Deze uitgave is gepubliceerd door Mediaplanet. Mediaplanet is hierin eindverantwoordelijk voor de content.
28 FEBRUARI 2020 PLANETHEALTH.NL
Lucht & Longen
Cilly Dartell
100% natuurlijke neusspray, langdurig te gebruiken.
“Ik wil mijn longen
zo veel mogelijk lucht geven”
www.capsinol.com
IJK BEK INE ONL
Uw ademhalingsexpert
OF BEL VOOR EEN AFSPRAAK BIJ ONS IN BUNNIK (UTRECHT)
085 019 0291
• • • • • •
Stationaire & draagbare zuurstofconcentrators CPAP-apparatuur Ademhalingstrainers Vernevelaars Accessoires Ook voor zorginstellingen!
WWW.OXIGO.CO
MEDIAPLANET
2 PLANETHEALTH.NL IN DEZE UITGAVE
LEES VERDER OP PLANETHEALTH.NL
KENNIS Handvaten voor het creëren van een gezond binnenklimaat
KENNIS Ingrid van Berkel vertelt haar verhaal: (over) leven met longkanker
INZICHT Longarts Hans Smit over de inzet van immunotherapie bij longkanker
P4
P6
P7
Gezonde lucht is pure noodzaak voor onze longen Schone lucht is cruciaal. Van vuile lucht kunnen we ziek worden en uiteindelijk zelfs overlijden, vertelt Michael Rutgers. Hij is algemeen directeur van het Longfonds. Door Marjolein Straatman
“Jaarlijks overlijden in Nederland zo’n 12.000 mensen eerder door vieze lucht”
Michael Rutgers Algemeen directeur van het Longfonds Jaarlijks overlijden in Nederland zo’n 12.000 mensen eerder door vieze lucht. Luchtvervuiling veroorzaakt en verergert longziekten zoals astma, COPD en longkanker. Van een op de vijf Nederlandse kinderen met astma is het ontstaan van de ziekte gerelateerd aan uitlaatgassen. Door vervuilde lucht is er ook een verhoogde kans op hart- en vaatziekten, vroeggeboorten en een lager geboortege-
Blijf op de hoogte:
wicht. Hiernaast groeit het vermoeden dat luchtvervuiling ook kan leiden tot dementie en diabetes.” Fijnstof en stikstofdioxide “Ruim 1,2 miljoen mensen in Nederland hebben een longziekte. Het is deze groep die het als eerste merkt als de lucht vervuild is. Ze zijn vaker benauwd, gebruiken meer medicijnen, hebben meer longaanvallen en longontstekingen en belanden hierdoor zelfs in het ziekenhuis. Ongezonde lucht vinden we op veel plek-
@planethealth.nl
ken. Boosdoeners zijn verkeer, industrie, veeteelt, lucht- en scheepvaart, houtkachels en vuurwerk. Het meest ziek worden we van fijnstof en stikstofdioxide in de lucht.”
ven en schakel over op groene stroom. Al eens gedacht aan het eten van minder vlees? Ook dat levert winst op, aangezien intensieve veeteelt veel luchtverontreiniging veroorzaakt.”
Buiten “Aan een schonere lucht kunnen we voor een deel zelf bijdragen. Door zo veel mogelijk lopend, met de fiets of het openbaar vervoer ons voort te bewegen dragen we positief bij aan de luchtkwaliteit. Je kunt daarbij het best kiezen voor een gezonde route met weinig auto’s, vrachtwagens en scooters. Via drukke wegen ademen we namelijk al gauw drie tot tien keer meer fijnstof in. Als het geen optie is om je auto te laten staan, kies dan in ieder geval niet voor een diesel en als het mogelijk is voor een elektrisch of hybride exemplaar. Vaker thuis werken en telefonisch vergaderen dragen natuurlijk ook bij aan schonere lucht. Het beperken van je eigen uitstoot bereiken we verder door te kiezen voor een bewuste verwarming van de woning. Stook dus geen hout in kachels, barbecues, openhaarden en vuurkor-
Binnen “De luchtkwaliteit binnen is eveneens belangrijk. Een slechte luchtkwaliteit binnenhuis verergert bestaande longklachten en kan andere longziekten zoals astma veroorzaken. Het is goed om continu te ventileren en regelmatig te luchten. Al kan je wanneer je langs een drukke weg woont, luchten tijdens de spits beter vermijden. Hiernaast is het belangrijk om de ventilatiesystemen en roosters schoon te houden en geregeld te laten controleren. De keuken is een plek waar winst valt te behalen. Zo is het beter om niet te koken op gas, een deksel op de pan te leggen en de afzuigkap nog twintig minuten aan te laten staan na het koken. Tenslotte kun je bij de inrichting van je huis kiezen voor materialen en meubels die weinig schadelijke stoffen uitstoten.”
