Info Garage feb NL

Page 1


ONZE PASSIE VERWERKT IN ELK

OPTIMAL FILTERS

Het OPTIMAL-filterassortiment bestaat uit oliefilters, luchtfilters, interieurfilters en brandstoffilters. OPTIMAL filters worden volgens de hoogste OE normen geproduceerd. Zo wordt er bij OPTIMAL gebruik gemaakt van de nieuwste technologieën wat zorgt voor de beste prestaties.

Direct te bestellen bij LKQ en partner grossiers.

KWALITEITSVOLLE PRODUCTEN, EFFICIËNTE PRIJZEN.

Het Requal assortiment is verkrijgbaar in alle verkooppunten

Voorwoord

BRANCHENIEUWS

Champion E-PULSE is een uitgebreid gamma transmissievloeistoffen, vetten en koelvloeistoffen die speciaal zijn ontworpen om te voldoen aan de huidige en toekomstige generaties elektrische voertuigen

NIEUWS

4 - 5

Er zijn nog zekerheden in dit land.

Temidden van alle heisa rondom al dan niet elektrisch rijden, de intrede van de Chinese kwaliteitsmobiliteit en de tanende autoverkoop zien we overal ten lande, rode en groene vlaggen opduiken tegen de zogezegde draconische maatregelen van onze nieuwe regering. Onpopulaire maatregelen die eigenlijk 6 jaar te laat komen en die nu voor nog meer onrust en ongenoegen zorgen. Maatregelen die echter onvermijdbaar zijn willen we de komende generaties enige sociale zekerheid kunnen voorschotelen.

6 -7

‘Citroën We Care’ is een garantie uitbreiding die aansluit op de wettelijke garantie en elke andere fabrieksgarantie.

INTERVIEW

Diagnose Car: Schakel tussen onderwijs en industrie.

WERKPLAATS

8 - 9

10 - 19

Wereldwijd is Bosch één van de belangrijkste systeemontwikkelaars in de autosector.

AIRCO

20 - 25

In 2011 verbood de EU het koudemiddel R134a voor het gebruik in de aircosystemen van nieuw gebouwde auto’s omwille van het milieu.

BEDRIJFSBEZOEK

28 - 31

Louis Classics spitst zich toe op het onderhouden en herstellen van oldtimers. Het accent ligt daarbij vooral op het technische.

DIAGNOSE

32 - 38

Van bij zijn oprichting in 1987 heeft GMTO zich meteen geprofileerd als een specialist in diagnose.

NIEUWE TECHNOLOGIE

Toyota Motor Corporation kondigde aan dat het een 3de generatie brandstofcelsysteem heeft ontwikkeld.

39

Alsof dat nog niet genoeg is, zijn de Trumpiaanse heffingen van 10% op Europese wagens misschien wel de voorbode van nog meer ellende voor onze sector en de Europese autobouwers. De comeback van agent orange lijkt er een te zijn van vergelding en minachting. Absolute brute macht waarmee wij als immer verzoenende Europeanen niet gewoon zijn om mee om te gaan. De klok geeft reeds tien na twaalf aan en onze economie en industrie hangt alsmaar meer in de touwen omwille van onze goede huisvader mentaliteit. Hoog tijd om op te staan, de rug te rechten en onze welvaart te beschermen en te verzekeren. Niet door stakingen maar door innovaties, samenwerkingen en strikte afspraken. Ik dacht dat ik het nooit zou zeggen maar Eigen Europa Eerst lijkt me een krachtig signaal richting “The Far West”.

COMPLETE OPLOSSING VOOR ALLE

EV-ONDERHOUDSBEHOEFTEN

Champion E-PULSE is een uitgebreid gamma transmissie vloeistoffen, vetten en koelvloeistoffen die speciaal zijn ontworpen om te voldoen aan de huidige en toekomstige generaties elektrische voertuigen. De introductie van EV’s stelt nieuwe uitdagingen en kansen in de auto-industrie.

Deze wagens vragen speciale vloeistoffen om duurzaam heid en betrouwbaarheid te waarborgen. Champion’s E-PULSE-assortiment is ontworpen om aan deze behoef ten te voldoen, met geavanceerde oplossingen die de adoptie van hoogwaardige elektrische voertuigen onder steunen. De Champion oplossingen zijn ontworpen om werkplaatsen uit te rusten zodat ze hun klanten kunnen servicen volgens de specifieke behoeften van de heden daagse e-mobiliteit.

SNAP-ON TOOLS BENELUX INTRODUCEERT VOLLEDIG NIEUWE WEBSITE

Snap-on Tools Benelux introduceert zijn volledig nieuwe website. De nieuwe site voldoet aan de modernste webbrowser-eisen De webstek www.snap-on.eu heeft een strakke, moderne uitstraling en is logisch gebouwd op de belangrijkste Snap-on fundamenten: Innovatie, Efficiency en Duurzaamheid. De nieuwe website ondersteunt franchisenemers door eindgebruikers op alle facetten te informeren. Hierdoor kan de franchisenemer zijn relaties nog sneller en beter van dienst zijn. Bezoekers kunnen eenvoudig en snel hun lokale Snap-on franchisenemer vinden en direct contact opnemen. Instructievideo’s en productinformatie ondersteunen de klant tijdens hun zoektocht naar de gewenste info. Vanzelfsprekend vinden klanten op de nieuwe website eveneens het laatste Snap-on nieuws en digitale catalogi.

CHERY BREIDT SERVICEAANBOD GEVOELIG UIT IN DE BENELUX.

Chery versterkt zijn aanwezigheid in de Benelux met een uitgebreid service- en distributienetwerk voor reserveonderdelen met partners zoals Kuehne+Nagel, DHL, Arcese en nu ook Lux-mate. De Chinese autogigant garandeert 24-uurslevering en maximale beschikbaarheid van onderdelen, waardoor bestuurders kunnen rekenen op optimale ondersteuning. Naast deze logistieke efficiëntie onderscheidt Chery zich met garanties zoals 7 jaar of 150.000 kilometer op alle voertuigen en 2 jaar op reserveonderdelen. Klanten van OMODA en JAECOO mogen dus rekenen op een betrouwbare service in de regio. Tevens wordt een aanvulling met een 8-jarige garantie of tot 160.000 kilometer (afhankelijk van wat eerst van toepassing is) op de hoogspanningsbatterij van elektrische modellen aangeboden. Daarnaast bedraagt de lakgarantie 3 jaar en klanten profiteren bovendien van een 12-jarige anticorrosiegarantie. De Chinese autobouwer biedt ook een tweejarige garantie op reserveonderdelen en pechbijstand die één jaar gratis wordt aangeboden, met de mogelijkheid om die te verlengen tot 7 jaar indien het onderhoud wordt uitgevoerd door een erkende dealer.

UTA EDENRED BREIDT EUROPEES HVO100-NETWERK UIT TOT MEER DAN 1800 STATIONS

UTA Edenred, blijft zijn acceptatienetwerk voor HVO (met waterstof behandelde plantaardige oliën) uitbreiden. HVO is een duurzaam alternatief voor conventionele diesel. HVO100 is nu beschikbaar voor UTA-klanten bij meer dan 1.800 tankstations in 15 Europese landen. Het HVO100-netwerk van UTA Edenred omvat tevens BeNe. Dit betekent dat chauffeurs hun voertuigen continu kunnen bijtanken met HVO100 tijdens ritten door Europa met hun UTA Card. Zo kunnen zij de CO2-voetafdruk van hun routes verbeteren.

Voordelen HVO

HVO is afkomstig uit industriële en agrarische vet- en olieresten en vormt een duurzaam alternatief voor fossiele diesel. De chemische eigenschappen van HVO zijn vrijwel identiek aan die van fossiele diesel. HVO kan in verschillende concentraties met conventionele diesel worden gemengd. Het ocetaangetal, dat de ontbrandbaarheid van diesel-

brandstof aangeeft, is voor HVO hoger dan voor fossiele diesel. Dit betekent dat HVO sneller ontbrandt en schoner verbrandt. Dat verbetert de motorprestaties, verlaagt het brandstofverbruik en vermindert de uitstoot. HVO heeft ook goede koudestarteigenschappen, waardoor de brandstof geschikt is voor toepassingen bij lage temperaturen. Beschouwd over de gehele levenscyclus met inbegrip van de productie, kan HVO in zijn pure vorm – bekend als HVO100 – de CO2-uitstoot met wel 90 procent verminderen in vergelijking met fossiele diesel. Met deze eigenschappen kan HVO100 de milieu-impact van wagenparkvoertuigen met verbrandingsmotoren aanzienlijk beperken. In principe kunnen HVO100- en HVO-mengsels dienen als directe vervanging voor conventionele diesel. Hiervoor is geen technische ombouw van voertuigen noodzakelijk. Op voorhand dient echter gecontroleerd te worden of de voertuigfabrikant het gebruik van de alternatieve brandstof goedkeurt.

ONE-STOP-SHOP

Voor

Snelle levertijden

Volledig assortiment

Zeer servicegericht

De werkplaats als bindmiddel

Tijdens de persdag van de 101e ‘Brussels Motor Show’ toonde Citroën naast het actuele gamma ook enkele premières als de Citroën new e-C4 en Citroën Concept C5 Aircross. Tot besluit van de rondgang op de stand werd ‘Citroën We Care’ aangekondigd, een garantie uitbreiding waarin de werkplaats van Citroën merkvertegenwoordigers een sleutelrol krijgt toebedeeld.

‘Citroën We Care’ is een garantie uitbreiding die aansluit op de wettelijke garantie en elke andere fabrieksgarantie. Citroën-rijders kunnen zo tot maximaal 8 jaar of 160.000 km – wat eerst wordt bereikt geldt – met grote gerustheid de baan op. De garantie uitbreiding is gratis en van toepassing op de onderdelen van de motor, versnellingsbak, transmissie en aandrijflijn van een nieuw aangekochte Citroën.

Een essentiële voorwaarde is dat de vanaf 10 januari 2025 nieuw ingeschreven auto regelmatig voor onderhoud in het Citroën-netwerk langsloopt. Enkel dan is de wagen gedekt tot de volgende onderhoudsbeurt, uiteraard ook binnen het netwerk in te plannen. Het aspect ‘klantbinding’ tussen Citroën-merkgarage en Citroën-rijder is cruciaal voor ‘Citroën We Care’.

De garantie uitbreiding kan door de eigenaar van het voertuig worden geactiveerd na afloop van de wettelijke garantieperiode en dat na uitvoering van elke onderhoudsbeurt in het netwerk. Voor voertuigen met verbrandingsmotor wordt de garantieperiode telkens met 1 jaar verlengd; voor elektrische voertuigen is dat 2 jaar.

Details

‘Citroën We Care’ is letterlijk te nemen, m.a.w. de luxedivisie – het DS-gamma – geniet niet van de garantie uitbreiding. Voor Citroën-modellen met verbrandingsmotor wordt gesproken over een ‘Powertrain’-dekking. Voor BEV’s met de double chevron geldt de volledige dekking van de wagen, met uitzondering van het Infotainmentsysteem.

‘Citroën We Care’ vereist het voorgeschreven onderhoud bij een erkende Citroen-garage. Slijtageonderdelen zoals bv. remmen, ruitenwissers en dergelijk behoren evenwel niet tot het voorgeschreven periodiek onderhoud.

Idealiter wordt ‘Citroën We Care’ gecombineerd met een onderhoudscontract. Citroën biedt hier drie formules aan:

• Service Care Plus (periodiek onderhoud + wegbijstand)

• Complete Care (periodiek onderhoud + verlenging van de fabrieksgarantie + wegbijstand)

• Complete Care Plus (periodiek onderhoud + slijtage onderdelen + verlenging van de fabrieksgarantie + wegbijstand)

Geen rol weggelegd voor Eurorepar

Wat ons opviel is dat het Eurorepar-garageconcept, net als Citroën eveneens onderdeel van Stellantis, niet meespeelt in de ontegensprekelijk aantrekkelijke ‘Citroën We Care’ garantie uitbreiding. Ter her-

innering: Eurorepar dateert uit de PSA periode met het samengaan van Citroën en Peugeot. Heel wat garages die niet langer verder konden als merkconcessionaris, kozen voor het garageconcept waarin ze hun verbondenheid met het merk en hun trouwe klanten een nieuwe toekomst konden geven. Een mogelijke piste had kunnen zijn om een shift te voorzien na de eerste 4 of 5 jaar onderhoud bij Citroen-garages naar het Eurorepar-garagenet. Of ook nog om het Eurorepar-netwerk open te stellen voor eigenaars die weinig kilometers afmalen, bv. < 12.500km/jaar of max. 100.000km over 8 jaar.

