Corporatiebouw augustus webversie by MIXpress

CORPORATIE BOUW

bouw, renovatie en onderhoud voor alle corporaties

Renoveren naar label A Isoleren of installeren? Woonbedrijf gebruikt WoonConnect Bewoners aan de knoppen

Kosten van ‘Spring’

Kozijnprijzen

Waldo Noordam,Vestia

‘Geen massief blok’ Nieuwe woontoren in Nijmegen

2e jaargang - nummer 4 - augustus 2013

DUCO at HOME

De totaaloplossing voor een gezond en comfortabel binnenklimaat

Duco CO2 System

Duco Comfort System

DucoTronic System

Eenvoudige ‘natuurlijke’ ventilatie

‘Plug & Play’ met Vraaggestuurde Ventilatie

De ultieme vorm van ‘Natuurlijke’ Ventilatie

De DucoBox wordt gestuurd op basis van

Eenvoudig te installeren Vraaggestuurd

Vraaggestuurd

Natuurlijk

Ventilatiesysteem

CO2 metingen in de leefruimte. Dit maakt het

Natuurlijk Ventilatiesysteem ‘VNV’. Ideaal voor

‘VNV’. Stuurt de luchttoevoer en -afvoer

eenvoudig, efficiënt en budgetvriendelijk.

renovatieprojecten. Ventileert op basis van

volledig automatisch op basis van °C, CO2

Voor de toevoer is een uitgebreid gamma

CO2 en RH (vochtmeting). Meting aan de bron.

en RH (vochtmeting). Meting aan de bron.

zelfregelende roosters beschikbaar.

Communiceert draadloos via Z-wave protocol.

0,14

winst

NEN 7120

e C

0,14

winst

NEN 7120

e C

0,11

winst

NEN 7120

0,11

0,11 C4b

winst

NEN NEN8088-1 7120

C4a 0,11

winst

Keuze uit compleet gamma ZR roosters. e

C4b

Tronic C4a NEN 8088-1

C4c C4a

NEN NEN8088-1 7120

NEN8088-1 8088-1 NEN

C4a

CO2

NEN 7120

NEN 8088-1

Bezoek ons op stand 01.A040 24 tot 26 september 2013

We inspire at www.duco.eu

0,14

winst

NEN 8088-1

C DUCO OP ‘ENERGIE’ 2013 winst

Tronic

NEN 7120

C4c NEN 8088-1

Comfort CO2

Comfort 0,14 Cwinst NEN 7120

e C

0,11

winst

NEN 7120

e C

0,11

winst

NEN 7120

0,11 C4b

winst

NEN NEN8088-1 7120

C4a 0,11

winst

Keuze uit compleet gamma elektronische

Tronic C4b toevoerroosters. NEN 8088-1

Tronic C4a NEN 8088-1

C4c C4a

NEN NEN8088-1 7120

NEN8088-1 8088-1 NEN

C4a

CO2

NEN 8088-1

C4c

Comfort

NEN 8088-1

Comfort CO2

e C

0,14

winst

NEN 7120

0,11 Cwinst NEN 7120

0,14 Cwinst

C4b

NEN 7120

NEN 8088-1

0,11 C4b Cwinst

NEN NEN8088-1 7120

C4a 0,11 Cwinst

Tronic C4a NEN 8088-1

C4c C4a

NEN NEN8088-1 7120

NEN8088-1 8088-1 NEN

0,11 Cwinst

C4a

CO2

NEN 7120

NEN 8088-1

info@duco.eu - Handelsstraat 19 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 33 - fax +32 58 33 00 44

HOME OF OXYGEN

Tronic

C4c

NEN 8088-1

Comfo CO2

VOORWOOR

vo orwo ord

Creatief en betrouwbaar rekenen Zo, de vakantieperiode zit er op. Iedereen weer op zijn plek, bouwers weer aan de slag, de raderen draaien. Gelukkig zit er weer een beetje muziek in de sector. Een nieuw debacle (Geertruidenberg) doet weer aanspraak op de portemonnee van de verzamelde corporaties. Maar tegelijkertijd is er ook een doorbraak op het gebied van de grote energie-uitdaging waar je als corporatie voor staat. Met de Green Deal gaan grote bouwers en sommige corporaties samen meer dan 100.000 woningen opplussen. Praktisch met gesloten beurzen. Het geld voor deze ongekend grote verduurzamingsoperatie komt namelijk uit de energierekening van de bewoners. De huizen worden zo zuinig dat die rekening daalt en de corporaties met het verschil de bouwers kunnen betalen. Kwestie van slim rekenen, conceptueel verduurzamen en een doordachte geldstroom. Want de bouwers moeten natuurlijk wel eerst betaald worden.

CORPORATIE BOUW

bouw, renovatie en onderhoud voor alle corporaties

Renoveren naar label A Isoleren of installeren? Woonbedrijf gebruikt WoonConnect Bewoners aan de knoppen

Kosten van ‘Spring’

Kozijnprijzen

Waldo Noordam,Vestia

‘Geen massief blok’ Nieuwe woontoren in Nijmegen

2e jaargang - nummer 4 - augustus 2013 01 cover 2.indd 1

21-08-13 11:26

Spannend aan deze samenwerking vind ik de manier waarop bouwers en corporaties als partners samen aan de slag gaan. Spannend omdat ik bij corporaties in den lande vaak nog de angst bespeur dat ze er door hun partner ‘onder getrokken worden’ in een samenwerking zonder klip-en-klare bestekaanbesteding. Onterecht trouwens, want in een echte partnersamenwerking valt juist veel geld te besparen. Wel is het goed om steeds zo veel mogelijk neutrale en betrouwbare kengetallen te hebben als referentie. En daarvan presenteren we er in deze editie een paar. Ten eerste licht Thijs Luijkx een interessant referentieproject uit zijn database www.watkostdebouwvaneenhuurwoning.nl toe. Daarnaast berekende Vakmagazine Raam en Deur, zusterblad van Corporatiebouw, de vergelijkingsprijzen voor een aantal standaardkozijnen in hout, aluminium en kunststof. Twee artikelen met betrouwbaar cijfermateriaal. Maar het gaat natuurlijk niet alleen om cijfers, uiteindelijk gaat het om de tevredenheid van de bewoners. En ook op dat vlak heeft deze Corporatiebouw veel te bieden. Sla Blik op bewoner en het artikel over WoonConnect er maar op na. Want voor de bewoner doen we het tenslotte allemaal.

Marc Nelissen Hoofdredactie Corporatiebouw

Heeft u nog tips heeft voor onze redactie? Op www.corporatiebouw.nl/tip ontvangen we ze graag.

