De Hersenen

Dit is een commerciële uitgave verspreid met de Telegraaf. De redactie van de Telegraaf heeft geen betrokkenheid bij deze productie.

SEPTEMBER 2019 WWW.PLANETHEALTH.NL

DE HERSENEN

Isala bereidt zich voor op operaties met innovatieve precisie bestraling van hersentumoren: • Dagbehandeling Meer informatie: • Minder bijwerkingen  isala.nl/gammaknife • Meer kwaliteit van leven

MEDIAPLANET

2 PLANETHEALTH.NL LEES VERDER OP PLANETHEALTH.NL

IN DEZE UITGAVE

INZICHT Niet vaccineren betekent blootstellen aan enorme risico’s

ONLINE Migraine beïnvloedt je leven, je gezondheid en ook je werk. Doorbreek het taboe en speel open kaart.

P6

ONLINE Wanneer is er sprake van een depressie? En wat zijn de symptomen?

Waarom ons brein zo belangrijk is Bijna iedereen zal in zijn of haar leven te maken krijgen met een hersenaandoening.

Maar wat voor hersenaandoeningen zijn er? En wat is de impact?

Door redactie

O

nze hersenen zijn cruciaal voor het functioneren van ons lichaam en voor onze psyché: ze maken ons tot wie we zijn. De impact van een hersenaandoening is dan ook groot.

Helaas krijgt iedereen, zelf of omdat er iemand wordt getroffen in de naaste omgeving, te maken met een hersenaandoening. “Een hersenaandoening tast de persoon en daarmee het hele wezen aan. Het werk, de relaties, de toekomst, noem maar op,” stelt Dick Swaab. Swaab is arts, neurobioloog, hersenonderzoeker en auteur van de wetenschappelijke bestsellers ‘Wij zijn ons brein’ en ‘Ons creatieve brein’.

Volgens cijfers van het Rijksinstituut voor Volksgezond (RIVM) heeft een op de vier Nederlanders een hersenaandoening. Bij deze cijfers gaat het ook om psychische aandoeningen zoals depressie, autisme, een gedragsstoornis of verslaving. “De

Blijf op de hoogte:

klassieke indeling van hersenaandoeningen is neurologisch, psychiatrisch en neuro-endocrien. Bij de laatste groep is de hormoonhuishouding verstoord. Bij neurologische aandoeningen is de oorzaak van de aandoening duidelijk in de hersenen te zien, terwijl bij psychiatrische stoornissen men sprak van functionele hersenaandoeningen. Bij een niet-aangeboren hersenletsel is er schade aan de hersenen ontstaan in de loop van het leven, bijvoorbeeld door een ongeval en dat kan leiden tot neurologische en/of psychiatrische aandoeningen,” legt Swaab uit.

In 1974 is het verschil tussen de neurologische en psychische hersenaandoeningen pas ontstaan, daarvoor was hersenziekten één terrein.

Dit kwam doordat de analytische psychiatrie in die tijd heel ver weg stond van de biologie van het brein.

Swaab: “Tegenwoordig wordt er veel gekeken naar de biologisch oorzaken binnen de psychiatrie en met de ontdekking van nieuwe technieken

facebook.com/MediaplanetNL

Dick Swaab Neurobioloog & hersenonderzoeker

“Een hersenaandoening tast de persoon en daarmee het hele wezen aan"

@MediaplanetNL

Mediaplanet Nederland

groeien de twee vakgebieden weer naar elkaar toe. Want met de komst van die nieuwe technieken kunnen we ook die functionele of psychische hersenstoornissen in de hersenen zien met de scan, de microscoop of met moleculaire technieken. Dus dat klassieke onderscheid verdwijnt weer langzaam, en we spreken daarom vaak van neuro-psychiatrische aandoeningen.”

Afhankelijk van het stadium van je leven kun je bepaalde zaken laten om hersenaandoeningen te voorkomen. Swaab: “Als een vrouw zwanger is kan ze een hoop problemen voor het kind voorkomen door tijdens de zwangerschap niet te drinken of roken en bepaald medicijngebruik en toxische stoffen in het milieu te vermijden. De puberteit is een belangrijk ontwikkelingsperiode van onze hersenen en drugs, alcohol en sigaretten geven allemaal schade aan het brein. Je kunt hersenziekten ook voorkomen door inentingen. Zo kunnen mazelen een ontsteking van

@mediaplanet.nl

de hersenen veroorzaken, met alle gevolgen van dien. Ook kan hersenletsel voorkomen worden door een helm te dragen.”

Toch is een groot deel van de gezondheid van de hersenen al bepaald bij de geboorte. Swaab: “Als je ouders hebt die oud zijn geworden met een gezond brein, dan is de kans vijftig procent dat jouw brein ook op oudere leeftijd nog goed functioneert. Daarnaast is het goed om je brein te stimuleren. Voor een kind is een taal leren een enorme stimulans, een tweede taal een nog grotere aansporing. Tweetalige kinderen krijgen vijf jaar later dan de rest van de populatie Alzheimer. Dat advies geldt eigenlijk voor de rest je leven, blijf je brein stimuleren en uitdagen. Ook als je niet meer werkt. Het leren van schaken of het spelen van een muziekinstrument werkt stimulerend op oudere leeftijd, zo stel je de ziekte van Alzheimer uit.”

Papier gemaakt van gerecycled materiaal

GSK is een internationaal gezondheidszorgbedrijf. We ontwikkelen

Innoveren met zorg

innovatieve medicijnen en vaccinaties. Als grootste1 vaccinproducent ter wereld leveren wij iedere dag meer dan 2 miljoen vaccins aan mensen in meer dan 150 landen. Dit draagt bij aan onze missie: mensen in staat stellen een actiever leven te leiden, zich beter te voelen en langer te leven.