@MediaplanetNL
Mediaplanet
@mediaplanet.nl
Samen voor schone lucht “Een gezondere lucht bereiken we ook door samen aan de slag te gaan; overheden, bedrijfsleven en burgers. Mede dankzij inspanningen van het Longfonds is er nu het Schone Lucht Akkoord, dit is een akkoord tussen landelijke en lokale overheden. Hiermee willen de ondertekenaars 4000 tot 5000 vroegtijdige sterfgevallen voorkomen en realiseren dat mensen gemiddeld vier tot vijf maanden langer leven. Dit betekent dat in 2030 op de meeste plekken in Nederland aan de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie moet worden voldaan. Deze liggen ruim de helft lager dan de Europese normen voor luchtkwaliteit. Minister Van Veldhoven, 36 gemeenten en negen provincies tekenden dit akkoord. Een mooie eerste stap, al vindt het Longfonds dat veel meer gemeenten en provincies hierbij moeten aanhaken. Het is onacceptabel dat zo veel mensen ziek worden of overlijden door de lucht die ze inademen. Schone lucht is van levensbelang.”
Papier gemaakt van gerecycled materiaal
Project Manager: Lisa van Sas Business Developer: Laura Lommen Managing Director: Rebecca Nicholson Content & Production Manager: Liselotte Sevat Digital Manager: Willem-Jan Persoons Designer: Vratislav Pecka Gedistribueerd door: De Telegraaf, februari 2020 Drukkerij: Rodi Media Fotocredits cover: Jan Cocheret Dit is een bijlage bij De Telegraaf. De inhoud van deze bijlage valt niet onder de hoofdredactionele verantwoordelijkheid van De Telegraaf. Copyright Mediaplanet Publishing House: Volledige of gedeeltelijke verveelvoudiging, openbaarmaking of overname van deze publicatie is slechts toegestaan met toestemming van de uitgever, met bronvermelding. Rectificatie: Het artikel ‘Agressievere aanpak melanomen vaak succesvol’ dat in de uitgave ‘De Huid’ is verschenen op 16 december 2019 is financieel mogelijk gemaakt door Novartis. Novartis heeft geen inhoudelijke betrokkenheid gehad bij de totstandkoming van het interview.
BISON VOCHTVRETER: BESTRIJDT VOCHT IN HUIS VOOR EEN GEZONDE LUCHTVOCHTIGHEID. www.bison.nl
Ik werk alleen met Bison.
PLANET
Smit n e bij
ison.
De Zonnebloem inspireert mensen met lichamelijke beperking om eropuit te gaan Voor ruim 1,4 miljoen mensen met een lichamelijke beperking zijn gewone dingen als uitgaan, naar een voetbal wedstrijd gaan of een theater bezoeken niet vanzelfsprekend.
“Als je zelf niet in een rolstoel zit of met krukken loopt, dan heb je geen idee wat allemaal beperkingen kunnen zijn”, stelt Frans Duijts, ambassadeur van de Zonnebloem. “Je let er niet op en dat is heel logisch, want je hoeft er ook niet op te letten. Gedachteloos stap je van de straat op de stoep, neem je de trap of stap je over een hoge drempel. Dat zo’n stoepje, de trap, een drempel of zelfs een geparkeerde fiets aan een lantarenpaal op de stoep een vrijwel onneembare hindernis kan zijn, merk je pas als je zelf in een rolstoel zit of met krukken loopt. Of als je met iemand meegaat die niet of niet goed kan lopen. Dan wordt winkelen of in een restaurant naar het toilet gaan ineens een hele onderneming.”
A
ls Zonnebloemambassadeur bracht Frans een dag door in een rolstoel met een beperkingenpak. “Ik moet je eerlijk zeggen: ‘ik was gesloopt!’ Impulsief de deur uitstappen en denken ‘ik ga een dagje lekker shoppen’ is er niet bij. Dat maakt dat mensen soms besluiten dan maar thuis te blijven waardoor ze uiteindelijk in een isolement terechtkomen. Dat moet toch anders kunnen. Sterker nog, dat moet gewoon anders!” Onbeperkt Eropuit Nationale Vereniging de Zonnebloem wil zich met meer dan 33.000 vrijwilligers inzetten om Nederland beter toegankelijk te maken. Afgelopen zaterdag ontving Het Nationale Theater de toegankelijkheidsplaquette Onbeperkt Eropuit uit handen van Rick Brink, minister van gehandicaptenzaken. Mede mogelijk gemaakt door het VSBfonds werden vorig jaar verschillende locaties bezocht door ‘mystery guests’ van
de Zonnebloem zoals bijvoorbeeld de Koninklijke Schouwburg en Theater aan het Spui in Den Haag, beide locaties van Het Nationale Theater. Deze twee theaters kregen vervolgens een technische keuring. Daarnaast kreeg het personeel een workshop over hoe je het theaterbezoek voor iemand die in een rolstoel zit zo prettig mogelijk maakt. Voorwaarde van het VSBfonds voor deelname aan het project is dat de theaters daadwerkelijk aan de slag gaan met de adviezen uit het rapport. Zo paste Het Nationale Theater de bordjes in de lift aan, maakte drempels beter berijdbaar met een rolstoel en zorgde voor meer specifieke informatie op de website om een theaterbezoek goed voor te bereiden. Met het project ‘Onbeperkt Eropuit’ biedt Nationale Vereniging de Zonnebloem vrijetijdslocaties de mogelijkheid te laten testen of hun locatie goed toegankelijk is voor mensen met een lichamelijke beperking.
