2016 - 3

1 65

2016 - 3

46. ĂĽrgangen

Tema: Latin-Amerika

BLADSTYRAR Marta Valentinsen I SKRIFTSTYRET Geir Egil Eiksund Marta Valentinsen Hilde Stokland Rui Geir Tore Brenne FRAM- OG BAKSIDE Kristine Lie Øverland http://cargocollective.com/krisoverland BLADBUNAD Geir Egil Eiksund Odin Hørthe Omdal OMBREKKING Geir Egil Eiksund Marta Valentinsen Hilde Stokland Rui Geir Tore Brenne

PRENTEVERK Haakon Arnesen AS OPPLAG 460 UTGJEVAR Studentmållaget i Oslo.

Forfattarane står sjølve ansvarlege for innhaldet i artiklane.

ISSN 0332-7744 MÅL OG MAKT OG STUDENTMÅLLAGET I OSLO Pb 285 Sentrum 0103 Oslo TELEFON 469 698 91

KORREKTUR Synnøve Marie Sætre Synnøve Midtbø Myking Vegard Storsul Opdahl Janne Nygård Jorunn Simonsen Thingnes

EPOST malogmakt@malogmakt.no

SLUTTKORREKTUR Martha Valentinsen Hilde Stokland Rui

ÅRSTINGING Tre nummer, kr 200

INTERNETT smio.no malogmakt.no

LYSINGAR 2500 kroner for éi side

2

5 LEIAR MARTA VALENTINSEN 7 FERDAMINNE FRÅ EI MUSIKALSK DANNINGSREISE RUNAR BJØRKVIK MÆLAND 11 FALKLANDSØYANE ETTER IMPERIETS FALL JAMES K. PUCHOWSKI 14 JORD- OG KVINNEKAMP I BRASIL VILDE GJERDE LIED 18

LITEN, MEN KOLOSSAL HILDE STOKLAND RUI

21 UTVEKSLING I KONTRASTFYLT LAND KRISTIN ÅRØEN EKEBERG 29

RAUDVIN OG BLODIG ANNIKEN ENGLAND

ALVOR

30 FOTOGRAFEN BJØRNAR BERGE 34 FAVORITTEN: PRIVAT ATLAS SYNNØVE MARIE SÆTRE 36 MASTEROPPGÅVA: LOKAL- OG DISTRIKSTAVISER I MØTE MED KLIMAKRISA TORA HOPE

44 DIKTET ASSAD NASIR

KORT OM BIDRAGSYTARANE

MARTA VALENTINSEN (f. 1994) studerer informatikk ved Universitetet i Oslo og er bladstyrar i Mål og Makt.

ANNKIKEN ENGLAND (f. 1991) står bak vinbloggen Druefin. Med utdanning som sommelier frå Kulinarisk Akademi i Oslo, og servitør på blant anna Tango Restaurante i Stavanger, brenner ho for temaet vin og mat. I dag er ho student ved Norges Handelshøgskule, samstundes som ho bloggar og held vinkurs.

SYNNØVE MARIE SÆTRE (f. 1990) frå Ørsta er leiar i Norsk Målungdom, skriv master i nynorsk skriftkultur, er krinsmeister i stein-sakspapir og kan gå ned i bru.

TORA HOPE (f. 1987) Har studert journalistikk og samfunnsgeografi, og jobbar som kommunikasjonsrådgjevar for Unge funksjonshemmede.

HILDE STOKLAND RUI (f. 1995) er biologistudent ved Universitetet i Oslo, sit i skriftstyret til Mål og Makt og er redaktør i Akademisk Vorspiel tilhøyrande Kulturutvalget.

JAMES K. PUCHOWSKI (f. 1995) er student og forskar i skandinavisk lingvistikk ved Universitetet i Edinburgh. Han skriv om nynorsk språkaktivisme og språkideologiar. I 2015-16 var han styremedlem i Studentmållaget i Oslo og er aktiv i den skotske sjølvstenderørsla – sjølv om han er engelsk.

KRISTIN ÅRØEN EKEBERG (f. 1991) er nybakt mor og frå Ørsta. Ho bur i Bergen, der ho har studert utviklingsstudiar ved Universitetet. No jobbar ho på Synsam i påvente av å bestemme seg for kva ho skal bli når ho blir vaksen. Ho og mannen hennar drøymer om eit idyllisk liv på eit småbruk på Sunnmøre med dyr, fjord, fjell og familie.

VILDE GJERDE LIED (f. 1993) er aktivist i Latin-Amerikagruppene i Noreg og var solidaritetsbrigadist til Brasil hausten 2015.

ASSAD NASIR (f. 1991) er norsk- og samfunnsfaglærar på Mailand vidaregåande skule og grunnleggjar av forlaget Nasir.

RUNAR BJØRKVIK MÆLAND (f. 1988) kjem frå Stord, jobbar som journalist i Framtida.no og har fleire studiepoeng enn vaksenpoeng. Vinnar av Sunnhordlandsmeisterskapen i pop og rock 2006 og Sunnhordlandslåten 2012.

BJØRNAR BERGE (f. 1988) frå Naustdal, er utdanna førskolepedagog frå Høgskolen i Oslo. Tidlegare leiar i Studentenes Fotoklubb i Oslo. Har vore ein engasjert amatørfotograf i lang tid, og baserer seg mest på film og tradisjonell fototeknikk.

4

Mål og Makt 2016 – 3

LEIAR

av MARTA VALENTINSEN

Latin-Amerika Latin-Amerika har vore ein del av verda som eg ærleg talt har visst ganske lite om. Før me starta på dette bladet, visste eg ikkje kva forskjellen på Sør-Amerika og Latin-Amerika var, og det som fyrst dukka opp i hovudet mitt når Latin-Amerika blei nemnd, var backpacking, zikavirus, krig og OL i Rio de Janeiro.

Latin-Amerika er så mykje meir enn det som hamnar i norske media. Det er eit kontinent rikt på kultur, storslått natur og historie. I dette bladet gir me deg eit innblikk i nokre ting som du kanskje ikkje har høyrd så mykje om før. Anten det er musikk frå Mexico, vin frå Chile, feminismerørsla i Brasil eller maur frå Argentina, så håpar eg du finn noko som pirrar interessa di og gir deg lyst til å læra litt meir om denne fargerike delen av verda.

Er du forresten usikker på forskjellen på Latin-, Sør- og Mellom-Amerika, så er du ikkje åleine. På Wikipedia finn du tre forskjellige definisjonar på Latin-Amerikaom du les artiklane pånynorsk, sidemål og engelsk. Men me går for det som Store Norske Leksikon seier, her kort oppsummert: Latin-Amerika er dei statane i Amerika der spansk eller portugisisk er offisielt språk. Det vil seia dei fleste landa ifrå Mexico i Nord-Amerika og ned til Chile og Argentina i Sør-Amerika, i tillegg til Cuba, Den dominikanske republikken og Puerto Rico i Karibia. Dei landa i Sør- og Mellom-Amerika som ikkje er inkluderte, er Fransk Guyana, Surinam, Guyana og Belize.

Med det i tankane ynskjer eg deg god lesnad!

5

NATALIA LAFOURCADE Songar, låtskrivar og produsent frå Coatepec i delstaten Veracruz i Mexico, fødd 1984.

Fullt namn er María Natalia Lafourcade Silva.

Utgjevingar som artist: Natalia Lafourcade (2003), Casa (2005), Hu Hu Hu (2009), Mujer Divina, Homenaje a Agustín Lara (2012) og Hasta la Raiz (2015).

Vinnar av i alt åtte Latin Grammy Awards, og nominert til ytterlegare sju.

6

Mål og Makt 2016 – 3

av RUNAR BJØRKVIK MÆLAND

Ferdaminne frå ei musikalsk danningsreise Natalia Lafourcades prislønte popalbum Hasta la Raiz er ei reise ut i verda, til eit land der ein raskt kjenner seg velkommen.

«Sigo cruzando ríos, andando selvas, amando el sol / cada día sigo sacando espinas de lo profundo del corazón», syng Natalia Lafourcade i dei første linene i songen «Hasta la Raiz», som kom ut i fjor vinter. Eg kan ikkje spansk, men om eg matar teksten inn i Google Translate og legg litt godvilje til, kan eg danna meg eit bilete av kva det tyder: «Eg kryssar framleis elvar, går i skogen, elskar sola / kvar dag trekkjer eg framleis tornar frå djupt i hjartet.»

Lafourcade skreiv songen etter eit kjærleiksbrott, og det har tydeleg sett preg på låtskrivinga.

Det viktigaste for meg når eg høyrer orda, er likevel ikkje kva dei tyder, men klangen, rytmen, fraseringa – korleis songaren nærast dansar seg mellom stavingane. Og når ho syng tittellina «hasta la raiz» i refrenget – lengtande og sårt, men sterkt – treng eg ikkje eingong vita at orda tyder «til rota», for å forstå. Det kommuniserer, rett og slett.

VELFORTENTE PRISAR Musikken har denne evna til å nå ut over grenser, til å kommunisera utover språk. Likevel: Kor ofte høyrer du på musikk som ikkje er skandinavisk eller engelskspråkleg?

Viss du er som folk flest – og som meg – er det heller sjeldan. Kanskje assosierer du latinamerikansk popmusikk først og fremst med songar som «Bailando», «Gasolina», eller «Ai Se Eu Te Pego» – slike songar som av og til blir internasjonale hitar i kategorien eksotisk kuriosum.

