Topstukken

Face it: regenboogverhalen uit Deventer

DOOR DINAND WEBBINK

Het begint met de doodstraf. Het Deventer stadsrecht kent vanaf 1642 die ultieme straf voor sodomie. In de praktijk volgen er echter vaker lijfstraffen. Of de veroordeelde wordt verbannen, zoals Mattie Jacobs overkwam. Deze Amsterdamse trouwt in de Grote Kerk als man gekleed onder de naam Nicolaas Heermink met haar geliefde Aaltje Theunis. Na zeven jaar wordt hun geheim ontdekt. Mattie wordt gegeseld en de stad uitgestuurd, voor altijd.

In de aloude Waag is een bijzondere expositie te zien: Face It, verhalen uit de Deventer LHBTIQ+ gemeenschap. Aanleiding is het vijftigjarig bestaan van het COC in de stad. Maar de tentoonstelling biedt meer dan een historisch overzicht. Centraal staan de persoonlijke verhalen van lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, transgenders, de hele regenboog. Jong en oud komt aan het woord. Zoals Jace (geb. 2002) uit Nijverdal die tien jaar lang op zoek is naar zijn identiteit. En het aandoenlijke verhaal van de zeventigjarige Ab Kranenbarg. Na een lang, eenzaam traject beleeft hij zijn coming out en op 8 maart 1972 wordt hij de eerste voorzitter van COC-IJsselstreek. Nu, vijftig jaar later, loopt Ab nog steeds niet hand in hand met zijn man over de Brink.

Vrijhaven

‘Deventer was een vrijhaven in Oost-Nederland’, vertelt Ewout van der Horst, directeur van Deventer Verhaal. Hij wijst op de eerste televisiekus tussen twee mannen. Een halve minuut kusten twee Deventenaren elkaar. De VPRO besloot er slechts tien seconden van uit te zenden, maar toch zorgde het voor de nodig commotie. Bijzonder is ook de Kiss In voor de Broederenkerk in 1985, waar drie homostellen het taboe van kussen op straat doorbreken. In die tijd noemde je dat een ludieke actie.

De ‘Kiss in’ bij de Broederenkerk in 1985.

Dat in de IJsselstad niet iedereen altijd even vooruitstrevend was, bewijst het bestuur van de voetbalclub Puck waar twee voetbalsters werden geschorst omdat ze eerlijk voor hun relatie uitkwamen. Dat vrouwen in het voetbal voor hun geaardheid uitkomen, is tegenwoordig alom geaccepteerd. Voor mannen ligt dat anders. Mike Gerritsen wil geen ‘kiekeboe’ meer spelen. Hij twittert: ‘Ik wil mij niet voordoen als hetero als ik dat niet ben’. Door zijn moedige opstelling wint de linksback van SV Helios de Pride Award. Hij viert het samen met zijn voetbalvrienden.

Het zijn de verhalen waar het om draait in de door kunsthistoricus Lies Willers samengestelde en door Danielle van der Waard fraai ingerichte expositie. ‘We willen met ons museum verbinding zoeken, midden in de actualiteit staan en reageren op vragen uit de samenleving, legt Ewout uit. Dat is met Face it goed gelukt.

Voorzittershamer

Bij zijn installatie als voorzitter van het COC-IJsselstreek ontvangt Ab Kranenbarg de voorzittershamer. Het is een bijzonder exemplaar. Let op het roze driehoekje. Oorspronkelijk was de roze driehoek het merkteken voor gevangen homoseksuelen in de Duitse concentratiekampen. Het werd het geuzenteken van de homobeweging in de strijd voor acceptatie en gelijke rechten.