Onafhankelijk magazine voor liefhebbers van Drones & Modelvliegen € 5,95 - jaargang 1 nr.:
3
& MODELVLIEGEN MODEL het maken van Luchtopnamen
Glasair Sportsman S+ van Hobbyzone
International
+
Het laatste nieuws en evenementenagenda van de afdeling Modelvliegsport van de KNVvL
AP
Drone Day
ZE VLIEGEN DE WINKEL UIT Quadcopters en drones bij CameraNU.nl
Foto: Frank Doorhof
VOOR 23:59 UUR BESTELD, MORGEN IN HUIS ZATERDAG BESTELD, ZONDAG IN HUIS
9,1
9,6
Altijd scherp!
Voorwoord
DRONES en modelvliegen
E Hoofdredactie: Jan Melchior Eindredactie: Raymond Esveldt Medewerkers: Emanuel en Desiree Stassar Douglas van den Heuvel Kees van der Meij Albert Bergman Robin van Geek PR afdeling KNVvL, afd. Modelvliegsport Vormgeving: Ramon Vink, Marvin Kraaijenzang Media Primair Ontwerpbureau BV Uitgave: Modelvliegen & Drones is een uitgave van Modelbouw Media Primair BV in samenwerking met de afdeling Modelvliegsport van de KNVvL Uitgever: Rob Mekelenkamp Redactieadres: dranac@planet.nl Advertentie-exploitatie: Kees van der Meij - kees@ruifelaer.nl Telefoon 0342-700 253 advertenties@mediaprimair.nl Lezersservice: Marga Bousema, 0031 (0)6-125 642 39 (8h30-12h30) abonnementen@modelvliegen-drones.nl Abonnementen: Modelbouw Media Primair B.V. Postbus 154, 7240 AD Lochem (NL) Telefoon (0031) (0)6-12 564 239 (8h30-12h30) abonnementen@modelvliegen-drones.nl Nederland € 19,95 / België € 21,95 Europa € 36,00 / Buiten Europa € 50,00 Voor Nederland: NL70 Rabo 0187 4893 19 Het abonnement kan op elk gewenst moment ingaan en wordt automatisch verlengd, tenzij twee maanden vóór vervaldatum is opgezegd. Verspreiding: Modelvliegen & Drones is los verkrijgbaar bij de boeken lectuurhandel en de gespecialiseerde model(bouw) winkels. Prijs € 5,95 inclusief btw. Distributie: Nederland - Aldipress, België - Imapress © Copyright: 2016 Modelvliegen & Drones. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.
https://www.facebook.com/modelvliegendrones
en goede waarnemer zal gezien hebben dat we de titel van dit tijdschrift hebben aangepast. Waarom? Eenvoudig, wij willen als uitgever een tijdschrift in de vrije markt brengen dat inspeelt op de huidige trend, namelijk het vliegen met drones. Drones en het traditionele modelvliegen hebben een groot raakvlak, maar drones hebben momenteel wel grote interesse bij veel lezers. Uit de markt ervaarden we dat de huidige titel voor deze doelgroep niet echt zichtbaar was, vandaar een subtiele naamswijziging. Inhoudelijk veranderd er niets, hoewel we wel willen trachten om de content voor het drones deel verder uit te breiden. De oproep in ons vorige nummer om daarom input te krijgen van jullie lezers, bouwers of vliegers is daarin wel belangrijk maar heeft tot nu toe nog maar weinig opgeleverd. En dat terwijl er zo veel mooie en soms spannende modellen worden gebouwd en gevlogen waarbij vooral bij de race drones interessante ontwikkelingen gaande zijn waar wij graag over willen informeren maar dan moeten we wel input krijgen. Vakantie, ik weet het, niet bepaald de tijd om te bouwen en te schrijven, maar een intentie hiervoor zou toch welkom zijn, en wellicht zijn er nog niet uitgewerkte ideeën of modellen onder constructie die als inspiratie kunnen dienen. Vakantie, en de zomer, is bij uitstek ook de tijd om regelmatig te gaan vliegen, als het weer het tenminste toelaat. Het weer laat ons zo nu en dan wel een beetje in de steek, maar laat je niet weerhouden. Regen geeft dan wel niet de beste condities op de meeste van onze velden, maar een beetje wind moet toch wel kunnen en de temperatuur hoeft helemaal geen spelbreker te zijn. Het komt je ervaring ten goede als je ook leert vliegen met wind en/ of crosswind anders wordt je zo’n mooi-weer vlieger en dan beperk je jezelf nogal in de hoeveelheid vliegbare dagen. Verder zijn er juist in deze periode diverse Fly-ins, modelvliegdagen en voor de wedstrijd- en schaalvliegers ook competities om aan deel te nemen. Of minder actief, om eens - als beginnende model of dronevlieger - te gaan kijken hoe anderen omgaan met deze prachtige hobby. Opvallend in dit nummer veel informatie over de toepassingen en wetgeving van drones. Drones zijn langzamerhand niet meer weg te denken en maken deel uit van de moderne modelvliegwereld. Maar ze zijn ook vaak negatief in het nieuws, en dat is jammer want dit kan een groot effect hebben op het gebruik en vliegen met drones, maar ook op die van het meer traditionele modelvliegen. Wetgeving wordt in allerlei landen aangescherpt en geeft hier en daar nogal wat verwarring en consternatie bij de gebruikers, maar ook bij de toezichthouders. Om hierin duidelijkheid te verschaffen daarom een aantal artikelen over deze wetgeving en toepassingsgebieden. Neem de tijd om deze artikelen te lezen en verdiep je hierin, laat anderen ook weten wat de Do’s en Don’ts zijn bij het vliegen met drones, en zorg dat deze hobby binnen de grenzen van de wet - uitgevoerd mag blijven worden. We hebben het voor een groot deel zelf in de hand. Voor dit nummer dus weer een brede variatie aan artikelen dus veel leesplezier, misschien wel buiten in de zon, op de camping of een andere (late) vakantiebestemming. Geniet ervan en veel happy landings. Jan Melchior Hoofdredacteur
03 - 2016
3
Inhoud
12
Nr.3 - 2016 Jaargang 5
8
18 D6 Wetgeving Op bezoek bij RC-Planes Column Glasair Sportsman S+ Propellers Jets over Pampa 2016 Drone conventie Genk Dure glasbak VR brillen Luchtopnames Voorwoord Korte berichten / Evenementen Korte berichten drones Vanuit de KNVvL vereniging
8 • Onbemande luchtvaart in België 10 • Een nieuwe kennismaking 11 • Nieuwsgierig 12 • Groundbreaking SAFE+ technology 18 • Het verschil tussen twee-, drieen meerbladige propellers 21 • Op zaterdag 23 en zondag 24 juli vondt de 27e editie plaats 24 • The internet of flying things 28 • Waarom toch zo’n dure glasbak?
D1
Wetgeving uitgebreid
D5
Veilig vliegen
D6
International Drone Day
30 • Vliegen met VR brillen is een meeslepende ervaring 42 • Het maken van luchtopnamen is erg polulair geworden 3 6-7 22 - 23 32 - 39
Onafhankelijk magazine voor liefhebbers van Drones & Modelvliegen € 5,95 - jaargang 1 nr.:
3
& MODELVLIEGEN MODEL het maken van Luchtopnamen
Glasair Sportsman S+ van Hobbyzone
Op de cover: Yuneec Q500 4k (bron: onbekend, Internet)
4
03 - 2016
International
Drone Day
+
Het laatste nieuws en evenementenagenda van de afdeling Modelvliegsport van de KNVvL
AP
HET VOLGENDE NUMMER VERSCHIJNT OP 30 NOVEMBER 2016
& MODELVLIEGEN
www.facebook.com/modelvliegendrones
Word nu abonnee! Onafhankelijk magazine voor liefhebbe
rs van Drones & Modelvliegen Onafhankelijk mag
€ 5,95 - jaargang 1 nr.:
azine voor liefh
ebbers van Dron
3
es & Modelvliege
n
€ 5,95 - jaargan
g1
nr.:
3
& & MODMELOVDLEIELGVLEIENGEN het maken van Luchtpnamen het maken ovan Luchtopnamen
Glasair Sportsman S+ irva
4x
Glasa n Hobbyzone Sportsman S+ van Hobbyzone
+
per jaar International voor maar Drna rotion al Da ne Inte
€19,95
Drone Day
y
Het laatste nie uws en eve nem van de afdelin entenage nda g Modelvlie gsp ort van de KN VvL
AP
+
Ontvang Drones & Modelvliegen
entenagenda Het laatste nieuws en evenem rt van de KNVvL van de afdeling Modelvliegspo
Ga naar www.modelbouwmagazines.nl/modelvliegen-drones en meld je aan!