1. https://www.statista.com/statistics/314562/leading-global-pharmaceutical-companies-by-vaccine-revenue/

Prod aug 2019 NP-NL-NA-ADVR-190001

Project Manager: Renee van den Brink Business Developer: Cleo Hutting Managing Director: Rebecca Nicholson Content & Production Manager: Liza Rijken Designer: Vratislav Pecka Gedistribueerd door: de Groot Randstedelijke Telegraaf, september 2019 Drukkerij: Rodi Media Dit is een bijlage bij de Groot Randstedelijke Telegraaf. De inhoud van deze bijlage valt niet onder de hoofdredactionele verantwoordelijkheid van de Groot Randstedelijke Telegraaf.

Copyright Mediaplanet Publishing House: Volledige of gedeeltelijke verveelvoudiging, openbaarmaking of overname van deze publicatie is slechts toegestaan met toestemming van de uitgever, met bronvermelding.

MEDIAPLANET

PLANETHEALTH.NL 3

INZICHT

Wanhopig door rusteloze benen Het Restless Legs Syndrome (RLS) is een prikkelend of tintelend gevoel in benen of armen, waardoor iemand een sterke drang heeft om deze te bewegen. De oorzaak ligt waarschijnlijk in de hersenen, weet neuroloog Chuck van de Vlasakker.

Het aantal patiënten met uitzaaiingen in de hersenen neemt toe. Een innovatieve bestralingsmethode van uitzaaiingen in de hersenen en bepaalde andere hersentumoren is de zogenoemde Gamma Knife-behandeling, een methode die in topklinisch ziekenhuis Isala in Zwolle naar verwachting eind 2020 kan worden uitgevoerd.

Door Kees Vermeer

H

et gevoel kan overdag en ‘s nachts optreden. Bewegen onderdrukt het nare gevoel, maar haalt het hooguit tijdelijk weg. “Mensen kunnen er echt wanhopig van worden”, weet Van de Vlasakker. “Het verstoort vaak de slaap: men komt moeilijk in slaap of wordt er ‘s nachts wakker van. Daardoor worden mensen prikkelbaar, somber en vatbaarder voor andere aandoeningen. Ze gaan ook niet meer zo snel naar de buren of het theater. RLS verstoort dus ook het sociale leven, terwijl het voor anderen niet zichtbaar is. Dat bemoeilijkt de erkenning van RLS.” Vanuit de hersenen Het syndroom komt waarschijnlijk vanuit de hersenen. Daar vindt als het ware een foute afstemming plaats tussen bepaalde hersensystemen. Daarnaast speelt erfelijkheid mee, want RLS komt in sommige families vaker voor. Genezing is meestal niet mogelijk, hoewel de klachten wel langere tijd minder of afwezig kunnen zijn.

Het prikkelende gevoel neemt af bij beweging. Meer bewegen is dan ook meestal het eerste advies. “Maar dat valt niet mee”, zegt Van de Vlasakker. “Veel mensen zitten nu eenmaal vaak. Op het werk, in de auto, tijdens vergaderingen. Vooral aan het eind van de dag kunnen de klachten opkomen. Ik adviseer mensen meestal om na te gaan of een

Door redactie

GESPONSORD Chuck van de Vlasakker Neuroloog

andere dagindeling mogelijk is, met meer afwisseling tussen zitten en beweging.”

Soms helpt inname van extra ijzer, via voeding of een supplement. Sommige mensen hebben baat bij minder gluten. Daarnaast kent Van de Vlasakker andere mogelijkheden die kunnen helpen: “Geestelijke activiteit zoals handwerk of een puzzel of een goed gesprek, mindfulness of yoga, wrijven of massage, seksuele inspanning, en minder tabak en koffie. Er is ook medicatie tegen RLS. Maar die kan de klachten juist verergeren. Dus dat vereist een zorgvuldige toepassing.”

Restless Legs Syndroom door gebrek aan kennis dure ziekte voor gezondheidszorg

H

et gebrek aan kennis, herkenning en erkenning van het Restless Legs Syndroom (RLS) maakt de ziekte, na dementie, de duurste neurologische ziekte in Europa.

Dat blijkt uit de studie “The Value of Treatment” van de EBC. Jaarsma werkte zelf mee aan de studie en vertelt: “Het aantal onnodige doktersbezoeken dat een patiënt vaak moet afleggen voordat eindelijk de diagnose RLS wordt gesteld, kan wel oplopen tot 50. Geen of verkeerde diagnose en/ of behandeling zorgen voor onnodig hoge kosten voor de gezondheidszorg.

Onderbelicht Maar liefst 2.7% van de Europese bevolking lijdt aan ernstige RLS. Toch is tot de dag van vandaag nog te weinig bekend over de oorzaak van de ziekte en blijft onderzoek naar specifiek medicatie achter.

Opereren van hersentumoren met precisie bestraling

Het Restless Legs Syndroom (RLS) wordt in veel gevallen niet erkend, of herkend, en daardoor slecht gediagnosticeerd en behandeld. Dat blijkt uit een studie van de European Brain Council (EBC). Het wordt daarom hoog tijd dat er meer onderzoek wordt gedaan naar deze ziekte, die patiënten soms bijna tot wanhoop drijft.

Dat stelt Joke Jaarsma, vice-voorzitter van de Stichting Restless Legs.

Symptomen worden door huisartsen nog te vaak toegeschreven aan ander (rand)zaken, stelt Jaarsma. “Aangezien de symptomen van RLS meestal ’s avonds en ’s nachts optreden hebben patiënten vaak ernstige slaapproblemen. Daar staren huisartsen zich nog vaak blind op. Patiënten krijgen slaapmiddelen voorgeschreven of worden gediagnosticeerd met een depressie als gevolg van de slapeloosheid”.