- CorPorATIEBoUw AUGUSTUS 2013 -

COLOFO

Hoofdredactie Marc Nelissen

Redactie Robert Dingemans Tim van Dorsten Hans Fuchs Louis Jongeleen Ramona Kezer Johan van Leipsig Thijs Luijkx Arjen de Vries

‘EnErgiElabEls intErEssErEn mE niEt’ “Door de weten regelgeving kijken woningcorporaties te veel naar energielabels en epc-normen. Dat vind ik helemaal niet belangrijk, in mijn ogen draait het vooral om het verduurzamen van het vastgoed. Hierdoor stijgt het rendement.” Dat zegt programmamanager JanWillem van de Groep van Platform31.

Fotografie Eef Bongers Marcus Peters

Vormgeving Jules Bakker, Spoor & Partners, Zandvoort

bakEn in YpEnburg

Close Ups Advertorials

Met een groots gebaar rondt nieuwbouwcomplex Couperus de Haagse woonwijk Ypenburg af. Tegelijkertijd is het woongebouw ontworpen met alle aandacht voor het individuele wonen. Waldo Noordam, ontwikkelingsmanager bij Vestia: “Wij wilden een herkenbare afsluiting van Ypenburg, maar ook een complex waarin je als bewoner ogenblikkelijk je eigen woning kan aanwijzen.”

Redactieadres MIXpress Postbus 55 5240 AB Rosmalen T: 073.503.43.47 F: 073.503.81.53 E: corporatiebouw@mixpress.nl W: www.corporatiebouw.nl Abonnementen losse nummers € 9,75 (ex 6% btw) jaarabonnement € 50 (ex 6% btw) www.corporatiebouw.nl/abo Abonnementsvoorwaarden check www.mixpress.nl/abo Stopzetten abonnement Opzeggingen (schriftelijk) dienen 8 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Advertenties Bureau van Vliet Postbus 20, 2040 AA Zandvoort Frank Oudman T: 023.571.47.45 E: f.oudman@bureauvanvliet.com

15 kiEzEn voor hEt mEEst EconomischE Begin juli tekenden woningcorporatie Talis en Slokker Bouwgroep de aannemersovereenkomst voor de bouw van Nimbus, een 75 meter hoge woontoren aan de Spoorstraat in Nijmegen met onder meer 117 sociale huurappartementen. “De aanneemsom was doorslaggevend voor ons, maar ook vanwege goede gezamenlijke ervaringen hebben we voor Slokker gekozen.”

Algemene voorwaarden Alle advertentie-opdrachten worden uitgevoerd volgens de Algemene Leverings- en Betalingsvoorwaarden van Bureau van Vliet B.V. zoals die gedeponeerd zijn bij de K.v.K. Haarlem onder nr. 34037301 alsmede de Regelen voor het Advertentiewezen.

kozijnEncalculatiE Vakmagazine Raam en Deur en Casadata rekende de prijzen door voor een serie standaardkozijnen. En die calculatie geeft een mooie basis voor een kostprijsvergelijking. Qua materiaal, plaatsing en afwerking.

ISSN 2214-465X

04 - CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

WonenBreBurg: Spring

VOORWOORD

CORpORatienieuWs

Branchenieuws

VaKtueeL De stroomversnelling

CORpORatiepROJeCt

Baken in Ypenburg

GOeD BesteeD talis kiest voor slokker

Kozijnprijzen uitgerekend

Wat kostte de bouw

‘Duurzaam renoveren Begint met luiSteren’

van ‘spring’

Als de noodzakelijke verduurzaming van de bestaande woningvoorraad nu eens zou samengaan met het vervullen van alle woonwensen van de woonconsumenten… Als dat eens zou kunnen. Het lijkt een droomscenario. Toch is dat het doel dat woningcorporatie Woonbedrijf in Eindhoven stap-voor-stap wil bereiken. Een belangrijk instrument daarbij is de nieuwe technologie van WoonConnect.

pROJeCt in BeeLD Monumentale passiefhuizen

VaKtueeL WoonConnect

MiJn CORpORatie peter Zuithof, Mijande Wonen

truus sweringa, Oost-Flevoland Woondiensten (OFW)

VaKtueeL

iSoleren en inStalleren gaan hanD in hanD

Kennisplatform Gespoten purschuim

tHeMa teCHnieK isOLatie isoleren of installeren?

productinformatie

KORt BesteK Lopende projecten

HanDen uit De MOuWen Opzichter planmatig onderhoud

‘ik Wil Werk leveren alSof het voor mezelf iS’

pRODuCtinFORMatie

Gerrit Jan Voerman (34) is opzichter planmatig onderhoud bij woningcorporatie WonenCentraal in Alphen aan den Rijn. Zijn dagelijkse werk vraagt van een scherp oog voor de bouwkundige conditie van woningen, vaardigheid in planning maakt van onderhoudswerk en feeling voor samenwerken met bewoners en uitvoerende vakmensen.

BLiK Op BeWOneR

Opmerkelijke producten

- CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

Rapportcijfer van een bewoner

BRanCHepaGina energiesprong van platform31 49 CorporatienL

CLOse up Rockwool

Robertson

Isover Sonestrong Pro isoleert zó snel…dat… …wij onze energielabels veel sneller kunnen verbeteren

…onze bewoners in één dag een geïsoleerde én afgewerkte zolder hebben

…de overlast voor de bewoners tot een minimum beperkt blijft

Isover Sonestrong Pro isoleert zolders 9x sneller Bekijk snel de film. Scan de QR-code of kijk op www.isover.nl/sonestrong

Het verbeteren van de energielabels van uw woningvoorraad kan nu sneller dan ooit. Met Isover Sonestrong Pro is één dag genoeg voor het compleet isoleren én volledig afgewerkt opleveren van een complete zolder. De glaswolplaten van dit alles-in-één-systeem laten zich moeiteloos verwerken en garanderen dankzij de stootvaste toplaag ook meteen een strakke afwerking. Verder profiteren uw bewoners van een hoge brandveiligheid, een uitstekende geluidsabsorptie en natuurlijk… lagere stookkosten. Ontdek hoe Sonestrong Pro 9x sneller isoleert en bekijk de film op www.isover.nl/sonestrong

OOK DAT IS www.isover.nl/sonestrong

C o r p o r at i e n i e u w s

HooGste punt

Bij de bouw van 36 duurzame en milieuvriendelijke woningen in de Muziekwijk in Zwolle is het hoogste punt bereikt. Om dat te vieren werden de aanwezige bouwvakkers getrakteerd op gehaktballen met pindasaus. Projectleider Richard Zuidberg van Woningstichting SWZ, bedankte de werklui voor hun inzet. Het project MMWT is gestart als bewonersinitiatief. De betrokkenheid van de bewoners die ook bij het moment aanwezig waren, is dan ook één van de pijlers onder het mensen milieuvriendelijke woonproject.