Een aantal van de Zonnebloem ‘mystery guests’ met minister Rick Brink tijdens de uitreiking van de Toegankelijkheidsplaquettes. Rechts (Tamara) Fotografie Eva Rietbergen
Saartje Oldenburg, initiatiefneemster van HNTonbeperkt, Christine Linzel van de Zonnebloem, Rick Brink, minister van gehandicaptenzaken en Willemijn Haasken, programmaleider HNTonbeperkt Fotografie Eva Rietbergen
Geen overbodige luxe “Zo’n test is doorgaans geen overbodige luxe”, weet ‘mystery guest’ Tamara van Laarhoven. “Tien jaar geleden kwam ik in een rolstoel terecht. Ik was toen 32. Voor die tijd vond ik een dagje of avondje uit gaan heel vanzelfsprekend. Nu is dat niet meer zo. Ik had er nooit bij stilgestaan hoe anders het is als je in een rolstoel zit. Naar het toilet gaan, een drankje van de balie pakken, pinnen bij een pinautomaat, dat is vaak al een hele onderneming.” Onderdeel van het project Onbeperkt Eropuit van de Zonnebloem is een workshop. Samen met toegankelijkheidsexpert Natalie de Neef van de Zonnebloem verzorgt Tamara de workshops aan de medewerkers van het theater. “Wie meedoet aan mijn workshop laat ik een paar uur in een rolstoel zitten zodat hij of zij zelf meemaakt hoe het is om minder mobiel te
zijn. Dat is vaak al een eyeopener. Veel bordjes en teksten zijn op zichthoogte voor mensen die staan. Zit je in een rolstoel dan zie je dat vaak niet. Het gebeurde mij eens dat ik voor een glazen wand stond met mijn rolstoel. Ik zag de witte letters op het glas niet. Mijn vriendin gelukkig wel”, vertelt Tamara. Willemijn Haasken, programmaleider van HNTonbeperkt, is zeer blij met de Zonnebloemplaquettes: “Ik ben heel trots dat wij als Het Nationale Theater deze plaquettes in ontvangst hebben mogen nemen. De rapporten van de Zonnebloem hebben ons veel waardevolle inzichten gegeven. Wij streven er naar voor iedere bezoeker toegankelijk te zijn, want iedereen moet kunnen genieten van theater. De plaquettes zien we als aanmoediging voor onze hele organisatie om alert te blijven en aanpassingen te blijven doen.”
MEDIAPLANET
4 PLANETHEALTH.NL XXXXXXXXXXX
Gezonder binnenklimaat door isolatie en ventilatie Een gezond binnenklimaat vereist een optimale balans tussen isolatie en ventilatie. Alleen dan is het mogelijk een woning gezonder, comfortabeler én energiezuiniger te maken. Door Petra Lageman
E
en vochtige omgeving, veroorzaakt door een gebrek aan of verkeerd toegepaste isolatie, is de perfecte voedingsbron voor schimmels en huisstofmijt. Zeker als er geen sprake is van goede ventilatie kunnen problemen snel verergeren. Dat geldt overigens niet alleen voor bestaande maar ook voor nieuwbouwwoningen. “Ik heb gesproken met iemand die nieuwbouwwoningen oplevert”, vertelt longarts dr. Jos Rooijackers, werkzaam bij het Nederland Kenniscentrum Arbeid en Longaandoeningen. “Vrijwel iedere nieuwbouwwoning is uitstekend geïsoleerd. Maar zolang de woningen nog niet zijn opgeleverd, worden ze niet geventileerd. Het resultaat is dat er vrijwel altijd sprake is van ernstige schimmelvorming. De woningen
“Een goed geïsoleerde en geventileerde woning is gezonder, comfortabeler en energiezuiniger”
“Schimmels en huisstofmijt kunnen grote gevolgen hebben voor de gezondheid”
moeten dan voor oplevering eerst worden gereinigd en behandeld.” Allergieën en longproblemen “Schimmels en huisstofmijt kunnen grote gevolgen hebben voor de gezondheid. Mensen kunnen last krijgen van hun luchtwegen. Ze kunnen bijvoorbeeld allergieën en longproblemen zoals astma en chronische bronchitis ontwikkelen.” Het is van groot belang dat gekozen wordt voor goede isolatie in combinatie met goede ventilatie. “Als je in een goed geïsoleerde woning niet goed ventileert, blijven schadelijke stoffen en dampen binnenshuis hangen. Zo zorgen ze voor een ongezond binnenklimaat.” Goed ventileren is een kwestie van gezond verstand gebruiken. Zet ’s nachts, ook als het koud is, het slaapkamerraam op een kiertje. Doe overdag de keukendeur een kwartiertje open, zodat er frisse lucht binnenkomt. Goede ventilatie zorgt dat vocht vermindert waardoor de lucht binnenshuis droger wordt. Woningeigenschappen en isolatie Wat een goede isolatie is, hangt mede af van de eigenschappen van de woning. Gaat het om een betonnen of een houten vloer? Hoe dik is de spouwmuur? Zijn de raamsponningen geschikt voor dubbel of zelfs driedubbelglas? Is het een