Meer kennis Om er in de toekomst voor te zorgen dat huisartsen meer doorvragen en zo de aandoening adequaat aan kunnen pakken is het essentieel dat er bij de opleiding van huisartsen meer aandacht wordt besteed aan RLS, zo bepleit de Stichting Restless Legs. Ten tweede moet er meer onderzoek komen naar de oorzaak van de ziekte en naar betere mogelijkheden van medicatie,

vindt Jaarsma. “RLS-patiënten krijgen veelal medicatie voor de ziekte van Parkinson voorgeschreven. Deze medicatie helpt, zeker op de korte termijn, de symptomen te onderdrukken. Op langere termijn, of wanneer te hoge doseringen worden voorgeschreven, werken deze middelen echter averechts. De klachten verergeren gek genoeg. Omdat veel artsen dat niet weten schrijven ze in dit soort situaties juist een nog hogere dosering voor.

Het voelt voor RLS-patiënten vaak of ze tweede keus in het geneesmiddelenonderzoek zijn, stelt Jaarsma. En daar moet verandering in komen. Gelukkig hebben we dankzij de Stichting Restless Legs, die in September haar 20-jarig jubileum viert, al veel werk kunnen verrichten. De ziekte krijgt steeds meer bekendheid, maar we zijn er nog lang niet.

Symposium Op 18 oktober organiseert de Stichting Restless Legs in Amersfoort een Symposium voor neurologen, huisartsen en andere geïnteresseerden, een symposium waar de stand van zaken van RLS anno 2019 zal worden behandeld.

Inschrijven kan via www.stichting-restless-legs.nl

De Gamma Knife is een bestralingstoestel dat hersentumoren met hele krachtige en uiterst precieze stralen kan bestrijden. Met dit apparaat kunnen we meerdere uitzaaiingen tegelijk en beter behandelen en is bestraling van het hele hoofd, en dus de gehele hersenen, in veel gevallen niet meer nodig. Hierdoor zullen cognitieve functies, zoals het concentratievermogen en het geheugen, beter in tact blijven. Ook zullen patiënten zich veel minder vermoeid en lamlendig voelen, en blijft het haar zoals het was. Daarbij vindt de behandeling plaats op één dag: de patiënt komt ‘s ochtends binnen en gaat aan het eind van de dag weer gewoon naar huis,” legt radiotherapeut-oncoloog Erwin Wiegman uit. Wiegman is verbonden aan Isala, dat als derde ziekenhuis van Nederland de Gamma Knife-behandeling zal uitvoeren in 2020.

Wimar van den Brink is neurochirurg en eveneens verbonden aan Isala. Ook Van den Brink is enthousiast over de mogelijkheden van de Gamma Knife en de komst van deze innovatie naar Isala Oncologisch centrum. Van den Brink: “Met dit apparaat

“Met dit apparaat kunnen we met microchirurgische precisie opereren met behulp van straling, zonder dat algehele anesthesie noodzakelijk is”

Erwin Wiegman Radiotherapeut-oncoloog

Wimar van den Brink Neurochirurg

kunnen we met microchirurgische precisie opereren met behulp van straling, zonder dat algehele anesthesie noodzakelijk is. Wij hanteren een multidisciplinaire aanpak van hersentumoren en de Gamma Knife is bij uitstek een multidisciplinair toestel, omdat elke behandeling door de radiotherapeut en de neurochirurg samen wordt uitgevoerd, soms met hulp van de radioloog. De kwaliteit van de zorg voor onze patiënten staat met dit nieuwe project voorop en wij stemmen onze behandeling dan ook af met de andere twee Gamma Knife-centra in Tilburg en Amsterdam. We kunnen op die manier de regio NoordOost Nederland voorzien.” Tot slot voegt Wiegman toe: “Het is goed om te realiseren dat we niet alleen de behandeling uitvoeren, maar ook de juiste nazorg en een bijzonder goed controletraject.”

MEDIAPLANET

4 PLANETHEALTH.NL ERVARINGSVERHAAL

Leren leven met Parkinson Vorig jaar zomer werd bij de toen 37-jarige Jan Dinnissen de ziekte van Parkinson geconstateerd.

“Terugkijkend had ik rond 2012 al de eerste symptomen.

Het begon met kramp in één teen tijdens het wandelen.”

Door Petra Lageman

Dat was vervelend, maar ik stond er niet zo bij stil. Pas toen ik jaren later steeds meer een soort van kramp kreeg in mijn linkervoet en lopen echt lastig en pijnlijk werd, ben ik naar mijn huisarts gegaan. Twee maanden later zat ik bij de neuroloog. Die had eigenlijk maar tien minuten nodig om vast te stellen dat het om de ziekte van Parkinson ging.

Hij heeft, omdat ik nog zo jong ben, voor de zekerheid nog wel een hersenscan laten maken. Die scan bevestigde zijn diagnose.”

“Ik ben getrouwd, vader van twee prachtige dochters van twee en zes jaar oud en werk als beleidsadviseur economische zaken bij een gemeente. Ik tennis, hou van uit eten gaan en heb fijne vrienden. En dan ineens krijg je deze diagnose. Je weet in eerste instantie niet zo goed hoe je moet reageren. Nee, je gaat er niet aan dood, maar het is wel een ziekte die veel verandert. Je kijk op het leven, je toekomstperspectief, het is niet meer zoals voor de diagnose.”