Latin-Amerika fortener å bli assosiert med finare musikk enn dette – gjerne med artistar som Natalia Lafourcade. I fjor vann ho ikkje éin, ikkje fem, men seks Grammy-prisar for «Hasta la Raiz» og albumet med same namn. Slike prisar borgar ikkje alltid for varig kvalitet, men i dette tilfellet har juryane gjort heider på eit solid stykke musikalsk arbeid. Hasta la Raiz er ein fryd for øyra, sjølv for 7

oss som ikkje har ein drope tequila i blodårene, og fleire burde høyra på det.

dei enkle komposisjonane varsamt med strykarar, strenger, tangentar, korrøyster og perkusjon i luftige, varierte arrangement.

TRE VIKTIGE GRUNNAR Ein av Grammy-prisane plata vann, var for «Best Éin av grunnane til det er den smidige, fløyelsmjuke engineering», og songar som «Te Quiro Ver» gjer røysta til Lafourcade. Eg har ein fordom om at det lett å fortstå at utmerkinga var fortent. Høyr latinamerikanske songarar ofte syng overdrive på korleis koristane, sologitaren, synthen og etter patosfylt, men Natalia gjer slike fordomar til kvart trompeten ligg i bakgrunnen og skapar spenskamme. Høyr berre kor ning utan å ta fokus vekk fjørlett og fint ho frå melodien. handterer dei høge tonLåtmaterialet som ligg i Eg har ein fordom om at ane i «Antes de Huir» botnen, er likevel ikkje latinamerikanske eller «Para Qué Sufrir»! avhengig av teknisk fikssongarar ofte syng overEin annan grunn er fakseri i produksjonen for drive patosfylt, men komposisjonane: ofte å skina. Provet på det er å tilforlateleg enkle i Natalia gjer slike fordomar finna på live-albumet Spooppbygging og uttrykk, tify Sessions, som er å finna til skamme. men alltid med ein liten på nettopp Spotify. Der vri eller ei uventa vendframfører Lafourcade ing som gjer det heile spennande. Dette er songar frå Hasta la Raiz med heilt nedstrippa aksofistikert, moderne pop med tydelege avtrykk av ustiske arrangement. Her kjem nerven i melodiane latinamerikanske musikktradisjonar. Bittersøte sterkt fram, og fleire gonger tar eg meg i å tenkja melodiar som «Lo Que Construismos» og «Nunca at det læt enno betre enn på dei raffinerte studiEs Suficiente» rører, i alle fall hos meg, ved sent- oinnspelingane. rale nervestrenger.

Ein tredje grunn er produksjonen. I staden for å EIT STØRRE LANDSKAP smørja tjukt på toppen av dei sterke kjenslene som Natalia Lafourcade kan også tena som ein inngang ligg under songane, sparer Lafourcade og prod- til andre meksikanske artistar – dei ho har late seg usentane hennar på verkemidla og underbyggjer inspirera av, og dei ho har samarbeidd med. Lat 8

Mål og Makt 2016 – 3

meg nemna eit par døme. drivande elorgelriffet og det ordlause refrenget, Hasta la Raiz kom til etter ein periode då La- og den enkle, elegante ukuleleperla «Este Mofourcade sleit med skrivesperre. Det som skulle mento». til for å utløysa inspirasjonen, var å arbeida med songane til songaren og komponisten Águstin EIT VIDARE UTSYN Lara (1897–1970), ein av dei største Mexico har Natalia Lafourcade, og dei andre artistane eg har hatt. Arbeidet munna ut i homage-albumet Mujer nemnt, fortener eit større publikum også utanfor Divina, som kom ut i 2012. den spansktalande delen av verda. Men det handHer tolkar Lafourcade Lara-songar saman med lar ikkje berre om dei. Det handlar om noko større: ei rad kjente og ukjente musikarar, mellom dei om horisonten vår. indiefolk-favoritten Devendra Banhart («Amor, Me treng å høyra at det finst andre språk for Amor de Mis Amores») og popmusikk enn engitarhelten Gilberto Gil gelsk (og for den del («Farolito»). Plata har tyskandinavisk). Me Me treng å høyra at det delege trådar til Hasta la treng å høyra musikk finst andre språk for pop- som trekkjer frå andre Raiz og er eit fint neste steg for den som vil utforska det kjelder, som speler på musikk enn engelsk. latinamerikanske muandre strenger med sikklandskapet vidare. resonans i andre Vil ein ta endå eit steg, kan ein med stort hell musikalske og kulturelle tradisjonar. Ikkje minst gå til Mientras Tú Dormías av Carla Morrison, i ei tid då mange kappast om å byggja murar og som kom ut i 2010. På dette flotte albumet har haussa opp forskjellar mellom folk og kulturar, Lafourcade stått bak spakane i studio som prod- kan me læra noko av å søkja etter det universelle usent, og produksjonen blei lønt med ein pris un- i musikken. der den meksikanske Indie-O Awards.

At den angloamerikanske musikken har så sterk Stilen til Morrison minner om Lafourcades eig- dominans i vår kultur – og at me så ukritisk en, men er meir kokett og tydelegare plassert i aksepterer dette – gjer utsynet vårt smalare enn indiepop-sjangeren. To låtar som stikk seg ut (for naudsynt. Det gjer oss mindre enn me er. denne lyttaren), er «Yo Sigo Aquí» med det 9

FAKTA OM FALKANDSØYANE Hovudstad: Stanley.

Befolkning: Litt under 2500.

Hovudspråk: Engelsk.

Status: Sjølvstendig, London er ansvarleg for diplomatisk representasjon og militært vern – «Overseas Territory of the United Kingdom/britisk oversjøisk territorium» Territorium: Om lag 12 000 km2

10

Mål og Makt 2016 – 3

av JAMES K. PUCHOWSKI

Falklandsøyane etter imperiets fall Kva er Storbritannia utan koloniane sine?

Eg kjem frå nokre øyar ved sida av Frankrike. Passet mitt er mørkeraudt og på framsida står det «United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland». Eg er ein av desse britane du kanskje har høyrt om. Me er mange. Sjukt mange. Me er faktisk overalt.

Ein treng ikkje koma frå same stad som eg for å vera britisk. Like ved Argentina finst det ei anna gruppe øyar med britiske statsborgarar – Falklandsøyane. Me i Storbritannia og dei som bur på desse andre øyane har det same mørkeraude passet.

Gud. Me har ingen nasjonaldagar.

Det slår meg til tider at me alltid ser til kva me eig og har, og ikkje så ofte til kva me eigentleg er som nasjon og folkegruppe i dag. Kva er det britiske ved Storbritannia?

Det kan høyrast litt provoserande ut, men at me er i stand til å halda på desse øyane og forsvara dei i tjukt og tynt er ei viktig sak. Eg trur ikkje det er mogleg å presisera kva det vil seia å vera britisk utan å peika på kor viktige og mektige me ein gong var.

BRITISK IDENTITET I SAMANHENG Storbritannia har, som dei fleste veit, gått til krig mot Argentina over Falklandsøyane. Slik eg ser det (som nokon frå «fedrelandet») er øyane, så vel som resten av dei oversjøiske territoria våre, temmeleg problematiske. Dei spelar ei veldig stor rolle i den militære og historiske identiteten til britane – noko som eg meiner landet mitt som heilskap er ganske avhengig av.

For kva er Storbritannia eigentleg? England, Skottland, Wales og Nord-Irland har kvar sine eigne språk og kulturelle tendensar. Nasjonalsongen vår handlar korkje om landet eller kulturane våre – han handlar om dronninga ... berre dronninga og

TILBAKEBLIKK: 1765 – ØYANE VERT EIN DEL AV BRITISK TERRITORIUM På spansk heiter desse øyane “Las Malvinas”, og ifylgje den argentiske regjeringa er øyane argentinske. For oss i Storbritannia heiter dei «the Falkland Islands», og ifylgje den britiske regjeringa er øyane ikkje noko anna enn britiske.

Korfor finst det usemje, då? For det meste handlar denne lange debatten om historiske avtaler og kven som var på øyane fyrst.

Ifylgje den falklandske regjeringa si nettside kom britane til øyane i 1765. Det var så vidt dei veit ingen andre menneske på øyane. Trass i at det ikkje var nokon på øyane til å byrja med, var det alltid 11

Goose Green, Falklandsøyane.

Foto: John 5199 - flickr.com

slik at dei som budde i Argentina (den gongen styrt av spanske kolonialistar) betrakta øyane som ein del av sitt eige territorium.

angripen.

Det var aldri eit spørsmål om kor nyttig territoriet var – heller eit spørsmål om det å bevisa til resten av verda at ingen skal gå til åtak på Stor1982 – FALKLANDSKRIGEN OG THE IRON LADY britannia utan konsekvensar. Det er ikkje rart at Nesten ingen av falklendingane er viljuge til å verta Thatcher vart endå meir populær då krigen var over. argentinske. Dei er britiske så lenge dei seier dei er britiske. Argentina kan sjølvsagt prøva å ta JA, VIKTIG, MEN FOR KVEN OG FOR KVA? øyane tilbake, men det vil ikkje nødvendigvis seia Menn frå både Argentina og Storbritannia døydde at falklendingane skal akseptera det. under konflikten som fylgde. Generasjonen min Etter så mange år utan kontroll over øyane, så har vakse opp med dokumentarar og historiske vart det slik at Argentina ikkje lenger ville ta nei filmar på TV som syner fram kor viktige desse som svar. Argentina, med si nye militærregjering, øyane var på 80-talet, og eg er i alle fall ganske gjekk til åtak. Det var plutseleg okkupasjon og krig sikker på at dei framleis er viktige i dag for veldig i 1982. I 74 dagar var øyane styrt av denne høgre- mange. orienterte, framande regjeringa. Det var faktisk Samstundes opplever eg at heile situasjonen er ingen som tenkte at Storbritannia skulle mista litt rar og vanskeleg å forklåra til andre (særleg øyane så lett. europearar) som spør meg om korfor StorbritanI filmen «The Iron Lady» ser me ei dramatiser- nia framleis eig alle desse eks-koloniane. Altså, dei ing av eit møte der tidlegare statsminister Mar- er av britisk opphav. To folkerøystingar (i 1986 og garet Thatcher forklåra til ei gruppe diplomatiske 2013) har stadfesta at Falklandsøyane kjem til å og militære utsendingar frå USA korfor øyane halda fram som eit britisk territorium. måtte vernast frå argentinsk invasjon.