dr. Jos Rooijackers Longarts
etagewoning of een woning op de begane grond? Gaat het om een tussenwoning of een vrijstaande woning? Biedt het dak ruimte voor dakisolatie onder de dakpannen of aan de binnenkant van het dak? Afhankelijk van die eigenschappen kan vervolgens onder meer worden gekozen voor isolatieglas, spouwmuurisolatie, dakisolatie en vloerisolatie. Slecht isoleren Isoleren is niet simpelweg een willekeurig product aanbrengen. Stel bijvoorbeeld dat spouwmuurisolatie uitzakt omdat het verkeerde type is gebruikt, dan kan dat bestaande problemen zelfs verergeren doordat doorslag van vocht ontstaat. “Vraag
liefst advies aan een onafhankelijk specialist”, adviseert Rooijackers. “Weet wat je doet. Kies voor materialen die bewezen effectief zijn.” Gezondheidsaspect Belangrijk voor de isolatiekeuze is niet alleen de mogelijke energiebesparing en het grotere comfort. Er is ook sprake van een gezondheidsaspect. Tijdens de workshop Gezonde Energietransitie in de Gebouwde Omgeving, een initiatief van de Gezondheidsraad, werd onlangs gesteld dat een verkeerd of niet uitgevoerde isolatie tot gezondheidsklachten kan leiden. Wetenschappers stellen dat er bij woningen op de begane grond een verband is tussen hoge concentraties huisstofmijtallergeen in vloerbedekkingen en de afwezigheid van vloerisolatie. Een
goed uitgevoerde vloerisolatie, zeker op de begane grond, zal die hoge concentraties aanzienlijk verminderen. Wie gevoelig is voor huisstofmijt doet er overigens goed aan om behalve te kiezen voor de juiste vloerisolatie ook de vloerbedekking de deur uit te doen. Mensen met longaandoeningen hebben baat bij een gladde vloer die makkelijk te reinigen is. Gezonder, comfortabeler, energiezuiniger Niet geïsoleerde woningen zijn vaak kouder, vochtiger en vereisen meer energie om te verwarmen. Zeker op de begane grond kun je de kou voelen optrekken. Het gevolg hiervan is dat mensen de thermostaat een graadje hoger zetten. Erger dan het gevoel van kou en de benodigde energie om die te verdrijven, is het vochtprobleem. De lucht op thermostaathoogte 21 graden heeft doorgaans een relatieve vochtigheid van 50 procent. Op dat moment zal de relatieve vochtigheid in de aanwezige vloerbedekking rond de 67 procent bedragen. Dat is bij uitstek een vochtigheid waarbij huisstofmijt uitstekend gedijt. “Een goed geïsoleerde en geventileerde woning is gezonder, comfortabeler en energiezuiniger”, stelt Rooijackers. “Zeker als je die maatregelen ook nog combineert met het verwijderen van de vloerbedekking.”
PLANET
Warmere vloer, meer comfort en gezondere woning KLIMAATEFFICIĂ‹NT Alle broeikasgassen die wij nu nog uitstoten, dragen bij aan de versnelling van het broeikaseffect.
TONZON VLOERISOLATIE, ANDERE TECHNIEK, BETER ISOLEREND EFFECT Vloeren verliezen vrijwel alle warmte door uitstraling aan de onderkant. Andere soorten isolatie (zoals het in de nieuwbouw gebruikte EPS) beperken wel het warmteverlies door geleiding maar stralen de doorgelaten warmte aan de onderkant gewoon uit. Zo lekt 24 uur per dag warmte aan de onderkant weg, waardoor zelfs nieuwbouwwoningen met vloerverwarming nog niet echt energiezuinig zijn. Het unieke TONZON Thermoskussen reduceert deze warmtestraling trapsgewijs tot vrijwel nul. De vloer wordt sneller warm en de vloertemperatuur is hoger bij een lagere luchttemperatuur. Zo heeft u meer comfort met minder energieverbruik.