“De eerste maanden waren af en toe heftig. Er komt veel op je af. Ik

“Ik vind het fijn als iemand belangstelling toont en vraagt ‘wat doet het nu met je’” verzamelde en las veel informatie over de ziekte. Daar word je niet vrolijk van. Er zijn vreselijke verhalen maar gelukkig ook verhalen met een wat positievere insteek, maar een goede afloop is er niet. Je kunt enorm veel fysieke en cognitieve klachten krijgen maar dat hoeft niet. Nu ben ik gelukkig redelijk nuchter en dat geldt nog meer voor mijn vrouw. Dat helpt om Parkinson een plek te geven in ons leven. Je kunt je wel helemaal gek laten maken en uitgaan van het ergste maar dat helpt je niet.

Het leven gaat door, de wereld staat niet stil, dus moet je een manier vinden om door te gaan.”

conditie te blijven en is in staat een eventuele toename van klachten tijdig te signaleren. Het sporten en bewegen helpt om weer vertrouwen te krijgen in mijn eigen lichaam.”

“Wat moeilijk is, is om niet alles te doen wat je wil doen. Ik ben lerende om mijn grenzen te stellen. Als ik mijn grenzen negeer en te veel doe, word ik afgestraft door voornamelijk erge vermoeidheid. Het is een kwestie van een goed evenwicht vinden. Als ik minder moet, voel ik me doorgaans beter. Afgelopen vakantie bijvoorbeeld ging het echt lekker, ik voelde me goed. Je doet van alles, maar je moet niets. Wat ik inmiddels weet, is dat stress van invloed is op mijn klachten. Meer stress betekent meer klachten. In het dagelijks leven kun je stress niet altijd vermijden.

Mijn werk bijvoorbeeld geeft me voldoening en afleiding maar vraagt ook veel energie en inspanning die soms de Parkinson klachten verergeren.”

“Als ik mensen vertel over mijn ziekte dan reageren ze heel verschillend. De een denkt dat ik bijna doodga en de ander zegt vrij rustig ‘ach, iedereen heeft wel iets’. Een collega vroeg laatst wat het voor mij betekende om Parkinson te hebben. Hij was eigen-

“Ik heb geen bucket list. We gaan zo gewoon mogelijk door met leven”

“Ja, ik heb Parkinson maar dat betekent niet dat ik niets meer kan. Hoewel genezing niet mogelijk is, worden de symptomen dankzij de medicatie momenteel goed onderdrukt.

Ik werk vier dagen per week, sport tweemaal per week en ben fitter dan voorheen. Een keer per week sport ik bij een fysiotherapeut die gespecialiseerd is in de ziekte van Parkinson.

Zij helpt me om zo goed mogelijk in

“Dat ik Parkinson heb, kan ik niet negeren. Maar het overheerst mijn leven niet”

lijk de eerste die dat zo vroeg. Ik vond het fijn dat hij er op deze wijze naar informeerde. Ik denk dat sommige mensen het moeilijk vinden om erover te beginnen en daardoor wellicht zelfs het contact vermijden. Dat vind ik pijnlijk. Misschien juist omdat ik er zelf makkelijk over praat.”

“Soms maak ik grapjes over Parkin-

son. Niet iedereen kan dat waarderen.

Sommige mensen vinden dat misschien te confronterend. Ik denk dat humor een vorm is van acceptatie en ermee leren leven. Mijn vrouw kan er gelukkig ook om lachen en maakt er zelf ook af en toe grapjes over. Dat mag en ik vind het ook een goed teken. Het leven is immers best mooi.”

MEDIAPLANET

PLANETHEALTH.NL 5

Niet alle mensen met Parkinson trillen De ziekte van Parkinson is niet te genezen en kan niet worden geremd. “Het is echter vaak wel mogelijk om de klachten te verminderen”, stellen neurochirurg Saman Vinke en neuroloog Rianne Esselink van het Radboudumc Nijmegen en het Maastricht UMC+.

D

e ziekte van Parkinson ontstaat door het afsterven van dopamine producerende zenuwcellen in de hersenen. Mensen met deze ziekte hebben heel uiteenlopende klachten. Er kan sprake zijn van trillen, bewegingen kunnen trager worden en er kan stijfheid van de spieren optreden. Patiënten hebben soms ook last van houdings- en evenwichtsproblemen. Naast al die motorische stoornissen kunnen ook cognitieve klachten ontstaan, zoals trager denken, slaapstoornissen en stemmings- en gedragsproblemen.

Iedereen is anders “De klachten variëren sterk”, vertelt Esselink. “Vaak denken mensen dat bij de ziekte van Parkinson sprake is van trillende handen. In de praktijk is dat maar bij de helft van de patiënten het geval. Wat je wel kunt zeggen is dat er grofweg drie groepen patiënten zijn. Mensen bij wie trillingen meer op de voorgrond staan, mensen die vooral last hebben van stijfheid en traagheid en mensen met meer loop- en gangproblemen.”

Diagnose Het is niet mogelijk om via bloedonderzoek, DNA-onderzoek of een hersenscan vast te stellen of sprake is van Parkinson. De uiteindelijke diagnose wordt gesteld op basis van

Door Petra Lageman

lichamelijk onderzoek door de neuroloog. “Hiervoor zijn drie symptomen van belang: stijfheid, traagheid en trillen. Op het moment dat iemand twee van de drie symptomen heeft, kun je de diagnose Parkinson stellen.” Terugkijkend zijn er vaak al eerder aspecifieke signalen. “Daarbij kun je denken aan schouderklachten, een burn-out, reukverlies en zelfs aan obstipatie. Bij die klachten is het veel logischer om te denken aan een andere oorzaak. Je kunt op dat moment vaak nog niet de diagnose Parkinson stellen omdat er van andere typische Parkinson klachten nog geen sprake is.”