Korte berichten Twinstar EP Twin Motor. De Twinstar EP Twin Motor is uitgerust met twee motoren en wordt in de (grote) sportluchtvaart relatief veel gebruikt. De aanbevolen RimFire .10 motoren geven het model voldoende stuwkracht om er ook mooie vliegmanoevres uit te halen. Het model is voorzien van een robuuste ARF-houtconstructie en kan worden voltooid in een relatief korte bouwtijd, dankzij de vele voorbewerkte onderdelen. De accu’s zijn gemakkelijk te verwisselen door de cabine te verwijderen. Technische gegevens: Spanwijdte:1.205 mm. Gewicht: 1.93 kg. Motoren: 2x RimFire.10 (aanbevolen). Accu: LiPo 3s / 2.200 mAh.
Horizon Hobby Blade 250 CFX. Nu uitgerust met de bekende SAFE-techniek. Daardoor wordt het voor beginners eenvoudiger om te kunnen beginnen met 3D vliegen. De Blade heeft een praktisch en comfortabel formaat. De SAFE-techniek voorziet in drie modi: Stability Mode, Agility Mode en 3D-Model. Verdere kenmerken: voorzien van een paniekknop, een Collective-Pitch-Rotor systeem, hoofd- en hekmotor beide brushless uitgevoerd, robuust CFK-hoofdrotorbladen en een CFK-chassis. Aanbevolen accu’s: LiPo 6S / 1.300 mAh. De levering omvat de BL-motor, regelaar, digitale servo’s met metalen tandwielen en de Spektrum-AR636-DSMX ontvanger.
Horizon Hobby Hobbyzone Champ S+. Uitgerust met de verder ontwikkelde SAFE-Plus-techniek heeft de nieuwe Hobbyzone Champ S+ zowel een GPS-ondersteunde lokalisatie als girostabilisatie tijdens het vliegen. De elektronika aan boord zorgt er tevens voor dat het model automatisch geland kan worden. In de ‘Pausemodi’ vliegt de Champ S+ zelfstandig zijn wachtrondjes. Drie vliegmodi zijn beschikbaar: beginners, gevorderden en experts. Verder is het model voorbereid op het gebruik in een FPV-systeem.
Hawker Tempest V. RBC Kits blijft ons verrassen met nieuwe modellen. Deze keer de Hawker Tempest V. Nog echt houtbouw op de traditionele manier. In de uitgebreide kit zijn kunststof onderdelen, een cabine interieur en een spinner (op schaal uitgevoerd) meegeleverd. Tevens is reeds rekening gehouden met inbouw van een elektrisch of pneumatisch landingsgestel. Technische gegevens: Spanwijdte: 1.500 mm. Gewicht: 2.8 kg. Aandrijving / accu: LiPo 5S / 5.000 mAh.
6
03 - 2016
Technische gegevens: Spanwijdte: 694 mm. - Gewicht: 105 gram. - Accu: LiPo 2S / 280 mAh. Wordt geleverd in de BNF-versie (inclusief motor, regelaar, ontvanger, accu en oplader). Geleverd als RTF wordt ook een Spektrum zender meegeleverd.
Evenementen/Agenda KNVVL WEDSTRIJDEN
Zenmuse XT. Deze Zenmuse XT is speciaal ontworpen voor de Inspire en kan volledig via de DJI-Go-App aangestuurd worden. Deze camera beschikt onder andere over een digitale zoom en geeft in beeld zowel de belichtings- als de temperatuurinformatie weer.
Flash Aviation: Kinetic Su-33 Flanker D Tijdens Jets over Pampa 2016 kwamen wij als redactie uiteraard ook Frank Turbine met zijn Su-35 Flanker weer tegen. Een schitterend model, maar voor velen van ons (financieel) onbereikbaar. De nieuwsbrief van Flash deed me er weer aan denken. Van Kinetic is in 1/48 een Su-33 Flanker D verschenen. Mooie gedetailleerde kit (alleen niet vliegend)! Daarom niet minder leuk om op het eigen bureau te hebben.
Datum; klasse(n); plaats; informatie 3 sept: NK comp., F3K, Almere, www.f3k.nl. 3 sept: NK comp., F3A-X A, F3A-X B, F3A-X C, Ter Apel, www.f3ax.nl. 3 sept: RES wedstrijd, RES, Oosterland, www.modelbouwforum.nl/threads/res-wedstrijd-in-oosterland.238873. 4 sept: NK comp., F4C, F4G, F4H, sp. sch., Genk (B), schaal.modelvliegsport.nl. 10 sept: Hart van Brabant Cup, VV outdoor + NK + selectie, Regte Heide, 06 150 03 115. 10 - 11 sept: NK Lijnbesturing deel 1, alle klassen behalve F2A, C en F, De Peel, www.lijnbesturing.nl. 10 - 11 sept: NK comp., F3J, Losser, www.f3j-sport.nl. 11 sept: NK comp., F3A B, F3A C, Den Bosch, www.kunstvlucht.modelvliegsport.nl/f3a. 17 sept: NK comp., F3C, F3N, Sportklassen F3C en F3N, Odoorn, www.helikopter.modelvliegsport.nl. 17 sept: NK comp., F5B, Dalfsen, www.f5b.nl. 17 sept: NK comp., F5J, Horst, www.f5j.nl/home. 24 sept: NK comp., F5B, reserve, Kampen, www.f5b.nl. 24 sept: NK comp., Modelparachutisten, Bergeijk, www.rc-parachute.nl. 24 - 25 sept: NK comp., F3J, 2e reserve, www.f3j-sport.nl. 25 sept: NK comp., F3A finale, Oss, www.kunstvlucht.modelvliegsport.nl/f3a. 25 sept: Najaarswedstrijd, VV outdoor + NK + selectie, Garderen, 06 146 17 631. 1 okt: NK comp. F5J, Losser, www.f5j.nl/home. 1 - 2 okt: NK Lijnbesturing deel 2, F2A, F2C, F2F, Utrecht, www.lijnbesturing.nl. 2 okt: NK comp. F4C, F4G, F4H, sp. sch., Deelen, www.schaal.modelvliegsport.nl. 9 okt: NK comp. F5J, Oosterland, www.f5j.nl/home. 15 okt: NK comp., F3K, Utrecht, www.f3k.nl. 15 okt: Korhoender Cup,VV outdoor, Regte Heide, 013 53 33 024 /06 83409057. 15 e/o 16 okt: NK comp., F3F, Maasvlakte, www.modelbouwforum.nl. 16 okt: NK comp., Pylonrace F3D / F5D / E2K / F3R , De Peel, www.f3d.nl/ 29 e/o 30 okt NK comp., F3F, Maasvlakte, www.modelbouwforum.nl. 12 nov: NK comp., F3K,1e reserve, www.f3k.nl. 12 - 13 nov: NK comp., F3F, Maasvlakte, www.modelbouwforum.nl. datum nog onbekend: NK comp., F3P-A, F3P-B, F3P-C, F3P, www.indoorkunstvlucht.modelvliegsport.nl. 26 - 27 nov: NK comp., F3F, Maasvlakte, www.modelbouwforum.nl
ADDITIONELE EVENEMENTEN 2 - 4 sept: Nederlands Open Nationale Aerobatic Kampioenschap 2016; Lelystad Airport, Lelystad. Voor de zestiende achtereenvolgende keer organiseert “Vliegen is een Kunst” van 2 t/m 4 sept het Nederlands Open Nationale Aerobatic Kampioenschap. 17 sept: TACU modelbouwbeurs, Utrecht. 11 - 13 okt: Helitech International helicopter expo & conference, RAI Amsterdam, Europaplein 22, Amsterdam, www.helitechevents.com. 29 okt: ALV KNVvL, Harmelen.
SkyRC TX58025 Videozender. 5,8GHz AV ontvanger met 32 kanalen en automatische zoekfunctie. Voorzien van een klein LCD-scherm, welke de frequentie aangeeft en twee knoppen voor de (eenvoudige) programmering. Uitgerust met twee AV-uitgangen, waardoor bijvoorbeeld de mogelijkheid ontstaat om tegelijk via een FPV-bril en via een (aparte) monitor, de vlucht te kunnen volgen. Onder andere verkrijgbaar via Robitronic (Oostenrijk) en Lindinger (Duitsland). Technische gegevens: • Automatische zoekfunctie. • 32 kanalen in F, E, A, en R goflengte. • LCD-scherm. • Kleine afmetingen en licht van gewicht. • Dubbele AV-uitgangen. • Geschikt voor 6-13V. • 5V USB Power.
Multiplex Software Versie 1.20 Met de nieuwe software versie 1.20 wordt de bekende zenderserie Cockpit SX7/9 op een hoger plan geholpen. Een highlight is onder andere de vier nieuwe (vrije) servomixers. Verdere nieuwigheden zijn onder andere: uitlezen laadtoestand accu’s, uitlezing WingStabimeldingen en de Gas-slow functie.
