34
■ . roivs
FIMMTUDAGUR 5. MARZ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Minnisvarðar og nærvera sögunnar MYIVDLIST L i s t a s a f n alþýðu, Ásmundarsa I
ililllll
SKULPTUR KRISTINN E. HRAFNSSON Morgunblaðið/Þorkell
Opið 14-19 alla daga nema mánudaga. Sýningin stendur til 8. mars. RÆTUR myndlistarinnar eru flæktar og liggja víða. En ein hinna elstu hefða sem greina má er hefð minnisvarðans. Steinn sem reistur er upp á rönd er til vitnis um liðinn atburð sem gerðist á þessum stað. Rúnir sem klappaðar eru í steininn segja til um atburðinn og túlka hann fyrir ferðamönnum sem framhjá fara. Þannig hafa mennirnir smátt og smátt fyllt veröldina af minnum og sett sitt mark á landslagið - ritað sögu sína á sjálft landið. Fátt segir okkur meira um menningu hvers tíma en minnisvarðarnir sem hún skilur eftir. Af þeim sjáum við hvað mönnunum þótti markverðast og helst til frásagnar, og af stílnum sjáum við hvert smekkur þeirra hneigðist. Hvað skal þá segja um minnisvarða nútímans? Hvað skal segja um minnisvarða á Islandi? Alls staðar eru minnisvarðar og þeir eru reistir, að því er stundum virðist, af minnsta tilefni, en yfirleitt er tilefnið löngu liðið. Við reisum merki látnum skáldum og stjórnmálamönnum, landnámsmönnum, athafnamönnum og jafnvel útlögum. Það er engu líkara en við séum að bæta fyrir minnisvarðalausa fortíð landsins; við vörðum landið fortíðarminnum. L íkast til er það vegna þess að við höfum ekki glöggan skilning á því hvers ætti helst að minnast í samtíma okkar sjálfra. Verk Kristins E. Hrafnssonar hafa gjarnan virkað sem eins konar skráning og á sýningunni í ASÍ má sjá verk af því tagi: Línur sem listamaðurinn hefur valið úr veruleikanum og rist í stein til að varðveita þær. Þar er einnig að finna hugmyndaverk sem fjalla um skilgreiningu rýmis. En verkin sem helst fanga huga áhorfandans eru minnisvarðar sem í eiginlegum skilningi eru ekki á sýningunni. Það eru „gangstéttarhellur" steyptar í málm sem Kristinn hefur komið fyrir í gangstéttum bæjarins og látið ljósmynda fyrir sýninguna. Hér er um að ræða fallega útfærðar steypur með munsturumgjörð sem minnir á fyrri tíma, en með áletruðum boðskap sem sýnir svo ekki verður um villst að verk þessi eru upprunnin í samtímanum. Olíkt
NEMENDUR Söngskólans frumsýna Töfraflautu Mozarts í kvöld. F.v: Örvar Már Kristinsson, Hrafnhildur Björnsdóttir, Hjálmar P . Pétursson, Stefán Helgi Stefánsson, Hrólfur Sæmundsson, Sigrún Pálmadóttir, Elísa Sigríður Vilbergsdóttir og Valgerður G. Guðnaddttir.
Töfrar og ævintýri PRAESENS HISTORICUM eftir Kristin E. Hrafnsson. minnisvörðum fyrri tíma eru þessir ekki til marks um viðburði heldur til áréttingar um hugsun og skilning. Sumir gegna því einu hlutverki á festa staðsetningu; þeir segja okkur að hér sé „staður", einhver rýmisfesta sem miða má útfrá í skilningi okkar á umhverfinu. Aðrir minna á óhlutbundnari þætti veruleikans, þætti sem segja má að oft séu nokkuð á reiki og því ekki vanþörf á að festa þeim stað í tilverunni: „Það sem var" eða „Það sem eftir er". L oks er þarna að fínna hellu sem festir í stað nærveru sögunnar á eftirminnilegan hátt og á hana eru letruð með rithönd dr. Sigurbjörns Einarssonar biskups orðin „Praesens historicum". Verk Kristins eru að venju vandlega útfærð, skýrar og einfaldar hugmyndir festar í varanlegt efni, ristar í stein eða steyptar í málm. I þeim sameinast helstu kostir hugmyndalistarinnar annars vegar og varanlegs handbragðs hins vegar. Þau eru því vel til þess fallin að vera minnisvarðar okkar samtíðar og eru jafnvel meira en margur mundi segja að við ættum skilið.
