De modelbouwer 08 2016 by Media Primair

De Modelbouwer

Model

NUMMER 8 • 2016

€ 5,95

H E T M A GA Z I N E V O OR D E M OD E L BOU W • W W W. M ODELB OUWER S. NL

Veerpont “Vogelvlucht” Een oeverloos mooi model

British Army Leyland-DAF met afzet container

NS 6400 Een 5” goederen- en rangeerlocomotief

3D printen met photoshop Van kleurplaat tot geprint ornament

NVM

Uw favoriete model bouwen vanaf tekening? Kijk voor meer informatie op:

THE BIGGEST NAME IN RC RACING

MODELBOUW - MODELISME - MODELLBAU

RIJKSWEG 68

(heer/gronsveld)

6228 XZ MAASTRICHT

Tel. 043-3613334

WWW.SHAMROCK-MAASTRICHT.NL

[1] Voor de beginnende modelvlieger

Kunststof Profielen & Platen

Geschikt voor o.a. Schaalmodelbouw Modelbouwspoor Maquettebouw

Het ‘Basisboek voor de beginnende modelvlieger’ is bedoeld om de (startende) modelbouwer en -vlieger inzicht te geven in de fascinerende modelvlieghobby en gaat in op alle facetten van het bouwen en vliegen met modelvliegtuigen, waaronder de aerodynamica en krachten die op het toestel inwerken, de verschillende aandrijf- en besturingstechnieken, te gebruiken zenders, toegepaste materialen, allereerste vlucht-handelingen en het herkennen en verhelpen van storingen.

[2] Vliegen met Elektromodellen

Het boek ‘Vliegen met elektromodellen’ geeft een volledig inzicht in het vliegen met elektromotor aangedreven vliegtuigmodellen, een tak in het modelvliegen welke vóóral de laatste decade een enorme opmars heeft gemaakt door de beschikbaarheid van krachtige borstel-loze motoren, moderne regelaars en de uiterst krachtige LiPo accu’s die het tegenwoordig mogelijk maken dat een elektromotor aangedreven vliegtuigmodel beslist niet hoeft onder te doen voor een brandstofmotor aangedreven toestel.

[3] Vliegen met modelzwevers

Download onze catalogus op

www.maquett.nl MAQUETT • Schepenveld 18 NL-3891 ZK Zeewolde • The Netherlands

De doelgroep van het boek ‘Vliegen met modelzwevers’ is die modelvlieger die liever de natuur zijn model laat aandrijven, namelijk bij het modelzweven. Dit boek geeft een uitgebreide uitleg over het hoe en waarom een modelzwever vliegt, aangevuld met nuttige informatie over aerodynamica, krachtenspel, de besturing en zender, keuze van het model en een beknopte uitleg over elektromotor aandrijvingen. De boeken zijn samengesteld door Media Primair Uitgeverij B.V. in samenwerking met auteur Jan J. Melchior.

RADIO

CONTROL

MODELVLIEGEN

Verkrijgbaar via de webshop: www.lanasta.com

Model

In dit nummer: Gerrit Volgers

Modelbouw(-er)

2.0

Menige vaste lezer van De Modelbouwer zal dit tijdschrift met gemengde gevoelens doornemen. De inhoud van dit nummer is namelijk voor een groot deel gericht op het maken van werkstukken met CNC machines zoals laserstraalsnijder en 3D printers. Alsof dat al niet erg genoeg is komt ook het gebruik van moderne communicatiemiddelen als app voor een I-pad of tablet aan de orde. De overweging om dit nummer te wijden aan bovengenoemde onderwerpen is simpel: De Modelbouwer bestaat binnenkort 80(!) jaar en als het aan de NVM ligt willen we de 100 vol maken…. Maar om dat te realiseren zullen we lezers moeten hebben die nog geïnteresseerd zijn in het maken van modellen. En dat zullen dan (een enkele uitgezonderd) niet de NVM leden van dit moment zijn, maar een volgende generatie. En die groeit op met de mogelijkheden van nu en die van de (nabije) toekomst. Maar ook de oudere generatie komt, zij het aarzelend, tot de conclusie dat CNC wel erg interessant is, maar niet weet hoe daarmee om te gaan. Dit nummer gaat uitgebreid in op de mogelijkheden, maar ook de beperkingen van deze nieuwe technieken. Bepalend is dat nu niet meer de bewerking maatgevend is voor een goed eindresultaat, maar de voorbereiding: de kwaliteit van het ontwerp. Daarvoor bestaan veel programma’s, maar is door de bomen het bos vaak niet meer te ontdekken. Aan de hand van voorbeelden wordt aangegeven hoe (ook met relatief bescheiden middelen) een bruikbaar ontwerp kan worden gemaakt dat daarna kan worden gerealiseerd met moderne productiemiddelen. Toch wordt ook in dit nummer het klassieke handwerk niet vergeten. De bouw van een grote truck, een stoommachine en twee locomotieven biedt inspiratie en kennis voor de bouwers van metalen (functionerende) modellen. Scheepsmodelbouwers komen aan hun trekken met een uitgebreide beschrijving van de bouw van een veerpont en een historisch zeilschip. En de modelspoor liefhebbers kunnen weer een railkraan aan hun verzameling toevoegen. Ik wens u met bovenstaande toelichting veel leesplezier. O ja, mocht u willen bijdragen aan de levensduurverlenging van de NVM, lees dan ook de column van het bestuur…. Aan deze uitgave werkten mee:

Gerrit Volgers, Danny Mulders, Ron van Leeuwen, John Engelen, Frans Kamman, Rob Mooij, Tony Barron, Hans Papenhuijzen, Willem van der Veer, Pieter van Werkhoven, Hans van de Burgt Jan Bouwman, Henk Veldhuizen, Ger Pieterse, Frits Sijbel, Hessel Hemstra, Robert Schotman

3D printen met Photoshop Van kleurplaat tot geprint ornament

Veerpont “Vogelvlucht” Een oeverloos mooi model

Boekbespreking Scheepshistorie, deel 21

Dapol railkraan in H0 In de serie “railkranen”: nummer 4...

British Army Leyland-DAF met afzet container RC model in schaal 1:8

Digitale uitlezing op een achternamiddag…

NS 6300 stoomlocomotief Beschrijving van de bouw Spoor 1 (deel 4)

3D printen zonder tekenen

De bouw van een Fluitschip

Printplaat anders gebruikt…

Onshape, gratis ontwerptool voor modelbouwers

NS 6400 Een 5” goederen- en rangeerlocomotief

Bouwproces stoomheimachine Paula

DAF 1500 vooras uit de 3D printer Ervaringen met de nieuwe Dremel printer

Digitale uitlezing op draaibank met een tablet

High Tech Modelbouw Serieproductie van opleggers in 1:24

Vaste Rubrieken Nieuws uit het tekeningenarchief Column Voor uw agenda Adressen van aangesloten verenigingen Colofon

58 60 61 62 63

IN DE VOLGENDE MODELBOUWER: Gebruik van ViaCad als ontwerp tool Bouw Zeven Provinciën Bataviawerf RC Vrachtwagen 1:15 met afzetlaadbak

De volgende ‘Modelbouwer’ wordt omstreeks 13 oktober 2016 verzonden. Dit blad verschijnt 10 keer per jaar.

NVM

De Modelbouwer • nr 8 - 2016 - 3

3D printen

Danny Mulders

met Photoshop

Van kleurplaat tot geprint ornament De techniek staat niet stil en dat is in het dagelijks leven overal aan te merken, dus ook bij onze hobby. Modelbouw is van oudsher een hobby waar veel handwerk en vakmanschap aan te pas komt, maar zelfs bij een dergelijk oud ambacht kan de moderne techniek een handje helpen. Waar in het verleden ornamenten voor modelschepen met de hand gemaakt moesten worden, bestaat nu de mogelijkheid om met behulp van 3D-printen een veel preciezer resultaat neer te zetten. Dit is niet alleen een optie bij scratchbuilding, maar ook bijvoorbeeld wanneer men een bestaande kit wil voorzien van net wat meer detail.

Een goed voorbeeld hiervan is het 1:72 houten schaalmodel van de VOCBatavia welke wordt uitgebracht door Kolderstok Models. (red.: zie artikel “Batavia, de bouw van een bouwdoos in De Modelbouwer 2015-10) Dit is een zeer mooie bouwdoos, maar in de eerste productieruns waren de meegeleverde ornamenten in verhouding met de rest van het model wat minder mooi afgewerkt. Deze ornamenten waren oorspronkelijk handgemaakt, waarna er uit resin kopieën van werden gemaakt, welke werden meegeleverd in de kits. In overleg met de fabrikant zijn de originele bouwtekeningen bij hoge uitzondering ter beschikking gesteld om hier gedetailleerde 3d-geprinte versies van te maken. Als dank hiervoor kreeg de fabrikant weer een aantal geprinte ornamenten toegestuurd om mallen van te trekken, zodat in alle nieuwe dozen

1. Een deel van de gebruikte bouwtekening.

4 - De Modelbouwer • nr 8 - 2016

de ornamenten van hetzelfde niveau zouden zijn als de rest van de kit.