03 - 2016
7
Tekst en foto’s: Emanuel Stassar en Desiree Stasser
HOBBYZONE GLASAIR “Fearless First Flight” pronkt op de grote doos van de Glasair Sportsman S+. Iets verder op de doos staat: “Groundbreaking SAFE+ technology makes it easy to teach yourself to fly with GPS enabled spatial recognition that keeps piloting simple.” Vrij vertaald staat er dat de SAFE+ technologie het eenvoudig maakt om zelf te leren vliegen dankzij GPS ondersteuning. Dit roept meteen een aantal vragen op. 1- werkt het? 2- is het eenvoudig? en 3- is het veilig? Ik zal deze vragen in de loop van dit artikel allemaal beantwoorden. Ik kan alvast verklappen dat de zin “Fearless First Flight” niet klopt!
H
orizon Hobby timmert al lang aan de weg om het modelvliegen voor de beginner eenvoudiger te maken. De hiervoor eerder ontwikkelde SAFE technologie is hier een goed voorbeeld van. De Firebird Stratos - een eenvoudig model voor de beginnende piloot - was als eerste hiermee uitgerust. Daarna is het in steeds meer modellen toegepast zoals de Delta Ray, de Apprentice, de Sports CUB S en zelfs in de UMX Habu. SAFE bestaat uit een combinatie van gyro-sensoren en accelerometers waarmee het toestel kan meten in welke stand het zich bevindt en welke (onbedoelde) bewegingen er gemaakt wordt. SAFE biedt drie opties die een piloot stapsgewijs kan helpen bij het leren vliegen. • In beginner mode kan het model maar zeer beperkt rollen, stijgen en dalen en zal deze bij het loslaten van de sticks weer direct terugkeren naar een vlakke, horizontale vliegstand. • In intermediate mode is de vrijheid al wat groter waardoor scherpere bochten gevlogen kunnen worden. Ook zal het model niet meer vanzelf terugkeren naar een vlakke positie. De piloot moet hier dus echt sturen zoals je dit bij een normaal model doet, maar zonder het risico dat het toestel in een spin of iets dergelijks raakt. • In expert mode doet SAFE eigenlijk niets meer dat het toestel over drie assen stabiliseren zoals gyro’s dat doen. Het zorgt daarmee voor een rustiger vlieggedrag waardoor het lijkt of je met een groter, zwaarder toestel aan het vliegen bent. In alle modes is altijd de panic knop beschikbaar. Mocht je toch de controle kwijt zijn over het toestel dan zal door het indrukken van de panic knop het toestel direct terugkeren naar een stabiele vlakke vlucht. Je zou dit kunnen zien als een vervanging voor een instructeur. Ik heb mijn vrouw een keer laten vliegen met zo’n SAFE toestel (ze had daarvoor nog nooit gevlogen). Ik heb haar
12
03 - 2016
De Sportsman S+ is een prachtig, ‘scale lookalike’ vliegtuigmodel wat op een volwassen vliegveld echt niet zou misstaan.
de handleiding laten lezen en haar daarna aan het werk gezet. Dat ging best goed tot ze iets te ver weg vloog en niet meer zag welke kant het toestel op ging. SAFE kan je dan ook niet meer helpen. Gelukkig stond ik naast haar en heb ik het toestel weer terug naar het veld kunnen loodsen.
een vlucht kan de piloot ook opdracht geven tot een automatische landing. Het toestel weet in welke richting het is opgestegen en het zal in dezelfde richting een landing inzetten. Het vliegt een circuit gevolgd met een landing. Klinkt allemaal heel logisch en simpel. De praktijk zal het leren….
Alles wat je nodig hebt voor een eerste vlucht zit erbij, behalve een schone onderbroek SAFE+ Juist om dit veel voorkomende probleem met nieuwe piloten op te vangen heeft men het SAFE+ systeem bedacht. Hierbij is een GPS ontvanger met kompas aan het SAFE systeem toegevoegd waardoor het toestel weet van waar het is opgestegen en waar, en waarheen het vliegt. Het systeem is zo geprogrammeerd dat, zodra de piloot zo ver weg vliegt dat hij door een ‘fence’ (virtueel hek) gaat, het systeem onmiddellijk de controle over het toestel overneemt en terug zal vliegen naar de plek vanwaar hij is opgestegen. Daar gaat hij dan in een ‘holding pattern’ rondjes vliegen totdat de piloot de controle weer overneemt. Aan het einde van
De Glasair Sportsman S+ De Sportsman kennen we al wat langer zonder het SAFE+ systeem. Het is een goed en goedmoedig vliegend toestel dat z’n sporen inmiddels wel verdiend heeft. In deze SAFE+ uitvoering wordt het als compleet startpakket geleverd. Echt alles wat je nodig hebt voor een eerste zelfstandige vlucht zit er bij, behalve een extra schone onderbroek. Bij het openen van de enorme doos ligt het model in enkele stukken voor je klaar. In wat aparte vakken vinden we een Spektrum DX4e zender met daarbij 4 penlite batterijen, een 3S 1300mAh LiPo vliegaccu met acculader voor in de auto en een extra
SPORTSMAN S+
Technische gegevens: Materiaal: Bouwvorm: Spanwijdte: Lengte: Gewicht vliegklaar: Motor maat: Aanbevolen accu: Zender: Propeller maat: Motor regelaar:
3
1
4
2
5
Z-Foam BNF (Bind aNd Fly) 1390mm 908mm 950g 480 borstelloos 3S 1300mAh (meegeleverd) DX4e (meegeleverd) 9 x 6� 18A (meegeleverd)
6
1: Het verenstalen landingsgestel valt in een plastic uitsparing en wordt geborgd met twee borgplaatjes. 2: De borstelloze motor is degelijk gemonteerd op een ruim bemeten en degelijk plastic vuurschot, goed verlijmd aan de schuimen romp. 3: De roerhoorns zitten degelijk vastgeschroefd aan het roervlak. De stuurstang wordt geborgd met een siliconen ringetje. 4: Het stabilovlak schuif je eenvoudig in de voorgevormde plastic versterkte staartsectie en wordt aan beide zijden geborgd met een strookje transparante tape. 5: Het stabilo en hoogteroervlak zijn met dunne koolstof stangen versterkt. 6: Het zwaartepunt ligt op 45 mm van de voorlijst. Rechtsboven zijn nog net een nok en het elastiek te zien waarmee de vleugel eenvoudig op de romp wordt vastgezet.
03 - 2016
13
Het gebroken stuurarmpje van de voorpoot.
adapter om ook vanaf het lichtnet te kunnen laden. Als extraatje wordt er nog een houder voor een EFC-721 camera meegeleverd zodat je al je vluchten kunt fi lmen. Een dikke handleiding rondt de inhoud mooi af. Het bouwen van het model stelt echt niets voor. Het stabilo kan in de mooi passende uitsparing in de romp geschoven worden waarna het met 4 stukjes tape wordt vastgezet. Even de kwiklink vastzetten in de hevel en de staart is compleet. Het landingsgestel wordt in een gleuf in de romp geschoven en met wat schroefjes vastgezet. Als fi nishing touch worden er nog wat sierstukken op het verenstaal geklikt. Beide rolroerservo’s moeten op de ontvanger worden aangesloten waarna de vleugel heel ouderwets met elastieken op de romp wordt vastgezet. Bij een crash zal de vleugel hierdoor weinig schade oplopen. Onder de vleugel moeten nog twee struts geplaatst worden die vervolgens op twee kleine kunststof kogeltjes op het landingsgestel vast geklikt worden. Het geeft het toestel een mooi schaal uiterlijk. Het toestel is daarmee binnen een half uur vliegklaar, hebben we mooi nog een half uur om de handleiding verder door te lezen terwijl de accu nog verder oplaadt. Pech Als reviewer heb je vaker pech met modellen dan andere mensen heb ik wel eens het gevoel. Ook in dit geval, want de neuspoot van het landingsgestel zat bij mij wel erg los. Nadat ik de propeller en de motorkap had losgeschroefd bleek al snel waarom. Het stuurarmpje lag in drie stukken. Enkel de messing kern met daarin de schroef zat nog vast om de neuspoot. Ik heb alle onderdelen losgehaald en het armpje met UHU Endfest 300 weer in elkaar gelijmd. Het voelt weer stevig aan, dus ik waag het er voorlopig op. Als hij het begeeft is dat geen ramp. Dit geintje kost me toch weer een extra dag omdat de lijm veel tijd nodig heeft om goed uit te harden.
14
03 - 2016
De drie brokstukken voorlopig maar stevig verlijmd met UHU Endfest 300 lijm.