Daarom moeten we, als we energie willen besparen, ook gaan letten op de klimaat- en milieukosten die wij daarbij maken. De uitspraak dat alle isolatiematerialen goed zijn omdat ze alle energie besparen, is daarom niet juist. Soms duurt het jaren voordat alle energie is terugverdiend door de besparing op de CO2-uitstoot. Het TONZON Thermoskussen is de meest klimaat-efficiĂŤnte vloerisolatie
TONZON Vloerisolatie zorgt ook bij nieuwere woningen nog voor een stijging van het wooncomfort, een lagere gasrekening en minder vocht in huis.
ter wereld zo blijkt uit onderzoek van het NIBE. Omdat er bij de uitvoering geen vrachtwagens zijn betrokken, blijft de uitstoot van fijnstof en stikstof in de binnensteden beperkt.
SCHONE DROGERE KRUIPRUIMTE Het wonen boven een vochtig gat in de grond is niet prettig en soms ronduit ongezond. Door onderdruk wordt constant vochtige lucht uit de kruipruimte de woning ingezogen en dat vocht moet door ventilatie weer worden afgevoerd. Dit kost energie en daar willen we juist zo weinig mogelijk van gebruiken. TONZON Bodemfolie stopt de verdamping van vocht uit de bodem, remt het vrijkomen van schadelijk radongas en zorgt zo voor een schone, drogere kruipruimte. Dit is misschien wel de meest duurzame maatregel voor veel nederlandse woningen. In de gebruiksfase biedt het talloze voordelen waaronder energiebesparing. De TONZON Bodemfolie is volledig recyclebaar.
Thermoskussens
Bodemfolie
DUURZAME TIPS Tonzon HR-Radiatorfolie kan direct achterop de radiator worden geplakt zonder dat deze van de muur hoeft. Het doet zo onzichtbaar zijn werk. Voor meer informatie kijk op:
www.tonzon.nl of bel 053 - 433 23 91
MEDIAPLANET
6 PLANETHEALTH.NL
FOTO: LENY JANSEN
COLUMN
Cilly Dartell
Presentatrice FOTO: JAN COCHERET
Cilly Dartell leeft positief na longkanker Door Kees Vermeer
L
uister goed naar je lijf, en geef toe aan wat je voelt. Dat is de boodschap van presentatrice Cilly Dartell. In 2016 is zij succesvol behandeld wegens longkanker. “Het gaat gelukkig weer goed met me. Ik ben nog wel onder controle bij artsen en dat geeft me een veilig gevoel. Ik heb vroeger gerookt, heb de longziekte COPD en moet daardoor vaak hoesten. Toen ik hoorde dat ik longkanker had, drong dat niet meteen tot me door. Pas later ben ik gaan nadenken wat het voor mij betekende. Ik ben beter naar mijn lichaam gaan luisteren. Ik sport en loop nu vrij veel, minimaal een uur per dag. Ik train ook met apparaten en doe aan yoga, voor mijn algehele conditie. Maar er zijn ook perioden dat ik weinig energie heb en kortademig ben. Dan neem ik meer rust.”
“Ik probeer niet te veel stil te staan bij mijn ziekte” Halfjaarlijkse scan “Ik woon in Florida en ga steeds voor een halfjaarlijkse scan naar het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam. Daar ben ik voor mijn ziekte behandeld en ik vind dat een heel fijn ziekenhuis. Als er nu weer iets mis is, dan zijn ze er in ieder geval op tijd bij. Er is wel altijd de angst dat de ziekte terugkomt. Zeker als het iets minder goed gaat en ik meer klachten heb van mijn longen. Desondanks probeer ik dat gevoel van me af te zetten en niet te veel stil te staan bij mijn ziekte. Want het is iets wat achter mij ligt. Ik had het geluk dat ik een vorm van longkanker had die langzaam groeit.”
“Ik had het geluk dat ik een vorm van longkanker had die langzaam groeit” Positief in het leven “Ik heb mijn ziekte lang buiten de publiciteit gehouden. Want ik wil niet als patiënt gezien worden. Je krijgt dan een stempel en alle aandacht gaat naar de ziekte. Ik leef nu en geniet van elk moment! Ik probeer positief in het leven te staan en mijn longen zo veel mogelijk lucht te geven.”
