Corporatiebouw 2012-1

CORPORATIE BOUW

bouw, renovatie en onderhoud voor alle corporaties

Havensteder en Ballast Nedam: Zes jaar continu samenwerken Buildsight en Koolraad: “Aanbesteden moet anders”

Op pad voor onderhoud

CV-ketels: cijfers, advies en producten

Karin Priem, De Goede Woning:

“Wij bouwen nog.

Conceptueel” Keukentraject ontzorgd

1e jaargang - nummer 1 - juni 2012

Schakel tussen nu en morgen ThermoElegance Advance Servicevriendelijk hydroblok

Optimale bereikbaarheid componenten

Zeer scherp geprijsd

Groot modulatiebereik

Hybride ready

Hoog rendement

Meer mogelijkheden De ThermoElegance Advance is de waardige opvolger van de ThermoElegance. De sterk verbeterde HR107 ketel met RVS-warmtewisselaar is gebouwd voor nu en morgen, met nog meer service- en onderhoudsgemak. De ThermoElegance Advance is hybride ready en te combineren met het hybride systeem GeniaHybrid en het zonneboilersysteem HelioSet150.

Naast CW-klasse 3 en 4 levert AWB deze HR-ketel ook in CW-klasse 5. Kijk op de website voor de aaneenschakeling van voordelen en verbeteringen. www.thermoelegance.nl

ThermoElegance Advance

VOORWOOR

vo orwo ord

van elkaar leren Corporatiebouw? Ja, dat is een splinternieuw vakblad. Speciaal voor alle corporatiemensen die zich bezighouden met bouw, renovatie, onderhoud en modernisering. Want Corporatiebouw is 100% bouw, renovatie, onderhoud en modernisering. Voor 100% van de corporaties.

We gaan u heel veel informatie bieden op dat gebied.

En steeds door uw eigen corporatiebril. Of het nu gaat over regelgeving, bouwtechniek, productinformatie of projecten. Wat heeft u er als corporatie aan?

Wat zou u er als corporatie van willen en moeten weten? Dat vraagt onze redactie zich af bij alles wat ze schrijven voor Corporatiebouw.

Daarbij komt het antwoord regelmatig van een collega-corporatie zelf. Want u zit niet stil en bent volop in de weer. Met modernisering, verduurzaming, ketenintegratie en samenwerking 2.0. We zien dan ook een rol voor onszelf weggelegd in het delen van die kennis. Van de ene corporatie op de ander.

We hopen dat u de kennis van uw collega’s gretig gebruikt. En u ook bij ons meldt als u zelf iets wilt delen met uw collega’s. Want daar zijn wij voor. Wees welkom.

Bijvoorbeeld op www.corporatiebouw.nl/tip.

In deze eerste editie brengen we u volop nieuws. In ‘Corporatieproject’ en ‘Goed besteed’ gaat het over corporatieprojecten en aanbesteding. In ‘Mijn corporatie’ benoemen twee corporatiemensen hun grootste uitdagingen en hun vaktrots. In ‘Handen uit de mouwen’ en ‘Blik op bewoner’ kijken we naar de praktijk van de servicevakman en schuiven we aan tafel bij een willekeurige bewoner. Om eens te bomen over zijn corporatie. ‘Kort bestek’ biedt u een blik op diverse staaltjes van corporatiebouw, zoals ‘Corporatiepartner’ inzoomt op een partij die gestructureerd samenwerkt met een of meerdere corporaties. En met een serie Close Ups laten we steeds de industrie aan het woord over hetgeen ze u te bieden hebben.

Marc Nelissen Hoofdredactie Corporatiebouw Corporatiebouw@mixpress.nl

PS; als u ons laat weten wat u van Corporatiebouw vindt, maakt u kans op een vakboek Bouwkundige Termen.

Ga direct naar www.corporatiebouw.nl/reactie en geef uw mening.

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

03

COLOFO

Hoofdredactie Marc Nelissen

Redactie Robert Dingemans Hans Fuchs Louis Jongeleen Johan van Leipsig Hein Stienstra Joop Wilschut

weg met de eilandjescultuur “De laagste prijs gaat je uiteindelijk geld kosten”, “Weg met de eilandjescultuur” en “Aandacht voor de integrale woonlasten.” Dat zijn volgens Arjen de Vries en Michel van Eekert de komende tijd de belangrijkste uitdagingen voor woningcorporaties op het gebied van bouwen, renoveren en onderhouden.

Fotografie Eef Bongers

10

Vormgeving Spoor & Partners, Zandvoort Close Ups Bevatten betaalde inhoud.

de goede woning kiest voor conceptueel

Redactieadres MIXpress Postbus 55 5240 AB Rosmalen T: 073.503.43.47 F: 073.503.81.53 E: corporatiebouw@mixpress.nl W: www.corporatiebouw.nl

Bij de bouw van 118 een-gezinswoningen en 40 startersappartementen koos woning-corporatie De Goede Woning in Zoetermeer voor conceptueel bouwen.

Beide typen woningen worden gerealiseerd met het W&R concept van BAM. Een unicum is de jongerenhuisvesting, stelt manager Vastgoedontwikkeling Karin Priem-Mens: “Dit is de eerste keer dat het concept is toegepast op startersappartementen.”

Abonnementen losse nummers €12,50,(ex 6% btw) jaarabonnement € 50,(ex 6% btw) www.corporatiebouw.nl/abo Abonnementsvoorwaarden check www.mixpress.nl/abo Stopzetten abonnement Opzeggingen (schriftelijk) dienen 8 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn.

Advertenties Bureau van Vliet Postbus 20, 1910 AA Zandvoort Frank Oudman T: 023.571.47.45 E: f.oudman@bureauvanvliet.com Algemene voorwaarden Alle advertentie-opdrachten worden uitgevoerd volgens de Algemene Leverings- en Betalingsvoorwaarden van Bureau van Vliet B.V. zoals die gedeponeerd zijn bij de K.v.K. Haarlem onder nr. 34037301 alsmede de Regelen voor het Advertentiewezen.

16

Groot-onderhoud lean en met ketenintegratie Geen dichtgetimmerde contracten, geen honderden pagina’s bestek, geen quick wins. In Capelle aan den IJssel pakt woningcorporatie Havensteder het groot onderhoud van 1950 woningen aan met ketenintegratie, samen met Ballast Nedam en diens ketenpartners.

Havensteders Theuns (l) en Ballast Nedams Ohlsen (r): “Het gaat hier om optimalisatie van doorlooptijd, kwaliteit en kosten. En om het wij-gevoel binnen een team dat jarenlang met elkaar samenwerkt.”

22

Groothandel en corporatie: win-win Structurele samenwerking tussen groothandels in bouwmaterialen en woningcorporaties staat nog in de kinderschoenen. En dat terwijl er aardig wat voordelen mee te behalen zijn. Bij de Swinkels Groep heeft men dat gat gezien en is er in gesprongen. Binnen de groep werken BouwCenter Swinkels en BouwCenter Driessen samen met woningcorporaties op het gebied van badkamers, keukens en binnendeuren. Alle partijen profiteren van deze kruisbestuiving.

Copyrights Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd op welke wijze dan ook,worden opgeslagen in een geautomatiseerd gegevens bestand, of openbaar gemaakt worden.

26

04 - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

prijs cv-ketel leidend

VOORWOORD

3

Corporaties vinden de energieprestaties en totale onderhoudskosten gedurende de gehele levensduur van een cv-ketel zeer belangrijk. Toch kiezen ze in de praktijk nog voornamelijk op basis van de aanschafprijs. Dat blijkt uit recent marktonderzoek naar de manier waarop woningbouwcorporaties beslissingen nemen op het gebied van aanschaf, service en onderhoud van cv-ketels.

BRANCHENIEUWS

7

CORPORATIEVISIE ‘Weg met eilandjescultuur!’

10

MARKTCIJFERS Woonwensen tot 2020

33

12

PROJECT IN BEELD Symfonie, Den Bosch

14

CORPORATIEPROJECT

woningcorporaties blijven actief bouwen

GoedeWoning bouwt

Wie meent dat er in ons land nauwelijks meer iets gebeurt op het gebied van woningbouw, zit er behoorlijk naast. Als je eens goed om je heen kijkt, ontdek je dat er nog legio woningprojecten onder handen zijn. Nieuwbouw, drastische verbouw, onder andere in de vorm van facelifts van gevels en renovatie vinden nog volop plaats en niet alleen in de dichtbevolkte Randstad.

MIJN CORPORATIE

conceptueel met BAM

40

Kees van Kampen, Woningstichting Brummen

20

Bert Keijts, Portaal

21

CORPORATIEPARTNER Bouwcenter Swinkels ontzorgt keukentraject

26

GOED GEREGELD Veiligheid in corporatiebouwwerken

in één oogopslag herken ik woonkwaliteit

16

30

CV-KETELS

Het werk van de onderhoudsdienst van een woningcorporatie is niet uitsluitend een welkome service voor huurders. Wat de onderhoudsvakman dagelijks meemaakt, is ook een waardevolle informatiebron voor hoe wij blijkbaar bouwen en wonen. Elke werkdag van onderhoudsvakman Martin van Peer van woningcorporatie Zayaz in Den Bosch vertelt iets over hoe mensen omgaan met een basisbehoefte. Van prettig wonen is al geen sprake meer als er een kraan kapot is.

Prijs primair bij aanschaf

33

Fabrikanten weten raad

34

CV-ketels in beeld

36

CLOSE UPS

48

resultaat is mooi, planning was belabberd

Brink Climate Systems

38

Assa Abloy

42

Rockwool

47

KORT BESTEK Staaltjes van corporatiebouw 40 HANDEN UIT DE MOUWEN Op pad met de

Bewonerstevredenheid is belangrijk voor woningcorporaties. In ieder nummer van Corporatiebouw laten we een bewoner van een corporatiewoning aan het woord over zijn woongenot. Voldoet de woning aan de wensen? Wat kan beter? Deze keer spreken we Gera Nieland uit Den Haag die met haar gezin van zes personen in een woning van Haag Wonen woont.

56

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

05

onderhoudsman

48

PRODUCTINFORMATIE Opmerkelijke producten

53

BLIK OP BEWONER Rapportcijfer van een bewoner

56

BRANCHEPAGINA Energiesprong van SEV

58

AXA Remote 2.0TM

de op afstand bedienbare raamopener voor klep-, uitzet- en valramen Met de AXA Remote 2.0TM heeft men de ventilatie van een woning letterlijk zelf in de hand. De raamopener heeft een slanke, moderne vormgeving en is leverbaar in stijlvol wit of grijs.

15 min.

Draairichting naar buiten (klepraam)

Comfort • natuurlijke ventilatie voor een gezond binnenmilieu • één afstandsbediening voor meerdere ramen • snelle, eenvoudige montage en uitstekende nastelbaarheid • boormal en universele schroeven bijgeleverd Kwaliteit en veiligheid • hoge sluitkracht van maar liefst 400 N • uitstekend te combineren met een hor of vitrage • geen ontsierende bedrading • voldoet aan Politie Keurmerk Veilig Wonen en SKG** • meer dan 4 miljard verschillende codes

Montagetijd

Draairichting naar binnen (valraam) Draadloze bediening Inclusief bevestigingsmateriaal

auto

Automatische vergrendeling

Kijk voor meer informatie op www.axa-stenman.com of www.axa-remote.nl

Ventilatiemogelijkheden voor een gezond binnenmilieu

Minimale raamafmeting 30 x 38 cm (H x B)

Batterijgevoed

Scan voor demonstratie en montagevideo

C o r p o r at i e n i e u w s

Corporaties profiteren van ASN De ASN Bank gaat flink inzetten op duurzame woningen. De bank, onder leiding van Ewoud Goudswaard (foto), heeft € 250 mln gereserveerd voor duurzaam vastgoed. De nieuwe strategie van de bank komt op een moment dat andere banken zich terugtrekken uit de woningmarkt. Vooral woningcorporaties gaan profiteren. Voor hen is het moeilijk financiering te krijgen voor huurwoningen boven de sociale huurgrens. “We waren tot nu toe vooral gericht op wind- en zonne-energie en groenfinanciering, maar we willen nu uitbreiden met duurzaam vastgoed”, zegt Anouk Blüm, specialist duurzame kredietverlening van ASN Bank.

Het eerste project dat is gefinancierd, omvat vijftig duurzame woningen in Purmerend van woningcorporatie Wooncompagnie. ASN Bank financiert de vorig jaar opgeleverde huurwoningen met energielabel A voor € 7 mln. De duurzame bank richt zich vooral op huurwoningen van woningcorporaties voor huishoudens met een inkomen van € 33.000 tot € 43.000.

Leerlingbouwers herstellen monument Het herstellen van een monumentaal pand van woningcorporatie Lefier in Nieuw-Amsterdam wordt uitgevoerd door leerlingen van het Opleidingscentrum Bouw uit Emmen en Ruinen. In een leerlingbouwplaats werken leerlingen onder leiding van gecertificeerde leermeesters. De restauratie is in april gestart. Volgens een projectleider van Lefier is deze leerlingbouwplaats uniek, omdat restauraties maar weinig voorkomen in de bouwwereld. Bovendien komen alle bouwdisciplines in dit project aan bod, terwijl het bij reguliere projecten vaak om slechts één onderdeel gaat. Lefier werkt bij de restauratie samen met een speciaal voor het project opgericht bedrijf van aannemers uit Emmen en Fundeon, een erkend leerbedrijf in de bouw.

Top 3 Innovatie Challenge De uitslag van de Innovatie Challenge, een initiatief van Dura Vermeers divisie Bouw en Vastgoed in samenwerking met diverse woningcorporaties, is bekend. Van de acht meest kansrijke ideeën zijn de meeste stemmen gegaan naar “Menukaart voor Woningverbetering”, “Na 20 jaar een woning opleveren” en “Individuele renovatie portiek- en galerijwoningen”. Voor deze laatste twee wordt direct gestart met de gezamenlijke conceptontwikkeling. Bij ‘Individuele renovatie portiek- en galerijwoningen’ staat de individuele keuzevrijheid voor de klant voorop. De klant bepaalt op welk moment welke renovatie hem het best past. Door een roadshow worden de keuzemogelijkheden toegelicht op basis van een (mobiele) modelwoning. Vervolgens is het aan iedere individuele bewoner om contact op te nemen met de aannemer wanneer het hem uitkomt.

Het idee werkt een duurzaam concept uit dat een individuele woning of een blok in tien dagen per woning renoveert. De bewoner hoeft maar een paar dagen uit de woning. Meer informatie over de Innovatie Challenge, de overige winnende ideeën, de acht beste ideeën en het vervolgplan staan op www.duravermeer.nl/challenge.

Corporatie kiest voor familiebedrijven

Familiebedrijven geworteld in de regio hebben grote, landelijke bouwbedrijven afgetroefd bij een Europese aanbesteding van woningcorporatie Dudok Wonen. “De regionale bouwers waren veel concreter in wat ze op het gebied van duurzaamheid en leerlingbouwplaatsen konden betekenen”, zegt Sjoerd Quint (foto), directeur ontwikkeling en beheer. Alle nieuwbouw en renovatieprojecten tussen € 1 mln en € 4,5 mln komen de komende vier jaar in handen van vijf familiebedrijven, waarvan vier uit de regio. Dudok Wonen is één van de weinige corporaties die ervoor kiest dit soort opdrachten Europees aan te besteden. De vijf bouwers hebben nog geen projecten bemachtigd. Wel behoren ze nu tot het selecte groepje aannemers waarover de corporatie de komende jaren de bouwopdrachten gaat verdelen. Met hen is een raamovereenkomst gesloten, waarbinnen volgens Quint een vorm van ketensamenwerking kan ontstaan. Met de voorselectie wil Dudok Wonen voorkomen dat voor elk project een uitgebreide aanbesteding plaatsvindt. “Dan zouden wij elke keer 36 inschrijvingen moeten beoordelen.”

Kluswoningen verkocht Met de verkoop van zogeheten ‘kluswoningen’ willen woningcorporaties BrabantWonen en Woonstad uit Rotterdam als experiment proberen om de woningmarkt op gang te brengen. BrabantWonen verkoopt binnenkort vier vooroorlogse woningen aan de Eindstraat in de Bossche wijk Eikendonk.

Volgens een woordvoerder van BrabantWonen worden de woningen “ver beneden een ton” verkocht. De prijs ligt vooral laag omdat de woningen nog moeten worden opgeknapt.

In de Rotterdamse wijk Hillesluis zijn zeven kluswoningen opgeleverd. De woningen moesten binnen een jaar aan een programma van eisen voldoen. De kopers moeten er minimaal twee jaar zelf wonen.

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

07

CONCEPT ZOEKT PROJECT

Modulair renovatieconcept SOLAR SOLUTIONS voor het platte & hellende dak

Gebouwen verbruiken 40% van alle opgewekte energie Daarom komt VELUX nu met een modulair concept voor renovatie en nieuwbouw.

Meerdere marktpartijen combineren gezamenlijk technologieën omtrent dakramen, solar systemen, PV panelen én warmtepompen tot één duurzaam systeem, te weten .....

SOLAR SOLUTIONS. Is uw project geschikt voor het SOLAR SOLUTIONS concept of wilt u graag meer weten?

Ga dan naar www.velux.nl/solarsolutions voor meer informatie of een afspraak.

C o r p o r at i e n i e u w s

Gratis kierstandhouders voor ouderen De gemeente Amstelveen en woningcorporatie Eigen Haard gaan opnieuw gratis zogenoemde deurkierstandhouders verstrekken aan ouderen. Zij werken samen met de Stichting Belklus en leverancier Probin Aalsmeer, die de houders om een deur tot maximaal een kier te openen gratis monteren bij minder draagkrachtige 65-plussers en mensen met een beperking. Volgens burgemeester Jan van Zanen (foto) heeft ervaring geleerd dat deze groep extra kwetsbaar is voor woninginbraken. “Zij zijn ook regelmatig het doelwit van het binnendringen met smoezen”, zegt hij. “Daarom ben ik blij dat we opnieuw gratis deurkierstandhouders beschikbaar kunnen stellen.” Eerder al kregen bijna vijfhonderd mensen er eentje. Voor de gratis beveiliging komen Amstelveners met een beperking en oudere inwoners in een huurwoning in aanmerking.

DBFM: betere samenwerking

Reparatieverzoeken via mobiele app Woningcorporaties Thuisvester en Portaal werken sinds kort met een app waarmee huurders via hun telefoon of tablet direct een reparatieverzoek kunnen indienen.

Thuisvester vindt het belangrijk om goed bereikbaar te zijn en dat diensten eenvoudig te raadplegen zijn. Daarom kunnen huurders nu niet alleen via telefoon, de woonwinkel of de website een reparatieverzoek indienen of contact opnemen, maar ook via een app. De app van Portaal zorgt er ook voor dat huurders altijd en overal contact kunnen zoeken met Portaal. Of het nu gaat om een reparatieverzoek, een vraag of een melding over de woonomgeving. Beide apps zijn te downloaden via Apple’s App Store.

Woningcorporatie Woonlinie gebruikt bij de bouw van de infrastructuur van een nieuwe woonwijk in Almkerk een zogeheten DBFM-light overeenkomst. Dat is een langdurige samenwerking tussen de corporatie, de gemeente Woudrichem en de aannemer. Deze vorm van ketensamenwerking leidt tot een intensievere samenwerking tussen de bouwende partijen die de risico’s delen. Bij DBFM (Design, Build, Finance, Maintain) neemt de aannemer een totaalpakket aan en is hij door grotere verantwoordelijkheid meer bij het project betrokken. De lightversie is eigenlijk hetzelfde, maar heeft een versimpelde procedure, contractvorm en financiële constructie. De corporatie betaalt de aannemer van de infrastructuur pas als de huizen verkocht zijn. Door de overeenkomst ontstaan er ook korte lijntjes, nuttig bij problemen in het bouwproces, aldus Woonlinie. Een ander voordeel is dat de aannemer in deze contractvorm eerder in het bouwproces aan tafel zit en zijn expertise kan inbrengen. De aannemer blijft in de overeenkomst negen jaar lang verantwoordelijk voor het onderhoud aan de infrastructuur, wat moet leiden tot betere bouw.