Behandelmogelijkheden Of de ziekte in een vroeg stadium wordt ontdekt, maakt voor het verloop van de ziekte geen verschil.

“Wij kunnen de ziekte niet genezen en ook niet afremmen”, stelt Esselink. “Wij kunnen alleen de symptomen zo goed mogelijk onderdrukken en zo de kwaliteit van leven verbeteren.” Levodopa is het meest effectieve medicijn en vult het ontstane tekort aan dopamine aan. Daarnaast is er nog een aantal andere medicijnen beschikbaar.

“Probleem is dat mensen op gegeven moment vaker en meer medicatie nodig hebben. Dat kan ertoe leiden dat de dopaminespiegel heel sterk gaat schommelen waardoor de werking door de dag heen heel wisselend is.”

Saman Vinke Neurochirurg

“Er komen steeds meer mensen in aanmerking voor diepe hersenstimulatie”

Rianne Esselink Neuroloog

“Naast medicatie is hulp van een multidisciplinair team belangrijk” – Rianne Esselink

– Saman Vinke Multidisciplinaire aanpak Behandeling op maat is gewenst.

Die behandeling begint met voorlichting over de ziekte en de behandelmogelijkheden. Wat zijn de klachten en wat zijn de wensen van de patiënt. Wat zijn de verschillende behandelmogelijkheden en de mogelijke bijwerkingen. “Alleen

als die vragen zijn beantwoord, kan de patiënt, samen met zijn dokter, een goede beslissing nemen”, vindt Esselink. “Naast de behandeling met medicijnen is begeleiding door gespecialiseerde paramedici zoals een fysiotherapeut, een ergotherapeut, een logopedist, een maatschappelijk werker of seksuoloog en soms andere medisch specialisten van belang.”

Geavanceerde behandelingen Als mensen al langere tijd ziek zijn, zijn er drie complexere behandelmogelijkheden. “Wij kunnen medicijnpompjes plaatsen”, legt Vinke uit. “Het middel apomorfine kan met een onderhuids naaldje continu worden toegediend. Een andere optie is het toedienen van levodopa via een slangetje in de maag. Door het continu toedienen, blijft de medicijnspiegel over de dag stabiel waardoor de klachten minder schommelen.”

Diepe hersenstimulatie De derde complexere behandeling is diepe hersenstimulatie. “Dit is een vorm van neuromodulatie waarbij elektrodes in specifieke hersengedeelten worden ingebracht. De elektrodes worden verbonden met een pacemaker die elders in het lichaam onderhuids wordt geplaatst. Mensen die deze operatie hebben ondergaan melden gemiddeld een verbetering van de kwaliteit van leven van dertig procent.” Deze behandeling kan niet bij iedereen worden toegepast maar er komen wel steeds meer mensen in aanmerking voor diepe hersenstimulatie. De diepe hersenstimulatie is overigens geen vervanging voor medicatie. Het gaat om een balans tussen medicatie en stimulatie. “Als patiënten merken dat hun klachten verergeren, is het verstandig om bij de behandelend arts te vragen naar deze behandelmogelijkheid.”

VERCISE Systemen voor Diepe Hersenstimulatie

Gepersonaliseerde behandeling van bewegingsstoornissen • • • •

Directionele stimulatie Kleine batterij voor patiëntcomfort Langste levensduur van batterij – 25 jaar MRI-compatibiliteit*

Voorwaardelijk MRI-veilig

# VERCISE™ – ready 4 Innovation

* Het Vercise Gevia-systeem en alle Vercise-elektroden (vóór implantatie van de stimulator zonder extensies) zijn MRI-veilig bij scans van het volledige lichaam. Een MRI-scan kan veilig worden uitgevoerd, indien alle instructies worden opgevolgd volgens de ImageReady™ MRI-richtlijnen voor Boston Scientific DBS-systemen.

Alle genoemde merken zijn eigendom van hun respectieve eigenaars. LET OP: Deze producten mogen wettelijk alleen worden verkocht door een arts of op voorschrift van een arts. De bijsluiter die bij het product is toegevoegd dient te worden geraadpleegd voor indicaties, contra-indicaties, waarschuwingen en instructies.

NM-605107-AA © 2019 Boston Scientific Corporation of zijn dochterondernemingen. Alle rechten voorbehouden.

www.bostonscientific.eu

MEDIAPLANET

6 PLANETHEALTH.NL INZICHT

Niet vaccineren betekent blootstellen aan enorme risico’s Door Petra Lageman

De bacteriële vorm van meningitis, ook wel bekend als nekkramp, leidt onbehandeld binnen een aantal dagen tot ernstige restverschijnselen en soms overlijden van de patiënt. Deze vorm komt in Nederland ongeveer driehonderd keer per jaar voor.

“Meningitis is een ontsteking van de hersenvliezen” vertelt professor dr. Ronald de Groot, gespecialiseerd in de Kindergeneeskunde. “De infectie kan worden veroorzaakt door een virus of een bacterie. De virale ontsteking is vaak een mildere variant. Bacteriële hersenvliesontsteking, meestal veroorzaakt door de meningokok, de pneumokok of soms Haemophilus influenzae type b, is een veel ernstigere ziekte.”

Diagnose en behandeling De diagnose hersenvliesontsteking kan bevestigd worden door een ruggenprik en onderzoek van het hersenvocht. Behandeling van virale infecties is veelal niet mogelijk door het ontbreken van medicatie. Behandeling van bacteriële meningitis met antibiotica kan binnen een uur na de ruggenprik gestart worden.