(Over)leven met longkanker Ingrid van Berkel (61) heeft fase 4 longkanker, vergevorderde longkanker. Ze kreeg klap na klap te verduren maar zet door. “Ik wil léven en ben meer dan alleen patiënt.” Door Marjolein Straatman
Hoe ben je erachter gekomen dat je longkanker had? “Ik ben erg sportief, maar voelde me al een hele poos erg moe. Ik vermoedde dat ik overtraind was, maar wist ook dat ik onrustige baarmoedercellen had. Toch maar eens naar de arts. Uiteindelijk werd duidelijk dat ik weinig zuurstof in mijn longen had. Niet veel later kwam de diagnose. Longkanker. Een doodsklap. Het was 2010 en ik wilde net gaan trouwen. Het voelde alsof mijn leven in één klap weg was.” Hoe ging je om met het ziek zijn? “Een modus voor deze nieuwe situatie had ik nog niet. Ook was ik heel erg bang voor de operatie die nodig was om de tumor te verwijderen. Er was een fijne arts en gelukkig had ik steun van een specialistisch verpleegkundige aan wie ik alles kon vragen en met wie ik kon lachen en huilen. Wat ook hielp, waren de gesprekken die ik vroeger met een therapeut heb gehad. Door zelfkennis wist ik een handvat te vinden om rustiger te worden en de angst het hoofd te bieden. Ook zag ik in dat boos zijn niet zo veel zin heeft, net zomin als me afvragen waarom mij dit moest overkomen. Alleen liefde en verdriet tellen, weet ik nu, aan andere emoties heb je weinig. Op de allerslechtste momenten gaf ik mezelf vijftien minuten om te huilen.
“Het voelde alsof mijn leven in één klap weg was”
“Ik wilde léven in plaats van alleen maar overleven” Daarna parkeerde ik mijn emoties en ging ik verder. Ik wilde léven in plaats van alleen maar overleven. Niet alleen patiënt zijn, maar ook Ingrid.” Hoe deed je dat, jezelf blijven? “In de periode na de operatie was ik eigenlijk meer bezig met mijn lichaam en spierafbraak die me frustreerde dan met de kanker. Sport, en vooral schaatsen, is mijn lust en mijn leven. Dat wilde ik gauw weer oppakken. Achteraf gezien was het mijn redding dat ik een ondernemer was zonder arbeidsongeschiktheidsverzekering. Het gaf me een enorme kracht om weer aan het werk te gaan en ik herstelde snel. Jammer genoeg ben ik daarna weer ziek geworden. Eerst baarmoederhalskanker. Enkele jaren later was ook de longkanker terug, of beter gezegd: die was eigenlijk nooit verdwenen.” Hoe hield je je staande? “Je krijgt klap op klap. Het doel was: genezen. Daar hield ik me aan vast. Mentaal was ik op. Ik wilde weg, lekker ergens gaan fietsen. Gelukkig was mijn man zo lief om tweeënhalve maand onbetaald verlof op te nemen. Zodra het kon, gingen we op pad met de auto en onze fietsen richting de kust. Het was geweldig. ‘Volgend jaar ben ik er nog wel’ dacht ik. Voor de jaren daarna wist ik het niet zo zeker. Vanuit dat uitgangspunt ben ik alles
gaan doen wat ik wilde. Schaatsen op de Weissensee zoals ik vaker had gedaan, hoe zwak ik me ook voelde. Dat er sinds enkele jaren ook uitzaaiingen zijn, is natuurlijk erg verdrietig. Ziek zijn went nooit, maar er is ook verwerking. Bovendien ben ik een doorzetter. Ik heb immunotherapie gehad waarvan ik aanvankelijk een tijdje opknapte, en ik neem nu deel aan een experimentele studie in het UMCG. Ik wil graag iets doen met mijn patiëntervaring en ben daarom lid geworden van de patiëntenraad van Longkanker Nederland.” Wat raad je anderen met (vergevorderde) longkanker aan? “Praten met professionals is een goed idee. Het helpt je om met je ziekte om te gaan en om je behoeften te leren kennen en te uiten. Verder druk ik andere 50-plussers altijd op het hart om een poos verlof op te nemen en erop uit te gaan als het nog kan. Je denkt vaak dat je het daarvoor te druk hebt, maar het is zó belangrijk. Contact maken met de natuur is ook fijn. Tijdens een van mijn wandelingen keek ik een ree in de ogen, prachtig.” Wat is nu belangrijk voor jou? “Ik heb geen bucketlist en ben blij met mijn leven. Het klinkt gek, maar ik hoop tevreden dood te gaan. Na een periode waarin ik op mezelf was gericht worden anderen weer belangrijker. Ik hoop vooral dat ik niet eerder overlijd dan mijn vader en dat het goed gaat met mijn kinderen. Op dit moment ben ik weer op weg naar de Weissensee voor de beleving, en blij met elke kilometer op het ijs.”