Groene daken Domijn heeft op elf daken in de wijk Transburg in Enschede dakpannen met bloeiende planten geplaatst. De zogeheten Ecopan is een waterdichte kunststof bak met sedumplanten. De groene dakpannen bieden zowel voordelen voor bewoners als voor het milieu. In de zomer koelt de Ecopan op en onder het dak, waardoor de temperatuur in huis lager wordt. Ook dempen de planten omgevingsgeluid. De voordelen voor het milieu zitten hem vooral in de opname van CO2-uitstoot en fijnstof. Ook zuiveren de sedumplanten het regenwater.

ontWerp bekend

Eind juni koos Woonstichting Etten-Leur (WEL) het ontwerp van ZECC Architecten als het winnende ontwerp voor een nieuw appartementencomplex in Etten-Leur. Volgens Jakko van Aken, Junior Projectleider Vastgoed die het traject bij WEL begeleidde, past het ontwerp niet alleen goed bij de omgeving, maar is het ook gekozen vanwege de grote balkons en de originele ideeën. WEL en aannemer Van Wijnen uit Waalwijk werken het ontwerp verder uit. Eind dit jaar wordt de aanvraag voor een omgevingsvergunning ingediend. In het najaar zal de flat die er nu staat gesloopt worden en in 2014 beginnen ze met de bouw.

nimbus

WonenCentraal verHuist

Begin 2014 verhuist woningcorporatie WonenCentraal naar De Baronie in Alphen aan den Rijn, waar ze een deel van de oude chocoladefabriek huurt als kantoorruimte. De verhuizing was noodzakelijk omdat het huidige pand aan de Concertweg, ook in de Zuid-Hollandse plaats, arbotechnisch niet verantwoord is. Daarnaast zijn de installaties aan vervanging toe en heeft het gebouw een grote renovatie nodig. Die renovatie is echter zo omvangrijk dat de constructie ‘sloop-nieuwbouw’ voordeliger is dan renoveren. De nieuwe locatie, industrieel erfgoed, bevat onder meer woningen, winkels, horeca, bedrijfs- en kantoorruimten. Hierin gaat WonenCentraal 1.800 vierkante meter kantoorruimte huren.

In november beginnen Talis en aannemersbedrijf Slokker aan de bouw van een 75 meter hoge woontoren aan de Spoorstraat in Nijmegen. Het gaat om 117 sociale huurwoningen over 24 verdiepingen. Onderin komt ruimte voor ondernemers. Voordat de aannemer aan de slag gaat, wordt er eerst nog bodemonderzoek gedaan. Dit in verband met bommen en granaten die eventueel zijn achtergebleven na de Tweede Wereldoorlog. Talis onderzoekt nog de mogelijkheid om een aantal woningen aan een zorgpartij te verhuren. Lees verder op pagina 18 - CorporatieBouw auGustus 2013 -

C o r p o r at i e n i e u w s

wijkontwikkelingSmaatSchappij De gemeente Den Haag en Vestia hebben een overeenkomst gesloten om de komende jaren drie gebieden in Den Haag Zuid-West op te knappen. De gebieden moeten aangepakt worden door een samenwerkingsverband van Vestia en de gemeente: de Wijkontwikkelingsmaatschappij. In totaal worden er de komende jaren circa 850 nieuwe woningen gebouwd en 250 gerenoveerd. De voorgestelde herstructurering moet de leefbaarheid van het gebied vergroten, het bestaand woningbezit in waarde doen stijgen en er voor zorgen dat een deel van de sociale woningvoorraad wordt vernieuwd. Het Centraal Fonds Volkshuisvesting is onder voorwaarde akkoord. De Haagse gemeenteraad moet zich er nog over uitspreken.

Spoorkolonie ZO Wonen sloopt 56 woningen in de Tunnelstraat, Akkerstraat en Korenstraat in Sittard. Opvallend is dat de karakteristieke voorgevels uit 1921-1924 blijven staan en daarachter 55 nieuwbouwwoningen verijzen. Grenzend aan de achtertuinen komt een gezamenlijk groengebied. Eind 2013 verwacht aannemer Van Wijnen Sittard de woningen opgeleverd te hebben. In de tussentijd verblijven bewoners die terug willen keren in wisselwoningen elders in de stad.

Snel Bouwen

Woningcorporatie Domijn start na de zomervakantie met de bouw van vier energieleverende woningen in Overdinkel. Bijzonder is dat aannemer Groothuis Bouw de woningen in ongeveer 12 weken optrekt. Dat doet het in samenwerking met de Raedthuys Groep, een specialist in duurzame energie. Door de energiezuinige maatregelen en bij gemiddeld stookgedrag verwachten de bouwpartijen dat bewoners energie besparen. De zonnepanelen op het dak leveren zoveel elektriciteit dat de woning verwarmt kan worden met elektrische verwarming. Een CV-ketel is dus niet nodig. Raedthuys verhuurt de zonnepanelen rechtstreeks aan de bewoners.

Bouw in volle gang

eerSte faSe afgerond Woonwenz heeft in Q4, een Venlose binnenstadswijk, 14 woningen, 13 appartementen en enkele commerciële ruimtes gerealiseerd. Begin juni ontvingen de laatste nieuwe bewoners van nieuwbouwproject Blok Bergstraat de sleutel van hun nieuwe huurwoning. Daarmee is de eerste fase van de herontwikkeling afgerond. De tweede fase, de bouw van een poppodium en aangrenzende woningen en appartementen, start deze zomer.

BewonerS Bepalen renovatie Aan de hand van een stemming hebben de bewoners van de Zwolse Pieter Steynstraat 109 tot en met 359 eind juni laten weten te kiezen voor de renovatieplannen van Salverda. Het gaat om drie flats, waarbij de werkzaamheden per woning acht dagen in beslag nemen. De renovatie start medio november en dient in september 2014 klaar te zijn. Het gekozen plan vormt de basis voor de renovatie, waarvoor Salverda nu op details gaat uitwerken. Voor 1 oktober is een modelwoning klaar, waarbij onder meer duidelijk is hoe de aanpassingen eruit komen te zien.

08 - CorporatieBouw auGustus 2013 -

In Rijnsburg is de bouw van de woningen in de nieuwbouwwijk Westerhaghe in volle gang. Dunavie realiseert hier 52 ruime eengezinswoningen en 62 appartementen voor de koopsector. Ook worden er 26 sociale huurappartementen gebouwd. Dit project vormt het laatste gedeelte van de nieuwe wijk Westerhaghe in het midden van Rijnsburg. De eerste eengezinswoningen worden naar verwachting eind 2013 opgeleverd, de appartementen in de loop van 2014. In Katwijk is de bouw van 146 woningen in ’t Duyfrak ingeluid door wethouder Daan Binnendijk. Met het leggen van de vloerplaat op 30 mei kon de bouw van de eerste 39 woningen in deelplan 3 van ’t Duyfrak beginnen. Dunavie realiseert in dit project 99 sociale huurwoningen. De woningen moeten begin volgend jaar opgeleverd worden. Naar verwachting start de corporatie voor de zomer met de bouw van nog eens 89 huurwoningen.