SAFE+ perikelen Voordat er een eerste vlucht gemaakt kan worden moet eerst het kompas gekalibreerd worden. Dit doe ik door eerst de vliegaccu aan te sluiten en daarna de zender, waarbij de stuurknuppels in een bepaalde hoek gehouden moet worden. Een tegenstrijdige methode, normaal zou je eerst de zender aanzetten en dan pas de vliegaccu aansluiten. De Sportsman S+ gaat vervolgens met beide rolroeren op en neer staan zwaaien om aan te geven dat hij in kalibratie modus staat. Nu moet met het toestel een dansje worden uitgevoerd waarbij het een aantal keer rond z’n as gedraaid moet worden en waarbij het steeds onder een andere hoek gehouden wordt. Met de vleugels erop is dat echter nog niet zo eenvoudig. Het grootste probleem is echter dat het toestel niet aangeeft of de kalibratie gelukt is. Een soortgelijke procedure moet ik ook doorlopen bij het inregelen van een multicopter besturing, waarbij ik echter op een computerscherm kan zien wat ik aan het doen ben en of het goed gaat. Die feedback mis ik dus bij dit toestel, ik moet maar hopen en vertrouwen dat ik het goed gedaan hebt. Voor een beginner is dat echt niet handig. Ik weet wel dat ik de kist zelf op kan vangen als het mis gaat, maar een beginner heeft die vaardigheid nog niet. Daarna moet je kiezen welk type virtueel hek je toe wil passen. Standaard is dit de ‘parc mode’ waarbij het hek in een cirkel
Plenty ruimte in de romp voor de servo’s en de ontvanger.
De accu wordt in een afsluitbaar compartiment geschoven, onder in de romp, net voor het landingsgestel. Er is voldoende ruimte om deze te verschuiven tot een juist zwaartepunt.
De GPS module is achter in de romp geplaatst.
De Sportsman S+ geeft een mooi vliegbeeld, terwijl hij voor de landing binnenkomt.
van 400m doorsnede rond de piloot staat. Je mag dus om jezelf heen vliegen. Een situatie die zeker bij vliegclubs onbruikbaar, en ook onwenselijk is. Daarom is er ook een ‘airfield mode’ waarbij het hek een rechthoek omschrijft van 400m breed en 200m diep, hierbij staat de piloot dus aan de rand van het zogenaamde hek wat meer overeenkomt met een gemiddeld modelvliegveld. Ik heb het toestel dus direct in de ‘airfield mode’ geplaatst (denk ik). De instelprocedure lijkt ook hier op die we voor het kompas gebruikt hebben. Je moet dus weer eerst de vliegaccu aansluiten, daarna de zender inschakelen - met het gas dicht - en
De Sportsman S+ wordt met de neus in de wind gehouden waarbij de motor gestart wordt. Daarmee leert het toestel waar de wind vandaan komt.
de rechter stick in de rechter onderhoek. Ook hier is er geen enkele bevestiging van het toestel dat deze instelprocedure gelukt is. Je moet er dus maar weer op vertrouwen. Voor de zekerheid heb ik beide procedures twee keer doorlopen. De eerste vlucht Het toestel is er helemaal klaar voor, de piloot ook, dus als het weer het even toelaat
Landen kan de Sportsman S+ zelf
maak ik de eerste vluchten op ons clubveld. Omdat de ‘airfield mode’ gebruikt wordt moet ik het toestel wel eerst leren hoe het veld eruit ziet. ik doe dit door de vliegaccu aan te sluiten en het toestel met de neus richting het veld te plaatsen. De vleugels geven de positie van het hek aan. Achter die lijn mag niet gevlogen worden. Zodra er voldoende GPS ontvangst is hoorde ik enkele piepjes en zwaaiden de roeren even naar de piloot. Nu moet ik het toestel nog vertellen waar de wind vandaan komt. Dit doe ik door het toestel op het veld te plaatsen met de neus in de wind. Het toestel goed vasthouden en even vol gas geven, dat is voldoende. Nu kan er opgestegen worden. De zender staat in beginner mode en ik geef rustig meer en meer gas. Het toestel rolt wat moeizaam met z’n kleine wieltjes over het gras maar maakt toch voldoende vaart om los te komen van de grasmat. In een rustige klimvlucht vliegt hij keurig rechtdoor. Door terug te gaan naar half gas vliegt hij verder zonder verder te klimmen. Dit gaat dus netjes volgens het boekje. Dan de eerste bocht. Door SAFE+ in standje ‘beginner’ gaat dat niet zoals ik gewend ben. Zelfs met volle rol helt het toestel maar een beetje over en zet een vrij ruime bocht in. Hij blijft daarbij wel mooi op hoogte. Om de bocht krapper te vliegen kan ik nog wat hoogteroer geven. Er is in deze stand dus aardig wat luchtruim nodig en je moet vooral niet te lang rechtdoor willen vliegen. In de beginnerstand is het onmogelijk om het toestel hard de grond in te boren. Hij staat het gewoon niet toe om erg snel te dalen. In de ‘intermediate’ mode laat hij dat wel toe, maar in SAFE+ zit ook een hoogtemeter die het toestel voor je afvangt wanneer je te snel richting aarde
03 - 2016
15
gaat. Op een meter of 10 hoogte grijpt het systeem in en zorgt ervoor dat de neus weer wat wil klimmen. Dit is echt een heel fijne toevoeging aan het SAFE+ systeem! Ik vlieg expres een keer tegen het virtuele hek wat achter me staat. Het toestel neemt direct de besturing compleet over, ik kan niets meer doen. Tot mijn grote verbazing maakt het een bocht naar me toe, dus richting het clubgebouw en vliegt vervolgens bijna recht over mijn hoofd weer het vlieggebied in. Dat was mijn eerste rode kaart op de club dit vliegseizoen! Ik probeer hetzelfde geintje nog een keer maar dan aan de andere kant. En weer stuurt hij mijn kant op, over de no-fly zone, over de parking en de pits weer richting veld. 2de rode kaart! Waarom hij dit doet is mij onduidelijk. Goed, het is de kortste weg, maar op een vliegclub zijn de pits en clubgebouw echt verboden gebied. Het is veel veiliger om de langere weg te nemen. Nog vervelender is dat je geen enkele controle meer hebt over je toestel als je in de no-fly zone, dus buiten het virtuele hek zit. De controle kun je pas terugnemen als hij toestel weer boven het veld is. Hij klimt daarbij naar een hoogte van zo’n 36m waarop je op zich niet veel tegen zal komen behalve hele hoge bomen en andere toestellen. Het besef dat je in een dergelijke situatie geen controle meer hebt over je toestel is echter
16
03 - 2016
heel onwennig. De eerste keer schrik je er echt van. Na nog wat te hebben rondgevlogen in verschillende modes is het tijd om te landen. Dat kan de Sportsman S+ zelf volgens de doos, dus dat testen we dan ook maar even. Door de trainerknop 3 seconden in te drukken activeer ik ‘auto’-land. Weer gaat het toestel er zelfstandig vandoor. Gelukkig kun je tijdens een landing wel bijsturen. Het toestel vliegt een keurig circuit maar komt te ver richting pits uit en als ik hem z’n gang had laten gaan was hij in de pits geland. Als beginner heb je op zo’n moment behoefte aan schoon ondergoed. De landing op zich was verder redelijk. Vanaf zo’n 3m hoogte gaat het gas dicht en zweeft het toestel verder naar beneden. Afvangen net boven het gras doet hij niet, dus de landing is wat hard als je niet zelf ingrijpt, maar zonder schade. Poging 2 Enkele weken later neem ik de Sportsman S+ opnieuw mee naar het clubveld. De wind staat nu uit een vervelende hoek, haaks op het virtuele hek achter me. Bij het opstijgen is dat geen probleem. Ik ben alleen heel benieuwd hoe SAFE+ met deze situatie om zal gaan? Cross landing, van links of recht aan komen vliegen en boven het veld pas de laatste bocht? Het resultaat
is verbijsterend. Hij vliegt doodleuk een eind naar achter de no-fly zone in om recht op het clubhuis af te vliegen. Als ik niets gedaan had was hij tegen de bomen achter het clubhuis aan gevlogen. Echt onbegrijpelijk dit! Verdere vluchten verlopen probleemloos, zolang je maar weg blijft van die virtuele hekken en zelf met de hand de landing uitvoert. Wanneer er iets mis gaat met de GPS of het kompas en het toestel vliegt van je weg in plaats van terug, dan kun je het GPS systeem uitschakelen. Hiervoor moet je eerst 3 seconden de trainerknop ingedrukt houden, daarna schakel je 6 keer (!) de mode schakelaar heen en weer zonder de trainer knop los te laten. Als je deze procedure al hebt kunnen onthouden, dan nog duurt het nog even voor je die hebt uitgevoerd. Of het toestel dan nog goed genoeg zichtbaar is om het terug naar het veld te dirigeren is maar de vraag. De Sportsman S+ op zich is een prettig toestel wat goed op stuurcommando’s reageert. Hij is nooit te fel en het overtrekgedrag is bijzonder beschaafd. Het is me niet gelukt om hem over een vleugeltip weg te laten vallen. Hij heeft voldoende vermogen om er een looping uit te persen en zelfs een rol is nog net te doen al ziet die er niet fraai uit. Maar goed, het is een hoogdekker
Nog wat vliegimpressies.