Ser ein på verdskartet gjev det kanskje meining Dei amerikanske utsendingane var ganske å ha britiske basar ved sida av Sør-Amerika, særtydelege på at dei tykte øyane ikkje var signifik- leg med tanke på den delen av Antarktis som Storante nok, både økonomisk og geografisk sett. britannia har teke ansvar for. Det er også verdt å Thatcher svara med å samanlikna analysen deira nemna at oljeutvinning der nede er mogleg. Før med situasjonen med Hawaii då Pearl Harbour vart var det jo slik at makta og innverknaden ein stat 12

Mål og Makt 2016 – 3

Sola går ned over dei vestlege Falklandsøyane.

Foto: David Stanley - flickr.com

Det flaggast ved ein busetnad på West Point Island.

Foto: Liam Quinn - flickr.com

hadde var eit spørsmål om land og ressursar. Men er det ikkje verdt å spørja om me framleis lever i fortida?

EIN SJØLVSTENDIG STAT: KVA VENTAR FALKLENDINGANE I FRAMTIDA? Det kan høyrast kontroversielt ut, men slik eg ser det – som ung brite – er øyane korkje britiske eller «WE KNOW THE ISLANDS BELONG TO YOU» argentinske. Eller, betre sagt, dei treng ikkje høyra Falklandsøyane har framleis militære basar, og ein til eit land eller eit anna. god del av befolkninga i dag på øyane stammar frå Spør du meg, kan øyane høyra berre til dei som dei som jobbar for hæren. Men eg trur me må sjå bur på øyane, falklendingane, uansett kva statstil situasjonen som han er i dag – same kva ein borgarskap dei har valt. Sterke meiningar flyg ofte tenkjer sjølv, er det veldig vanskeleg å nekta at fram og tilbake, medan ingen har kome fram med falklendingane er britiske lovleg sett, og dei har jo ideen om at kanskje det er på tide at falklendingane røtene sine i Storbritannia. burde bli nett det: falklendingar. Eg høyrer altså Eg er ikkje samd i det heile med dei som seier at til mindretalet som hadde føretrekt ein framtidig Storbritannia burde «gje øyane tilbake», men eg sjølvstendig stat for falklendingane. meiner òg at spørsmålet ikkje er knytt til statsbor- Kanskje fordi eg meiner at Storbritannia er nødt garskapen min. til å leva i notida. Me treng noko nytt. Me kan ikkje Trur det eller ei, så er det britar som er meir enn halda fram som ein nasjon som berre tenkjer på viljuge til å gje øyane til Argentina. Er du fan av store historiske hendingar og krigar. Dei er jo viktig den britiske songaren Morrissey til dømes, skal du hendingar. Men dei kan ikkje vera alt det som kanskje vita at han har sagt at han meiner øyane definerer kven me er. er argentinske ei rekkje gonger på konsertar i Desse øyane er etter mi meining nok eit bevis Argentina: Me veit at øyane høyrer til dokker, sa på at Storbritannia sin nasjonale identitet er avhenhan ein gong framfor tusenvis av menneske og gig av våre historiske sigrar som ei av verdas stormusikkfans innimellom låtane sine. Eg kan på makter. Perspektivet mitt er difor at det rare ved ingen måte seia at Morrissey har rett. Sjølv om eg Storbritannia er mangelen på ein identitet som har og far min er to veldig store fans. noko med sjølve folket å gjera.

Og slik vil det kanskje alltid vera.

13

av VILDE GJERDE LIED

Jord- og kvinnekamp i Brasil Movimento dos trabalhadores rurais sem terra (MST), rørsla for dei jordlause, brukar kvinneaksjonar aktivt i kampen for jorda, og for å skape eit meir likestilt samfunn.

MST driv ei aktiv jordreform. Dei okkuperer jord som ifølgje grunnlova ikkje oppfyller sin sosiale funksjon. Det vil seie jord som ikkje tener folket, blant anna jord som ligg brakk, eller der det som blir dyrka, er skadeleg for miljøet og/eller samfunnet.

– Mannen er alltid i front, men kvinna har også vore til stades. Ho er på åkeren, ho passar borna og huset, ho tar oppvasken og klesvasken. Vi kvinner er også ein del av kampen for jord og skal ikkje stå igjen og brenne magen på elden. Vi gjer kvinneaksjonar for å vise at vi også er kapable, seier Claudia Soares. Ho er tidlegare koordinator i jordokkupasjonen Edite Xavier, som er okkupert av kvinner i MST. Saman med Mariza Silva Batista, koordinator i MST-busettinga Paulo Freire, har ho 14

vore med på å arrangere fleire kvinneaksjonar. I tillegg til dette har dei møte og kampanjar for å sette søkelys på og drive opplysningsarbeid rundt helse for kvinner, seksualitet, vald og overgrep.

VALD Vald og seksuelle overgrep mot kvinner er svært utbreidd i det brasilianske samfunnet. Ifølgje statistikkar frå UN Women Brazil vart det i 2012 registrert over 50 000 overgrep i Brasil. Likevel er det store mørketal: Dei fleste overgrep og valdssituasjonar skjer i familierelasjonar og er vanskelege å avdekke. I Brasil, som i mange andre land i verda, står framleis det patriarkalske samfunnet sterkt. Media spelar ei stor rolle i å oppretthalde kvinna som objekt. I valdtektssaker Mål og Makt 2016 – 3

foto: Anna Birkeland Olerud

Claudia Soares er tidlegare koordinator i kvinneokkupasjonen Edite Xavier

foto: Anna Birkeland Olerud

Mariza Silva Batisa er koordinator i busettinga Paolo Freire, og har deltatt i mange kvinneaksjonar 15

blir ofte rolla til kvinna sett i fokus: «Kva hadde snur dei aktivt kjønnsrollene, der kvinna står for ho på seg?», «Hadde ho drukke?», «Kvar var ho hovudarbeidet, medan mennene står for matlaging hen?» er ofte vinklinga i sakene. og barnepass.

I MST har dei mange metodar for å kjempe mot – Alt arbeidet blir gjort av kvinner, både møte, valden mot kvinner, og dei har hatt fleire planlegging og gjennomføring. Vi gjer dette for å skuleringar om feminisme i rørsla. bryte med mannssjåvinismen som er veldig stor, – Vi byrja først med å ha samlingar for kvinner ikkje berre i Brasil, men i heile Latin-Amerika. slik at dei skulle lære seg å handtere Kvinna er også med i kampen, sjølv om dette ofte valdssituasjonar, men vi skjønte fort at det var enda ikkje er like synleg. Derfor er det viktig at kvinnene viktigare å vende er protagonistar i seg mot mennene. denne typen kamp og No har vi mange aksjonar, seier Mariza – Okkupasjonen var svært haldningsskapande Silva Batista. vanskeleg, for vi visste møte og samlingar På kvinnedagen i år ikkje kvar vi skulle få tak i med mennene i gjennomførte MST rørsla, seier Claudia. fleire aksjonar. I vatn, og heller ikkje – I tillegg jobbar vi delstaten Minas Gerais straum. Likevel arrangerte stadig med å okkuperte dei fleire av vi festar, der vi var mange forbetre seksuallokala til gruvekvinner samla i lag. undervisninga vi selskapet Samarco, eigd tilbyr på skulane av gruveselskapa Vale våre. og BHP Billiton.

Samarco er eigar av demningane som i fjor haust AKSJONERER PÅ KVINNEDAGEN brast og forårsaka ei gjørmeflodbølgje som gravla I samband med kvinnedagen mobiliserer MST kvart fleire landsbyar og forureina drikkevatnet til ein år til kvinneaksjonar over heile landet. I aksjonane kvart million menneske. Ulukka blir omtala som 16

Mål og Makt 2016 – 3

den verste miljøulukka i Brasils historie.

I delstaten Maranhão blokkerte dei ei jernbane eigd av gruveselskapet Vale, som fraktar jernmalm ut til kysten. Jernbana er svært omstridd, der den pløyer seg gjennom landskapet, deler landsbyar i to og tvingar menneske til å krysse den sterkt trafikkerte jernbana for å kome seg til jobb eller på skule.

EDITE XAVIER Ein viktig del av kvinneaksjonane til MST er okkupasjonar der kvinnene står i front. Det var i delstaten Bahia MST først byrja med kvinneokkupasjonar. Okkupasjonen Edite Xavier var den andre okkupasjonen av det slaget MST gjorde. Jorda var tidlegare eigd av eukalyptusselskapet Suzano, som produserer cellulose for å lage papir. Eit område der jorda tidlegare har vore nytta til å lage råvarer, der både varene og profitten har gått ut av landet eller til elitane, har no blitt eit samfunn der familiar dyrkar jorda kollektivt, der maten går til folket som bur der.

I dag bur det 370 familiar i Edite Xavier, men kampen for å kome dit dei er i dag, har vore hard.

