitt med vidare i rettskrivinga. Nokre gjeld formverket: Der fleire former fanst i bruk, skulle nemnda likevel fram y- eller ø-former, j eller ikkje j og a-, e- eller kløyvd infinmed sparekniven. itiv. Andre gjeld ordtilfanget: begynne eller byrje, røynd eller Det førte til ein del vanskelege val. Former som i praks- verkelegheit, anbefale eller tilrå (rettskrivingsnemnda skulle is var ubrukte, blei såklart tatt ut av ordlistene utan at så berre sjå på formverket, men gjorde også nokre få vedtak mange augebryn løfta seg. Men nemnda hadde store tekst- om ordtilfang). samlingar til hjelp når dei skulle kartlegge kva For å spora tilbake til tanken om den former som var i bruk, og ikkje minst kva former dialektnære nynorsken: Kva har dialektbakEit surt eple er som var mest brukt. Ved fleire anledningar blei å seia når nynorskbrukarar flest like sunt å bite i grunnen søka i desse tekstsamlingane lagt til grunn for vel mellom desse formene? Mi erfaring er som eit søtt. vedtak. Fleirtalet fekk rå. at dialektbakgrunnen kjem i andre rekke.

I frykt for å opne att normeringsordskiftet eg Det som kjem først, er kva stilnivå folk øngjekk lei allereie i 2011, skal eg ikkje nemne så mange ek- sker å legge seg på – kva nynorsk dei ønsker å skrive. sempel her, men for å seia det forsiktig var det ein del gras Det kan samanliknast med radikalt, moderat og konsersom flaug ut saman med ugraset da vi luka i ordlistene. vativt bokmål (med unntak av at dei fordommane som er Mange fekk føle korleis (ikkje lenger koss) det er å vera i mindretal. knytt til desse stilane på bokmål, ikkje kan overførast direkte Men eit surt eple er like sunt å bite i som eit søtt. Det blei til nynorsk). Folk skriv den nynorsken dei ønsker (eller ynfå bål i gatene; dei fleste var fornøgde. Dei fleste kunne skjer) å skrive, ikkje den nynorsken som samsvarer med halde fram med å skrive akkurat som før. Faktisk var nokre dialekta si. Generelt. ting eg skreiv før, men som eg ikkje visste var feil, no blitt Og her kjem følelsen av samsvar og konsekvens inn. Etkorrekt, som å svelge (før var berre svelgje lov) og mengde ter å ha jobba som språkkonsulent i nokre år har eg sett (før berre mengd). korleis folk bevisst og ubevisst samlar seg om nokre få måtar Følelsar og kjensler kom også inn i bildet. Mange ønskte å skrive nynorsk på heller enn kvar mann sin nynorsk. Enå behalde andre former enn dei dei brukte sjølv. Fleire øn- kelte vil såklart hevde at den måten dei sjølv gjer det på, er skte å halde på i-målet og kløyvd infinitiv sjølv om dei skreiv det einaste rette, men generelt er dei ulike måtane å skrive a-mål og e-/a-infinitiv sjølv. Ord og former kunne altså ha på like respektert. støtte langt større enn du kunne måle i prosent i eit tekstkorpus. Så blei også fleire hjarte/hjerte knust da i-målet PÅ TIDE Å FØRE REKNESKAP gjekk i historiebøkene.

Svaret på spørsmålet om 2012-rettskrivinga er meir eller 8

Mål og Makt 2014 – 1

mindre dialektnær enn forgjengaren, kjem sjølvsagt heilt an på kva dialekt du snakkar. Alle former som gjekk inn eller ut, samsvarer med ei eller anna dialekt. Dialekter i «nynorske kjerneområde» blei tillagt noko meir vekt enn røkla, så eg antar at vestlendingar i større grad enn oss andre føler dei kan skrive meir dialektnært no enn før. Men eg er og blir ein stakkars austlending.

For min eigen del er svaret delt i to: I dei delane av rettskrivinga der eg uansett ikkje ville skrive dialektnært, kan eg ikkje lenger skrive dialektnært. I dei delane av rettskrivinga der eg skulle ønske eg kunne skrive meir dialektnært, kan eg no skrive meir dialektnært. Hurra for meg!

For å forklare delinga: Veldig mange av orda i nynorskordlista stamma frå samnorskperioden, der ord altså blei ført opp i ordlista anten fordi dei frå før av stod i bokmålsordlista, eller fordi dei var vanlege å bruke i dialekter. Mange av dei blei aldri særleg populære på nynorsk til trass for at dei var veldig vanlege i dialektene.

Så sjølv om eg seier noko i nærleiken av hjerte, øre, særlig, høre, gjømme, kommi, gjøre og noen, kom det aldri på tale å skrive noko av det. Korfor ikkje? Fordi dei stakk seg ut. Dei var ikkje vanlege å bruke. Dei verka rare og utilpasse, og dei gjorde at forma tok merksemda vekk frå innhaldet i tekstane eg skreiv. Huff!

Der eg derimot kan skrive meir dialektnært no enn før, er ein del former som mangla i den gamle rettskrivinga.

Valfridommen mellom ord med og utan j var ikkje fullstendig: å følge og å svelge mangla. Dessutan var mange av formene som passar med dialekta mi, klammeformer, så dei gongene eg måtte halde meg til læreboknormalen, var det noko som mangla.

Og så fekk vi endeleg lov til å skrive å svømma, og dei nye pronomena dokker–dokker–dokkar var eit kjærkomme alternativ til de–dykk–dykkar, som eg alltid har snubla litt i.

LIKE GREITT FOR ALLE

Så sjølv om dialekta mi kom ganske dårleg ut av det heile, smiler eg fornøgd. Med 2012-rettskrivinga mista eg ekstremt mange høve til å forme nynorsken etter dialekta mi. Det kan både eg sjølv og alle som skal lesa kva eg skriv, vera glad for. For om eg skulle følgt dialekta mi ved kvart vegskilje, ville ikkje resultatet sett ut.

2012-rettskrivinga er eit stort steg opp av grøfta for norsk rettskriving. Sjølv om dialektene lever i beste velgåande og mangfaldet i talespråket er noko vi gjerne viser fram og er stolte av, har tida vist at vi ikkje er interesserte i å ha det same mangfaldet i skrift. Sjølv om ein heil haug med valfridom blei innført med åra, blei berre ein brøkdel tatt i bruk.

Aksepten for variasjon i bøying og ordtilfang i nynorsk (og bokmål for den saks skyld) er mykje høgare enn i skriftspråka i nabolanda våre, men langt ifrå så høg som samnorskpolitikarane ønskte seg. Vi har samla oss om nokre få måtar å skrive på, og dette blei veldig synleg i 2012-rettskrivinga.

Sjølv om vi måtte parkere nokre av kjepphestane på historias skraphaug, kan vi trøyste oss med at sjølv eit surt eple å bite i kan vera ei nyttig vitamininnsprøyting.

9

2000-talets språkpolitikk er utforma som om nynorsk er eit like stort og sterkt språk som bokmål.

FANGA I

SPRÅKNØYTRALITET av ELI B JØRHUSDAL

I midten av februar leverte eg doktoravhandlinga Mellom nøytralitet og språksikring: Norsk offentleg språkpolitikk 1885–2005. I denne artikkelen skal eg freiste grunngje kvifor dette forskingsarbeidet er viktig og spanande.

Men aller fyrst må me gjere eit par uspanande omgrepsavklaringar: Med «offentleg språkpolitikk» meiner eg den norske statens forvaltning av nynorsk og bokmål, det vil igjen seie språkpolitiske ordningar som til dømes parallellklasseordninga, ordninga om at staten skal svare deg på ditt eige språk, regelen om at kvart av skriftspråka skal vere representert i statsforvaltninga med minst 25 prosent, regelen om at alle elevar har krav på læremiddel på sitt eige fyrsteskriftspråk og ordninga med språklege krinsrøystingar. Dessutan legg eg ikkje berre reguleringar og ordningar i omgrepet «forvaltning» eller «politikk», men også argumentasjonen for desse ordningane.

Dei norske språkpolitiske ordningane har jamt over vore universelle likebehandlingsordningar, det vil seie at dei same rettane gjeld for nynorskbrukarar som for bokmålsbrukarar.

Dermed er arbeidet mitt i realiteten ikkje berre ei undersøking av språkpolitikken for nynorsk, men òg for bokmål.

Likevel er føremålet mitt fyrst og fremst å granske forvaltninga av nynorsk.

Kvifor ville eg så det? Er det noko å bruke skattekroner på? Veit me ikkje frå før korleis den norske staten regulerer og argumenterer for nynorsk?

10

MANGLANDE INTERESSE FOR STATLEG SPRÅKPOLITIKK

Nei, me veit ikkje det, men det skal eg ikkje argumentere for heilt endå. Fyrst skal eg seie litt om bakgrunnen for at det er slik at me ikkje veit nok: Det er ikkje gjort nokon større, systematisk analyse av norsk offentleg språkpolitikk for nynorsk og bokmål før avhandlinga mi. Tidlegare analysar av norsk språkpolitikk har vore historiefaglege granskingar med føremål om å forklare kva som har forma offentleg språkforvaltning. Det har dreia seg om korleis dei språkpolitiske interessegruppene; målrørsla, riksmålsrørsla og samnorskrørsla, har arbeidd, kva motivasjonen og maktgrunnlaget deira har vore, og korleis dei har påverka partia og fått gjennomslag i det politiske systemet. I det historievitskaplege perspektivet vert det politiske systemet sett som ei slagmark der interessegrupper møtest, og statens offentlege språkpolitikk er berre kompromisset som krigen resulterer i, meir eller mindre farga av den eine og den andre interessegruppa med sine medspelarar i det politiske systemet. Norske styresmakters eigen argumentasjon for, og dermed utvikling av, sentrale språkrettar, som til dømes parallellklasseordninga eller tjuefem-prosent-regelen, har ikkje vekt forskingsinteresse.

Men statens språkpolitikk er ikkje berre ein refleks av eller symptom på kva språkpolitiske aktørar i samfunnet til ei kvar tid meiner og kor sterkt dei står. Norsk offentleg språkpolitikk er eit sjølvstendig fenomen som kan analyserMål og Makt 2014 – 1

ast som nettopp det. Såleis trur eg at ein systematisk analyse, som min, trengst for i det heile å kunne diskutere og reise kritikk mot den funksjonen som offentleg forvaltning av nynorsk faktisk har for brukarane sine og språksamfunnet sitt.

Eg skal utdjupe. Me veit at nynorsk er under press, til liks med andre småe eller mindre brukte språk i verda. Situasjonen for nynorsk er ikkje akutt eller trugande, men likevel er nedgangen raskare og meir tydeleg no enn for nokre tiår sidan.

Norske styresmakter har anerkjent dette som eit problem i mange år. Det ser ein til dømes i den store språkmeldinga Mål og meining frå 2008, men òg i seinare dokument, ikkje minst i ulike rapportar frå Språkrådet.

Eit påtakeleg drag ved desse dokumenta, som til saman utgjer den sentrale norske språkpolitikken, er at dei legg svært stor vekt på språksosiologisk analyse. Med det meiner eg at dei tek føre seg korleis kulturell makt og status verkar på folk sin språkbruk. Stadig drøfta i dokumenta er til dømes korleis media eksponerer unge nynorskmenneske for bokmål og engelsk, språkpresset på arbeidsplassar – særleg i næringsliv og akademia, uinteresserte og uengasjerte lærarar og jamt over manglande språklege førebilete for ungdom med nynorsk som fyrsteopplæringsspråk, fenomen som alle kan kjennast att som typiske problem for mindretalsspråksamfunn i heile verda.