Klantenbinding via aftersales biedt hoe dan ook aantrekkelijke voordelen voor zowel het merk – goed onderhouden wagens leveren een hogere klantentevredenheid op – terwijl de klant zorgelozer rijdt en de kans groter is dat hij trouw blijft aan het merk. Garages doen hun voordeel met een basisportefeuille opdrachten voor de werkplaats.

Garanties helpen bij wagenverkoop

Het aanbieden van verlengde garantie bij zowel tweedehands als nieuwe wagens heeft een positieve invloed op de onzekerheid en prijsgevoeligheid van de consument. Dit werd in een recent onderzoek van puls bevestigd door 67 % van de dealers. (steekproef 300 dealers en meer dan 1.000 eindgebruikers in alle koopsegmenten)

Garantie schept vertrouwen

Het onderzoek maakt dit duidelijk: door het aanbieden van extra garantie kunnen garagehouders de zorgen bij de kopers en de sensibiliteit voor prijzen verlagen. Dit wordt ook bevestigd door Konrad Wessner, bedrijfsleider bij puls Marktforschung GmbH: “Ons onderzoek toont aan dat 67 % van de dealers denkt dat garantieverlenging mede voor minder onzekerheid bij potentiële autokopers zorgt. Daarnaast verminderen garanties ook de onzekerheid bij de aankoop van elektrische auto’s (56 %) en de onderhoudskosten van klanten (27 %). Concreet blijken verlengde garanties bij nieuwe en tweedehands wagens net zo belangrijk, zo niet belangrijker, te zijn dan de te behalen kortingen.” (afb. 1)

Kopers waarderen vooral de bescherming tegen onvoorziene reparatiekosten en krijgen aldus een hoger gevoel van zekerheid. Het verminderen van het risico van bijkomende kosten na de aankoop van een auto wordt door hen sterkt geapprecieerd en dat zorgt er dan weer voor dat een verkoop veel makkelijker wordt en verlaagt tevens de vraag naar extra kortingen afb. 2).

Klanten maken zich zorgen over kosten.

Stijgende prijzen, inflatie, economische ontwikkelingen en internationale heisa maken potentiële autokopers heel onzeker. Dergelijke zorgen hebben volgens de dealers een aanzienlijke impact (65 %) op de koopintentie van hun klanten. Ook de klantenbinding staat behoorlijk onder druk. Ruim 60 % van de ondervraagde dealers constateerde een afname van klanttevredenheid in de werkplaatssector - als gevolg van de stijgende kostprijzen.

minder onzekerheid bij potentiële autokopers.

Reparatiekosten stijgen al jaren. 86 % van de autodealers die door puls werden ondervraagd, gaf aan dat de werkplaatskosten de laatste 2 jaar zijn gestegen. Gemiddeld zijn de kosten voor vergelijkbare service- en reparatiewerkzaamheden met 19 % gestegen. Als gevolg van inflatie en loonsverhogingen is het arbeidsloon in werkplaatsen in de laatste 24 maanden bij 84 % van de bedrijven met gemiddeld 16 % gestegen. Hetzelfde geldt ook voor reserveonderdelen: 86 % van de ondervraagde dealers geeft aan dat prijzen van reserveonderdelen met gemiddeld 16 % de hoogte zijn in gegaan. Volgens autodeskundigen zal deze kostenstijging zich nog verder doorzetten: 70% procent van de ondervraagden verwacht dat arbeidsuren in de werkplaats de komende 24 maanden nog ongeveer 11 % duurder zullen worden. Deze cijfers in het puls-onderzoek hebben betrekking op de Duitse markt, maar de trend van stijgende arbeids- en materiaalkosten is zichtbaar in heel Europa - in sommige gevallen met nog veel drastischere stijgingen.

Dr. Marcus Söldner, CEO CG Car-Garantie Versicherungs-AG:” het verstrekken van extra garanties en reparatiekostenverzekeringen vormen een effectieve manier om al deze uitdagingen het hoofd te bieden” Ze maken het gemakkelijker om een verkoop af te sluiten en binden de koper nauwer aan de dealer en de werkplaats.

Na Vlaanderen, nu ook voor Wallonië en Brussels Gewest

Diagnose Car: Schakel tussen onderwijs en industrie

Over de samenwerking tussen technische scholen en de autosector zijn al heel wat theorieën met de nodige dure woorden ontwikkeld. Maar het kan ook anders. Dat heeft autotechnisch leraar Dirk Goyvaerts, die verbonden is aan de Technische Scholen Mechelen, bewezen. Op zijn initiatief en onder de noemer ‘Diagnose Car’ is sedert 2009 een roulatiesysteem voor de uitwisseling van onder meer bijdetijdse voertuigen en diagnose-apparatuur ontwikkeld tussen verschillende scholen. Eerst beperkte het initiatief zich tot de provincie Antwerpen. Dan volgde een uitbreiding over gans Vlaanderen en vanaf september wordt het project uitgerold in Wallonië en het Brussels Gewest.

Het is een oud zeer. Garagebedrijven, auto-importeurs en onafhankelijke herstelbedrijven smeken om technisch personeel dat mee is met zijn tijd en kan werken aan de auto’s die momenteel in de werkplaats worden voorgereden. Alvast een algemene kwelling is dat het technisch onderwijs nog wordt onderschat en vaak bij ouders en het groot publiek wordt beschouwd als een noodoplossing voor leerlingen die minder zin hebben in een traditionele secundaire schoolopleiding.

Om die perceptie te veranderen moeten de leerlingen een soort fierheid over hun vak meekrijgen, maar hoe kan dat als ze in de technische scholen met verouderd didactisch materiaal moeten werken? Het voor de zoveelste keer

een injectiepomp uitbouwen op een Golfje van de derde generatie kan best leerrijk zijn maar het is niet meteen een goede basis om fierheid aan te kweken bij de leerlingen. En een benzinemotor afstellen doe je niet langer door enkel de kleppen en de oudmodische contactpunten te regelen. Dat is wat autotechnisch leraar Dirk Goyvaerts vanuit de praktijk dag na dag ervoer. Hij vatte het plan op om importeurs te motiveren om moderne voertuigen ter beschikking te stellen onder de noemer ‘Diagnose Car’. Maar hij beperkte zijn inspanningen niet tot de eigen schoolmuren. Hij zette een roulatiesysteem op waarbij verschillende voertuigen van school tot school gaan. Het initiatief ging van start in 2009.

Algemene erkenning

In het begin deden 11 technische scholen uit de provincie Antwerpen mee. Nu zijn dat 66 scholen van over gans Vlaanderen aangevuld met hoge scholen zoals Vires, Thomas Moore en Karel De Grote en de opleidingscentra van SYNTRA en de VDAB. Opmerkelijk is bovendien dat de deelnemende scholen de vier onderwijsnetten die actief zijn in Vlaanderen, vertegenwoordigen. Er zijn niet enkel katholieke, provinciale en stedelijke onderwijsinstellingen die deelnemen aan het project maar ook rijksscholen. Dat op zich is al een hele verdienste. Vanaf september zal ‘Diagnose Car’ in samenwerking met Educam ook actief zijn in Wallonië en het Brussels Gewest zoals in Etter-

beek, Luik, Dinant, Waver en Seraing maar ook in samenwerking met Forem. Het initiatief van Goyvaerts kan ook genieten van de enthousiaste logistieke ondersteuning van Febiac. Dat ‘Diagnose Car’ op het recentste autosalon een ruime stand toebedeeld kreeg mag daar een bewijs van zijn. Op het salon werden een 260tal leerkrachten en ongeveer 1500 leerlingen ontvangen. In samenwerking met BMW & Mini, D’Ieteren, Toyota, Renault en partners zoals TAE, Hella-Gutmann, Doyen, LKQ, Würth en Tou-

Van links naar rechts: Wilfried Ter Weduwe (medewerker), Dirk Goyvaerts (projectcoördinator), Charline Van Osselaer (projectverantwoordelijke) en Younes El Charef (medewerker).
Op het recentste autosalon kreeg ‘Diagnose Car’ een ruime stand toebedeeld.

ring werden op de stand technische opleidingen gegeven over M5 Power, het uitlijnen, EV’s en hybride voertuigen en waterstof.

Meer dan auto’s Aan projectverantwoordelijke

Charline Van Osselaer vragen we over hoeveel auto’s ze beschikken: “Momenteel tellen we 45 auto’s in onze vloot en die komen op enkele uitzonderingen na van alle voornaamste importeurs.

Nu willen we onze vloot uitbreiden met de Chinese constructeurs. De auto’s blijven tot 8 jaar in de vloot en worden in een roulatiesysteem met de verschillende scholen en opleidingscentra uitgewisseld. De wissel gebeurt tot twee keer per jaar. De auto’s worden geleverd met de merkdiagnose-apparatuur of met diagnose apparatuur van Bosch, Hella-Gutmann, TAE, Delphi en Doyen.”

Dirk Goyvaerts vult aan: “In

elke auto worden 10 tot 15 zogenaamde fouten of mankementen ingebouwd waarvan er minstens 6 via een schakelpaneel in de kofferruimte kunnen in- en uitgeschakeld worden. Die inbouw is deel van de bacheloropleiding in de deelnemende hoge scholen. Bedoeling is dat leerlingen de fouten opsporen. Daarvoor leren ze met de diagnose-apparatuur werken. Het gaat om meer dan de fouten te kunnen uitlezen maar ook om de foutmeldingen te leren interpreteren. 10 van de 45 auto’s zijn EV’s. De leerlingen werken wel niet aan de hoogspanningselementen. Ter kennismaking is er ook een waterstofauto. Via Educam wordt aan een HEV1 schoolcertificaat voor leerlingen gewerkt. Leerkrachten hebben allemaal een HEV2 Certificaat nodig om met één van onze elektrische voertuigen te mogen werken.”

Het project ‘Diagnose Car’ beperkt zich niet tot het ter beschikking stellen van uitleenauto’s en de bijhorende diagnose-apparatuur. In het uitleenproject zitten ook kalibratiesystemen voor ADAS en Scope-toestellen. Ook wordt voorzien in wat ‘Augmented Reality’ wordt genoemd met

gesimuleerde opdrachten zoals het spanningsvrij maken van een EV en een systematische benadering van een waterstofauto. Daarnaast zijn er een 80tal opdrachten voor e-learning voorzien. Projectmedewerker Hans Van Looy voegt daar nog aan toe dat de opleidingen ook zullen uitgebreid worden tot elektrische fietsen: ”Nu al bestaan er didactische panelen om te leren werken aan elektrische fietsen.”

Ter ondersteuning van het hele project is ook een website op punt gezet waartoe de leraars en leerlingen van de betrokken scholen met het gebruik van een persoonlijke login toegang krijgen. Op de site kunnen de participanten de nodigde technische informatie vinden over elk voertuig. Naast de informatie over de specifieke kenmerken over een auto zijn ook de elektrische schema’s, de CAN-buswerking en de te volgen diagnose-structuur van elke auto terug te vinden.

Er is niet enkel de uitwisseling van de voertuigen, de diagnose-apparatuur en de technische informatie maar er is ook de training van de betrokken leraars. Zij worden continu opgeleid om te

leren werken met de recentste CAN-bustechnologie, de diagnose-apparatuur en de technische gegevens van de verschillende voertuigen. De trainingen komen tot stand in samenwerking met de auto-Importeurs, de leveranciers van diagnoseapparatuur en de drie technische hoge scholen die ook helpen bij de samenstelling van aangepaste cursussen en testen voor de leerlingen. Volgens Goyvaerts is die voortdurende opleiding van de betrokken leraars niet enkel belangrijk voor kennisgaring maar het zorgt ook voor een enorme boost van de motivatie die zich afstraalt op de leerlingen.

En de return..

De talrijke partners die auto’s en apparatuur ter beschikking stellen verwachten uiteraard een return. Volgens Dirk Goyvaerts is het voor de partners belangrijk dat de leerlingen kennis maken met hun producten. “Bovendien werken we mee aan job events waarop de leerlingen aanwezig zijn. Zo is iedereen tevreden en kunnen we zeker van een win/win operatie spreken,” zo besluit Dirk Goyvaerts.

Ongeveer 1.500 leerlingen bezochten de stand tijdens het autosalon.
De vloot bestaat uit 45 recente wisselauto’s De auto’s worden twee keer per jaar gewisseld tussen de scholen en de opleidingscentra.