Printen met Photoshop In tegenstelling tot wat veel mensen denken is het voor het maken van dit soort ornamenten voor op de scheepsspiegel niet nodig om een 3D-tekenprogramma te beheersen, een fotobewerkingsprogramma zoals Photoshop volstaat. Dit omdat het tegenwoordig mogelijk is om bij bedrijven zoals Shapeways een simpele afbeelding aan te leveren die vervolgens omgezet wordt in een digitaal 3D-model, en vervolgens in een fysiek geprint model. Voorwaarde is hier wel dat het ornament plat is. Een wapenschild is bijvoorbeeld geen probleem, maar een volledig boegbeeld behoort niet tot de mogelijkheden. De techniek hierachter lijkt vrij complex, maar is in de praktijk enorm simpel. Waar het op neerkomt is dat men een tekening - bij voorkeur de originele bouwtekening - in gaat vullen met grijstinten, alsof het een kleurplaat betreft. De tekening kan vervolgens geupload worden op de website van Shapeways, waarbij onder andere aangegeven kan worden hoe dik het model moet zijn, hoe breed, en of het model dubbelzijdig geprint moet worden of op één enkel vlak waarbij de achterkant plat blijft. Het tooltje wat hiervoor gebruikt wordt is eigenlijk bedoeld om op een eenvoudige manier sieraden of sleutelhangers te maken, maar is ook zeer geschikt voor modelbouwdoeleinden.

De werkwijze Het belangrijkste is om een goede basistekening te hebben om vanaf daar verder te werken. Zoals eerder vermeld heeft het de voorkeur om een originele bouwtekening in te scannen. Bij scratchbuilding zal men eerst zelf een 1:1 lijntekening van het te maken voorwerp moeten maken. (Afb. 1) Vervolgens moet het model omgezet worden in verschillende lagen. Dit maakt het een stuk makkelijker om de verschillende segmenten van een model te voorzien van de juiste diepte, en maakt het ook eenvoudiger om randjes in te kleuren zonder hierbij over andere segmenten heen te werken. Wanneer de tekening is omgezet in verschillende lagen kan men beginnen het model laagje voor laagje, van achter naar voren in te kleuren. Het is belangrijk hier enkele zaken in het achterhoofd te houden. Zo kan er enkel gebruik gemaakt worden van zwart, wit, en alle grijstinten die daar tussenin zitten. Deze tinten hebben een belangrijke betekenis, zij bepalen namelijk de dikte die het model op die plek gaat hebben. Bij puur zwart zal het model op volle dikte geprint worden, bij

puur wit zal er geen materiaal afgezet worden op die plek en er dus een gat in het model zitten. De grijstinten zitten daar ergens tussenin, waarbij lichtgrijs een dunnere plek oplevert, en donkergrijs een dikkere plek. Primaire kleuren worden niet correct omgezet door de Shapeways site en kunnen dus ook niet gebruikt worden. Er zijn in totaal 256 verschillende tinten te selecteren, hiervoor worden cijferwaarden gebruikt. Waarde 0 geeft zwart, en waarde 256 geeft wit. Alle waarden hier tussenin zijn grijs, waarbij lagere waarden dus donkerder zijn dan hogere waarden. Om er achter te komen welke waarde het best gebruikt kan worden voor een gewenste dikte hoeft men simpelweg de totale dikte van het model door 256 te delen, en vervolgens het getal wat daaruit komt te vermenigvuldigen met de gewenste dikte. Op onderstaande afbeelding staan alle afbeeldingen zoals ze geupload worden op de site. Deze zijn dus al door de gebruiker voorzien van grijstinten. Wat opvalt is dat de originele zwarte lijnen volledig bedekt, danwel verhuld, zijn door de grijstinten. Dit is zeer

belangrijk, want als de zwarte lijnen er nog zouden staan zouden deze allemaal op maximale dikte geprint worden. (Afb. 2). Belangrijk om te vermelden is dat iedere afbeelding afzonderlijk geupload moet worden, bij meerdere losse objecten op één afbeelding zal er maar een enkel object worden omgezet. De exacte locatie waar de tekeningen geupload dienen te worden staat in afbeelding 3, de site betreft www. shapeways.com. Eerst dient men de muis te plaatsen boven het kopje MAKE, en daarna dient men te klikken op de link Pendant Creator. In principe zijn de Pendant Creator en de Keychain Creator precies hetzelfde programma, het enige verschil is de optie om automatisch een kettingringetje of een ring voor een sleutelhanger toe te laten voegen, een functie die niet gebruikt wordt voor het maken van de scheepsornamenten. (Afb. 3) Vervolgens komt men uit op onderstaande pagina. Er staat al een voorbeeldmodelletje op welke door Shapeways zelf is omgezet vanuit een voorbeeldplaatje aan de bovenzijde van de pagina. (Fig. 4)

4 2

De Modelbouwer • nr 8 - 2016 - 5

Er zijn verschillende opties die allen even belangrijk zijn. Het is sowieso raadzaam om zelf even te experimenteren met alle opties om te zien wat ze doen. In het kort een kleine uitleg van de functies: • Size: Dit bepaalt de lengte van het langste vlak van de tekening. Het maakt niet uit of de tekening op het verticale of het horizontale vlak het langst is, deze maat wordt altijd berekend vanaf het vlak van de tekening welke op dat moment het langst is. • Thickness: Dit bepaalt de dikte van het model. Dit wordt altijd gezien vanaf een zwart vlak. Heeft het geuploade model geen zwarte pixels maar enkel grijze, dan zal het hoogste punt op het model dus minder dik zijn dan de aangegeven maat. • Add a backing: Deze functie voegt een rechthoekig vlak toe aan de achterzijde van het model. Dit biedt de mogelijkheid tot het maken van een plug waar vervolgens gietmallen van getrokken kunnen worden. Let er echter wel op dat dit het model aanzienlijk duurder kan maken. • Flat or Mirrored Back: Een flat back zorgt dat het patroon van het model maar op één zijde wordt afgedrukt waarbij de achterkant plat blijft, een mirrored back spiegelt het patroon naar de andere zijde waardoor het model aan beide zijden symmetrisch is. • Softness of Detail: Dit rondt alle scherpe randjes wat meer af. Deze functie heeft weinig nut voor onze toepassing. • +Add a loop for a chain: Deze functie wordt gebruikt indien het model gedragen gaat worden als ketting, voor onze toepassing heeft dit dus geen nut. Onderstaand een voorbeeld van een tekening zoals hij wordt aangeleverd aan Shapeways, en hoe het model er vervolgens uit komt te zien nadat het automatisch in 3D is omgezet. Te zien is hoe de donkerdere plekken van de ingekleurde tekening ook dikker zijn op het uiteindelijke 3D-model. (Afb . 5 en 6). Goed te zien is dat er amper “harde” vlakken in de ingekleurde tekening zitten. Kleurverlopen zijn vrij subtiel zodat er mooie rondingen in de diepte-as zitten. De donkere schaduw in het midden levert een lichte bolling op in het 3D model. Een solide kleur in plaats van een verloop levert een strak vlak op in plaats van een bolling. Dit is te zien

6 - De Modelbouwer • nr 8 - 2016

aan de opstaande randjes welke op de tekening uit één kleurtint bestaan en op het model volledig op dezelfde diepte zitten. Afbeelding 7 en 8 laten een tweede voorbeeld zien waar wat meer strakke vlakken in zitten, en ook enkele witte vlakken welke op het model dus openingen opleveren.

Zeker in het begin zal het wat lastig blijken om de juiste tint te gebruiken. Kleine tintverschillen kunnen al een flink dikteverschil opleveren en dus moet er voorzichtig omgesprongen worden met de brush-tool. Na elke paar wijzigingen is het slim om de tekening opnieuw te uploaden naar de Shapeways site zodat meteen zichtbaar is of de aangebrachte wijzigingen ook het gewenste resultaat opleveren. Zolang er niet geklikt wordt op <Create my Pendant> wordt het model nog niet toegevoegd aan het gebruikersaccount en kan het dus nog oneindig worden aangepast. Een tekortkoming van de site is dat een afbeelding met exact dezelfde naam niet twee keer achter elkaar omgezet kan worden zonder de pagina te verversen, zelfs als de tweede afbeelding verschilt van de eerste. Het is raadzaam om dan ook altijd twee versies van de afbeelding te hebben en elke nieuwe wijziging op te slaan onder de naam die niet op dat moment open staat op de Shapeways site. Dit maakt het ook makkelijker om een fout te herstellen, aangezien de oude versie altijd nog beschikbaar is om op terug te vallen.

Het printen Als het model volledig naar wens is kan er geklikt worden op <Create my Pendant>. Dit slaat het model op, waarna het beschikbaar is vanuit de gebruikersaccount. Hier kan men allerlei materialen kiezen waarin het model eventueel geprint kan worden. Elk materiaal heeft zijn eigen kwaliteiten en eigenschappen, en niet elk model kan in elk materiaal geprint worden.De twee voornaamste materialen waarin ornamenten voor modellen geprint kunnen worden zijn Frosted Ultra Detail, en Frosted Extreme Detail. Dit zijn resin-materialen welke een zeer hoge resolutie hebben en dus een enorme hoeveelheid detail kunnen laten zien. Het nadeel van objecten door een externe partij laten maken is dat er altijd kosten aan verbonden zijn. Als er slim wordt omgesprongen met de ontwerpen kunnen deze echter reuze meevallen. Voor de Frosted Detail materialen is er per object altijd een starttarief van $5.00, ongeacht de grootte van het object. Het kan dus slim zijn om sommige kleinere objecten aan elkaar vast te tekenen met verbindingslijntjes, zodat deze als ĂŠĂŠn enkel object geprint kunnen worden. Dit kan voor 5 kleinere objecten al gauw $20.00 besparen! Bovenop dit starttarief komen er ook nog kosten voor de hoeveelheid verbruikt materiaal. Voor Ultra Detail is dit $3.49 per kubieke centimeter, en voor Extreme Detail is dit $5.99 per kubieke centimeter.