MÁLVERK/ SAMFÉLAGSGAGNRÝIVI MARGRÉT JÓNSDÓTTIR Til 8. mars. í Gryfjunni í L istasafni alþýðu sýnir Margrét Jónsdóttir. Margrét er auðvitað löngu þekkt fyrir málverk sín og á þessari sýningu er að finna nokkur málverk unnin með olíulitum á striga. En í framsetningu sýningarinnar verða þessi málverk að aukaatriði því um leið setur Margrét fram ritgerð sína sem ber yfirskriftina „Konur í menningarheimi
karla"% Ritgerðin byggir á könnun sem SÍM gerði árið 1994 og fjallaði um stöðu kvenna í myndlist á íslandi. Könnunin leiddi í ljós að staða þeirra væri slæm og undir það tekur Margrét og talar þá líka af reynslu. Vangaveltur Margrétar um þessi efni og um stöðu myndlistarinnar í lífi samfélagsins vekja margar spurningar. I sýningarskrá segir hún meðal annars: ,Að halda sýningu er mikil vinna, og að þurfa á sama tíma, að hlaupa á eftir fjölmiðlum til að sníkja umfjöllun er niðurlægjandi. Slíkt samspil setur fjölmiðla á stall, sem þeir eiga ekki að vera á." L íklega geta margir verið sammála þeirri skoðun sem þarna er sett fram. Getur það talist rétt að umfjöllunin eigi að vera mikilvægari en það sem fjallað er um? Er það ekki listaverkið sjálft og hin skapandi vinna listamannsins sem er hinn eiginlegi kjarni myndlistarinnar? Hér er þó ekki um auðleysanlegt vandamál að ræða sem ekki lýtur aðeins að myndlist heldur að öllu í nútímanum. Við lifum á tímum þegar fréttirnar verða til í útvarpinu og sjálfur atburðurinn sem sagt er frá er ekki nærri því eins raunverulegur og frásögnin. Því miður er því svo farið að ekki nægir að hengja myndir sínar upp til að koma þeim á framfæri. Hvað varðar stöðu kvenna í myndlistinni er þar á ferðinni vandi sem við ættum að geta tekið á og leyst úr. Ekki er þó þar með sagt að vandamálið sé einfalt og auðskiljanlegt. En markviss gagnrýni og umræða er eina leiðin til að nálgast skilning og lausn og því er framtak á borð við ritgerð Margrétar mikilvægt framlag til þróunar myndlistarinnar. Jón Proppé
söng með íslensku óperunni. Hún gerir lítið með kröfuhart hlutverkið, segist einfaldlega vera svo heppin að hafa háa sópranrödd sem hæfi hlutverkinu. „Þetta eru þó ekki aríur sem þú raular með sjálfum þér eða syngur oft á dag. Hlutverkið krefst þess að maður leggi sig allan fram og syngi alltaf af fullum krafti." En óperan krefst ekki bara hæstu tóna heldur einnig þeirra lægstu í hlutverki Sarastrós. Bassahlutverkið syngur Hjálmar P. Pétursson. Óhætt er að segja að þeir Stefán Helgi Stefánsson og Örvar Már Kristinsson deili með sér súru og sætu. Saman fara þeir bæði með hlutverk skúrksins Mónóstatosar og hetjunnar Tamínós. Stefán Helgi hefur sungið með Islensku óperunni en þetta er frumraun hjá Örvari Má. Með hlutverk Papagenós fara Hrólfur Sæmundsson og Sigurður Haukur Gíslason. Sigurður hefur sungið með karlakór og Hrólfur hefur áður teMð þátt í söngleikjum og í frumflutningi á óperu L eifs Þórarinssonar á síðustu Listahátíð. Hrólfur segir að þó að hlutverk Papagenós þyki ekki sérlega erfitt og upphaflega var það í höndum leikara, þá leyni það á sér eins og svo oft þegar söngur hljómi áreynslulaust í eyrum. Meiri áhersla sé þó á leikinn og ímynd Papagenós sé í anda sorgmædda trúðsins. Papagenu syngur Sigrún Pálmadóttir. Þær Elísa Sigríður Vilbergsdóttir og Valgerður G. Guðnadóttir skipta með sér hlutverki Pamínu. Þetta er frumraun Elísu en Valgerður hefur víða komið fram í söngleikjum áður, m.a. söng hún hlutverk Maríu í West Side Story í Þjóðleikhúsinu. Valgerður vakti mikla athygli í því hlutverki og einn gagnrýnandi hvatti hana í blaðadómi eindregið til að snúa sér að klassískum söng. Valgerður tók viðkomandi á orðinu og sér ekki eftir því, segist kunna betur við sig í klassíkinni. Þau eru sammála um að óperuuppfærsla sé ein dýrmætasta reynslan sem þau öðlist í námi. „Hér getur maður gert mistökin," segir Valgerður. Og öll eru þau staðráðin í að nýta sér reynsluna vel.