Deze pagina is financieel mogelijk gemaakt door MSD
PLANETHEALTH.NL 7
FOTO: LENY JANSEN
FOTO: GETTY IMAGES
PLANETMEDIAPLANET
aatsen op aker had voelde. ren ook urlijk erg oit, maar dien ben munothevankelijk neem nu studie in doen met n daarom ntenraad
BIOMARKERS
Biomarkers zijn belangrijk! Ze kunnen artsen helpen bij:
or jou? n ben blij ek, maar gaan. Na ezelf was weer beat ik niet er en dat eren. er op weg beleving, het ijs.”
De behandeling van longkanker boekt winst, volgens longarts Hans Smit van ziekenhuis Rijnstate. Immunotherapie biedt betere vooruitzichten voor een deel van de patiënten. Door Marjolein Straatman
Het opsporen & de diagnose
Informatie van het ziektebeeld
et nker
ls is een et je ziekoeften te rder druk p het hart emen en g kan. Je or te druk rijk. Cons ook fijn. delingen achtig.”
Behandeling met vooruitzicht
Breder inzicht vooraf in welke behandeling mogelijk het beste is
Effect van behandeling op bepaalde kankersoorten
Klinische studies laten zien dat maar liefst 15 tot 25% van de patiënten met uitgezaaide longkanker na vijf jaar nog leeft dankzij immunotherapie. Nog niet zo lang geleden was dat maar drie procent. Sommige patiënten met uitgezaaide longkanker hoeven daardoor niet meer te starten met chemotherapie. Immunotherapie bij longkanker zorgt bij sommigen wel voor bijwerkingen die de arts scherp in de gaten moet houden zoals reumatische klachten, een verergering van psoriasis en bijvoorbeeld problemen met de longen, lever of darmen. De behandeling duurt lang; tot twee jaar. Daar staat tegenover dat veel patiënten immunotherapie goed verdragen. Ze voelen zich in het algemeen minder ziek en zijn fitter dan bijvoorbeeld vaak het geval is bij chemotherapie. Voor een groot deel van de patiënten is een verbetering van de kwaliteit van leven ook langduriger dan bij chemotherapie. De grootste winst is dat het erop lijkt dat immunotherapie in een flink aantal gevallen de levensduur van patiënten kan verlengen en dit is ontzettend waardevol. Nog vijf jaar aan iemands leven kunnen toevoegen is vaak ontzettend waardevol. Inmiddels passen we immunotherapie zo’n drie jaar toe in Nederland. Eerst mondjesmaat. Nu in de meerderheid van de ziekenhuizen.” (Andere) behandeling van longkanker “Immunotherapie is relatief nieuw. Er zijn natuurlijk ook andere behandelingen voor longkanker die al langer bestaan. We onderscheiden kleincellige en niet-kleincellige longkanker. Vijftien procent van de mensen met deze ziekte heeft de eerste vorm en de rest de tweede vorm. Ook het stadium is van belang. Soms bevindt de tumor zich alleen in de longen, maar er kan ook sprake zijn van uitzaaiingen elders in het lichaam. Afhankelijk van deze factoren valt de keuze op een type behandeling
dr. Hans Smit Longarts Ziekenhuis Rijnstate
“Biomarkers helpen de arts voorspellen in hoeverre een behandeling geschikt is en tot een gunstig resultaat kan leiden” of een combinatie van verschillende. Voor immunotherapie eventueel een optie is, zijn eerst de tumorgenen onderwerp van onderzoek. Daarmee zijn voor tien procent van de patiënten goede behandelopties te vinden, vaak met pillen. Dat noemen we doelgerichte therapie of personalised medicine. Andere therapieën zijn radiotherapie (bestraling) en chemotherapie. Bij kleine tumoren kan een operatie of precisiebestraling genezing brengen.” Werking immunotherapie “Patiënten die in aanmerking komen voor immunotherapie krijgen deze behandeling elke twee tot zes weken, afhankelijk van het medicijn. De behandeling helpt het afweersysteem om de tumor te vinden en te herkennen als een element dat er niet thuishoort. Hiermee ondersteunt deze het lichaam zelf om de tumor te bestrijden. De cellen die dit doen, specifieke soldaten noem ik ze wel eens, maakt het lichaam zelf aan dankzij de immunotherapie. Eenzelfde systeem