Goed te zien is hoe gedetailleerd de modellen geprint kunnen worden, en hoe goed ze er uit zien als ze uiteindelijk geschilderd en gemonteerd zijn op het scheepsmodel. (Afb 9, 10 en 11) In de basis is dit de manier waarop men op eenvoudige wijze met moderne technieken zeer mooie ornamenten kan maken voor scheepsmodellen. In theorie zou men nog uren door kunnen schrijven over alle mogelijkheden en beperkingen van deze techniek, maar onderdeel van de hobby is ook het zelf ontdekken hoe om te gaan met nieuwe technieken, en zelf uit te vinden wat men het prettigst vind werken. Hopelijk zal deze techniek in de toekomst een hoop modellen kunnen voorzien van schitterende ornamenten!

De Modelbouwer â&#x20AC;˘ nr 8 - 2016 - 7

Veerpont “Vogelvlucht”

Ron van Leeuwen John Engelen

Een oeverloos mooi model

Nederland is een waterrijk land vol sloten, plassen en rivieren, dat is een waarheid als een koe. Om van de ene kant naar de andere kant te kunnen gaan zijn tal van bruggen, tunnels en ook vaartuigen gebouwd. Vooral de rivier de Maas kent vele veerponten waaronder het fietsveer “Vogelvlucht” welke wordt geëxploiteerd door rederij Fransbergen uit Maasbracht.

Modelbouwer John Engelen uit het Limburgse Tegelen zag tijdens een wandeling het pontje met deze welsprekende naam haar vaarten afwerken van de ene naar de andere oever tussen de gemeentes Rijkel

8 - De Modelbouwer • nr 8 - 2016

(gemeente Beesel) en Neer. Deze zogenaamde koplader werd gebouwd en te water gelaten in 2002. Het vaartuig meet 12 bij 4 meter en heeft een diepgang van 0,8 meter. Met een 86 PK scheepsdiesel als aandrijving worden de oevers van de plaatsjes overbrugd. (afb. 1) Tijdens de overtocht raakte John in gesprek met de kapitein en bij het horen van het idee om er een model van te maken vond de schipper het wel leuk als het pontje op schaal werd nagebouwd. Gewapend met fototoestel, papier en pen heeft John zoveel mogelijk aantekeningen en afbeeldingen gemaakt. Om echter

alles onder de waterlijn in beeld te krijgen moest John in contact treden toenmalige eigenaar en opdrachtgever. Bij navraag bleek deze in Duitsland te wonen. Hij bleek de nodige afbeeldingen en verhalen te hebben, maar geen tekeningen. Dus op naar de werf “’t Oude Maasje” in Waspik waar de pont gebouwd was. Zij hadden weliswaar tekeningen maar niet zodanig van de onderzijde welke bruikbaar waren voor modelbouw. Gelukkig bleek de eigenaar tijdens de tewaterlating in 2002 over voldoende fotomateriaal te beschikken om zodoende zelf de tekeningen te kunnen maken en die geschikt waren voor modelbouw. (afb. 2,3 en 4)

3 (Deze tekeningen zijn onder nummer 10.15.075. verkrijgbaar bij het TA) John heeft gekozen voor een schaal van 1:20, waardoor de afmetingen ca. 60 x 20 cm zouden worden. Al snel bleek dat het veerpont licht gebouwd moest worden omdat het dek vrij dicht op het wateroppervlak ligt. Dus werd de romp uitgevoerd in polyester. Dan heb je geen spanten nodig en dat spaart weer gewicht. Nadeel is dan wel dat deze met een negatieve mal moet worden gemaakt. Deze werd gemaakt van hout

4 omdat de romp vrij rechthoekig is. Na gereedkomen van de mal, werd door clubmaat Henk Muijsers de eerste romp vervaardigd uit polyester. Het gewicht kwam uit op 220 gram. (afb. 5 en 6) Over het gehele dek van de pont is tranenplaat aangebracht. Voor het model hebben we er drie nodig van 290 x 175 mm. Als je dan toch met polyester aan de gang bent voor het maken van de romp, kun je ook gelijktijdig tranenplaat maken. Van een bestaande kunststof tranenplaat werd eerst weer een negatief gemaakt. Van dit negatief kun je diverse tranenplaten maken van 0.5 mm dik. Deze platen zijn zeer plooibaar en goed te verwerken. (afb. 7) Na de schroefas en de schroef te hebben aangeschaft, maakte John de hak en het roer. Als materiaal voor de hak werd kunststof blokmateriaal gekozen dat werd verstevigd met een mengsel van fijn gemalen metaal. Het

profiel werd aan de onderzijde van de romp op het materiaal aangebracht, inclusief de twee nokken die in de uitsparing van de romp passen. Na het uitzagen van de hak kun je deze in de uitsparing van de romp zetten, waardoor de plaats bepaald is en je makkelijker kunt werken. (afb. 8) Nadat de hak is vormgegeven en afgewerkt werd een mal gemaakt en de hak gefixeerd met vier pennetjes. Deze mal dient om de schroefas te justeren, zowel in de lengte als in de dikte. (de hak is dunner dan de as). Vervolgens kun je de ruimte voor de schroefkoker er tussen uitzagen en het geheel verlijmen. Na droging van de lijm aan de twee zijkanten van de hak de nokken aangebracht waar de warmtewisselaar van de motorkoeling in is ondergebracht. Het roer is samengesteld uit kunststof blokmateriaal met een boven en onderzijde van plaatmateriaal van 0,5 mm dik. (afb. 9 en 10)

De Modelbouwer â&#x20AC;˘ nr 8 - 2016 - 9

13 John heeft in de scharnierbuis twee veren geplaatst, waardoor je door indrukken op de kopse kant van de scharniernokken de klep kan verwijderen. (Net als bij het vervangen van een horlogebandje). De klep omhoog bewegen gebeurt door een veer. De beweging omlaag geschiedt d.m.v. een kabel die via een servo onder de kajuit wordt bediend.Deze kabel loopt in een messing buisje naar het voorschip.(Bowdenkabel principe, afb. 13) 12 De klep aan de voorzijde van de pont is ook weer aan de bovenzijde voorzien van tranenplaat. Aan de onderzijde zijn verstevigingsribben aangebracht. Het gedeelte waar later het mechanisme in- en aankomt om het draaibaar te maken, is van messing vervaardigd. De klep is aan de kopse kant bevestigd met twee scharnierpunten aan de romp. Er zijn meerdere manieren om de klep te laten bewegen, maar John wilde geen concessies doen aan het uiterlijk t.o.v. het origineel. Bovendien moest de klep demontabel zijn. (afb. 11 en 12)

10 - De Modelbouwer • nr 8 - 2016

Aan de zijkanten van de pont staat de reling. In deze reling zitten 21 zogenaamde scepters. Om alle te boren gaten op dezelfde afstand te krijgen, was het noodzakelijk een boormal aan te maken. Daarvoor heeft John in een stuk metaal de benodigde gaten geboord en vervolgens, links en rechts met secondelijm een stuk ABS strips vastgezet, qua afstand gelijk aan de diameter van de messing buis. Nu kon de messing

buis tussen de twee ABS delen gelegd worden en het boren kon beginnen. (afb. 14) In totaal 84 gaatjes! Aan de kant van de klep werd begonnen met het aanbrengen van de reling. Over een bepaalde lengte is aan de onderzijde van de railing een schutbord aangebracht. Tegen dit schutbord zijn op diverse plaatsen verdikkingen geplaatst met hierop de later geplaatste bolders (afb. 15) Op de pont staat aan de voorkant aan beide zijden een ontluchtingspijp. Om deze op te bouwen door rond ABS materiaal aan elkaar te lijmen, is een heel gefriemel. Solderen werd er niet beter op. John besloot het daarom uit één stuk ABS te maken van 4 mm dik. Na het aftekenen eerst de buitenzijde op maat gemaakte en vervolgens de binnenzijde. Daarna werden de twee

zijn onderling verschillend. Eerst werden buigmallen gemaakt waarmee je de buis aan de buitenzijde kan buigen en op maat maken. (afb. 19) 16

17 delen gescheiden en op maat gemaakt. (afb. 16 en 17) Op het verlaagd achterdek is eveneens een reling aangebracht met tussen de scepters metalen schotten. Aangezien het dek op die plaats vrijwel gelijk ligt met het wateroppervlak, was het groen uitgeslagen en vaak glibberig. Omdat het bij werkzaamheden kan leiden tot gevaarlijke situaties, heeft men om veiligheidsredenen na de bouw van het pont in een later stadium hier alsnog een reling aangebracht. Deze scepters zijn voorzien van bevestigingsstrippen, waar de tussenliggende platen aan vast gemaakt worden. (afb. 18) Aan de voor-, achter- en stuurboordzijde van de kajuit zijn in totaal vier poortjes aangebracht. Het poortje aan de achterzijde van het pont is aangebracht om op het verlaagde achterdek te komen en het poortje tegen de kajuit heeft als functie dat gebruikers van het pont niet via de zijkant van de kajuit op het achterdek kunnen komen. De werkzaamheden zijn in beginsel gelijk. Alleen de afmetingen