Gebeurt dat niet dan is er een grote kans op ernstige restverschijnselen zoals doofheid, epilepsie of cognitieve schade en soms ook overlijden van de patiënt.

Symptomen Het is dus van groot belang dat de ziekte tijdig wordt herkend. “De klassieke symptomen zijn vooral hoofdpijn, koorts, lichtstijfheid, nekstijfheid en sufheid. Bij jonge zuigelingen zijn deze symptomen overigens minder duidelijk”, vertelt De Groot.

“Bij een bacteriële ontsteking zijn de verschijnselen vaak heftiger dan bij een virale infectie. Je hebt dan last van hevige hoofdpijn, hoge koorts, geeft soms ook over, voelt je suf en hebt een stijve nek, een symptoom dat bij heel jonge kinderen meestal ontbreekt. Wie een bloedinfectie heeft door meningokokken of pneumokokken vertoont symptomen van een bloedvergiftiging (sepsis), die vaak razendsnel verergert met als gevolg een shock en een hoge kans op overlijden. Typerend voor deze vorm is het optreden bij meer dan de helft van de patiënten van huidbloedinkjes, kleine paarsrode vlekjes die niet verdwijnen als je er met een brilglas op duwt.”

Snelle behandeling noodzakelijk In het laatste geval, bij de meningokokken of pneumokokken bloedvergiftiging, is extreme haast geboden.

“Bel direct je huisarts of rij naar de spoedeisende hulp als de huisarts niet bereikbaar is. Deze vorm van bacteriële infectie moet zo snel mogelijk in het ziekenhuis worden be-

dig wordt gevaccineerd tegen typen A, C, W en Y”, stelt de Groot. “Die vaccinatie is van levensbelang. Ouders en adolescenten lopen enorm grote, naar mijn idee zelfs onverantwoord grote, risico’s door van inenting af te zien. Daarbij komt dat kinderen, als ze niet gevaccineerd zijn en de meningokokkenbacterie in de neuskeelholte dragen, de bacterie kunnen overdragen aan ouderen of aan niet gevaccineerde kinderen.”

Prof. dr. Ronald de Groot Kinderarts-infectioloog

“Hersenvliesontsteking bij heel jonge kinderen is moeilijk vast te stellen” handeld. Naast het starten van antibiotica is behandeling van de shock en kunstmatige beademing vrijwel altijd noodzakelijk.”

Succesvol vaccinatieprogramma Dankzij het Rijksvaccinatieprogramma komt bacteriële meningitis steeds minder voor. “Tegenwoor-

Type B Er is nog een andere vorm van meningitis en bloedvergiftiging. Deze wordt veroorzaakt door type B meningokokken. “Daar is een vaccin tegen maar dat is nog niet opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Ik vind het heel belangrijk dat dit alsnog gebeurt. Bij type B meningokokken, en ook bij type W, is de kans namelijk het grootst op een bloedontsteking, ook wel sepsis genoemd. Die sepsis ontwikkelt zich vernietigend snel. Binnen 24 uur nadat je ziek wordt, kun je er al aan overlijden.”

Kwaadaardiger gedrag Bijkomend probleem is dat de type B meningokokken door mogelijke veranderingen in hun DNA een nog ernstiger ziektebeeld kunnen veroorzaken. “In dat geval neemt de bacterie karakteristieken over van

“Ernstige hoofdpijn, een stijve nek, koorts, sufheid en misselijkheid zijn duidelijke symptomen van een bacteriële hersenvliesontsteking” de huidig circulerende type W bacterie waardoor hij extra gevaarlijk wordt. Die vorm is dan moeilijker herkenbaar. De patiënten ontwikkelen andere klachten en de ziekte krijgt een nog ernstiger beloop waardoor de mortaliteit toeneemt.

Dit is recent gebeurd met de type W meningokokken. Er sterven op dit moment aanmerkelijk meer patiënten aan deze ziekte dan voorheen.

Als je kijkt naar de historie van meningokokken type B dan is er iedere vijftien tot twintig jaar een piek. Als die piek samenvalt met vergelijkbare veranderingen in de bacterie zal het aantal patiënten dat sterft nog verder oplopen. Je moet dus proactief handelen en door vaccinatie tegen meningokokken type B deze ontwikkeling voorkomen.”

MEDIAPLANET

PLANETHEALTH.NL 7

MS: Grote impact op werk en gezin

Psychische aandoeningen verdienen meer aandacht

Multiple Sclerose (MS) is een chronische ziekte van het centraal zenuwstelsel. De klachten zijn heel breed, vertelt neuroloog prof. dr. Leo Visser van het ElisabethTweeSteden Ziekenhuis in Tilburg.

Vierenveertig farmaceutische bedrijven vormen samen de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen (VIG).

Een van de speerpunten is het onderzoek naar nieuwe behandelmogelijkheden voor psychische aandoeningen.

Door Kees Vermeer

Door Petra Lageman

D

D

e oorzaak van MS is niet bekend.

Het heeft waarschijnlijk te maken met een overgevoelig afweersysteem. “We kunnen de ziekte niet genezen, maar bij ongeveer de helft van de patiënten wel stabiel houden”, vertelt Visser. “MS komt voor bij jonge mensen, tussen circa twintig en veertig jaar. De ziekte heeft grote impact op hun carrière en gezin.”

Spasmen De kenmerken van MS zijn onder andere verminderd zien, oogpijn, tintelingen, gevoelsstoornissen in armen of benen, darmproblemen en vermoeidheid. De klachten komen vaak in aanvallen. Sommige patiënten hebben een lichte vorm van MS, anderen een agressieve vorm waarbij intensieve behandeling nodig is. Visser noemt een misvatting over MS: “Omdat bij MS vaak vermindering voorkomt van spierkracht, wordt MS wel eens gezien als een spierziekte. Maar dat is het niet. Het is een hersenziekte waardoor spieren niet goed worden aangestuurd.”