Den offentlege forvaltninga av nynorsk, i sine dokument, har altså ei klår oppfatning av kva dei språksosiologiske årsakene til nynorskens problem er: Det handlar om kulturelle hege-

Situasjonen for nynorsk er ikkje akutt eller trugande, men likevel er nedgangen raskare og meir tydeleg no enn for nokre tiår sidan.

11

I norsk språkpolitisk forvaltning finn me lite forståing for kva rolle nettopp språkpolitisk forvaltning kan spele både som årsak til nynorskens utfordringar og som tiltak i høve til dei.

moni og symbolsk kapital, om kva som vert rekna som «naturleg», «lett» og «kult». Du skal vere ein bra søvnig språkbrukar, for ikkje å seie nynorskbrukar, for ikkje å ha sannkjent slike språksosiologiske prosessar i Noreg, og ein kan då heller ikkje klandre statens språkpolitiske dokument for å vere opptekne av dei.

Likevel vil eg kritisere styringsdokumenta for å sjå dei lingvistiske marknadene som berre styrte og nærast avgjorde av språkbrukarane sine kulturelle ideal. Dokumenta bryr seg langt mindre om kva politikken kan gjere på desse marknadene. I norsk språkpolitisk forvaltning finn me altså lite forståing for kva rolle nettopp språkpolitisk forvaltning kan spele både som årsak til nynorskens utfordringar og som tiltak i høve til dei.

Lat meg ta eit døme. På landsbasis byter om lag ein tredjedel av nynorskelevane på ungdomssteget og vidaregåande til bokmål. Dette språkskiftet er altfor stort, skal me tru dei statlege språkpolitiske dokumenta, til dømes Mål og meining. Språkmeldinga forstår språkskiftet som eit resultat av til dømes dårlege rollemodellar: «Ein lærar som gjev elevar råd om å skifta målform, eller som er ope negativ til den eine målforma, skundar på målbyteprosessar og påverkar dei uheldig.» Det vert òg forstått som ein måte å gjere karriere på: «Å bruka det dominerande språket blir oppfatta som ein fordel for karriere og framtid.» Dessutan vert mindre språkskifte no enn før forstått som mindre språkpress i arbeidslivet: «Lengre utdanning gjev mindre press frå arbeidsgjevar og andre i retning av målskifte i dei sårbare tenåra. Fleire arbeidsplassar enn før gjev no også rom for å bruka nynorsk – i større eller mindre grad.» 1 Det er utelukkande i elevane og lærarane sine haldningar at både årsak til språkskiftet og dermed kjelda til endring/be12

tring skal finnast. Dette er påstandar som står i eit nesten paradoksalt tilhøve til statens eigen språkpolitikk for ungdomssteget og vidaregåande. Elevar i desse skuleslaga har heller få språklege rettar: Ein norsk ungdomsskule- eller vidaregåandeelev har rett til å levere skriftlege svar på fyrsteskriftspråket sitt, og har rett til læremiddel og eksamensoppgåver på fyrstespråket. Elles har dei ingen språkrettar – korkje til å få undervisning på eller opplæring i språket sitt. Nynorskeleven som hamnar i ein åttandeklasse dominert av bokmålingar, har ikkje rett til nynorsk på tavla eller i lærarskriv og har ikkje rett til opplæring i nynorsk ut over det som sidemålsopplæringa til medelevane hennar kan gje.

Men dette er aldri problematisert i statens styringsdokument. Skal me tru dei, er rettssituasjonen til nynorskelevane i ungdomssteget og i vidaregåande irrelevant i spørsmålet om språkskifte. Dei statlege dokumenta tek slett ikkje opp sin eigen politikk, altså den sentrale forvaltninga av nynorsk i ungdomssteget og vidaregåande, til kritisk drøfting.

SPRÅKLEG NØYTRALITETSPOLITIKK

Utgangspunktet for sentral språkpolitikkutforming er altså at politikken for nynorsk er bra nok, og at det no er haldningar og kulturelle ideal mellom språkbrukarane det står på. Og eg seier ikkje at det siste ikkje er viktig. Men når me vurderer tiltak som skal styrke nynorsk som bruksspråk, skal me ikkje hoppe over det faktumet at hovuddraga i dei norske språkpolitiske ordningane har lege fast frå dei vart etablerte i 1892 (for skulen) og i 1930 (for offentleg teneste).

Påstanden min er at det har vore status quo i norsk språkforvaltning gjennom mest heile 1900-talet.

Og kvifor er det viktig og relevant? Fordi dagens ordningar såleis var etablerte i ein heilt annan språksosiologisk Mål og Makt 2014 – 1

kontekst. Perioden mellom 1885 og 1930 var ei kraftig oppgangstid for nynorsk bruksspråk. Mellom 1900 og 1920 gjekk talet på nynorske skulekrinsar frå 357 til 1968 av kring 6000 krinsar til saman, og i åra fram mot 1930 vart nynorsk òg teke i bruk som internt arbeidsspråk i fleire og fleire kommunar. Nynorsk var eit mindretalsspråk, men det var eit mindretalsspråk som dei aller fleste trudde skulle verte eit stort, landsens språk.

Difor gjekk styresmaktene sin argumentasjon for desse ordningane sjeldan og aldri ut på at nynorsk var viktig og verdifullt, nei, det var likebehandling som var viktig og verdifullt.

Rettar for mindretalsspråkgruppa var ikkje grunngjevne i denne sine interesser i å tryggje språket sitt, men i at nynorsk og bokmål skulle ha like tilhøve i tevlinga. Staten ville ikkje ta stilling til om eitt av språka burde nyttast meir eller mindre på somme domene, han ville berre leggje til rette for like vilkår.

Eg har kalla dette ein språkleg nøytralitetspolitikk. Resultatet vart ordningar og reguleringar som formelt likebehandlar dei to skriftspråka. Også målfolka nytta slike liberale legitimeringsprinsipp, truleg i trua på at lik tevling og jamstilling fyrst og fremst ville tene nynorsken.

Slik vart det ikkje og slik vert det ikkje. Likevel er 2000-talets språkpolitikk designa som om nynorsk er eit like stort og sterkt språk som bokmål. Rett nok argumenterer styresmaktene no i større grad med at nynorsken har verdi, jamfør språkmeldingas påstandar om at språkskiftet bør reduserast og at bruken av nynorsk må opp. På det viset er ikkje statens språkpolitiske argumentasjon no lenger «nøytral», i staden markerer han ynske om å intervenere for å sikre nynorsk som bruksspråk.

Men framleis er dei språkpolitiske ordningane for nynorsk i stor grad samanfallande med språkpolitikken for bokmål, altså formell likebehandling. At norsk språkforvaltninga såleis «heng att» i nøytralitetspolitikken, ser me særleg på opplæringsfeltet.

Konsekvensane er nettopp som skissert ovanfor: At det ikkje vert gripe inn for å sikre at særleg nynorskelevar i minoritetsposisjon på ungdomssteget og i vidaregåande får opplæring i og vert eksponert for fyrstespråket sitt. For å gje nynorskminoriteten i desse skuleslaga ei anna oppfylging enn bokmålsminoriteten, ville bryte med nøytralitetspolitikken. Ein annan konsekvens er at det ikkje vert sett inn særlege tiltak for å hindre språkskifte frå nynorsk til bokmål i dei same skuleslaga.

Ettersom slike kampanjar ville ha mindre bokmålsbruk som ambisjon, ville òg dei bryte med språknøytraliteten. Ein tredje konsekvens er manglande reguleringar for tilsyn med gjennomføring av språkopplæringsrettane til nynorskelevar, det vere seg parallellklassar, læremiddel eller språkbruk på ungdomssteget. Dette skil seg frå den norske forvaltninga av samisk,

Rettar for mindretalsspråkgruppa var ikkje grunngjevne i denne sine interesser i å tryggje språket sitt, men i at nynorsk og bokmål skulle ha like tilhøve i tevlinga.

13

Bilete fr책 Stortingsmelding 35: M책l og meining.

Offentleg språkforvaltning av nynorsk og bokmål er sett saman av ukritisk traderte ordningar og ikkjediskuterte oppfatningar. som slår fast at det skal førast tilsyn med om kommunar og fylkeskommunar oppfyller språkrettane for samiskelevar. Så er då heller ikkje nøytralitet det som no kjenneteiknar politikken for tilhøvet mellom samisk og norsk i opplæringa.

I realiteten forventar norsk språkpolitikk at nynorskelevar frå 14 år og oppover er sterke og rette i ryggen, at dei både vel og meistrar nynorsk i bokmålsveldet, og det utan spesiell politisk hjelp, utan differensierte ordningar, utan særleg språksikring. Med ein slik nøytralitetspolitikk kan me ikkje vere overraska over at utviklinga på den lingvistiske marknaden er som han er. Å OPNE FOR KRITIKK OG ENDRING

Offentleg språkforvaltning av nynorsk og bokmål er sett saman av ukritisk traderte ordningar og ikkje-diskuterte oppfatningar.

Styringsdokumenta drøftar svært sjeldan den politiske eller ideologiske ståstaden som etablering og vidareføring av språkpolitiske ordningar skjer ut frå. Me får aldri noka klårgjering av om norsk språkpolitikk tek eller bør ta ein (til dømes) meir liberal-nøytral eller ein meir språksikrande posisjon. Legitimeringsprinsippa i språkpolitikken vert altså ikkje drøfta, og såleis vert heller ikkje alternative legitimeringar diskuterte og forkasta.

Endringar i ordningane vert nok oftare eksplisitt drøfta, men då òg oftast utan at alternativ vert sette fram. At statens språkpolitiske dokument diskuterer situasjonen for nynorsk og nynorskelevar utan synleg medvit om kva for rolle statens eigen språkpolitikk spelar, er særleg overraskande i ljos av den etter kvart store faglege og politiske interessa for (minoritets)språkpolitikk og språkrettar som me ser elles i den vestlege verda.

Avhandlinga mi er det fyrste vitskaplege arbeidet som identifiserer og teoretiserer ordningar og argumentasjonsprinsipp i språkpolitikken for nynorsk og bokmål. Det viktigaste tilskotet som studien gjev til forskingssamfunnet og samfunnet elles, er såleis å opne feltet norsk språkforvaltning for fagleg og politisk diskusjon og kritikk.

NOTAR 1 St.meld. nr. 35 (2007-2008) Mål og meining, s. 80-81.

15

NORMER, TALEMÅL OG

IDENTITETSFORHANDLINGAR av MARIA-ROSA R. D OUBLET

Kommunikasjon går føre seg i fellesskap og er ei sosial handling der talemålet er reiskapen. Utover sjølve bodskapen i det ein seier, har måten bodskapen er pakka inn på òg mykje å seie for kommunikasjonen. Talemålet ein bruker, vil mottakaren tolke og respondere på – medvite eller umedvite.

Dialekten til kvart einskild individ byr på denne måten på ein del av identiteten. Talemålet ein bruker, speglar kven ein er, og blir tolka av dei ein snakkar med.