Op de pont zijn zes reddingsboeien aangebracht. Als uitgangsmateriaal is ABS plaat gebruikt van 3 en 2 mm dik. Na de beide helften afgetekend en uitgezaagd te hebben werden centreer pennen aangebracht en de binnen en buitenzijde op maat gedraaid. De beide delen werden vervolgens weer uit elkaar gehaald en aan een helft de vier platte zijde aangebracht en afgerond op de draaibank. Vervolgens de vier kleine nokken waar de touw doorheen komt tegen de platte zijde aangebracht. Met een mal de kleine gaatjes geboord in de nokjes. (afb. 21) De kajuit en -vloer zijn verhoogd aangebracht, met

19 Daarna worden de twee horizontale buizen geplaatst. Vervolgens komen de scharnieren en de sluitingen aan de beurt. Bij de twee toegangspoortjes aan de voorzijde van het pont zijn ze anders van vorm. Dit is nodig omdat die tegen een paal bevestigd zijn waardoor ze om het breedste punt van de paal heen moeten draaien. (afb. 20) 21

aan bakboordzijde de toegangsdeur. Aan de voorzijde zijn opbergruimtes voorzien en aan de achterzijde is de deur naar de machinekamer. Omdat het pont weinig diepgang heeft en er dus ook weinig inwendige ruimte overblijft bij het model, is er maar één plek over om alle elektronica etc. aan te brengen en dat is onder de kajuit. Om later overal nog goed bij te kunnen is daarom de kajuit demontabel aangebracht. De wanden zijn gemaakt van 1 mm dikke ABS plaat en deze voorzien van de zeven raamopeningen. Bij vier ramen is het glas gevat in rubber en de overige ramen zijn uit aluminium en kunnen schuiven en kiepen. De bovenste plaat van het dak is gemaakt van een halve mm dikke messing plaat en is demontabel. Het van profiel voorziene dakdeel en messing dakplaat zijn met epoxyhars aan elkaar gelijmd. De binnenzijde van de kajuit is rondom met hout afgetimmerd. Achter deze wanden is de bekabeling van de verlichting aangebracht. De binnenwanden zijn gemaakt van 1 mm dik kunststof plaat en beplakt met een laagje triplex van een halve mm dik, op kleur gebracht met waterbeits en het geheel uiteindelijk afgelakt met een matte kleurloze vernis.

De Modelbouwer • nr 8 - 2016 - 11

23 Boven op het dak zijn daarna een beugel met daarop de oranje zwaailamp, een rode rondom schijnende lamp, de signaalhoorn en helemaal rechts de gele ruit aangebracht. In het midden aan de achterzijde is een mast aangebracht met in de top een antenne en daaronder twee verlichtingsarmaturen als onderdeel van de vaarverlichting. (afb. 22 en 23) De loopplank is bevestigd aan stuurboordzijde tegen de railing. Deze loopplank is in werkelijkheid uitgevoerd in aluminium. Maar bij het model is hij gemaakt van messing strekmetaal waarop aan de buitenkanten een strip van 2 x 2 mm werd gesoldeerd. Daarna werden 12 strippen van 1 x 1 mm aan de onderzijde aangebracht en vast gesoldeerd. Om ten slotte de scharnierpunten en de gaten voor de bevestiging aan te brengen. Als afwerking is het geheel afgelakt in een aluminium kleur. (afb. 24) Tegen de voorzijde van de kajuit is op een van hout vervaardigde snoek de naam “Vogelvlucht” aangebracht. Deze naam is door de opdrachtgever aan de pont gegeven doordat de pont in een rechte lijn van de ene naar de andere oever

12 - De Modelbouwer • nr 8 - 2016

25 voer. Volgens zijn zeggen de kortste weg. Vandaar de naam Vogelvlucht. Het naambord is gemodelleerd uit een stukje kunststof blokmateriaal, vervolgens gelakt en met een tekenpen voorzien van de naam. (afb. 25) Aan bakboordzijde zijn drie reddingsmatten aangebracht, geplaatst in een soort hekwerk. De matten zijn rondom voorzien van touwen. Deze matten zijn ook weer gemaakt van een kunststof blokmateriaal. Na te zijn afgelakt, zijn ze aan de buitenzijde voorzien van touwen en bevestigd aan de reling. Om de bemanning tijdens hun werkzaamheden en de passagiers tijdens de overtocht niet bloot te stellen aan de weersomstandigheden, is de

pont voorzien van een overkapping. Deze staat op zes palen en rust tevens op het dak van de kajuit. De bovenzijde van de overkapping is voorzien van een buizenstelsel en afgedekt met zeil. Maar bij het model moet, wil je ergens bijkomen, de kajuit verwijderd kunnen worden. Om overal bij te kunnen, is een gedeelte van het zeil inclusief een stuk van de overkapping draaibaar gemaakt. De bedoeling is dat eerst het zeil een stukje wordt opgetild waarna de kajuit verwijderd kan worden. (afb. 26 en 27) Al met al kan worden gesteld dat er nogal wat komt kijken om een dergelijk, relatief simpel vaartuig te maken tot wat het is geworden.

Het Koninklijke Rotterdamse Lloyd Museum vraagt uw medewerking! Graag zouden wij bij de NVM hulp in willen roepen voor ons ‘Gordel van Smaragd’-project. Het laat zich aanzien dat het eerste project daarin (het Batavia-project) een groot succes wordt. Meerdere projecten zullen daarom gaan volgen o.a. het Surabayaproject, Belawan-project en Semarang-project.

Voor deze projecten, waarin wij Rotterdamsche Lloyderfgoed gaan schenken aan Indonesische restaurateurs van voormalige Lloyd-gebouwen, zoeken wij scheepsmodellen van enkele Lloydschepen. Aankopen van bestaande modellen of orders voor nog te bouwen modellen (is een bouw van vijf maanden mogelijk?). Originele bouwtekeningen hebben wij in de collectie (behalve van het ss Soerabaja). Voor meer informatie, bijvoorbeeld om welke schepen het gaat, verwijzen wij u graag naar de museumwebsite link: www.krlmuseum.nl/scheepsmod.html en www.krlmuseum.nl/nedindie.html Overigens zijn ook modellen van onze Kota schepen welkom! Uw belangstelling kunt u kenbaar maken via de contactgegevens op bovengenoemde website van het museum of via het NVM secretariaat (info@modelbouwers.nl).

VLIEGSHOWS | VAARVIJVER

DRONES | MODELSPOREN

RC AUTO’S | LEGO | MECCANO

DIVERSE ANDERE HOBBY’S Openingstijden Hobby & Vrije tijd:

vrijdag 11 november zaterdag 12 november zondag 13 november

16084515-1_WTC_HVT_Adv_192x135.indd 1

13.00 - 22.00 uur 10.00 - 18.00 uur 10.00 - 18.00 uur

BESTEL NU UW KAARTEN ONLINE MET €2,- KORTING OP:

29-08-16 13:27

De Modelbouwer • nr 8 - 2016 - 17

British Army Leyland-DAF met afzet container RC model in schaal 1:8

Tijdens de laatste Intermodellbau in Dortmund maakte ik kennis met Tony Barron, bouwer van een schitterende DAF-Leyland legertruck met haakarm en afzet container. De grootte van het model (schaal 1:8) en de gedetailleerde uitvoering waren aanleiding om met hem in contact te treden en te vragen of hij bereid was om hierover te publiceren in De Modelbouwer. Tony heeft hieraan gehoor gegeven, hier volgt het eerste deel van de beschrijving van de bouw van dit voertuig. (Gerrit Volgers).

De inspiratie… Het model is gebaseerd op een LeylandDAF 8x8 truck die door het Britse leger wordt gebruikt voor het transport van voorraden naar het slagveld. (Afb. 1) Het concept van het echte voertuig is gebaseerd op de civiele uitvoering van het multi-lift haakarm systeem, gemonteerd op de truck. Ook de aangekoppelde aanhanger kan daarmee worden geladen en gelost.Dit systeem, geïntroduceerd in begin van de jaren 1990 door het Britse Ministerie van Defensie (MoD) betekende een revolutie in de manier van handling

18 - De Modelbouwer • nr 8 - 2016

Tony Barron

2 in de logistieke bevoorrading van de Britse troepen in de toekomst. Tot dat tijdstip was het gebaseerd op trucks met vlakke laadvloer en hulpmiddelen voor het laden en lossen, zoals ruw-terrein heftrucks. Maar meestal was het eenvoudig handwerk… De inspiratie om dit model te bouwen kwam van mijn 20-jarige militaire dienst van een British Reserve Forces logistics unit. Het project startte met het opnemen van contact met de (toen nog) Leyland-DAF fabrikant in Leyland (Lancashire) in Engeland, met de vraag of zij ondersteuning een informatie konden geven over het voertuig. Zij reageerden positief door het leveren van algemeen plan tekeningen en gegevens. (Afb. 2) Informatie, foto’s en handgemaakte schetsen werden verder verkregen via een lokale militaire truck surplus dealer, die me toegang verleende tot het voertuig. Voor het bepalen van de afmetingen werden de tekeningen vergroot tot de schaal 1:8. Deze schaal werd gekozen, omdat ik daarvoor een 1 ton, 101” Forward Control Land Rover van de British Army uit de jaren 1970-1980 had gebouwd in deze schaal. Mij beviel het, omdat het de mogelijkheid biedt tot accurate detaillering.