Een patiënt kan op den duur ook spasticiteit ontwikkelen. Uit een studie bleek enkele jaren geleden dat dat bij ongeveer 4 op de 10 patiënten voorkomt. Zij krijgen last van spasmen in de benen, oftewel onwillekeurige samentrekkingen van de spieren. Bij ongeveer een kwart van deze patiënten zijn de spasmen vrij ernstig. De samentrekkingen kunnen met medicijnen worden onderdrukt. Ook injecties met botox kunnen helpen tegen spasmen. Medicijnen kunnen ook via een pomp gegeven worden waar-

benen

prof. dr. Leo Visser Neuroloog

“MS is geen spierziekte” bij het middel via een slangetje naar de rug in het hersenvocht terecht komt. Deze Intrathecale Baclofen (ITB)-Therapie, is een behandelingsmethode die geschikt is voor mensen met ernstige spasmen.

Team van specialisten Behandeling van MS gebeurt in teams van verschillende specialisten, zoals de neuroloog (hoofdbehandelaar), MS-verpleegkundige, oogarts, uroloog, medisch psycholoog en revalidatiearts. “In veel ziekenhuizen werken zulke multidisciplinaire teams”, laat Visser weten. “De zorg voor MS-patiënten is gelukkig op veel plaatsen aanwezig.”

armen

kenmerken van spasticiteit

hand

e leden binnen de VIG richten zich op het onderzoek naar en de ontwikkeling van geneesmiddelen voor aandoeningen die op dit moment niet of niet goed behandelbaar zijn. “Bij zeer zeldzame ziekten gaat het soms om hele kleine aantallen mensen die wij hopen te kunnen helpen”, vertelt directeur Gerard Schouw. “Kijk je echter naar psychische en neurologische aandoeningen dan heb je het over miljoenen mensen. Een op de vier mensen heeft of krijgt een hersenaandoening.”

Intrathecale Baclofen (ITB)-TherapIe voor de BehandelIng van ernstIge spasTIcITeIT

voet

“Ik sliep maandenlang in een sta-op-stoel, omdat in bed liggen niet lukte door ondraaglijke pijn als gevolg van spasmes. sinds de pompimplantatie heb ik geen pijnmedicatie meer nodig en slaap ik prima in bed.”

Nancy van den Nieuwenhuizen – multiple sclerose patiënte

medtronic is een wereldwijd opererend medisch technologisch bedrijf dat zich inzet om pijn te verlichten, gezondheid te herstellen en levens te verlengen. kijk op onze website www.medtronic.nl en vraag uw behandelend arts of itB ook een therapie voor u kan zijn.

Zie de handleiding van het SynchroMed II infusiesysteem op www.medtronic.nl voor gedetailleerdeinformatie over de gebruiksinstructies, implantatieprocedure, indicaties, contra-indicaties, waarschuwingen, voorzorgsmaatregelen, mogelijke bijwerkingen, de compatibiliteit met MrI en de voorwaarden voor MrI.

Maatschappelijk draagvlak “Wij doen niet alleen onderzoek maar proberen ook meer maatschappelijk draagvlak te creëren. Dat begint met informatie en educatie. Wij werken samen met de overheid, patiëntenorganisaties en het bedrijfsleven om te zoeken naar oplossingen die leiden tot meer begrip en meer acceptatie.”

Alzheimer De geneesmiddelenindustrie boekt op vele vlakken vooruitgang maar er is nog heel veel onderzoek nodig. “Bij bepaalde vormen van kanker weten wij steeds beter wat de oorzaken zijn en waarop medicijnonderzoek kan aanhaken. Bij psychische aandoeningen is dat erg ingewikkeld omdat het brein zo complex is. Kijk je naar een hersenziekte als Alzheimer dan zijn in de afgelopen dertig jaar tientallen miljarden geïnvesteerd in het onderzoek naar het ontstaan en de mogelijke behandeling daarvan. Er is in die periode vooruitgang geboekt maar een behandeling is er nog niet. En die is wel

Gerard Schouw Directeur VIG

“Een op de vier mensen heeft of krijgt een hersenaandoening” heel hard nodig want zoals het er nu voorstaat, zullen er in 2050 wereldwijd 150 miljoen mensen zijn met Alzheimer.”

Medicijnstudies Klinische onderzoeken vormen een belangrijk deel van de zoektocht naar nieuwe behandelmogelijkheden. “Tijdens zo’n onderzoek wordt gekeken naar algemene resultaten maar ook naar individuele reacties. Bij wie werkt het wel, bij wie niet en wat zijn dan de verschillen en overeenkomsten. Alleen door deelname van patiënten aan deze onderzoeken is vooruitgang mogelijk.”

Klachten als gevolg van hersenletsel?

Met Hersenz leer je omgaan met de gevolgen Hersenz is een behandelprogramma voor mensen met hersenletsel en hun naasten die willen leren omgaan met de gevolgen van hun hersenletsel en een nieuwe balans in hun leven willen vinden.

Heeft u of uw naaste klachten overgehouden aan een beroerte, ongeval, hersenoperatie of zuurstoftekort door een hartstilstand?

Bijvoorbeeld vermoeidheid, overprikkeling, vergeetachtigheid, problemen met aandacht, snel boos worden, somberheid of afasie? Lukken de gewone dingen niet meer of kunt u of uw naaste weinig hebben? Het zijn bekende klachten na hersenletsel.

Vooral de onzichtbare gevolgen van hersenletsel zorgen voor problemen en onbegrip. Ook voor de partner of kinderen is het vaak zwaar dat hun naaste veranderd is.