trainer, geen F3A kist. Met de 1300 mAh accu kun je een minuut of 6 vliegen wat voor een beginner lang genoeg is. Er is veel concentratie nodig tijdens die eerste vluchten waardoor 6 minuten meer aan voelen als een half uur. Verbeterpunten en feedback Als ik mocht helpen bij de ontwikkeling van SAFE+ dan zou ik een paar zaken anders inrichten. Als eerste zou ik de procedures voor kompas kalibratie en instelling van het virtuele hek voorzien van duidelijke feedback naar de gebruiker. Tijdens kompas kalibratie kun je bijvoorbeeld de roeren gebruiken om de gebruiker duidelijk te maken welke kant hij op moet draaien en wanneer de kalibratie goed gelukt is. Een meerkleurige led aan de bovenkant van het toestel zou ook een goede verbetering zijn. Je kunt daarmee laten zien wat de status van de GPS is en bijvoorbeeld welk virtuele hek actief is. De werking van het virtuele hek zou ik ook graag anders zien. Waarom zou je kiezen voor een vast gedefinieerd hek? Als de bedoeling is om de piloot te hulp te schieten als die te ver weg is dan kan de piloot dat prima zelf aangeven door even op de panic knop te drukken. Ik vind het erg vervelend als ik plotseling de controle over mijn kist kwijt ben zonder daarom te vragen. En als je dan toch een vaste no-fly zone hanteert, houdt
je daar dan ook aan met je software, blijf er te allen tijde zover mogelijk vandaan en kies de langere, veilige weg in plaats van zo snel mogelijk weer terug boven het veld te willen komen. De nauwkeurigheid van de automatische landing moet ook zeker verbeterd worden. Je moet nu als piloot zoveel bijsturen dat je net zo goed zelf de landing uit had kunnen voeren. Ik heb over mijn ervaringen contact opgenomen met Horizon Hobby die me doorverwezen naar de product specialist. Die moest me helaas bij mijn meeste opmerkingen gelijk geven en gaf aan dat dit het allereerste toestel is met deze splinternieuwe techniek aan boord. De feedback van klanten zal gebruikt worden om het systeem verder door te ontwikkelen. Het mag overigens wel gezegd worden dat het doen van dit soort ontwikkelingen een flinke investering is en dat het de hobby vast ten goede gaat komen. Chapeau daarvoor Horizon Hobby! Conclusie Als het gewone SAFE systeem in de Sportsman S+ had gezeten in plaats van dit SAFE+ was het toestel een veel betere aankoop geweest. Het SAFE+ systeem voelt gewoon nog niet volwassen aan, het is nog niet af. Je mist vooral terugkoppeling tijdens de voorbereidende handelingen, en
de manier waarmee het met de no-fly zone omgaat is nog niet goed. Ik zou dus nog even wachten op SAFE+ V2.0 Nu ben ik er geen voorstander van dat mensen op eigen houtje gaan leren modelvliegen. Deze hobby beoefen je bij voorkeur op een clubveld waar er altijd wel iemand is die je wil helpen en zelfs les kan geven. Als je toch gaat ‘wildvliegen’ dan is het vinden van een geschikte plek voor dit toestel een eerste obstakel. Het moet een flink veld zijn met mooi kort gras anders zal je het toestel moeten opgooien om weg te komen. Landen op langer gras zal ook niet echt lekker gaan op die kleine wieltjes. Je zal midden op het veld moeten gaan staan, anders is de kans groot dat je eerste ‘auto’-landing door de rij bomen heen gaat die aan de rand van het veld staan, of erger nog, laag over een mogelijk aangrenzende weg. Ook moet je eerst toestemming vragen aan de eigenaar van de grond, midden in de polder is die vaak lastig op te sporen. Het grootste gemis wat je als wildvlieger hebt zijn de tips die een ervaren vlieger je kan geven. De fijne kneepjes van het vliegen leer je jezelf niet zomaar aan zonder goede instructies van ervaren vliegers of een doorknede vlieginstructeur. Je leert eerder verkeerde gewoontes aan die later erg lastig af te leren zijn. Ook mis je de gezelligheid die een club je kan bieden.
03 - 2016
17
Tekst en foto’s: Paul de Groot
INTERNATIONAL
DRONE DAY Op zaterdag 7 mei 2016 organiseerde de ‘Drone Zone Breda’ samen met Modelvliegsport Oosterhout voor de tweede keer de ‘International Drone Day’ op het sportpark de Contreie in Oosterhout (Brabant). De activiteiten beginnen pas in de middag, dus vertrek ik niet al te vroeg naar Oosterhout.
W
anneer ik aankom in Oosterhout wordt er nog druk opgebouwd. Een paar partytenten staan al overeind en de zuilen van de Drone Zone Breda staan ook al overeind. Hier en daar staat al een poortje voor de FPV races, maar er is nog veel meer te doen. Er zullen vandaag verschillende spelletjes gespeeld worden, zoals drone bowlen, drone voetbal en natuurlijk het Nederlands Kampioenschap LiPo werpen. Wat ik mij daar allemaal bij moet voorstellen weet ik niet, maar ik wacht het in alle rust af. Ondertussen lopen er steeds meer deelnemers het terrein op, sommigen met DJI drones, anderen met FPV machines en weer anderen met 8-motorige machines. Ook enkele leveranciers nemen deel en zoeken een plekje. Ik sta versteld van het aantal mensen dat hier op af komt. Wat het weer betreft is het een stuk beter dan bij de Dream and Dare van 14 dagen geleden (zie M&D #2), toen was het koud, regenachtig en werd het weer afgewisseld met fl inke hagelbuien. Vandaag is het bijna 27° en het wordt misschien nog wel warmer. Door menigeen wordt daarom verkoeling gezocht in de schaduw van een partytent. Al snel zie ik Johan van Geek wandelen, die samen met zijn team de organisatie in handen heeft. Voor € 10,= mag je vliegen en kun je in de kantine van het sportveld een frietje, een snack en twee drankjes halen. Tevens mag je meedoen met de diverse drone games. Ik besluit om maar mee te helpen met het uitzetten van het FPV parcours, dat al voor een deel is opgezet, alleen de routing ontbreekt. Hiervoor zijn er kleine gekleurde pylonen, die naar behoefte worden neergezet. Hiermee kunnen de FPV vliegers van het ene naar het andere obstakel vliegen.
D6
03 - 2016
FPV racers zijn geconcentreerd bezig met hun drones en vermaken het publiek.
De eerste aarzelende start van de eerste FPV heat, in het veld liggen de pylonen.
Op 120m is dit nog maar een stipje, en alleen zichtbaar als je weet waar te kijken.
Het is best wel leuk wanneer je met de piloot mee kunt kijken wat hij allemaal ziet.
Van alles te doen Het feest begint om ongeveer 13.30 uur met een welkomstwoordje van Johan van Geek en Frans Molier van Modelvliegsport Oosterhout. Piloten worden opgeroepen de veiligheidsregels in acht te nemen en niet buiten de afgebakende terreinen te vliegen. Al gauw zijn er een paar DJI drones in de lucht met camera’s, die naast en door elkaar vliegen. Daar alle andere evenementen op het sportveld voor die dag wegens de warmte zijn afgelast hebben we bijna het gehele sportveld tot de beschikking. De kantine blijft speciaal open voor de deelne-
Wiebe de Jager neemt een foto van een DJI Inspire.
mers. Maar goed ook, want door de warmte zie je regelmatig iemand een goed gekoeld drankje halen dat al lang en breed op is voor men terug is. Heel langzaam komt ook de publieke belangstelling op gang en komen steeds meer dronevliegers het terrein op. Zo ook Wiebe de Jager van ‘Dronewatch’ die een Xiro drone heeft meegenomen. In de schaduw van een partytent is een vader met zijn zoon druk bezig met de preparatie van een FPV machine. Al gauw raak ik met vader aan de praat en ontdek ik dat vader de techneut is maar het vliegen aan zijn zoon overlaat. Nou, deze aardige jongeman kan behoorlijk met zijn FPV machine overweg. Een ander zet een beeldscherm op en zoekt een frequentie van een drone die op dat moment beelden aan het verzenden is. Het kost enige moeite, maar uiteindelijk hebben we een prachtig overzicht van grote hoogte op het veld. Met een andere piloot praten we over de regelgeving. Ook hij is dezelfde mening toegedaan als van uw redacteur dat een drone op maximale toelaatbare hoogte bijna niet meer is te zien. Hij zet hierbij de daad bij het woord en laat zijn octocopter opstijgen naar 120m. Op de grond heeft deze relatief grote machine een diameter van circa 1m, maar is deze op 120m hoogte deze nog maar een stipje. Alleen omdat je weet waar je moet kijken, blijf je hem zien maar dat is alles. We doen een paar proefjes om onze gedachten te delen met een paar mensen uit het publiek.