“Corporaties essentieel voor woningmarkt” De investeringscapaciteit van woningcorporaties is essentieel voor het vlottrekken van de woningmarkt. Dat vindt brancheorganisatie Bouwend Nederland. Ook werkgevers- en werknemersorganisaties in de onderhoudsen afbouwbranche pleitten recent voor maatregelen om het herstel van de woningmarkt en de bouwsector te bevorderen. Bouwend Nederland doet vijf voorstellen voor herstel van consumentenvertrouwen, de huizenprijzen en investeringen van corporaties. De brancheorganisatie voor de bouwsector constateert dat de corporatiesector afgelopen jaren maar liefst 60% van alle nieuwbouw voor zijn rekening nam. Bouwend Nederland pleit voor sterkere huurstijging, bloksgewijze verkoop van huurwoningen aan institutionele beleggers en een nieuw puntensysteem voor sociale huurwoningen. Een Groene Investering Maatschappij (GIM) moet energiebesparing in bestaande huizen stimuleren.

60% van alle

nieuw

bouw

“Overlast Kanaleneiland onderschat” De gemeente Utrecht en woningcorporatie Mitros hebben de overlast van een renovatie in Kanaleneiland onderschat. Dat zei wethouder Gilbert Isabella onlangs in de gemeenteraad. Zestien huishoudens op de Stanleylaan zaten meer dan een week zonder water en verwarming. Ook sanitair was er maar beperkt. De regionale omroep RTV Utrecht besteedde aandacht aan de zaak, waarna de PvdA en de SP vragen stelden in de gemeenteraad. Inmiddels heeft Mitros extra voorzieningen geplaatst voor de bewoners. De wethouder heeft toegezegd dat volgende renovaties beter geregeld worden.

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

09

c o r p o r at i e v i s i e

‘Weg met de “De laagste prijs gaat je uiteindelijk geld kosten”, “Weg met de eilandjescultuur” en “Aandacht voor de integrale woonlasten.” Dat zijn volgens Arjen de Vries en Michel van Eekert de komende tijd de belangrijkste uitdagingen voor woningcorporaties op het gebied van bouwen, renoveren en onderhouden.

Door: Marc Nelissen De Vries en Van Eekert bundelen samen heel veel kennis op het gebied van bouwen, renoveren, onderhouden en moderniseren en kennen de woningcorporaties van haver tot gort. Van Eekert met name vanuit zijn onderzoeks- en adviesbureau Buildsight, De Vries vanuit zijn jarenlange ervaring bij diverse woningcorporaties. De twee vonden elkaar en trekken samen de markt in om corporaties, aannemers, bouwgroothandel en -industrie de ogen te openen voor elkaars wensen en uitdagingen.

Schakels waardevol?

Van Eekert: “Jarenlang ging men in de bouw alleen van de inkoopkant uit. Dit leverde een versnippering op van materialen en werkzaamheden. Mede door deze versnippering is de bouw onnodig complex gemaakt, met allemaal tussenschakels die ieder hun eigen dingetje doen. Je ziet dat in die keten nu alle schakels onder spanning staan die geen gebleken meerwaarde hebben. Zo ontplooien opdrachtgevers bijvoorbeeld initiatieven om te bouwen zonder aannemer. Ze doen dan direct zaken met de leveranciers en fabrikanten die ook zorg dragen voor de montage en verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit en garantie. Heel helder en overzichtelijk.” De Vries: “Ook bij woningcorporaties moet de opdrachtverstrekking op de schop. Het model van ‘aanbesteden’ heeft zijn langste tijd gehad. Als je nog steeds inkoopt op de laagste prijs, weet je inmiddels dat je dat uiteindelijk zelf geld gaat kosten.

Meer- en minderwerk, faalkosten en afstemmingsverliezen komen uiteindelijk bij de opdrachtgever terecht met als gevolg

10 - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

een gevecht en verstoorde relatie tussen opdrachtgever en aannemer.” Volgens De Vries moet het anders: “Woningcorporaties gaan – vaak noodgedwongen – downsizen. Dan kun je dus niet alles meer zelf bedenken.

Bovendien leidt het ook niet automatisch tot het beste resultaat als je alle kennis op je eigen afdeling vasthoudt binnen je eigen corporatie. Als corporatie sta je voor grote uitdagingen zoals modernisering van je eigen bezit om de woonkwaliteit te verhogen en de energiehuishouding te verbeteren.

Het realiseren van nieuwbouwwoningen die vanaf 2020 energieneutraal moeten worden gebouwd. Hierbij kun je niet meer alleen leunen op de interne kennis van de corporatiemedewerkers, maar moet je veelvuldig gebruik maken van de kennis bij de samenwerkingspartners.

Prestaties, geen bestekken Van Eekert: “Je vertelt dus niet aan je bouwpartners dat ze jouw werk zus en zo moeten uitvoeren, maar omschrijft welke prestatie je wilt hebben en laat de invulling daarvan aan hun expertise over.” De Vries weet als geen ander hoe gevoelig zulke partnerships liggen in de corporatiewereld en zegt dat er – ook op deze manier - altijd een integer selectieproces moet plaatsvinden om een zuivere selectie te garanderen en zeker te stellen dat de corporatie de juiste keuzes maakt. “Maar als je als corporatie overgaat op deze nieuwe manier van uitbesteden krijg je daar heel veel voor terug. Hogere kwaliteit, garantie in de toekomst en – waar het bij iedere corporatie om gaat – tevreden bewoners.”

Weg met de eilandjes Klanttevredenheid is cruciaal binnen de corporaties, weet De Vries. De KWHstaatjes worden met argusogen bekeken.

“In mijn tijd als vastgoedmanager kon ik direct al mijn andere werk laten vallen als we klachten kregen van bewoners. Dan ben je toch gek als je die klanttevredenheid – nu en in de toekomst – niet als uitgangspunt neemt bij de aanpak van je bouw, onderhoud, renovatie en modernisering?” In dat kader is het samenwerken met ketenpartnes ook veel beter, vinden Van Eekert en De Vries. Corporaties laten hun bouwpartners doorgaans alleen zaken doen met hun eigen vastgoedafdeling. Niet met hun woonafdeling. Terwijl daar heel veel kennis zit over hoe en met wie te communiceren bij bijvoorbeeld renovatie, grootonderhoud en moderniseringsprojecten. Het zou goed zijn als de bouwpartners het hele veld konden overzien. Om zo samen met de corporatie en bewoners het project te realiseren.” Van Eekert: “Eigenlijk heel vreemd dat veel corporaties dat zelf niet zo doen. Maar minstens zo vreemd is het dat de industrie niet doorvraagt en op het eilandje van de vastgoedafdeling blijft hangen.”

De juiste adviseurs De energiekwestie is ook zo’n heikel onderwerp, volgens De Vries. “De corporaties hebben samen met Aedes, Woonbond en de overheid afgesproken dat ze tussen 2008 en 2018 hun CO2-emissie met 20% terugdringen. Maar veel corporaties lopen daar op stuk. Ze verbeteren hun woningen waarbij op complexniveau wordt gekeken naar de

corporatie v i s ie

eilandjes-cultuur!’

Van Eekert (l) en De Vries (r): “Aanbesteden op prestatie-eisen is nodig om als corporatie complexe uitdagingen de baas te kunnen.” milieuwinst. Maar hoe zit dit ten opzichte van het gehele bezit van de corporatie? En hoe verhoudt zich dat ten opzichte van alle 2,4 miljoen corporatiewoningen? Hoe kom je tot een betrouwbare nul-meting, hoe leg je dat vast? En als dat niet lukt, hoe weet je dan wanneer je als corporatie op de goede weg bent en dat de operatie geslaagd is?” Van Eekert: “ Terwijl alles wat je doet in bouw, onderhoud, renovatie dus op een of andere manier gekoppeld zou moeten zijn aan die cruciale doelstelling. Maar hoe realiseer je dat? Bij wie ga je advies vragen? Vaak bij de aannemer of ontwikkelaar, denk ik. Maar volgens mij kun je als corporatie juist ook veel meer gebruik maken van de specifieke kennis die fabrikanten hebben van hun productvelden. Of van de bouwgroothandel die de productvelden van de verschillende fabrikanten slim kan combineren.”

Integrale woonlasten De Vries benadrukt het belang van het thema ook vanuit de bewonerskant. “Natuurlijk zit er een belangrijke milieu-component in die CO2-doelstelling. Maar wat denk je van de woonlasten? Huurders kijken traditioneel alleen naar de kale huur van de te huren woning. Corporaties denken in stichtingskosten: grond, de bouwsom en de bijkomende kosten en op termijn de onderhoudslasten. Afgelopen jaren worden steeds meer corporaties zich bewust van de totale woonlasten van hun woningen. Een voorbeeld: bewoners met huurtoeslag in een jaren ‘70 ‘doorwaaiwoning’ met een E- of F-label betalen een netto huur van zo’n € 250 en betalen daarbovenop ook € 190 aan gas plus € 70 aan stroom. Dus de huurder betaalt meer aan energielasten dan aan de huur.

Reken eens uit hoe je met verduurzaming

in bouw, renovatie en onderhoud voor vele jaren kunt besparen op energielasten. Daarmee en met de beperkte verhoging van de huur kun je grotendeels de extra investering financieren en er met name in de toekomst nog geld voor je huurders mee overhouden.”

Een integrale blik op kwaliteit is volgens de beide heren cruciaal. De Vries: “Het gaat er om dat de ketenpartners aan de andere kant van de tafel begrijpt wat jouw probleem is.

En dat het voor jou niet ophoudt bij de oplevering van de woning. Want ieder opleverpuntje kost zo € 750. En dat is geld waar je beter andere dingen mee kunt doen dan het alsnog repareren van zaken die toch al gedaan moesten worden. Uiteindelijk moeten corporaties, ketenpartners en industrie maar één ding voor ogen hebben namelijk: optimale bewonerstevredenheid als gezamenlijke einddoel.”

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

11

M AR KTC IJFE R S

Ondanks de crisis blijft de wens om te verhuizen

Op weg naar 8 miljoen huishoudens Door: Hein Stienstra

Door de economische crisis is de vraag naar woningen sterk teruggelopen, met alle gevolgen van dien voor de bouwproductie. De wens om te verhuizen blijkt evenwel in de afgelopen jaren op peil te zijn gebleven, zo blijkt uit cijfers van het CBS. Verhuisplannen worden voorlopig nog uitgesteld, maar

Rond 2050: twee keer meer eenpersoons- dan tweepersoonshuishoudens.

na de crisis zal de vraag naar

Begin 2012 bedroeg de Nederlandse bevolking 16,7 miljoen inwoners . Het aandeel jonger dan 20 neemt af, terwijl het aandeel ouder dan 65 toeneemt. De levensverwachting van zowel vrouwen als mannen neemt toe. Verder telt Nederland maar liefst 2,7 miljoen alleenstaanden en in 2050 zijn dat er waarschijnlijk al 3,7 miljoen. Er worden gemiddeld per dag ongeveer 500 kinderen geboren. Daar staat tegenover dat er op jaarbasis elke dag 370 mensen overlijden.

De levensverwachting bij geboorte blijft toenemen. Mannen worden gemiddeld 79 en vrouwen 83 jaar. Rond 1980 bedroeg de levensverwachting bij geboorte nog respectievelijk 72 en 79 jaar. Verder vestigen zich gemiddeld circa 420 immigranten per dag in Nederland, terwijl er 330 mensen emigrerenen. Op jaarbasis groeit de bevolking van Nederland met gemiddeld 220 personen per dag.

woningen weer toenemen. En de vraag is dan: is de voorraad afgestemd op de wensen van de bevolking? Het aantal eenpersoonshuishoudens gaat bijvoorbeeld drastisch groeien.

12 - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

Bevolkingsgroei en dichtheid De bevolkingsdichtheid neemt verder toe.

Het aantal inwoners per km2 is toegenomen van 415 in 1980 tot 495 in 2012. De Randstad heeft duidelijk de grootste bevolkingsdichtheid (Zuid-Holland 1262 inwoners/ km2, Noord-Holland 1014 inwoners/km2 en Utrecht 893 inwoners/km2). De meeste ruimte per inwoner is te vinden in Drenthe (186 inwoners/km2), Friesland (194 inwoners/km2) en Zeeland (213 inwoners/km2).

De bevolking van de Randstadprovincies groeit onverminderd door. Tussen 2010 en 2025 groeit de bevolking in de Randstadprovincies naar verwachting met 700 duizend, het aantal huishoudens met ruim 400 duizend. Buiten de Randstad ligt de verwachte bevolkingsgroei veel lager: met ongeveer 200.000 extra inwoners tussen nu en 2025 ligt de groei de helft lager dan in de afgelopen

M ARKTC IJFER S

Tweepersoons huishoudens: 2,1 tot 2,4 miljoen. vijftien jaar. Het inwonertal neemt vooral toe rond een aantal steden met bovenregionale voorzieningen, zoals hogere onderwijsinstellingen. Voorbeelden zijn Groningen, Arnhem/Nijmegen, Zwolle en de Brabantse stedenband

8 miljoen huishoudens Prognoses van het CBS geven aan dat het aantal huishoudens, momenteel 7,5 miljoen, in 2035 zal zijn toegenomen tot 8,3 miljoen.

Hierna zal een lichte daling optreden. Daardoor zal het aantal huishoudens in 2050 op 8,2 miljoen uitkomen. De groei van het aantal huishoudens in de komende 50 jaar komt vrijwel geheel voor rekening van éénpersoonshuishoudens. Op dit moment zijn er iets meer huishoudens met twee personen dan met één persoon. Rond 2050 zullen er bijna twee keer zo veel eenpersoons- als tweepersoonshuishoudens zijn. Het aantal éénpersoonshuishoudens zal in 2050 naar 3,6 miljoen zijn gestegen. Het aantal huishoudens dat uit twee personen bestaat, zal de komende vijf decennia amper veranderen.

Dit aantal beweegt tussen de 2,1 en 2,4 miljoen. Ook bij huishoudens met drie of meer personen is de trend in de komende 50 jaar stabiel. Er zijn ongeveer 1 miljoen huishoudens met drie personen en 1,4 miljoen grotere huishoudens.

Dit heeft belangrijke implicaties voor de woningmarkt.

Het antwoord op de vraag op welke leeftijd men alleen woont, zal menigeen verrassen. Dit is namelijk op alle leeftijden. De tijd dat voornamelijk jongeren (nog) en senioren (weer) alleen door het leven gingen is voorbij. Uiteraard zijn bij jong en oud de singles nog steeds het sterkst vertegenwoordigd, maar in vergelijking met zo’n 25 jaar geleden is er een opvallende verschuiving opgetreden. Meer dan de helft van alle alleenstaanden is nu tussen de 35 en 70 jaar oud.

Woningvoorraad Het is duidelijk dat de hiervoor genoemde ontwikkelingen geen gelijke tred houden met de groei van de woningvooraad. Momenteel telt Nederland meer dan 7 miljoen woningen. Hiervan is bijna de helft gebouwd voor 1960. Dit aandeel neemt af. Dat is niet alleen het resultaat van het toevoegen van nieuwe woningen, maar ook van het slopen en samenvoegen van bestaande woningen. Sinds 1998 zijn er circa 200.000 woningen aan de voorraad onttrokken. De Rijksoverheid onderzoekt regelmatig aan wat voor soort woningen nu en in de toekomst behoefte is

en hoeveel nieuwe woningen er waar nodig zijn. Ook bepaalt de overheid of verouderde panden gerenoveerd kunnen worden om de woningvoorraad op peil te brengen.

Lopend onderzoek 2012 Sinds 1964 onderzoekt het CBS voor de Rijksoverheid de woonsituatie van huishoudens ter ondersteuning van de beleidsvoorbereiding, beleidsevaluatie en beleidsverantwoording. Op dit moment valt dit onderzoek onder de verantwoordelijkheid van het Directoraat-generaal Wonen, Wijken en Integratie (DGWWI) van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Jarenlang leverden twee basisonderzoeken hiervoor de gegevens: het Woning Behoefte-Onderzoek (WBO) en de Kwalitatieve Woningregistratie (KWR).

Beide onderzoeken zijn vanaf 2006 vervangen door het Woning Onderzoek Nederland (WoON). Dit momenteel lopende programma, waarin ongeveer 74.000 te interviewen personen van 18 jaar of ouder zullen worden betrokken, bestaat uit een basisonderzoek, de zogeheten module Woningmarkt, en een aantal vervolg modules waarbinnen specifieke onderwerpen worden onderzocht. De Woningmarktmodule is primair bedoeld om informatie te verzamelen over de actuele situatie op de woningmarkt. Het WoON geeft inzicht in de samenstelling van huishoudens, de huisvestingssituatie, de woonlasten, de woonwensen, de woning en de woonomgeving.

Bron: Rijksoverheid/CBS

Alleenstaanden De toename van het aantal éénpersoonshuishoudens in de komende 50 jaar is voor de helft toe te schrijven aan veranderingen in omvang en leeftijdsopbouw van de bevolking.

Zo zal als gevolg van de vergrijzing het aantal alleenstaanden van 75 jaar en ouder in de eerste helft van deze eeuw meer dan verdubbelen van rond 400.000 naar ruim 900.000.

Bijna de helft van de 7 mln woningen is van voor 1960.

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

13

project in beeld

De Symfonie, ‘s Hertogenbosch

16 - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 14

project in bee l d

De Symfonie

Zestien zorgwoningen voor bewoners met een schizofreen ziektebeeld.

Corporatie Zayaz gunde de opdracht voor zestien woningen en voorzieningen voor mensen met een schizofreen ziektebeeld - na een prijsvraag - aan Hilberinkbosch Architecten. Naast deze zorgwoningen worden op het terrein ook nog tweeëntwintig koopappartementen en tien grondgebonden huurwoningen gerealiseerd.

De zorgwoningen vormen onderdeel van een groter complex op een bebouwingsveld midden in de rustige groene naoorlogse woonwijk ’s-Hertogenbosch Zuid.

In deze wijk is de architectuurstijl ‘de Bossche School’ alom aanwezig. De kwaliteiten die uit deze architectuur spreken en die zeer aansluiten bij de wens voor een geborgen en rustige omgeving, zijn leidend geworden voor de nieuwe architectuur.

Opdrachtgever Zayaz, ’s-Hertogenbosch Architect HILBERINKBOSCH architecten, Berlicum Aannemer Bouwgroep Moonen, ’s-Hertogenbosch Landschapsarchitect P.A.M. Buijs, Vught (hofje) Parklaan Landschapsarchitecten, ’s-Hertogenbosch (park)

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

15

C o r p o r at i e PRO J E C T

Bij de bouw van 118 een-gezinswoningen en 40 startersappartementen koos woningcorporatie De Goede Woning in Zoetermeer voor conceptueel bouwen. Beide typen woningen worden gerealiseerd met het W&R concept van BAM. Een unicum is de jongerenhuisvesting, stelt manager Vastgoedontwikkeling Karin Priem-Mens: “Dit is de eerste keer dat het concept is toegepast op startersappartementen.�

16 - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

C orporatie P R O J E C T

Kwart van de bouwtijd af dankzij lean bouwen

De Goede Woning kiest voor conceptueel Door: Hans Fuchs Conceptueel bouwen, echt populair is het nog niet. Uit een recent onderzoek blijkt dat corporaties slechts 5% tot 10% van hun nieuwbouw optrekken met behulp van concepten. Gevraagd naar de toekomst, geven corporaties wel aan dat ze dat aandeel willen vergroten. Corporaties zeggen te streven naar een woningbestand dat voor 30% bestaat uit conceptueel gebouwde woningen.

Waarbij meteen moet worden aangetekend dat de schoen wringt waar markt en concepten elkaar ontmoeten. De meeste concepten zijn uitstekend geschikt voor realisatie van eensgezinswoningen. Maar die markt staat momenteel zwaar onder druk. Ook appartementen kunnen goed gerealiseerd worden in een conceptueel bouwproces. Dat is een relatief nieuw terrein dat de conceptuele bouwers steeds vaker betreden. Maar als het gaat om andere woonvormen, om herbestemming of groot onderhoud, dan schieten de concepten vaak te kort. Uitgerekend op de markten waar de meeste beweging zit. Tegelijkertijd trekken vraag en aanbod wel dichter naar elkaar toe. BAM ontwikkelde bijvoorbeeld een W&R Renovatie variant. En in Zoetermeer verrijzen momenteel veertig kleine startersappartementen, eveneens gerealiseerd in W&R, gebouwd voor corporatie De Goede Woning (DGW).