– Okkupasjonen var svært vanskeleg, for vi visste ikkje kvar vi skulle få tak i vatn, og heller ikkje

foto: MST

I det ei kvinne går framover, er det ingen mann som går bakover. straum. Likevel arrangerte vi festar, der vi var mange kvinner samla i lag. Men sett bort ifrå desse augneblinka kutta vi eukalyptus med sinne, dette fordi vi meiner eukalyptusen gjer ende på jorda vår her i Brasil, seier Claudia som var med på å okkupere jorda.

– I dag er Edite vakker og strukturert, der er ein skule og eit helsesenter. Alt dette har kome ut av kvinnemobiliseringa, seier Claudia.

INGEN SOSIALISME UTAN FEMINISME «Sem feminismo, não há socialismo» blir det ropt frå ei folkemengde av knytte nevar, over raudkledde kroppar. I MST brukar ein kvinneaksjonane aktivt i kampen for jorda, for å vise nødvendigheita av å ha kvinner sterkt representert i kampen.

– I kvinnekampen her har vi vunne 30 000 hektar jord og gitt alt til jordreforma. Vårt generelle hovudmål er distribuering av jord, men det er viktig å ha likestilling mellom kjønna i kampen. For kampen er for menneske, ikkje for menn og kvinner, seier Mariza Silva Batista.

17

av HILDE STOKLAND RUI

LITEN, MEN KOLOSSAL Argentinamauren er eit lite og ukjent dyr, men samtidig stort og dominerande. Mauren har spreidd seg til alle kontinent, med unntak av Antarktis. I Noreg er han på svartelista, i heimlandet Argentina gjer han ingen fortred og i resten av verda oppfører han seg som verdas største biologiske samarbeidsmaskineri – ein superkoloni.

Takka vere mennesket sin kjærleik til hageplanter, har den argentinske mauren klart å snike seg inn via konteinarar til fem nye kontinent. I Noreg er han allereie snart å finne over heile landet. Det er venta at han om nokre år vil vere eit verre skadedyr enn brunsnigelen. 1,4 Den argentinske mauren er liten, sjølv for maur å vere.

Arbeidarane kan enkelt krype gjennom sprekkar på under éin millimeter! Med andre ord har han lett for å finne seg krikar å slå seg til ro i. Den argentinske mauren byggjer nemleg ikkje sine eigne tuer eller holer i jorda, men tek seg gjerne inn i forlatne holer frå andre maur. 2,6 Det mest oppsiktsvekkjande med den argentinske mauren er korkje kor liten han er eller kor skadeleg han er for det norske biomangfaldet. Den argentinske mauren har nemleg ei unik samarbeidsevne. Dei fleste maurar er fiendtlege mot andre flokkar enn sin eigen. Det unike med den argentinske mauren er at han klarer å kjenne att lukta på si eiga art – og samarbeide trass store genetiske skilnader mellom flokkane.

Den største kjente superkolonien før år 2000 heldt til på den nordlege øya av Japan. Kolonien bestod av ein million dronningar (!) med sine over 300 millionar arbeidsmaur.

Her budde dei saman i 45 000 holer kopla saman under jorda. I 2000 blei det derimot oppdaga to nye superkoloniar av argentinamaur i Sør-Europa. Det har også blitt funne superkoloniar i New Zealand, Australia, Hawaii og 18

California. Vanlegvis vil maur frå ulike superkoloniar vere aggressive mot kvarandre. Men dette observerer ein derimot ikkje når argentinamaur frå kvar side av jordkloden møtest.

Argentinamaurane nektar å gå til åtak på kvarandre!

Forskarar spekulerer altså i at det ikkje er sju superkoloniar det er snakk om, men at det er éin einaste stor superkoloni! 4,5 Ein interkontinental superkoloni er vanskeleg å gripe fatt om for mange biologar. Teorien om slektskapsseleksjon fortel oss at dyr investerer meir tid og energi i si eiga slekt framfor vener eller ukjente. Dette er fordi vi ynskjer å bringe våre eigne gen vidare, og dei sit berre vi sjølve og slekta vår på. Med andre ord vil det vere meir hensiktsmessig for Donald Duck å oppdra sine tre nevøar enn tre vilkårlege barn. Men slik let det seg ikkje vere med den argentinske mauren. Sidan slektskapet mellom maur i ulike tuer er tilnærma lik null, er dette samarbeidet trass landegrenser vanskeleg å fatte. Ein slik type sosial struktur vil vere eit evolusjonært paradoks. 3 Den globale superkolonien av argentinsk maur strekkjer seg frå California i vest til Japan i aust, og frå Noreg i nord til heimlandet Argentina i sør. Grunnlaget for deira økologiske dominans er korleis dei kan kjenne kvarandre att, trass i at dei lever i forskjellige land og kjem frå forskjellige flokkar. Korleis dette har oppstått, er framleis eit mysterium for mange av verdas forskarar.

Mål og Makt 2016 – 3

CC BY-SA 4.0 Arnstein Staverløkk, Norsk institutt for naturforskning

Notar: 1: http://www.aftenposten.no/norge/Maur-fra- Argentina-truer- Norge-123284b.html 2: https://en.wikipedia.org/wiki/Argentine_ant 3: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC122904/ 4: http://www2.artsdatabanken.no/faktaark/Faktaark280.pdf 5: http://news.bbc.co.uk/earth/hi/earth_news/newsid_8127000/8127519.stm 6: http://www.orkin.com/ants/argentine-ant/ 19

20

av KRISTIN ÅRØEN EKEBERG

Utveksling i kontrastfylt land Å vere på utveksling i Bolivia, eit land eg visste lite om før eg reiste dit, lærte meg mykje om det å ikkje ha for sterke tankar eller fordommar til ein verdsdel eller eit folk. Her fekk eg oppleve kor store kontrastane kan vere i eitt og same land, og korleis desse kontrastane formar levemåten til folka der.

Då eg endeleg tok første steget ut av flyet etter ei reise på om lag 40 timar, var det første som slo meg kor vanskeleg det var å trekkje pusten skikkeleg. Der var liksom ikkje nok luft å ta av. Eg hadde lese om dette. Lufta er ganske så mykje tynnare på 4000 moh., og det var der vi var no. På den høgstliggande internasjonale flyplassen i verda. Og det var kaldt.

Eg kjende meg litt paff med ein gong. Det var mest litt vanskeleg å stå oppreist. Kanskje ikkje så rart sidan eg ikkje hadde sove skikkeleg på nesten to døgn. Men det var likevel godt å endeleg få strekke på beina og få gå på bakken, sjølv kor høgt oppe vi var. Det var mørkt rundt oss, men vi såg at det byrja å lysne litt i horisonten. Vi vart skyssa inn i ankomsthallen på den vesle flyplassen. Vi vart ståande tett i tett med andre reisande før vi sakte men sikkert slapp gjennom immigrasjonkontrollen.

Vi kunne ikkje særleg spansk og sikkerheitsvaktene kunne ikkje engelsk, så det vart litt utfordrande å forklare kvifor vi hadde reist hit. Men etter litt om og men, slapp dei oss inn.

Utanfor hadde det blitt lysare og eg kunne skimte mange raude murbygningar. Vi vart møtte av ho som skulle ha ansvaret for oss gjennom utvekslinga og av ein av dei andre nordmennene vi skulle bu i lag med. Ikkje lenge etter sat vi i taxiar, som på mange måtar hadde sett sine betre dagar, på veg til leilegheita vi skulle bu i. Sola stod opp bak skyhøge, snøkledde fjell då vi køyrde nedover dalen frå flyplassen, og skein på ei mengde murhus som klamra seg til dalsidene og som gjekk over i ein større del med blokker og store bygningar. Eg fekk endeleg eit første blikk på det som skulle vere min nye heimby dei neste fem månadane, La Paz. 21

DETTE MED Å BU 3600 METER OVER HAVET Vi var ein gjeng utvekslingsstudentar i frå UiB og UiO som skulle studere sosialantropologi i Bolivias administrative hovudstad La Paz. Byen ligg i eit dalføre på 3600 moh. Det var verkeleg ei utfordring, særskilt i byrjinga, å skulle lære seg å «leve normalt» så høgt oppe. Høgdesjuke er ikkje kjekt å få, så vi måtte ta det veldig roleg i byrjinga. Ingen av oss hadde noka særleg matlyst. Vi var slappe heile tida, og lungene strakk liksom ikkje heilt til, særskilt i oppoverbakkane. Dei første dagane var prega av dette, og det tok litt tid før vi fekk akklimatisert oss. Etter ei vekes tid kunne vi verkeleg byrje å sette pris på den nye byen vi var komne til. Alle fargane, folka, luktene, maten – alt dette gjorde inntrykk. Særskilt når vi besøkte ein av marknadene i byen, «Marcado de Brujas» – heksemarknaden, fekk vi oss eit lite kultursjokk.

Det første vi la merke til då vi kom dit var ei søtleg kvalmande lukt som særs var prangande. Ho kunne minne om røykelse blanda med noko som var rote.

Så høyrde vi eit lite hyl frå ei av i følgjet vårt.

Ho hadde fått auge på nokre merkelege inntørka dyr som hang rundt i dei små buene på marknaden.

Då vi såg etter, var dei plutseleg over alt. Det viste seg å vere inntørka lamafoster. Nokre hadde til og med pels, medan andre så vidt hadde tatt form som eit dyr. Dette første møtet med lamafostra var litt makabert for oss, og det var ikkje så lett å skjønne kvifor dei selde desse på marknaden. Vi lærte seinare at desse lamafostera vart brukt til seremonielle ofringar. Men lukta sat godt igjen, og kjenner eg lukta av røykelse i dag, blir eg med ein gong tatt tilbake til marknaden der vi møtte lamafostera for første gong.