De transpiratie: stap 1 het chassis Met deze gegevens gewapend werd begonnen met de bouw van het chassis als basis voor de constructie van het hele voertuig. (Afb. 3)

De Modelbouwer • nr 8 - 2016 - 19

De voorste en achterste dwarsbalken moesten veel sterker worden, omdat ze uitgerust zijn met trekogen. Ze zijn daarom gemaakt uit 2mm messing plaat, samengesteld en geschilderd. (Afb 5,6) De laatste dwarsbalk is bestemd voor het bevestigen van de tandemas veersteunen en moet daarom ook robuust zijn. Ze zijn gemaakt uit 3 stukken van 2mm messing strip, samengesteld tot een H-profiel. Aan de uiteinden werden twee U-profielen gesoldeerd, weer gezaagd en gezet uit messing, nu 1mm. (Afb. 7)

4 Alle onderdelen zijn op het materiaal afgetekend en met de handzaag of figuurzaag uitgezaagd en met de vijl afgewerkt. Vervolgens werden de oppervlakken met fijn schuurpapier en Scotch Brite glad gemaakt. De eerste stap bij de bouw van het model was het zetten van de langsbalken uit aluminium. Net als bij

het origineel zijn dit twee C-profielen die in elkaar zijn gelijmd. Na afkorten en samenstellen zijn ze gespoten met een speciale verf die een sterke adhesie heeft met aluminium. De drie middelste dwarsbalken zijn uitgezaagd uit 1mm messing plaat, samengesteld en met primer behandeld. (Afb.4)

7 Met deze onderdelen kon vervolgens het ladderchassis worden samengesteld met gebruik van 1mm en 2mm boutjes. Alle dwarsbalken werden eerst met een paar boutjes aan één langsligger gemonteerd. Zorgvuldig werd gecontroleerd of ze op de juiste plaats zaten en haaks waren. Vervolgens werd de andere langsligger met een paar boutjes vastgezet. De volgende taak was het chassis op een vlak oppervlak te leggen, vast te klemmen en vervolgens zorgvuldig te controleren en corrigeren, zodat alles goed uitgelijnd, vlak en haaks was. Dit is uiterst kritisch, omdat alle onderdelen en samenstellingen hier later aan vastgezet worden en fouten later een groot probleem kunnen gegeven. Een getordeerd chassis kan er toe leiden dat de wielen de grond niet raken of de stuurinrichting niet goed werkt. Als alles goed uitgelijnd en vastgezet is worden alle dwarsliggers geboord en vastgezet met de juiste maat boutjes. Als alles vast zit kunnen de klemmen worden verwijderd en het chassis worden losgemaakt van de montageplaat. Opnieuw controle van vlakheid, enzovoort..…..

Stap 2: de wielophanging. 6

20 - De Modelbouwer • nr 8 - 2016

Omdat het om een militaire truck gaat is hij uitgerust met bladveren in plaats van luchtveren. Daarvoor werden voor

8 de ophanging van de voorassen acht veerhanden gefreesd uit aluminium staf en gemonteerd aan het chassis. De achteras is een balansarm constructie. (Afb 8) Het eerste (proto-) ontwerp van de chassis-steun werd gemaakt uit polystyreen plaat vervolgens werd een tweede versie gemaakt uit 2mm messing plaat, samengesteld en gesoldeerd. Maar na zien van het eerste exemplaar hiervan bekroop me de twijfel of dit wel sterk genoeg was om het gewicht te kunnen dragen. Dit leidde tot de derde versie, nu geheel gefreesd uit massief aluminium. (Afb. 9) Het as voor het draaipunt van de bladveren is gedraaid uit staal. De bladveerzadels en bladveren werden samengesteld als een subassemblage, vervolgens uitgelijnde en bevestigd aan het chassis. Afb 10). Smering werd toegepast aan de as om het balansarm systeem zonder wrijving te laten werken. Het balansarm systeem

bestaat verder uit twee onderste reactiestangen die aan de veersteun zijn bevestigd (afb 8) en twee in het midden van het chassis. Deze verbinden de bovenzijde van de as met de ‘H’dwarsbalk (Zie afb.3). De uitdaging hier was de eis dat de assen in het terrein alle oneffenheden moeten kunnen volgen, maar wel hun uitlijning moeten behouden. Bij het origineel is dit gerealiseerd door in het uiteinde van de reactiearmen silent blocs te monteren die voldoende kanteling mogelijk maken. Dit kostte me de nodige hoofdbrekens. Uiteindelijk vond ik plastic slang dat de gewenste stijfheid had en een binnendiameter geschikt voor een 3mm boutje. De slang werd in korte stukjes afgesneden en gelijmd in de zes reactiestangen die zorgvuldig uit aluminium strip waren gefreesd. (Afb 11) ‘U’-vormige bouten (de veerstroppen) werden gebogen uit Ø3mm staf met aan het einde M3 draad gesneden. Geschoven over de veer en door de

10 montageplaat boven de as en geborgd met 3mm borgmoeren. (Afb 8, 10). In een vervolg komen de wielen, de assen en de stuurinrichting aan bod.

De Modelbouwer • nr 8 - 2016 - 21

De bouw van een Fluitschip

Willem van der Veer

Het Fluitschip is een type schip dat aan het einde van de 16e eeuw is ontwikkeld. Volgens de historici is het eerste schip in Hoorn gebouwd. Kort gezegd is dit type schip ontworpen naar aanleiding van het in werking treden van tolpenningen voor de doorgang via de Sont naar de Oostzee. Allen die hier meer over willen weten, verwijs ik naar de uitgebreide en goede informatie op internet en in de literatuur.

Het model Voordat ik met de bouw van dit model begon, heb ik een aantal uitgangspunten vastgesteld. Als eerste wilde ik ‘een fluitschip’ bouwen en niet een ooit bestaand fluitschip nabouwen. Dit gaf mij namelijk meer vrijheden zonder de definitie van het fluitschip geweld te willen aandoen. Om een duidelijk idee te krijgen voor deze definitie heb ik eerst veel gelezen en tekeningen/ schilderijen over het type schip bestudeerd. Een volgend uitgangspunt was de schaal. Bewust heb ik schaal 1:75 aangehouden, dit om het model niet te groot te maken. Het model moet niet domineren in een woonkamer. Om echter niet te veel details te verliezen, ben ik uitgekomen op dit compromis. Als handleiding heb ik gebruik gemaakt van een set tekeningen van het NVM Tekening Archief (tegenwoordig modelbouwtekeningen.nl), een goede informatiebron. Voor mij was dit fluitschip het eerste grote model dat ik ging bouwen. Ik kon niet voorzien welke problemen zich zouden

32 - De Modelbouwer • nr 8 - 2016

voordoen, maar ik ben de uitdaging aangegaan. Het spannende van modelbouwen vind ik de uitdaging.

De bouw Omdat het model een “pronkmodel” moest worden heb ik de bouw van de romp eenvoudig gehouden. De romp is opgebouwd uit een stelsel van triplex spanten op een middenschot. (Afb. 1) Vervolgens heb ik de huid in tweevoud aangebracht, waarvoor ik eiken latjes heb gebruikt. Hiermee had ik goede ervaringen opgedaan bij het in vorm buigen, namelijk nat maken en heet stoken tijdens het buigen. (Afb. 2 en 3)

Als ondergrond voor de dekken heb ik dun triplex gebruikt. Vervolgens heb ik op een stuk zwart papier de dekken samengesteld. De onderdelen van de ventilatieroosters heb ik in de winkel gekocht. Tussen de dekplanken heb ik zwart ijzergaren aangebracht. (Afb. 4)

4 Na het samenstellen van de dekken heb ik deze op maat gemaakt en op het triplex gelijmd. Tip: vooraf eerst de sparingen voor de masten op het triplex maken en aftekenen op de dekplanken. Het galjoen was een heuse uitdaging om te maken. De kam en de leeuw zitten ingeklemd tussen de uitleggers. Met beleid en goed gereedschap is het gelukt om van lindenhout de leeuw te maken. Omdat de staart de zwakste schakel is, heb ik eerst de romp, de poten en de kop gemaakt. (Afb. 5) Het geheel zat nog vast aan het onbesneden hout. (Hiermee had ik tijdens het snijden houvast.) Daarna werd de staart gemaakt en tenslotte werd het geheel vrijgemaakt van het onbesneden hout. De regelingen met de krul zijn uit triplex gesneden en in model geschuurd. De knieën voor de regeling heb ik ook uit dun triplex gemaakt. De knieën lopen in elkaar over en worden gesteund in de bovenste uitlegger. (Afb. 6) Omdat deze knieën zeer kwetsbaar worden, heb ik het triplex eerst op plakplastic (boeklon) geplakt. Dit geeft tijdens het bewerken steun. Als laatste heb ik in het galjoen twee “gemakken” geplaatst.

Versieringen Alle beelden en ornamenten heb ik uit lindenhout gesneden. (schaal 1:75!) (Afb. 7,8)

Het hakkebord is samengesteld uit beelden, tekst, jaartal en een gordijn. (Afb. 9)

Boven het hakkebord zit een reling met daarop een wapen met leeuwen als versiering. Als laatste heb ik een lantaarn geplaatst. Het rondhout en de masten zijn gemaakt uit larikshout. Hiervoor heb ik eerst het hout op een zaagmachine overmaats gezaagd. De masten en de ra’s zijn met de hand op maat gesneden. Voor het maken van de marsen heb ik eerst hoepels uit dun triplex gesneden. De onderste hoepel heb ik ingevuld met latjes. Het geheel rust op de zalings. De zeilen zijn gemaakt van zeildoek dat in de handel verkrijgbaar is. De zeilen zijn voorzien van lijken en vastgezet op de ra’s met een marlsteek. Omdat de nagelbanken tegen een aan de binnenzijde hol lopende scheepshuid zitten en de ruimte van de dekken zeer beperkt is geworden, was het vrij lastig de schoten, de vallen enz. om de korvijnagels te beleggen.