Uitwaaieren De Goede Woning is één van de drie corporaties die in Zoetermeer actief zijn. De Goede Woning oriënteert zijn activiteiten op het bouwen en verhuren binnen de gemeentegrenzen. En, constateert Karin Priem: “Wij bouwen nog. Dat is bijzonder in deze tijd.” Vanwege de vraag naar woningen voor jongeren, bouwt de corporatie sinds september veertig jongerenwoningen. Om te voorkomen dat de doelgroep uitwaaiert naar huisvesting buiten de gemeente Zoetermeer.

De startersappartementen worden gebouwd

op Oosterheem, de laatste Vinex-locatie in Zoetermeer. Daar realiseert DGW de buurt Waterzicht, samen met Vestia en een aantal commerciële partijen. Karin Priem: “Voor de 118 eengezinswoningen en veertig startersappartementen schreven we een prijsvraag uit. Architectenbureau Kloet en van de Merwe Architekten uit Delft wonnen bij de ééngezinswoningen en NEXT-architects uit Amsterdam/Beijing bij de jongerenhuisvesting. NEXT-architects verwierf de opdracht door bij het 75-jarige jubileum van De Goede Woning de prijsvraag voor jonge architecten te winnen. In die prijsvraag werd gevraagd naar een toekomstvisie voor Zoetermeer.”

CritEria Gebouwd werden de woningen met het W&R concept van BAM. Een bewuste keuze? Ja, zegt Karin Priem: “Voor de realisering hielden we gelijktijdig diverse concepten van aanbieders tegen het licht. Dat waren, naast W&R van BAM, onder andere PCS van Dura Vermeer en het concept van Slokker. Daarbij hanteerden we als criteria: prijs, functionele, technische en energetische kwaliteit, duurzaamheid en de volledigheid en duidelijkheid in de presentatie.” Daaruit rolde een keuze voor het W&R concept: “Dat concept biedt een goede prijs/kwaliteitverhouding als het gaat om levensduur, onderhoud en beheer.

Daarnaast was er de zekerheid over de prijs; W&R is een beproefd concept waarmee veel ervaring is opgedaan - je weet aan de voorkant van je traject precies wat je koopt en wat het je kost.“ Ook planningtechnisch biedt W&R voordelen, aldus Priem: “Omdat alle deelprocessen goed uitgewerkt en op elkaar afgestemd zijn, is de planning strak en betrouwbaar. En BAM werkt met W&R lean – zo wordt nog eens tijd gewonnen, is sprake van een aanzienlijk kortere bouwtijd. En dat betekent minder rentekosten en minder toezicht .”

Nieuwe variant Voor de éénsgezinswoningen was van aanvang aan geen enkele discussie omtrent de inzet van het W&R systeem – de referentiewoning die aan de basis staat van het concept is toegesneden op het bouwen van ééngezinswoningen.

In de afgelopen twintig jaar bouwde BAM voor verschillende opdrachtgevers meer dan 16.000 W&R woningen in 180 verschillende bouwprojecten – ontworpen door zeventig verschillende architectenbureaus. En ook De Goede Woning deed in het verleden goede ervaringen op met het systeem. Het gaat bij de starterswoningen in Zoetermeer om twee- en driekamerwoningen. De tweekamerwoningen zijn bestemd voor jongeren van 18 tot en met 22 jaar, de driekamerwoningen voor jongeren van 23 tot en met 26 jaar. De woningen zijn verdeeld over vier gebouwen met tien woningen elk. Priem: “De appartementen zijn klein, respectievelijk 50 en 65 vierkante meter gebruiksoppervlak, want we willen doorstroming. Het is niet de bedoeling dat mensen hier (te) lang blijven wonen. Aan de andere kant moeten de woningen wel verhuurbaar blijven.” Eén aspect van die verhuurbaarheid is het ‘groene’ karakter van de jongerenhuisvesting. De woningen zijn voorzien van warmtepomp, zelfregulerende ventilatieroosters en vloerverwarming – deels extra voorzieningen uit het W&R-concept. De Rc-waarde bedraagt 5,0 m2 K/W, de EPC 0,37. Hierdoor zijn de energielasten volgens berekeningen van BAM de helft minder dan in een doorsnee appartement. Voor de bewoners betekent dat onder de streep 50% minder woonlasten.

Lean BAM werkte in Zoetermeer lean. Dat bracht de bouwtijd terug van 16 naar 12 maanden.

Een besparing die bij De Goede Woning in dank aanvaard werd. Maar ook reden voor een kanttekening, aldus Priem: “Planningtechnisch betekende lean bouwen wel, dat ook wij - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

17

Hoe groot de uitdaging ook is, met Caparol durf je het aan. Omdat je werkt met superieure verf.

Natuurlijk. Maar als een huiseigenaar zich creatief wil onderscheiden van zijn buurtgenoten, heb je méér nodig. Bij Caparol kun je altijd rekenen op betrokken mensen die voor je klaar staan. Met kennis van zaken die in ruim honderd jaar is opgebouwd en die nog iedere dag wordt aangescherpt. Met voortreffelijke verf en adviezen op maat sta je niet snel voor verrassingen. Zo komt je vakmanschap altijd tot zijn recht. Of je nu schilder, architect of opdrachtgever bent, Caparol geeft je verfvertrouwen. En dan kan het resultaat wel eens héél bijzonder uitpakken.

C orporatie P R O J E C T

in een jaar tijd alle 118 eengezinswoningen en alle 40 startersappartementen verhuurd moesten hebben en de sleutels moesten kunnen uitreiken. Binnen onze organisatie vroeg dat wel een omslag, om te beginnen om voldoende capaciteit te organiseren om dit allemaal op tijd geregeld te krijgen. Voor ons kwam daar een extra druk bij, omdat ook een ander project van ons, De Elementen in Oosterheem Centrum, 340 woningen groot, tegelijkertijd wordt gerealiseerd.“ En bij lean geldt: als de trein gaat rijden, moet jij als organisatie mee. Karin Priem: “Lean betekent extra efficiency. Maar dan moet je wel alle haken en ogen eruit halen. In de voorbereidingstijd bij de traditionele bouw is meer marge, qua tijd en planning. Is het wel nodig om een week uit te trekken voor een reactie op een stuk, kan dat niet ook in twee dagen? Dat is heel mooi, maar de keerzijde van die versnelde bouwtijd is, dat wij weinig tijd hebben als er iets is. Dat wil je dan toch goed onderzoeken. En hoeveel tijd houd je over om opties aan huurders aan te kunnen bieden? BAM werkt met co-makers in een ketenintegratie. Dan moet, als er een keer iets is, (te) snel geschakeld worden, (te) snel beslist. Met alle gevolgen van dien. Nu is dit een klein project, met kleine voorvallen.

Maar in een complex project is het mischien wel verstandig om ijkpunten op te nemen, momenten van bezinning.”

Coördinatie Dat het te snel kan gaan met lean, ondervond De Goede Woning aan den lijve: “Bij ons ging het boren van de 158 bronnen voor de eenge-

zinswoningen en de startersappartementen trager dan eerder aangenomen door BAM en een tweede boormachine is, ondanks toezeggingen, niet of nauwelijks ingezet. Hierdoor haalde het heien het boren in. De bouwer ging er op het laatst letterlijk overheen. Dus dan moet alles en iedereen die buiten BAM en zijn co-makers staat, mee in dat proces. Mijn les is dan ook: laat de coördinatie van derden bij de bouwer, hou het in die ene hand.” Een andere les: zorg dat je als corporatie zelf ook kennis van lean bezit. Karin Priem: “Ik vind dat wij in het ontwikkelproces ook stappen kunnen maken in het lean denken, waardoor ook tijdens de ontwikkeling tijd bespaard kan worden.”

Altijd W&R? Zijn de goede ervaringen met W&R, al dan niet in combinatie met lean, redenen voor De Goede Woning om altijd te kiezen voor conceptueel bouwen? Priem: “We hebben geen lange termijn contracten zoals sommige andere corporaties die aangaan. Wij blijven kritisch kijken naar elk project afzonderlijk en wat daarbij het beste past. Maar over Waterzicht zijn we positief. Startersappartementen in W&R, dat willen we vaker toepassen in Zoetermeer. Maar dan in binnenstedelijke projecten. Zoetermeer is ‘af ’, er zijn geen uitbreidingslocaties meer. Maar juist ook binnenstedelijke startersappartementen kunnen in W&R worden gerealiseerd, met de plattegrond die we hebben. Als we dit concept in Zoetermeer vaker kunnen toepassen heb je nauwelijks ontwikkelkosten - dat zou heel

goed kunnen werken. Bij grootschalige projecten zou ik toch meer geneigd zijn om te kijken naar de context, het programma van eisen, de unieke elementen in een project.”

W&R W&R van BAM bestaat al sinds het begin van de jaren ‘90. W&R kent geen standaardwoning, maar een referentiewoning die als vertrekpunt dient bij elk uniek ontwerp en wordt aangepast op de wensen van de opdrachtgever, het programma van eisen, de locatie, de architectuur, etcetera. W&R is een uitontwikkeld bouwsysteem, waardoor sprake is van een korte ontwikkeltijd, weinig faalkosten en optimalisatie door ketenintegratie met vaste onderaannemers (de zogeheten comakers). De prijsopbouw is daardoor transparant en einde werk prijsvast.

BAM bouwt met W&R gezinswoningen, doorgroeiwoningen, levensloopbestendige woningen en starterswoningen, al dan niet in de duurzame ‘groenvariant’.

Meer info: bamwoningbouw.nl/wenr Meer concepten, informatie en links zijn o.a. te vinden op www.conceptueelbouwen.nl

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

19

M I J N c o r p o r at i e

Kees van Kampen Manager Klant & Vastgoed bij woningstichting Brummen

“ We willen naar minimaal 30% minder CO2-uitstoot in 2018” Hoe groot is woningstichting Brummen?

“We hebben 1.600 wooneenheden en zijn vooral actief in de kern van Brummen. Ons woningbestand is voornamelijk naoorlogs, veel jaren ‘60 en ‘70. Maar de laatste jaren hebben we ook veel nieuwbouw opgeleverd. Zo’n 85% is eengezinswoning.”

Waar bent u het meest trots op?

“Met een relatief kleine groep betrokken mensen krijgen we veel voor elkaar. En dat komt iedere keer weer terug als we de meting van het KWH huurlabel, een KWH-klanttevredenheidslabel binnen krijgen.

We scoren al jaren in de top-5 van de 200 corporaties die meedoen.

Die waardering is waar we het voor doen.”

Waar ligt de grootste uitdaging?

“Het upgraden van het bestaande bezit naar een hoger niveau en het dan toch betaalbaar houden van de woningen. Ambities waar maken en financieel gezond zijn, en dat in het licht van de overheidsheffingen en -beperkingen. Ook moeten we sectorbreed meer werken aan ons negatieve imago.”

Hoe belangrijk is duurzaamheid?

“We zetten er groots op in en isoleren de schil van een deel van onze woningen extra. We willen naar minimaal 30% minder CO2 uitstoot in 2018 en gemiddeld naar energielabel B met ons bezit. Dat kunnen we niet alleen; bewonersgedrag speelt daarbij een rol.”

Hoe belangrijk is huurderstevredenheid?

“Klantgericht werken is onderdeel van de cultuur en het KWH-label telt zwaar. We doen ons best om de klant keuzevrijheid te geven, bijvoorbeeld door onderhoud uit te voeren op het moment dat het hem uitkomt. Ook de inspraak van huurders en huurdersorganisaties willen we structureel verbeteren door het Participatielabel, waarin onderzocht wordt in hoeverre bewoners(organisaties) betrokken worden bij besluitvorming en hoe we dat kunnen verbeteren.”

20 - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

m ijn corporatie

Bert Keijts Bestuursvoorzitter van Portaal

“ We willen aannemers meer ruimte bieden voor eigen creatieve oplossingen” Hoe groot is Portaal?

“Portaal heeft verdeeld over vijf regio’s 56.000 woningen. Het gaat om zo’n 100.000 huurders die vooral in naoorlogse panden wonen. In Leiden hebben we nog wel aardig wat woningen van voor de oorlog.”

Waar bent u het meest trots op?

“Ik ben er in deze tijd het meest trots op dat we nog altijd produceren.

Zeker gezien het feit dat we sinds 2005 alleen nog maar inflatiecorrigerende verhogingen mogen rekenen. En de kosten worden alleen maar hoger. Toch hebben we vorig jaar zo’n 1.000 nieuwe woningen neergezet en zijn we in Arnhem bezig met het Deltakwartier, dat zo’n 500 woningen moet gaan opleveren.”

Waar ligt de grootste uitdaging?

“Het wordt een grote opgave om betaalbaar en kwalitatief te blijven bouwen. Dat moeten we samen met onze aannemers en andere partijen doen. Die relatie, maar ook onze rol als corporatie zelf, moeten we slimmer vormgeven. We willen aannemers meer ruimte bieden voor eigen creatieve oplossingen.”

Hoe belangrijk is duurzaamheid?

“We streven ernaar om in 2020 onze hele voorraad minimaal op label B te hebben. Dat kan door fysieke maatregelen als dubbel glas, maar ook door collectief slimmer energie in te kopen. Ons doel is dat de huurders straks een vast bedrag betalen en niet meer lastig worden gevallen met aparte energierekeningen.”

Hoe belangrijk is huurderstevredenheid?

“Mensen willen tegenwoordig meer inspraak en op maat bediend worden en we proberen daar op in te springen. Formele overlegverbanden worden naar de achtergrond verdrongen en vervangen door klantenpanels, social media en dergelijke. We gaan meer richting de één-op-één-benadering.”

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

21

GOED BESTEED

Efficiency en wij-gevoel in Capelle aan den IJssel

Groot-onderhoud lean en met ketenintegratie Door: Hans Fuchs

Geen dichtgetimmerde contracten, geen honderden pagina’s bestek, geen quick wins.

In Capelle aan den IJssel pakt woningcorporatie Havensteder het groot onderhoud van 1950 woningen aan met ketenintegratie, samen met Ballast Nedam en diens ketenpartners. Havensteders Theuns (l) en Ballast Nedams Ohlsen (r): “Het gaat hier om optimalisatie van doorlooptijd, kwaliteit en kosten.

En om het wij-gevoel binnen een team dat jarenlang met elkaar samenwerkt.”

Ketenintegratie staat en valt met wat Jeroen Theuns het wij-gevoel noemt. Hij stuurt als Projectmanager Ontwikkeling namens Stichting Havensteder het groot onderhoud in Capelle aan. En het bouwen aan dat gevoel, daar gaan ze best ver in bij Havensteder: “Ketenintegratie betekent bij dit project dat we als team een paar jaar met elkaar optrekken. De menselijke dynamiek speelt dan een belangrijke rol. Om helder te krijgen waar en hoe we elkaar in dit team kunnen

22 - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

aanvullen, zijn we allemaal psychologisch getest met een LIFO-test.” Dat team opereert in Capelle onder de naam Woonteam+.

Met daarin Havensteder als opdrachtgever en Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling West als hoofdaannemer. De ketenpartners zijn installatiebedrijf Giesbers en Van der Graaf, Electro Groeneweg, Installatiebedrijf Werkendam en TimmerSelekt Doornenbal.

Budget voor het groot onderhoud aan de 1950 woningen: € 70 mln.

zes jaar samen Havensteder en Ballast Nedam sloten in januari 2011 een Raamovereenkomst Ketenintegratie met een looptijd van zes jaar voor het groot onderhoud aan de woningen in Capelle aan den IJssel. Die woningen liggen in Schollevaar, een wijk uit de jaren zeventig en tachtig met veel groen, veel water en woningen aan verkeersluwe woonerven. Bouwkundig hebben de woningen van oudsher de nodige problemen: condensvorming, te weinig isola-

g oe d be s tee d

Continu verbeteren De doorlooptijd in Schollevaar is inmiddels al flink teruggebracht. Het groot onderhoud wordt al medio 2014 afgerond, anderhalf jaar sneller dan oorspronkelijk voorzien. Die efficiency is mede bereikt door lean te werken, aldus Theuns. “Hier komen twee dingen bij elkaar: een team dat in ketensamenwerking aan het begin van het project één keer goed nadenkt hoe ze de klus gaan aanpakken - en lean werken, waarbij het team gaande het project er almaar naar streeft om zich steeds verder te verbeteren. Hiervan worden in de vervolgprojecten weer de vruchten geplukt: een continue verbetermachine!” lees verder >

OPPASSEN tie en lekkages aan balkons en galerijen door een gebrekkige afwatering en afwerking. Aan die problemen werd door de jaren heen structureel weinig gedaan. Renoveren gebeurde incidenteel en van lieverlee werd het onderhoud achterstallig. Met alle gevolgen van dien voor de woon- en leefkwaliteit. In 2006 kwam daarin verandering: Havensteder (toen nog onder de naam Com•wonen) besloot groot onderhoud te plegen – en wel structureel, lean en in een ketensamenwerking met Ballast Nedam.

Ketensamenwerking Namens Ballast Nedam is Ingrid Ohlsen als seniorprojectleider bij het groot onderhoud betrokken: “Wij werden twee jaar geleden benaderd met de vraag of wij dit project in ketensamenwerking wilden oppakken. Het groot onderhoud in Schollevaar bestaat uit zeventien deelprojecten. De eerste twee daarvan zouden aan de hand van een bestek worden uitgevoerd. Daarna werd aan ons gevraagd wat er, volgens onze inzichten, gedaan moest worden om de woningen weer 25 jaar in goede conditie te krijgen. Daarbij werd al meteen het voordeel van de ketensamenwerking zichtbaar; ons advies aan Havensteder was direct gebaseerd op de kennis van onze ketenpartners. In de oude bestekken waren toch wat dingen blijven liggen. Een adviseur staat toch altijd wat verder weg van de realiteit dan de installateur of de kozijnenspecialist in ons team, die ketenpartners kunnen perfect adviseren wat er in de markt te krijgen is.”

Continuïteit Havensteder pakt het groot onderhoud dus gefaseerd aan. “Maar”, vertelt Theuns, “het hele traject wordt als één groot, langjarig project beschouwd, waarin continuïteit een sleutelbegrip is. Hier geen opdrachtgever die per fase een klus aanbesteedt en een adviseur een uitgebreid bestek laat schrijven waar dan later de uitvoerende partijen bij worden gezocht die op prijs concurreren. In het Woonteam+ heb je een vaste club van opdrachtgever, hoofdaannemer en ketenpartners die voor een lange periode samenwerken.”

Ohlsen: “Al die partijen zaten al aan de voorkant van het project aan tafel en keken allemaal mee naar de warme opname. De ketenpartners brachten aan het begin van het project hun kennis in, hun eigen manier van werken en hun eigen oplossingen. Zo krijg je veel meer commitment bij het resultaat.”

Theuns: “Die ketenpartners willen ook gewoon iets moois maken. Door de ketenpartners mee te laten denken wat ze voor een bepaald bedrag kunnen maken, is er veel draagvlak. En in plaats van een bestek van een paar honderd pagina’s, zet zo’n ketenpartner in drie A4’tjes op papier wat hij gaat doen op een manier die voor iedereen begrijpelijk is begrijpelijk is. En ook nog in de beste kwaliteit waar die ketenpartner voor staat. Die aanpak resulteert uiteindelijk in minder opleverklachten en een goed gestroomlijnd proces, wat ook weer goed is voor de huurders.”

Ketenintegratie en lean werken is niet iets dat je van de ene op de andere dag kunt gaan doen. De implementatie vraagt tijd, stelt Jeroen Theuns: “Wanneer een complexe organisatie als een corporatie aan ketenintegratie wil gaan doen, verlangt dat intern veel regie. Directie en management moeten meer meedenken, meer input leveren. En bij lean werken draai je in feite de piramide om. Je zet de werkvloer bovenaan, de directie onderop.”

Een ander punt van aandacht is de consistentie die ketenintegratie verlangt.

Theuns: “Aan de ene kant is ketenintegratie erg besmettelijk. Als je er eenmaal aan begint, laat het je niet snel meer los.

Het is een veel prettiger manier van werken, veel opener en meer gebaseerd op vertrouwen. Aan de andere kant; als het soms een keer moeilijk wordt, dan pak je, mens als je bent, toch snel terug op wat je gewend bent – de oude vechtcultuur in de bouw. Daar moet je voor oppassen.”

Ook Ingrid Ohlsen van Ballast Nedam pleit voor oplettendheid. “Je moet niet te snel van start willen gaan. Je kunt aan het begin beter iets meer de tijd nemen en verder doorvragen, zeker omdat je geen bestek hebt, om beter te begrijpen wat de opdrachtgever eigenlijk met zijn project wil bereiken.”