BERGENSK

Bergensarar kan velje om dei vil seie «jei» eller «eg», «ikke» eller «ikkje», «dere» eller «dokkar». Desse alternative uttrykksmåtane kallar ein i lingvistikken variantar. Når fleire variantar heng saman som eit talemålssystem, kallar ein det ein varietet. Bergensdialekten kan ein dele inn i to slike varietetar: ein lågstatusvarietet og ein høgstatusvarietet. På syttitalet var det nesten ingen som brukte høgstatusvariantar i Bergen. Dette stemde overeins med situasjonen elles i Noreg, og fenomenet blir omtala som ei «dialektbølgje» som slo over landet og førte til at fleire av høgstatusvarietetane i bymåla forsvann.

I 1978 kartla Universitetet i Bergen bergensdialekten i forskingsprosjektet Talemål blant unge i Bergen (TUB). I 16

2010 gjorde eg ein oppfølgingsstudie av dette prosjektet i Fana bydel, ein analyse i «verkeleg tid» (jf. Myking: 1983, Ulland: 1984, Nesse: 1994). Ein analyse i «verkeleg tid» inneber at ein kartlegg talemålet til ei gruppe informantar på to ulike tidspunkt, i dette tilfellet i 1978 og i 2010. I min studie samanlikna eg språket til sekstenåringar i Fana i 1978 med språket til sekstenåringar i 2010. Med denne metoden kan ein avsløre om det har skjedd språklege endringar mellom dei to måletidspunkta.

Samanliknar ein ungdomsspråket med vaksenspråket i 2010, vil resultata fortelje at vaksne og ungdommar ikkje snakkar likt. Det er inga nyheit. Det vi ikkje kan konkludera ut i frå slike resultat, er om ungdommane vil bevare talemålet sitt som vaksne. Derfor kan vi ikkje konkludere at resultata peiker i retning av ei språkleg endring (jf.

Labov: 1972).

Resultata frå 2010 avslørte at ungdommane i Fana bruker fleire høgstatusvariantar i talemålet enn dei gjorde i 1978. I 2010 gjorde Marianne Valberg Nornes òg ein same type studie, men då i Bergen sentrum. Interessant nok peikte resultata hennar i motsett retning av mine: I Bergen sentrum brukte ungdommane færre former av høgstatusvariantar. Vi fekk altså sprikande resultat i dei to bergensbydelane. Dette vitnar om ein unik språkleg situasjon,

nemleg at sentrumskjernen i byen ikkje utgjer normsenteret. I studien konsentrerte eg meg om tolv språklege variablar som kvar hadde to eller tre uttalevariantar. Dei språklege variablane såg eg i samanheng med dei sosiale variablane alder, kjønn og sosial klasse.

EI EMPIRISK BAKGRUNNSRAMME

I 1912 kom den første skildringa av bergensdialekten, utgiven av Amund B. Larsen og Gerhard Stoltz. Dei skildra talemålet i byen slik blant anna: «Men det er ett mål og det har længe været ett mål, kun i farve delt imellem den dannede dagligtale, […], og vulgærsproget, […]». 1 Med andre ord gav dei i 1912 uttrykk for at det fanst to varietetar i Bergen. Ei slik todeling av talemålet i byane var ikkje uvanleg – i fleire byar var det nemleg vanleg med eit «høgare» talemål og eit «lågare». I Bergen er mykje av skilnaden på ordnivå – ein har altså fleire ord for å seie det same. Når ein har to eller fleire måtar å uttale eit ord på, vil dette halde fram så lenge kvar uttale representerer ulike sosiale verdiar. At det eine ordet sosialt betyr noko anna enn det andre ordet, er noko vi språkbrukarane har tillagt orda i samfunnskulturen vår.

I 1978 kartla TUB talemålet til 92 ungdommar i Bergen kommune. Resultata viste eit mønster der fleirtalet Mål og Makt 2014 – 1

bruker lågstatusformer, men ein finn utgangspunkt i definisjonen til den òg to mindre grupper som utgjer unn- amerikanske språkforskaren William taket. I Fana og Bergen sentrum fann Labov. Han seier at eit språksamfunn ein mindre gruppar som bruker definerer seg sjølv ut ifrå at dei som høgstatusformer, dei seier blant anna bur i samfunnet, har ei felles forståing «jei» og «ikke». Mange av ungdom- av dei gjengse språknormene. Språkleg mane snakkar begge varietetane. Det variasjon i eit slikt samfunn forklarast er derfor ikkje usannsynleg at ein språk- med at samfunnet har ein sosial lagbrukar som elles snakkar ein varietet, deling. Briten og språkforskaren Lesslår om til den andre viss den sosiale ley Milroy utfordrar definisjonen til konteksten krev det. Begge varietet- Labov i Language and Social Networks ane blir rekna for å vere språket til «ein og seier at sosial klasse i denne samanbergensar». Likevel sender dei to hengen blir irrelevant når ein snakkar varietetane ulike signal. I Fana er språknorma noko annleis enn i Ein språkbrukar følgjer språkresten av Bergen. Her finn vi óg aknormene som er gjeldande i sitt sept til begge varietetane, men område fordi han ønskjer å vere språknorma er høgstatusvarieteten, i motsetning til Bergen, der lågein del av det felleskapet og vise statusvarieteten er norma (jf. andre at han er ein del av det.

Nornes 2011). Om ein definerer Fana som eit eige språksamfunn i Bergen med eigne språknormer, vil eg om språkleg variasjon. Grupperinga påstå at ungdommane viser kvar dei «sosial klasse» er eit abstrakt omgrep, høyrer til gjennom å seie «jei» eller ingen føler tilhøyrsle til sin sosiale «eg». Viss ein fanabu seier «jei», viser klasse og derfor kan ikkje eins sosiale han eller ho tilhøyrsle til språksamfun- klasse gi noko utslag på talemålsnet Fana og bydelsidentiteten sin. Viss variasjon. Milroy legg vekt på at språkleg ein fanabu seier «eg», er byidentiteten variasjon i ein by heng saman med byviktigare. dels- og områdeinndelinga. Ein språkbrukar følgjer språknormene som er SPRÅKSAMFUNN gjeldande i sitt område fordi han ønSpråksamfunn er eit omdiskutert om- skjer å vere ein del av det felleskapet grep som er gjenstand for fleire sprik- og vise andre at han er ein del av det. 2 ande definisjonar. Mange tek Med støtte i Milroy sin argumentasjon

meiner eg at ungdommane snakkar med høgstatusformer i Fana fordi dei viser tilhøyrsle til sin bydel og ikkje fordi dei ønskjer å vise tilhøyrsle til ein sosial klasse. Resultata støttar påstanden min. Det er ingen samanheng mellom sosial klasse og språkbruk i Fana (jf.

Doublet 2012).

FAKTORAR SOM MEDVERKAR TIL SPRÅKENDRING

Ein kan snakke om både indre og ytre faktorar som er med på å påverke språkleg endring. Indre faktorar finn ein i sjølve språket. Samanfallet mellom sj- og kj-uttalen er eitt døme på ei endring som kan forklarast delvis ut frå ein indre språkfaktor: sj-lyden er enklare å seie enn kj-lyden. Derfor er det grunn til å konkludere med at endringa i første omgang er eit resultat av indre faktorar. Ytre faktorar har ikkje noko med språket som ei fysisk realisering i munnhola å gjere, men handlar heller om dei sosiale tilhøva knytte til dei ulike uttalevariantane. Helge Sandøy, professor i nordisk språkvitskap ved UiB, definerer slike ytre faktorar i fem grupper: endringar i materiell og åndeleg kultur, identifiseringsfunksjonen til språket, prestisje, skriftspråket og massemedia. I realiteten vil gjerne fleire av desse faktorane verke saman og vere med på å påverke til språkleg endring.

17

At ytre og indre faktorar verkar saman, er heller ikkje uvanleg. 3 Når ein har to alternative uttalar til det same ordet, er det ingen semantisk forskjell knytt til alternativa, innhaldet er jo det same. Dei to valmoglegheitene har utelukkande sosiale funksjonar knytt til seg. Den einaste grunnen til at det finst to ulike uttalar, er at dei representerer ulike identitetar. Språkforskaren Kjell Venås skriv dette om sambandet mellom språk og identitet: Ved å bruke språket ber menneska dessutan bod om seg sjølve, dei plasserer seg i verda som individ. Som språkbrukarar uttrykkjer vi alltid oss sjølve; så nært er bandet mellom språk og identitet. 4 Talemålet blir ein del av kven vi er – identiteten vår – og dermed kan ein seie at språkbruk i seg sjølv er ei identitetshandling. Brit Mæhlum, professor i nordisk språkvitskap ved NTNU, skriv: «[…] språklig atferd [blir] prinsipielt sett vurdert som identitetshandlinger, der individet synliggjør både sin personlige identitet og sin søken etter sosiale roller ved hjelp av språket». 5 Identiteten vår er derfor knytt både til korleis vi oppfattar oss sjølve, og korleis vi blir oppfatta av andre. Når språket er eit sosialt fenomen, er det ein del av den sosiale sida ved identiteten. Ein kan derfor seie at måten ein snakkar på, har ein elementær funksjon i ein sosialiseringsprosess. «På denne måten samhandler vi gjennom språket og signaliserer bestemte meninger gjennom det vi sier og ikke minst gjennom måten vi sier det på». 6 Språket er på si side både ein formidlingskanal og eit symbolsystem. Det er berre gjennom kommunikasjon med andre at vi får vite kva for ein identitet dei andre 18

har gitt oss. Ei slik ekstern identifisering vil òg påverke korleis individet identifiserer seg sjølv. Kva andre synest om oss, kan ofte vere med på å forme korleis vi oppfattar oss sjølve.

SPRÅKET HAR METAFUNKSJONAR

Det er semje i Fana om at der finst variasjon i språket. Somme snakkar høgstatusvarietet, og andre snakkar lågstatusvarietet. Ein aksept for å snakke høgstatusvarietet har det likevel ikkje alltid vore. Når høgstatusvarieteten og lågstatusvarieteten har kvar sine symbolverdiar, er desse attraktive for ulike grupper. Men noko må ha skjedd med språknormene sidan 1970-talet. Fleire vaksne informantar eg har snakka med, kan fortelje at ungane deira snakka høgstatusvarietet sjølv om foreldra deira snakka «erke-bergensk» (lågstatusvarietet). Når foreldregenerasjonen var unge, blei dei retta på heime til å snakke «ordentleg». Då foreldregenerasjonen var ute i gata, snakka dei gatespråket med vennene sine. I dag er situasjonen ein annan. Det ser nemleg ut til at dei unge språkbrukarane endrar språket sitt like mykje etter kva sosial kontekst dei er i. Ungane snakkar som dei vil, utan å bli retta på. Og talemålet som fleire av ungdommane snakkar i gata i dag, er prega av høgstatusformer.

EIN GYLDEN MIDDELVEG

Generelt viser resultata ein nedgang i bruk av lågstatusformer frå 1978 til 2010. I sentrum har bruken av høgstatusformene gått ned, medan det i Fana er fleire som snakkar med høgstatusformer. Det er eit interessant funn at språket i Fana og Bergen sentrum har utvikla seg i kvar si retning. Resultata frå Fana er spesielle både fordi det er unormalt at ein bydel ikkje følgjer sentrum, og fordi ein auke av høgstatusformer er ei utvikling som går i motsett

retning av dialektbølgja. Spørsmålet blir då: Kva faktorar ligg bak eit slikt resultat?