Tot slot

Het model is voorzien van een schoorsteen voor de kombuis en een scheepsbel. Om het model stofvrij te houden heb ik het in een vitrine geplaatst. Het fluitschip staat nu te pronken bij een van onze zoons. Het resultaat geeft een zekere voldoening. Omdat ik van mening ben dat dit tijdschrift bij uitstek geschikt is om bouwervaringen uit te wisselen, ben ik hier en daar dieper ingegaan op het maken van onderdelen. Bij de keuze van een nieuw model leg ik de lat steeds hoger. Ten eerste om een uitdaging te vinden en ten tweede omdat ik leergierig ben.

De Modelbouwer • nr 8 - 2016 - 33

Bouwproces stoomheimachine

Op het Nationaal Modelbouw Evenement in Soesterberg sprak ik Ger Pieterse, lid van de NVM afdeling Oude Rijn en Gouwe. Hij toonde me zijn stoom heimachine in aanbouw en beloofde er een artikel over te zullen schrijven. Hij is zijn belofte nagekomen en stuurde me een aantal foto’s en een beknopte beschrijving. De foto’s geven een goed beeld waar een stoommodelbouwer bij het bewerken van onderdelen tegen aanloopt. Dit kan de (wellicht beginnende) stoommodelbouwer op weg helpen bij het oplossen van problemen. (Gerrit Volgers, redactie)

46 - De Modelbouwer • nr 6 - 2016

De bouw van Paula… Als basis voor de stoomheimachine Paula heb ik de tekening gebruikt van de heer Bos uit 1999 – 2000. NVM?Nummer? De machine komt op vier wielen te staan die op de hoeken gepositioneerd zijn. (Afb. 1). Het frame heb is gemaakt uit vierkante buis 40 x 40 x 2 mm. Deze is doormidden gezaagd, zodat er twee U-profielen ontstonden: 40 x 15 x 2 mm. Hierop zijn de montageplaten gemonteerd. Vervolgens de assen en wielen gedraaid en daarna begonnen aan de lier: as en lagers, liertrommel met frictiering en trommelflens. Het merendeel

Paula

Ger Pieterse Gerrit Volgers

is draaiwerk (Zie afb.1). Daarna ben ik begonnen met de stoommachine. Krukas samengesteld, (gelijmd en borgpennen). Drijfstangen (Afb. 2) en steun (Afb. 3 en 4) en alle andere onderdelen die daarvoor nodig zijn.

Volgens de tekening zou dat module 2,0 moeten zijn, maar ik had alleen een setje modulefrezen 1,25.(Afb. 8) Afbeelding 9 toont de stoommachine op onderstel en de aandrijving van de lier.

Vervolgens cilinder (Afb 5), schuifbak en de aansluitingen draaien en hardsolderen. Tussendoor zijn er twee tandwielen gedraaid en tanden gefreesd. Het kleine tandwiel heeft 40 tanden (Afb 6), het grote tandwiel 100 tanden.(Afb 7)

Wordt ongetwijfeld vervolgdâ&#x20AC;Ś(Redactie)

De Modelbouwer â&#x20AC;˘ nr 6 - 2016 - 47

High Tech Modelbouw Serieproductie van opleggers in 1:24

Hessel Hemstra

Zomaar een term die iemand noemde toen ik een verslag op een internetforum maakte van de dingen waar ik me binnen de modelbouw mee bezig houdt. Samen met een groep mede-modelbouwers vormen we een club genaamd DMTC, wat staat voor Dutch Model Truck Club. De club houdt zich bezig met het promoten van de modelbouw van trucks en alles wat daarmee samenhangt. Veel modelbouw technieken komen overeen met andere interessegebieden, de mate van detailleren is bij alle soorten van modellen natuurlijk een keus die iedere bouwer voor zichzelf maakt, maar wel voor elk model mogelijk is. De truckmodelbouw is echter volgens mij wel een beetje een aparte tak van sport. In de wereld van trucks zijn er namelijk veel onderdelen uit te wisselen. Een Peterbilt kan zowel een V-8 motor als een zes cilinder lijnmotor onder motorkap hebben. Ook in slaapcabines is er de nodige variatie, vooral bij de Amerikaanse modellen. Veel schaalmodellen zijn trekkers. Dat wil zeggen dat er nog een oplegger of trailer achter hoort voordat hij überhaupt ingezet kan worden waar hij voor bedoeld is: het vervoeren van vracht van A naar B. De bekende fabrikanten van truckmodellen hebben ook een flink aantal trailers in hun

54 - De Modelbouwer • nr 8 - 2016

assortiment, maar als je iets aparts wilt zal je dat zalf moeten doen. Dit artikel gaat over de high tech mogelijkheden die er tegenwoordig zijn om met name een speciale trailer voor de trekker te maken.

CNC snijden in de modelbouw In het bedrijfsleven is het met de computer uitsnijden van onderdelen al een lange tijd de normaalste zaak van de wereld. Sinds een aantal jaren is het CNC-frezen binnen de truckmodelbouw ook mogelijk. Ik weet dat er in Duitsland een aantal bouwers zijn die al een freestafel in hun hobbykamer hebben staan waar ze de mooiste dingen mee maken. Een freesmachine alleen volstaat echter niet. Zoals gesteld wordt bij CNC techniek (Google het maar eens) een bewerkingsmachine met de computer aangestuurd. Dus moet er eerst een ontwerp gemaakt worden van een te snijden onderdeel. Er zijn veel tekenprogramma’s voor de computer: Autocad; Inventor, Solid Edge; Solid Works en Sketch up zijn wellicht bekend, waarbij de eerste eigenlijk wel het meest gebruikt wordt. Als de vormen zeer complex worden zal ook een CNC machine meer mogelijkheden moeten bieden en dat maakt dat dergelijke machines erg duur zijn. Ik ga me hier beperken tot drie-assige machines die dus in X-, Y- en Z-richting

kunnen bewegen. Dit maakt het mogelijk uit vlakke plaat onderdelen te snijden die samengebouwd een model kunnen vormen. Afhankelijk van het besturingsprogramma kunnen het aantal stappen in hoogte (de Z-as) de detaillering verhogen dan wel beperken. Zoals gezegd lenen trailers zich er met name voor om met behulp van CNC te gaan maken. Ze zijn vaak opgebouwd uit rechte platen die een constructie vormen waaruit de trailer ontstaat.

Van ontwerp naar productie Een wens van één van de mensen binnen DMTC, was ooit een eigen model op de markt te brengen. Met spuitgieten zou dit een onhaalbare kaart zijn, aangezien mallen voor onderdelen tienduizenden euro’s kosten. Met de mogelijkheid van CNC was dit echter wel binnen handbereik en aan de hand van een bestaand

model in schaal 1:32 werd door hem een tekening van een model in schaal 1:24/25 vervaardigd. Het betrof een trailer chassis voor het vervoeren van containers. Alle onderdelen zouden gemaakt kunnen worden uit 1mm dikke plaat. Aangezien de modellen in deze schaal vaak uit polystyreen bestaan is er gekozen voor dat materiaal. Wielen was een ander verhaal. Deze zijn over het algemeen veel te vinden in de reserve onderdelen van modelbouwers van trucks. (Afb.1) Dus werd besloten er een “curb-side kit” van te maken. Dit is een model waarbij de bouwer onderdelen kan toevoegen om compleet te maken of eventueel uit te breiden naar eigen inzicht. Nu was het nog zaak een bedrijf te vinden dat deze onderdelen kon gaan frezen. Bij een bedrijf uit Zeewolde was men bereid een aantal proefmodellen te snijden en leden van DMTC hebben van deze proefmodellen fraaie modellen gemaakt. Voor een eigen model op de markt was dit echter niet afdoende. Samen hebben we een investering gedaan om een aantal modellen te laten vervaardigen en via een advertentie op Marktplaats werd een bedrijf in Leeuwarden gevonden dat bereid was deze uit te frezen. Er werd een bouwtekening van het model gemaakt waarbij natuurlijk een beetje werd afgekeken naar de ‘grote’ merken als Revell en Italeri. (Afb 2 , 3 en 4)

5 In 2010 hebben we de trailer als model gelanceerd tijdens de jaarlijkse tentoonstelling van ‘On the Road’ in Jabbeke. (Afb. 5). Intussen is de eerste serie behoorlijk geslonken en er zijn plannen een tweede run te doen.

Modellen Voor mijn eigen verzameling heb ik intussen een aantal trailers gemaakt. Aangezien ik uitsluitend Amerikaanse truckmodellen bouw zijn deze vooral op die markt gericht. Als eerste heb ik

een step-frame-trailer gemaakt. Met kleinere wielen die uit een kit van Imai komen. (Afb 6 en 7). Ook heb ik intussen een Amerikaans container chassis ontwikkeld en gebouwd, waarbij de trailer uitschuifbaar is gemaakt. (Afb 8 en 9). Allemaal trailers die betrekkelijk simpel waren. Geen vreemde ronde vormen en dus eenvoudig op te zetten uit 1mm dik plaat.