C o r p o r at i e n i e u w s

BuurtBarBecue

partNers uitgelicht Nieuw coNcept groepswoNiNgeN

In Lekkerkerk knapte QuaWonen het afgelopen jaar 24 woningen op. In juli werd dat samen met de bewoners gevierd met een barbecue. Vloer, dak en gevel werden compleet aangepakt. Bij sommige bewoners moest de een groot deel van de begane grondvloer worden aangepakt vanwege houtrot, schimmel en andere aantasting. Na de vloerrenovatie zijn alle vloeren geïsoleerd. Bij de daken werden er aan de binnenzijde isolerende platen geplaatst. Ook is de gehele gevel vervangen.

Nieuw Dorpshart vlijmeN Bouwbedrijf Heijmans en wooncorporatie Woonveste hebben overeenstemming bereikt over de bouw van 26 appartementen in het nieuwe dorpshart van Vlijmen. Dit is een belangrijke stap naar de realisatie van het Centrumplan Vlijmen. Heijmans gaat het nieuwe dorpshart van het Brabantse dorp ontwikkelen en bouwen. Deze ontwikkeling omvat in totaal 45 appartementen, zo’n 5.000 vierkante meter aan winkels, 35 parkeerplaatsen en de herinrichting van de openbare ruimte. Woonveste gaat 26 appartementen van het nieuwbouwproject verhuren. De bouw van het Centrumplan Vlijmen start medio 2014 en wordt naar verwachting in de eerste helft van 2016 opgeleverd.

vier toreNtjes

Op zaterdag 15 juni is in Velden het nieuwe woonbegeleidings- en activiteitencentrum geopend. Ook was er een Open Dag voor belangstellenden. De nieuwbouw werd eind 2012 opgeleverd door woningcorporatie Woonwenz en begin 2013 in gebruik genomen door huurders Stichting Gehandicaptenzorg Limburg (SGL) en Kies Mondzorg. Het gebouw is ontworpen door architectenbureau Verheijen-Smeets en een opvallende verschijning door zijn karakteristieke torentjes. Het gebouw biedt ruimte aan 13 zorgappartementen voor cliënten van SGL met een lichamelijke beperking of niet-aangeboren hersenletsel.

De komende drie jaar gaat VolkerWessels voor zeker € 100 mln aan kleinschalige groepswoningen ontwikkelen. Het gaat om een nieuw concept van CQ-Living, waarmee een optimale woonen/of zorgomgeving kan worden gebouwd tegen lage kosten. De ideale woonsituatie combineert privacy met een gemeenschappelijke ruimte en ondersteunende zorg, indien dit laatste nodig is. Het is met name bedoeld voor (alleenstaande) ouderen, die privacy willen combineren met community, en mensen die zorg nodig hebben.

gND garaNtie DeureN zelfstaNDig Kwaliteits- en garantie-instituut GND Garantie Deuren heeft zich bestuurlijk losgemaakt van de branchevereniging voor de timmerindustrie (NBvT). Doel is om adequater op marktontwikkelingen in de deurensector in te kunnen spelen. Directeur Henk Breel (foto) van GND: “De veranderende kwaliteitsregelgeving op deurengebied willen we met een eigen marketingplan breed in de markt zetten.” Sinds de oprichting in 1983 zijn meer dan 7 miljoen buitendeuren met GND-garantie afgeleverd. Ook binnendeuren maken sinds 2011 deel uit van het assortiment. De aangesloten leden staan voor een verzekerde kwaliteit van hun producten. Zie ook: gnd.nl.

25 jaar gipsvezelplateN Fermacell uit Wijchen vierde op 14 juni het 25-jarig bestaan als fabrikant van gipsvezelplaten en cementgebonden platen. In crisistijd probeert het bedrijf zich nadrukkelijk te richten op de renovatiemarkt. Hierdoor gaat de crisis grotendeels langs het bedrijf heen. Onlangs heeft Fermacell haar productiefaciliteiten nog sterk uitgebreid. Onder andere om de groeiende vraag vanuit het buitenland te kunnen beantwoorden.

- CorporatieBouw auGustus 2013 -

Voelt u nattigheid?

Optimaal binnenklimaat voor de woning ■

MultiVent Basis dakdoorvoer

Dé oplossing voor vochtproblemen in bestaande woningen.

■

MultiVent Hybride dakdoorvoer Natuurlijk als het kan, mechanisch als het moet!

■

MultiVent Zolderventilatie

De zelfregelende ventilatiecombinatie voor ruimtes onder een hellend dak.

www.ubbink.nl

Ubbink, dat installeert wel zo makkelijk!

C o r p o r at i e n i e u w s

‘taak cORpORatIes bepeRken’

Corporaties moeten hun commerciële activiteiten afstoten en zich in het vervolg alleen nog maar richten op hun kerntaak: het bouwen, verhuren en beheren van sociale huurwoningen. Dat meldt de NOS op basis van een uitgelekte notitie van minister Stef Blok van Wonen. Ander bezit zoals woningen met een hogere huur, kantoren, winkels en parkeergarages moeten worden afgesplitst naar een apart bedrijf. Op den duur moet dat verkocht worden. Corporaties wijzen er volgens de NOS op dat dit een gevaar kan gaan vormen voor achterstandswijken, omdat commerciële partijen daar niet in investeren. Gisteren bracht de omroep al dat een meerderheid in de Tweede Kamer vindt dat corporaties ten onrechte een aantal bouwprojecten hebben stilgelegd. Volgens de kamer gebruiken de corporaties het ‘niet investeren’ als drukmiddel om een politiek besluit te laten stranden.

InVesteRIngspRIkkel Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht alsmede de krimpprovincies Groningen, Limburg en Zeeland willen dat er een investeringsprikkel wordt opgenomen in de verhuurdersheffing. Dit staat in een brief die ze gezamenlijk stuurden naar minister Blok. Volgens de vier grote steden en de krimpprovincies hebben de corporaties een belangrijke rol in de maatschappelijke problemen waar ze mee kampen. Bij de gemeentes gaat dat om de verbetering van kwetsbare stadswijken. De corporaties in krimpregio’s hebben een belangrijke taak bij de sloop- en vernieuwingsopgave van de woningvoorraad door de daling van het aantal huishoudens in deze gebieden. Om deze rol te kunnen blijven spelen moeten zij een bedrag van de verhuurdersheffing kunnen aftrekken voor geleverde maatschappelijke prestaties. Dit zijn investeringen ingrijpende woningverbetering, sloop, nieuwbouw en energiebesparende maatregelen. De aftrekbedragen per woning variëren tussen € 10.000 en € 25.000. In totaal gaat het om een jaarlijkse aftrek van ongeveer € 200 mln.