«Eg» og «ikkje» er i dialektforskinga spesielt viktige. Begge er spesielle fordi språkbrukarar markerer kven ein er med desse orda: Ein trøndar seier «æ» og «itj», og ein bergensar seier «eg» og «ikkje» – vel, nesten alle bergensarar seier «eg» og «ikkje». Når ein kan markere seg sosialt med variantar av ord, kallar vi desse markørord. I Fana seier ikkje alle «eg», her seier fleire ungdommar heller det austnorske, eller bokmålske om du vil, «jei». Høgstatusvariantane «jei» og «ikke» har spreidd seg som ild i tørt gras.

På syttitalet var den dominerande varianten i Fana den gatebergenske «eg». Universitetet kartla den gongen tre uttalevariantar: «jei», «eg» og ein mellomvariant av dei to: «e» (jf. Ulland 1983). I 2010 fann eg ein fjerde mellomvariant: «ei». Desse mellomvariantane fortel at Fana er eit språksamfunn med kryssande språknormer og normkonfliktar. Ulland meinte den gongen at mellomvarianten blei brukt av språkbrukarane som elles sa «jei». Den divergerande strategien med ein slik mellomvariant var nok søken etter aksept frå venner som sa «eg» (jf. Ulland 1983). I dag er det «jei» som er den dominerande språkvarianten og norma.

Og når det gjeld mellomvarianten «ei», ser ein at det i hovudsak er dei som seier «eg» og «e», som bruker denne. 7 IDENTITETSFORSTÅING

I bourdieuanske auge er det sosiale rommet sett saman av to differensierande prinsipp: økonomisk kapital og kulturell kapital. Individ som står likt når det gjeld desse kapitalane, har derfor mykje til felles. Preferansane ein har, vil alltid hengje saman med nivåa av økonomisk og kulturell kapital eit inMål og Makt 2014 – 1

Bydelen Fana med omeng: I Fana finn ein uttalevariantane «jei», «eg», «e» og «ei».

divid har i livsførsla si. Ein sosial avstand vil auke mellom individa viss kapitalane ikkje er på same nivå. 8 Derfor kan ein seie at kva for ein sosial posisjon eit individ har, vil kome til uttrykk gjennom dei vala individet tek.

Når ein søkjer å forklare kvifor ungdommar i Bergen plutseleg vel å seie «jei» i standen for «eg», må ein starte med, ja nettopp, kvifor dei gjer det. Kva er det som gjer at ungdommane kollektivt vel vekk det bergenske ego og grip om det bokmålske «jei»? Tilbake til Bourdieus teoriar av det franske samfunnet søkjer eg svar. Ei gruppe er ei gruppe fordi medlemmene har noko til felles. Så når ungdommane som ein generasjon saman endrar på dialekten sin, konkluderer eg med at dei utgjer ei gruppe. Her vil eg igjen trekkje inn Bourdieu som peiker på posisjonen gruppa står i i samunnet. Sjølv om posisjonen gruppa står i er utgangspunktet for eigenskapane, er ikkje dette det same som dei indre eigenskapane i gruppa. Kva meiner han her? Viss ein går ut ifrå at ungdommane i Fana utgjer ei gruppe, og ungdommane i Bergenhus utgjer ei anna gruppe, kva skil ungdommane i Fana frå ungdommane i Bergenhus? I Bergen sentrum har ein ikkje den same dialektutviklinga med meir bruk av finbergenske formar.

I Bourdieus perspektiv skil eg mellom dei sosiale posisjonane til gruppa, som her er eit rasjonelt omgrep, i forhold til disposisjonane og standpunkta til gruppa, som er styrte av bakgrunnen til individa som følgje av tilgang på økonomisk og kulturell kapital. Ser ein på statistikk over innbyggjarane i Fana, finn ein belegg på at fanabuane har ein større økonomisk kapital enn folk i Bergenhus. Ifølgje Bourdieu er vala som individ tek, indirekte styrte av kva sosial posisjon ein har. Så fordi ungdommane i Fana generelt bur i heimar 20

som kan tilby dei betre økonomiske og kulturelle forhold, vel dei derfor å snakke med finebergenske variantar?

Tja, ein slik konklusjon blir noko søkt, og det er langt mellom årsak og verknad.

Vi må grave oss lenger ned i materien.

Det vi kan halde fast i frå Bourdieu, er at like barn leiker best – eller: like barn liker det same, og ulike barn liker ikkje det same. Med eit bourdiansk omgrep: det er snakk om preferansane. Desse er i denne samanhengen ikkje spesielle for den einskilde, men dei er felles for heile gruppa av fanaungdommane. Dei er styrte av forholdet ungdommen har til si eiga gruppe og dei andre gruppene i samfunnet – habitusfelt. 9 Når ungdommen i Fana då kollektivt heller vil markere tilhøyrsle til sin bydel og gruppa der, markerer dei samtidig òg ein avstand til Bergen sentrum.

Resultata fortel óg at ungdommane i bydelane i Bergen ikkje utgjer ei gruppe.

Preferansane som gjer at fanaungdommen heller vil seie «jei» og bergenhusungdommen vil halde fram med å seie «eg», fungerer til å halde ved like eit skilje, men òg til å lage eit ytterlegare skilje. Dei blir verande differensierte og verkar differensierande.

SPRÅK OG EIN BYDELSINDENTITET

Bydelsidentiteten ser nok ut til å ha vore ein viktig faktor i språkendringsprosessen i Fana. Det ser ut til å vere ei felles oppfatning i Bergen at dei som bur i Fana, snakkar høgstatusvarieteten.

Finbergensk og Fana fungerer som synonym, frå Haugesund i sør til Førde i nord, bevisst som eit skjellsord, underbevisst kanskje som ein idé om det finaste språket i Bergen. Tilbake til fanaungdommen som bur i dette etterkvart mykje omtalte utbyggjarområdet – Vestlandets svar på Bærum, om austlendingane tillèt formuleringa mi. Ungdommane har ei sterk lokalkjensle og

tilhøyrsle til lokalsamfunnet i bydelen, det er ikkje til å tvile på. Men dette er ikkje noko nytt i og for seg. Å ta eigeskap over gata si, er ei erobring vi alle har gjort som barn. Det som er nytt i Fana, Noreg, ja i Europa faktisk, er at

Det som er nytt i Fana, Noreg, ja i Europa faktisk, er at ungdommane i ein utkantbydel ikkje følgjer normene til sentrum. ungdommane i ein utkantbydel ikkje følgjer normene til sentrum. Situasjonen vitnar om at det ikkje lenger er Bergenhus som set normene for Fana.

Men kven er det då som er normsenteret? Eg søkjer svar austafjells til Noregs normsenter, Oslo. Sjølv om det ikkje er eit ein til ein forhold mellom austnorsk oslomål og bokmål, vil eg hevde at vi i Noreg linkar desse saman på eit psykologisk, då undermedvite, plan. Så at dei foregår ein påverknad på fanaungdommen frå Oslo, er det etter mi meining ikkje i tvil om. Dialektendringane i Fana vil eg seie er eit resultat av meir enn førti år med massemedium i Noreg. Resultata meiner eg er ein forsmak på kva vi risikerer vil skje med dialektriket vårt. I år skal vi feire 200 års jubileum med friheit og 200 år sidan København fungerte som einaste normsenter. Det har teke tid, men ein kan altså no finne bevis i talemålet til ungdom i Fana på at Oslo er på god veg til å innta ein liknande rolle som eit absolutt kulturelt normsenter.

Lenge leve urbaniseringa og OL i Oslo.

Mål og Makt 2014 – 1

KJELDER

Bourdieu, Pierre (1979): Distinksjonen. En sosiologisk kritikk av dømmekraften. Omsett av Annick Prieur (1997). Oslo: Pax Forlag A/S. Doublet, Maria-Rosa Raphaela (2013): Bare fra Bergen, eller fra Fana i Bergen? En intern språkkrig mellom bergensvarietetene. Upublisert masteroppgave. Bergen: Universitetet i Bergen Labov, William (1972): Sociolinguistic Patterns. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.

Larsen, Amund & Gerhard Stoltz (1912): Bergens Bymål. Kristiania: H. Aschenhoug & co.

Milroy, Lesley (1987): Language and Social Networks. Oxford UK & New York US: Basil Blackwell Myking, Johan (1983): Fem leksikalske variablar i bergensmålet. I: Talemål i Bergen 2/83. Bergen: Nordisk Institutt, Universitetet i Bergen Myking, Johan (1988): Grammatiske kv-ord som sosiologisk variabel.

I: Talemål i Bergen 4. Bergen: Nordisk Institutt, Universitetet i Bergen Mæhlum, Brit (2006): Språk og identitet. I: Mæhlum, Brit, Gunnstein Akselberg, Unn Røyneland & Helge Sandøy. Språkmøte. Innføring i sosiolingvistikk. Oslo: Cappelen Akademisk Forlag.

Nesse, Agnete (1994): Kollektiv og individuell variasjon i bergensdialekten. I: Talemål i Bergen 5. Bergen: Målføresamlingen, Nordisk Institutt, Universitetet i Bergen Nornes, Marianne Valeberg (2011): Bergensk i Bergenhus – ei sosiolingvistisk oppfølgingsgransking av talemålet i Bergenhus bydel. Upublisert masteroppgave. Bergen: Universitetet i Bergen.

Sandøy, Helge (1985): Norsk dialektkunnskap. Oslo: Novus Forlag AS. Sandøy, Helge (1996): Talemål. Oslo: Novus Forlag AS. Venås, Kjell (1991): Mål og miljø. Oslo: Novus forlag AS. Ulland, Harald (1984): Nokre personlege pronomen som sosiolingvistiske variablar i bergensk. I: Talemål i Bergen 1/84. Bergen: Nordisk Institutt, Universitetet i Bergen

NOTAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9

(Larsen, Stoltz 1912:20) (Milroy 1987:13) (Sandøy 1985) (Venås 1991:106) (Mæhlum 2006:104) Ibid.

(Doublet 2012) (Bourdieu 1979:34) Ibid.

21

KVEN SKAL UNIVERSITETET UTDANNE? av EVA H. ENOKSEN

I opptakten til NHOs årskonferanse, Læringslivet, fortalde Hedda Refsum om frustrasjonen av å ikkje få jobb med ein master i sosiologi. Etter det har debatten om kven vi skal utdanne og kva som skal styre Utdannings-Noreg gått. Det nylanserte Manifest tidsskrift har hatt ein serie gåande med tittelen «Tar vi for mye utdanning?». 1 For kven skal universiteta eigentleg utdanne?

Sjølv har eg kanskje hatt flaks fram til no. Ingen stiller nokon gong spørsmål ved om utdanninga mi innan fysikk er nyttig for samfunnet. Difor er det heller ingen som lurer på kvifor det er lurt at nettopp eg tek den utdanninga eg har mest lyst på. Det er ei etablert sanning at realfagsstudium er nyttige, og regjeringa satsar stadig meir pengar på å utdanne kandidatar innan matematikk, naturvitskap og teknologi. Det same gjeld for dei fleste profesjonsutdanningane.