03 - 2016
D7
aan binnenkort met Heliparts contact op te nemen. Zo zie je maar weer, de ene dienst is de andere waard.
FPV drones zijn er in alle soorten en maten.
Indien je even een andere kant op kijkt terwijl de drone zich verplaatst kost het redelijk wat moeite om deze in de lucht weer terug te vinden. Modelvliegers weten dit en verliezen hun machine daarom nooit uit het oog, maar de pure recreant is het toestel direct kwijt. Hiermee willen we maar aangeven dat het zinvol is altijd je toestel in de gaten te houden. Zelfs al valt er iemand over je voeten, blijf focussen! Op de zender van de vlieger is een extra apparaat geplaatst, die de telemetrie van
nog aan het vliegen zijn. Dat mag ook wel, want de snelheden liggen toch dicht bij de 100 km/h. Het is zeer leuk om te zien hoe sportief men met elkaar bezig is. Ook het publiek is enthousiast en ik merk al gauw dat er toch wat mensen zijn die wat meer willen weten. Met hulp van Heliparts uit Bosschenhoofd kan ik mensen laten zien hoe je met een drone kan vliegen, ik laat hen de verschillende mogelijkheden zien en geef aan dat er heel wat op de markt te verkrijgen is. Er was bijvoorbeeld een dame
Dan maak ik teveel hoofdbeweging en heb ik meer kans op desoriëntatie de drone weergeeft. Op mijn vraag waarom? komt een simpel antwoord: “Nu kan ik tijdens het vliegen sneller zien wat de gegevens zijn, dan wanneer ik telkens naar het beeldscherm onderaan op de zender moet gaan kijken. Dan maak ik teveel hoofdbeweging en heb ik meer kans op desoriëntatie”. Heb ik toch weer wat geleerd. Na enige tijd worden de platformvliegers verzocht hun drones naar de grond te brengen en staat er een FPV race gepland. Telkens heats met vier machines op vier verschillende kanalen. Inmiddels is er een heel Belgisch team binnengekomen. Al gauw staan er 12 deelnemers klaar die allemaal graag even een paar rondjes willen vliegen. Net als tijdens mijn eerste FPV beleving gaat het hier om heats van elk vijf ronden. Een enkele heat is na 2 tot 3 rondjes al klaar, omdat alle vier de machines de grond hebben geraakt. Dat gaat dan ook behoorlijk hard, maar veelal blijft de schade beperkt. Piloten testen dan met de hand of alle motoren nog soepel draaien, of er geen beschadigingen aan de rotorbladen zijn en daarna gaan ze gewoon weer verder. Veiligheid is wel een vereiste en je ziet ook niemand het veld oprennen om zijn drone op te halen, wanneer de anderen
D8
03 - 2016
die semi-professioneel fotografeert waarbij haar partner al menig maal heeft aangegeven dat zij een drone moest aanschaffen. Ik laat haar een cameraplatform zien, hoe het vliegt en wat voor beelden het geeft op de bijgeleverde zender. Verder wat je kunt doen met een goede drone, zoals de functies: follow me, watch me en come home. De dame in kwestie was zeer onder de indruk en gaf
.....ook Johan van Geek gaat het proberen.
Spelletjes Na verloop van tijd worden alle vliegactiviteiten stilgelegd en is het tijd voor het NK LiPo werpen. Of het wat met drones te maken heeft, ach het is de lol die we onder elkaar hebben, wat boven alles zeer plezierig is. Er wordt gegooid met twee verschillende LiPo’s en elke piloot mag twee keer gooien. Het veldje is 20m lang en 5m breed. In het begin is er enige discussie over de te meten werpafstand, zoals de plaats van impact, of de plaats van eindligging. Uiteindelijk wordt dit laatste gehanteerd. Buiten de baan is niet geldig, dus ook al is de inslag binnen de lijnen, maar komt de LiPo buiten het veld terecht is de worp ongeldig. Uiteindelijk wordt er met de zwaarste LiPo een afstand van 22,5 m gegooid en hebben we een heuse Nederlands Kampioen LiPo werpen, Wilfred genaamd. Het andere spelletje wat gespeeld gaat worden is het bowlen met drones. Onder de drone wordt een bal aan een koord bevestigd en daarna mag je negen halfgevulde cola flessen proberen om te gooien. Dit moet wel in één run gedaan worden. Ook dit levert weer veel spektakel op, en veel plezier voor zowel de deelnemers als voor het aanwezig publiek. Hierna wordt er weer gevlogen. Uiteindelijk gaan we tegen het vallen van de duisternis weer op huis aan en hebben we een heel plezierige dag beleefd en ben ik een stukje bijgekleurd door de heerlijke zon.
Tijd voor het NK LiPo werpen....
DÉ ONLINE SHOP VAN MODELBOUWMAGAZINES
[1] Voor de beginnende modelvlieger
Het ‘Basisboek voor de beginnende modelvlieger’ is bedoeld om de (startende) modelbouwer en -vlieger inzicht te geven in de fascinerende modelvlieghobby en gaat in op alle facetten van het bouwen en vliegen met modelvliegtuigen, waaronder de aerodynamica en krachten die op het toestel inwerken, de verschillende aandrijf- en besturingstechnieken, te gebruiken zenders, toegepaste materialen, allereerste vlucht-handelingen en het herkennen en verhelpen van storingen.
[2] Vliegen met Elektromodellen
Het boek ‘Vliegen met elektromodellen’ geeft een volledig inzicht in het vliegen met elektromotor aangedreven vliegtuigmodellen, een tak in het modelvliegen welke vóóral de laatste decade een enorme opmars heeft gemaakt door de beschikbaarheid van krachtige borstel-loze motoren, moderne regelaars en de uiterst krachtige LiPo accu’s die het tegenwoordig mogelijk maken dat een elektromotor aangedreven vliegtuigmodel beslist niet hoeft onder te doen voor een brandstofmotor aangedreven toestel.
[3] Vliegen met modelzwevers
De doelgroep van het boek ‘Vliegen met modelzwevers’ is die modelvlieger die liever de natuur zijn model laat aandrijven, namelijk bij het modelzweven. Dit boek geeft een uitgebreide uitleg over het hoe en waarom een modelzwever vliegt, aangevuld met nuttige informatie over aerodynamica, krachtenspel, de besturing en zender, keuze van het model en een beknopte uitleg over elektromotor aandrijvingen. De boeken zijn samengesteld door Media Primair Uitgeverij B.V. in samenwerking met auteur Jan J. Melchior.
RADIO
CONTROL
MODELVLIEGEN
Verkrijgbaar via de webshop: www.lanasta.com
Neem een abonnement of bestel losse uitgaven! www.modelbouwmagazines.nl 03 - 2016
21
Commercials
Dronefestival op Mediapark Op het mediapark in Hilversum zal van vrijdag 2 tot en met zondag 4 september het dronefestival worden gehouden. Het is, zo wordt gezegd, het eerste dronefestival in Nederland. Alleen in New York en Nantes hebben tot op heden dit soort events plaatsgevonden. De gemeente Hilversum heeft een subsidie toegekend van €19.000, waardoor de financiering rond is aldus Jeroen Illy, organisator van het evenement. Jeroen Illy is co-owner van de firma The Broadcaster en is journalist, eindredacteur en programmamaker. Het programma van het dronefestival is ingebed in de Dutch Media Week. Men hoopt op 25 tot 30 duizend bezoekers. Vrijdag 2 september vindt de ‘drone-talk’ plaats, waar men in zal gaan op de maatschappelijke ontwikkelingen van drones en op de nieuwste trends. Dit zal worden afgewisseld met demonstraties en videobeelden. Ook wordt tijdens een ronde tafel gesprek ingegaan op de wetgeving en de privacy. Topic daarbij blijkt de vraag of de voorgenomen wetgeving afdoende is of een beperking voor de professionele/amateur dronevlieger. Sprekers zijn onder andere Guido de Croon (TU Delft), Jan-Floris de Boer (NLR) en Lars Sang Mo Boom (Formula FPV). Zaterdag en zondag staan in het teken van de Drone Experience. In één van de studio’s op het mediapark worden demonstraties en races gehouden. Ook kan het publiek daar zelf een keer met een drone vliegen. Verder zijn er overal grote schermen waar dronebeelden op worden getoond. Extra aandacht is er voor de professionele vliegers die laten zien wat met een drone mogelijk is.