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

23

Verhoog het comfort, verlaag de kosten!

FitStream ventilatieroosters EĂŠn model, vier doorlaten

Hardglas ramen Onderhoudsvrij

Hardglas ramen In renovatiekader

DPS dorpelafdekkers Duurzaam en onderhoudsvriendelijk

SolidSeal renovatiekader Blijvende dichting

Corrector Zelfstellende sluitkom

Atlas Control Nastelbaar scharnier

Aluminium waterslagen Voor iedere situatie

BUVA-ISOSTONE renovatiedorpel IJzersterk, vederlicht, eenvoudige montage

Er zijn vele redenen om te renoveren. BUVA adviseert u over verhoging van het comfort, verbetering op het energielabel, goede inbraakwering, verlaging van de onderhoudskosten en een frisse uitstraling van de gevel.

Meer weten? Bel 0180 - 69 7500 en vraag naar een van onze adviseurs.

0180 - 697500 | buva.nl

g oe d be s tee d

Een deel van de tijdwinst zit in het terugbrengen van de doorlooptijd per woning.

Maar de meeste winst zit elders, vertelt Theuns: “We maken de grootste slag in de voorbereidingsfase. Vooraf is gepland op individuele deelprojecten met kop en staart.

In de nieuwe planning vloeien de deelprojecten veel beter in elkaar over. En doordat het team weet welke projecten volgen, kunnen ze daar tijdig en efficiënt op inspelen.

Zo halen we, vergeleken bij het traditionele proces van bestek, aanbesteding en prijsvorming, in de voorbereiding alleen al zo’n 60% reductie - van anderhalf jaar naar ruim een half jaar. Ik vind dat een mooi voorbeeld van hoe slimmer werken niet ‘moeilijk’ hoeft te zijn.”

Tevreden huurders Ook de huurders hebben een plek in de keten, aldus Theuns: “Ketenintegratie reflecteert wat dat betreft de veranderingen in de markt. Het luisteren naar de klant is veel belangrijker geworden. Vroeger gingen woningen als warme broodjes over de toonbank. Die tijden zijn voorbij en komen, denk ik, ook niet meer terug. De klant is kritisch geworden. En dat betekent dat de bouw anders moet gaan denken. We zitten al aan de voorkant van het traject met de klant aan tafel. De centrale vraag is dan: wat zijn de wensen van de klant? In Capelle is dat niet anders georganiseerd, ook al gaat het daar om groot onderhoud. De huurder kent zijn woning het beste en kan aan het begin precies aangeven wat hij wil. Ook ons levert dat een voordeel op, in doorlooptijd, kosten en kwaliteit. En: een tevreden huurder blijft langer in zijn woning – dat betekent voor ons: minder mutaties.”

Regie Het groot onderhoud in Capelle wordt uitgevoerd onder de vleugels van Ballast Nedam. Theuns: “Juridisch, dat hebben we natuurlijk uitgezocht, was het te gecompliceerd en te risicovol om dat allemaal naar Havensteder toe te trekken. Maar we hebben desondanks wel veel meer regie, als opdrachtgever, dankzij de ketenintegratie. Het stempel dat wij drukken als opdrachtgever is vele malen groter dan in een conventionele aanbesteding, omdat we hier aan de voorkant van het project samen zijn begonnen. Dat biedt ons meer kwaliteit, maar ook meer grip en controle.”

Maximaal 12 dagen per woning Bij volledig groot onderhoud – inclusief nieuwe keuken, badkamer en toilet – zijn Ballast Nedam en de ketenpartners ongeveer 12 werkdagen bezig.

Dag 1

Dag 2

Dag 3 Dag 4 Dag 5

Afdekken woning en nazien kruipruimte Sloopwerkzaamheden en eventuele asbestsanering Vervangen gevelkozijnen Stucwerk Wandtegelwerk

Dag 6 Plaatsen keuken Dag 7 Vloertegelwerk Dag 8 Werkzaamheden installaties Dag 9 Aanbrengen sanitair Dag 10 Kitwerk en divers timmerwerk Dag 11 Schilderwerk Dag 12 Opleveren

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

25

C o r p o r at i e Pa r t n e r

Bouwcenters Tom Swinkels: “Wij helpen corporaties van de opname tot aan de demontage van de oude en montage van de nieuwe keuken. Allemaal uit voorraad en op basis van vaste prijzen.”

26 - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

C orporatie Partner

Groothandel en corporatie: win-win Door Johan van Leipsig

Structurele samenwerking tussen groothandels in bouwmaterialen en woningcorporaties staat nog in de kinderschoenen. En dat terwijl er aardig wat voordelen mee te behalen zijn. Bij de Swinkels Groep heeft men dat gat gezien en is er in gesprongen. Binnen de groep werken BouwCenter Swinkels en BouwCenter Driessen sa-

Monteurs van Swinkels zijn veel sneller klaar met de montage. Corporatiemedewerkers worden doorgaans ook meteen op veel andere zaken aangesproken.

men met woningcorporaties

Keuzevrijheid

op het gebied van badkamers, keukens en binnendeuren.

Alle partijen profiteren van deze kruisbestuiving.

De Swinkels Groep is een familiebedrijf in bouw- en afbouwmaterialen. Tom Swinkels licht de opzet achter de groepssamenwerking met woningbouwcorporaties toe. “Met onze afdeling ‘Projecten’ verzorgen we met name keukens en badkamers voor woningcorporaties.” Swinkels werkt onder meer samen met twee regionale spelers op de woningcorporatiemarkt: Woonwenz uit Venlo en Woningstichting Laarbeek. Die eerste doet zaken met BouwCenter Driessen, de ander met BouwCenter Swinkels, allebei onderdeel van Swinkels’ bedrijvengroep.

Met de afdeling ‘Projecten’ wil Swinkels corporaties helpen bij de groeiende vraag naar keuzevrijheid onder hun klanten. “De woningcorporaties spreken niet meer over huurders maar over klanten. Dat was vroeger anders. Toen stond in nagenoeg iedere huurwoning een wit keukenblokje van 1.80 meter breed met twee bovenkastjes. Tegenwoordig is de keuzevrijheid groter. Kleuren en maten, maar ook de keuze in apparaten zijn veranderd.” Want een keuken is belangrijk, zo leren volgens Swinkels verschillende huurderstevredenheidsonderzoeken.

“Een keuken moet mooier zijn dan een badkamer, die alleen voor het oog van de bewoner is. En wij kunnen corporaties helpen door het complete traject te verzorgen. Van de opname bij de bestaande huurder tot de demontage van de oude keuken en de montage van de nieuwe. Kiezen de huurders een standaard keuken of badkamer, dan betaalt

de corporatie die. Kiezen ze een uitgebreidere versie, dan kunnen wij die kosten rechtsreeks doorberekenen aan de huurder of betaalt de corporatie de rekening en verwerkt ze de prijs in de huur. Het belangrijkste is dat klanten meer te kiezen hebben.”

Samenwerking Swinkels Groep werkt onder andere samen met woningcorporaties Woonwenz, waar onlangs nog een project met binnendeuren werd afgerond, en Woningstichting Laarbeek. Jo Thomassen is hoofd van de afdeling Onderhoud van Woonwenz en werkt samen met BouwCenter Driessen. “Dat doen we al lang. We hebben wel eens gekeken of we niet met een andere partij in zee moeten, maar telkens blijkt de meerwaarde van Driessen.

Bovendien werken we al zo lang samen, dat we van elkaar weten wat er gevraagd wordt.

En Driessen levert dat.” Wat is dat dan precies? “Woonwenz heeft een tak Nieuwbouw en een tak Onderhoud. Voor die eerste tak - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

27

Veilig bouwen Veilige werkomgeving goed geregeld?

Opdrachtgevers dragen grote verantwoordelijkheden op het gebied van veilig werken bij bouwprojecten door wettelijke verplichtingen en verscherpte controle door de inspectie SZW. Dus is het belangrijk om al in de ontwerpfase van uw bouwproject rekening te houden met het welzijn van werknemers, tijdens de bouw maar ook in de onderhoudsfase! Movares vertaalt uw verantwoordelijkheden op dit gebied. Van de borging van veiligheid binnen ontwerpprocessen tot de complete coördinatie van veilig werken tijdens de uitvoering en daarna. Bijvoorbeeld: • • • •

opstellen van V&G-ontwerpplannen en V&G-uitvoeringsplannen reviewen/toetsen van V&G-ontwerpplannen en V&G-uitvoeringsplannen toezicht houden tijdens de uitvoering door inspecties uitvoeren van een V&G-quickscan Movares is een advies- en ingenieursbureau dat actief is op het gebied van infrastructuur, openbaar vervoer, mobiliteit, energie, water en urbane ontwikkeling. Ruim 1100 professionals zetten hun kennis en kunde in voor de continuïteit, veiligheid en duurzaamheid van deze maatschappelijk onmisbare functies.

Movares Nederland B.V.

Specifieke informatie:

Leidseveer 10

Team Veiligheid en

Postbus 2855

Gezondheid

3500 GW Utrecht

E: veng@movares.nl T: 030-265 5000

movares.nl/veng

C orporatie Partner

Woningstichting Laarbeek stuurt de huurders dus naar de showroom van Swinkels, waar zij hun keuze kunnen bepalen. Woonwenz heeft een eigen showroom en er is geen contact tussen de huurders en Driessen. Bij Laarbeek is dat wel zo, ook bij het monteren zijn daar mensen van Swinkels bij. Dat heeft volgens Tom Swinkels als voordeel dat huurders zich tegenover zijn medewerkers beperken tot opmerkingen over de keuken of badkamer. “Als medewerkers van de corporatie zelf gaan monteren of uitbreiden, dan gaat het gesprek ook over andere zaken zoals een lek of geluidsoverlast.

Tegenover onze mensen beperkt de klant zich tot opmerkingen over keuken of badkamer.

Dat scheelt de corporaties veel tijd.”

Kruisbestuiving Structurele samenwerking garandeert dat de betreffende keukens altijd op voorraad zijn en snel gemonteerd kunnen worden. levert Driessen de complete keukenuitrusting. Bij Onderhoud leveren ze bijvoorbeeld onderdelen als gootstenen, aanrechtbladen, keukenkastjes etcetera ter vervanging. Maar ook hebben we binnen die tak een speciaal verbetertraject waarbinnen een keuken geheel kan worden vervangen. Klanten kunnen daarbij een keuze maken uit een speciaal pakket dat we hebben samengesteld.”

Swinkels Groep werkt, uitsluitend op het gebied van nieuwbouw, ook samen met Woningstichting Laarbeek, zegt projectleider Mark Schoenmakers. “We merkten dat er veel vragen kwamen over de keukens in onze woningen. Vragen over kleuren, meerprijzen van kastjes, grepen, uitbreidingen, noem maar op. Omdat we Swinkels al kenden, ze zitten vlak bij ons om de hoek, zijn we met hen gaan overleggen of we onze klanten voor nieuwbouw niet rechtstreeks naar hen toe konden sturen om keukenwensen te doorlopen. Kastjes, inbouwapparatuur, grepen, alles neemt Swinkels met de klanten zelf door in hun showroom.”

Voordelen corporaties Het grote voordeel van de onderlinge samenwerking wat betreft onderhoud en vervanging, is volgens Jo Thomassen dat Driessen een goede voorraad heeft en daarmee snel actie kan ondernemen. “Voor de tak Onderhoud zijn met name de doorloop, het uitvoeren en snel verhuurklaar maken van een woning van belang. Leegstand is funest.

Omdat we met Driessen afspraken hebben over de grootte en inhoud van de voorraad,

is er altijd de beschikking over het juiste materiaal en kan een project snel klaar zijn.”

Een bijkomend voordeel is dat de nieuwe bewoner snel zijn nieuwe stulpje kan betrekken: iedereen tevreden dus.

Behalve de voorraad die op orde is, zijn ook levertijden belangrijk voor Woonwenz. Met name in de verbetertrajecten, waar complete keukens worden aangepakt, zijn die levertijden belangrijk voor de planning. “We hebben daar afspraken over, zodat we precies van tevoren weten wat de levertijden en uitvoertijden zijn. Op die manier weten we wanneer de woning weer verhuurklaar zal zijn.” Woonwenz werkt samen met aannemers, die deze werkzaamheden uitvoeren.

“We hebben dan als harde eis dat zij hun materialen bij Driessen bestellen. Dat geeft ons zekerheid over de kwaliteit en levertijd.”

Geen rompslomp Mark Schoenmakers, die in tegenstelling tot Thomassen uitsluitend in nieuwbouw met Swinkels samenwerkt, noemt vooral de ontzorging als grootste voordeel, waar Tom Swinkels het ook al over had. “Het grootste voordeel ligt daarmee bij de klant. Die doet rechtstreeks zaken met een keukenleverancier die verstand van zaken heeft en die kan aangeven wat wel en niet kan.” Ook de prijzen van meerwerk lopen rechtstreeks tussen de klant en Swinkels. “Wij blijven daar tussenuit. We hoeven er niets op te verdienen en het scheelt ons een hoop administratieve rompslomp”, legt Schoenmakers uit.

Uiteraard profiteert ook Swinkels van de samenwerking. “Voor ons betekent het een hoop werk en dat op een redelijk stabiele basis. Bovendien doen we veel klantcontact, en dus nieuwe kansen op”, zegt Tom Swinkels. Jo Thomassen denkt dat de band tussen Driessen en de aannemers ook versterkt wordt.

“Doordat ze met elkaar samenwerken, zijn er mogelijkheden dat ze via die aannemer ook met andere projecten in aanraking komen.”

Ook Mark Schoenmakers ziet de voordelen voor de Swinkels Groep. “Met name uiteraard in de omzet, maar ook in de communicatie is er winst. De klant heeft zelf rechtstreeks contact met Swinkels. Er zit niemand tussen: geen aannemers of mensen van de woningstichting. Daarmee zorg je voor directe en heldere communicatie.”

Evalueren Nadelen zijn er volgens Jo Thomassen vooralsnog niet. “Jaarlijks kijken we naar de prijsontwikkeling en hernieuwen we op basis daarvan onze samenwerking met Driessen”, zegt Thomassen. “Wij werken op een unieke manier en Driessen past daar prima bij. Ik moet er wel bij zeggen dat veel andere corporaties niet zo bovenop de planning en inhoud zitten, zoals wij dat samen met Driessen doen. Dat is ook één van de redenen dat de samenwerking goed verloopt. Wij besteden niet het hele proces uit, maar houden de zaak goed in de gaten.

We hebben grip op alles en juist dan kun je partijen zoeken die daar goed bij passen.”

Bij Laarbeek werkt men anders en houdt men meer afstand, maar tot dusver is ook Schoenmakers tevreden over het partnerschap met Swinkels. “We werken nu zo’n 2,5 jaar met Swinkels samen. Binnenkort gaan we evalueren, maar tot nu toe zien we zeker de meerwaarde.”

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

29

G O E D ge r ege l d

Minder valgevaar door aanpak bij de bron

Veilig onderhoud gebouwen in Bouwbesluit 2012 Door: Hein Stienstra

Een bouwvakker moet een gebouw zonder onaanvaardbare risico’s voor zijn veiligheid en gezondheid kunnen bouwen. Ook als het gebouw er al staat, moeten de glazenwasser en andere onderhoudsmedewerkers hun werk veilig en gezond kunnen doen. Dat is in het Bouwbesluit de strekking van nieuwe eisen, die per 1 juli voor nieuwbouw in werking treden.

Bij het onderhoud op en aan gebouwen gebeuren nog steeds veel ongelukken, soms met dodelijke afloop. Dankzij het nieuwe Bouwbesluit 2012 is een eerste, structurele stap gezet om het valgevaar bij de bron aan te pakken. Per 1 juli moeten in het ontwerp van nieuwe gebouwen voorzieningen zijn gepland om het gebouw in de toekomst veilig te kunnen onderhouden. De criteria waarop een bouwplan wordt beoordeeld, staan in een Toetsingskader dat onderdeel uitmaakt van het Bouwbesluit. Dit sluit naadloos aan op de Europese Richtlijn en de Arbowet. De systematiek van de Arbowet is erop gebaseerd dat een risico primair bij de bron wordt aangepakt. De beste mogelijkheid daartoe is dat bij nieuwbouw al op de tekentafel rekening wordt gehouden met de keuze van het juiste arbeidsmiddel in de bouw-, de gebruiks- en de onderhoudsfase van een gebouw.

Toetsingskader De voorwaarden waaraan moet worden voldaan staan beschreven in het toetsingskader Veilig onderhoud op en aan gebouwen. Dit toetsingskader, inclusief checklist Veilig Onderhoud is het gereedschap voor vergunningaanvragers van nieuwbouw en de leidraad aan de hand waarvan medewerkers van bouw- en woningtoezicht zulke aanvragen beoordelen. Het toetsingskader met handleiding verschaffen architecten en gebouweigenaren alle benodigde informatie voor het aanvragen van een bouwvergunning, die voldoende rekening houdt met het onderhoud in de toekomst.

Basisdocument Voor de toepassing van het toetsingskader in de praktijk heeft het door het Hoofdbedrijfschap Ambachten (HBA) opgerichte Platform Preventie Valgevaar het Basisdocument veilig onderhoud aan gebouwen laten opstellen. Dit platform werd in aanvang ingesteld op verzoek van branche-organisaties van glazenwassers en dakdekkers. Inmiddels hebben zich ongeveer twintig brancheorganisaties, bonden en kennisinstellingen aangesloten. Dit basisdocument Veilig Onderhoud aan Gebouwen is samengesteld met het oog op de implementatie van het gewijzigde Bouwbesluit 2012. Het Basisdocument veilig onderhoud aan gebouwen is de eerste handleiding die uitleg geeft aan deze wijziging.

Doel van het document Doel van het Basisdocument veilig onderhoud aan gebouwen is het in kaart brengen van de voor veiligheid gewenste activiteiten van betrokkenen bij het ontwerpen en realiseren van bouwwerken (opdrachtgever, eigenaar/gebruiker, ontwerper, adviseur van constructies en gebouwinstallaties, aannemer, producenten, onderhoudsbedrijf en Bouw- en Woningtoezicht). Het basisdocument schetst de contouren van de integratie van veilig onderhoud aan gebouwen in het ontwerp-

30 - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

g oe d g ere g e l d

Bouwbesluit 2012: veilig onderhoud Afdeling 6.12 - Art. 6.52 Aansturingsartikel Een te bouwen gebouw is zodanig dat onderhoud aan het gebouw veilig kan worden uitgevoerd. Aan de in het eerste lid gestelde eis wordt voldaan door toepassing van de voorschriften in deze afdeling en de krachtens die bepalingen gegeven voorschriften.

Afdeling 6.12 - Art. 6.53 Veiligheidsvoorzieningen voor onderhoud Indien onderhoud niet veilig kan worden uitgevoerd zonder gebouwgebonden veiligheids-voorzieningen, heeft een te bouwen gebouw daarvoor voldoende gebouwgebonden veiligheidsvoorzieningen.

Bij ministeriĂŤle regeling kunnen voorschriften worden gegeven over het in het eerste lid bepaalde.

Toelichting De voorschriften van Afdeling 6.12 hebben betrekking op het veilig kunnen plegen van onderhoud aan een nieuw te bouwen gebouw.

De Arbowet ziet toe op de veiligheid van onderhoudsmedewerkers die onderhoudswerkzaamheden uitvoeren aan bestaande bouwwerken.

Het eerste lid van Art. 6.52 geeft als functionele eis dat een te bouwen bouwwerk zodanig moet zijn dat onderhoud aan het gebouw

veilig kan worden uitgevoerd. Het tweede lid bepaalt dat aan de functionele eis van het eerste lid wordt voldaan door toepassing van de voorschriften van deze afdeling. Deze voorschriften gelden voor alle nieuw te bouwen gebouwen.