Vi utdannar lærarar og legar, juristar, tolkar og sjukepleiarar fordi samfunnet har behov for det. Mange av yrka er typiske høgskuleutdanningar. Då distrikshøgskulane vart oppretta, var det for at folk skulle få seg relevant utdanning der dei budde, slik at bygda fekk kvalifisert arbeidskraft.

Kvalifisert arbeidskraft har aldri vore målet på universitetet. Der vert det snakka om forskingsnær utdanning, danning og perspektiv. Med unnatak av dei lange profesjonsutdanningane utdannar universiteta historikarar, sosiologar og religionsvitarar. Ragnar Hovland set det på spissen i Sveve over vatna når han skriv: «Det var ein fyr som hadde sagt til meg: Kvifor begynner du ikkje på universitetet? Der kan du gå år etter år, og likevel ikkje bli til noko når du er ferdig.»

Ikkje blir du noko, og ikkje får du deg jobb. Det er i alle fall det nokon vil ha deg til å tru. Kandidatundersøkelsen utført av NIFU i 2011 viser er at 93 prosent av kandidatane 22

med mastergrad i humanistiske fag eller samfunnsfag er i jobb seks månader etter fullført utdanning. 2 For samfunnsfag og humaniora er nyttig. Kristin Halvorsen kallar det for vår «demokratiske beredskap» 3 i ei av tekstene til Manifest tidsskrift. Samfunnsvitskapen er peika ut som essesiell for å løyse dei store samfunnsutfordringane. Verda er på veg inn i ei energikrise, og sjølv om ingeniørane og realistane kanskje kan utvikle nye energiformer, treng dei statsvitarar og økonomar for å løyse dei geopolitiske flokene.

No trur du kanskje eg har svart på mitt eige spørsmål, men eg har lurt meg unna. Eg har ikkje sagt noko om kven universitetet bør utdanne, berre at dei vi utdannar i dag, kjem i arbeid. Systemet fungerer altså tilsynelatande, men er det godt nok? Langt ifrå. For å svare skikkeleg på spørsmålet vil eg peike på tre sentrale utfordringar.

For det første må vi diskutere samfunnsnytten av utdanning. Samfunnets behov ligg som ein premiss for heile utdanningsdebatten. Samfunnsnytte er forlokkande og får stort sett gå upåakta hen når det vert løfta opp som ei leiestjerne i debatten om høgare utdanning. Det er likevel ein farleg veg å gå. Utdannings-Noreg må tilpassast framtidas samfunnsbehov. Det betyr at vi, dersom vi skal utdanne nøyaktig dei menneska vi treng, må vite korleis framtida kjem til å sjå ut. Og det er farlege saker. Sjølvsagt kan vi rekne oss fram til om lag kor mange lærarar vi vil trenge å uteksaminere i 2030, og kor mange sjukepleiarar som vil mangle innan 2020. Men det held ikkje i lengda. Arbeidsmarknaden endrar seg i takt med samfunnet, og då må vi vere tilpassingsdyktige. Ingen veit kva nye jobbar som kjem til å eksistere om 20 år, så då bør vi sørge for at vi sit på nok generalistkompetanse til at vi klarer oss likevel.

Samfunnsnytte er dessutan ikkje verdinøytralt, men ein Mål og Makt 2014 – 1

funksjon av det samfunnet vi ynskjer oss. Dersom vi ynskjer oss eit grønare samfunn, nyttar det ikkje å utdanne like mange petroleumsingeniørar som før. Sjølvsagt skal universiteta utdanne kandidatar som samfunnet treng, men samfunnsbehovet må framleis berre vere ein faktor i reknestykket som bestemmer studieplassane.

For det andre må vi diskutere innhaldet i utdanningane. For ei utdanning vil aldri vere nyttigare enn innhaldet i ho. Den nasjonale undersøkinga Studiebarometeret4 viste at norske studentar i snitt nyttar 27 timar i veka på studia. Då er det grunn til å spørje om studia først og fremst treng meir innhald. I dag scorar studentane godt på det faglege og dårleg på trua på eigne evner. 5 Og det er ikkje så rart når artikkel på artikkel fortel samfunnsvitarar og humanistar at dei ikkje vil få jobb etter studia. Universiteta må utdanne kandidatar som har høg fagleg og profesjonell kompetanse, som er tilpassingsdyktige og sikre på eigne evner. Det krev at universiteta går inn for å byggje både fagleg kompetanse og fagleg sjølvtillit hjå studentane sine.

Sist, men ikkje minst må vi diskutere kva eit universitet skal vere.

Universitetet har ei vidare oppgåve enn høgskulane. Ei universitetsutdanning handlar ikkje berre om kva du skal bli, men om kven du skal bli. Vi tileignar oss kunnskap og dugleikar som ikkje fører fram til eit yrke, men som gir oss kompetanse til å bidra til samfunnet. Sjølve universitetssjela finn vi der utdanning møter forsking og sprenger grenser. Professor Bernt Hagtvedt er lidenskapeleg oppteken av danningsaspektet ved høgare utdanning. Og trass i at Hagtvedt sjølv meiner at universitetet har svikta og blitt ein pølsefabrikk, så pregar i alle fall ideen om danning framleis skilnaden på eit universitet og ein høgskule.

Og kanskje burde universitetet leggje meir vekt på danninga til studentane.

Det er ikkje lett å svare på kven universitetet skal utdanne. Det viktige er at ikkje alle kan utdanne dei same kandidatane. Spørsmålet vert dimed kva som er universiteta sine fortrinn framfor høgskulane, og kva som skal kjenneteikne ei universitetsutdanning. Eg trur at svaret må innehalde både krevjande utdanningar, forskingsnær undervisning og eit sterkt danningsperspektiv. Og kanskje ligg det i universitetets natur at du ikkje nødvendigvis blir til noko, slik Ragnar Hovland formulerte det. For mange ligg det ein fridom også i det.

Ei universitetsutdanning handlar ikkje berre om kva du skal bli, men om kven du skal bli.

NOTAR 1 Fleire tekstar, den siste var Gudmund Hernes 13. februar: http://www.manifestt-

2 3

4 5

idsskrift.no/bedre-ikke-mindre-teori/ NIFUs kandidatundersøkelse, 2011 http://www.nifu.no/publications/963347/ Kristin Halvorsen, Manifest tidsskrift, 8. februar 2014: http://www.manifesttidsskrift.no/slaret-slag-for-humanistene/ Resultata ligg på http://www.studiebarometeret.no Arbeidsgiverundersøkelsen 2010, utført av TNS Gallup: http://www.hf.uio.no/om/strategi/arbeidsmarkedsrapporter/arbeidsgiverundersokelsen2010_kortversjon.pdf

23

Bilete: Marte Ă&#x2DC;degaard (flickr, CC-BY-SA, marteodegaard)

Bilete: Dhamma Society (flickr, CC-BY-NC, dhammasociety)

Agnes Ravatn held lesaren på pinebenken heilt til siste side.

SPENNING i skogen

Lovorda om Fugletribunalet, den andre romanen til Agnes Ravatn, har vore mange. Boka har vunne både Ungdommens kritikerpris og P2-lyttaranes romanpris. Det er lett å skjønne. Fugletribunalet er ein strålande roman. Ankepunktet er at karakterane ikkje alltid er så enkle å tru på.

Historia byrjar med at hovudpersonen, Allis Hogtorn, er på veg til sin nye jobb. Ho skal vere ei slags hushjelp for Sigurd Bagge, ein mann ho aldri har møtt før. Han bur åleine i eit hus i skogen, langt unna andre folk. Her skal ho lage enkle måltid og rydde i den store, ustelte hagen. Bagge ynskjer ein formell tone mellom dei to. Dei skal ete på ulike tidspunkt, og aldri sitje ved same bord.

Allis kjem til Bagge fordi ho er på flukt frå ein skandale.

Ho er eigentleg programleiar og historikar, med sitt eige historieprogram på NRK på laurdagskveldane. Etter at ho blir tatt for å ligge med kringkastingssjefen, og vere utru mot sin eigen mann, havnar ho på framsida av sladreblad og tabloidaviser. Difor flyktar ho frå alt.

Kva Bagge jobbar med, kvifor han er så mystisk og held seg for seg sjølv, tar det lang tid å få svar på. Usikkerheita gjer Allis utrygg, men også nysgjerrig. Ho kjenner ei tiltrekking til denne tause mannen som i den eine augeblinken vil drikke vin, i den andre brått forlet ho åleine med ei halvfull vinflaske, utan grunn.

Måten Bagge ynskjer å organisere arbeidet hennar på, gir Allis få høve til å stille alle dei spørsmåla ho brenn inne med. Både Allis og eg døyr etter å forstå meir av den mystiske Bagge. Allis byrjar å snoke i det mystiske livet til Bagge.

Samtidig fordømer ho seg sjølv for å gjere det: Badeskapsdøra gav frå seg eit lite knepp. Alt som var der, var smertestillande, plaster, myggstift, ein skjeggtrimmar og ein heilt ordinær deodorant. Det var over26

av TRINE ØSTERENG

raskande, eg hadde nesten tatt for gitt at han var medisinert i ein eller annan forstand. Blikket mitt i spegelen då eg hadde tørka over med papir. Det var tydeleg at det mennesket som stirte tilbake, akkurat hadde gjort noko ho visste var gale; eg hadde sett det blikket hundre gongar før. Ikkje meir av dette, tenkte eg, vere rein.

Desse passasjane, der me slepp inn i Allis sitt indre, er dei beste. Det er lett å leve seg inn i sjelegranskinga hennar.

Dynamikken mellom Allis og Bagge skapar spenning og driv historia godt framover. Dialogen mellom dei er kort og enkel.

Eit anna grep som gjer meg nysgjerrig, er det at Ravatn stadig legg ut enkle frampeik som gir fleire spørsmål enn svar. Når Allis fortel om det fyrste møtet med Bagge, fortel ho at «Ingenting i blikket hans vitna om at han drog kjensel på meg. Kanskje var han berre god til å spele». Men kvifor skulle denne framande mannen kunne dra kjensel på Allis, som han aldri har møtt før? Hinta fungerer godt for å få meg til å lese vidare, og etter kvart fell bitane på plass.

Etter kvart som eg les, blir det uforståeleg at Allis vel å bli i huset. Ho er usikker, einsam og redd. Både Allis og Bagge blir karakterar som ikkje er så enkle å tru på. Handlingane deira er for ekstreme. Allis har reist frå mannen sin på dagen, utan at det verkar som det er ein relasjon ho reflekterer særleg over i etterkant. Kvifor gifta ho seg med han, kva gjekk galt, kjenner ho på skuld for å ha stukke av?

Desse grunnleggande spørsmåla verkar det som om Allis tenkjer veldig lite på – samtidig som ho er ein grublar.