Dit nummer staat nagenoeg geheel in het kader van de veiligheid met drones. De laatste tijd zien we op de televisie steeds meer reclames waarin drones worden getoond. De redactie wil er hier twee uithalen. De Bavaria reclame “De kroegentocht van je leven” en de Karwei reclame “BBQ Buren”. Hier worden drones op de verkeerde manier getoond. Zo moet het dus niet. Een klacht aan de stichting reclamecode ten aanzien van de Bavaria reclame leverde het volgende antwoord op: “De voorzitter van de Reclame Code Commissie heeft de klacht direct afgewezen op grond van het volgende: In de televisiecommercial is onder meer te zien dat een ‘drone’ in een café rondvliegt. Ook indien deze situatie bij wet is verboden, zoals u stelt, kan dit niet tot het oordeel leiden dat de televisiecommercial in strijd is met hetgeen toelaatbaar dient te worden geacht. Er wordt in de commercial immers niet opgeroepen de situatie na te volgen. Verder is de televisiecommercial niet in strijd met de Nederlandse Reclame Code”. Een kopie werd verzonden aan Bavaria. Als onderschrift van hun brieven noteert de Stichting Reclame Code “… voor verantwoorde reclame”. Of je dit echt verantwoorde reclame kunt noemen moet de lezer zelf maar beoordelen!
FAA Ons nummer staat dit keer bol van regelgeving op het gebied van drones. U heeft kunnen lezen over de Belgische wetgeving en ook dat de DMFV hier druk mee bezig is. Ook weten we dat Europa druk bezig is met wetgeving op het gebied van drones en dat dan ook de verschillende landelijke regels weer zullen worden overschreven of gewijzigd. In Amerika heeft de Federal Aviation Administration (FAA) de eerste set regels voor het commercieel gebruik van drones afgerond. Deze regels zullen eind augustus 2016 in werking treden en betreft het gebruik van drones met een gewicht van minder dan 25 kg voor commerciële doeleinden. Ook hier moeten de piloten hun onbemande toestel in het zicht behouden en mogen ze niet harder vliegen dan 100 mph (160 km/h). Tevens mag er alleen gevlogen worden bij daglicht en schemering mits het toestel anti-collision lichten heeft. De nieuwe regels bevatten ook hoogte beperkingen en andere operationele voorwaarden, zoals het vliegen boven publiek. De FAA grijpt ook terug op de privacy regels. In deze nieuwe wetgeving wordt de leeftijd gezet naar minimaal 16 jaar. Tevens moet men een certificaat van bekwaamheid hebben. Om dit te behalen moet een test worden afgelegd bij een door de FAA goedgekeurde instantie. Voor wie zijn drone mee wil nemen naar de Verenigde Staten, http://www.faa.gov/uas/media/RIN_2120-AJ60_Clean_Signed.pdf.
22
03 - 2016
Korte berichten
DMFV De Deutsche Modellflieger Verband, zeg maar de Duitse koepelorganisatie van modelvliegers, is al enige tijd druk doende om ook in Duitsland een goede regeling te krijgen voor de modelvliegers. Ook in Duitsland heeft de regering voorgesteld de vlieghoogte tot een maximum van 100m te brengen. Onderhandelaars van de DMFV hebben daar moeite mee, want ook in Duistland was de wetgeving duidelijk genoeg. De DMFV heeft de staatssecretaris Norbert Barthle voorgesteld om deze regel om te zetten naar “vliegen op zicht”. Dat wil zeggen dat je je toestel altijd in het zicht moet houden, wat automatisch wil zeggen dat je een vlieghoogtebegrenzing hebt, afhankelijk natuurlijk van de grootte en de vorm van het model. Het voorstel om een vliegdiploma in te stellen voor modelvliegers wordt door de DMFV sterk afgewezen. Dit zou de gehele modelvliegwereld onder druk kunnen zetten. Laten we hopen dat onze mensen, die voor onze modelvliegsport onderhandelen dezelfde insteek zullen hebben. We zullen dit met grote aandacht blijven volgen.
Testcentrum Op maandag 20 juni is op vliegveld Valkenburg het bidbook ‘Unmanned Valley Valkenburg’ gepresenteerd. Zoals we in het verslag van de TUSexpo al hebben aangegeven is met name zijne koninklijke hoogheid prins Pieter-Christiaan van Oranje één van de initiatiefnemers van de Unmanned Valley. Samen met Hester Bijl (TU Delft) bood hij het bidbook aan aan de gedeputeerde van de Provincie Zuid-Holland Adri Bom-Lemstra en de Katwijkse wethouder Klaas-Jan van de Bent. Het oude Marine-vliegveld Valkenburg is met name zeer geschikt omdat het op nog geen 30 minuten afstand ligt van toonaangevende onderzoeksinstituten, zoals de Universiteit Leiden, TU Delft en het European Space Research and Technology Centre. Ook zijn er in de omgeving vele technologiebedrijven op het gebied van Drones, zoals Aerialtronics in Scheveningen. Ook kan men van hieruit ‘out of sight’ testen boven de Noordzee. Laatste pluspunt is de afstand tussen vliegveld Valkenburg en de beide grote vliegvelden Schiphol en Rotterdam. Lucas van Oostrum van Aerialtronics zegt in een toelichting: “De roadmap laat grote kansen zien die zich voordoen als de overheid, het bedrijfsleven en de academische wereld samenwerken. De bedrijven kijken uit naar het ontwikkelen van vooruitstrevende technologieën op Valkenburg die niet alleen ten goede komen aan de drone industrie, maar ook aan belangrijke industriële sectoren in Zuid-Holland, zoals de glastuinbouw, de haven van Rotterdam en smart cities. Via de Valkenburg testsite zullen we laten zien waarom Nederlandse innovatie leidend is in de wereld”. Wethouder Klaas-Jan van de Bent is blij dat er nu een concreet voorstel ligt en wil er graag mee aan de slag. Hopelijk zijn ze daarmee niet al te lang bezig en kunnen we snel het vliegveld gaan inrichten voor het testen en ontwikkelen van Unmanned Aerial Vehicles. Bron: DRONES.nl
Drone Awards 2016 De jaarlijkse Drone Awards van DRONES.nl staan weer voor de deur! Ook dit jaar is de website weer op zoek naar de beste dronevideo van het jaar, gemaakt door Nederlandse dronepiloten en luchtfotografen. Dankzij de populariteit van drones verschijnen er vrijwel dagelijks nieuwe dronevideo’s van Nederlandse bodem online. DRONES.nl bekroont de beste video’s van het afgelopen jaar met een Drone Award. Ook jouw dronevideo kan kans maken op de prestigieuze Drone Award. Van haarscherpe luchtopnames tot opmerkelijke crashes; iedere video maakt kans op de felbegeerde titel. René van Manen, de prijswinnaar van 2015, won met zijn video van een brutale aap genoeg stemmen om uitgeroepen te worden tot dronevideo van het jaar. Dien dus nu je zelfgemaakte óf favoriete dronevideo van 2016 in. Op 1 november 2016 worden uit alle inzendingen de genomineerden bekend gemaakt, waar het publiek vervolgens op kan stemmen. De jaarlijkse verkiezing wordt voor de derde keer door DRONES.nl georganiseerd. Meer weten of een video indienen? Dat kan binnenkort via www.drones.nl.
03 - 2016
23
VR BRILLEN HOBBYKING QUANUM COMPLETE FPV BUNDEL MET VR BRILLEN
Deze geven een brede FPV ervaring. Het is een mooie plug en play unit perfect voor de beginnende en de gevorderde FPV vlieger. Een groot 5 inch beeldscherm ligt vooraan waarbij een vergrootglas tussen de vlieger en het beeldscherm ingesteld kan worden naar behoefte en gezichtsvermogen van de vlieger. Er zijn hiervoor drie verschillende Fresnel lenzen bijgevoegd (deze bestaat uit een, in concentrische ringen opgedeelde, lens waardoor deze bij benadering vlak is). De neopreen kap rondom de bril is de investering meer dan waard want deze zorgt dat de bril perfect op het gezicht past zodat er geen licht van buiten kan binnen dringen. In zakjes aan de buitenkant van de kap worden de accu’s, ontvanger en de schakelaar opgeborgen. Er kan ook omgeschakeld worden naar een op de bril gemonteerde camera (optioneel) waardoor de vlieger zijn toestel kan laten landen zonder de bril af te zetten. De externe ontvanger is eenvoudig in gebruik en heeft een scanfunctie om snel het videokanaal te vinden. De beeldkwaliteit is erg goed,van alle bekende VR brillen is dit wel een van de betere aankopen met de meeste mogelijkheden. www. hobbyking.com Technische gegevens: Beeldscherm: 5 inch (127 mm) Resolutie: 800 x 480 Gewicht: ca. 595 g (zonder accu en ontvanger) Spanning: 7 - 13 volt Connectoren: beschikbaar Kanalen: 32 Prijs: ca. € 100,=
30
03 - 2016
Tekst en foto’s: Paul de Groot en leveranciers
Vliegen met first-person-view (FPV) VR brillen is een meeslepende ervaring die je het gevoel geeft door de lucht te vliegen alsof jezelf in het vliegtuig zit. Omdat er veel VR brillen op de markt zijn is het moeilijk om een beslissing te nemen. Natuurlijk is deze beslissing geheel persoonlijk, hangt deze af van je budget en van je technische eisen, een zeer goede bril zou zo maar meer kunnen kosten dan een vliegtuig of drone. Om je te helpen hebben we een aantal van de meest populaire VR brillen bekeken. Daarvan zijn we uitgegaan van de pasvorm, kwaliteit van het display en de bediening tijdens de vlucht.