Art. 6.53 schrijft voor dat, indien voor het veilig kunnen plegen van onderhoud aan een gebouw, gebouwgebonden voorzieningen nodig zijn, deze voorzieningen daadwerkelijk moeten worden getroffen. Het plegen van onderhoud omvat onder meer schilderwerk en het reinigen en repareren van daken, goten, schoorstenen, gevels, ramen en installaties voor klimaatbeheersing, liften en telecommunicatie. Bij de keuze van veiligheidsvoorzieningen verdienen maatregelen die het gevaar voorkomen of wegnemen (bronmaatregelen) de voorkeur boven voorzieningen die het gevaar beperken of afschermen. Voorzieningen die het gevaar permanent afschermen zoals balustrades of het gevaar beperken, zoals glaswasinstallaties, hebben weer de voorkeur boven op persoonlijke veiligheid gerichte voorzieningen zoals bevestigingspunten voor lijnen of harnasgordels. Het is overigens goed mogelijk dat een gebouw veilig kan worden onderhouden zonder gebouwgebonden voorzieningen. In het bouwplan moet dan wel rekening zijn gehouden met de ruimte die bij het gebruik van die voorzieningen (arbeidsmiddelen) noodzakelijk is, zoals een opstelplaats voor een hoogwerker.

proces. De resultaten van genoemde betrokkenen zijn uitgedrukt op doelstellingsniveau maar zijn in sommige gevallen uitgewerkt in oplossingen. De brancheorganisaties zijn met dit document in staat om hun eigen specifieke en gedetailleerde documenten (leidraden) ten behoeve van veilig onderhoud te kunnen schrijven. Tevens is het document bedoeld om scholing en voorlichting op te baseren.

Aanvraag vergunning Al bij de aanvraag om vergunning voor het bouwen zal aan het bevoegd gezag moeten worden aangetoond dat onderhoudswerkzaamheden veilig uitgevoerd kunnen worden. Het gaat daarbij om de door de indiener in te vullen checklist aan de hand waarvan wordt vastgesteld of een gebouwgebonden veiligheidsvoorziening noodzakelijk is.

En zo ja, welke voorziening dat dan moet zijn. Indien dit in het ontwerp niet is voorzien, moeten ten behoeve van het onderhoud van het gebouwde object alsnog voorzieningen getroffen worden waarmee de in het toetsingskader omschreven delen van het gebouw veilig bereikbaar zijn. Het is de opdrachtgever die moet aantonen dat in het ontwerp is voorzien in het veilig kunnen reinigen en onderhouden.

Bron: HBA, Rijksoverheid

MEER INFORMATIE www.veiligopdehoogte.nl www.hba.nl www.rijksoverheid.nl zoek op: Veilig werken

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

31

VOOR ELK PROJECT EEN INSTALLATIE OP MAAT

De 4 kanten van Brink: Lagere EPC/Beter label, CO2-reductie, Geluidssanering en Passiefhuistechnologie.

Als opdrachtgever of -nemer van bouwprojecten zult u op minstens een van deze aandachtsgebieden doelstellingen formuleren. Het vertalen daarvan naar bouw- en installatietechnische maatregelen is werk voor specialisten. Brink Climate Systems beschikt over de kennis en expertise om u hierover te adviseren. Afhankelijk van de gekozen invalshoek en het gewenste resultaat presenteren wij u een of meer oplossingen op maat met een degelijke, cijfermatige onderbouwing. Kijk voor meer informatie op www.de4kantenvanbrink.nl of bel ons op (0522) 46 99 44.

Meer informatie over Brink Climate Systems vindt u op www.brinkclimatesystems.nl. Brink Climate Systems is gecertificeerd volgens ISO 9001 en ISO 14001. Climate OK is een initiatief van Brink Climate Systems om samen met partners te zorgen voor een gezond, energiezuinig en comfortabel binnenklimaat. Producten en diensten met het label Climate OK voldoen aan hoge eisen op het gebied van productkwaliteit, duurzaamheid, toepassingsadvies, installatie en service. Kijk voor meer informatie op www.ClimateOK.nl.

THEMA TECHNIEK aa n schaf C V - K E T E L S

Prijs cv-ketel leidend Corporaties vinden de energieprestaties en totale onderhoudskosten gedurende de gehele levensduur van een cv-ketel zeer belangrijk. Toch kiezen ze in de praktijk nog voornamelijk op basis van de aanschafprijs. Dat blijkt uit recent marktonderzoek naar de manier waarop woningbouwcorporaties beslissingen nemen op het gebied van aanschaf, service en onderhoud van cv-ketels.

Door: Johan van Leipsig Het onderzoek werd gehouden onder 100 woningcorporaties en had als doel om in kaart te brengen hoe woningbouwcorporaties beslissingen nemen als het gaat over aanschaf, service en onderhoud van cv-ketels. Ook werd gekeken in hoeverre dit aansluit op service- en onderhoudsconcepten.

Vervanging groeit Eén van de eerste bevindingen van onderzoeksbureau USP is dat de vervangingsmarkt veruit het grootste deel inneemt.

Deze neemt 78% van het totaal voor zijn rekening, tegenover 22% voor nieuwbouw.

En het vervangingssegment van de markt wordt alleen maar belangrijker, met als oorzaak verder afnemende nieuwbouw. Een andere bevinding van het onderzoek is dat er door stijgende energieprijzen steeds meer aandacht voor totale woonlasten komt, in plaats van alleen voor de huurlasten.

Duurzaamheid Kijken we naar het aspect duurzaamheid, dan blijkt dat corporaties energiezuinige cv-ketels in het onderzoek als meest effectieve methode zien om het woningbestand te verduurzamen. En dat willen de meeste corporaties ook, zo blijkt. Duurzaam bouwen staat bij een meerderheid (89%) van de woningbouwcorporaties hoog op de agenda.

Gemiddeld is 94% van de corporatiewoningen in 2011 voorzien van een energielabel.

Het vervangen door zuinigere cv-ketels wordt door bijna de helft van de corpora-

ties gezien als beste methode om een beter energielabel te krijgen.

Vervanging en onderhoud uitbesteed Verreweg de meeste corporaties besteden de vervanging en het onderhoud van cv-ketels uit. Deze externe onderhoudspartijen zijn vrijwel altijd installateurs. Fabrikanten of leveranciers hebben hier vrijwel (nog) geen enkele rol in. Ook de rol van de eigen technische dienst is zeer beperkt. Bij minder dan tien procent van de corporaties verzorgt de eigen medewerker de vervanging en het onderhoud van een cv-ketel.

Als we vervanging van een cv-ketel eruit pikken, dan besteedt een derde het vervangingswerk uit aan één partij, een derde aan meerdere vaste partijen en het resterende deel bekijkt per project aan hoeveel partijen men het werk uitbesteedt. Wat betreft onderhoud is de verdeling dat 42% één vaste partner heeft. Zo’n 32% besteedt het onderhoud uit aan meerdere vaste partijen en de rest bekijkt per klus aan wie het onderhoud wordt toevertrouwd. Criteria bij het uitbesteden van vervanging en onderhoud zijn overigens meestal de kosten en de technische expertise.

Prijs belangrijkste Ondanks dat het onderhoud wordt uitbesteed, houdt de corporatie wel de keuze voor het merk en type cv-ketel in eigen

hand. Bij vervanging bepaalt maar liefst 95% zelf het merk cv-ketel. Duurzaamheidsaspecten als energiezuinigheid, terugdringen van CO2-uitstoot, verbeteren van het leefmilieu van de huurders en verbeteren van de luchtkwaliteit worden als (zeer) belangrijk gezien, maar andere criteria zijn belangrijker bij de uiteindelijke keuze voor een cv-ketel. De aanschafprijs springt er daarbij uit: 43% van de ondervraagden geeft aan dat ze de aanschafprijs zien als belangrijkste keuzecriterium. Daarmee is de prijs nog steeds belangrijker dan de uiteindelijke onderhoudskosten (24%). Toch antwoordt 96% bevestigend als de vraag wordt voorgelegd of men de totale onderhoudskosten gedurende de levensduur van de cv-ketel belangrijk vindt.

Inzicht Kijkend in de breedte stelt USP in zijn onderzoek vast dat corporaties werken met een groot, divers bestand aan cv-ketels. Dat zorgt voor inefficiëntie in onderhoud en een lastige beheersing van de kosten. Vooral de grotere corporaties willen beter inzicht krijgen in de staat van onderhoud van hun cv-ketelbestand en in de prestaties van de installateur. Een groot deel van de corporaties worstelt met het beheersen van de onderhoudskosten, wil een transparanter proces en heeft duurzaamheid al hoog op de agenda staan. Maar bij de keuze voor merk en fabrikant telt de prijs kennelijk toch meestal het zwaarst.

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

33

THEMA TECHNIEK ro n d v r a ag C V- K ET E L S

CV-ketel blijft hot Door: Johan van Leipsig

De cv-ketel doet het goed en blijft het goed doen, zo leert een rondgang langs fabrikanten van installaties op warm water- en verwarmingsgebied. Ook in de toekomst denken fabrikanten dat er een grote rol voor de cv is weggelegd. Maar dan wel in combinatie met andere systemen zoals een zonneboiler of warmtepompen. Want innovatie lonkt! En corporaties moeten mee in die vaart der volkeren.

Ronald Hezemans van Atag ziet verschillende nieuwe trends aan de horizon wat betreft verwarmings- en warmwaterinstallaties. “De belangrijkste trend is hoger warm waterrendement en lager hulp-energieverbruik. Die ontwikkeling doet het goed in het omlaag brengen van de EPC-norm.” Belangrijkste gevolg van deze stap is dat de HR-ketel een verlengde levensduur krijgt, doordat men hem steeds vaker koppelt aan andere energievormen, zoals zon of de hybride warmtepomp.

“Ik noem dat in mijn eigen woorden HR-ketel Plus.” Een andere trend die Hezemans signaleert, is die van een afnemend energieverbruik in nieuwbouwhuizen, met een gelijkblijvend of licht stijgend waterverbruik. “De combitoestellen hebben daar moeite mee. Ze zijn gebouwd voor cv en kunnen ook tapwater aan, maar de ontwikkeling is nu andersom.

Cv wordt steeds meer een bijproduct en daar zullen we op moeten inhaken. Dat doen wij onder meer met een laag-energieconcept als ATEC, waarbij er geen ondergrens is voor het cv-vermogen.”

total cost of ownership Woningcorporaties zouden er volgens Hezemans op moeten letten dat hun keuze voor een installatie gebaseerd is op lage cost of ownership. “Want zij zijn de eigenaar.

Het moet een betrouwbaar product zijn met weinig onderhoud.” Een ander belangrijk punt is volgens Hezemans een goede

34 - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

leverancier die genoeg reserveonderdelen en service biedt, ook na enkele jaren.

Als Hezemans in de schoenen stond van een woningcorporatie, zou hij kiezen voor beproefde systemen. “Je bent immers vijftien jaar eigenaar. Een cv-ketel dus. Hij is goed, betrouwbaar. En daar een zonneboiler bij plaatsen. Hybride warmtepompen hebben op dit moment nog te weinig hun waarde bewezen, hoewel er wel proefprojecten voor zijn.”

Wat betreft de toekomst zal de cv-ketel een belangrijke rol blijven spelen. Zeker in een aardgasland als Nederland, denkt Hezemans.

“Voorlopig is hij prijstechnisch onverslaanbaar omdat hij in zulke hoge aantallen wordt gemaakt. Daarnaast zal de zonneboiler massaler worden, en de hybride en grondgebonden warmtepomp zullen terrein winnen. En let op: zonnecellen worden steeds lucratiever.”

Onderhoudskosten en levensduur De onverslaanbaarheid van de cv-ketel ziet ook Jan Blom van Nefit. “HR-ketels zijn al sinds jaar en dag de standaard en dat zal voorlopig niet veranderen. Dat heeft vooral te maken met de ijzersterke prijs-prestatieverhouding.” Het is wrang, maar eigenlijk staat het succes van de HR-ketel nieuwe technologie dus in de weg.

Nieuw is echter wel dat de HR-ketel steeds meer wordt aangevuld met slimme duurzame oplossingen. “Bij Nefit kiezen we daarbij in eerste instantie voor de zon. Maar dit najaar introduceren wij ook hybride combinaties

van HR-ketel en warmtepomp-technologie.”

Woningcorporaties zijn enerzijds op zoek naar ontzorging en anderzijds willen ze risico’s vermijden, denkt Blom. “Natuurlijk is een goede prijs belangrijk, maar het gaat steeds meer om de totale kosten gedurende de gehele levensduur in plaats van alleen de aanschafprijs van de losse componenten. Steeds meer corporaties kiezen voor een langdurig partnership, inclusief transparante afspraken over garantie en andere voorwaarden.”

Een ‘beste’ oplossing voor verwarming en warm water bestaat niet, denkt Blom. “Iedere situatie vraagt om een eigen oplossing. Neem alleen al het verschil tussen nieuwbouw of renovatie. Of hoe ingrijpend of eenvoudig de renovatie van een woning ter hand wordt genomen. Er bestaat geen standaard-besteoplossing. In de meeste gevallen is en blijft de

T H E M A T echnie k ron d v raa g c v - k ete l s

HR-ketel economisch het meest aantrekkelijk en technisch het best toepasbaar. De wijze waarop deze basis wordt aangevuld met bijvoorbeeld zonne-energie of warmtepompen, hangt niet alleen af van het ambitieniveau van de corporatie, maar ook van de financiële mogelijkheden. Uiteindelijk zal er nieuwe

luisteren naar de wensen wat betreft warmwateraanbod.” Ook ziet Sparbier wel heil in hulpsystemen. “Denk aan een HR-ketel met NZ-label zodat een zonneboiler nu of later bijgeplaatst kan worden.” Tot slot kan een ketel een met A-label circulatiepomp flinke besparingen op stroomverbruik opleveren

technologie komen die de huidige HR-ketel doet vergeten.Maar in de komende tien jaar is er vooral veel markt voor de eerder genoemde combinaties van HR-ketels en slimme duurzame aanvullingen.”

of kan een woningcorporatie kiezen voor een ketel met laag stand by-verlies en eventueel hybride-ready. Sparbier heeft ook concreet advies voor woningcorporaties bij een grootschalig project als een wijk of straat.

“Wij zouden voor de basisverwarming een warmtepomp 3 kW kiezen, en voor de piekbelasting en warm wateraanbod een HRcombiketel met A-label circulatiepomp en HR-label voor warm water.” Kijkend in haar glazen bol ziet Sparbier in de toekomst een grote rol voor slimme oplossingen. “Door het ingeven van gasprijs en stroomprijs, kiest een slimme systeemregelaar energietechnisch de goedkoopste oplossing. Dit zal in voorjaar en najaar vaak de warmtepomp zijn en hartje winter de HR-ketel. Hierdoor zijn energiebesparingen mogelijk tot 35%, met een flinke CO2-reductie.”

Laag temperatuursystemen “Wij zien een trend naar laag temperatuur afgiftesystemen”, licht Natascha Sparbier van Vaillant de belangrijkste trend in haar ogen toe. “Op warm watergebied constateren we verder een steeds hogere vraag.”

Sparbier adviseert woningcorporaties vooral te kijken naar een verwarmingafgiftesysteem dat geschikt is voor lagere temperaturen, waardoor betere systeemrendementen mogelijk zijn. “Verder zouden wij kiezen voor HR-ketels met HR-label voor warm water, en

Niet conserveren maar renoveren “Nieuwe installaties zijn meer geënt op duurzaamheid, CO2-reductie en het werkelijk verlagen van de energiekosten, het verlengen van de technische levensduur en een hoger wooncomfort”, schetst Simone Wanders van Itho Daalderop nieuwe ontwikkelingen in haar branche. “Ook gebruikers- en installatiegemak neemt een vlucht.”

Aandachtspunten voor woningcorporaties bij aanschaf heeft Wanders ook paraat. “Gezien de huidige economische situatie zal de prijs belangrijk blijven. Corporaties moeten echter flinke stappen maken als het gaat om labeling en woonlastenverlaging. Dit betekent dat prestatie en garantie ook belangrijke elementen in het aanschafproces zijn.” Wanders adviseert bij een grootschalige renovatie van een straat of wijk enkele oplossingen. “Het vervangen van de cvketel door de nieuwste generatie HR-ketels op renovatiegebied is het minst ingrijpend.

Net als het plaatsen van bijvoorbeeld een zonneboiler als het gaat om tapwater. Er zijn echter nieuwere technieken die op de langere termijn beter renderen. Zoals een lucht/water warmtepomp, met koeling als extra comfortoptie. Een combinatie van verschillende producten levert echter het beste rendement op. Dit betekent dat corporaties meer naar een conceptgedachte moeten: meer renoveren in plaats van conserveren.”

Eén van de mooiste oplossingen momenteel van hoog-niveau-renovatie is volgens Wanders een prefab installatiemodule met daarin alle componenten om een woning te voorzien van goede ventilatie, duurzaam warm water, verwarming en koeling. “In een dergelijk concept zijn een warmtepomp, boilervat, CO2-gestuurde ventilatie op basis van warmteterugwinning en een douche-warmteterugwinning geïntegreerd.” Wat de toekomst betreft, is het sleutelwoord voor de lange termijn ‘transformatie’. “Ambitieuze corporaties met een horizon van 35 tot 40 jaar voor het renoveren van hun woningbestand, zoeken hun oplossingen meer op transformatieniveau. Waarbij puur het vervangen van een oude installatie plaatsmaakt voor systemen die de energieprestatie aanzienlijk verbeteren en het wooncomfort verhogen. Met het toepassen van systemen in plaats van producten in combinatie met het verbeteren van de bouwtechnische staat van de woning, valt de grootste winst te behalen en heeft de gebruiker aanzienlijk lagere woonlasten.”

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

35

Energiezuinig en gezond!

Waarom ClimaRad bij renovatie?

1. Omdat een ClimaRad toestel 15 tot 20% op de energierekening bespaart.

2. Omdat ClimaRad een heerlijk gezond binnenklimaat met zich meebrengt.

ClimaRad BV Lübeckstraat 25 7575 EE Oldenzaal Nederland

ClimaRad bij Renovatie

Renovatie projecten, voorbeelden: • 96 wngn Haarlem (WBV Pré Wonen) • 180 wngn Amsterdam (WBV De Key) • 174 wngn Utrecht (WBV Mitros) • 153 wngn Enschede (WBV De Woonplaats) • 103 wngn Enschede (WBV Ons Huis) • 170 wngn Hengelo (WBV Welbions) • 580 wngn Groningen (WBV De Huismeesters) • 142 wngn Deventer (WBV Ieder1)

Telefoon: 0541 - 358 130 Fax: 0541 - 358 139 E-mail: info@climarad.com Internet:www.climarad.com

THEMA Techniek c v- k et e l s

Atag Alec: Low Energy Concept Met dit concept realiseert Atag zonneenergie voor zowel cv als warm water. Het is een concept dat bestaat uit meerdere componenten die efficiënt samenwerken.

•

• •

•

Itho komt met Flat Energy Cube De Flat Energy Cube is een prefab installatiemodule voor de renovatiemarkt. Bestaande portiek- en galerijflats worden snel opgewaardeerd naar energielabel A+ of beter.

•

•

•

•

• Geschikt voor laagtemperatuurverwarm ingsystemen (maximaal 50 graden Cel sius).

Cv-vermogen van 0 tot 10 kW dus altijd klein genoeg en altijd groot genoeg.

Warm wateraanbod vergelijkbaar met klasse CW 6.

Mogelijkheid voor het aansluiten van een tweede cv-systeem met een tweede thermostaat.

“Idiotensichere” regeling voor een lange levensduur onder alle omstandigheden.

Meer info: www.atag.nl

De installatiemodule bevat alle componenten om een woning te voorzien van ventilatie, duurzaam warm water, verwarming en koeling.

In de toegangsdeur is tevens een volledige meterkastfunctie geïntegreerd, inclusief modem en netwerk voor inpassing van toekomstige beveiligings- en zorgfuncties.

De compacte module kan in z’n geheel in de woning worden geplaatst.

Een monitorings-systeem signaleert vroegtijdig storingen. De beheerder kan de installatie van buitenaf, continu, en zonder de bewoner te storen, monitoren, onderhouden en service’en.

Energie besparen met geoTHERM

Meer info: www.ithodaalderop.nl

Medio 2012 brengt Vaillant een nieuw milieuvriendelijk en duurzaam totaalsysteem op de markt, het geoTHERM hybride 3 kW systeem.

GeniaHybrid

•

•

•

•

De techniek koppelt een luchtwarmtepomp of bodemwarmtepomp aan een conventioneel HR-toestel van Vaillant.

Dit maakt het systeem niet alleen energiebesparend en comfortabel maar óók flexibel.

Door zijn compacte opbouw is het geschikt voor nieuwbouw en bestaande huizen.

Een intelligente regeling bepaalt de inzet van de verwarmingsbron, wat leidt tot een economisch gunstige keuze tussen warmtepomp en ketel.