BOSCH met geëvolueerde werkplaatssoftware ESI[tronic]

Met meer mogelijkheden, ook voor Tesla

Wereldwijd is Bosch één van de belangrijkste systeemontwikkelaars in de autosector. Daarmee is Bosch goed geplaatst om die kennis en ervaring te laten doorstromen naar de after market en tot in de universele werkplaats. De testers, interfaces en ESI[tronic] software blijven in volle evolutie met voortdurend meer mogelijkheden en toepassingen zoals de toegang tot cruciale informatie en het gebruik van Pas-Thru voor alle courante automerken. Sedert 1 februari van dit jaar wordt het lijstje aangevuld met Tesla.

Product Manager Bert Van Hauwermeiren met in de hand de interface die draadloos via Bluetooth verbonden is met de robuuste en schokbestendige DCU 220 werkplaatstablet-PC die zich in de dockingstation bevindt van de rolwagen met groot klavier en 24 inch scherm.

Bosch voorziet volledige multi-merken pakketten voor het uitvoeren van beveiligde diagnoses, het raadplegen van technische informatie en de herprogrammering van

De draadloze KTS 560 is een diagnoseinterface met een geïntegreerde multimeter. De KTS 590 diagnoseinterface op zijn beurt bevat een geïntegreerde 2-kanaals multimeter en ook een oscilloscoop.

stuurapparaten via een PassThru interface. Daarbij maken we een onderscheid tussen de nodige apparatuur of hardware en de ESI[tronic] software.

Deze pakketten zijn niet enkel

beschikbaar voor de garages die aangesloten zijn bij AutoCrew en Bosch Car Service. Met de aankoop van de nodige apparatuur en het betalen van een fee voor de ESI[tronic] soft-

ware -in drie te kiezen stadia- is deze service toegankelijk voor elke garage.

De DCU 220 werkplaatstablet-PC met op de voorgrond de KTS 590 diagnoseinterface.

Hardware

Voor de diagnose van personenwagens en bestelwagens voorziet Bosch twee universele diagnose-interfaces die via Bluetooth -en dus draadloos- in verbinding kunnen staan met een willekeurige PC met een Windows 10 of 11 besturingssysteem. De draadloze KTS 560 is een diagnose-interface met een geïntegreerde multimeter. De KTS 590 op zijn beurt bevat een geïntegreerde 2-kanaals multimeter en ook een oscilloscoop. De bluetooth verbinding van de KTS 560 of de KTS 590 interface met een willekeurige PC kan als alternatief ook in verbinding worden gebracht met een robuus-

te en schokbestendige DCU 220 werkplaatstablet-PC van Bosch. Voor wie liever met een groter klavier en scherm werkt, voorziet Bosch een rolwagen met een dockingstation voor de DCU 220 en een overzichtelijker 24 inch scherm. Product Manager Bert Van Hauwermeiren wijst ook op het belang om over een batterijlader zoals de BAT 6120 te beschikken: ”Deze lader heeft een continue stroomsterkte tot 120 A voor het stabiliseren van het boordnet van de auto tijdens de diagnose, het herprogrammeren van stuurapparaten en bijvoorbeeld het kalibreren van ADAS.”

De functies kunnen via de tab-balk worden aangestuurd.

Comfortabel onderweg: Premium verwarmingen koelingsoplossingen voor elke vrachtwagen

Vandenabeele nv Kortrijkstraat 174, 8770 Ingelmunster 051 31 18 12 info@vandenabeele.be – www.vandenabeele.be

Een overzichtelijk sleutelbeheer

Autolabels zijn het perfecte identificatiesysteem voor jouw garage of carrosseriebedrijf. Eurotag biedt sleutellabels aan in diverse kleuren en ontwerpen.

Combineer ze met praktische werkordermappen en werkorder planborden voor totale efficiëntie.

De technieker heeft de DCU 220 in de hand en de interface is op de auto aangesloten.
webasto.com

Software

Bosch voorziet de ESI[tronic] software in drie pakketten, zeg maar drie stadia. Met het basispakket dat ‘Diagnostic’ heet en waarvoor een jaarlijkse fee van € 840 moet betaald worden, zijn er al heel wat mogelijkheden met name een voertuigdatabank aangevuld met een onderdelencatalogus, diagnose software voor stuurapparaten, technische servicebulletins, een databank met bekende fouten en een ‘Secure Diagnostic Access’ of SDA voor het ontgrendelen van bij bepaalde voertuigen de beveiligde diagnosetoegang door middel van een login met Bosch ID. Constructeurs hebben immers steeds vaker een ‘Security Gateway’ ingebouwd om te vermijden dat hun auto’s elektronisch gehackt worden. Om die

‘Security Gateway’ te kunnen ontgrendelen, is immers een beveiligde en gepersonaliseerde login nodig. De databank met bekende fouten is bijzonder interessant omdat het tot een snelle probleemoplossing kan leiden en dat er concrete aanbevelingen voor herstellingen worden aangegeven.

Voor een jaarlijkse fee van € 1450 wordt het basispakket (‘Diagnostic’) uitgebreid tot wat

Bosch het ‘Advanced pakket’ noemt. Dit pakket wordt uitgebreid met het kunnen beschikken over technische informatie voor foutopsporing en voertuigreparatie. Dit bestaat onder meer uit handleidingen voor foutopsporing en heel interessant met de interpretatie van foutmeldingen, inbouwposities (plaats van onderdelen) en concrete instructies voor het uit- en inbouwen van onderdelen en elektrische schema’s.

Het meest volledige pakket heet ‘Master’ en kost € 1950 per jaar. Dit pakket bevat concrete informatie over onder meer het onderhoud met de bijhorende intervallen, de uit te voeren onderhoudswerkzaamheden met afbeeldingen, het resetten, de vulhoeveelheden voor vloeistoffen, de aanbevolen vloeistoffen- zoals bijvoorbeeld het type olie, een handleiding voor het vervangen van de distributieriem…

Eén login voor alle merken.

Een voorbeeld van bekende fouten.

Nieuw

De software en de hardware die Bosch ter beschikking stelt, is compatibel met de courante automerken. Concreet: er is slechts één login nodig voor alle merken en het omzeilen van de ‘Security Gateway’ die de autoconstructeurs hebben ingebouwd. Sedert 1 februari van dit jaar is Tesla toegevoegd aan het diagnoseprogramma. Ook nieuw is dat voor elektrische voertuigen een SoH (State of Health) van de batterij kan worden uitgevoerd. Dat is van belang om de waarde van een EV te bepalen. De analyse van de batterij gaat echter nog veel

verder en duidt ook aan welke cel of cellen van de batterij leiden tot de mindere prestaties van de batterij en eventueel aan vervanging toe zijn. De verschillende functies van de pakketten kunnen op twee

manieren worden aangestuurd: ofwel via de tab-balk bovenaan het scherm of via een overzichtelijk menu op het startscherm. Op die manier is de bediening vrij makkelijk maar Bosch voorziet niettemin een eendaagse

opleiding om met de pakketten te leren werken en alle mogelijkheden te ontdekken. Bosch voorziet ook ‘remote diagnose’ of diagnose van op afstand.

SIDEM

STEERING & SUSPENSION.

Met de BAT 6120 kan de netspanning van de auto op peil worden gehouden.

Van links naar rechts: Guy De Wachter (commercieel afgevaardigde handgereedschap) en Ruben Van Heddegem (mede-zaakvoerder C&K Five)

Beta

Een traditie van 100 jaar in gereedschappen

De Italiaanse gereedschappenspecialist Beta heeft een historiek die tot 100 jaar terug gaat in de tijd. Ondertussen heeft de Beta-Groep 10 productie-eenheden in Italië, telt het vijf merknamen en heeft het 40 productreeksen met in totaal meer dan 30.000 referenties. In de Belux wordt Beta vertegenwoordigd door C&K Five in Oostkamp.

Guy De Wachter, commercieel afgevaardigde bij C&K Five, heeft meer dan 30 jaar ervaring in handgereedschappen en is daarmee bijzonder goed geplaatst om een beeld te schetsen van deze bijzondere wereld. In Europa zijn er drie belangrijke regio’s waar handgereedschappen worden gemaakt. Eén daarvan is in en rond het Duitse Remscheid. Een tweede is in de Val-deMarne, Frankrijk en een derde is in Sovico, Noord-Italië waar

de oorsprong van Beta moet gesitueerd worden. Het bedrijf werd opgestart door Alessandro Ciceri en specialiseerde zich van in het begin in het vervaardigen van ijzeren en stalen gietstukken. Stilaan evolueerde het bedrijf tot een specialist in gereedschappen en in 1939 werd voor het eerst de merknaam Beta gebruikt. De groei van het bedrijf is er vooral vanaf de jaren ’60 gekomen. Dat kon door te exporteren maar ook door verschillende ande-

re bedrijven over te nemen. In 1960 telde Beta ongeveer 200 werknemers. Nu zijn dat er meer dan 1.000. Ondanks zijn formaat is Beta nog altijd een familiebedrijf. Het gamma producten beperkt zich niet langer tot enkel de traditionele handgereedschappen. In totaal zijn er 40 productreeksen -zogenaamde productfamilies- met onder meer ook lasapparatuur, werkplaatsuitrusting, haspels, schuur- en slijpmiddelen, meubilair voor in de werkplaats, ge-

reedschappen voor het werken aan EV’s, accu gereedschap en werkkledij. Sommige producten worden onder de merknamen BM en Robur verkocht, twee van de vijf merknamen die ondertussen deel uitmaken van de Beta-Groep. Voor wat de gereedschappen betreft is er ook een instapgamma dat onder het label Beta Worker wordt gecommercialiseerd.

Beta in de Belux

In België was Beta oorspronkelijk vertegenwoordigd door het Brusselse bedrijf van Jean Fivé dat in 1991 werd overgenomen door het in 1986 opgerichte West-Vlaamse C&K. De twee letters verwijzen naar de voornamen van de oprichters Christiaan De Bels en Koen Van Heddegem. Die overname leidde tot de huidige naam C&K Five, nog altijd een familiebedrijf met 28 werknemers en de zaakvoerders Koen en Ruben Van Heddegem.

Beta is slechts één van de merknamen die C&K Five vertegenwoordigt. Criko, Tivoly en Welco zijn maar 3 van de in totaal 16 merknamen die deel uitmaken van het aanbod. In het geheel zijn er meer dan 30.000 gereedschapsreferenties. Ongeveer 40% van

de omzet wordt gehaald uit toepassingen die thuis horen in de autosector. 60% wordt gerealiseerd met industriële toepassingen en producten die de DIY-markt bedienen. Zo zijn er ook specifieke toepassingen voor de loodgieterij, snijgereedschappen en producten zoals compressoren met de bijhorende aansluitingen. Het logistieke centrum met een pas uitgebreid magazijn bevindt zich in Oostkamp. Het magazijn heeft twee Modula opslagsystemen voor kleinere producten. Een Modula is een digitaal gestuurde opslagtoren van 12 meter hoog met verschillende roterende lades. Wat het professionele gereedschap voorde autosector betreft, gebeurt de distributie via groothandels maar ook via de webshop. Ga-

rages en bedrijven die actief zijn in de autosector bijvoorbeeld kunnen online via de webshop bestellingen plaatsen en worden via hun vaste grossist gefactureerd. Door de rechtstreekse levering vanuit Oostkamp aan de gebruiker kan de leveringstermijn aanzienlijk worden ingekort tot maximum 24 uur.

De Modula is een digitaal gestuurde opslagtoren van 12 meter hoog met verschillende roterende lades.

Het magazijn bij C&K Five werd recentelijk uitgebreid.

In totaal beschikt Beta over 40 productreeksen waaronder speciaal gereedschap om aan EV’s te werken.

Chroom-Nikkel-Molybdeen

Guy De Wachter vertelt dat kwaliteitshandgereedschap ofwel vervaardigd wordt uit chroom-vanadiumstaal of chroom-nikkel-molybdeen.

Chroom-vanadium is een legering van staal die naast het gebruikelijke koolstof ook chroom en vanadium bevat. Deze elementen zorgen er voor dat het staal harder wordt, wat de kwaliteit bevordert. Tegelijk zorgt het chroom er voor dat het staal beter beschermd is tegen corrosie en oxidatie. Bij Beta kiezen ze echter voor chroom-nikkel-molybdeen. Bij de productie van bijvoorbeeld een ringsteeksleutel wordt gestart van een cilindervormig halffabricaat met een bijzonder

homogene samenstelling wat de stevigheid ten goede komt. Van dat halffabricaat tot de uiteindelijk afgewerkte sleutel zijn er 11 bewerkingen waaronder het smeden en het harden twee belangrijke processen voor het bevorderen van de stevigheid.

