78
HE WHAKAAHUA RANGATIRA CELLIA JOE-OLSEN
Ko Maungahaumi te maunga Ko Waipāoa te awa Ko Te Aitanga-a-Māhaki te iwi.
He rangatira whai mana a Hēni Materoa Carroll (c. 1852– 1930). He rangatira kaha ia ki te ārai i tōna iwi, he wahine aroha ki te tangata, he wahine piri pono ki te Karauna, he wahine whai whakaaro hoki. Ko ēnei āhuatanga he momo whakaheke i tōna kōkā. Ko Riperata Kahutia tōna kōkā, he kaingārahu ihorei o Te Aitanga-a-Māhaki. Ka kawea e Riperata tōna take whenua ki Te Kōti Teitei ki Ingarangi, ā, ka whakamanatia taua take whenua. Nōna hoki te whenua e tū ana ki te tāone nui o Tūranga ināianei. Ko Mikaere Tūrangi tōna pāpā, he tino rangatira o Rongowhakaata. He hononga ōna ki ngā iwi mai i a Te Wairoa ki Waiapu. Eaoia ka heke mai ia i ngā kāwai rangatira o Te Tai Rāwhiti tonu. Ka mārena a Hēni ki a Timi Kara (1857–1926) nō Ngāti Kahungunu. I pōtitia a Timi Kara ki te Pāremata hei mema mō Te Tai Rāwhiti i te tau 1887, ā, ka tū kē hei mema mō Waiapu i te tau 1893. Kāre a Hēni i whai i a ia ki Pōneke, ka noho kē ia ki Tūranga. He ahakoa, he rite tonu tōna manaaki i ngā mana tōrangapū, i ngā manuhiri whai mana, i tō rāua kāinga i Tūranga. He maha ngā mahi i oti i a Hēni. Ehara i te hanga te mahi e mahia mai nei e ia. Ka noho ko ia tonu te tino kaioha atawhai o te iwi kāinga. Huhua tonu ngā kaupapa i takohatia e ia ki te whenua ki te moni hoki. Ka mahi moni ia hei tautoko i ngā hōia Māori o Te Hokowhitu-a-
MUP004 History 101 200x250 272pp f_a.indd 78
Tū, hei whakatū hoki i tētahi whare ruruhau mō te hunga taitamariki. Ka pēnei hoki tana mahi i te wā o te urutā rewharewha o 1918, i taua tau hoki ka whakawhiwhia ia ki te tohu OBE. Ka whakaahuatia hoki a Hēni e Samuel Carnell. Ki ētahi, he momo waka huia ngā kohikohinga whakaahua a Samuel Carnell. Ko ngā rau o te waka huia nei, he whakamaumaharatanga ki taua wā, ki te wā i tū ai a ngāi Māori ki te pari o te rua. I tērā wā, ko ngā tā moko katoa he haehae hōhonu i te kiri. He kōiwi manu tai ngā uhi o mua. Ko te moko te tohu whai mana o te tangata. Ka āta kite koe i tēnei whakaahua ngā tā moko o Hēni. Nā te parakena hū hoki tana moko kauae e miramira ana. Ka kite koe i ngā tā moko, he pānuitanga whakapapa. Ka tīmata ngā mahi a Samuel Carnell i 1864 ki Ahuriri. I taua wā tonu he tokomaha ngā rangatira rongonui i taetae atu ki a ia, ko ētahi hoki i waitohu i Te Tiriti o Waitangi. Ko Te Hāpuku tērā, ko Mahi-kai tērā. He rite tonu tōna tari whakaahua ki tētahi huinga tūtakitanga ki ō tātau tīpuna. Ka pupū ake te pātai, he aha rātau i pērā ai? Nā te pai pea o āna whakaahua me te pai o ngā āhua o ngā Māori ki roto, ka taea e koe te kite ōna whanaungatanga ki ngā Māori. Tē kite i ngā tīpuna e tuohu ana, e kiri wera ana rānei. Engari kē ia he tū whakahīhī, he tū rangatira, kia kite ai te toa o ā rātau tū.
15/07/21 5:09 PM