Deal getekenD

RenOVatIe VOltOOID

Vidomes heeft de renovatie aan het Zoetermeers complex Willem van Cleeflaan afgerond. De werkzaamheden duurde ruim een jaar. In dat jaar is er onder andere gezorgd voor een nieuwe, energiezuinige verwarmingsinstallatie, een nieuwe badkamer en toilet en ‘HR++’-glas. Burgemeester Aptroot en voorzitter De la Vieter van de bewonerscommissie onthulden ter afsluiting van de renovatie een mozaïeknaambord, dat gemaakt is door een bewoner van het complex. (Beeld: René Verleg)

De kogel is door de kerk. In het bijzijn van minister Blok tekenden woningcorporaties en bouwers op 20 juni voor de eerste 11.000 van in totaal 111.000 energiezuinige renovaties. De deal ‘Stroomversnelling’ komt er op initiatief van Platform31 en richt zich vooral op de grote aantallen seriewoningen die gebouwd zijn tussen 1950 en 1970. In het plan gaan huurders hun energiekosten betalen aan hun corporatie. Dat geld investeren corporaties in een duurzame renovatie die moet leiden tot een woning zonder energiekosten. ‘Stroomversnelling’ levert de bewoners een comfortabelere woning zonder meerkosten. Daarnaast moet de bouwsector er een boost van krijgen en levert het plan een bijdrage aan duurzaamheidsdoelstellingen. Door de grote aantallen woningen die tegelijkertijd worden aangepakt, hebben bouwers kapitaal tot hun beschikking voor de noodzakelijke innovatie in het bouwproces. Door dat proces te industrialiseren moet een renovatie naar energienota=0 betaalbaar worden. En dat allemaal zonder een investering van de overheid. De deal voor de eerste 11.000 woningen is gesloten tussen corporaties Portaal, Lefier, Woonwaard, Stadlander, Tiwos, Wonen Limburg en de bouwbedrijven VolkerWessels, BAM, Ballast Nedam en Dura Vermeer. Lees meer op pagina 12. - CorporatieBouw auGustus 2013 -

va k t u e e l

Dit jaar krijgen eerste woningen ‘Nul op de Meter’

‘Energielabels interesseren me niet’ Door Tim van Dorsten Dat zegt programmamanager Jan-Willem van de Groep, die afgelopen juni met ‘zijn’ Platform31, de kennisorganisatie voor stad en regio, van minister Stef Blok van Wonen en Rijksdienst medewerking kreeg om 111.000 woningen te verduurzamen. De deal De Stroomversnelling is gesloten met zes corporaties – te weten Portaal, lefier, Woonwaard, Stadlander, tiwos en Wonen limburg – en de bouwbedrijven volkerWessels, BaM, Ballast Nedam en Dura vermeer. volgens hem is dit pas het begin. “De bal ligt nu bij de bouwers.”

te zetten om innovatief naar energiegebruik te kijken”, legt van de Groep uit. “Dat moet leiden tot een sprong naar de grootschalige toepassing van duurzame energie en een forse reductie van het gebruik van fossiele brandstoffen.” Zo’n twee jaar geleden ontstond het idee om woningen naar het niveau ‘nul op de energiemeter’ te brengen, zo beweert hij. “De doelen die we met energiesprong stellen, zijn voor ons slechts manieren om een richting aan te geven”, verklaart hij. “Het viel ons op dat woningcorporaties te veel naar ener-

Jan Willem van de Groep:

“Door de weten regelgeving kijken woningcorporaties te veel naar energielabels en epcnormen. Dat vind ik helemaal niet belangrijk, in mijn ogen draait het vooral om het verduurzamen van het vastgoed. Hierdoor stijgt het rendement.”

12 - CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

‘We zijn bezig de weten regelgeving rond energielabels en epc-waarden aan te passen’ EnErgiEsprong De oorsprong van dit idee ligt zo’n drie jaar geleden in het programma energiesprong dat wordt uitgevoerd door Platform31, in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en koninkrijksrelaties. Dit programma werd destijds ondergebracht bij de Sev, dat inmiddels is gefuseerd met het kenniscentrum stedelijke vernieuwing keI, het Nederlands instituut voor ruimtelijke ordening en volkshuisvesting (Nirov) en Nicis Institute (het kennisinstituut van, voor en door de steden in Nederland) tot Platform31. “Ons doel met energiesprong is om alle partijen in de gebouwde omgeving in beweging

gielabels en epc-normen kijken, terwijl het in onze ogen vooral gaat om het vastgoed te verduurzamen. Hierdoor stijgt namelijk het rendement. Daarom zijn we nu ook samen met het ministerie bezig om de weten regelgeving hieromtrent aan te passen.” In zijn ogen vormt het ‘Nul-op-de-Meter’plan een win-win-winsituatie. “een huurder wil plezierig, comfortabel en betaalbaar wonen, de woningcorporatie beseft steeds meer de impact van onduurzaam vastgoed op haar opgave met betrekking tot betaalbaarheid en waarde. De bouwbedrijven zien dat ze kunnen innoveren en industrialiseren, zijn daarnaast zich ervan bewust dat ze door het huidige beleid erg kwetsbaar zijn

vA k T U E E l

30% tot 40% goedkoper produceren”, legt Van de Groep uit. “Het gaat dan niet meer om de effecten van duurzame producten bij elkaar op te tellen. Het moet gaan over geïntegreerde oplossingen.”

Clusters

en een grote bijdrage leveren aan de huidige werkloosheidsproblemen.”

energierekening Het idee van het De Stroomversnelling is om de energielasten aan de huurprijs toe te voegen, zodat de corporaties dit geld kunnen gebruiken om de woningen te verduurzamen. “We hebben berekend dat de gemiddelde maandelijkse energierekening € 150 bedraagt, dit komt neer op zo’n € 40.000 om in woningen te investeren en ze te renoveren. Denk hierbij aan zaken als een verbeterde gevel, een nieuw dak, triple glas, nieuwe installaties, nieuwe kozijnen, zonnepanelen en een slimme meter.” Volgens Van de Groep is dat ook nodig. “Er moet iets gebeuren, want in het huidige tempo zijn de gestelde Europese doelen, een energie-neutraal gebouwde omgeving in 2050, helemaal niet haalbaar. Daarbij is het erg jammer dat alle huishoudens gezamenlijk ieder jaar zo’n € 13 mrd ‘weggooien’ aan energiekosten, terwijl de overheid de langetermijn-betaalbaarheid van wonen wil beschermen.” Voor de huurders heeft dit concept veel voordelen, legt hij uit. “Voor hen maakt het niets uit aan wie ze hun energiekosten betalen. Aangezien we het gemiddelde bedrag van het energieverbruik van de afgelopen paar jaar nemen, is de verwachting dat hun energieverbruik nauwelijks zal toenemen. Gebeurt dat toch, dan zorgt dit voor extra

kosten. Maar als de energiekosten dalen, dan ontvangen zij het teveel betaalde bedrag terug. Aangezien de energiestromen in de woning continu worden gemonitord, hebben de bewoners snel zicht op hun energiegedrag. En de ervaring met gelijksoortige woningen leert ons dat bewoners zich snel aanpassen aan de opwekcapaciteit van de woning.”