zie je overigens bij longontsteking. Daarbij maakt het lichaam ook cellen aan die de ontsteking te lijf gaan. Tumoren zijn heel slim en goed in staat om zichzelf onzichtbaar te maken. We hebben echter aanwijzingen dat het lichaam het trucje van immunotherapie na enige tijd doorheeft, en dat het lichaam het zelf overneemt en uit zichzelf reageert als er nieuwe tumoren bij komen. Immunotherapie is dan op de langere termijn vaak niet meer nodig omdat het lichaam zelf de uitzaaiingen de kop indrukt.” Voorspellen met biomarkers “Alleen patiënten die fit genoeg zijn met niet-kleincellige longkanker komen in aanmerking voor immunotherapie, dit is grofweg 30%. De andere 70% voor immunotherapie én chemotherapie. Die keuze wordt met een biomarker gemaakt. Biomarkers helpen de arts voorspellen in hoeverre een behandeling geschikt is en tot een gunstig resultaat kan leiden. Eiwitten kunnen de kans op werking van immunotherapie helpen voorspellen. PD-L1 of CTLA-4 zijn zulke eiwitten, die voor kunnen komen op de celwand van de tumor. We hopen er nog veel meer te ontdekken. Ze zorgen voor een enorme besparing in zowel tijd als geld en maken inzichtelijk welke therapieën hoogstwaarschijnlijk wél en niet aanslaan. Biomarkers voorkomen dus steeds vaker dat we kostbare tijd verdoen aan een behandeling die toch niet geschikt is voor een specifieke patiënt.” Kansen voor patiënten “De ontwikkelingen in de opsporing en behandeling van longkanker staan niet stil. Screening op longkanker komt eraan. CT-scans worden steeds goedkoper en het uitlezen van deze scans is steeds meer geautomatiseerd. Het zorgt ervoor dat er meer kansen zijn voor de groep longkankerpatiënten, met een betere kwaliteit van leven en meer goede levensjaren. Dat is duidelijk winst. Al is er altijd één ding wat nóg beter is tegen longkanker, beter dan welk medicijn we ook kennen: stoppen met roken.” NL-NON-00501
Stoppen met roken door lasertherapie In één keer van het roken af, dat is de kracht van lasertherapie. Prostop helpt met een éénmalige behandeling rokers voorgoed rookvrij te blijven. Nog meer bijkomende voordelen: ontwenningsverschijnselen worden geminimaliseerd en de behoefte aan een sigaret wordt weggenomen. Had u nog geen vestiging bij u in de buurt? Dan hebben we goed nieuws, tegenwoordig heeft iedereen wel een praktijk van Prostop in de buurt! Roken is zowel een lichamelijke als een geestelijke verslaving. Voor de lichamelijke afhankelijkheid van de sigaret blijkt lasertherapie een zeer geschikt hulpmiddel te zijn. Prostop werkt met een uitgebalanceerd behandelprotocol dat ontwikkeld is door een gespecialiseerd verslavingsarts. Nadat specifieke punten van het lichaam zijn behandeld met een pijnloze softlaser, neemt de lichamelijke drang naar nicotine af. Lasertherapie staat ook wel bekend als de meest moderne
vorm van acupunctuur: geen vervelende naalden, maar een kleine krachtige lichtstraal. Ook van ontwenningsverschijnselen is amper meer sprake. Let wel dat u zelf écht moet willen stoppen.
Waarom Prostop? Ruim 97% van uw voorgangers raadt Prostop aan. Dat is niet voor niks. Prostop is al meer dan 20 jaar dé specialist op het gebied van lasertherapie om te stoppen met roken. Ook werken zij uitsluitend met gediplomeerde therapeuten die aangesloten zijn bij erkende beroepsverenigingen. Prostop is zó overtuigd van haar behandelmethode dat iedere klant een garantie krijgt van maar liefst 6 maanden. Kortom, voelt u toch weer de behoefte om te gaan roken? Dan kunt u binnen een half jaar kosteloos een nieuwe afspraak inplannen. De éénmalige behandeling kost slechts 225 euro. Bent u aanvullend verzekerd voor alternatieve geneeswijzen? Dan wordt bij sommige verzekeraars een deel van de kosten vergoed. In de ruim 20 jaar dat Prostop actief is, heeft zij inmiddels 20 vestigingen
door het hele land geopend. Eén van de gespecialiseerde Prostop therapeuten helpt u graag van het roken af!
Voor meer informatie of een afspraak: 088 78 67 709 www.prostop.nl
Al 20 jaar dé stoppen met roken specialist
stichtingstopbewust.nl
STOPPEN MET ROKEN COACHING
Stoppen met roken? U staat er niet alleen voor
- Persoonlijke coaching
- Telefonische coaching - 3 maanden uw eigen coach - 7 contactmomenten - Vergoeding vanuit uw basisverzekering
- Telefonische coaching - Vergoeding vanuit uw basisverzekering
088 786 77 97 www.medipro.nl
binne
24 uur n
een c
oach
088 - 786 77 71
STOPPEN MET ROKEN QuitCare helpt jou een handje
- Stop zelf met roken
IN ÉÉN KEER STOPPEN MET ROKEN
- Zonder recept - Natuurlijke
20 JAAR ERVARING
bestanddelen - Gratis verzending
SLECHTS € 225,-
- Pakket € 149,-
info 088 - 7867721
www.quitcare.nl
088 78 67 709
www.PROSTOP.nl