Tevens zorgt het systeem voor een maximale EPC-verlaging en energielabelverbetering, verhoging van het rendement en verlaging van de CO2-emissie.

Meer info: www.vaillant.nl

De GeniaHybrid is een totaalsysteem van AWB dat bestaat uit een lucht-/ waterwarmtepomp en een HR-ketel.

•

•

•

Het hele systeem wordt centraal aangestuurd door de unieke Dynamische Systeem Intelligentie.

Met de optimale balans tussen warmtepomp en ketel kan het voordeel oplopen tot maar liefst 35% besparing op primaire energie en dus ook 35% CO2-reductie.

Vanaf nu is het ook mogelijk om reeds geplaatste AWB ketels of ketels van andere fabrikanten te combineren met het GeniaHybrid systeem, door middel van de GeniaUniversal hydraulische module. Deze module maakt de koppeling mogelijk tussen de GeniaAir lucht-/waterwarmtepomp en elk type aan/uit ketel.

Meer info: www.awb.nl

Modulaire HR-ketel Remeha Remeha presenteert een HR-ketel die volledig opnieuw ontwikkeld is. “De HR-ketel heruitgevonden”, zo luidt het ambitieuze statement waarmee de fabrikant uit Apeldoorn de nieuwe Tzerra presenteert.

•

• •

•

De Tzerra bestaat uit slechts vier hoofdmodules met vergaand geïntegreerde technologie.

Het modulaire concept biedt groot gemak bij service en onderhoud.

De Tzerra meet slechts 55x37x27 cm, en is met 17,5 kg montagegewicht erg licht, dus vrijwel overal te installeren.

De Tzerra is voorzien van het Gaskeur NZ-label en is te combineren met een zonneboiler als de Remeha ZentaSOL.

Meer info: www.remeha.nl - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

37

close up

Installatieconcepten op maat voor energiezuinige woningen

Totaalbenadering: ´De 4 kanten van Brink´

Passiefhuistoestel van Brink Climate Systems

Omdat energieneutraal bouwen in de toekomst de norm wordt, komt er steeds meer vraag naar een totaalbenadering voor de renovatie en nieuwbouw. Door de steeds hogere prijs van energie kunnen de verbruikslasten, bijvoorbeeld bij de sociale bouw, de huur- of hypotheeklasten zelfs overstijgen. Woningen die niet energiezuinig zijn, worden een stuk minder aantrekkelijk en wellicht zelfs onverhuur- en -verkoopbaar.

Brink Climate Systems speelt op deze ontwikkelingen in met de totaalbenadering ‘De 4 kanten van Brink’: Lagere EPC/Beter label, CO2-reductie, Passiefhuistechnologie en Geluidssanering.

38 - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

Brink Climate Systems adviseert woningbouwcorporaties over installatieconcepten bij hun doelstellingen voor een lagere EPC. Momenteel is de wettelijke EPC-norm waar nieuwbouwwoningen aan moeten voldoen 0,6 en dit zal per 2015 aangescherpt worden naar 0,4 om in 2020 energieneutraal te zijn.

Brink Climate Systems levert trouwens al oplossingen die energieneutraal zijn door het combineren van isolatie en slimme installatietechnische oplossingen. Door de kosten en opbrengsten van alle EPC-maatregelen te berekenen, krijg je als corporatie een zeer gespecificeerd inzicht in diverse scenario’s waarmee je je keuzes goed kunt onderbouwen.

Combi’s isolatie en installatie Voor de bestaande woningvoorraad hebben woningcorporaties gezamenlijk doelen vastgesteld. Dit kunnen doelstellingen zijn die bijvoorbeeld betrekking hebben op verbetering van het wooncomfort, maar ook op energie-

c l o s e up

Climate OK Climate OK is een initiatief van Brink Climate Systems om de kwaliteit van het binnenklimaat hoger op de agenda te plaatsen. Het onwikkelen, overdragen en delen van kennis staat hierbij centraal. Want een schoner, gezonder en ‘groener’ binnenklimaat is niet alleen een zaak van de juiste apparatuur, maar ook van ontwerp, installatie en gebruik. Brink Climate Systems vervult binnen Climate OK de rol van kennisinstituut, intermediair en aanjager. Om concrete invulling te geven aan dit concept toont Brink Climate Systems zowel tijdens de ontwerpfase als tijdens de uitvoeringsfase een grote betrokkenheid. Die betrokkenheid waarborgt de optimale afstemming tussen installatietechnische onderdelen en daardoor de levensduur en het comfort. besparing en CO2-reductie. Energiebesparende maatregelen zijn vaak het uitgangspunt om de renovatie voor een deel van de woningen ter hand te nemen. Met de expertise en kennis van Brink Climate Systems kun je voor iedere woning een concept opstellen en narekenen. Met steeds de keuze uit diverse combinaties van isolatie en installaties.

Beter label: dubbele winst Een beter label levert meer punten op in het woningwaarderingstelsel, waardoor er een hogere huur kan worden berekend. Ook voor de gebruiker levert dit winst op: de huur stijgt enigszins, maar de energierekening daalt in verhouding meer, waardoor de maandlasten uiteindelijk omlaag gaan. Brink Climate Systems maakt deze berekeningen inzichtelijk voor corporaties en hun huurders en onderbouwt ze. Steeds bedacht vanuit een totaaloplossing voor de klanten. Door ook buiten de grenzen van het eigen bedrijf te kijken, wordt zo in alle situaties het beoogde synergetisch effect gerealiseerd.

dan de huidige situatie rond het Bouwbesluit en loopt voorop wat betreft CO2-neutraal bouwen.

Passiefhuistechnologie Met deze aanpak is Brink Climate Systems een voorloper in Nederland op het gebied van Passiefhuisbouw, een ultieme vorm van energiezuinige, duurzame en leefbare woningen, die steeds meer in opkomst is. De warmte in de woning wordt dankzij een uitgekiende combinatie van isolatie, ventilatie, zonnewarmte en warmteterugwinning geregeld, waarbij het Passief¬huistoestel als basis wordt gebruikt.

Op dit moment zijn er ongeveer 500 huizen in Nederland opgeleverd (nieuwbouw en renovatie), waarvan Brink Climate Systems bij ongeveer de helft betrokken was. Deze kennis en ervaring maakt het bedrijf bij uitstek geschikt om opdrachtgevers hierin te begeleiden. Dat dat in de praktijk zo werkt is bewezen. Brink Climate Systems heeft als adviserende fabrikant van het succesvolle Do-

lomietenlaanproject in Tilburg de VSK Award Projectenprijs 2012 gewonnen. In dit project werden jaren ‘70 woningen gerenoveerd tot Passiefhuisniveau.

Geluidssanering Op het gebied van het saneren van het geluid in de woning zijn er twee invalshoeken te onderscheiden: het buitengeluid dat niet naar binnen mag komen en het geluid van installaties in de woning, waarbij de geluidseisen in het nieuwe Bouwbesluit zijn vastgesteld op 30 dBa. Een van de belangrijkste maatregelen om geluidshinder tegen te gaan, is isolatie van het dak en de gevel.

Omdat isolatie niet los gezien kan worden van ventilatie en de daarbij horende installaties, moeten deze systemen niet alleen het buitengeluid weren, maar zelf ook geen geluid maken. Brink Climate Systems levert installatieoplossingen voor zowel nieuwbouw in omgevingen met geluidshinder als voor renovatieprojecten waarin geluidssanering een rol speelt.

Bewezen CO2-reductie Zo levert het bedrijf oplossingen op maat, zowel voor nieuwbouw als renovatie. Om de CO2 in een woning te reduceren, kijkt men naast het terugdringen van het energieverbruik naar het gebruik van duurzame energie.

In de praktijk is dit vaak een combinatie van een betere isolatie en maatregelen op het gebied van installaties.

In het geval van renovatie begint het met een analyse van de bestaande situatie als basis voor een gericht advies binnen de gestelde voorwaarden en afhankelijk van de doelstellingen van de opdrachtgever. Brink Climate Systems onderbouwt per element cijfermatig wat de CO2-uitstoot is, waardoor het voor de corporatie volledig inzichtelijk is met welke middelen de doelstellingen te behalen zijn tegen welke kosten. Zo bevat het advies verschillende oplossingen om de beoogde CO2reductie te realiseren. Men kijkt daarbij verder

Brink Climate Systems: niet alleen verantwoordelijk voor de helft van alle gerealiseerde passiefhuizen, maar met ‘De 4 kanten van Brink’ garantie voor een integrale aanpak.

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

39

ko rt b e st e k

Korte presentatie van lopende corporatieprojecten

Woningcorporaties blijven actief bouwen Door: Joop Wilschut

Wie meent dat er in ons land nauwelijks meer

gevers voor deze activiteiten. In deze rubriek wil

iets gebeurt op het gebied van woningbouw, zit er

CorporatieBouw laten zien wat er zoal gebeurt.

behoorlijk naast. Als je eens goed om je heen kijkt,

CorporatieBouw doet dat aan de hand van zoge-

ontdek je dat er nog legio woningprojecten onder

naamde ‘visitekaartjes’ van woningcorporaties,

handen zijn. Nieuwbouw, drastische verbouw,

drie per editie. Met een plaatje en een praatje wor-

onder andere in de vorm van facelifts van gevels

den lopende projecten over het voetlicht gebracht

en renovatie vinden nog volop plaats en niet alleen

en tonen collega-organisaties waar ze mee bezig

in de dichtbevolkte Randstad. In veel gevallen zijn

zijn. Bedoeld als ‘nice-to-know’, maar misschien

woningcorporaties initiatiefnemers en opdracht-

brengt het plannenmakers op gedachten.

gouden handen 33 huurappartementen in de vrije sector, waaronder 2 kapelappartementen, en 13 huurappartementen in de sociale sector. Het project is ontworpen door Tak Architecten en wordt uitgevoerd door Veluwezoom Verkerk Bouw.

Het nieuwe Gouden Handen krijgt naast een woonbestemming ook gedeeltelijk een publieksfunctie. Op de begane grond van het gebouw komen onder andere een balie van de gemeente, een politiepost, een consultatiebureau en een ruimte voor Centrum Jeugd & Gezin. Daarnaast staan commerciële voorzieningen gepland voor bewoners en bezoekers zoals een schoonheidssalon, een kapper, een galerie, een restaurant en mogelijk een filmhuis. Voorwaarde is dat deze publieksvoorzieningen niet tot enigerlei vorm van overlast leiden voor de bewoners van de appartementen.

In ’s-Heerenberg, letterlijk op de grens met Duitsland, ligt Gouden Handen. Dit voormalige Jezuïetenklooster St. Bonifacius, dat is gebouwd in 1910, heeft tot het begin van deze eeuw jarenlang dienst gedaan als cultuur- en creativiteitscentrum en ontleent daar ook de naam Gouden Handen aan.

Op deze unieke locatie in de Achterhoek realiseert Woonzorg Nederland momenteel een appartementencomplex, exclusief voor 55-plussers. In totaal worden er 46 luxe appartementen gecreëerd.

40 - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

De hoofdentree komt aan de voorzijde en is ook bedoeld voor bezoekers van de publieke voorzieningen. De opgangen naar de appartementen zijn afgesloten en alleen toegankelijk voor bewoners. Aan de achterzijde van het gebouw zijn twee ingangen speciaal voor bewoners. Via deze ingangen en galerijen zijn de meeste appartementen ook buitenom te bereiken. In het souterrain komen individuele fietsenbergingen. Ook aan de achterzijde wordt de kloostertuin in ere hersteld, dat deels wordt afgesloten en alleen toegankelijk is voor bewoners. Het dakterras van zo’n 40 m2 op de derde verdieping biedt een andere mogelijkheid voor een aangenaam verblijf buiten.

k ort be s te k

justus van effen kwartier

In Rotterdam wordt momenteel het uit 1922 stammende Justus van Effen Kwartier gerenoveerd. In opdracht van corporatie Woonstad Rotterdam werkt Jurriëns Bouw aan de oplevering van 154 koop- en huurwoningen medio dit jaar. De bestaande bebouwing wordt aangepakt qua indeling, geveldetaillering, dakconstructies en warmte- en koudeopslagsystemen. Molenaar & Van Winden architecten en Hebly Theunissen architecten hebben voor de renovatie ontwerpen gemaakt.

De wijk, een rijksmonument, heeft een rechthoekige plattegrond van circa 80 bij 150 meter met rondom een woonblok van vier bouwlagen. Op het binnenterrein staan kleinere huizenblokken met éénlaagse woningen op de onderste twee bouwlagen en maisonnettes met galerijentrees op de bovenste twee. Oorspronkelijk bevatte het Justus van Effen kwartier 264 woningen, maar al tijdens een renovatie omstreeks 1980 zijn er al verschillende woningen samengevoegd tot er nog 164 over bleven. Bij de aanpak nu wordt het geheel teruggebracht tot 154 woningtypes in diverse uitvoeringen. Zo worden de éénlaagse woningen veranderd in één woning van twee verdiepingen en worden de maisonnettes samengevoegd naar woonruimten van twee of anderhalve beuk. De steensmuren van de gevels worden aan de buitenzijde gereinigd en waar nodig wordt metselwerk hersteld of vervangen door nieuwe stenen, die hiervoor speciaal zijn gefabriceerd. Nieuwe houten kozijnen, afgestemd op de oorspronkelijke raamkaders, vervangen de aluminium kozijnen. Aan de binnenzijde van de gevels komt een pakket van 180 mm vlasisolatie afgewerkt met gipsplaat. Om vochtopsluiting tussen steensmuur en isolatie te voorkomen, wordt het metselwerk aan deze zijde grotendeels nieuw gevoegd en opnieuw geïmpregneerd. Ook de daken krijgen een dik na-isolatie pakket en er wordt hier en daar een energiedak aangebracht om het warmte- en koudeopslagsysteem te ondersteunen.

Als over enige tijd het Kwartier wordt opgeleverd, voldoen de woningen aan de eisen van vandaag de dag en kunnen de bewoners zowel binnen als buiten genieten van deze rustieke plek in de doorgaans hectische stad Rotterdam.

de nieuwe wereld De eerste appartementengebouwen en grondgebonden woningen van De Nieuwe Wereld, een verwijzing naar de ontdekkingsreizigers en wereldleiders in het straatnamenplan, zijn inmiddels opgeleverd en liggen ten zuiden van de Churchilllaan en de Prins Clausbrug.

De twee gesloten ogende bouwblokken met huurappartementen, De Ontdekker (van Mitros) en De Reiziger (van Portaal), zijn uitgevoerd in metselwerk, maar geven niet de indruk massief te zijn.

De 56 grondgebonden stadswoningen (koop) in het blokken Columbus en Battuta hebben een plat dak en een achtertuin en zijn gegroepeerd rond intieme, hellende straatjes zonder voortuinen, maar met gezellige zitjes. Er zit soms verschil in bouwhoogte en diepte van de achtertuin om enige variatie in aanzien te geven.

In Utrecht ondergaat de veelbesproken woonwijk Kanaleneiland een metamorfose. In 2003 is men gestart met de bouw van meer dan 1000 woningen. Het doel is de eenzijdigheid van het woningaanbod in de voorbeeldwijk uit de wederopbouwperiode te doorbreken en het hart van de wijk een nieuw centrumgebied te geven. Het plan, naar een ontwerp van Mecanoo Architecten, wordt gerealiseerd door een bijzondere samenwerking van de gemeente Utrecht, projectontwikkelaar Proper-Stok en de woningcorporaties Mitros en Portaal. De gebouwde en nog te bouwen woningen hebben een goede mix van huur en koop, toegespitst op recente marktontwikkelingen, zo laten de ontwikkelaars weten.

Een derde bouwblok met 115 studio’s en kleinere appartementen (eveneens koop) completeert dit al gerealiseerde deel van De Nieuwe Wereld. Parkeren gebeurt ondergronds op basis van privé-parkeerplaatsen; zowel voor de gestapelde als de laagbouwwoningen.

Inmiddels is men gestart met de uitvoering van een ROC-gebouw aan het 5 Meiplein tegenover het bestaande grootwinkelcentrum Kanaleneiland, dat ook nog uitgebreid gaat worden. Aansluitend is de sloop van flatwoningen en nieuwbouw aan de noordzijde van het brugtalud aan de beurt. Naar verwachting moet het gehele plan rond 2018 klaar zijn.

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

41

close up

Assa Abloy’s Gieskes (l), Stadlanders Van Campenhout en Eurocoms Schuurmans (r): “Het slimme toegangs-systeem van Stadlander maakt extramurale zorg in corporatiewoningen plug-and-play-installeerbaar, makkelijk beheersbaar en levert veel gebruiksgemak voor bewoners.

Ook voor de jongere doelgroep trouwens.”

42 - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

c l o s e up

Slim toegangsbeheer van Stadlander, Eurocom en Assa Abloy

5.000 levensloopbestendige deuren In de 2025-visie van Stadlander hebben senioren-bewoners een belangrijke plaats. “De piek bereiken we in 2040 en in de aanloop daarheen zal de doelgroep steeds sneller groeien”, zegt projectleider vastgoed Jenneke van Campenhout.

In het streven naar levensloopbestendig bouwen en extramurale zorg liep de corporatie echter op tegen het probleem van de toegangscontrole en het sleutelbeheer.

Samenwerking met Eurocom en Assa Abloy leidde tot een oplossing met veel bijkomende voordelen die de woningen meteen ook aantrekkelijker maken voor een veel grotere doelgroep.

Van Campenhout: “We werken vanuit Zeeland en West Brabant al lang samen met twee grote regionale zorginstellingen en realiseerden veel vastgoed voor hen. Maar daarnaast hebben we ook veel klanten met behoefte aan thuiszorg in onze eigen woningen. En op dat gebied voorzagen we een knelpunt.

Door het scheiden van wonen en zorg worden zorgorganisaties geconfronteerd met een groeiend aantal thuiswonende cliënten. Maar wie investeert nu in het levensloopbestendig maken van die woningen? Op dat vlak hebben de zorgleverancier, de consument en de corporatie allemaal een ander belang. En dat kan in veel situaties verlammend werken. Op het gebied van slim toegang hebben wij besloten de eerste stap te nemen. Zo kan het gebeuren dat een zorgverlener bij de ene cliënt aanwezig is en vervolgens alarm krijgt van een andere cliënt in hetzelfde gebouw. De zorgverlener moet nu eerst naar een andere locatie rijden om een sleutel op te halen. Niet

alleen lastig en inefficiënt, maar vanwege de onnodige vertraging nog gevaarlijk ook. Nog afgezien van de gebrekkige registratie. Er is nauwelijks na te gaan wie wanneer binnen is gegaan of wie welke sleutel uit de centrale kluis in zijn bezit heeft.”

Beheersbaar voor duizenden deuren Stadlander werkte voor de sociale alarmering en domotica al samen met Telezorg, een dochteronderneming van Eurocom. Martijn Schuurmans (directeur Eurocom): “Wij faciliteerden alarmering, toegangscontrole en domotica in de corporatiewoningen door middel van onze NetBOX en Video Intercom. Vanwege de vele mogelijkheden van dit systeem, dat speciaal is ontwikkeld voor complexe zorgfuncties, is besloten dit niet grootschalig uit te rollen. Daarvoor is overgegaan op een slim ‘plug and play’ NetboxLive-kastje in de woning en een doordacht

digitaal en online communicatieplatform CQ-Net-Live.” Dit platform was de basis waar Stadlander een sluitsysteem bij zocht dat de knelpunten in toegangscontrole en sleutelbeheer zou voorkomen. Een sluitoplossing die efficiënt en onbedraad geïnstalleerd moest kunnen worden in nieuwbouw maar vooral ook in bestaande bouw en daarnaast tegen overzichtelijke kosten beheerst zou worden.

Zeker in geval van meer dan 1.000 deuren.

De sluitingoplossing moest drie SKG-sterren hebben, autonoom kunnen werken – met geheugen in geval van stroom- of netwerkuitval –, de batterijstatus aangeven en de bewoner zelf de mogelijkheid bieden om rechten van Keyfobs (elektronische sleutels) te regelen en extra Keyfobs uit te geven. En dat allemaal binnen Eurocoms CQ-Net Live platform.

Bewoner regelt zelf rechten Assa Abloy’s Rene Gieskes: “Nemefs Radaris Evolution kon standaard al aan heel veel van die eisen voldoen. En in samenwerking met Eurocom ontwikkelden we het systeem zo verder dat het aan alle aanvullende eisen van Stadlander voldeed.” Het werkt nu als volgt: Voordeuren van woningen worden uitgerust met het elektronische beslag en elektromechanisch slot van Nemefs Radaris Evolution.