De andere tussenbewerkingen zoals onder meer het ontbramen, polieren en zandstralen hebben vooral te maken met de afwerking. Tijdens de zesde productiefase worden de markeringen aangebracht en bij de zevende productiefase wordt de gekartelde vorm in de ring aangebracht. Het chromeren is de laatste productiefase. Volgens Guy De Wachter heeft het gebruik van chroom-nik-

kel-molybdeen twee grote voordelen: “Het chroom hecht zich beter. Bij het uitoefenen van veel kracht zal de sleutel niet gevaarlijk breken maar eerder buigen. Bij onze recentste ’42 ringsteeksleutel’ zijn de mogelijke koppelwaarden meer dan verdubbeld in vergelijking met de vereisten waaraan volgens ISO 1711 moet worden voldaan. Je zou het zo niet denken maar ook het design en de uiteindelijke vorm van een sleutel is belangrijk. De recentste ’42 ringsteeksleutel’ heeft een slankere vormgeving waardoor hij beter in de hand ligt. De steel is behoorlijk lang om meer kracht te kunnen uitoefenen en de ring maakt

Het maken van een ringsteeksleutel verloopt in 12 fases.

een hoek van 15° tegenover de handgreep waardoor de hand van de gebruiker beter beschermd is. De specifieke vorm van de sleutel wordt al bekomen tijdens het smeden helemaal in het begin van het productieproces waardoor het materiaal niet onder spanning komt.”

Gereedschap opbergen

Sedert 2016 heeft Beta zijn gamma stelselmatig uitgebreid met meubilair voor in de werkplaats. Het basisgamma heet C45 en bestaat uit verschillende modules waarmee een geheel kan worden opgebouwd hetzij in een rechte lijn, of in een hoek. In dit systeem kun-

nen ook geperforeerde wanden voor het ophangen van gereedschappen geleverd worden. Ook is er de mogelijkheid om een gereedschapswagen onder het werkblad te plaatsen. Voor een optimale kwaliteit en met het label ‘Made in Italy’ voorziet Beta nog de C50- en

C55-reeks. Los daarvan heeft Beta een gans gamma met mobiele opbergmogelijkheden voor gereedschappen. Vooral de gereedschapswagens die naargelang het model 400 tot 1.200 kilogram op het werkblad kunnen dragen, hebben een goede reputatie.

Er zijn drie reeksen met modulair werkplaatsmeubilair. Het topgamma heet C55

Polin mobiele luchtzuiveringsgroep in de praktijk

Mobiele luchtzuivering in de werkplaats

Bij het constructiehuis Moeyersons uit Londerzeel hebben ze net geïnvesteerd in een mobiele Polin luchtzuiveringsgroep die geleverd werd door CSB2 . Onderhoudstechnieker Kurt Van Den Heuvel vertelt over de voordelen van het toestel, zeker in de werkplaats van Moeyersons.

Om de noden bij Moeyersons te begrijpen, is het van belang om de activiteiten van het bedrijf uit Londerzeel even in kaart te brengen. Moeyersons is een typische Belgische KMO met een vijftigtal werknemers en een uitgesproken specialisatie. Het is een familiebedrijf -ondertussen de vierde generatie- dat precies 70 jaar bestaat. Moeyersons is gespecialiseerd in de opbouw van trailers, vrachtwagens en chassis-cabine combinaties. Enkele van de meest opmerkelijke realisaties zijn

medische onderzoekwagens en zowel trailers als vrachtwagens met een in de breedte uitschuifbare binnenruimte.

Deze laatste worden gebruikt bij onder meer TV- en captatievoertuigen. De activiteiten beperken zich niet tot enkel de opbouw maar daar hoort ook de interieurinrichting bij.

Om die complexe en multidisciplinaire activiteiten mogelijk te maken beschikt

Moeyersons over een eigen studiebureau dat alles tot in het detail ontwerpt. Naast de opbouw staat Moeyersons

ook in voor het herstel van de opbouw van bijvoorbeeld trailers die in een ongeval betrokken werden of beschadigd zijn door een verkeerd maneuver. De werkplaats met in

Maurice Van de Wiel, commercieel afgevaardigde CSB2 (links) en Kurt Van Den Heuvel, onderhoudstechnieker Moeyersons (rechts) bij de Polin mobiele luchtzuiveringsgroep.

totaal 8.000 m2 is in verschillende zones onderverdeeld. Zo is er 600m2 voorbereidingszone en heeft het bedrijf 2 spuitcabines.

Het toestel is voorzien van een dubbele filtering met zes verwijderbare filterelementen. Er is ook een actieve kool-nafiltering.

Moeyersons is gespecialiseerd in de opbouw van trailers, vrachtwagens en chassis-cabine combinaties.

Mobiele luchtzuivering

Door de omvang van de voertuigen, zoals bussen, trailers, vrachtwagens en dies meer, is het niet evident om die te verplaatsen. Onderhoudstechnieker Kurt Van Den Heuvel vertelt daar meer over: “In de werkplaats zijn de activiteiten heel verscheiden zoals schuren, slijpen, lassen en in sommige gevallen het manueel aanbrengen van lakken. Dat veroorzaakt lokaal luchtvervuiling. Met de mobiele Polin luchtzuiveringsgroep

kunnen wij het toestel tot heel dichtbij de werkzaamheden brengen. Dat heeft drie voordelen. In de eerste plaats vermijden wij er op die manier voor dat de werknemer stof en kwalijke gassen inademt. Bovendien vermijden we dat stof in de werkplaats

In de werkplaats komt niet enkel stof vrij maar ook lasdampen.

Door het formaat van de voertuigen is het verplaatsen niet altijd evident. Daardoor komen mobiele heftoestellen en nu ook een mobiele luchtzuivering goed van pas.

Bij Moeyersons beschikken ze over twee grote spuitcabines.

blijft en zich vroeg of laat op de bewerkte voertuigonderdelen nestelt. Tot slot zorgt het voor heel wat tijdswinst. We hoeven het voertuig niet altijd te verplaatsen naar een ruimte met centrale afzuiging en filtering. Door de actief kool filtering wordt 99,9% van de schadelijke stoffen gefilterd waardoor de behandelde lucht weer in de werkplaats kan worden geblazen maar wij hebben er voor gekozen om de behandelde lucht op bepaalde plaatsen in de werkplaats via een flexibele luchtleiding naar buiten af te voeren. Op die manier vermijden we dat er in de werkplaats luchtturbulenties ontstaan en bijvoorbeeld stof dat zich op de vloer bevindt, in de ruimte wordt verspreid.

Eén van de specialisaties bij Moeyersons zijn in de breedte uitschuifbare trailers en vrachtwagens.

De behandelde lucht is voor ruim 99,9% weer zuiver en is daarmee geen last voor de omwonenden van het bedrijf.”

Filtering

Het Polin CAM22 toestel is mobiel en heeft een uitgebreid filtersysteem. Maurice Van De Wiel, commercieel afgevaardigde bij CSB2 dat het toestel leverde, vertelt daar meer over: “Het toestel is standaard voorzien van een 2,2 kW-motor die een debiet van 4.000 m3 per uur toelaat. Hier bij Moeyersons hebben ze gekozen voor een 3 kW-motor waarmee het debiet opgevoerd is tot 6.000 m3 per uur. Het toestel dat hier staat is voorzien van een dubbele filtering met zes verwijderbare filterelementen. Er is ook een actieve kool-nafiltering, belangrijk voor het verwijderen van meer dan 99% van hinderlijke solventen. Elk toestel is voorzien van stevige zwenkwielen waardoor een plaatsing tot vlakbij de werkzaamheden mogelijk is.

Er zijn twee mogelijkheden voor de elektrische aansluiting; ofwel 220V of zoals hier een 3 fase 400V aansluiting.”

Kurt Van Den Heuvel vertelt heel tevreden te zijn met het toestel, in die mate zelfs dat ze nog eens drie toestellen zullen bij bestellen.

Airco-onderhoud beter niet uitstellen

In 2011 verbood de EU het koudemiddel R134a voor het gebruik in de aircosystemen van nieuw gebouwde auto’s omwille van het milieu. Als alternatief werd het koudemiddel R1234yf geïntroduceerd. Beide middelen mogen in geen geval met elkaar worden gemengd. Wel bestaan er service-apparaten waarmee beide koudemiddelen op een veilige manier kunnen gebruikt worden. Voor wie vaak oudere voertuigen in de werkplaats krijgt is een toestel met deze dubbele werking zeker zinvol.

1994 is een cruciaal jaar in het gebruik van koudemiddelen voor de airco. Tot dan was freon 12, ook wel bekend als R12, het gangbaar aircogas. Aircosystemen waren toen nog niet algemeen van toepassing en waren enkel verkrijgbaar op de dure automodellen. Toch werd beslist om het gebruik van R12 te verbieden. Dat was vooral omwille van het milieu. In de eerste plaats werd freon 12 mede verantwoordelijk geacht voor het ontstaan van het gat in de ozonlaag. R12 is bovendien een gas met een heel sterk broeikaseffect.

Beter voor het milieu

In de jaren ’90 kwam voor het eerst de klimaatverandering en het effect van broeikasgassen ter sprake. CO2, wat vrij komt bij verbranding, is ongetwijfeld het meest besproken broeikasgas maar het is lang niet het enige. Wetenschappers hebben bepaald dat het broeikaseffect van CO2 overeenkomt met de waarde 1 GWP. Die drieletterafkorting staat voor Global Warming Potential. Het is een cijferkundige weergave van de mate waarin een gas effect heeft op de opwarming

van het klimaat. Bij freon 12 ligt die cijferwaarde op maar liefst 10.900 wat dus zoveel keer meer is dan CO2. Het spreekt van zelf dat het effect van freon 12 bij lekkages of een onzorgvuldig omgaan er mee - waarbij het vrij komt in de atmosfeer - enorm groot is. Daarom is vanaf 1994 R12 verboden als koudemiddel. R12 kan ook brandgevaar veroorzaken,

zeker als het warm is en onder druk komt te staan zoals in een aircosysteem. Bij R134a dat vanaf 1994 werd gelanceerd, is de GWP-waarde 1.300, een hele verbetering maar nog altijd aanzienlijk hoog. Als alternatief is er het koudemiddel R1234yf dat sedert 2011 werd geïntroduceerd. Met dit koudemiddel is de GWP-waarde 4.

1 Compressor

2 Elektrokoppeling (Aan/uit compressor)

3 Condensator

4 Ventilator

5 Hogedrukschakelaar

6 Vloeistofreservoir

7 Lagedrukschakelaar

8 Verdamper

9 Ventilator

10 Expansieventiel

Onderhoud

Naargelang de auto-constructeur wordt een onderhoud aan de airco om het jaar of om de 2 jaar voorgeschreven. Een jaarlijkse onderhoudsbeurt lijkt het meest aangewezen. Het onderhoud bestaat eigenlijk uit twee aparte delen. In de eerste plaats is er het circuit van de aangezogen en uitgeblazen lucht. Dan spreken we over het vervangen van de interieurfilter en het reinigen van de filterbehuizing en de verdamper. Maar zo mogelijk nog belangrijker is het tweede deel van het onderhoud en dat is het circuit van het koudemiddel, het koudemiddel zelf en niet te vergeten de compressorolie. Voor het onderhoud daarvan heb je een degelijk service-apparaat nodig. Zelfs bij een koelcircuit dat niet lek is, gaat er na verloop van tijd een deel van het koudemiddel verloren en de plaats wordt ingenomen door lucht. Wie lucht zegt, zegt meteen ook vocht en dat maakt precies dat een airco minder goed zijn werk doet en de compressor harder moet werken. Het vocht maakt ook dat de olie minder doeltreffend is en bijgevolg kan aanleiding geven tot vroegtijdige slijtage. Ook kan er zich bevriezing voordoen ter hoogte van het expansieventiel. Om al die redenen is het nodig om tijdens een servicebeurt het koudemiddel te verwijderen en het circuit te vacuümmeren. Beide zaken gebeuren met een service-apparaat.

Om echt effect te hebben moet het vacuümmeren diep genoeg en lang genoeg gebeuren. Door te vacuümmeren daalt het kookpunt van het vocht in het systeem. Dat heeft zijn tijd nodig en dan spreken we bij een personenwagen over een vacuümmeertijd van zeker 15 minuten.