På same måte er det pussig at foreldra reagerer med skam, og skam åleine, over utruskapen til dottera. Dei er letta når ho reiser frå dei, og dei gir berre lyd frå seg når dei vidaresender post og inkassovarsel frå mannen hennar, sjølv om Mål og Makt 2014 – 1

ho er borte i mange månader. Er ikkje foreldre meir enn det? Ville det ikkje vere naturleg å vise eit litt breiare kjensleregister? I Noreg i 2014 er det få foreldre som ville avvise dottera si totalt etter ein utruskapsskandale. Å lese ei bok av Ravatn som ikkje skal vere morosam, er uvant, men det fungerer godt. Av og til kjem nokre meir velkjente ravatnske passasjar ein kan humre av, sånn som når Allis stikk av frå huset på sykkel og stoppar på ei vegkro for å låne toalettet:

BOKMELDING

Lysrøyraitaketblinka, vedspegelenhangeilisteover reingjeringavtoalett. Einkulepennieintråd. Menneskelegesignaturarsomsa: Ja,egharvoreher,eghar reingjorttoalettet. Denneogdennedatoen. Såalt skullevereiorden.Detslomegbråttsomuendeleg stort, attoalettetvarblittvaskaetterforskriftene, med industrielle reingjeringsmiddel og gummihanskar. Egkjende tårerpresse på. Sivilisasjonen.

Desse passasjane lettar på stemninga i ei bok som elles er prega av ei trykkande, skummel stemning.

Om ein skal løfte blikket litt, er det fascinerande å sjå kor kort Ravatn gjer vegen frå likestilling til tradisjonelle kjønnsroller. Allis stikk av frå ei vellukka karriere for å koke torsk til ein mann ho ikkje ein gong kan prate med når ho vil. Ho bruker dagane på å rydde i hagen, sjølv om ho ikkje har vist den minste interesse for hagearbeid tidlegare. Men med tida blir hagearbeidet ei glede. På kjøkenet lærer ho å lage dei deilegaste retter. Godlukta fyller huset i skogen og lokkar Bagge til Allis.

Allis finn seg overraskande lett til rette som ei kvinne som talar når mannen tillet det og føyer seg etter hans vilje, også når relasjonen går frå å vere profesjonell til personleg og intim. Når han sluttar å betale ho lønn, går det lang tid før ho etterlyser pengane.

På line med den mørkeblå regjeringas reservasjonsrettspolitikk, er denne boka ei påminning om kor skjør likestillinga kan vere. Kan tilkjempa og etablerte fridomar for kvinner forsvinne så lett? Ville ei høgt utdana, sjølvstendig kvinne eigentleg ha funne seg i å berre bli ein hjelpar for ein annan mann sin karriere, utan å insistere på økonomisk sjølvstende og rett til å snakke når ho vil?

Ravatn får det til å verke som eit sannsynleg, og skremmande, scenario.

Viktigast er likevel dette: Boka var nervepirrande og ei glede å lese. Det er få lause trådar, og den rystande avslutninga gir meining. Skal du innom eit bibliotek eller ein bokhandel med det fyrste, bør du plukke med deg Fugletribunalet.

27

Bilete: Lars Nes

FA­

28

Mål og Makt 2014 – 1

FAVORITTEN

DEI SVARTE SKINNHANSKANE av Ø YSTEIN A. VANGSNES

Foto: Paul Bernhard

Eg har eit par svarte skinnhanskar. Dei er eg glad i. Eg veit ikkje om eg ville ha omtalt dei som favorittplagget mitt, men det er noko spesielt med dei. Dei er gode å ha på. Dei passar meg. Ja, som hand i hanske. Når eg prøver andre hanskar, kjenner eg med ein gong at det er noko som ikkje stemmer. Eg har nokre andre svarte hanskar liggjande – eg veit ikkje heilt kor eg har dei ifrå – men dei kan liksom ikkje måla seg. Favoritthanskane mine er akkurat passeleg mjuke, tjukkleiken er akkurat som han skal vera, og so er dei akkurat passeleg elegante til at eg kan bruka dei til fint, men ikkje meir enn at eg òg kan bruka dei til kvardags.

Og so er dei akkurat so varme at dei høver godt i temperaturar mellom fem pluss og fem minus, og der eg bur – i Tromsø – ligg temperaturen derimellom store delar av året.

Blir det kaldare enn minus fem, strekk ikkje favoritthanskane til. Det vil seia, då blir det å frysa litt. Det må eg heller tola om det berre er snakk om å forflytta seg utandørs eit mindre stykkje, t.d. gå på arbeid eller til byen.

Visste du forresten at ordet hanske har vore med oss lengje? På norrønt heitte det hanzski, men det var nok eit lånord den gongen. Frå gamallågtysk. Og på tysk ser me den dag i dag kva opphavet til ordet er: Handschuhe, altså ‘hand-sko’.

Kvar gong eg ikkje finn hanskane mine, blir eg fortvila. Eg tenkjer: «Har eg mista dei no?»

Eg har hatt dei ganske lengje. Eg fekk dei av

kona mi, og det må no vera ein 10–12 år sidan.

Det var ei fin gåve ho gav meg. Og eigentleg er eg litt overraska over at eg ikkje har mista dei på alle desse åra. Ting forsvinn jo. Klesplagg vert attgløymde. Hanskar og vottar og huer ser ein jo rundt omkring på vegar og stiar. Og eit par gonger har eg gløymt dei att. Men eg har alltid komme på det og funne dei att.

Hanskane mine dukkar alltid opp att. Og då blir eg so glad!

I dag tidleg fann eg dei ikkje. Men eg er ganske sikker på at dei ligg i bilen, for eg tok dei av meg der då eg var ute på køyring i aftes. Og no på morgonen fór kona med bilen, så eg får ikkje sett etter før seinare. Sjølvsagt kan det vera nett no eg har mista dei for godt, og det uroar meg bittelitt, men ikkje meir enn at vel å vera optimist.

Kva gjorde eg so i dag i mangelen på favoritthanskane mine? Det er framleis vinter og snølaget ligg tjukt i Tromsø, so hansketida er på langt nær over. Eg har jo andre hanskar og vottar, det skortar ikkje på det, men eg valde å gå på arbeid utan. Ute var det 2–3 varmegrader og høveleg stilt i veret. Bukselommene fekk duga i dag. Og det gjekk greitt. Utover dagen skal det visst blåsa opp og jamvel komma litt regn. Men eg skal vel klara det òg. Det går no helst greitt. Òg utan hanskar.

29

NYE RAMMER FOR SPRÅKNORMERING Syntaktisk teori og språknormering er to termar ein vanlegvis ikkje høyrer i den same setninga. Imasteroppgåva mi derimot fører eg nettopp desse saman og undersøker kva for fruktbare konsekvensar syntaktisk teori faktisk kan ha for språknormeringa – også når det gjeld ortografi. Med den medfødde universalBåde for å fremja det norske språkets status og bruk på alle område i samfunnet og for at språket skal fungera som eit best mogleg instrument for kvar enkelt språkbrukar, må språkpolitikken også handla om språket i seg sjølv (St.meld. 35 (2007-2008: 1 56) ).

I masteroppgåva mi tar eg føre meg språknormering, verksemda der ein utarbeider konkrete reglar for språket.

Skal ein tru sitatet, og målsetjinga for språkpolitikken, over, bør dette arbeidet ta utgangspunkt i språket sjølv (Riksem 2013).

At språket skal normerast på bakgrunn av seg sjølv, verkar kanskje sjølvsagt, men i realiteten har språknormeringa både ei vitskapleg og ei ideologisk side: Både faktaopplysingar om språk og språklege haldningar og verdiar spelar inn når reglane skal setjast. På den vitskaplege sida har dialektgranskingar og utforsking av etymologi 30

grammatikken som fundament kan syntaktisk teori, nærare bestemt generativ grammatikk, danne eit vitskapleg basert og ideologifritt grunnlag for normeringsarbeidet. Ioppgåva undersøker eg både prinsipielle konsekvensar av denne samanføringa og utleiar konkrete normeringsstrategiar.

ein viktig plass, men i masteroppgåva mi nærmar eg meg språknormeringa med syntaktisk teori, nærare bestemt generativ grammatikk. Dette er ikkje eit opplagt val i normeringssamanheng, det kan til og med verke pussig å nytte syntaktisk teori på feltet, då det er ei vanleg oppfatning at syntaks ikkje «lèt seg» normere. Her vil eg snu på flisa.

Eg vil vise at også generativ grammatikk har potensial i normeringssaker, og vidare korleis denne gjer det mogeleg å utleie prinsipielle mønster eller system for konkret normeringsarbeid – basert på språket sjølv.

EIN INTRODUKSJON TIL GENERATIV GRAMMATIKK OG RAMMEANALYSEN

Det overordna målet for generativ grammatikk er å kunne skildre og forklare den menneskelege lingvistiske kapasiteten. Objektet for forskinga er ein medfødd og internalisert språkkompetanse: universalgrammatikken.

Denne kompetansen utgjer eit mentalt grammatikkskjelett som dannar utgangs-

punktet for språktileigning, og gjennom språkleg stimulus utviklar born ein språkspesifikk grammatikkunnskap.

Denne grammatikkunnskapen kallar ein i-språk, eller den internaliserte eller intuitive språk-kunnskapen. I-språket avgrensar seg frå e-språk, som er det eksterne språket vi møter i form av tale eller skrift (Åfarli og Eide 2003). Espråket er med andre ord eit produkt av den i-språklege kompetansen som ligg i botnen.

Eit av dei særleg sentrale spørsmåla i forskinga (og i masteroppgåva mi) dreier seg om forholdet mellom leksikon og syntaks. Leksikonet er ganske forenkla ordforrådet, medan syntaksen er strukturelle eigenskapar ved språklege uttrykk. I oppgåva mi argumenterer eg for at det som er kalla ein ny-konstruksjonistisk rammeanalyse, gir den mest adekvate framstillinga av dette grensesnittet og språkstrukturar. 1 Grunnsteinen i rammeanalysen er at den skildrar eit fråskilt forhold mellom, på den eine sida, sjølvstendig genererte, syntaktMål og Makt 2014 – 1

av B RITA R. RIKSEM

iske rammer som inneheld grammatiske trekk, og, på den andre sida, leksikonet, som består av leksikalske element. Generering av setningar blir følgjeleg ein todelt prosess der rammene blir etablerte før dei leksikalske innhaldsorda kan setjast inn (Borer 2005; Åfarli 2007). Syntaksen utgjer då eit rammeverk som dei leksikalske elementa føyer seg inn i.

Ein særleg motivasjon for å nytte rammeanalysen ligg i empiriske tilfelle av kodeveksling eller språkblanding. 2 Ta til dømes følgjande setning frå amerikanorsk: 3

ar som høyrer til ramma, systemmorfem, og leksikalske ordstammar, innhaldsmorfem. Dømet frå kodeveksling demonstrerer kor robust det syntaktiske rammeverket er, ettersom det ikkje lèt seg påverke ... også generativ av ordstammen. Systemmorfema grammatikk har er av den grunn rekna for å vere tett potensial i knytte til den syntaktiske ramma, normeringssaker som ei «synleggjering» av denne. I praksis kan derfor syntaktisk ramme og systemmorfem reknast som sjølve ryggrada i eit språk. Leksikalske innhaldsmorfem har derimot friare tyglar. Desse er Så klosa di åpp kjistå – then they closed up fleksible, variable og kan vandre temmeleg the casket4 fritt mellom ulike språk. Med andre ord er innhaldsmorfema fleksible av natur og kan Trass i at ei engelsk ordstamme, close, er nyttast på ulike måtar for å skape språkleg og nytta, har denne fått norsk bøying, og setninga stilistisk variasjon (Åfarli 2012). har norsk ordstilling. Dette gir grunn til å tru at vertsspråket, norsk, set opp den syntaktiske SPRÅKNORMERING ramma, der både bøyingsaffiks og ordstilling Språknormering er ei grein under den breiare høyrer med, og at den engelske ordstamma termen språkplanlegging. 6 Verksemda går heilt føyer seg inn i denne utan å påverke dei gram- konkret inn på det «tekniske apparatet» i matiske omgivnadane. 5 språket, og dreier seg om å fastsetje reglar for I rammeanalysen ligg det følgjeleg eit prins- dette (Vikør 2007). Primært har normering å ipielt skilje mellom grammatiske komponent- gjere med skriftspråket, til dømes rettskriving, 31

bøyingar og avleiingar, og det er følgjeleg dette eg konsentrerer meg om i oppgåva.