Andere mAnier Volgens Van de Groep ligt de bal nu bij de bouwers. “Zij moeten op een andere manier gaan werken. Nu bieden ze alleen nog productiecapaciteit, terwijl wij liever zien dat ze bijvoorbeeld betere producten ontwikkelen die voor duurzamere en energiezuinigere prestaties kunnen zorgen. Bijvoorbeeld door de hr-ketel te vervangen door de warmtepomp. Deze dienen dan onderdeel te zijn van een integraal ontworpen concept.” Dit vereist forse investeringen en in zijn ogen moet zelfs het volledige bouwproces op haar kop worden gezet. “Nu beslissen woningcorporaties hoe een renovatieproject wordt aangepakt. In mijn visie dienen bouwbedrijven innovatieve, duurzame renovatieproducten aan te bieden, waaruit de woningcorporaties hun plan naar keuze kunnen pakken.” Woningcorporaties kunnen per project bekijken welke propositie het best past. “Door hun schaal, industrialisering en innovatie kunnen bouwers die renovatieproducten

Vanaf september worden de eerste woningen al op deze manier conceptueel aangepakt. “De zes corporaties die bij dit project betrokken zijn, hebben allemaal twee woningen aangewezen om duurzaam te renoveren. Begin september ontvangen de bouwbedrijven de sleutels om hiermee aan de gang te gaan. Deze woningen bevinden zich door het hele land en dienen voor de kerst van dit jaar klaar te zijn.” En daar blijft het niet bij. “Volgend jaar pakken we de eerste clusters van woningen aan, tot 1.000 woningen eind 2014 om zo het denken in bouwstromen op gang te krijgen. Daarna is het plan om dit aantal snel op te schalen, zodat de 111.000 woningen over vijf jaar gerenoveerd zijn volgens dit principe.”

PArtiCulieren Uiteindelijk is het doel om niet alleen bij huurwoningen van woningcorporaties ‘Nul-op-de-Meter’ te krijgen. “De volgende stap is de particuliere markt”, verklapt Van de Groep. “Die zijn echter lastiger te benaderen als groep. De financiële ruimte van woningcorporaties is in het huidige systeem nu eenmaal groter. Zeker ook omdat door onze aanpak het financieel gezien gunstiger is een huis naar ‘Nul-op-de-Meter’ dan naar een B-label te renoveren. Bij particulieren is er ook een hefboom te vinden aan de financieringskant, die zowel waarde als kapitaal kan genereren.” n

- CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

C o r p o r at i e p r o J e C t

Wooncomplex Couperus

Baken in Ypenburg Door Hans Fuchs

- CorporatieBoUW aUGUStUS 2013 -

C O r P O r AT I E P r O J E C T

proJeCtgegevenS Opdrachtgever: Stichting Woonformatie Ypenburg, Den Haag Ontwerp: Architekten Cie., Amsterdam Projectarchitect: Frits van Dongen Hoofdaannemer: Dura Vermeer, Rotterdam Constructeur: Corsmit Raadgevende Ingenieurs, Rotterdam Oplevering: april 2013

Het geheel stamt overduidelijk van de tekentafel van één en dezelfde architect, in dit geval Frits van Dongen van de Architekten Cie.

SWY Wooncomplex Couperus, vernoemd naar de Hollandse schrijver, ligt in Ypenburg, in de oksel van het Prins Clausplein. Gestart als Vestia-project, is het beheer nu in handen van Staedion. Jaap Uithof, directeur Ontwikkeling van Staedion, legt kort uit hoe dat zit: “Couperus is deel van de ontwikkeling van Ypenburg. Voor dit gebied is de SWY opgericht met als aandeelhouders onder andere Vestia en Staedion. Vanwege de problemen bij Vestia heeft Staedion de SWY-aandelen van Vestia en de overige aandeelhouders overgenomen. Staedion is hierdoor 100% eigenaar geworden van SWY. Couperus maakt daardoor nu onderdeel uit van de portefeuille van SWY. Onder andere omstandigheden hadden we dit project waarschijnlijk niet overgenomen, vanwege het hoge aandeel aan koopwoningen, de vele vrije sector huurwoningen en de riante commerciële plint. Zoals u weet vindt onze Minister van Wonen Stef Blok dat wij niet meer van deze opgave zijn. Wij moeten terug naar onze kerntaak.”

IndIvIdueel Wonen

Couperus is een beetje een vreemde eend in de bijt. Terwijl politiek en markt de bewegingsruimte van corporaties behoorlijk afpalen, heeft Couperus een schaal die de meeste corporatieprojecten vandaag de dag niet zo makkelijk meer halen. Het complex heeft een programma van 288 appartementen, herenhuizen en penthouses (154 vrije sector huur, 46 vrije sector koop, 88 sociale huur), 3.806 m2 commerciële ruimte en driehonderd geintegreerde parkeerplaatsen. Meest opvallend aan het wooncomplex is de hoog opgaande toren, getrapt en gevat in donkere baksteen, met pregnante vensterpartijen en bekroond door een uitkragende kubus met een daklijst die lijkt te zweven. De zeventig meter hoge toren wordt geflankeerd door drie lagere volumes, ook getrapt - en daardoor met riante dakterrassen - en een langgerekt volume langs een gracht, allemaal bijeengehouden door diezelfde donkere baksteen en de ritmiek van het glas in de gevels.

16 - CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

Waldo Noordam, ontwikkelingsmanager bij Vestia, was vanaf het begin bij Couperus betrokken: “Het verhaal van Couperus gaat terug tot eind 2005. SWY was toen als toegelaten instelling al actief op Ypenburg. Dura Vermeer had de rechten voor het laatste deelplan van deze vinex-locatie verworven. Wij zijn destijds met Dura een gesprek aangegaan over bebouwing en risico-deling en hebben gezocht naar een passend programma, met veel differentiatie. In 2006 hebben we hierover overeenstemming bereikt. Uiteindelijk hebben we de grond van de gemeente afgenomen en trad SWY voor het project Couperus als ontwikkelaar op. Dura Vermeer bleef als bouwer betrokken.” Een jaar later lag het het PVE vast. Toen kwam ook architect Frits van Dongen in beeld, vertelt Noordam: “Dat gebeurde via een door SWY georganiseerde architectenselectie, waarbij wij uiteraard de gemeente Den Haag en Dura Vermeer hebben betrokken. Gegeven de grootte van het project was voor ons de vraag: hoe gaat de architect om met het individuele wonen? We wilden geen massief blok, maar een verkleining, een gebouw

met diverse entrees. Het moest een complex worden, waarin je als bewoner ogenblikkelijk je eigen woning kan aanwijzen, ondanks de schaal van het project. En tegelijkertijd wilden we een herkenbare afsluiting van Ypenburg.” Drie architectenbureaus werden uitgenodigd om hun visie op dat PVE te presenteren: Dam & Partners Architecten, de Architekten Cie met Frits van Dongen en De Zwarte Hond. Noordam: “We kozen vrijwel unaniem voor het ontwerp van Van Dongen. In zijn ontwerp was sprake van een grote differentiatie in de vormgeving en aandacht voor individueel wonen. En het ontwerp van Van Dongen sprong eruit vanwege de riante dakterrassen.”