Als er heel wat koudemiddel verloren is gegaan, dan wijst dat op een lek in het systeem. Het opsporen van een lek kan door een fluorescerend additief in het koudemiddelcircuit te spuiten, ofwel met het servicestation of handmatig. Als de aircocomponenten worden verlicht met een uv-lamp en worden bekeken met een gele uv-veiligheidsbril is het lek goed zichtbaar. Strikt genomen mag deze methode niet meer gebruikt worden. Bij voorkeur wordt nu gewerkt met formeergas en een zogenaamde snuffelaar. Om een goede werking van een airco te verzekeren, is het uiteraard van belang om eventuele lekken op te sporen en de nodige onderdelen die lekken veroorzaken te vervangen.

Als er onderdelen van het circuit moeten vervangen worden, dan is het noodzakelijk om daarna het systeem te flushen om op die manier onzuiverheden uit het circuit te halen.

Actuele toestellen

De huidige service-apparaten laten toe om het koudemiddel uit het systeem te verwijderen, te zuiveren en weer in het systeem toe te voegen, eventueel aangevuld met een deel ‘nieuw’ gas. Tijdens het gebruik van het aircosysteem gaat er immers altijd een deel verloren. Het toestel laat ook toe om de druk in de airco te meten en om olie in het systeem te brengen. Belangrijk is de juiste olie te kiezen: PAG, POE of PAO. POE-olie wordt aangeraden bij elektrisch aangedreven compressoren. De juiste viscositeitsklasse is al even belangrijk en daarbij worden best de voorschriften van de autoconstructeur gevolgd.

Fabrikanten van onderhoudstoestellen voor airco voorzien ook een spoelkit en die wordt gebruikt om metaaldeeltjes en andere residu’s uit het aircosysteem te verwijderen. In bepaalde gevallen is het immers noodzakelijk dat het aircocircuit eerst grondig gereinigd wordt om een goede werking te verzekeren. Na compressorschade, en voor het plaatsen van een nieuwe compressor, is spoelen noodzakelijk. Door te spoelen kan ook alle olie, die in het aircosysteem aanwezig is, gerecupereerd worden. Het is een eenvoudig principe dat simpel, snel en vooral zeer efficiënt werkt.

BESCHERM JE E-AUTO TEGEN MARTERBETEN… …met de innovatieve producten van de expert!

Tunap: “zorgvuldige reiniging vaak vergeten”

De reinigingsproducten van Tunap met op de voorgrond de ‘wiper’ met hoes. In die hoes wordt via een applicator het reinigingsproduct gespoten en kan de behuizing en de omgeving van de filter worden gereinigd. Op de achtergrond de drukbeker met de sproeier voor het reinigen van de verdamper.

Tunap pleit voor een zorgvuldige reiniging in de omgeving van de filter en de verdamper

Het onderhoud van de airco in de auto wordt vaak nog verwaarloosd en mag zich niet beperken tot het zuiveren en het op peil houden van het koelmiddel. De interieurfilter moet regelmatig worden vervangen. Volgens Frédéric Reul van Tunap moet ook de omgeving van de filter en de verdamper op een correcte manier gereinigd worden.

Een interieurfilter moet regelmatig worden vervangen. Alleen is er de vraag wanneer moet het? Corteco, producent van filters, adviseert om dit te doen om de 12.000 kilometer of om het jaar te doen. Autoconstructeurs, die de klanten graag paaien met weinig onderhoud, raden echter aan om dit te laten samenvallen met een onderhoudsbeurt van de auto. Optimaal vervangingsmoment is echter bij de overgang van winter naar lente en bij de overgang van herfst naar winter, eigenlijk een beetje op het zelfde moment als er wordt overgeschakeld van winter- naar zomerbanden en omgekeerd.

Als een filter zijn beste tijd heeft gehad, zie je dat meestal niet. Uiteraard zijn er symptomen die er op wijzen dat een interieurfilter verzadigd is. We denken daarbij aan een slecht werkende airco, moeilijk te ontwasemen ruiten, een muffe geur of de klant die klaagt over aandoeningen zoals niezen, hoesten, hoofdpijn en waterende ogen. Maar eigenlijk is de filter bij deze symptomen al lang over zijn ‘houdbaarheidsdatum’ heen. Een verzadigde filter kan ook aanleiding geven tot een overbelasting van het airco-systeem omdat de luchtstroom gestremd wordt.

Welkom bij de nieuwste diagnose generatie.

Wij geloven dat elke werkplaats over de beste technologie en functies moet beschikken om reparaties van hoge kwaliteit uit te voeren. Welkom bij de BlueTech ervaring!

Het reinigen van de verdamper met de drukbeker en de bijhorende lans.

Meer dan de filter

Volgens Frédéric Reul, product manager bij Tunap, is het niet voldoende om regelmatig de filter te vervangen: “In de omgeving van de interieurfilter en de verdamper kan zich een hardnekkige vervuiling opstapelen. Tijdens het verwijderen van de filter kunnen onzuiverheden in de behuizing terecht komen.

Ook net voor en achter de filter kunnen er onzuiverheden achter blijven. En dan is er de verdamper. Daar ontstaat condensatie en dat vocht kan aanleiding geven tot bacterien. Beide vervuilingen maken dat de lucht die uiteindelijk in het interieur van de auto terecht komt schadelijk is voor de luchtwegen van de bestuurder en de inzittenden. Wij hebben voor het reinigen van zowel de omgeving van de filter als die van de verdamper specifieke reinigingsproducten en bijhorende methodes ontwikkeld.”

Frédéric Reul verwijst daarvoor graag naar een basisprincipe van het reinigen, de

zogenaamde wet van Sinner: “Om een goeie reiniging te bekomen zijn vier elementen cruciaal. In de eerste plaats is dat de tijd die besteed wordt aan de reiniging. Verder speelt de temperatuur een grote rol. Hoe kouder het product of de omgeving hoe moeilijker de reiniging verloopt. Ook de chemie, de samenstelling dus van het reinigingsproduct, speelt een belangrijke rol. Tot slot is er het vierde element met name het mechanische en daarmee bedoel ik het wrijven en het inwerken van het reinigingsproduct op het te reinigen oppervlak. Mechanische inwerking kan ook gebeuren door het reinigingsproduct met verhoogde druk aan te brengen. Daarom zijn reinigingsmethodes zoals een ultrasone behandeling of een behandeling met ozon niet doeltreffend. Bij deze methodes is er geen mechanische inwerking. Het zelfde geldt voor een reiniging met een klik- of spuitbus.”

Oplossing

De reinigingsproducten die Tunap voorstelt heten airco well® en hebben twee specifieke toepassingen, één voor de omgeving van de filter en één voor de verdamper. Voor het reinigen van de filteromgeving voorziet Tunap een langwerpige wrijver, met de naam ‘wiper’, waar een hoes kan worden overgeschoven. In die hoes wordt via een applicator het reinigingsproduct gespoten. Daarmee wordt de behuizing en de omgeving van de filter gereinigd. “Door het wrijven bekom je een mechanische inwerking van het product en het reinigingsproduct wordt mooi verdeeld,” zo weet Frédéric Reul.

Voor de reiniging van de verdamper heeft Tunap een drukbeker met bijhorende lans ontwikkeld. “Door het onder druk sproeien van het reinigingsproduct op de verdamper, krijg je ook een mechanische inwerking. De vloeistof vindt uiteindelijk zijn uitweg via de condenswaterafvoer,” zo besluit Frédéric Reul nog.

De producten van Tunap zijn reukloos. Frédéric Reul voegt daar nog aan toe: “Sommige reiniggingsproducten verspreiden een geur om de indruk te wekken dat het systeem gereinigd is maar dat is misleidend.”

Vervuiling ter hoogte van de filter.
De verdamper voor het reinigen.
De verdamper na het reinigen.

Drie generaties filters

In een goede interieurfilter wordt geen gebruik gemaakt van papier of een filterelement dat uit organische stoffen bestaat om te vermijden dat de filter vocht opneemt en zo een broeihaard van bacterien kan worden. De eerste synthetische filters, zonder organische stoffen dus, zijn eind jaren ’80 op de markt verschenen. Als tweede generatie zijn er de koolstof actieve filters die halfweg de jaren ’90 op de markt zijn verschenen.

Naast de werking van de reguliere partikel filter beschermen deze filters tegen uitlaatgassen, stank, ozon, benzeen en andere

gevaarlijke gassen. Actieve koolstoffilters hebben eigenlijk een dubbele functie: het minimaliseren van de gezondheidsrisico’s en het maximaliseren van het rijcomfort. Deze actieve koolstoffilters worden ook combi-filters genoemd.

De derde en de meest recente generatie is de zogenaamde biofilter die ongeveer 10 jaar geleden werd geïntroduceerd. Deze filter die uit verschillende lagen is samengesteld, verwijdert allergenen tot 2 micron en beschermt tegen kleinere micro-organismen, zoals schimmelsporen. Deze filter houdt bijna 100% van de deeltjes tegen.

Reinig uw roetfilter

Wij reinigen verstopte roetfilters zodat uw klant ze opnieuw kan gebruiken. Voor u geen extra werkuren, wel een kostenefficiënte oplossing die zorgt voor een tevreden klant.

Voor wie?

Personen & lichte vracht

Reinigen is beter dan nieuw

Trucks & bussen

Reinigingsproces voor snelle terugbezorging

Offroad Strenge reinigingsplanning

Wilt u ook een tevreden klant? Contacteer ons snel voor meer info!

Achterstraat 127 9450 Haaltert T. 053 60 89 08 F. 053 30 01 24 www.difitec.be info@difitec.be

Drie generaties filters met op de voorgrond de recentste biofilter en in het midden de koolstof actieve filter.
Zelfde resultaat maar dan veel goedkoper!
Goedkoper Ecologisch Service

Real Garant

Creatief vooruitdenken om klanten te ontzorgen

Real Garant behoort tot Real Garant Versicherung AG, een verzekeringsmaatschappij met ondertussen bijna 40 jaar Europese ervaring in de autosector. Het staat voor een brede waaier producten die meer of minder zichtbaar zijn in de markt, maar steeds tot doel hebben zorgen weg te nemen bij de klant, zowel de professional als de eigenaar/gebruiker van mobiliteitsproducten.

Real Garant is sinds 2003 in België gevestigd, waar het Branch Office Belgium te Waasmunster de Benelux-markten verzorgt. Via eigen vestigingen in Duitsland, Oostenrijk, België, Spanje en Italië, dochterondernemingen en aanvullende service- en verkoopeenheden, is Real Garant aanwezig in 17 Europese landen en biedt het in 33 landen garantieoplossingen en onderhoudsformules aan voor gerenommeerde autofabrikanten, importeurs en autobedrijven van alle merken. De diverse ontwikkelingen in het aanbod mobiliteitsproducten wordt door Real Garant op de voet gevolg en heeft geleid tot tal van nieuwe en/of aangepaste verzekeringsformules. Zo zijn er niet alleen partnerships met diverse automerken – waaronder premiums – en importeurs, onafhankelijke garages en handelaren in tweedehandsauto’s, maar ook met het nog steeds verrassende Segway en de snel groeiende markt voor e-bikes.

Van vele markten thuis

In eigen land begon het vooral met specifieke formules gericht op de handelaars in tweedehandsauto’s en een aantal mooie samenwerkingen met merken zoals Mercedes-Benz en Jaguar Land Rover, die trouwens na meer dan 20 jaar nog steeds garantiepartner zijn van Real Garant. Zowel de verkoper als de koper wensen maximale zekerheden om onverwachte kosten beheersbaar te houden of beter nog te voorkomen. Efficiënte, praktijkgerichte en betrouwbare verzekeringsformules bieden daarop een sluitend antwoord.

Wim Vanackere, Director BeNeLux Real Garant: “De verkoop van tweedehandsauto’s vertoont nog steeds een stijgende lijn. Dat geldt ook voor de technische complexiteit van de verhandelde voertuigen. Bovendien zijn sinds Covid-19 de prijzen voor onderdelen en uurlonen enorm gestegen”.

Voor handelaren in tweedehandsvoertuigen biedt Real Garant een aantal garantieformules die hen helpen om discussies met hun klanten te vermijden en transacties vlotter te kunnen afsluiten.

De Real Garant basisformules zijn bedoeld voor de iets oudere voertuigen met beperkte technische complexiteit. De uitgebreide formules richten zich tot duurdere, jongere en technisch meer gesofisticeerdere auto’s. In de praktijk stelt Real Garant altijd maatwerk voor en worden de basisformules gekneed volgens de behoeften van de handelaar, gezien bv. handelaars die zich specialiseren in één of enkele premiummerken andere noden hebben dan hun collega’s die een breed merken- en prijzenaanbod voorstellen.