Tónlist fyrir alla
Nína Magnúsdóttir sýnir í Mokka L NÍNA Magnúsdóttir opnar sýningu í Mokka á Skólavörðustíg föstudaginn 6. mars kl. 20. Sýningin ber yfirskriftina „fkonur" og er röð Ijósmynda sem unnar eru með aðstoð tölvutækninnar. íkonar eru einu nafni nefndar þær helgimyndir sem sýna Krist, engla og dýrlinga og Maríu mey með Jesúbarnið. Ljósmyndir Nínu byggja á þessari óralöngu hefði og minna okkur á hvernig konan rataði inn í vestræna listasögu, segir í fréttatilkynningu. Jafnframt segir að Nína hafi fengið tölf íslenskar konur til að sitja fyrir með nakin afkvæmi síh líkt og María mey forðum daga. Bakgrunnur verkanna myndi eins konar sagnfræðilegt veggfdður með „fallískum" skýjakyúfum. Nína útskrífaðist úr Myndlista- og handíðaskóla íslands árið 1995. Sýningunni lýkur fimmtudaginn 2. apríl. Kaffihúsið er opið alla virka daga og laugardaga frá kl. 10-23.30 og sunnudaga frá kl. 2-23.30. Sýningarhaldið er rekið í samvinnu við Islensku menningarsamsteypuna art.is.
ANNAÐ hvort ár gangast nemendur á 6., 7. og 8. stigi söngnáms við Söngskólann í Reykjavík fyrir óperuuppfærslu við skólann. I kvöld frumsýna þau Tðfraflautuna eftir Mozart í tónleikasal Söngskólans, Smára, að Veghúsastíg 7. Sýningarnar verða aðeins þrjár; önnur sýning verður laugardaginn 7. mars kl. 16 og lokasýningin sunnudaginn 8. mars kl. 20.30. L eikstjóri er Ása Hlín Svavarsdóttir og stjórnandi Garðar Cortes. Operan verður flutt við píanóundirleik Iwonu Jagla sem jafnframt hefur stýrt æfingum. Það er samhentur hópur söngnema sem nú stígur á svið og mörg hver deila þau með sér hlutverkunum. Töfraflautan býður upp á óvenju margar kvennraddir sem hæfir nemendum skólans vel, mikill meirihluti þeirra er kvenfólk. Ævintýraheimur Töfraflautunnar byggist á fjölmörgum minnum þjóðsagna og ævintýra hvaðanæva úr heiminum. Söguþráðurinn er talsvert flókinn en segja má að grunntónn verksins sé ástin og ástarþráin, - hetjan sem þarf að ganga í gegnum eldraunir til að öðlast hamingju. Tamínó, hetja verksins, hittir Næturdrottninguna sem lofar honum hendi dóttur sinnar Pamínu ef honum tekst að bjarga henni frá illmenninu Sarastró æðstapresti. Papagenó fuglafangari drottningarinnar fylgir Tamínó í þessa hetjuför. Meðferðis hafa þeir verndargripi tvo, töfraflautu og töfraklukkur. Tamínó og Pamína ná fundum en fá ekki að eigast fyrr en þau hafa staðist prófraunir Sarastrós og handbendis hans, óþokkans Mónóstatos. Papagenó hittir Papagenu sem hverfur en birtist aftur pegar hann leikur á töfraflautuna. Óperan verður flutt í íslenskri þýðingu Böðvars Guðmundssonar, Þorsteins Gylfasonar og Þrándar Thoroddsens. Verkið er talsvert stytt fyrir þessa uppfærslu en skýringar verða fluttar á milli atriða. Hrafnhildur Björnsdóttir fer með hlutverk Næturdrottningarinnar sem talið er með erfiðari óperuhlutverkum vegna allra háu tónanna. Hrafnhildur hefur áður sungið ein-
Fjölskyldutönleikar í Fella- og Hólakirkju
EIN Ijósmynda Nínu á Mokka.
TVENNIR tónleikar á vegum verkefnisins Tónlist fyrir alla verða í Reykjavík á þessari vorönn. Jazzkvartett Reykjavíkur heldur tónleika fimmtudaginn 5. mars kl. 20 í Fella- og Hólakirkju og í Grafarvogi leikur Blásarakvintett Reykjavíkur fyrir nemendur og verða lokatónleikar þeirra í Grafarvogskirkju sunnudaginn 29. Til liðs við Jazzkvartett Reykjavíkur, á tónleikunum í kvöld, koma barnakórar Breiðholts-, Selja- og Fella- og Hólakirkna og Kór Hólabrekkuskóla og flytja nýjar útsetningar Sígurðar Flosasonar á lögum Sigfúsar Halldórssonar.
Jazzkvartett Reykjavíkur er skipaður Sigurði Flosasyni, saxófónleikara, Tómasi R. Einarssjrni, kontrabassaleikara, Eyþóri- Gunnarssyni, píanóleikara og trommuleikararium Gunnlaugi Briem. Þeir hafa flutt á fjórða þúsund nemendum nokkra „standarda" úr heimi jassins ásamt íslenskum og erlendum alþýðulögum og hafa þeir lagt áherslu á að kynna fjölbreytileika djassinns. Fræðslumiðstöð Reykjavíkur hefur gengið til liðs við verkefnið og mun tónlistarfólk á vegum þess heimsækja alla grunnskólanemendur í Reykjavík á þessu ári.
4-