La Paz er kanskje ikkje den mest typiske latinamerikanske byen når ein skal sjå på det på eit litt stereotypisk vis. Der er ikkje særleg varmt. Byen ligg på det store «Altoplano»platået i Andesfjella, med fantastisk natur og fjelltoppar på over 6000 moh.

Mesteparten av befolkninga på om lag 1,6 millionar stammar frå urfolket Aymara og Quechua, som i mange tusen år har hatt sin heim i Andesfjella langt over havoverflata. På mange måtar kan dei minne litt om oss nordmenn i veremåten: ikkje pågåande, passar på å ikkje forstyrre folk, litt reserverte mot framande, men hjelpsame når det trengst.

Vi var slappe heile tida, og lungene strakk liksom ikkje heilt til, særskilt i oppover-bakkane.

22

Mål og Makt 2016 – 3

Foto: Tea Birgitsdatter Fallås.

På vei ned frå fjellet Chakaltaya 5500 moh.

23

Foto: Mats Ekeberg.

La Paz i Bolivia.

24

Mål og Makt 2016 – 3

Foto: Kristin Årøen Ekeberg

Ein av mange parader i La Paz med tradisjonelle drakter frå Aymara-folket.

Elles la vi fort merke til at La Paz var ein religiøs by. Katolisismen var synleg, både blant praktiserande folk og i arkitekturen rundt om i byen. Men i tillegg så er La Paz og folket der prega av naturreligionen som dei har hatt med seg frå gammalt av, der «Patcha Mama», moder jord, står i sentrum. Religionane vart gjerne smelta saman til ei slags blanding. Dette kom fram i løpet av alle dei ulike feiringane og heilagdagane vi fekk vere med på under opphaldet vårt. Det var ofte paradar i gatene, og det var ikkje sjeldan vi vart vekte av ikkje så altfor reine tonar frå eit korps som marsjerte gjennom gatene tidleg på morgonen. Vi vart som regel anten vekte av korps eller ein symfoni av bilalarmar som alle gjekk av på same tid.

mykje av oss når vi stotra fram prisen vi hadde tenkt å betale, men etter kvart fekk vi meir og meir taket på språket. Og det vart sendt heim ein god del ullgenserar òg. Det blei òg ganske naturleg for oss å gå ut og ete sidan det mest var like billeg som å lage maten i leilegheitene. La Paz er jo ein storby, så vi kunne velje og vrake mellom alle typar restaurantar frå alle verdshjørne. Men det var særskilt kjekt å ete den lokale maten, sjølv om han ikkje var så fantastisk interessant på smak. Det gjekk mykje i poteter, der det var utruleg mange sortar å velje mellom. Nærmare 300 ulike typar.

Og det var mykje ris, kylling og aure frå Titicacasjøen. Vi åt også ofte superfrøet quinoa, som er eit energirikt frø som har brødfødt folket i Andes-fjella i mange år.

Vi vart som regel anten vekt av korps eller eit symfoni av bilalarmar som alle gjekk av på same tid.

MØTET MED UNIVERSITET, STUDIA OG SPANSK Opplegget som var laga for oss gjennom samarbeid mellom universiteta heime i Noreg og universitet i La Paz, var bra. Vi blei møtte av universitetet sin representant på flyplassen, og ho tok verkeleg godt vare på oss gjennom heile tida der. Det var i grunnen godt å sleppe å måtte ordne alt sjølv når det gjaldt til dømes førelesningar og stad å bu, og eg kjende meg med ein gong ganske trygg. Ein høyrer gjerne skrekkhistorier frå andre studentar som har vore på utveksling om at dei så å seie blir ståande åleine og overlatne til seg sjølv i eit framandt land og eit framandt universitet utan heilt å vite kvar ein skal ta neste steg. Vi blei derimot godt tatt vare på.

Vi byrja tidleg med å ta språkkurs i spansk då vi kom til La Paz. Det var kjekt å lære eit språk i eit land der dei faktisk praktiserer språket. Når vi vart litt meir trygge på spansken, byrja vi å bruke han meir og meir i kvardagen. Det kom godt med i forsøk på pruting på marknadane når vi skulle kjøpe ladningar av genserar strikka av alpakkaull som vi skulle sende heim til Noreg. Ofte lo dei

EIT LAND MED STORE KONTRASTAR På universitet fekk vi lære mykje om Bolivia og La Paz. Det var emne som historie, antropologi og geografi vi var mest innom. Vi var på mange utflukter gjennom studia, men òg på eiga hand. Ganske tidleg i opphaldet bestemte vi oss for å gå opp på ein fjelltopp som strekte seg 5500 moh., som heitte Chacaltaya. Først så vart det ein svært luftig tur med bil heilt opp til ca. 5400 moh, og derifrå skulle vi gå resten til fots. Ein tenkjer gjerne at ein kan ikkje kalle det ein fjelltur når ein berre skal gå 100 meter opp til ein topp, men å gå hundre meter oppover når du allereie er 5400 moh, kjennest mest ut som at du går i sement heile vegen. Lufta er så tynn at ein må gå ekstremt sakte for ikkje å svime av av mangel på oksygen. Det kjennest ut som du ikkje har kondisjon i det heile. Men når vi endeleg nådde toppen, var det fantastisk. Ei utsikt eg aldri kjem til å gløyme. Fjelltoppar dekte i snø og små innsjøar som varierte i fargar frå lys turkis til nærmast oransje. På vegen ned att møtte vi på flokkar med alpakka og lama som koste seg stort 25

Ein tenkjer gjerne at ein kan ikkje kalle det ein fjelltur når ein berre skal gå 100 meter opp til ein topp. Men å gå hundre meter oppover når du allereie er 5400 moh, kjennest mest ut som at du går i sement heile vegen.

i det vakre og fredelige fjellandskapet.

Vi bestemte oss òg for å ta ein tredagars trekkingtur, ein «El Choro»-trek. Der byrja vi på omlag 5400 moh. og enda på om lag 1400 moh. i Bolivia sin jungas, den frodige «urskogen» med fantastisk plante- og dyreliv som ligg rundt denne høgda. Det er blant anna derifrå La Paz får det meste av råvarene sine, og dei leverer alt i frå frukt til dei litt meir berykta Coca-blada. På denne turen fekk vi verkeleg oppleve kontrastane i landet, då vi byrja i eit nokså aude fjellandskap og enda i ein frodig urskog der både temperatur og luftfuktigheit var merkbart høgare. Vi fekk med oss ein super guide som visste å vise oss dei mest fantastiske stadane og vi hadde til og med med oss eigen kokk. Om lag den same ruta gjorde vi også då vi sykla den berømte «Camino de muerte» – dødsvegen. Eg kan trygt seie at den turen sit godt igjen i meg, både på godt og vondt, då vi sykla på ein smal grusvei og det gjekk 500 meter rakt ned på sida av oss. Men det gjekk bra, og alle overlevde turen. Heldigvis.

Det er store kontrastar i befolkningsmangfaldet både i La Paz og i resten av landet. Presidenten 26

Evo Morales er av Aymarafolket og representerer då eigentleg berre ein liten del av befolkninga.

Dei i låglandet er veldig forskjellege frå dei som bur i Altoplano-området, og å styre eit land med så store kontrastar byr på utfordringar. Dette lærte vi ein del om på studiet og gjennom å snakke med dei få lokale vi vart betre kjende med der. Vi opplevde òg nokre protestar i gatene. Dei var aldri valdelege, men det sette gjerne ting litt i perspektiv for oss. Eg hugsar at eg fekk ein del spørsmål før eg reiste til Bolivia om eg ikkje var litt nervøs for å bu i Latin-Amerika. Sjølvsagt var det aspekt eg hadde tenkt på, og som sat litt i meg før eg reiste dit. Eg hadde jo ikkje høyrt så veldig mykje om landet, men eg kjende aldri på uro medan eg var der, og eg har berre positive opplevingar å sjå tilbake på. Å FÅ LÆRE EIT LAND Å KJENNE Det er kanskje litt heftig å påstå at eg har lært Bolivia å kjenne etter opphaldet mitt i La Paz, sidan eg for det meste var i ein bitte liten del av landet. Likevel kjenner eg etter fem månader at eg veit litt meir om korleis det er å vere bolivianar.

Mål og Makt 2016 – 3

Og det er ei god kjensle. Eg vart, og er, framleis veldig glad i landet, trass i litt kultursjokk og språkbarrierar i byrjinga. Det er så mange gode opplevingar eg har med meg derifrå som eg aldri ville vore forutan. Vi fekk reise ein god del rundt òg. Blant anna til saltørkenen Salar de Uyuni, amazonasbyen Rurrenabaque og til Titicacasjøen som grensar til Peru. Eg har kanskje òg eit svært romantisk forhold til landet sidan det var der, blant dei andre norske utvekslingsstudentane, at eg møtte han som no er ektemannen min. Men eg kan trygt seie at det ikkje berre er derfor eg er så glad i Bolivia. Studiet, turane, folka, maten og til og med dei inntørka lamafostera sit igjen som veldig gode minne, og dei har gjerne vore ein faktor som har forma meg til den personen eg er i dag. Blant anna det å sjå dei store kontrastane både i natur og på korleis folk hadde det der, frå dei rike og velståande som budde i den nedre delen av byen, til dei fattige som budde i ikkje-isolerte murhus som klamra seg til fjellveggen. Alle desse inntrykka sette ting i perspektiv for meg og har nok hjelpt meg til å få eit litt breiare syn på verda.