Real Garant biedt verzekeringsformules die de handelaars optioneel kunnen voorstellen om de wettelijke garantieperiode te verlengen tot 3 en zelfs 4 jaar, weliswaar afhankelijk van de leeftijd van het voertuig. Een nog vrij recente ontwikkeling in de tweedehandsverkoop is de verkoop van particulier aan particulier met ‘gemoedrust’ als aantrekkelijke troef. Wim Vanackere: “We zien de ontwikkeling van platformen die de bemiddeling in de verkoop van tweedehandsauto’s tussen particulieren aanbieden. De voertuigen worden door een garage volledig gecheckt alvorens ze te koop verschijnen. Het verzekeren via Real Garant tegen mogelijke herstellingskosten is een enorme troef voor zowel de verkopende als kopen-

de partij. Vanzelfsprekend is een perfect gedocumenteerde onderhoudshistoriek een absolute voorwaarde om een dergelijke garantieverzekering te kunnen afsluiten.”.

In dezelfde geest van gemoedsrust en het beheersbaar houden van de kosten, ontwikkelde Real Garant ook onderhoudscontracten.

Elektrificatie schrikt

niet af Real Garant staat klaar met aangepaste formules voor veranderende aftersales noden, in het bijzonder voor de batterij als duurste hoofdcomponent in BEV’s.

Wim Vanackere: “De gezondheidstoestand van de batterij in elektrische auto’s laat zich vandaag vrij precies bepalen. Er kan ook een bepaald percentage van maximale lading bij ingebruikname en een gebruikstijd van X jaar/Y kilometers vastgelegd worden als norm. Constructeurs en ook grote dealergroepen zijn vandaag vragende partij om verliezen onder die afgesproken normwaarde te verzekeren. Dat is handig voor de doorverkoop van EV’s en kopers van zo’n tweedehands elektrisch voertuig”.

Algemeen is er een trend naar langere looptijden voor garantieperiodes. De hoogspanningsbatterij in BEV’s is daarin de meest risicodragende, daar moeilijk te voorspellen en te berekenen. Anderzijds schiet ook hier de aftersalesevolutie ter hulp, want steeds meer bedrijven bieden gespecialiseerde repair tot remanufacturing diensten aan voor dit type batterijen.

Nieuw op de Belgische markt

De 101e editie van het Brusselse Autosalon was voor Leapmotor de gelegenheid voor de officiële lancering van het Chinese merk in België, met de 100% elektrische modellen C10 en T03.

Leapmotor vaart onder de Stellantis-vlag en het is Stellantis Belux dat het initiatief nam om voor dat distributiegebied een aantrekkelijke gemoedrustverzekering te zoeken.

Wim Vanackere: “In samenspraak bepaalden we een formule met maximale looptijd tot 8 jaar. Bij aankoop van de wagen kiest de klant de looptijd van de garantie uitbreiding bovenop de standaard waarborg. Vanzelfsprekend wordt de koper eraan gehouden zijn auto volgens de voorschriften te laten onderhouden bij één van de 23 Stellantis garages die Leapmotor in de BeLux aanbieden”.

Prestatiemeting

Benelux Real Garant groeit gestaag en telt vandaag 26 medewerkers, waarvan een

groot deel er al 8 tot 10 jaar werkzaam zijn. “Dat zorgt voor continuïteit en persoonlijke, kort bij de klant relatie” stelt Wim Vanackere trots.

De eigen prestaties monitoren is voor Benelux Real Garant vanzelfsprekend in het streven naar klantentevredenheid en lange termijn partnerships. In de Benelux scoorde Real Garant een top ‘Net Promotor Score’ (aanbeveling aan anderen) van 47%.

De algemene tevredenheid via Google reviews haalt een bijzonder fraaie 4,3/5.

Het beantwoorden van 98% van de oproepen binnen de vijf beltonen, 96% van de binnengekomen dossiers in behandeling nemen binnen de drie werkuren én het betalen van de facturen binnen de vijf werkdagen, liggen aan de basis voor de uitstekende prestatiescores.

Wim Vanackere: “Het vertrouwen van onze klanten is onze grootste drijfveer. Duidelijkheid en een praktijkgerichte, werkzame dekking, zijn essentieel binnen elk van onze contracten”.

Wim Vanackere

Louis Classics neemt Marrecau Motorservice over

Oldtimers en motorrevisie: een niche met toekomst

Louis Classics spitst zich toe op het onderhouden en herstellen van oldtimers. Het accent ligt daarbij vooral op het technische. Zaakvoerder Louis Platteau heeft het moedige besluit genomen om sedert 1 januari Marrecau Motorservice over te nemen, een bedrijf dat gespecialiseerd is in de revisie van motoren. “Daarmee kunnen we onze service uitbreiden en redden we de kennis en de ervaring die Stephane Marrecau in de voorbije 42 jaar heeft opgebouwd,” zo vertelt Louis Platteau.

De belangstelling voor oldtimers houdt niet enkel stand maar neemt zelfs toe. Wel ziet Louis Platteau, zaakvoerder van Louis Classics uit Gullegem, een evolutie: “Wij stellen vast dat de belangstelling voor auto’s uit de jaren zeventig en zelfs tachtig toeneemt. Daar zijn verschillende redenen

voor. Het aanbod met meer betaalbare auto’s uit die periode is groter dan bij auto’s van nog oudere datum. Auto’s uit die recentere periode zijn ook roestbestendiger dan exemplaren uit de jaren vijftig en zestig. Bovendien zijn de mensen die belangstelling hebben voor oldtimers jonger dan ooit en zij

Louis Platteau naast een zeldzame Amerikaanse Apollo in opbouw. Drie klassiekers met op de achtergrond een Renault Floride.

Marrecau

voelen zich aangesproken door auto’s die in hun kindertijd of jeugdjaren tot de verbeelding spraken. Misschien droomden ze toen van een bepaald model en nu kunnen ze zich die eindelijk veroorloven of hun ouders of een familielid hadden ooit een auto die toe de verbeelding sprak. Wel is er nog altijd belangstelling voor oudere klassiekers zoals onder meer de MGA, Austin-Healey en Porsche 356. Ook zijn er oudere modellen van constructeurs zoals bijvoorbeeld Ferrari, Aston Martin, Lagonda, Jaguar, Mercedes en Alfa-Romeo -om er maar een aantal te noemendie nog altijd enorm gegeerd zijn.”

Meer dan tien jaar ervaring

Oldtimers waren niet altijd het actieterrein van Louis Platteau. Hij begon ruim vijftien geleden zijn carrière bij de Groep Vandecasteele die zeven Peugeot-garages vertegenwoordigt in Zuid West-Vlaanderen en het Noorden van Henegouwen. Gepassioneerd door techniek en het daarbij horende sleutelen, besloot Louis om

eerst kleinschalig en gedeeltelijk zelfstandige in bijberoep actief te worden. Met succes trouwens want hij kreeg als maar meer werk binnen. Hij kon bekomen dat hij nog enkel parttime bij Vandecasteele werkte. Uiteindelijk zette hij de stap om volledig zelfstandig te worden: “In het begin lag het accent nog niet meteen op oldtimers. Wel kwam er sporadisch een oldtimer

in de werkplaats. Uiteindelijk kwamen er ook verzamelaars met de vraag om hun collectie oldtimers te onderhouden. Dat gaf natuurlijk een boost. Het aantal oldtimers bleef maar toenemen tot ik echt besliste om me volledig daarop te concentreren. Het zijn leuke auto’s om aan te werken en de eigenaars zijn over het algemeen echte liefhebbers die hun auto’s koesteren en ze niet als een louter gebruiksvoorwerp beschouwen. Dat maakt het ook bijzonder aangenaam. Ondertussen zijn we meer dan tien jaar actief om service aan oldtimers te leveren. Ik spreek wel degelijk van ‘we’ want nu werken hier alles samen met zeven mensen en anderhalf jaar geleden zijn we naar dit pand verhuisd omdat we echt een grotere werkplaats nodig hadden.”

Echte klassiekers zoals deze Lagonda blijven hun waarde houden.
door TONY DE MESEL

Transparant naar de klant toe Louis Classics spitst zich toe op het onderhoud en het herstel van oldtimers. Ook prepareren zij auto’s om deel te nemen aan allerhande autowedstrijden en evenementen zoals regelmatigheidswestrijden, rondritten en toeristische rally’s al dan niet in clubverband. Ingrijpend carrosseriewerk besteden ze uit.

“Het echte carrosseriewerk, met inbegrip van onder meer de plaat bewerking het lassen, het voorbereiden, het schuren en het spuiten, is een vak apart. Wel demonteren we een auto klaar voor carrosserieherstellingen en het spuiten. Ook het opnieuw opbouwen van de auto doen we zelf. Werken aan een oldtimer is vaak tijdrovend. Onderdelen zijn niet altijd makkelijk te vinden en sommige onderdelen moeten aangepast worden. Als onderdelen niet langer te vinden zijn, dan doen wij een beroep op specialisten, die de onderdelen kunnen maken. Die specialisten beschouw ik niet als concurrenten maar eerder als partners. We vullen elkaar aan en kunnen op die manier mooie dingen realiseren.”

Aan Louis vragen we of de klanten dan wel het geduld hebben om te wachten tot hun auto klaar is.

“Samen met de klant bespreken we wat er allemaal moet gebeuren om de auto in orde te krijgen. We maken de klant

duidelijk wat de mogelijke problemen kunnen zijn in het werkproces. Het is de bedoeling om transparant te zijn naar de klant toe. Het is ook belangrijk om de klant op de hoogte te houden over hoe het werk vordert en wat de kosten zijn.

Op voor hand een volledige kostenraming maken, doe ik niet omdat er altijd onverwachte zaken zijn. Als de klant een echte liefhebber is, heeft hij daar begrip voor.”

Bij Louis Classics doen ze niet aan kopen en weer verkopen van auto’s: “Het probleem daarbij is dat de kosten om een gekochte auto weer tip top in orde te krijgen vaak de intrinsieke waarde van de auto overstijgen en dat houdt voor ons te veel risico’s in. Wat wij wel doen, is een klant helpen bij zijn zoektocht naar een bepaald type oldtimer. Wij geven dan ook advies over onder meer de staat van de auto en de mogelijke kosten.”

De klanten van Louis Classics zijn heel uiteenlopend. Over het

algemeen zijn het echt liefhebbers: “Sommigen koesteren één bepaalde auto en anderen hebben verschillende oldtimers. De enen gebruiken hun auto om er sporadisch eens

mee naar buiten te komen. Anderen gebruiken hun auto voor speciale evenementen zoals rally’s. We werken ook vaak samen met andere professionals uit de sector.”

Een Porsche-motor met transmissie klaar voor montage.
Stephane Marrecau (midden foto) draagt zijn kennis en 42 jaar ervaring in motorrevisie over aan Louis Classics.

Motorrevisie

Louis Classics spitst zich dus toe op het technisch in orde brengen van oldtimers. Een belangrijk onderdeel daarvan is de revisie van motoren, versnellingsbakken, carburatoren en injectiesystemen. Telkens wordt er naar gestreefd om de authenticiteit van de auto te behouden. Tot voor kort werd voor de machinale bewerkingen bij een motorrevisie een beroep gedaan op Marrecau Motorservice uit het nabij gelegen Sint-Eloois-Winkel. Verleden jaar gaf de zaakvoerder Stephane Marrecau echter te kennen dat hij na 42 jaar zijn zaak zou overlaten. Louis Platteau besliste om dit bedrijf met ervaring over te nemen: “De overname is een feit sedert 1 januari. Stephane Marrecau kent het vak als geen ander en wij vonden het belangrijk om zijn kennis en ervaring te vrijwaren. Met Stephane zijn we overeengekomen dat hij ons

nog een tijd bijstaat om zijn ervaring aan ons door te geven. Een dergelijk bedrijf overnemen gaat om veel meer dan het bestaande machinepark overnemen. Hij kent de knepen van het vak, weet waar moet opgelet worden. Hij weet welke de verschillende bewerkingen zijn en hoe de machines moeten worden ingesteld.”

De werkplaats van Marrecau heeft een indrukwekkend machinepark. Het gaat niet om de recentste CNC-gestuurde machines. Om ze correct te bedienen, is kennis en ervaring nodig. De mogelijke bewerkingen zijn uiterst uiteenlopend en maken het mogelijk om een volledige motorrevisie uit te voeren. We denken daarbij aan het vlakken van een cilinderkop, het frezen en vervangen van klepzittingen, het aanbrengen van nieuwe klepgeleiders, het monteren van cilinderbussen en het boren en honen van cilinders.