De Modelbouwer • nr 8 - 2016 - 55

Wat bewerkelijker was de bouw van een bottom dumper met werkende kleppen. Ook in dit model waren het vooral profielen en platen die gefreesd konden worden. Zoals eerder genoemd is het maken van vreemde vormen met CNC wat lastiger (lees duurder) maar na een uitzending op TV over 3D printen ben ik naar een dergelijk oplossing gaan zoeken voor de onderdelen die ik nodig had. Dit had tot resultaat dat de assen, wielen (banden en velgen) en de volledige as-ophanging zijn geprint. Ook de cilinders voor de klepbediening konden nu worden geprint. (Afb. 10). In het verleden was ik tijdens het surfen op het internet een foto van een beton-mixer-trailer tegen gekomen

56 - De Modelbouwer â&#x20AC;˘ nr 8 - 2016

waarvan ik ooit een model wilde maken. Vragen aan de fabrikanten van de trailer bleven onbeantwoord, dus bleef het bij speuren op het net. Twee jaar terug kwam ik dan uiteindelijk een foto en een schets tegen waar ik wat mee kon. (Afb. 11). Recht vanaf de zijkant kon ik met de banden een omreken factor bepalen en het model in schaal 1:24 uittekenen in CAD. (Afb. 12)

Maar daarbij was ik er nog niet. De trommel was een lastig ding te maken. In mijn schooltijd had ik wel wat met een draaibank gewerkt maar dat was dus in een grijs verleden. Toch besloot ik de stoute schoenen aan te trekken en op mijn werk op te proberen de trommel te draaien. Dit ging wonderbaarlijk goed. Het ding bestaat uit drie delen, een voor- en achterkant en een middendeel dat eigenlijk min of meer een gewone PVC buis is. (Afb 13)

Nu had ik het belangrijkste deel van de trailer klaar en was de tweede stap het uitsnijden van de trailer. Met de CNC tafel in Leeuwarden was dit een eenvoudige klus. (Afb. 14). Het samenbouwen volgde dan ook al snel. (Afb 15). De spatborden zijn verder gedetailleerd met tranenplaat van KFS. De achterlichten komen van AMT. De vultrechter en de los-goot samen met de verlangstukken voor de los-goot evenals de watertank voorop de trailer werden weer geprint.(Afb 16, 17).

Het oppervlak van de onderdelen is iets ruw dus moet er wel wat nabewerking worden gedaan. Afbeelding 18 toont de stappen die door mij zijn gevolgd. Keus voor een trekker voor de mixer trailer was in eerste instantie lastig, maar toen Moebius met de International Lonestar uit kwam en ik op Ebay een resin dagcabine van het ding tegen kwam was het gemakkelijk. Het chassis van de truck is een dikke zes centimeter ingekort en ook de fenders zijn aangepast aan deze lengte.

18 Verder is het ding zoâ&#x20AC;&#x2122;n beetje uit de doos gebouwd met dan natuurlijk de dagcabine in plaats van de grote sleeper. De gehele combinatie is gespoten in een custom gemengde kleur die de eerste foto van het internet een beetje benadert. Al met al een heb ik naar mijn mening een mooi model toegevoegd aan mijn verzameling. Intussen staan er weer nieuwe dingen in de steigers. Voor wie meer wil weten over onze club: kijk eens op de website: www.dutchmodeltruck.com/

Keep on modelling

De Modelbouwer â&#x20AC;˘ nr 8 - 2016 - 57

Adressen van aangesloten verenigingen EMV, Eindhovense Modelbouw Vereniging Secr. Treublaan 14, 5644 DD Eindhoven. E-mail: emv@dse.nl Website: www.eindhovenmodelbouw.nl Haagse Modelboot Club - HMBC Postadres: De Look 23, 2635 GE Den Hoorn. Tel.: 015-2621524. Clubavond: ‘s zomers elke woensdagavond in clublokaal Madepolderweg 98 te Den Haag. Vaarlokatie: de Madestein-vijver bij Partycentrum Madestein. E-mail: info@hmbc.nl Website: www.hmbc.nl HMBC Amfibie Secr.; Rob Tilburgs, Gaaistraat 3, 5702LB Helmond. Tel; 0492-534779. E- Mail : rob.tilburgs@hotmail.com Website: www.helmondse-modelboten-club.nl Kottenpark Modelbouw Club Secr. en werkpl: Lyceumlaan 30, 7522 GK Enschede, Tel.: 053-4821234. Bijeenkomst elke woensdagavond Website: www.kottenparkmodelbouwclub.com Marinegroep de Ruyter Zeeland Secr: F. Valke, ‘s Gravenstraat 174, 4567 AN Clinge. Tel.: 0114-311031. E-mail: devalk26@zeelandnet.nl Modelbouwclub Epe Secr.: Buizerdstraat 26, 8161 VD Epe. Tel.: 0578616457. E-mail: mbc.epe@kpnplanet.nl Website: modelbouwclub-epe.webklik.nl Modelbotenclub Titanic secr: Jan van Iwaarden Juliana van Stolbergstraat 26 5151VM Drunen 0615949030 Email mbctitanic@gmail.com Clubhuis; Oosterplasweg 71 ‘s-Hertogenbosch Clubavond, elke donderdagavond. www.modelbotenclub-titanic.nl Modelbouwvereniging Almelo Secr: Keizersweg 10 7451 CS Holten Website: www.modelbouwalmelo.nl Modelbouwvereniging ‘Amstelland’ Secr.: A.H. Brandt, Egelantierstraat 58, 1171 JP Bahoevedorp. Tel.: 020-6598896. Elke woensdag werkavond van 20 - 23 uur in het eigen clublokaal aan de Alsmeerderweg 230 te Aalsmeer. Modelbouwvereniging ‘Flakkee’ Contactadr.: J.v.Hulst, Groene Zoom 36, 3245 CJ Sommelsdijk; Tel.: 0187-485345. Info bijeenkomsten via contactadres Website: www.modelbouwflakkee.nl Modelbouwvereniging ‘Friesland’ Secr.: J.A. de Jong, Schoolplein 9, 8748 BR Witmarsum; tel: 0517-531318; email: jaaparentdejong@gmail.com Bijeenkomsten 1x maal per maand op zaterdagmiddag van 14.00-17.00 uur in een zaal van het Wijkcentrum Bilgaard, De Hooidollen 17 te Leeuwarden. Website: www. modelbouwverenigingfriesland.nl Modelbouwvereniging ‘Het Y’ Amsterdam Voorz: Lex Leenaars, lex.leenaars@hotmail.nl, telefoon 020-4977114. Clubhuis en spoorbaan: Genieweg 38A,Spaarnwoude. E-mail: info@mbv-hety.nl Website: www.mbv-hety.nl Modelbouwvereniging Hoeksewaard ‘Maasoever Spoorweg’, Contactadres: Achterzeedijk 1-B, 2991 SB Barendrecht. Tel.: 06 -83080063. E-mail: info@maasoeverspoorweg.nl Website: www.maasoeverspoorweg.nl

62 - De Modelbouwer • nr 8 - 2016

Modelbouwvereniging Papendrecht Postbus 1209, 3350 CE Papendrecht. Info: A. van Bennekum. Tel.: 0184-417457. Bijeenkomst: iedere woensdagavond v.a. 19.30 uur, in de clubruimte in ‘de Boerderij’, Westeind 202 te Papendrecht. E-mail: arie@mbvp.nl Website: www.mbvp.nl Modelbouwvereniging ‘Twente’ Secr.: J.D.Ameling, Beltrumbrink 52a, 7544 ZD Enschede, tel. 06-13047665. E-mail: info@ mvtwente.nl. Website: www.mvtwente.nl Modelbouwvereniging Voorne Secr.: B.H. Distelvelt, Vliedbergstraat 208, 3224 XJ Hellevoetsluis. 06-54631614. Bijeenkomst: Woensdag 13.30-17.00 uur en donderdag 19.3022.00 uur in het clubhuis: Mosterdijk 1b, Vierpolders. NVM Afdeling Capelle/Krimpen a.d. IJssel Secretariaat: H.B. v.d. Dool, Koggerwaard 2, 2904 VG Capelle a/d IJssel, Email: info@nvmkrimpen.nl Clubavond: 1e donderdag van de maand. E-mail: info@nvmkrimpen.nl Website: www.nvmkrimpen.nl NVM Afdeling Rotterdam Secr.: Cor Willemse, Kadoelermeer 35, 3068 KE Rotterdam. Tel.: 010-4202617. Bijeenkomst: 1x per maand in de kantine van Speeltuinver. Lieshoutstraat 20, Rotterdam. E-mail: info@modelbouwersrotterdam.nl Website: www.modelbouwersrotterdam.nl NVM Afdeling Utrecht Secr.: Van der Helstlaan 5, 1412 HG Naarden. Bijeenkomsten 1e dinsdag van de maand om 19.30 uur in Cutureelcentrum ‘de Schalm’, Oranjelaan 10, De Meern. Email: nvm.afdeling.utrecht@ziggo.nl. Website: www.nvm-afd-utrecht.nl NVM Afdeling Oude Rijn en Gouwe Secr: Henk W.J.J.Ombelet, Hoefblad 1, 2771 SK, Boskoop. Tel.: 06-38732233 E-mail: stoomclub@kpnmail.nl Bijeenkomst: elke 1e maandagavond v.d.maand. NVM Spoorbanen ‘Stormpolder’ Contactadres: Distelbeemd 59, 4907 GW Oosterhout. Rijdagen elke tweede zaterdag van de maand, behalve in het winterseizoen (november t/m maart). Website: www.stormpolderrail.nl NVM Stoomgroep West ‘Zuiderpark’ Mr. P. Droogleever Fortuynweg 50, 2533 SR Den Haag. Terrein ligt in het Zuiderpark te Den Haag. Elke zaterdag ‘werkdag’. Gereden wordt vanaf april t/m september op woensdag van13.00 - 16.30 uur en op zondag van 11.30 - 16.30 uur. E-mail: info@stoomgroepwest.nl Website: www.stoomgroepwest.nl Scheepsmodelbouw Vereniging Vlissingen - SMVV Secr.: Middelburgsestraat 28, 4388 NV Oost Souburg Website: www.smvv.com Stoomgroep Kerkwerve Secr.: B. Barendrecht, Ring 9, 4321 AJ Kerkwerve, tel 0111-415407. Clubterrein Weelweg 3, 4321 AH Kerkwerve Website: www.stoomgroepkerkwerve.nl Stoom Modelbouw Midden Brabant Contact: Marcel Schoenmakers, Hasseltstraat 297, 5041 MA Tilburg. E-mail: secretariaat@smmb.nl. Website: www.smmb.nl.