Så om du no sit heime og lurar på om du skal ta steget ut i den store verda, anten om det er på utveksling, backpacking, frivillig arbeid eller ein litt mindre ferietur, så er mitt råd til deg: Gjer det!

Det å få oppleve nye kulturar, få bli kjend med flotte menneske, smake på all slags mat, oppleve fantastisk natur, kanskje lære av ei oppleving som ikkje blei slik du tenkte, er verkeleg noko ein vil sjå tilbake på resten av livet som noko ein aldri ville vore forutan. Og eg kan ikkje få tilrå nok: reis ut og opplev! Det er absolutt verdt det. Eg hadde det fantastisk i Bolivia og Latin-Amerika.

27

28

Mål og Makt 2016 – 3

eit måltid er fokuset.

Ein finn ei mengd god vin i Argentina. Alle vinmarkane ligg vest for Andesfjella, som beskyttar mot skyer som kjem inn frå Stillehavet og dermed gir tørt klima. Mykje sol gir varme sumrar, kjølege vintrar og lite nedbør. Det varme, tørre klimaet fører med seg god modning medan store temperaturforskjellar mellom dag og natt gir struktur i vinen. Resultatet er vin med mykje frukt og fylde. Eit godt stykke kjøt og ein fyldig argentinsk raudvin går som hand i hanske.

La deg inspirere av all ny kunnskap i desse tider, og nyt kveldane til å filosofera over livet.

Det er viktig å gi hovudet ro – nyt av den grunn eit glas vin og eit godt stykke kjøt. Prøv difor ei ny flaske vin neste gong du er på Vinmonopolet, og gjerne ei frå Sør-Amerika.

Du vil finne gode alternativ som gir mykje vin for pengane. Mine tilrådingar er Doña Paula Malbec 2014 (136 kr), som er ein saftig og sødmefull vin med smaken av mørke bær og plommer, eller Carrascal 2010 (159,90 kr) med flotte mørke bær, tørka urter og lett krydder.

Sist, men ikkje minst vil eg trekke fram ein chilensk vin, Concha y Toro Vigno 2013 (150 kr) med flott fylde, mørke bær og eit streif av fat.

Smak med merksemd, tenk over kva som er vinens aroma, og korleis han kjennest ut i munnen - og hugs: ”Det er ikkje mengda, men kosen”.

CARRASCAL 2010

Eg er over gjennomsnittleg oppteken av vin, og i eksamenstida er det all grunn til å snuse på franskmenns vanar med eitt glas vin for dagen. Som mi mor seier: ”Det er ikkje mengda, men kosen.” Studentar flest drikk større mengder med det formålet å bli brisen, eller gjerne full. Trass i at den norske kulturen kanskje ber preg av denne tankegangen, vil eg likevel understreka at vin er så mykje meir enn berre alkohol. For meg er det smaken som er sjølve lukka med vinen.

Starten av desember byr på eksamensinnspurt med lange dagar på lesesalen. Ein innser endeleg kor spanande pensum faktisk er, og at ein i mange av faga kan relatere pensum til det daglege livet.

Plutseleg kan ein argumentere betre og faktisk forstå kva som blir diskutert. Likevel kan det tidvis vera vanskeleg å halda motet oppe, og då kan det vera godt å drøyma seg vekk til ein hesterygg mellom vinrankane i Argentina.

Der kan ein leve bekymringsfritt og drikke god vin.

Under eit opphald i Argentina vil ein raskt forstå at når det kjem til mat, er det kjøt som gjeld. Grillen er essensiell, og i hovudsak fyrer ein med ved for å gi meir smak. Ingenting går til spille, heile kua vert nytta. Ikkje berre sjølve muskelmassen, men også innvollane, dei vert sett på som ei rein, saftig delikatesse med mykje smak frå feitt. Store måltid vert stelt i stand i heimen eller ute, og gleda over å dele

CONCHA Y TORO VIGNO 2013

RAUDVIN OG BLODIG ALVOR

ANNIKEN ENGLAND

DOÑA PAULA MALBEC 2014

AV

Foto: VINMONOPOLET 29

FOTOGRAFEN Bjørnar Berge

30

Mål og Makt 2016 – 3

31

32

Mål og Makt 2016 – 3

FOTOGRAFEN Bjørnar Berge

Sjå fleire bilete teke av Bjørnar Berge på lysbordet.tumblr.no 33

FAVORITTEN

av SYNNØVE MARIE SÆTRE

Privat atlas Det har byrja å bli nokre år sidan eg flytta heimanfrå, men eg oppdagar stadig nye nabolag, nye kafear, nye barar, nye vegar, nye containerar eg kan kaste glas- og metallavfallet mitt i, og eg føler meg eigentleg ganske ny i byen. Eg har stort sett budd i den same leilegheita sidan eg flytta til Oslo, prisauken på leigemarknaden har gått meg hus forbi, og eg har liksom tenkt at lite har endra seg sidan eg kom hit. Eller, det var heilt fram til eg skulle flytte i sumar. Då eg skulle pakke saman sakene mine, grov eg meg inn til det inste hjørnet i skrivebordsskuffa og fann prova på at saker og ting har skjedd sidan den tjue år gamle meg busette seg i byen: Ein bunke ubrukte brenne-CD-ar og kartboka mi over Oslos gater.

Eg stira vantru på CD-ane og kartboka og kunne mest ikkje skjøne at det berre var seks år sidan dette var kvardagen. Det er som eg ikkje kan hugse å ha hatt noko å spele av ein CD med eller korleis ein gjekk fram når ein skulle lage ei brenneplate.

Teknologien verkar nesten uforståeleg, bortimot magisk. Å flytte lydfiler over på ei plastplate, putte henne inn i eit rom som snurrar henne rundt og rundt, og så kjem det jaggu lyd av det. Eg trur heller ikkje eg hadde klart å gjere eit utval av femten songar som skulle få æra av å hamne på ei plate av plast og aluminium for all ettertid. Noko anna enn ei dynamisk speleliste inne på internettet verkar utenkjeleg.

Flyttelasset vitna om at eg har det med å ta vare

34

på ting, men samlemanien strakk ikkje langt nok til at brenne-CD-ane fekk vere med vidare. Kartboka, derimot, ho fekk vere med. For seks år sidan gjekk eg rundt med kartbok same kvar eg skulle. Wapnettet på den gamle Sony Ericsson-en min var det ikkje hjelp i, og no sit eg att med eit minne som barnebarna mine kan skrive om når dei får i oppgåve å skrive om kor annleis alt var i gamledagar. Eller som eg sjølv skriv om berre seks år seinare. Ikkje fordi eg er så fjetra over at ting er annleis kort tid etter, men fordi eg plutseleg innsåg at denne vesle kartboka betydde for mykje for meg til at eg kunne kvitte meg med henne, same kor lite trong eg har for henne no.

Kartboka var med meg overalt. Utan henne fann eg ikkje fram dit eg skulle. På sett og vis likte eg å vere ho som utan tvil ikkje høyrde heime. Ho som forvirra stoppa i kvart eit kryss for å sjekke om ho var på rett veg. Når eg møtte kjende, sa eg så ofte eg kunne, at «ja, du veit, eg er ikkje noka byjente.

Her blir eg ikkje verande noka lengd». Eg tok innføringsemne i nordisk litteratur, oppdaga diktet Atlas av sambygdingen Marie Takvam, skreiv det ned med sirleg skrift og tenkte at dette var meg. Eg nikka ivrig for meg sjølv av alle desse tekstane eg hadde lese før om å kjenne seg framand. Det kjendest jo litt som om eg hadde hamna på feil klode, og eg gjekk rundt og venta på å bli merkt av denne byen.

Førebels hadde eg bygda stempla i kvar ein millimeter av meg.

Mål og Makt 2016 – 3

Det kan verke som om eg hamna her på slump, men det var dette eg ville. For ei stund. Eg ville ut, ut i verda, ut til mogelegheitene. Eg ville gå på kino når eg hadde lyst, ikkje berre på tysdag eller torsdag mellom seks og ni. Eg ville gå på kafé på kveldstid.

Handle egg og mjølk sundags morgon. Gå i gatene mellom høge hus. Og eg gjorde det. Planta i bygda, strekt mot byen og med kartet innan rekkjevidde.

Eg skulle ikkje bli verande, berre så lenge eg måtte.

Eg skulle jo heim og slo meg til ro med at dette var ein mellombels heim. Sidan har eg ikkje blitt samd med meg sjølv om kvar heime er. Heime er jo heime, men likevel ikkje heime. Armar og bein strekkjer seg i alle retningar, og ein lurer på om ein nokon gong kan plantast att utan å kjenne at ein blir trekt hit og dit. Så kan ein jo bli heilt surrete av å prøve å finne ut kva heime er, og ikkje berre kvar det er.

Stundom tek eg fram diktet om det private atlaset og tenkjer at hjernen ser ut som eit slags kart. At alt dette ligg der rissa inn, spor etter kvart steg i dalen heime og i Ullevålsveien som òg er heime, kvar kopp med bålkaffi og pappkrus frå

Kaffebrenneriet.

Då eg fann att kartboka mi, vart eg mint på kor trygg eg var den gongen på kvar eg skulle etterpå. Kartet hadde markert ein avstand til dette som berre var mellombels. Eg trong kartet fordi eg var framand. Det hender seg jo at eg må bruke Google Maps for å finne fram no, men byen har blitt heime, han òg. Og no når det tiltenkte ærendet i byen nærmar seg slutten, skulle eg ynske at eg kunne stå forvirra på eit gatehjørnet med nasen i kartet, men viss på at eg skulle heim etter kvart, og at heime var heime.

Kartboka overlever nok neste flyttelass òg.