Ondertussen hebben Louis Platteau en zijn werknemers de werkplaats van Marrecau op een overzichtelijke manier heringericht met onder meer ruime vlakke werktafels zodat op een overzichtelijke manier kan gewerkt worden. Met de overname van Marrecau wil Louis Platteau de bijzondere manier om motoren te reviseren redden: “We willen niet dat de kennis en de vaardigheden verloren gaan. Bovendien is het een aanvulling op onze activiteiten en kunnen we een volledige service aan onze klanten blijven geven. Ook krijgen we er

nieuwe klanten bij. Want de motorevisies die Marrecau tot nu heeft uitgevoerd, beperken zich niet tot oldtimers maar zijn bijvoorbeeld ook voor meer moderne motoren of motoren die gebruikt worden in bedrijfsvoertuigen, vrachtwagens, heftrucks, kranen, boten en industriële machines.”

Met die overname snijdt Louis Classics alleszins een nieuw hoofdstuk aan in zijn bestaan en Louis Platteau ziet het als het redden van een bijzondere vaardigheid die het reviseren van motoren toch is.

REGENEREREN voor elk type voertuig en ruilservice voor D.P.F. (roetfilters)

SCANNIX GREEN garandeert u:

Regenereren en een standaard ruilservice voor alle merken en alle types filters en katalysatoren EURO III, IV, V en VI.

Logistiek door ons verzorgd

100% originele filters aan een concurrentiele prijs

Een kwaliteitscertificaat voor elke geleverde filter (op aanvraag)

1 jaar g garantie

www.scannixgreen.com

Louis Classics is anderhalf jaar geleden verhuis naar dit groter pand.

TECH360

Diagnose onontbeerlijk voor elk garagebedrijf

Een diagnose correct en snel kunnen stellen is onontbeerlijk in de werkplaats om voor elk probleem de juiste aanpak te kunnen bepalen en herstellingen economisch verantwoord te kunnen uitvoeren. Vergeten we evenmin het imago van de garage, dat door deze bekwaamheid competentie en toekomstgerichtheid toont aan zijn klanten. TECH360 biedt daartoe een alles omvattend ondersteuningspakket.

InfoGarage heeft een ontmoeting met Steven Van Den Bleeken, Formule Accountmanager TECH360 voor België. Zelf stelt hij zich voor als een ‘praktijkmens’, een man met een passie voor autotechniek, die een jarenlange ervaring in de garagewereld aandraagt. Ook vandaag sleutelt hij nog graag aan auto’s, meer bepaald aan oldtimers.

“Onderhoud en zeker herstelling van auto’s is grondig veranderd” opent hij. “De garagist of zijn medewerkers moeten een veelheid aan problemen die zich aandienen op de werkvloer zo efficiënt mogelijk een oplossing weten te geven. Dat is noodzakelijk voor de rentabiliteit van de garage – wie te lang moet zoeken naar de oorzaak van een probleem of het niet juist aanpakt, verliest geld –

maar ook voor de uitstraling naar de klant. Klanten zoeken zekerheid: kan ik de garage vertrouwen, is ze bekwaam genoeg? Diagnose en diagnoseskills zijn een must om deze uitdagingen te counteren”.

TECH360, dat deel uitmaakt van PartsPoint België, biedt een zeer veelzijdig pakket aan opleidingen, databases en praktische technische onder-

steuning, specifiek gericht op de merkonafhankelijke garages. Bovendien is maatwerk mogelijk volgens de noden en wensen van elk individueel garagebedrijf.

“TECH360 is geen vervanging voor de man/vrouw op de werkvloer, neemt de diagnose niet over, maar is gericht op het al werkend leren” benadrukt Steven Van Den Bleeken. “Het is steeds de bedoeling om technische medewerkers in de garage onder de arm te nemen, om hen de weg te wijzen naar het stellen van de juiste diagnose en te begrijpen hoe het gestelde probleem in elkaar zit. Onze doelstelling is altijd dat onze ondersteuning ertoe leidt dat de man/vrouw op de werkvloer bij herhaling van een probleem zelfstandig de eindmeet haalt, m.a.w. zelf de oplossing vindt”.

Steven Van Den Bleeken

Zichzelf beter maken

TECH360 leden genieten jaarlijks 2 dagen training, inbegrepen in het abonnement, die telkens bestaan uit een inleidende theoretische sessie, gevolgd door een zeer uitgebreide praktijksessie. “Zichzelf beter maken om actuele en toekomstige uitdagingen op de werkvloer de baas te blijven, is het doel van ons TECH360-opleidingsprogramma” vat Steven Van Den Bleeken samen.

Het opleidingsprogramma bestaat uit ‘klassiekers’, maar wordt ook voortdurend aangepast op basis van bevragingen bij de mensen in de praktijk. Zo blijken roetfilters heel wat vragen op te roepen. “We hebben nu een ééndaagse DPF-PRO opleidingsdag rond dit thema” licht Steven Van Den Bleeken toe. “Die

loopt van 14.00 tot 20.00u en behandelt zowel de werking van roetfilters als de problemen die zich kunnen aandienen. Alweer is diagnose essentieel, want al te vaak ligt de oorzaak van het probleem niet bij het roetfilter, maar wel ervoor. Hoe staat het met de werking van de injectoren? Er wordt ook onvoldoende stilgestaan bij de kwaliteit van de getankte brandstof… Kortom, de werking van het ganse systeem begrijpen is waar het om draait”.

Generator voor oplossingen

TECH360 deelnemers kunnen op verschillende manieren contact opnemen voor technische ondersteuning: telefonisch, via mail of WhatsApp.

Nieuw – in Nederland al operationeel, in België vanaf september dit jaar – is dat er ook buiten de klassieke werkuren online ondersteuning paraat staat. Steven Van Den Bleeken: “De TECH360 abonnent kan met zijn toegangscode inloggen en krijgt een invulformulier voorgeschoteld.

Daarin wordt gevraagd naar automerk, model, chassisnummer, enz. alsook naar een foutomschrijving. Vanzelfsprekend is de precisie van de foutomschrijving wel bepalend voor de uitkomst. Het invulformulier wordt dan gekoppeld naar de TECH360-database, waaruit AI een aantal oplossingen genereert. De gebruiker kan ze vergelijken en aftoetsen aan zijn vastgesteld probleem, om te kiezen voor de oplossing die best past. Bij de aan-

gereikte oplossingen verschijnen ook nog doorkliks naar o.a. elektrische schema’s en andere aan het voertuig gerelateerde documentatie”.

Maar er is nog meer! Met 700 TECH360 gebruikers in Nederland en 100 in België, is de organisatie uitgegroeid tot een zeer grote speler in de after-market. “Er zit heel wat kennis en ervaring bij onze deelnemers” weet Steven Van Den Bleeken. “We nodigen allen uit om hun ervaringen te delen en ontwikkelen zo een database vanuit de praktijkervaringen rond een bepaald probleem met een bepaald voertuig. Er ontstaat zo als het ware een dubbele generator voor oplossingen: deze op basis van onze eigen database en deze op basis van kennis delen door de deelnemers”.

DIAGNOSE

Veelzijdige technische ondersteuning

Technische problemen op de werkvloer vragen om een adequate oplossing en daarvoor zijn de diverse TECH360-ondersteuningsvormen vandaag onmisbaar geworden.

“De helpdesk of vraagbaak is als een extra technisch medewerker aan de zijde van de man/vrouw op de werkvloer” licht Steven Van Den Bleeken toe. “Het is de meest ingeroepen technische ondersteuning bij een acuut probleem. Onze deelnemers kunnen er onbeperkt gebruik van maken. Let wel: de vraagbaak reikt geen kant-en-klare oplossing aan voor het probleem, maar zet de gebruiker aan tot redeneren om zelf tot de oplossing te komen”.

Studies hebben uitgewezen dat 70 % van nieuwe kennis vergaren voortkomt uit het effectief in de werkplaats doen. Zoals al benadrukt, TECH360 focust op praktisch bijleren, het bijbrengen van vaardigheden om zelfstandig tot een oplossing te komen.

‘Remote services’ is een ander facet van de technische ondersteuning. Hier neemt een diagnose-expert op afstand het voertuig over. “Momenteel werken er 8 dergelijke diagnose-experts in Gent

en 19 in Nederland” verduidelijkt Steven Van Den Bleeken. “Waar nodig vullen Belgische en Nederlandse mensen elkaar aan. We stellen vast dat er toenemend beroep wordt gedaan op de TECH360 ‘Remote services’. Dat is enerzijds het gevolg van alsmaar complexere techniek in de auto’s, maar ook de gebruikte diagnose-apparatuur. Het is haast onmogelijk om met één apparaat alle automerken af te dekken. Afhankelijk van de automerken die meest aan bod komen in de garage is het dan ook raadzaam de best daarop afgestemde diagnose-apparaten in huis te halen”.

TECH360 publiceert online een catalogus met per automerk de mogelijke interven-

ties en hun kostprijs. In zeer uitzonderlijke gevallen is het ook mogelijk om technici van TECH360 naar de werkplaats te halen voor assistentie. Hiervoor moet wel een ticket worden aangemaakt en gelden interventietarieven, die ook duidelijk online zijn terug te vinden. “Het aantal interventies op locatie loopt terug” merkt Steven Van Den Bleeken op. “Dat is zowel het gevolg van de volledigheid van onze verschillende technische ondersteuningsvormen als de professionalisering bij de garages”.

Kennis van het eigen garagebedrijf is ook voor de technische ondersteuning belangrijk. Welke merken komen er het meest aanbod?

Daarvoor biedt TECH360 de ‘Pass Thru’-ondersteuning, een digitale connectie met de automerken, die door Europa verplicht zijn om toegang te verlenen tot hun service documentatie en alle technische informatie, zoals foutcodes, schema’s, enz. “TECH360 begeleidt de deelnemer bij het aanmaken van een dergelijk (merk)account - vb. alle merken van de VWgroep” licht Steven Van Den Bleeken toe. “Jaarlijks kan één account toegevoegd worden om zo stapsgewijs te evolueren in functie tot de merken die men meest over de vloer krijgt. Met deze ondersteuning plaatst de onafhankelijke garage zich volwaardig op het niveau van een merkgarage!”.

TECH360 Pro-trainingen

“Twee jaar geleden liep het nog moeilijk met de opkomst; vandaag lopen de boekingen voor de agenda vol” stelt Steven Van Den Bleeken tevreden vast. “De accountmanagers van PartsPoint spreken hun klanten daar ook echt op aan”.

Het aanbod is zeer gevarieerd met trainingen over remmen (inclusief BEV’s), ADAS, airco, EV niveaus 1 t/m 3, turbo’s,…

“Het volledige aanbod is gericht op het professionaliseren van het garagebedrijf” benadrukt Steven Van Den Bleeken. “Een handige tool binnen het TECH360-totaalpakket is het ‘Learning Management System’ (LMS), een digitale online agenda

en fysiek - kan bijhouden, alsook een logboek voor alle interventies door de TECH360 ondersteuning. Tenslotte kan de opgedane kennis ook gecertificeerd worden via de ‘Pro Certificering’. Hiervoor zijn verschillende onderwerpen beschikbaar”.

Verdiepen en verbreden

TECH360 staat niet stil en heeft steeds een vinger aan de pols voor wat de garagewereld nodig heeft. “Zo hebben we in samenwerking met WESP een training uitgewerkt gericht op klantenonthaal en de algemene uitstraling van het garagebedrijf naar de klant” vervolgt Steven Van Den Bleeken.

TECH360 ontwikkelt zich ook als een sterk merk, wat uiteraard geen afbreuk doet aan de sterke koppeling/relatie tot PartsPoint. “We stellen toenemende vraag vast naar de TECH360-ondersteuning los van het grossiergebeuren onder PartsPoint” gaat Steven Van Den Bleeken verder. “Zo kan TECH360 heel wat betekenen voor carrosseriebedrijven. Elk garagebedrijf kan zich aanmelden voor

TECH360, maar de ondersteuning is inbegrepen voor garages die aansluiten bij een garageformule van PartsPoint zoals CarProf, Autorepairmaster en Full Car Service”.

In de huidige context is ‘volledigheid’ essentieel: het samenspel tussen goed opgeleide technische mensen en de tools die hen ter beschikking staan. Steven Van Den Bleeken besluit: “Geen enkel garagebedrijf raakt ooit uitgeleerd! Maar soms moet men eerst met het hoofd tegen de muur lopen, in een uitzichtloze situatie verzeilen, om te beseffen dat technische ondersteuning zoals TECH360 ze biedt een must is voor het hedendaagse garagebedrijf”.