I samband med normering nyttar eg omgrepa internaliserte normer og fastsette normer (Vikør 2007).

Fastsette normer seier seg i stor grad sjølv: Det er formelt fastsette reglar for språket og får eit konkret uttrykk i grammatikkar, lærebøker og ordbøker. Internaliserte normer blir ofte nytta til å skildre all intuitiv kunnskap – både om språket for seg og om språkbruk, men i oppgåva mi reserverer eg omgrepet til den intuitive kunnskapen vi har om grammatikk og språkstruktur, altså i-språket.

I norsk samanheng har vi to relativt unge skriftspråk, kvar med ei nokså omskifteleg historie.

Språknormerarane har gjennomgåande freista å skape skriftspråk som appellerer til store brukargrupper med forskjellige talemål, men likevel er språkhistoria prega av språkstrid, og hyppige reformer vitnar om at ein ikkje har blitt sams om ei rettskriving. Språkpolitikk har stundom fortona seg som ein ideologisk kamparena og har på mange måtar ikkje handla om språket i seg sjølv. Sterke og delte meiningar har ofte gjort normeringa detaljfokusert, og både makttilhøve og visjonar om tilnærming er mellom utanomspråklege faktorar som har fått verke inn på normeringa.

Dette er bakgrunnen for at den norske normeringspraksisen har vore kritisert for å vere inkonsekvent 32

og vilkårleg (Papazian 1991).

I masteroppgåva mi stiller eg derfor spørsmålet om korleis generativ grammatikk kan forme eit teoretisk grunnlag for normering, frigjort frå ideologiar og verdiar.

NORMATIVE SPØRSMÅL I LYS AV RAMMEANALYSEN

I ein normeringssamanheng er det dei fastsette normene ein kan regulere, og hovudargumentet i oppgåva mi er at fastsette språknormer bør spegle internaliserte språknormer. Med andre ord bør innsiktene vi har i i-språket, vere eit viktig fundament for normeringsarbeidet. Gitt rammeanalysen ligg det i den internaliserte språkkompetansen eit prinsipielt skilje mellom syntaktisk rammeverk og leksikalske innhaldsord, eit skilje som også vil ha konsekvensar for språknormeringa.

Med rammeanalysen som vitskapleg grunnlag kan ein sjå føre seg to hovudfelt for normering: normering av grammatikk (systemmorfem) og normering av leksikalske stammar (innhaldsmorfem). Det grammatiske systemet, med systemmorfem, viser seg i dei internaliserte normene å vere temmeleg fast og robust, og fastsette normer for desse komponentane bør følgjeleg vere tronge og faste. Leksikalske innhaldsord har ein friare natur og opnar for språkleg kreativitet og fleksibilitet. Normeringa av desse bør derfor Mål og Makt 2014 – 1

vere liberal, med eit mangfald av valfrie former og leksikalske innhaldsord derimot redusert, til dømes ortografiske alternativ. i former med variasjon mellom to vokalar, diftongar Dette er dei teoretiske føringane som ramme- eller dobbel og enkel konsonant: analysen gir. Likevel er det klart at den reindyrka teorien gir eit idealisert bilete, og at det ofte vil venstre/vinstre | drøyma/drømma | tømma/tøma oppstå utfordringar i møtet med språket i praksis.

Ved normering av innhaldsord vil det til dømes vere Grunngivinga for desse og andre linkande endringar viktig å finne balansegangen mellom det å skape eit handlar om frekvens, og spesielt frekvens i skriftgjenkjenneleg skriftbilete og det å bevare dei natur- språket. Ei slik vurdering samsvarar ikkje med dei lege variasjonsmogelegheitene. Rammeanalysen sei- teoretiske implikasjonane frå rammeanalysen. Valer ingenting om korleis fridomen skulle heller knyte fleksibiliteten eventuelt kan seg til den leksikalske fridomeller bør avgrensast, så her må som ligg i i-språket, noko fastsette språknormer men andre språkvitskaplege fagfelt som ville ha opna for å halde bør spegle og ikkje-språklege omsyn spele på slike former, og ikkje direkte inn. Kva praktiske konsektil skrive materiale, ettersom internaliserte vensar og dilemma som kan det er eit e-språkleg uttrykk. språknormer oppstå idet rammeanalysen Når det gjeld formverket, møter eit skriftspråk med hissom i stor grad tar føre seg torisk og kulturelt rotfeste, er kategoriar som vi kan identinoko eg kort diskuterer i oppgåva, men som det ville fisere med systemmorfema, seier implikasjonane frå vore interessant (og naudsynt) å gjere vidare under- rammeanalysen at desse bør normerast strengt og søkingar av. eintydig. Ein ideell føresetnad for at normeringa skulle kunne oppfylle slike teoretiske vilkår, er at NY RETTSKRIVING FOR DET NYNORSKE SKRIFT- det finst eitt allment akseptert system blant brukarane.

MÅLET, 201 2 7 Men om ein ser på dialektmangfaldet i Noreg, finn I oppgåva gjer eg til slutt ei kort utprøving av prakt- ein ikkje berre eit mangfald av innhaldsord, men iske konsekvensar for normeringsarbeid. 8 Til dette også fleire systematiske forskjellar som realisering nyttar eg innstillinga til den nye rettskrivinga for av kasus, bøyingsparadigme og personlege prononynorsk (gjeldande frå 1. august 2012), som er den men. Med rammeanalysen blir det i denne samanferskaste reforma for norsk skriftspråk. Av dei mange hengen avgjerande å skilje ut skriftspråket som eit forskjellige endringane tar eg berre føre meg eit eige system. Konsekvensen av dette vil vere at knippe illustrerande døme. Hovudinteressa er kva normeringa må ignorere store delar av systemslags vurderingar og endringar som er lagde fram, variasjonane i talespråket og heller samle seg rundt og korleis desse harmonerer med implikasjonane eitt stabilt og fast system. frå rammeanalysen.

Også i samband med formverket gjer innstillinga Endringane i innstillinga er delte i dei to bolkane endringar som både samsvarar og bryt med dei teorlydverk og formverk, noko som i grove trekk kan etiske implikasjonane til rammeanalysen – utan at svare til rammeanalysen sitt skilje mellom innhalds- rettskrivingsnemnda eksplisitt nyttar denne teorimorfem og systemmorfem. Under bolken «Lyd- en. Til dømes går forslaget om å gjere -a til eineverket» blir valfridommen mellom ordstammar i form i bunden form eintal av sterke hokjønnsord og somme tilfelle auka og i andre tilfelle redusert. Til bunden form fleirtal av inkjekjønnsord godt overdømes jamstiller rettskrivinga no fleire former som eins med rammeanalysen. Dette inneber ei innstramtidlegare var sideformer. Dette er i pakt med imp- ming der formene med -i blir strokne for å gjere likasjonane frå rammeanalysen, då det gir språk- systemet meir eintydig. brukaren den fleksibiliteten som er naturleg for innhaldsorda. I andre tilfelle blir valfridomen av bygda/bygdi | husa/husi 33

Døme på det motsette finn vi i framlegget om fleirtalsbøying for nokre grupper av hokjønnsord og nokre grupper hankjønnsord, der språkbrukaren no kan velje mellom to forskjellige bøyingsparadigme:

KONKLUSJON

Tradisjonelt er ikkje syntaktisk teori eit opplagt val i samband med språknormering, ettersom syntaks ikkje er emne for normering på same måte som til dømes ortografi og bøyingsaffiks. I masteroppgåva mi freistar eg likevel å vise at generativ grammatikk har fruktbare konsekvensar i ein benk (m.), benken, fl. benker, benkene, el. normeringssamanheng. benkar, benkane Hovudargumentet er gjennomgåande at fastsette normer bør spegle internaliserte normer. elv (f.), elva, fl. elvar, elvane, el. elver, elvene Rammeanalysen dannar her eit teoretisk ideal, og skiljet mellom systemmorfem og innhaldsmorfem Teoretisk er slike tilfelle utfordrande, då normeringa legg opp til ulike normeringsstrategiar for gramav systemmorfem som dette ideelt skulle vere matikk og leksikalske ordstammar. Både i normeringa trong og eintydig med berre eitt tilgjengeleg av innhaldsmorfem og systemmorfem vil det i bøyingsparadigme for ei bestemt gruppe ord. Men praksis likevel handle om å finne riktig balanse dei konkurrerande bøyingsparadigma er både ety- mellom lingvistiske føringar på dei eine sida og mologisk og tradisjonelt forankra i språket, noko kulturelle, sosiale og politiske føringar på den ansom i praksis fører til slike kompromiss. dre, ettersom eit reindyrka teoretisk perspektiv vanskeleg vil harmonere med det mangfaldige språket ein finn eller ønskjer å finne i det norske språksamfunnet.

34

Mål og Makt 2014 – 1

NOTAR 1 For å kome fram til kva eg meiner er den mest adekvate fram-

2 3 4 5 6 7 8

stillinga av den internaliserte språkkompetansen, vier eg i masteroppgåva nokså stor plass til ei samanlikning av to generative tilnærmingar. Den andre tilnærminga er leksikalistisk, og er den som har vore dominerande sidan åttitalet, særleg etter introduksjonen av minimalismeprogrammet (Åfarli og Eide 2003). Leksikalisme viser til eit system der ibuande semantiskleksikalske eigenskapar ved orda sjølve avgjer korleis frasestrukturen vil sjå ut. Forholdet mellom leksikon og syntaks er med andre ord svært stramt, ettersom også grammatisk informasjon ligg latent i det leksikalske elementet.

Ytterlegare motivasjon er leksikalsk kreativitet og leksikalsk fleksibilitet, noko som er godt gjort greie for i Åfarli (2007).

Amerikanorsk er «språket som vart (og blir) snakka av norske innvandrarar til USA og etterkomarane deira» og er grunnleggjande sett å rekne som ein varietet av norsk (Åfarli 2012: 316).

Dømet er henta frå Haugen (1953).

Myers-Scottons Matrix Language Frame Model er utarbeidd for analyse av slike språkdata, og denne er foreslått omformulert til ein generativ rammemodell i Åfarli, Grimstad og Subbarao (2013).

Språkplanlegging handlar om «dei faglege tiltaka for å påverke sjølve bruken og utviklinga av ein bestemt språknormal» (Vikør 2007: 101).

Drøftinga er basert på: Ny rettskriving for 2000-talet. Innstilling til ny rettskriving fordetnynorske skriftmålet(2011). Oslo: Språkrådet.

Som ei forlenging av feltet diskuterer eg òg kort nokre konsekvensar teorien har for språkopplæring, ettersom dette er ein sentral arena der språkbrukarane møter normene.