CorporatIeSIgnatuur In juni 2010 ging de bouw van Couperus van start, de oplevering volgde in april 2013. Noordam herkent in het gerealiseerde ontwerp van Van Dongen op een aantal punten sterk de corporatie-signatuur. Om te beginnen in de pregnante toren: “Oorspronkelijk was de toren geen zeventig meter hoog. Zo’n hoog - en groot - gebouw was niet zonder meer op deze locatie voorzien: in Ypenburg domineert lage bebouwing. Wij betoogden dat op deze plek enige hoogte wel gepast was, vanuit het plan zelf en vanwege het profiel van de locatie rondom, met zijn snelwegen en spoorwegen. We wilden geen gebouw dat in deze omgeving zou wegvallen.” De corporatiesignatuur zit volgens Noordam ook in de drie steunpunten voor zorg van zorgverlener Middin in het Couperuscomplex: “Middin huurt 55 woningen voor lichamelijk en verstandelijk gehandicapten en mensen met niet aangeboren hersenletsel. Vanuit het oogpunt van beheer hebben we die woningen ruimer opgezet dan vanuit de huurder eigenlijk gevraagd werd. Middin had in principe genoeg aan 55 kleine kamers; de centrale voorzieningen liggen buiten de kamers. Wij hebben toch gekozen voor eenheden van zestig m2, voor tweekamerappartementen met eigen sanitair en een eigen keuken, omdat we niet willen dat we, mocht het contract met Middin beëindigd worden, blijven zitten met 55 incourante eenheden.”

rIante maten Volgens Uithof zie je ook in de differentiatie en de voorzieningen terug dat het hier een

C o r p o r at i e p r o J e C t

corporatieproject betreft: “We huisvesten verschillende groepen - we sluiten niemand uit. De verschillende groepen betreden het complex via hun individuele entrees: zorg, sociale woningbouw, vrije sector. Bovendien is het de bewonersgroepen mogelijk gemaakt om elkaar in het complex te ontmoeten.” Noordam: “Dat aspect wilden we heel uitdrukkelijk in Couperus terugzien. In het plan zijn daarvoor twee grote groene hoven opgenomen, als openbare ruimte uitsluitend voor de bewoners.” Uithof: “Daaraan herken je dat het om een project van een corporatie gaat - een private partij zou minder snel kiezen voor dergelijke voorzieningen - of voor deze differentiatie.” De woningen in Couperus zijn groot, benadrukt Uithof: “Dit is een wooncomplex voor wat tegenwoordig ‘stedelijke gezinnen’ wordt genoemd. De woninggrootte varieert van zestig m2 voor de Middin-eenheden tot 192 voor de penthouses. De meeste woningen in de sociale huur zijn 85 tot negentig m2 gbo. Voor deze tijd is dat riant; de tijd van de grote woningen is eigenlijk voorbij. De trend gaat naar woningen onder de tachtig vierkante meter. Zo beschouwd zijn de woningen in Couperus nog relatief groot. Voor sociale huur zijn dit riante maten.”

Duurzaam Maarten Lindeboom, projectmanager bij Staedion, is sinds vorig jaar bij Couperus betrokken, toen de overname van het project door Staedion een item werd: “De overname gebeurde begin 2013, in de nazorgfase zogezegd. We hebben destijds een snelle analyse uitgevoerd om de risico’s te inventariseren. Er waren nog wat losse eindjes en we hadden natuurlijk behoefte aan een overzicht: wat is de stand van zaken, wat moet er nog gebeuren, welke afspraken moeten nog worden nagekomen? Zodoende hebben wij ons vooral bezig gehouden met de oplevering van het complex en met de afzet van de woningen en de commerciële ruimtes. Op dit moment (medio juli - red) is 600 m2 commerciële ruimte verhuurd. Naar verwachting is eind dit jaar het grootste deel van de 3.800 m2 commerciële plint verhuurd. Van de 46 koopwoningen zijn er 20 verkocht. In de vrije sector huur zijn negentig woningen verhuurd. De sociale huur is allemaal verhuurd. Een bevredigend resultaat, gezien de marktomstandigheden en de crisis.”

Vanwege de lange exploitatietermijn is in Couperus bijzonder veel aandacht besteed aan duurzaamheid en beheer. Noordam: “Je hebt als corporatie natuurlijk meer met dit project van doen dan enkel en alleen de ontwikkeling. We hebben dan ook volop aandacht besteed aan duurzaamheid, in de materiaalkeuze bijvoorbeeld, maar ook aan de sociale duurzaamheid, in de hele opzet van het project, met zijn voorzieningen en ontmoetingsmogelijkheden.” Ook aan energetische duurzaamheid is in Couperus gedacht. Lindeboom: “Bijzonder is dat het complex een WKO heeft. Met die voorziening spelen we natuurlijk ook in op de hele energieprijzen- en woonlastendiscussie. En we voeren een pilot project uit, vanuit de provincie Zuid-Holland, met een smart grid voor vraag en aanbod van de elektriciteit. Met deze smart grid kunnen we de pieken in de elektriciteitsvraag opvangen. Alle woningen hebben een individuele warmtepomp voor verwarming, warm water en koeling, die communiceert met het smart grid. Zo kan, afhankelijk van het energieaanbod, de vraag naar elektriciteit worden afgestemd: productie en gebruik van elektriciteit worden in balans wordt gebracht, zodat het energienet gelijkmatiger wordt belast.”