Atlas Det flyg fugleflokkar langs berg eg aldri kjem til å sjå.

Det går skip på hav som alltid er langt bortanfor min horisont.

Djupt i ein dal mellom høge fjell leika eg som barn.

Djupt i asfaltgater mellom høge hus vandrar eg som vaksen.

Eit individ med privat atlas, kart rissa opp etter redde vandringar langs elvar og stup og omteikna til ny målestokk ved møte med den vaksne kvardagen.

Når hausten kjem, ser eg fuglar fly sørover til framande strender.

Marie Takvam

35

MASTEROPPGÅVA

av TORA HOPE

Lokal- og distriktsaviser i møte med klimakrisa Når lokal- og distriktsavisene skriv om klimaendringar, kan dei bidra med unike perspektiv på korleis heimstadane våre er i endring.

Filosofen Glenn Albrecht har lansert uttrykket «solastalgia» for å skildre ei kjensle av heimlengt ein kan få sjølv om ein er heime – ei slags sorg over at miljøet endrar seg kring oss. Klimaet forandrar seg1 , og med det vert også heimstadane våre endra. Norske lokalog distriktsaviser kan vere interessante kjelder til kunnskap om desse endringane.

syner FNs klimapanel korleis kvardagslege val heng saman med endringar i atmosfæren. Slik kunnskap kan også kaste ljos over sosiale dimensjonar ved klimaendringane, som korleis forskjellige grupper i ulik grad er sårbare for endringar i klimaet.

Vitskapen gir likevel ikkje alle svara. For å forstå kva endringar i det fysiske klimaet inneber for samfunnet, treng vi også skildringar av korleis DER VITSKAPEN KJEM TIL KORT klimaendringane vert opplevde i ulike kontekstar, for Utfordringa vi står overfor, er svært kompleks. ulike menneske. 3 Grensene kring klimaspørsmåla er uklåre og Eg har difor sett nærare på eit utval av 430 tekstar vanskelege å definere. Årsaker og konsekvensar heng frå 17 norske lokal- og distriktsaviser, som på ulike saman på ikkje-lineære måtar, og ei rekkje aktørar måtar tek føre seg klimaendringane. Blant avisene eg med ulike interesser og verdssyn er involverte. Desse har undersøkt, er både små lokalaviser og større disvil definere både problem og løysing ulikt, og bak trikts- eller regionaviser. Tekstane er publiserte våren usemja om klimaendringane ligg konfliktar om verdi- 2014, då klimaendringane vart aktualiserte av utar og visjonar for framtida. 2 givinga av FNs klimapanels delrapport II og III. StudVitskapleg kunnskap kan forklare dei komplekse ien er basert på kvalitativ tekstanalyse og ein enkel årsakssamanhengane bak klimaendringane. Til dømes kvantitativ innhaldsanalyse.

1. FNs klimapanel 2013 2. Hulme 2009 36

3. Wolf m. fl. 2013

Mål og Makt 2016 – 3

Foto: Jeff Eaton Flickr.com 37

DEN UNDERVURDERTE LOKALAVISA Kanskje kjenner nokre på solastalgia sin meir kjende slektning nostalgi når ein nemner lokalavisa. Lokalog distriktsavisene er ikkje fritekne frå dei dystre spådommane om ei mørk avisframtid. Kritiske røyster, som fniser av artiklar om trefaste kattar og meiner lokalavisene driv ukritisk heia-journalistikk, sørgjer kanskje ikkje om lokalavisa forsvinn. Men ikkje alle er einige i påstandane om at lokalavisene berre driv tannlaus lokaljournalistikk.

Somme kallar lokalavisene ryggraden i den norske medierøynda, og meiner dei er undervurderte både av media sjølve og i medieforskinga. Desse avisene gir ofte eit anna røyndomsbilete enn andre media, er viktige identitetsbyggjarar i lokalsamfunna, og kan bidra til tilhøyr og samhald. 4 KNYTER KLIMA TIL HEIMSTAD I somme av tekstane i studien vert vitskapleg kunnskap om klimaendringane presentert utan annan lokal kontekst enn at den står på trykk der den gjer, og dermed er del av heilskapen i lokal- eller distriktsavisa. Fellestrekket for dei fleste tekstane er likevel at vitskapleg kunnskap om klimaendringane på ein eller annan måte vert fortolka og sett i samanheng.

Det vanlegaste mønsteret i tekstane er at vitskapleg kunnskap om klimaendringane vert gjort til utgangspunkt for vidare debatt, som når konklusjonar frå FNs klimapanel vert presenterte og deretter brukte til å diskutere haldningar eller lokal samfunnsutvikling. I somme tekstar vert klimaendringane til dømes drøfta frå moralske per4. Mathisen 2013

38

spektiv eller knytt til framtidsvisjonar. I kronikken «Goodbye History, Hello Hamburger» frå Stavanger Aftenblad (27.03.2014 s. 20), knyter til dømes ein kulturaktør sine visjonar for byutvikling i Stavanger til klimaendringane.

De ærverdige lokalene til «Hauge på torget» huser Burger King, lokaler som burde vært en mathall og matfylket Rogalands utstillingsvindu for lokalprodusert, kortreist og bærekraftig mat. (...) Hvilke signal sendes ut når byens beste tomter blir brukt som parkeringsplasser? (...) Paradoksalt nok peker all trendforskning i retning av fortiden, tilbake til en tid der de nære mellommenneskelige verdiene rådet, hvor vi spaserte til sentrum og slo av en prat med grønnsakshandleren. En tid hvor CO2avtrykket vårt var minimalt.

Teksten handlar om visjonar for lokal utvikling og kva verdiar som bør vere i fokus, her mellom anna mellommenneskelege relasjonar, kortreist og berekraftig mat og låge CO2- utslepp.

I andre tekstar vert kunnskapen innlemma i ein debatt som allereie er i gang. Det mest framståande dømet på dette i datamaterialet er korleis FNs klimapanels delrapport II styrkte bøndene sin argumentasjon i jordbruksforhandlingane, ved å konkludere med at mattryggleiken i verda er truga som følgje av klimaendringane.

Andre gongar koplar forfattaren eller ei kjelde kunnskap om klimaendringane til lokale observasMål og Makt 2016 – 3

jonar, hendingar eller fenomen. Nyhendeartiklane «Hvithai mot norske fjorder» i Bergens Tidende (31.03.2014 s. 14) og «Denne kan forsvinne fra Skagerrak» i Agderposten (04.04.2014 s. 10) koplar til dømes klimaendringar til moglege endringar i lokale økosystem, som at torsken kan forsvinne frå Skagerrakkysten om oppvarminga held fram. Tekstane set dermed kunnskapen i samanheng med lokale tilhøve.

I nokre tekstar vert den vitskaplege kunnskapen om klimaendringane underlagt kritikk, til dømes ved at FNs klimapanel vert skildra som politisk heller enn vitskapleg. I andre høve er det derimot den vitskaplege kunnskapen som er det kritiske korrektivet, eksempelvis overfor utvinningsoptimistiske politikarar, forbrukarkultur og vekstparadigme.

09.04.2014 s. 39), signert Troms Venstre, kan vere eit døme. Innlegget tek utgangspunkt i at det no finst klare indikasjonar på at område i verda vil bli ueigna for matproduksjon, utan å oppgi kjelde for denne utsegna. Vidare vert det argumentert for at vi bør opprettehalde jordbruk i heile Noreg, særleg i nord, grunna behovet både for beredskap og ivaretaking av kulturlandskapet. At innlegget er skrive kring publiseringa av FNs klimapanels delrapport II, kan tyde på at dei «klare indikasjonane» syner til vitskapleg kunnskap om klimaendringane.

Likevel vert det ikkje gitt noka forklaring på korleis mattryggleik og klimaendringar heng saman, noko som kan tyde på at kunnskap om denne samanhengen vert rekna som allmennkunne. Forståinga av teksten vil vere påverka av i kva grad forfattaren og lesaren har same bakgrunnskunnskap om denne samanhengen.

Tidlegare studiar har samstundes synt at norsk mediedekning av klimaendringane er prega av dobbeltkommunikasjon. Anja Naper, som har teke føre seg perspektiv frå pressas kommentatorar i alle norske riks- og regionaviser, finn at klima og olje i liten grad vert sett i samanheng med kvarandre, og at leiarartiklar delvis motseier seg sjølv innanfor dei same avisene. Hennar konklusjon er at komment-

Tidlegare studiar har samstundes synt at norsk mediedekning av klimaendringane er prega av dobbeltkommunikasjon.

EIT FRAGMENTERT INNTRYKK Sjølv om tekstane som regel set klimaendringane i kontekst på ein av måtane nemnd ovanfor, er samanhengar ofte lite utdjupande forklart. Til dømes gir fleire av tekstane der klimaendringane er premiss for ein debatt, inntrykk av at kunnskap om samanhengane mellom klimaendringane og den aktuelle debatten er allmennkunne, som «seier seg sjølv» og ikkje krev nærare forklaring.

Debattinnlegget «Matsikkerhet i nord» (Nordlys,

39

Foto: iwishmynamewasmarsha Flickr.com

40

Mål og Makt 2016 – 3

ariatet delvis fungerer som mikrofon for oljenæringa og regjeringa, framføre eit kritisk korrektiv. Denne «dobbeltenkinga» i media har motstykket sitt i befolkninga, peikar Naper5 på, der mange nordmenn på den eine sida er uroa for klimaendringane og på den andre sida vil utvinne meir olje6. Dette kan også sjåast i samanheng med TNS Gallups undersøking (2014), som syner at folk trur på menneskeskapte klimaendringar, men er mindre uroa enn før.