Die combinatie communiceert draadloos met een RF-unit die bijvoorbeeld in de meterkast hangt. En die staat weer in verbinding met Eurocoms NetBOX Live die via internet is verbonden aan het CQ-Net-Live platform.

Via een webportaal of een app op een mobiele telefoon kunnen bewoners Keyfobs, afstandbedieningen of pasjes toegangsrechten toekennen of verwijderen. Alles heel eenvoudig live en realtime. Mensen met zo’n Keyfob kunnen de deur dus eenvoudig openen en sluiten, waarbij iedere handeling met tijdstip, Keyfobcode en gebruikersnaam wordt geregistreerd.

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

43

Zo eenvoudig kan ventileren zijn Gebruiksvriendelijk Comfortabel Geluidsarm

Energiezuinig Optimaal binnenklimaat

Het gebruiksvriendelijke CO2 gestuurde ventilatiesysteem OxyGreen CO2 Light zorgt voor een gezond, energiezuinig en comfortabel geventileerde woning. Afhankelijk van de luchtkwaliteit binnen de woning wordt er verse lucht de woning ingevoerd via zelfregelende toevoerroosters. Deze zijn Easy-Clean en garanderen een langere levensduur, wat de exploitatiekosten verlaagd.

Voor een zekere afvoer van vocht is het systeem optioneel uit te voeren met een vochtsensor.

OxyGreen CO2 Light is eenvoudig en ideaal toepasbaar in de bestaande bouw.

Aralco NVS I Textielstraat 18a I 8790 Waregem (BelgiĂŤ) I T +32 56 52 80 60 I F +32 56 52 80 65 I www.oxygreen.nl I info@oxygreen.nl

Oxygreen Light_185x130.indd 1

4/06/12 13:42

WZsolutions staat voor innovatieve producten tegen vandalisme. Wij zijn een innovatief bedrijf dat vanuit de praktijk denkt, ontwikkeld en uitvoert. Wij bieden u praktische, betaalbare en vooral duurzame oplossingen om vandalisme op uw projecten direct te stoppen.

Bij ons staan de mensen centraal.

Dat betekent open en eerlijk, professioneel, sociaal en vooruitstrevend. Anders dan u van een bedrijf verwacht, ontzorgen wij onze opdrachtgevers en investeren wij in een betere toekomst voor de bewoners van een wijk.

Met voornamelijk woningcorporaties als opdrachtgever, heeft onze visie al verschillende diensten en producten geleverd. Door onze bijzondere kijk op het gebruik van materialen, garanderen wij u de beste kwaliteit voor een betaalbare prijs.

WZsolutions is een jong bedrijf, maar heeft een snelle start gemaakt na de plaatsing van ons vandalisme bestendig overzet kozijn. Dit innovatief kozijn is niet alleen ontworpen tegen vandalisme, er zijn meer voordelen.

Het belangrijkste voordeel met onze vandalisme bestendige kozijnen is dat wij de bestaande kozijnen gebruiken al bevestigingspunt en hierdoor alle sloopwerken komen te vervallen.

Geen sloopwerken, dus ook geen stelposten voor aangrenzende wanden maar vooral geen ongenoegen bij de bewoners.

De bewoners hebben geen overlast bij het plaatsen van onze kozijnen en hoeven daardoor geen ruimtes leeg te halen.

Onze kozijnen zijn uitgerust met standaard materialen zoals een Nemef Sluitkom of sluitplaat en standaard kogelscharnieren of kogelpaumelle van DX SKG*** 89x89 rond.

Hiermee kan uw eigen dienst het onderhoud uitvoeren.

WZsolutions Schaarstraat 8 5388KN Nistelrode 0412-480745 Info@overzetkozijn.nl www.WZsolutions.nl

c l o s e up

Sluitoplossing in Stadlander-systeem: Nemefs Radaris Evolution, combinatie van elektronica in een SKG ***-schild met een elektromechanisch slot. Te openen met de sleutel en met een elektronische tag, pasje, afstandbediening of zelfs een mobiele app.

Draadloos te programmeren en bij Stadlander in directe verbinding met Eurocoms CQ-Live-Net via een NetBOX voor alarmering en rechtendistributie.

Beheer gedelegeerd in zorgketen Tegelijkertijd kunnen ook zorginstellingen en de woningcorporatie zelf hun eigen sleutels beheren via hun eigen omgeving in CQ-Net Live. Daarnaast kan een huurder een zorgorganisatie toegang geven tot zijn woning.

Zorgverleners kunnen nu eenvoudig de algemene deuren van het complex en het appartement van de cliënt betreden zonder eerst een sleutel hoeven op te halen. Maar met een druk op de knop kan een huurder dit ook weer ongedaan maken. Bovendien kan men in de registratie altijd zien wie wanneer het appartement heeft betreden. De bewoner blijft hiermee de baas in zijn eigen woning.

Een andere mogelijkheid is het op afstand openen van de deur. Dit kan vanaf een mobiele telefoon of via een (zorg-)meldkamer.

Het platform biedt hiervoor talloze mogelijkheden. Belangrijk is dat de bewoner steeds ‘in control’ is. Hij kan alle logs zien en hij kan ook zonder pardon en onmiddellijk bepaalde sleutels blokkeren. Van Campenhout: “Deze oplossing is technisch veel minder complex en goed te beheren. We delegeren het beheer aan de verschillende partijen in de keten die ook verantwoord invulling kunnen geven aan hun zorgplicht.”

Ook voor complexen Het systeem staat dus op een aantal cruciale pijlers. De draadloze electromechanische sluittechniek van Radaris Evolution. Die maakt digitaal sleutelbeheer en complexe

toegangscontrole mogelijk terwijl het slot tegelijk ook mechanisch te openen is met de sleutel die bij Stadlanders woningen meteen ook gelijksluitend is voor de achterdeur, de berging en de fietsenstalling. De andere pijler is het CQ-Net-Live platform en het slimme kastje van Eurocom (NetBOX Live) dat de communicatie, de autorisatie en de rechten verleent. Dat rechtensysteem reguleert Eurocom trouwens met een doordachte set van rollen met rechten die ook complexe situaties ontsluiten, zoals bijvoorbeeld in een wooncomplex waar een bewoner de algemene toegangsdeur moet kunnen bedienen, zijn eigen woningdeur en soms ook een deur van de scootmobielstalling of de slagboom van de afgesloten parking. Het kan allemaal.

Woningen aantrekkelijker Van Campenhout: “We namen ons in eerste instantie voor om 5.000 van onze 15.000 woningen met dit systeem uit te rusten.

Standaard bij nieuwbouw en verder bij een mutatie. We investeren zo’n € 1.500 per deur.

En hoewel het systeem aanvankelijk bedoeld was voor de zorgdoelgroep, is het ons inmiddels duidelijk dat de jongere generatie er ook andere voordelen van inziet. Het systeem kan namelijk ook samenwerken met rookmelders, inbraakalarm en andere toepassingen. Zo biedt het toegevoegde waarde aan een bredere doelgroep en maakt het onze woningen aantrekkelijker.”

Corporaties gevraagd Stadlander is inmiddels hard op weg naar de afgesproken 5.000 deuren, maar weet nu al dat dat beslist niet het eindstation is. Van Campenhout: “In principe willen we al onze woningen levensloopbestendig maken en zullen we op termijn dus veel meer van deze systemen installeren. We hopen echter bij collegacorporaties ook belangstelling te wekken voor het systeem zodat de schaal nog groter wordt, we het samen nog slimmer kunnen maken en bovendien samen kunnen profiteren van de prijsvoordelen van een grotere schaal.”

Ook toe aan slim toegangsbeheer?

Stadlander, Eurocom en Assa Abloy organiseren uitvoerige informatiesessies voor woningcorporaties over het systeem. Als u meer wilt weten, kunt u zich aanmelden op www.corporatiebouw.nl/stadlander.

Ook als u eens met Stadlander van gedachten wilt wisselen over de oplossingen of de demodisplay (afbeelding) een tijdje in huis wilt hebben, kunt u zich daar aanmelden.

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

45

Dé oplossing voor energiezuinig ventileren in gestapelde bouw Met OxyGreen Collectief biedt Aralco nu dé oplossing om energiezuinig te ventileren in de gestapelde bouw. Per woning die is aangesloten op een collectief ventilatiekanaal wordt een OxyGreen Collectief systeem aangesloten. Sensoren in de woning sturen een regelklep aan die, afhankelijk van de CO2 concentratie in de woning, het ventilatiedebiet afstemt op de behoefte.

Optioneel is een vochtsensor leverbaar voor in de badkamer. De vervuilde lucht wordt afgevoerd via een collectief afvoerkanaal die voorzien is van een drukgeregelde dakventilator. Via zelfregelende roosters wordt een gecontroleerde natuurlijke toevoer van verse lucht gerealiseerd. Zo zorgt OxyGreen Collectief continu voor een gezond binnenklimaat.

• individuele regeling per appartement • vraaggestuurde ventilatie met CO2 regeling • laag geluidsniveau • voor nieuwbouw en bestaande bouw • gebruiksvriendelijk

Aralco NVS | Textielstraat 18a | 8790 Waregem, België | T +32(0)56 52 80 60 | info@oxygreen.nl | www.oxygreen.nl

Woongebouwen komen tot leven

4/06/12 11:24

IP Communicatie en Toegangsbeheer IPervoice is een slim geïntegreerd communicatiesysteem voor deurvideo, toegangscontrole met elektronische sleutels, camerabewaking en paniek- en inbraakalarm.

Voor video en voicemail van bezoekers, intercomfunctie tussen de appartementen en berichtendienst vanuit de beheerder (op afstand). IPervoice is onbeperkt uitbreidbaar. Op www.elbotechnology.nl vindt u meer informatie over een alleskunner met veel installatiegemak.

Compleet in communicatie, comfort en beveiliging

P0087

AdvOxygreen_185x130.indd 1

c l o s e up

‘Het MIMI-concept werkt!’

MIMI: Meer Isolatie en Minder Installaties. Met als resultaat een uitstekend wooncomfort en een bescheiden energierekening. Wie wil dat niet?

In het Limburgse Eygelshoven kan het. Daar biedt woningcorporatie Wonen Limburg aantrekkelijke nieuwbouwwoningen aan volgens het MIMI-concept.

“De bewoners hebben er de afgelopen zomer wel even aan moeten wennen,” zegt projectleider Stephan Gross van Wonen Limburg.

“Als de warmte eenmaal binnen is, kun je die niet gemakkelijk meer kwijt. Intussen weten de bewoners hoe ze ermee moeten omgaan: de deuren dichthouden. Dat doen ze nu en dus blijft het bij warm weer lekker koel. De bewoners van de naastgelegen woningen kwamen op hete dagen zelfs bij hen verkoeling zoeken.”

Voorkeur voor traditioneel “De woningen zijn gebouwd naar het concept van de Duitse Passiefwoning. Daarbij wordt ook aardwarmte gebruikt voor de koeling. Die gebruiken wij ook, maar die geeft in ons concept niet de doorslag. Het is meer speelgoed dan het rendement oplevert. Veel belangrijker is een goede isolatie.” Bij de keuze voor het isolatiemateriaal heeft Wonen Limburg bewust voor Rockwool gekozen. Gross: “We geven de voorkeur aan traditionele materialen – en dat is steenwol – die bovendien gemakkelijk te verwerken zijn. Gebruik je harde platen, dan levert elk spijkergaatje energieverlies op. Rockwool is altijd gemakkelijk verwerkbaar. En de positieve resultaten hebben we de afgelopen zomer kunnen vaststellen.”

Stephan Gross: “De test van Limburg Wonen wijst uit dat ‘Meer Isolatie Minder Installaties’ met Rockwool werkt.”

Isolatie belangrijkst

Grootste winst

In het MIMI-concept wordt aardwarmte gebruikt voor de koeling en blijven installaties zoveel mogelijk achterwege. Maar belangrijker nog is het voorkomen van energiegebruik dankzij een uitstekende isolatie met Rockwool. Kierdichting en koudebruggen zijn steeds belangrijker in de bouw. Daarnaast staat Rockwool voor brand- en geluidwerendheid en duurzaamheid. Vier kwaliteiten in één product: 4 in 1. Bovendien is het isolatiemateriaal van Rockwool 100% recyclebaar, ongevoelig voor veroudering en kiem-, bacterie- en schimmelvrij.

Het toonaangevende voorbeeld, de Duitse Passiefwoning, was voor Wonen Limburg financieel niet haalbaar. Maar het alternatief mag er wezen. “Wat we met het MIMI-concept wilden doen, is zoeken naar ons maximaal haalbare. En dat is ook wat de klant, de huurder ervaart. Weinig installaties, maar een goede isolatie. In die laatste zit dan ook de grootste winst.”

Meedenker en -investeerder Rockwool heeft zich niet alleen een leverancier betoond, maar ook een meedenker en -investeerder. Gross: “We hebben Rockwool – en de andere partners – gevraagd om dit testproject mee te financieren. Omdat we onze eisen willen halen, maar ook omdat we er als corporatie niet alleen voor willen en kunnen staan. We hebben voor een test met drie traditionele woningen en drie woningen met het MIMI-concept gekozen, omdat dat de vergelijking vergemakkelijkt.”

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

47

handen uit de mouwen

48 - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

h an d en uit d e m ouwen

Op pad met de onderhoudsvakman

‘In één oogopslag herken ik woonkwaliteit’ Door: Louis Jongeleen • Beeld: Marcus Peters

Het werk van de onder-

12 klussen per dag

omgaan met een basisbe-

“Mijn werkdag begint om half acht als ik in de koffiekamer van de onderhoudsdienst mijn negen collega’s tref. We hebben allemaal een eigen werklijst in onze PDA staan met gemiddeld twaalf werkopdrachten voor die dag. Dat zijn alleen karwei’en waar je naar verwachting maximaal één uur mee bezig bent. Onderhoudsklussen die langer duren, worden uitbesteed aan vier vaste aannemersbedrijven. Onze werklijsten zijn samengesteld uit recente reparatieverzoeken die huurders hebben doorgebeld naar Zayaz’ Klantenservice. De afdeling planning verdeelt de opdrachten en laadt ze in de PDA’s van mij en mijn collega’s. Er zit van alles bij. Ik ben vandaag onder andere bezig met een kapotte kraan, een lekkage in een wc en enkele haperende sloten. Voordat we met onze bedrijfsbusjes op pad gaan, overleggen we meestal even met elkaar over details van sommige opdrachten. Want ieder van ons weet vanuit zijn eigen vakgebied weer net iets meer dan de ander. Ik ben bijvoorbeeld wat beter thuis in het loodgieterswerk. Logisch want ik ben loodgieter van origine.

Van timmerwerk weten mijn collega’s meer.

Vandaag rijd ik eerst naar een mevrouw die gebeld heeft over een kapotte kraan.”

hoefte. Van prettig wonen is

Hard water

al geen sprake meer als er

Even later in de 4-kamerflat van een oudere dame.

houdsdienst van een woningcorporatie is niet uitsluitend een welkome service voor huurders. Wat de onderhoudsvakman dagelijks meemaakt, is ook een waardevolle informatiebron voor hoe wij blijkbaar bouwen en wonen. Elke werkdag van onderhoudsvakman Martin van Peer van woningcorporatie Zayaz in Den Bosch vertelt iets over hoe mensen

een kraan kapot is.

Zayaz’ Martin van Peer: “Een onderB

houdsvakman moet kennis hebben van

bouw en installatie en ervaring met onderhoud. Maar zeker ook met mensen om kunnen gaan.”

Martin: “Ging het om een kraan in uw badkamer, mevrouw?”

Mevrouw: “Ja, die boven de wastafel. Er zit een gaatje in die kraan.”

Martin: “Dat moet toch ook, mevrouw. Hoe komt het water er anders uit?.”

Mevrouw: “Ha, ha. Ja die zit, maar het komt er helaas op de verkeerde plaats uit.”

Martin: “ Oh, ik zie het al. De uitloopkraan is helemaal op. Kijk, ik breek ‘m zo af. (Knak!)

Ik haal even een nieuwe uit de wagen.”

Binnen tien minuten is de uitloopkraan vervangen en is Martin alweer onderweg naar zijn tweede opdracht.

“In ons werk is het altijd van belang dat je goed overweg kunt met bewoners. Dan kunnen wij ons werk goed doen zonder dat iemand er last van heeft. Een grapje kan het ijs breken. Maar bij sommige klanten moet je dat juist achterwege laten. De reparatie op zich, het vervangen van een uitloopkraan, is iets wat vaak voorkomt. Dat heeft te maken met de extreme hardheid van het leidingwater in Den Bosch. Door het hoge ijzer- en kalkgehalte van het water worden kranen aan de binnenkant weggevreten door putcorrosie. Uit het verspreidingsgebied van kapotte kranen kun je precies aflezen waar het water het hardst is.”

Condens De volgende klant van Martin heeft melding gemaakt van lekkage in de wc.

“Een lekkage oplossen kan soms lastig zijn omdat er veel mogelijke oorzaken zijn. Dat kan variëren van een lekkende goot tot en met een beschadigd riool of een kapotte afvoer of gesprongen waterleiding. En dan heb je nog condensvorming als bron van vochtproblemen. We zullen zien wat het deze keer is.”

De bewoonster staat al te wachten. En de koffie is klaar.

Martin: “Goedemorgen. Wat is precies het probleem?”

Bewoonster: “Bij vochtig weer of als het regent wordt de stortbak drijfnat en de wcvloer ook.”

Martin: “ Het klimaat kan ik niet verande- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

49

Nemef Radaris Evolution . 速

Veilige toegang zonder sleutel.

h an d en uit d e m ouwen

Martin van Peer: “Reparatie van sloten staat op nummer 3” ren, mevrouw. Daarom kijk ik maar even naar de stortbak en naar de bevestiging van de wc-pot. (…) Ik zie dat er met de stortbak niets fout is. De vloer is nu droog en de toiletpot zit goed vast. Voor de zekerheid zal ik de naad tussen toiletpot en de vloer dichtkitten. Het is wel zeer waarschijnlijk dat de vochtproblemen worden veroorzaakt door condens. Dat komt vaak voor bij grote temperatuurverschillen tussen binnen en buiten. Probeer uw woning dus goed te ventileren. Mocht het vochtprobleem zich weer voordoen, dan kunt het beste weer even naar Zayaz bellen.”

Na een kop koffie zet Martin er de vaart weer in. Hij pakt zijn spullen en spoedt zich naar de volgende klant “Dat vochtprobleem van die mevrouw was niet zo’n raadsel voor mij. Ik weet dat het riool in dat huis twee jaar geleden is vervangen. Dat was het punt waarschijnlijk niet. En een natte stortbak in de wc is een standaard probleem in zeer veel huizen die ouder zijn dan twintig jaar. Het is condens. Vroeger waren stortbakken altijd nat om die reden.

De enige remedie daartegen is goede ventilatie in de hele woning. Condens is meestal geen technisch probleem, maar heeft vaak te maken met het gedrag van bewoners. Als je alle ventilatiemogelijkheden via roosters, ramen of spleten onder de deur afsluit, krijg je bij temperatuurverschillen tussen binnen en buiten al snel condensvorming.”

Staat van onderhoud “In de twintig jaar dat ik als onderhoudsvakmanactief ben, heb ik heel veel huizen van binnen en van buiten gezien. Het is een tweede natuur van me geworden om in een woning te letten op allerlei bouwkundige en technisch details. Zo krijg ik in korte tijd een beeld van de staat van onderhoud.

Mijn collega’s en ik kunnen adviezen geven over toepassingen van betere materialen.

Een dun rubberen ringetje van een onderdeel van een stortbak gaat bijna de hele dag op-en-neer. Dus is het snel versleten”, vertelt hij.

“Wat me opvalt is dat steeds meer huurders tegenwoordig zelf investeren in de verbetering van hun huurhuis. Het gegeven dat ze

hun huurwoning niet meer in oude staat hoeven op te leveren als ze gaan verhuizen, werkt motiverend om zelf iets aan het huis te doen. Daardoor is de staat van onderhoud van veel huizen flink verbeterd. Een grote verandering in ons onderhoudsvak is dat wij sinds een aantal jaren alleen het kleine onderhoud doen. We kunnen nu veel sneller en effectiever inspelen op wat de klant wil. Wat het soort reparatieverzoeken betreft, is er intussen niet echt veel veranderd.