In de eerste periode na het letsel vindt het meeste herstel plaats.

Daarna kan er nog veel verbeteren door anders met de gevolgen om te gaan. Hersenz kan daarbij helpen.

Ook als iemand al langer hersenletsel heeft, valt er vaak nog veel winst te behalen.

Hersenz is een uniek behandelprogramma voor mensen met nietaangeboren hersenletsel en hun naasten. Het is gericht op het leren omgaan met het hersenletsel en het vinden van een nieuwe balans in het leven. Hersenz is bedoeld voor mensen die de eerste revalidatie achter de rug hebben.

De behandeling bestaat uit verschillende modules: Omgaan met veranderingen, Grip op je energie, Denken en doen, een beweegprogramma en een partnermodule.

Regelmatig komt er een behandelaar bij u thuis. Voor mensen met afasie is er een apart programma.

Hoofdbehandelaar is een GZpsycholoog. Ook kunnen een cognitief trainer, psychomotorisch therapeut, fysiotherapeut en afasietherapeut betrokken zijn.

De behandeling wordt volledig vergoed.

Ineke

‘Ik kon ontploffen door kleine dingen’ Ineke (41) kreeg op haar 36ste een hersenstaminfarct. Daardoor heeft ze last van vermoeidheid in haar hoofd, overprikkeling en aandachtsproblemen.

“Mijn hoofd raakt dan vol geluid en licht. Denken wordt moeilijker. Het is dan chaos in mijn hoofd en ik kan ontploffen over kleine, onnozele dingen” Ineke kon niet meer werken en raakte veel van haar sociale leven kwijt. Ook haar relatie kwam onder druk te staan.

Na een half jaar revalideren begon ze bij Hersenz. “Ik heb er geleerd hoe ik mijn energie over de dag moet verdelen om overprikkeling en frustratie te voorkomen. Voorheen had ik geen idee hoe ik dat moest doen.”

‘Het was erg onrustig in ons gezin’

Raoel

140.000 Jaarlijks krijgen 140.000 mensen hersenletsel van wie er 40.000 blijvende beperkingen overhouden. Dat is bijna 4% van de Nederlandse bevolking

650.000 In Nederland leven 650.000 mensen die beperkingen ervaren door hersenletsel.

Raoel kreeg in 2016 een hartstilstand en lag vijf dagen in coma. Hij heeft er forse geheugenproblemen aan overgehouden. Na anderhalf jaar poliklinische revalidatie bleek dat hij niet meer kon werken. “Ik was boos en verdrietig en had nergens meer zin in.

Onze dochters ontweken me en mijn vrouw had aan mij een heel andere partner. Het was erg onrustig in ons gezin.” Een medisch maatschappelijk werker wees Raoel op Hersenz. “Ik heb erg getwijfeld of ik het moest doen.

Ik dacht: hoe gaan die mensen mij ooit

snappen. Maar ze begrepen alles heel goed. Je wordt begeleid in jouw eigen tempo en vanuit jouw eigen waarden.

Dat voelt zo bevrijdend.”

Hersenz had ook veel aandacht voor het gezin. “Mijn vrouw heeft de partnermodule gevolgd en mijn thuisbehandelaar heeft veel uitleg gegeven aan de kinderen. Mensen om me heen zien het effect ook. Ze zeggen: goh, vorige keer was je zo down en nu ben je helemaal opgefleurd. Ik had het niet verwacht maar Hersenz heeft me geholpen om mijn leven weer op te pakken”.

Ineke wilde graag beter samenwerken met haar man. “We nemen nu de weekplanning met elkaar door.

We hebben een flinke dip gehad, maar hebben ons beeld van de relatie bijgesteld. Het is veranderd, ik ben veranderd. Ik was zacht en meegaand en nu feller en assertiever.”

Haar man Dennis volgde de partnermodule. “Dat heeft hem gesterkt.

Hij pakt nu het normale leven weer op.

Hij gaat weer vissen met collega’s.”

Het behandeltraject was pittig maar heeft haar veel gebracht: “Ik hang minder aan mijn man. Door zelf dingen te leren ben ik sterker geworden, zelfstandiger en minder paniekerig.”

Ook leren omgaan met hersenletsel? Het kan!

Neem contact met ons op via info@hersenz.nl of kijk op www.hersenz.nl.

Wil je weten of Hersenz iets voor u of uw naaste is?

Doe de test op: www.hersenz.nl/doe-de-test.

‘Ik stopte het maar weg, tot het emmertje overliep’ Gert-Jan volgt de behandeling van Hersenz. Hij kreeg een herseninfarct toen zijn zoon zes jaar was. Na maandenlange revalidatie kon hij weer lopen.

Maar weer vader en partner zijn, was andere koek. Hij raakte bovendien arbeidsongeschikt. “Ik wilde de sterke man zijn, de kostwinner. Maar ik raakte uitgeput door totale overbelasting.”

Toen hij aan Hersenz begon was hij behoorlijk depressief. “Als ik in de

spiegel kijk, zie ik mezelf wel maar ik ben mezelf niet meer. Ik was niet in staat om te verwerken wat me was overkomen. Ik stopte het maar weg, tot het emmertje overliep.”

Bij Hersenz is hij er over gaan praten en onder ogen gaan zien wie hij was en wie hij nu is. Dat is intensief. “Maar het is ook een warm bad. Al die goede specialisten! De klik in de groep is ook heel fijn.”

Gertjan

WWW.HERSENZ.NL | INFO@HERSENZ.NL | FACEBOOK.COM/HERSENZ.NL | TWITTER.COM/HERSENZ