Dersom klimaendringane både vert rekna som allmennkunne og vert ignorerte i relevante saker, kan det bidra til ei fragmentert forståing av korleis klimaendringane påverkar oss.

som privatpersonar og ikkje-statlege organisasjonar, oftare ei kjelde enn media sjølve, forskarar eller andre ekspertar.

Med andre ord kan ein finne eit mangfald av røyster som skildrar klimaendringane i lokalavisene. At ein høg del av tekstane om klimaendringar i perioden er debattstoff, fortel oss at det er langt frå berre avisredaksjonane sjølve som deltek i å fortolke, endre og representere kunnskapen om klimaendringane. Samstundes utgjer politiske aktørar, media sjølv, forskarar og næringslivsaktørar dei fleste kjeldene for tekstane samla. Sjølv om særleg distriktsavisene bidreg med andre utsnitt av røynda enn dei større avisene7. er det altså også her kjelder som allereie har politisk og økonomisk definisjonsmakt som i stor grad får legge føringar for kva klimaendringane tyder.

Utvalet og metoden i denne studien har avgrensingar som ikkje gjer det mogleg å generalisere funna til lokal- og distriktsaviser som heilskap. Ein førebels konklusjon kan likevel vere at sjølv om lokal- og distriktsavisene slepper til viktige

I lokalavisene er klimaendringar derimot i noko større grad eit tema i eksternt opinionsstoff, som debattinnlegg.

SLEPPER TIL ALTERNATIVE RØYSTER Tekstane i denne studien består av både redaksjonelt innhald, internt opinionsstoff og eksternt opinionsstoff, og er både frå små lokalaviser og større distriktsaviser.

I distriktsavisene i utvalet er klimaendringar i sterkare grad eit tema i redaksjonelle sjangrar, og politikarar, media sjølve, forskarar og ekspertar er viktige kjelder. I lokalavisene er klimaendringar derimot i noko større grad eit tema i eksternt opinionsstoff, som debattinnlegg. Også her er politikarar viktige kjelder, men samstundes er grasrotkjelder, 5. Anja Naper 2014 s.233 6. Austgulen og Stø 2013

7. Mathisen 2013

41

alternative røyster, er det nok også på lokalt og regionalt plan somme som oftare får definere klimaendringane og konsekvensane enn andre.

stilt som allmennkunne og oversette. Det første skjer når ein tek for gittat lesarane kjenner til samanhengar mellom klimaendringar og lokale spørsmål. Det andre skjer når klimaendringane vert LOKALAVISA KAN NYANSERE KUNNSKAPEN oversette i relevante debattar. Vekslinga mellom Nærleiken til samfunna dei dekkjer og mangfaldet desse to ytterpunta kan bidra til eit fragmentert av røyster dei representerer, gjer lokal- og distrikt- inntrykk av klimautfordringa. savisene til interessante arenaer der Sjølv om lokalavisene bidreg med unike perklimaendringane vert definerte og drøfta frå lokale spektiv, er der altså rom for å i større grad forkperspektiv. I denne studien har eg mellom anna lare og utforske korleis klimaendringane kan funne at vitskapleg kunnskap om klimaendringane henge saman med lokale tilhøve. Og sjølv om vert omgjort til utgangspunkt for debattar, inn- lokalavisene slepper andre røyster til enn lemma i argumentasjon eller brukt som eit kritisk riksavisene, dominerer elitane også her. Om vi korrektiv i somme av desse avisene. skal forstå korleis klimaendringane påverkar Dette skaper unike lokale perspektiv, som kan ulike menneske i ulike kontekstar, treng vi at bidra til å nyansere den samla kunnskapen om også lokalavisene utvidar kven som får definere klimaendringane. Mellom anna kan dei fortolke kva endringane tyder for dei. klimaendringane i moralske, etiske eller politiske perspektiv og knyte dei til ulike verdiar og visjonar for framtida. Dei kan òg gjere klimaendringane mindre abstrakte og bringe dei nærare lesarane, ved å kople dei til lokale miljøendringar, kvardagslege Oppgåva er tilgjengeleg på: opplevingar og lokal samfunnsutvikling.

På same tid kan klimaendringane både bli fram- https://www.duo.uio.no/handle/10852/45354 42

Mål og Makt 2016 – 3

Notar: Austgulen, M. H. & Stø, E. 2013. Norsk skepsis og usikkerhet om klimaendringer.

Tidsskrift for samfunnsforskning. 52, 4.Oslo: Universitetsforlaget.

FNs klimapanel 2013. Climate Change 2013: The Physical Science Basis: Working Group I Contribution to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Summary for Policymakers. Tilgjengeleg på: http://www.climatechange2013.org [Lese: 04.04.14].

Hulme, M. 2009. Why we disagree about climate change. Understanding Controversy, Inaction and Opportunity. Cambridge, Cambridge University Press.

Mathisen, B.R. 2013. Gladsaker og suksesshistorier: En sosiologisk analyse av lokal næringslivsjournalistikk i spenningen mellom lokalpatriotisme og granskningsoppdrag.

PHD. Fakultet for samfunnsvitenskap, Universitetet i Nordland.

Naper, A. 2014. Klimakrise eller oljefest? I: Eide, E., Elgesem, D., Gloppen, D. & Rakner, L. (red.). Klima, medier og politikk. Abstrakt forlag, Oslo. 217-236.

TNS Gallup. 2015. TNS Gallups Klimabarometer 2015. Tilgjengeleg fra: http://www.tnsgallup.no [Lese: 22.05.2014].

Wolf, J. A., O ́Brien, K., & Sygna, L. The Future is now.2013. I: Sygna, L., O ́Brien, K., & Wolf, J. A Changing Environment for Human Security. Transformative approaches to research, policy and action. Routledge, New York. 363-374.

43

Mål og Makt 2016 – 3

DIKTET av A

SSAD

NASIR

SKAMLAUS SA DEI du er skamlaus, sa dei du er ein skam for far og mor, og systera di, brørne dine, for besteforeldra, for dei som er daude, for lengst, for dei som ikkje er fødd enno, for dei som blir fødd akkurat no, som pressar seg fram gjennom livmorhalsen, gjennom den ruglete skjeden, pressar seg fram, ein skam gjennom skjedeopninga, med hovudet fyrst, så ho rivnar ein skam, du som har rivna før bryllaupsnatta, du som ikkje kan vise fram jomfruhinna, sjølv om ho aldri fanst du er skamlaus, sa dei du som tek den skrikande ungen i armane du som før han, som blottar puppen på offentleg stad legg barnet inntil så han fell til ro hengjande fast i brystknoppen til han blir sår du som viser deg slik fram for alle utan å dekkje deg til fostrar liv, først i deg, så med deg, ein skam

44 44

Mål og Makt 2016 – 3

du er skamlaus, sa dei du som viser akslane, leggene, låra, armane, du som viser deg sjølv fram, er deg sjølv du som snakkar høgt, høgt og tydeleg, du som tenkjer og meiner og synast om alt og ingenting, kviskrar og ropar, når du syng, strammar stemmeband, pustar, lev, lystar, strammar musklar, store og små, ser på menn, du er skamlaus, sa dei når du slepp deg laus, og hylar, i stua i senga, når du mettar lysta, fyller, åleine eller saman med nokon skamlaus er du, sa dei når du lev, er eit menneske, fordi du er til, fordi du er deg, fanga når du dekkjer deg til, ufri, ein slave i sinn, ein slave i kropp alltid og evig, uansett fordi du er skamlaus du, sa dei fordi du er Assad Nasir September 2016

45

DIKT av ASSAD NASIR

46

Mål og Makt 2016 – 3

MÅL OG MAKT Mål og Makt er tidsskriftet til Studentmållaget i Oslo (SmiO). Mål og Makt kjem med tre hefte i året, og bladet får stønad frå Skuleboknemndi åt Studentmållaget i Oslo og Kulturstyret i Velferdstinget i Oslo og Akershus.

STUDENTMÅLLAGET I OSLO Studentmållaget i Oslo er eit lokallag av Norsk Målungdom og Noregs Mållag på Universitetet i Oslo og Høgskulen i Oslo og Akershus. Me arbeider for å få fleire til å skriva nynorsk, og for å tryggja rettane til dei studentane som alt skriv nynorsk.

SmiO vart skipa i 1900 og har omkring 200 medlemer. Desse får Mål og Makt gratis i posten.

VIL DU SKRIVA FOR MÅL OG MAKT? Me vil gjerne ha fleire skribentar. For at tekstane skal verta so gode som mogleg, plar me ha fleire runder med tekstkritikk på kvar tekst. Dette gjev skribentane gode høve til å utvikla seg. Me garanterer ikkje trykking av alt som kjem inn.

Gå inn på heimesida vår eller send oss ein epost til malogmakt@malogmakt.no

Gje bort Mål og Makt i gåve!

Gje bort ei årstinging på Mål og Makt. Gå inn på nettsida vår: http://malogmakt.no Mål og Makt er eit tidsskrift proppa fullt av målsak, politikk, kulturbitar og anna kjekt.

Stoffrist for Mål og Makt nr. 1 2017 er onsdag 1. februar. Ikkje temanummer. Me vurderer alle manus, så lenge dei er på nynorsk.

Me set pris på alle attendemeldingar!

VIL DU TINGA MÅL OG MAKT? For 200 kr får du, eller ein du synst fortener det, tre nummer i året tilsendt i posten. Send ein epost til malogmakt@malogmakt.no

BLADET ER GJEVE UT MED STØNAD FRÅ

47

Attende til: MĂĽl og Makt Postboks 285 Sentrum 0103 Oslo