KJELDER

Borer, Hagit (2005). Structuring Sense Volume I: In Name Only. New York: Oxford University Press.

Haugen, Einar (1953). The Norwegian Language in America: A Study in Bilingual Behavior (vol. I og II). Philadelphia: University of Pennsylvania Press.

Myers-Scotton, Carol (1993). Duelling Languages. Grammatical Structure in Codeswitching. New York: Oxford University Press.

Papazian, Eric (1991). ’Norsk språknormering i dag’. I H. Sandøy , A. Torp, K. I. Vannebo og L. S. Vikør (red.) Språkideologi og språkplanlegging i Noreg. Bergen: Nordisk institutt, Universitetet i Bergen, s. 86-109.

Riksem, Brita Ramsevik (2013). Syntaks og ortografi: Nye rammer for språknormering. Trondheim: Noregs teknisk-naturvitskaplege universitet.

St.meld. nr. 35 (2007–2008). Mål og meining. Ein heilskapleg norsk språkpolitikk. Oslo: Kultur- og kyrkjedepartementet.

Vikør, Lars S. (2007). Språkplanlegging. Prinsipp og praksis (3. Utgåve). Oslo: Novus forlag. Åfarli, Tor A. (2007). ’Do verbs have argumentstructure?’. I E. J. Reuland, T. Bhattacharya og G. Spathas (red.) Argument Structure. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company, s. 1-16. Åfarli, Tor A. (2012). ‘Har syntaktisk teori relevans for språknormering?’. I H-O. Enger, K. I. Vannebo og J. T. Faarlund (red.) Grammatikk, bruk og norm: festskrift til Svein Lie på 70-årsdagen 15.april 2012. Oslo: Novus, s. 315-329. Åfarli, Tor A. og Kristin M. Eide (2003). Norsk generativ syntaks.

Oslo: Novus forlag. Åfarli, Tor A., Maren B. Grimstad og Karumuri V. Subbarao (2013).

‘Dakkhini and the Problem of a Matrix Language Frame in Sustained Syntactic Contact’. I International Conference on Language Contact in India. Historical, Typological and Sociolinguistic Perspectives. 6-8. February 2013. Pune, India: Deccan College Post Graduate & Research Institute (Deemed University).

35

SAMKVEM OG STORBYLIV

Lullen Fanitullen er ei forunderleg kvinne som ingen forlèt utan å ha fått merke av henne. Ho står i alt anna enn sentrum av sine eigne forsøk på å finne storslått romantikk i verdas mest kostbare by, Oslo.

ESBJERGENSAREN av LULLEN FANITULLEN

Å skulle «gå for noko» er alltid vanskeleg. Og når ein har bestemt seg, er det ikkje sikkert det er «det rette» likevel. Kjolen som såg så bra ut i den slankande spegelen i klesbutikken, kjennest brått heilt annleis når du tek han på igjen heime. Og klyppen du var så nøgd med og punga ut for, vil ikkje liggje slik som hos frisøren, same kor mykje spray og mousse du køyrer på med.

Det var kviss på Cafe 33 på Grünerløkka, med ei tilfeldig samling av sosialliberalistar, tillitsvalde i Studentersamfundet og Sissy. Etter ein middelmåtig tredjeplass (av seks) vart ho og Jan Emil, ein teatervitar frå Asker, sitjande att for å drikke den fjerde flaska raudvin som var blitt kjøpt ved bordet. Stemninga var god og dei fann noko i kvarandre dei trudde dei hadde leitt etter. Etter fem timars prat og mild latter, vart lyset slått på, og Sissy og Jan Emil gjekk saman ut i den svale septembernatta.

Det eine førte til det andre, og den eine natta til den neste. Før året var slutt, stod dei på Ikea-bussen, overlessa med pakke-esker og inventar til ein av Studentsamskipnaden sine parleilegheiter i Siloen. Det vart vinter og det vart julebordsesong. På eit forseinka julebord i slutten av januar fann Sissy seg sjølv full av fritt flytande sprudlevatn, men også tvil. Var no Jan Emil eigentleg den rette? Hadde ikkje det heile gått litt vel fort? Tankane byrja å plage henne meir og meir intenst der ho stod i høfleg konversasjon med uinteressante butikkmedarbeidarar.

Jan Emil låg åleine i eittromsen. Ei blanding av natt-til-sundag-bråk frå Løkka og aninga om kva Sissy kom til å gjera, hindra han i å få sova, til liks med kvar kveld Sissy var ute utan han. Den blandinga Sissy hadde i magen, derimot, hindra henne ikkje frå noko som helst, og det som absolutt ikkje måtte skje, men samstundes var dømt til å skje, hende. Mellom henne og butikksjefen.

Samvitet tvinga Sissy allereie neste dag til å fortelja Jan Emil om eskapadane.

Først sa han at det ikkje gjorde noko, så lenge ho lova at det ikkje gjentok seg. Etter kvar fann han ut at det gjorde noko likevel, og flytte heim til foreldra sine i Asker.

Våren gjekk og hausten kom. Og med semesterstart kom Esbjergensaren inn i livet vårt. Han var på utveksling frå Århus Universitet. I sumarferien hadde han vore i Reykjavík, som nord-jobbar på ein sjukeheim, i ei avdeling for sterkt demente. På røykehjørnet hadde han og Kathrine frå Asker, som var der i same ærend, fått augekontakt og utveksla søte blikk, som mot slutten av sumaren utvikla seg til noko meir. Slik vart neste stopp Oslo.

36

Mål og Makt 2014 – 1

Vi likte Esbjergensaren frå første augneblink, men han skulle også koma til å komplisere livet vårt. Sissy fall for han temmeleg raskt. Men det skal nemnast at også Jan Emil til dels var tilbake i livet hennar. Ein kveld gjekk vi ut alle fire. Esbjergensaren, Sissy, Jan Emil og eg. På Stolen, medan Jan Emil stod i kø for å kjøpe første runde, vedgjekk Esbjergensaren at han kanskje ikkje var så interessert i Kathrine likevel.

Sissy fekk raskt ein fiks idé. Kathrine og Jan Emil kunne spleisast!

Kathrine vart ringt, og Kathrine kom, overraskande fort. Turen gjekk til Memphis, og skremmande mykje gjekk som planlagt. Jan Emil og Kathrine hadde mykje å prata om. Og Esbjergensaren og Sissy nytta høvet til å danse. Med kvarandre, mykje og etter kvart pinleg tett. Eg var ikkje i humør til noko, men sette meg med dei pratande som det beste av to vonde. Musikken var høg, og dei måtte prata direkte inn i øyra på kvarandre. Likevel gjekk praten livleg. Han med handa godt plassert på rygglenet bak henne og ho framoverlent og ivrig nikkande.

Medan Esbjergensaren og Sissy dansa seg sveitte og edru, prata og drakk Jan Emil og Kathrine seg varme og fulle. Og Sissy byrja å angre på påfunnet sitt. Da Jan Emil føreslo at alle skulle ta taxi heim til Sissy, og at alle fem kunne sova i Sissy si 180-seng, stramma leppene hennar seg. Dette gjekk jo ikkje an! Ho sleppte ein sint pust or nasen, snudde seg mot Esbjergensaren, sette sine lyse brune i hans mørke blå og spurde lågt: «Kva skal eg gjera? Skal eg gjera det slutt med Jani med éin gong?»

Esbjergensaren visste kva han ville ho skulle gjera, og at det ikkje var i tråd med kva han visste ho burde gjera. Han svara unnvikande. I alle fall sat vi der alle fem i taxien til Kringsjå og Sissy sin dublett. Der la Jan Emil og Sissy seg i hennar 180. Medbuaren hennar vitja familien sin på Røros den helga, og i høve at Esbjergensaren var på besøk, hadde Sissy fått låne rommet mot heilage løfte om at senga skulle stå urørt. På det rommet blei Esbjergensaren, Kathrine og eit liggjeunderlag plasserte. Eg gjekk heim til meg sjølv.

Etter at Esbjergensaren klemte Kathrine farvel morgonen etter, er det ingen av oss som har høyrt eller sett noko til henne. Sissy og Jan Emil fann tonen att og vart forlikte. Iallfall for ei stund. Kva det enn var som gjekk gjennom hovudet på dei fire den natta, har dei nok gløymt det no. Iallfall veit eg at ein skal vera forsiktig med kva ein ønskjer seg. Ein veit ikkje om ein vil ha det før ein har det, eller før det er ved å gleppe mellom fingrane på seg.

37

Dav AIKTET N SSAD ASIR

DIN VEG

Ingen har varda den vegen du skal gå ut i det ukjende, ut i det blå.

Dette er din veg.

Berre du skal gå han. Og det er uråd å snu.

Og ikkje vardar du vegen, du hell.

Og vinden stryk ut ditt far i aude fjell.

Olav H. Hauge Frå Under bergfallet (1951)

38

KOMMENTAR TIL DIKTET

Eg er for feig til å vere han som set ut på ein ukjend veg. For feig til å kaste meg ut i det blå. Ein kan jo sjå korleis det gjekk med dei blå-blå som rota med reservasjonen og blei slått gule og blå. Kanskje mest gule. I vår vestlege kulturkrets er gul fargen til dei feige, men her til lands er ikkje dei gule (eller blå) serleg feige. Gong på gong prøver dei å gå att den same vegen, prøver seg fram, igjen og igjen sjølv etter at dei er slegne ned. Det er nesten så eg blir litt misunneleg på deira pågangsmot. For du kjem ingen veg om du ikkje går ut døra, over dørstokken - nokre gonger over stokk og stein.

Mål og Makt 2014 – 1

MÅL OG MAKT Mål og Makt er tidsskriftet til Studentmållaget i Oslo (SmiO). Mål og Makt kjem med fire hefte i året, og bladet får stønad frå Skuleboknemndi åt Studentmållaget i Oslo og Kulturstyret i Studentsamskipnaden i Oslo.

STUDENTMÅLLAGET I OSLO Studentmållaget i Oslo er eit lokallag av Norsk Målungdom og Noregs Mållag på Universitetet i Oslo og Høgskulen i Oslo. Me arbeider for å få fleire til å skriva nynorsk, og for å tryggja rettane til dei studentane som alt skriv nynorsk. SmiO vart skipa i 1900 og har omkring 200 medlemer. Desse får Mål og Makt gratis i posten.

VIL DU SKRIVA FOR MÅL OG MAKT? Me vil gjerne ha fleire skribentar. For at tekstane skal verta so gode som mogleg, plar me ha fleire runder med tekstkritikk på kvar tekst. Dette gjev skribentane gode høve til å utvikla seg. Me garanterer ikkje trykking av alt som kjem inn.

Gå inn på heimesida vår eller send oss ein epost til malogmakt@malogmakt.no

Me set pris på alle attendemeldingar!

VIL DU TINGA MÅL OG MAKT? For 200 kr får du, eller ein du synst fortener det, fire nummer i året tilsendt i posten. Send ein epost til malogmakt@malogmakt.no

Gje bort Mål og Makt i gåve!

Gje bort ei årstinging på Mål og Makt. Gå inn på nettsida vår: http://malogmakt.no Mål og Makt er eit tidsskrift proppa fullt av målsak, politikk, kulturbitar og anna kjekt.

Attende til:

M책l og Makt Postboks 285 Sentrum 01 03 Oslo

Ekstern lysing