Lekkage staat al jaren op nummer één, dan komt het vervangen van kranen, het herstellen en vervangen van sloten en het werk aan keukens.”

“Pas liep er een stagiaire met me mee. Hij vroeg me wat een professioneel onderhoudsvakman eigenlijk zou moeten kunnen. Ik heb toen drie dingen genoemd: degelijke kennis van bouw- en installatietechniek van een woning, praktijkervaring in de huidige techniek van het onderhoud van alle systemen in een woning en kunnen omgaan met bewoners. Dat laatste hebben sommigen van nature. Anderen moeten het leren.”

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

51

Energie besparen? Maak het luchtdicht!

Luchtdicht bouwen met Tremco illbruck Het voordeel van luchtdicht bouwen Door ongewenste openingen rond gevelelementen (zoals kozijn en dak) af te dichten behaalt u vele voordelen. Zo worden vochtproblemen door condensatie voorkomen, wordt energieverlies aanzienlijk verminderd en betekent luchtdicht gegarandeerd waterdicht.

Al 20 jaar de vormgever van luchtdicht bouwen Luchtdicht bouwen is duurzaam bouwen. En met Tremco illbruck haalt u de specialist in huis, die ruim 20 jaar geleden al is begonnen als pionier op het gebied van luchtdichting. Gelukkig volgen velen ons nu om gezamenlijk aan de normen voor duurzaamheid te voldoen.

Eenvoudige oplossingen voor renovatie en nieuwbouw Tremco illbruck biedt hét systeem om in alle renovatie- en nieuwbouwtoepassingen de perfecte luchtdichtheid te verzorgen. Met gedegen persoonlijk advies, training, aanwezigheid op de bouwplaats en garantie maakt Tremco illbruck luchtdicht bouwen eenvoudig.

Scan de QR-code of kijk op www.luchtdichtbouwen.nl

Tremco illbruck B.V. • Postbus 20 • 4240 CA Arkel • Tel: (0183) 56 80 19 Fax: (0183) 56 80 10 • info-nl@tremco-illbruck.com • www.tremco-illbruck.com

productnieuws

Duurzame baksteen De nieuwe SlimBrick is volgens producent Wienerberger een doorbraak in duurzaam bouwen. De baksteen heeft een breedte van slechts 70 mm en drie uitsparingen. Hierdoor heeft hij 30% minder volume. Dat betekent onder andere minder grondstoffen, minder energie bij de productie en lichter werken. Bovendien kan de spouwmuur bij renovatie voorzien worden van extra isolatie door de slanke vorm van de baksteen.

Wienerberger, Zaltbommel, 0418.59.7111, www.wienerberger.n

nieuwe generatie dakramen

Geluiddempende wand

Velux introduceert een nieuwe generatie dakramen. Die moet energie-efficiëntie, daglicht en comfort naar nieuwe en hogere niveaus brengen. Met de introductie van ‘Velux Thermo Technology’ zijn de isolerende eigenschappen verbeterd met een U-waarde van 1,2 voor nieuwe standaard dakramen.

Het groter glasoppervlak zorgt daarnaast voor 18% meer daglichttoetreding en meer passieve zonnewarmte. Velux levert hierdoor een bijdrage aan energiezuinige woningen.

Silentboard is de nieuwe gipskartonplaat van Knauf. Met enkel skeletwanden en standaardprofielen haalt de wand geluidisolatiewaarden tot 67 dB. De goede isolatiewaarden van de plaat worden behaald door de speciale toeslagstoffen in de gipskern die de plaat meer massa geven.

Met de Silentboard kunnen slanke wanden gebouwd worden met hogere geluidsisolatiewaarden, waar voorheen dikkere wanden voor nodig waren. Hierdoor wordt naast het geluiddempende effect ook nog binnenruimte bespaard.

Velux, De Meern, 030.662.96.29, www.velux.nl

Knauf, Utrecht, 030.247.33.89, www.knauf.nl

Axa Remote 2.0

100% INVENTARISATIE = 100% ZEKERHEID Speciaal voor woningcorporaties, vastgoedbeheerders, VVE’s en onderhoudsbedrijven verzorgt Repair Care 100% inventarisaties. Dit zijn volledige inspecties van al het geveltimmerwerk van een complex, voorafgaand aan de uitvoering. Hierdoor ontstaat een helder beeld van de status en kwaliteit.

Wat dit voor u betekent? 100% zekerheid over en inzicht in de onderhoudskosten van uw project en kostenbesparingen door hogere efficiency in de uitvoering.

Wilt u meer weten over onze dienstverlening?

Scan dan de QR-code of ga naar www.repair-care.nl/diensten/inventarisatie

www.repair-care.com

Krachtig, veilig, snel te monteren en bijzonder comfortabel, dat is de nieuwe, op afstand bedienbare raamopener. Indien gewenst, zijn meerdere ramen met één en dezelfde afstandsbediening te bedienen. De montage met de universele schroefmaat 4,0 x 40 mm van de AXA Remote 2.0 is eenvoudig en de nastelbaarheid is simpel en doeltreffend. Geen stangen, hendels of slingers op of aan de muur: alleen een compacte afstandsbediening! Qua voeding is de AXA Remote 2.0 geheel zelfvoorzienend door middel van 4 AA batterijen. Is bedrading geen probleem? Dan kan hij ook met een optionele adapter via het 220V-net gevoed worden. De trek/ sluitkracht is met 400N overweldigend, vergelijkbaar met een handbediende AXAflex combi-uitzetter en ruim voldoende om het raam wind- en waterdicht in de tochtrubbers te trekken. Met SKG**voldoet het product aan alle eisen die PKVW en SKG aan inbraakwerendheid stellen en is het toe te passen op klep- en uitzetramen van maximaal 100 x 100 cm.

Axa, Veenendaal, 0318.53.61.11, axa-hang-sluitwerk.nl - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

53

Isoleren nieuwe stijl met Ytong Multipor

De bouwoplossingen van Silka en Ytong maken het u gemakkelijk om te voldoen aan de Rc-eisen van het Bouwbesluit.

De thermisch-isolerende en warmteaccumulerende eigenschappen van deze producten dragen bij aan een energiezuinige en duurzame gebouwschil. Voor extra isolatie of voor het isoleren van renovatieprojecten biedt Xella een nieuw alternatief: Ytong Multipor. Het voordeel van dit isolatiemateriaal is dat het gemaakt is van cellenbeton en daardoor een steenachtig karakter heeft. De extra veel luchtgevulde cellen zorgen voor n贸g meer warmte-isolatie en n贸g minder gewicht. Hierdoor kunt u de plaat eenvoudig verlijmen op de binnen- of buitenzijde van de gevel en direct glad afwerken. Kijk voor meer informatie op www.xella.nl

productnieuws

Vandaalproof overzetkozijn

meer meters

De Vandaalproofkozijnen zijn ontstaan uit een samenwerking van Woonbron Delfshaven met WZsolutions. De woningcorporatie leed onder een inbraakgolf in de begingen van zijn Schiemonder woontorens en wilde de zwakke stalen kozijnen laten vervangen voor nieuwe met het PolitieKeurmerk. Ontwikkelaar Wilco Zegers: “Al jarenlang hebben we hetzelfde probleem. Een bestaand kozijn is lastig te vervangen.

De ankers in de muren zijn stevig en de wanden daarentegen te zwak. Wij maken gebruik van die ankers en plaatsen ons kozijn over het bestaand kozijn. Geen hak of sloopwerkzaamheden, geen puin maar ook geen schades. Ons kozijn heeft een vijf keer dikkere staalplaat dan elk ander type staalkozijn. Daarnaast is het geheel vandalismebestendig ontwikkeld.”

Tremco illbruck heeft een nieuw merk purschuim: Perfect Foam. Dat betekent tot 75% extra meters ten opzichte van een standaard bus van gelijke grote, een 360° toepassing en verwerking in de vrieskou tot 10° onder nul. De alles-in-één formule Perfect Foam bestaat uit drie bussen en moet daarmee de gebruiker beperken in zijn assortiment en voorraad.

Perfect Foam is verkrijgbaar bij de bouwmaterialen en -ijzerwarenhandel.

WZSolutions, Nistelrode, 0412.48.07.45, www.wzsolutions.nl

Tremco illbruck, Arkel, 0183.568.019, www.tremco-illbruck.nl

easyclean verlaagt exploitatiekosten

nieuw constructieoverzicht

Een Aralco NVS ventilatierooster met het EasyClean-principe verlaagt de exploitatiekosten aanzienlijk ten opzichte van een traditioneel ventilatierooster.

Het EasyClean-rooster is gemaakt van robuust aluminium en zorgt voor een extra lange levensduur. De binnencilinder is eenvoudig uitneembaar zodat het gehele rooster intensief te reinigen is. Wanneer er onderdelen van het bedienings¬mechanisme versleten of defect zijn, kan een vakman die in een handomdraai vervangen, zonder het rooster zelf te vervangen.

Fermacell heeft een nieuw boekwerk voor iedereen die met hun afbouwoplossingen werkt. Het boek is geactualiseerd en er zijn enkele nieuwe constructies toegevoegd.

In de brochure staan duidelijke detailtekeningen. Daarnaast staan alle technische specificaties van het plaatmateriaal erin en vind je een overzicht van alle wand-, plafond- en vloerconstructies met Fermacell. Het boek is te downloaden via de website of telefonisch aan te vragen.

Aralco Natural Ventilation Systems, B-Waregem, 00.32.56.52.80.60, www.aralco.be

FERMACELL, Wijchen, 024.649.51.11, www.fermacell.nl

koud verkleven

lichtgewicht isolatieplaten

Coldfixx is een nieuwe dakplaat van Rockwool en het antwoord van de fabrikant op het koud verkleven van daken met steenwol als basismateriaal.

De introductie van Coldfixx betekent volgens Rockwool niet alleen meer comfort en veiligheid, maar ook een snellere montage. Het wordt met deze dakplaten mogelijk op een duurzame, brandveilige en akoestisch optimale wijze vlakke daken te isoleren.

De Ytong Multipor minerale isolatieplaten van Xella zijn volgens de fabrikant erg geschikt om te gebruiken voor een energiezuinige renovatie van de binnenschil van woningen en gebouwen.

Hoge isolatiewaarden gecombineerd met lichtgewicht kenmerken de productoplossing. Het materiaal is onbrandbaar, vorm- en drukvast en kan door het lichte gewicht rechtstreeks tegen een binnengevel worden gelijmd en afgewerkt. Bovendien is het geluidsabsorberend en heeft het een groot ademend vermogen.

Rockwool, Roermond, 0475.35.35.35, www.rockwool.nl

Xella, Gorinchem, 0183.67.12.34, www.xella.nl

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

55

blik op bewoner

Resultaat: 8 Planning: 4 Renovatie keuken, badkamer, toilet, schuur.

Planning: enkele weken Realiteit: anderhalf jaar in de rommel

56 - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

b l i k op bewoner

‘Resultaat is mooi, planning was belabberd’ Bewonerstevredenheid is belangrijk voor woningcorporaties. In ieder nummer van Corporatiebouw laten we een bewoner van een corporatiewoning aan het woord over zijn woongenot. Voldoet de woning aan de wensen? Wat kan beter? Deze keer spreken we Gera Nieland uit Den Haag die met haar gezin van zes personen in een woning van Haag Wonen woont.

Door: Johan van Leipsig “Een 7,5”, klinkt de stem van Gera Nieland door de telefoon. “Nee, een 7”, zegt haar man op de achtergrond. Een kleine nuance dus wat betreft het woongenot van Gera en haar gezin aan de Haagse Drapeniersgaarde.

“Er is onlangs een grote renovatie geweest.

We zijn blij met het resultaat tot dusver, maar de uitvoering liet nog best wat te wensen over.”

Resultaat Sinds 1999 woont Gera Nieland met haar gezin in een woning van Haag Wonen aan de Drapeniersgaarde in Den Haag. “Er was toen nog sprake van schaarste en we waren blij dat deze woning vrij kwam. We zijn namelijk met z’n zessen thuis.” Intussen woont het gezin er al 13 jaar. “En met veel plezier, hoewel de renovatie onlangs toch wel is tegengevallen.” Het resultaat mag er in elk geval wezen: een nieuwe keuken, badkamer, de schuur is aangepakt, er is een schutting geplaatst, het schilderwerk van buiten is gedaan. Daar hoor je Gera ook niet over klagen. “De uitvoering was prima, maar de planning was ronduit belabberd.”

Pluim De schuur, schuttingen, keuken, badkamer, toiletten. Alles is aangepakt met de renovatie door Haag Wonen. “Met de keuken zijn we bijzonder blij. Die is een stuk groter geworden en dat kunnen we goed gebruiken.

Ook het toilet en de badkamer zijn prachtig geworden. Daar verdient de corporatie wel een pluim voor. Iedereen kon laten doen wat hij wilde. Wilde je niets, was dat prima.

Wilde je alles laten doen, zoals wij, dan was dat ook goed. We mochten zelf alle kleuren uitkiezen, dat vond ik erg leuk. Het voelde goed om er zo bij betrokken te worden; we hadden echt inspraak in hoe het zou worden. Ook heeft de corporatie klachten die tijdens het project speelden, goed opgelost.

We konden bij hen binnenstappen en ik had ook echt het gevoel dat er geluisterd werd.

Zo is er een deur vervangen die beschadigd raakte en zijn er plinten vervangen. Het resultaat van het hele project geef ik een dikke acht.”

tjes ons gezin warm houden en koken in de huiskamer met campingtoestellen. Ook werd het water regelmatig zomaar afgesloten en hadden we geen noodtoilet. Tijdens het meest ingrijpende deel van de verbouwing kreeg iedereen een eigen sleutel van een verwarmde cabin in de straat met een douche, een toilet, een wasmachine en een droger. Echter, dit was alleen tijdens de volledige sloop en nieuwbouw, dus tijdelijk.

Tijdens overige ingrepen kon je geen kant op. Als verbeterpunt zou ik meegeven dat de corporatie goed zijn planning moet maken en kijken wat ze allemaal gaan aanbieden en of dat elkaar niet in de weg gaat lopen.”

Elektrische kachel

Voorlopig even geen mensen over de vloer bij Gera. Wat er nu nog moet gebeuren, zoals stucwerk, zal ze in eigen beheer doen.

“De corporatie zal dat uiteindelijk best oppakken, maar de wachttijden zijn dermate lang dat we het beter zelf kunnen doen.

Maar nu nog even niet, eerst maar weer eens wat geld sparen”, lacht ze. “We hebben er nu voorlopig even de buik vol van. We willen nu eerst rustig genieten van de zaken die wel al klaar zijn en waar we wel blij mee zijn.” Dat is behalve de keuken bijvoorbeeld de voorkamer, met een schitterend uitzicht op de grote tuin. “Dat is onze favoriete plek in de woning”, zegt Gera.

Wat minder goed is verlopen, is de planning. “Die krijgt van mij een vier. Er werd ons voorgehouden dat het project in enkele weken afgerond zou zijn. We hebben echter anderhalf jaar in de rommel gezeten. Ook is er tijdens de werkzaamheden een scheur ontstaan in het trapgat. Daar is verder niets meer mee gedaan. Bovendien is de vloerbedekking beschadigd en is het behang er ook niet schadeloos van af gekomen. Dat zullen we zelf moeten herstellen. Wat ook niet goed was, was de afsluiting van het gas in de strenge vorstperiode van afgelopen februari. We moesten met elektrische kachel-

Nu even niet

- CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

57

Postbus 1878, 3000 BW Rotterdam Tel: 010 – 282 50 50 Fax: 010 – 411 42 11 Website: www.energiesprong.nl Email: energiesprong@sev.nl

branchepagina De inhoud van deze branchepagina is tot stand gekomen buiten de verantwoordelijkheid van de redactie.

Maak een energiesprong bij SEV Corporaties die vernieuwend opdrachtgeven en een lange termijnvisie hebben op hun portefeuille, hebben hun weg al gevonden naar SEV. SEV heeft sinds twee jaar een initiatief genaamd ‘Energiesprong’: een innovatieprogramma in opdracht van het ministerie van BZK om serieuze energieambities de ruimte te geven in de markt. Hieronder een actuele activiteit van Energiesprong, genaamd De Voorsprong.

Jan Willem van de Groep, programmaregisseur van Energiesprong, over de noodzaak van een energiesprong voor corporaties: “Investeer in de bestaande voorraad en zorg dat de woningen zorgeloos worden.

Zorgeloos wonen betreft alle aspecten van plezierig wonen: betaalbaar, comfortabel, gezond en leefbaar. Energie is daarbij een belangrijke economische drager. Echter, alleen bij een radicale aanpak. Niet één of twee labelstappen, maar gelijk naar een A++ niveau. En ja, dat is lastig, want dan moeten we alles anders gaan doen: beslissingen moeten op basis van andere (financiële) criteria genomen worden, de onderhouden verhuurafdeling moet anders ingericht worden etc. Maar het is ook noodzakelijk: nu kunnen corporaties nog de motor zijn achter een betaalbare woningvoorraad en een sterk verduurzaamde gebouwde omgeving. Maar dan moeten ze wel snel aan de slag gaan.”

Energieambitieuze renovatie van 246 huurwoningen uit de 60-er jaren Aramis Allee toonde zich vernieuwend opdrachtgever avant la lettre met de aanpak van een renovatieproject van 246 grondgebonden huurwoningen in de wijk De Kroeven in Roosendaal door samen met bouwpartijen een renovatieconcept te ontwikkelen. Het resultaat lijkt uniek in Nederland: zo’n energieambitie op deze schaal! Op de site van Energiesprong bespreken zowel projectleider Robert van Rede als Rob van der Hoek van één van de bouwpartijen wat hun ervaring was met dit project in een filmpje. Van der Hoek vertelt: “We hebben hier in drie weken tijd een sprong gemaakt van label G naar A++. Die ervaring biedt kansen om dit een volgende keer sneller en goedkoper te doen.”

De ervaring smaakte naar meer. Coalitiepartners VDM Woningen, Van Ieperengroep, Doorwin en Brink Climate Systems bundelden hun krachten tot een concept genaamd ‘Prestatiehuis’: renovatie van sociale huurwoningen in bewoonde staat naar een hoog energieambitieniveau met geprefabiceerde gevelpanelen en een slimme installatietechniek.

58 - CORPORATIEBOUW JUNI 2012 -

Energie-ambitieus Corporatiewerk in De Kroeven te Roosendaal (foto Energiesprong.nl)

In 2011 won dit concept ‘Prestatiehuis’ de prijsvraag van Energiesprong, genaamd De Voorsprong, in de categorie Renovatie. Tweede en derde prijs gingen naar respectievelijk E+ Revital en Comfortplafond. In de categorie Nieuwbouw gingen de prijzen naar: All Electric Groenwoning, Leefhuis en Pluswonen.

ACTUEEL De Voorsprong 2012: ontmoeting tussen koplopende bouwcoalities en corporaties Na de zomer opent De Voorsprong 2012: opnieuw een prijsvraag voor concepten en aansluitend een manifestatie op 22 november waar deze conceptenmakers de opdrachtgevers ontmoeten (zie website van Energiesprong voor de data en informatie). Met deze prijsvraag haalt Energiesprong, samen met het Netwerk Conceptueel Bouwen, de beste concepten uit de markt en biedt de concepten de kans om door te ontwikkelen met een geldprijs en met kennisbijeenkomsten. Jan Willem van de Groep: “Het grootste deel van de Nederlandse bouwopgave, zowel nieuwbouw als bestaande bouw, is conceptueel te benaderen. De kansen in de bestaande bouw worden vanuit dat perspectief nog zwaar onderschat. Slimme coalities hebben concepten en half-concepten op de plank liggen die ze snel kunnen vertalen naar oplossingen voor een specifieke corporatie in een specifieke wijk. De corporatie neemt gewoon oplossingen af van de degene die de meeste waarde biedt voor het beschikbare geld. Een gezonde marktwerking leidt daarbij tot een toename van de innovatiedrang door die coalities.”

Kijk voor aanvullende informatie over De Voorsprong en andere activiteiten van het programma Energiesprong op www.energiesprong.nl

IN BALANS

KWALITEIT OF MILIEU IS GEEN KEUZE MEER Impact op de natuur: laag.

Impact op de ondergrond: hoog.

En precies dat evenwicht maakt de EcoSure producten perfect voor iedereen die graag trots is op het resultaat van z’n werk.

In elk opzicht.

Deel van het totale EcoSure assortiment.