NVM Stoomgroep Zuid R.F.P. van Vught, Heuvelse Hof 2, 5581 SP Waalre. Tel.06-12621474. E-mail: secretaris@ stoomgroepzuid.nl Web: www.stoomgroepzuid.nl Vaargroep ‘De Kempen’ Secr.: John Lakwijk, Sparrenlaan 38, 5553 DA Valkenswaard; Tel.: 040-2016251. Clubavond: 1e woensdag van de maand om 20.00 uur in ‘De Muzeval’, Dijk 5, Eersel, met uitz. van augustus.

Verwante contactgroepen en organisaties Houtmodelbouwgroepen: Hout/Hobby Groep Midden Veluwe Inl.: Mw.C.J.Franke, Gruitmeesterslaan 24, 8014 CH Zwolle. Tel. 038-4651561. E-mail: cj.franke@inter.nl.net Houtgroep Inl.: F. van de Water, Maanstraat 21, 5351 GW Berghem. Tel. 0412-401814 E-mail: watermolenaar@hotmail.com Houtbouw Zuid Contactadres: F. Kerstens, Kronenland 1237, 6605 RP Wijchen. Tel. 024-6418895 E-mail: franskerstens@hetnet.nl NVM Marinegroep Coördinator (zuid): W. Haars, Dorpsstraat 63, 4507 BJ Schoondijke; tel: 0117 - 401511. Coördinator (noord): J. van Utrecht, Mercury 108, 3769 KH Soesterberg; tel: 0346-351726; E-mail: j.van.utrecht@kpnmail.nl Stoomgroep Holland Secr.: Rozemarijnsingel 13, 7641 ED Wierden, tel. 0546-571017, www.onderstoom.nl Ned. Modelspoor Federatie NMF Secr.: De Wieke 47, 7876 GZ Valthermond, tel. 0599-662753, www.nmf.nl Ned. Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en tramwezen NVBS Secr.: W.J. Wiebosch, Schapedrift 47, 3371HE Hardinxveld-Giessendam, tel. 06 30234905 www.nvbs.com Alg. Ned. Scheepsmodelbouw Federatie ANSF Secr. N.Fischer, Dars 4, 1687 VZ Wognum tel. 06 53243136 www.ansf.nl Model Contactgroep Nieuw-Beijerland p/a M. Alewijn, Ridder van Dorpstraat 11, 3264 VC Nieuw Beijerland, tel. 0186-692585, E-mail: m.alewijn7@upcmail.nl Verenigingen kunnen zich aansluiten bij de NVM door zich te melden bij het NVM-secretariaat. Aangesloten verenigingen ontvangen ‘De Modelbouwer’ en alle leden zijn automatisch lid van de NVM.

NVM Nederlandse Vereniging van Modelbouwers Ingeschreven bij de Kamer van Koophandel Utrecht onder nummer 40478213

Ledenadministratie Aanmelding en opzegging lidmaatschap, adreswijzigingen en klachten over de bezorging: Administratie NVM, Postbus 277, 7240 AG Lochem E-mail: marga@modelbouwers.nl De contributie inclusief toezendig van ‘de Modelbouwer’ bedraagt voor 2016: Voor leden binnen Nederland € 54,Voor jeugdleden in Nederland (t/m 17 jaar) € 45,België € 59,Overig Europa € 79,Buiten Europa € 99,Voor gezinsleden € 12,- zonder toezending van ‘de Modelbouwer’ Een lidmaatschap kan per 1 januari, of per elke gewenste uitgave ingaan en loopt tot en met 31 december. Lidmaatschappen worden automatisch verlengd, tenzij voor 1 november schriftelijk bij de administratie is opgezegd. Vermeld bij correspondentie altijd uw lidmaatschapsnummer.

Vereniging Voor alle andere vragen en inlichtingen, alsmede voor opgave van ledenadvertenties en opgaven t.b.v. de evenementen-agenda: NVM Secretariaat: F. Kamman, Van der Helstlaan 5, 1412 HG Naarden Telefoon: 035-6940567 (werkdagen 19.00 – 21.00) Email: info@modelbouwers.nl

NVM Veiligheidscommissie Stoom

COLOFON JAARGANG 78, NUMMER 8 - 2016 Officieel orgaan van de Nederlandse Vereniging van Modelbouwers Uitgave:

De Modelbouwer is een uitgave van het NVM in samenwerking met Media Primair Uitgeverij BV.

Uitgever:

Rob Mekelenkamp

Hoofdredacteur:

G.J. Volgers

Eindredacteur:

M.Flederus • eindredactie@modelbouwers.nl

Redactie:

Automodelbouw: Gerrit Volgers • gjvolgers@onsbrabantnet.nl Scheepsmodelbouw: Ron van Leeuwen • ships@modelbouwers.nl Stoommodelbouw : Hans Papenhuijzen • stoom@modelbouwers.nl

Redactiesecretariaat: Frans Kamman, Van der Helstlaan 5,

1412 HG, Naarden

Kopij:

NVM op Internet:

Kopij voor artikelen kan worden gestuurd aan de redactiesecretaris. Als het bestand digitaal aanwezig is bij voorkeur direct aan de redacteur van de betreffende rubriek of aan de hoofdredacteur: gjvolgers@onsbrabantnet.nl Grote bestanden (met foto’s in hoge resolutie) kunnen het beste worden verstuurd via We Transfer. www.modelbouwers.nl

Vormgeving:

Media Primair Ontwerpbureau BV

Advertenties:

advertenties@mediaprimair.nl Telefoon: +31 (0) 342 400 279

Verspreiding:

De Modelbouwer is los verkrijgbaar bij de boeken lectuurhandel

Distributie NL: Distributie BE:

Aldipress Imapress

Ledenservice:

Zie hiernaast.

Voor u een keuringsplichtige ketel gaat bouwen (in het algemeen een ketel met een werkdruk groter dan 3 bar) is het verstandig om u tekeningen te laten controleren en na te laten rekenen door de rekenmeester van de NVM. Hiertoe kunt u contact opnemen met: Gerrit Borst Narcissenveld 24 1901 L J Castricum, tel: 0251-656283

De leden van de Veiligheidscommissie zijn: J.A. Pommer P.P. van Mourik J. van Vught G.H.Wentink P. Wijmenga

tel. 020-6596595 tel. 010-5018456 tel. 040-2834218 tel. 070-3682340 tel. 0512-354037

(Badhoevedorp) (Rhoon, ZH) (Nuenen, NB) (Den Haag) (Sumar, Fr)

Het NVM Ketelreglement, waarin regels voor de bouw en de beproeving van modelstoomketels zijn vermeld, is verkrijgbaar bij het Tekeningenarchief en kan worden gedownload van de NVM website.

Modelbouwtekeningen.nl Inzake NVM Tekeningenarchief Anthonie Fokkerstraat 2, 3772 MR Barneveld Tel: 0342 400 279 (elke werkdag 8.30 - 12.30 en 13.00 - 17.00) Vragen inzake tekeningen: archief@modelbouwers.nl Vragen inzake bestellingen: info@modelbouwtekeningen.nl Het geheel of gedeeltelijk overnemen van artikelen uit ‘de Modelbouwer’ is alleen toegestaan met schriftelijke toestemming van de redactie en met een duidelijke bronvermelding. Door het indienen van bijdragen geeft de auteur te kennen te beschikken over de relevante rechten, inclusief die van beeldmateriaal en tekeningen, en verklaart hij deze ten behoeve van publikatie in ‘de Modelbouwer’ over te dragen aan de NVM van het blad. Publikatie in ‘de Modelbouwer’ omvat tevens latere, gehele of gedeeltelijke, publikatie in andere uitgaven van de NVM, waaronder begrepen uitgaven van het tekeningenarchief van de NVM. Een handleiding met tips voor het inleveren van kopij kan men downloaden van de NVM-site: www.modelbouwers.nl. De redactie behoudt zich het recht voor om, zonder dat de inhoud en vorm van de bijdrage wordt aangetast, redactionele wijzigingen aan te brengen. De redactie beslist over het al of niet plaatsen van de aangeboden bijdragen. Niet geplaatste bijdragen worden geretourneerd. De redactie tracht onvolkomenheden in tekst en tekeningen te vermijden, zij kan echter niet aansprakelijk gesteld worden voor schade die desondanks kan ontstaan.

ISSN 0026-7384

Nieuwe webshop:

Bouwtekeningen van 3300 modellen voor beginner tot expert

NVM-leden ontvangen

25%

â&#x20AC;&#x2DC;Likeâ&#x20AC;&#x2122; ons op www.facebook.com/modelbouwtekeningen

korting

Uw favoriete model bouwen vanaf tekening? Kijk voor meer informatie op: Pagina 58