Zie ook: www.TECH360.be/

GMTO als diagnosespecialist

Training en begeleiding

Van bij zijn oprichting in 1987 heeft GMTO zich meteen geprofileerd als een specialist in diagnose. Volgens Ruud Metselaar, die GMTO bedacht, was er door de opmars van de elektronica in de auto nood aan aangepaste trainingen voor techniekers. Cruciaal daarbij was het kunnen maken van een diagnose met als belangrijk hulpmiddel de scope. De complexiteit van de auto is er nu, bijna 40 jaar later, enkel maar groter op geworden. Wim Cautaerts, CEO van GMTO België, vertelt over de uitdagingen.

GMTO staat voor ‘Gerichte Motor Technische Opleidingen’ en is in 1987 op initiatief van Ruud Metselaar ontstaan in het Nederlandse Alkmaar. Bedoeling was om vooral de onafhankelijke garages te ondersteunen met technische opleidingen die zich toespitsten op elektronisch gestuurde systemen in de auto. Vergeten we niet dat in die periode -tweede helft van de jaren ’80- de ECU’s voor het motormanagement hun entree maakten. Kort daarna kwam de geregelde katalysator. Dit betekent dat het afstellen van een auto er helemaal anders kwam uit te zien en dat nieuwe componenten, zoals allerhande sensoren, een toepassing kregen. Het is ook in die periode dat steeds meer auto’s standaard met ABS werden uitgerust; En uit ABS ontstond ASR (TCS) en ESP (ESC). Daarmee werd de basis gelegd voor wat we nu ADAS noemen (Advanced Driver Assistance Systems).

Ondertussen is GMTO eigendom van John Philips en is er sedert 2015 ook een Belgische afdeling met een hoofdvestiging in Gent en een secundaire vestiging in Frasnes-lez-Gosselies. CEO en mede-eigenaar van de Belgische afdeling is Wim Cautaerts.

Wim Cautaerts is CEO en mede-eigenaar van de Belgische afdeling van GMTO, opgericht in 2015.

Volgens Wim Cautaerts kunnen heel wat diagnoseproblemen voorkomen worden door een degelijke training.

Tijd voor trainingen

Wim Cautaerts benadrukt meteen het blijvend belang van trainingen: “Eigenlijk kunnen we twee types trainingen onderscheiden. In de eerste plaats zijn er de trainingen die er naar streven om een systeemoverzicht in de auto te brengen.

Voor auto’s met een verbrandingsmotor is het algemeen doel om inzicht te krijgen in de verschillende systemen om zo in de praktijk sneller en doeltreffender storingen te kunnen zoeken. In deze cursus worden onder meer alle sensoren en actuatoren behandeld die gebruikt worden door het motormanagement voor een verbrandingsmotor. Daarmee wordt de basis gelegd voor het stellen van

een systematische diagnose. Tijdens deze opleiding komen ook basisbegrippen zoals ‘spanning’, ‘stroom’ en ‘weerstand’ aan bod. Niet in theorie, maar door het meten met een multimeter en een LED-tester, metingen op basis van elektrische schema’s en het werken met de scope en het ontleden van scopebeelden. Aansluitend is er de basisopleiding over het gebruik van de scope zoals onder meer het aansluiten en de interpretatie van de scope-beelden. Naast die zogenaamde basisopleidingen zijn er meer specifieke opleidingen waarbij het accent ligt op de diagnose zelf en specifieke toepassingen zoals onder meer ADAS, klimaat-

beheersing, nabehandeling emissies, hybride aandrijvingen en EV’s. De opleidingen en trainingen zijn belangrijk om inzicht te krijgen en op die manier een juiste diagnose op relatief korte tijd te kunnen stellen.

Aan Wim Cautaerts vragen we of die opleidingen niet tijdrovend zijn. Hij heeft daar een duidelijke visie over: “Volgens mij wordt er net te veel tijd gespendeerd aan het stellen van een diagnose. Die tijd kan verkort worden door trainingen die een beter inzicht geven. Het actuele probleem is dat garages momenteel veel werk hebben. Daar zijn vele redenen voor zoals een tekort aan bekwame werknemers, een ouder wordend wagen-

park door het uitstellen van de aankoop van een nieuwe meestal duurdere auto en het feit dat flink wat garages hun activiteiten stoppen bijvoorbeeld wegens het niet vinden van een opvolger waardoor de overblijvende garages meer werk krijgen. Net daardoor blijft er weinig tijd over voor opleidingen en trainingen. Dit heeft onder meer als gevolg dat diagnoses te veel tijd in beslag nemen en dat er vaker een beroep wordt gedaan op ondersteuning, wat wij support noemen, en de helpdesk die wij voorzien. Dat is trouwens een belangrijk deel van de service die wij voorzien.”

Pass-Thru

In september 2009 werd Euro 5 geïntroduceerd. Dat heeft niet enkel met emissies te maken maar voorziet ook dat alle autofabrikanten fabrieksinformatie, documentatie en software verplicht buiten de eigen merkorganisatie beschikbaar moeten stellen voor de onafhankelijke herstellers, wel is waar tegen betaling. Maar het gaat om meer dan informatie van de autofabrikant te kunnen raadplegen. Het biedt ook de mogelijkheid om regelapparaten te kunnen programmeren of aan te passen. Door misbruik van hackers hebben constructeurs daarnaast echter een zogenaamde ‘security gateway’ geïntroduceerd. Om die beveiliging te kunnen passeren moet de garage en zelfs elke individuele technieker zich

inloggen per constructeur. Wanneer het om diefstal gerelateerde zaken gaat, wordt dit SERMI genoemd. Eenvoudig is dat niet en het is ook niet gratis. GMTO voorziet ondersteuning in het volgen van de procedure die daarvoor moet gevolgd worden. Eens de Pass-Thru operationeel is, zijn de mogelijkheden enorm uitgebreid. Voor het raadplegen van de beschikbare informatie denken we onder meer aan de interpretatie van foutcodes, het raadplegen van technische bulletins, terugroepacties, vaak voorkomende problemen, werkprocedures, onderhoudsschema’s en elektrische schema’s. Anderzijds laat Pass-Thru toe om onder meer software updates uit te voeren en het inleren van bijvoorbeeld trek-

haken en sleutels. Het is zelfs mogelijk om een digitaal onderhoudsboekje aan te leggen via de fabrikant. GMTO voorziet opleidingen om op een doeltreffende manier met Pass-Thru te leren werken.

Om met Pass-Thru te kunnen werken is dus een account bij de autofabrikant nodig. Voor het laden van software, is Pass-Thru apparatuur nodig met een VCI J2534-protocol. Tot slot is ook een lader nodig die de batterij van de auto op spanning houdt.

Knelpunten

De introductie van nieuwe technieken en eisen -bijvoorbeeld qua emissies- maken dat de knelpunten voortdurend evolueren. Veel voorkomende knelpunten zijn het

inschatten van een gestelde diagnose, de emissieproblemen bij diesels, het thermo-management bij EV’s, diagnose stellen bij hybride voertuigen en het kalibreren van ADAS.

Wim Cautaerts vertelt daarover het volgende: “Voor GMTO is de helpdesk -telefonisch of per mail- belangrijker dan ooit. Hetzelfde geldt voor de ‘remote diagnose’ en het leren werken met Pass-Thru. Bij echte moeilijke problemen beschikken we met GMTO over een eigen werkplaats om het probleem aan te pakken Veel van die zaken die via die bijkomende diensten bij ons terecht komen, zouden verholpen kunnen worden door de beschikbaarheid van de juiste apparatuur en het volgen van aangepaste trainingen.”

NIEUWE TECHNOLOGIE

Toyota ontwikkelt nieuw brandstofcelsysteem voor waterstof.

Toyota Motor Corporation kondigde aan dat het een 3de generatie brandstofcelsysteem heeft ontwikkeld.

Toyota beschouwt waterstof als een belangrijke brandstof in de zoektocht naar koolstofneutraliteit en werkt actief samen met partners uit verschillende industrieën. In 2014 werd de Toyota Mirai waterstofwagen gelanceerd, en sindsdien zijn er ongeveer 28.000 voertuigen verkocht in meer dan 30 landen. Daarnaast begon Toyota sinds 2019 brandstofcelsystemen te leveren voor andere toepassingen, zoals bussen, spoorwegen en stationaire stroomgeneratoren, en heeft het wereldwijd meer dan 2.700 eenheden geleverd aan meer dan 100 klanten. In Japan werkt Toyota samen met veel partners, met name in de prefecturen Tokio en Fukushima, om deze systemen in de commerciële sector te implementeren en zo bij te dragen aan de creatie van een waterstofmaatschappij. Het nieuwe 3rd Gen FC System werd ontwikkeld op basis van klantfeedback en inzichten van proof-of-concepts en demonstratietests van de afgelopen jaren.

Het volledig nieuwe 3rd Gen FC System is ontworpen om te voldoen aan de specifieke behoeften van de commerciële sector, met dezelfde duurzaamheid als conventionele dieselmotoren. Bovendien biedt het nieuwe systeem aanzienlijke verbeteringen in prestaties, waaronder brandstofefficiëntie en een aanzienlijke kostenreductie in vergelijking met de vorige versie. Naast personenauto’s zal het 3rd Gen FC System worden uitgebreid voor gebruik in zware commerciële voertuigen en wordt het naar verwachting na 2026 geïntroduceerd op markten.Het 3rd Gen FC System werd onthuld op woensdag 19 februari op de H2 & FC EXPO (International Hydrogen & Fuel Cell Expo) in Tokio, Japan.

Belangrijkste kenmerken van het 3rd Gen FC System.

• Verbetering in duurzaamheid, tot 2x die van de vorige generatie, met een duurzaamheid vergelijkbaar met dieselmotoren en een onderhoudsvrij ontwerp.

• Verbetering van de brandstofefficiëntie van 1,2x die van de vorige generatie, wat zorgt voor een 20% grotere actieradius.

• Aanzienlijke kostenreductie door innovaties in celontwerp en productieprocessen.

• Meerdere toepassingen:

Het 3rd Gen FC System kan worden geïnstalleerd in diverse commerciële voertuigen, personenauto’s en toepassingen voor algemeen gebruik, zoals stationaire generators, spoorwegen en schepen. Voor personenauto’s biedt de verbeterde brandstofefficiëntie een grotere actieradius voor meer gemoedsrust. Voor zware commerciële voertuigen biedt het nieuwe FC-systeem een duurzaamheid vergelijkbaar met dieselmotoren en hoge kracht. Bovendien, door het systeem compacter te ontwerpen, kan het gemakkelijker worden geïntegreerd in verschillende commerciële voertuigen.

Het vakblad voor alle garagisten en carrossiers

Een uitgave van

MEDIA SURPLUS b.v.b.a.

Hoofdredacteur

Tony De Clercq

Redactieadres

MEDIA SURPLUS B.V.B.A.

Daknam-dorp 25

B-9160 Lokeren

Tel : +32(0)9 349 69 64

Fax : +32 (0)9 349 69 65

Medewerkers

Eindredactie: Annick Moons

Kort nieuws: Annick Moons

Jana Van Brussel (foto’s)

Laurent Cortvrindt (redactie & foto’s)

Tony De Mesel (redactie)

Peggy van de Moortel (redactie)

Eduard Coddé (redactie)

Maarten De Clercq (beheer database)

Het Letterhuis (lay-out)

Uitgeverij

MEDIA SURPLUS B.V.B.A.

Daknam-dorp 25

B-9160 Lokeren

Advertising

Tel : +32(0)9 349 69 64

Tony De Clercq + 32 (0)475 52 27 15 tony@media-surplus.be

Nietsuitdezeuitgavemag verveelvoudigden/ofopenbaargemaakt wordendoormiddelvandruk,fotokopie ofopwelkeanderewijzeook,zonder schriftelijketoestemmingvande uitgever.Ondertekendeartikelsverbinden alleendeauteur.Feitengegevensin “nieuweproducten”,“branchenieuws” en“industrie”blijvenonderde verantwoordelijkheidvandeinzender.

Verantwoordelijke uitgever

T. De Clercq p/a Daknam-dorp 25 B-9160 Lokeren

gerichte verdeling 2016

Oplage: 14.124 ex. Verschijnt ook in het Frans Extra nummers: € 4,75

Abonnement: € 38

MediaSurplus,uitgevervanINFOGARAGE vindtuwprivacybelangrijk.Daarom voldoenweaandeprivacywetgeving/ GDPRdiesinds25mei2018vankracht isgegaan.Methetaankrijgenenhetniet retournerenvanditmagazinestemtuin omopregelmatigebasishetmagazine indetoekomstteblijvenontvangenin fysiekeen/ofdigitalevorm.Ukanop elkmomentuitschrijvenvoorditgratis magazineopeenvoudigverzoekvia tony@media-surplus.be.

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.