ZEISS VR ONE
RANGE VIDEO HEADPLAY HD
Dit is een van de nieuwere typen op de FPV markt. Zeiss is vooral bekend door kwaliteitslenzen en de VR One heeft ten opzichte van andere VR brillen dan ook een hoge beeldkwaliteit. De bril bevat twee lenzen, elk met een apart beeld waardoor er een soort stereoscopisch beeld ontstaat. De VR one zit prettig op het hoofd. De beeldvorming is scherp vanaf het centrum tot aan de uithoeken en bovenal is er geen lens instelling nodig. Brildragers kunnen in principe hun bril ophouden tijdens het vliegen met de VR One. De bril weegt 453 g zonder smartphone en heeft een schuimrubber ring die perfect op het gezicht aansluit waardoor weinig licht naar binnen lekt. De hoofdband draagt zorg voor een goede en stevige bevestiging op het hoofd. Voor het gebruik van deze bril is een smartphone nodig. De eerste VR One brillen werkten alleen maar samen met DJI FPV systemen, maar na een recente update kunnen ook andere systemen worden gebruikt. Door uitbreiding van de accessoires kunnen steeds meer smartphones worden gebruikt. De Zeiss VR One werkt nu met Android en IOS systemen. www.zeiss.com
Dit is een van de grotere VR brillen op de markt met een 7 inch (178 mm) scherm en een resolutie van 1.280 x 800. De instelbare hoofdband verdeelt het gewicht van de bril over het gehele hoofd en zorgt voor een goede pasvorm waardoor het dragen ook voor langere tijd geen problemen zal opleveren. Er worden enkele schuimrubber strips bijgeleverd om de pasvorm nog verder te verbeteren, maar deze zijn niet echt noodzakelijk. Navigatie binnen het menu is zeer eenvoudig, waardoor de juiste frequentie snel is in te stellen. De HeadPlay HD geeft een meeslepende ervaring, maar het is aan te raden enkele extra vlieguren te maken om te wennen. De beeldverhouding is te wijzigen van 16:10 naar 4:3. Dit geeft een kleiner gezichtsveld, waardoor de overgang van normale VR brillen naar deze iets eenvouger wordt. Alle knopjes voor de bediening en de video instellingen zitten aan de zijkant van de bril en zijn ook met bril op, gemakkelijk te bereiken. Dit systeem werkt met bijna alle FPV systemen en inmiddels is er ook een speciale band voor racers beschikbaar. www. headplay.com
Technische gegevens: Beeldscherm: 4,7 tot 5,2 inch Resolutie: afhankelijk van smartphone Gewicht: 543 g Spanning: geen (via smartphone) Connectoren: afhankelijk van smartphone Kanalen: geen Prijs: vanaf ca. € 135,= (afhankelijk van de smartphone slede) Extra’s: er zijn veel VR apps beschikbaar
Technische gegevens: Beeldscherm: 7 inch (178 mm) Resolutie: 1.280 x 800 Gewicht: 400 g Spanning: 6 - 15V Connectoren: HDMI, XS9JK, SMA antenne Kanalen: 32; 5,8GHz Prijs: ca. € 250,= Extra: ingebouwde luidsprekers
Dank aan de bedrijven genoemd in dit artikel voor het beschikbaar stellen van de afbeeldingen en de technische informatie.
FAT SHARK TELEPORTER V4
FAT SHARK DOMINATOR V2
De Teleporter V4 is een bril die je bij veel FPV piloten tegen komt. Licht van gewicht, klein en eenvoudig te gebruiken. Hij past heel precies over het gezicht en kan ook voor brildragers geschikt gemaakt worden doordat er extra dioptrie lenzen (-2, -4 tot -6 dpt) geplaats kunnen worden. Alle knoppen bevinden zich bovenop de bril en zijn gemakkelijk te onderscheiden, ook wanneer de bril wordt gedragen. De spanning wordt geleverd door een meegeleverde accu in de hoofdband. Voorzien van een gimbal kan met deze bril de camera in het toestel bestuurd worden door een simpele hoofdbeweging, een zeer groot pluspunt bij het racen. De rubber oogkappen zorgen voor een goede afdichting van het buitenlicht rondom de ogen. De video kwaliteit op de beide beeldschermpjes is ruim voldoende. De Teleporter V4 kan met nagenoeg elke FPV zender werken. www.horizonhobby.com
De Dominator V2 is een populaire bril voor veel FPV vliegers door de grote helderheid terwijl de bril voor elke piloot aangepast kan worden. Er moet wel een aparte, losse 1,3GHz, 2,4 GHz of 5,8GHz ontvanger aangeschaft worden. Deze kan in een klepje aan de rechterzijde van de bril worden ondergebracht. Aan de linkerzijde zit ook een klepje waarin een Trinity head tracker module past. Hiermee kun je, indien alles ertoe uitgerust is, de camera op het toestel met het hoofd aansturen. De twee plastic optieken zijn gemonteerd op een instelbare rail, waarbij vanaf de onderkant van de bril de juiste pupilafstand kan worden ingesteld. Ook de Dominator V2 past perfect op het hoofd, maar is niet direct geschikt voor brildragers. Er zijn echter losse dioptrie lenzen te verkrijgen die heel eenvoudig gemonteerd kunnen worden om de bril ook voor brildragers geschikt te maken. Alle instelknoppen zijn aan de bovenzijde geplaatst en heel eenvoudig af te tasten. De Dominator V2 heeft verder een ingebouwde digitale videorecorder met micro SD kaart om de beelden van de FPV camera op te slaan. De opgeslagen beeldkwaliteit hiervan is matig, maar zeker bruikbaar. Er bestaan inmiddels verschillende versies van deze bril zoals de V2 HD, de V3 en de attitude V3. De V2 HD heeft als extra een ingebouwde ventilator. Naast een vergroting van de oogafstand en de optische uitlijningstolerantie is de beeldgrootte ook groter geworden. De HDMI aansluiting is omgezet naar een mini HDMI. Ook de DVR werd verbeterd en kan schakelen tussen NTSC- en PAL bronnen. www.fatshark.com, www.horizonhobby.com
Technische gegevens: Beeldscherm: 13,2 x 17,6 mm Resolutie: 320 x 240 Gewicht: 163 g (exclusief accu) Spanning: 7 - 13V Connectoren: NTSC Kanalen: 7 Prijs: ca. € 300,= Extra: draagkoffer, antenne en batterij
Technische gegevens
Dominator V2
Beeldscherm: Resolutie: Gewicht: (zonder batterijen) Spanning: Connectoren: Kanalen: (afhankelijk van de module) Prijs: Extras:
13 x 18 mm 600 x 480 182 g
Dominator V2 HD 13 x 18 mm 800 x 600 152 g
Dominator attitude V3 13 x 18mm 640 x 480 167g
7 - 13V Mini HDMI, 3,5 mm AV 43
7 - 13V Micro HDMI; 3,5 mm AV 43
7 - 13V Micro HDMI; 3,5 mm AV 43
ca. € 500,= ca. € 650,= (compleet) draagtas, batterij, antenne
ca. € 520,=
03 - 2016
31
INDUCTRIX 200 FPV
Headset op, camera aan en vol gas! De Blade Inductrix 200 BNF, gemaakt voor FPV vliegen: compact, makkelijk te besturen en compleet met camera. Ideaal voor FPV-racing dankzij de krachtige brushless motoren, de beschermde props en de SAFE-technology.
Stevige 25mw FPV camera
Sterke brushless motoren voor binnen en buiten
Compatibel met 5,8 GHz Fatshark FPV headsets
Meer info en dealeradressen vindt u op horizonhobby.de
(c) 2016 Horizon Hobby, LLC. Inductrix, Blade, Serious Fun and the Horizon Hobby and the Blade logo are trademarks or registered trademarks of Horizon Hobby, LLC. The Spektrum trademark is used with permission of Bachmann Industries, Inc. Actual product may vary slightly from photos shown. All other trademarks are property of their respective owners.