Skyline Omwille van het beheer, heeft Couperus ook een huismeester. Noordam: “We hebben een huismeester van Staedion ter plaatse, die ook fysiek goed in het plan is geïntegreerd, goed vindbaar is en goed

aanspreekbaar. Maar aandacht voor goed beheer en onderhoud zie je ook terug in bijvoorbeeld de groene hoven. Daar hebben we glazen bouwstenen in het dak van de parkeervoorziening gebruikt en er staan bomen die dwars door de twee parkeerlagen groeien. Door de glazen bouwstenen en de openingen voor de bomen komt in de parkeervoorziening veel daglicht binnen vanuit de groene hoven. Dat betekent ook: besparen op de lichtrekening. Daar komt bij dat de kunstlichtvoorziening van de parkeervoorziening in de avonduren, door de glazen bouwstenen heen, als tuinverlichting werkt. De lichtvoorziening is overigens vormgegeven als zitbanken, inhakend op het belang dat wij hechten aan dat ontmoeten.” Maar de allermooiste voorziening in het wooncomplex is volgens Noordam toch wel het uitzicht: “Op deze plek heb je uitzicht op de skyline van Rotterdam en Den Haag en ervaar je het ontstaan van de metropoolregio.” n

SWy Stichting Woonformatie Ypenburg werd in de jaren negentig opgericht als samenwerkingsverband van vier woningcorporaties in de regio Haaglanden: rijswijk Wonen, Vestia, Vidomes en Staedion. Doel: sociale woningen bouwen op Vinex-locatie Ypenburg. De stichting werd door het ministerie van BZK erkend en kreeg de formele status van toegelaten instelling.

- CorporatieBoUW aUGUStUS 2013 -

GOED BESTEED

Talis kiest Slokker voor bouw nieuwe woontoren

Kiezen voor het meest economische Door Tim van Dorsten

Begin juli tekenden woningcorporatie Talis en Slokker Bouwgroep de aannemersovereenkomst voor de bouw van Nimbus, een 75 meter hoge woontoren aan de Spoorstraat in Nijmegen met onder meer 117 sociale huurappartementen. “De aanneemsom was doorslaggevend voor ons, maar ook vanwege goede gezamenlijke ervaringen hebben we voor Slokker gekozen.”

Na zeven jaar komt er bouwbeweging aan de Spoorstraat in Nijmegen. Destijds was Talis verantwoordelijk voor de sloop van een verouderd kantoorgebouw, maar daarna bleek een woontoren van meer dan 14 verdiepingen niet toegestaan. “Dat zou de radar van het ministerie van Defensie, die in het Brabantse Volkel staat, te veel verstoren”, verklaart Talis-projectmanager Michel Pott. “Een paar jaar geleden heeft het ministerie haar rekenmethodiek aangepast, waardoor hoogbouw in Nijmegen die radar niet meer stoort.” Dit is ook te danken aan de crisis- en herstelwet (chw), dat de uitvoering van vernieuwen-

18 - CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

de en duurzame projecten stimuleert. Met deze wet - die is opgegaan in de Omgevingswet - wil het kabinet het omgevingsrecht eenvoudiger maken, zodat het eenvoudiger is het geplande bouwprojecten te starten. De Nimbus-woontoren is hiervan een goed voorbeeld. “Dit project is onderdeel van het bestemmingsplan van de gemeente Nijmegen om meer hoogbouw in haar spoorgebied te plaatsen”, legt Pott uit.

Sociale huur Het complex van 75 meter hoog zal bestaan uit 117 sociale huurwoningen over 24 verdiepingen en onderin ruimte voor 600 m2

aan bedrijfsruimte. “Het wordt een slanke woontoren met op iedere verdieping vier appartementen van 70 à 75 m2. Voor de bedrijfsruimte zoeken we naar bedrijven met een maatschappelijke functie. Volgens de planning is het complex eind 2015 klaar, dus we hebben nog ruim de tijd.” Het is de ambitie van Talis om alleen sociale huurwoningen in de Nimbus-toren te realiseren. “Daarbij is het voor ons financieel niet haalbaar om appartementen in de vrije sector te bouwen.” Maar bovenal speelt volgens Pott ook het ethische aspect een belangrijke rol. “Er is veel vraag naar sociale huurwoningen in de Nijmeegse Spoorzone en het is

GOEd BESTEEd

onze taak om voor woningen in deze sociale sector te zorgen.”

EigEn bEhEEr De definitieve bouwplannen kregen pas na de zomer van 2011 vorm. “Toen we duidelijkheid hadden over de toegestane hoogte, zijn we intensief verder gegaan met de uitwerking van het ontwerp en hebben we de omgevingsvergunning aangevraagd.” Dit resulteerde in een bouwbestek dat Talis begin 2013 voorlegde aan vijf aannemersbedrijven, waaronder Slokker. “We hebben in eigen beheer het ontwerp uitgewerkt tot een bestek en bestektekeningen”, legt Pott uit. “Hier heeft Talis veel ervaring mee. We hebben vijf aannemersbedrijven vier maanden de tijd gegeven om te calculeren, te controleren en eventueel op fouten in het bestek te duiden en op basis daarvan een offerte te maken.” Overigens heeft Talis ook ervaring met de zogeheten ‘nieuwe vorm’, waarbij een corporatie een bestek maakt in samenwerking met een aannemersbedrijf. “Hierbij bevinden we ons nog in de beginfase en we doen dit vooral bij eenvoudige projecten. Gezien de complexiteit van het Nimbus-bouwproject, hebben we daarom gekozen om het in eigen beheer te houden.” Alle vijf betrokken aannemersbedrijven hebben vragen gesteld en om toelichting gevraagd bij het bestek. “Het ging over het algemeen om kleine zaken”, vertelt Pott. “Ze wilden zeker weten of alles in het bestek klopt om daarna tot de beste offerte te komen.”

zichter van de woningcorporatie een plekje in de bouwkeet krijgt. “Hij is drie dagen per week op de bouw om onder meer de kosten en tijd te bewaken.”

EnthOUSiASt Slokker Bouwgroep-directeur Edwin van Baal is enthousiast over de samenwerking met Talis. “De prijs- en contractvormingsfase is goed verlopen. De bestekstukken heeft Talis door adviseurs tot in detail uit laten werken. Inmiddels zitten we in de engineeringsfase. Met de daadwerkelijke bouw starten we in oktober.” Voordat Slokker een uitnodiging kreeg om op het project in te schrijven, heeft het bouwbedrijf een selectieprocedure doorlopen. “Samen met vier andere partijen zijn wij geselecteerd. De criteria waren onder andere financiële draagkracht en ervaring met het bouwen van soortgelijke projecten. Onze aanbieding bleek uiteindelijk de meeste economische te zijn.” Net als de andere geselecteerde partijen ontving Slokker de bestekstukken. Op basis hiervan heeft het bouwbedrijf in een periode van acht weken een aanbieding gemaakt. “In deze periode kreeg iedereen de kans om vragen te stellen. Deze waren zijn vooral bedoeld ter informatie en ter verduidelijking.” Alle antwoorden zijn in nota’s van inlichtingen verwoord en verstrekt aan alle aannemers, zodat de uitgangspunten voor alle partijen gelijk bleven. De nota’s en de basisdocumenten vormden de uitgangspunten voor de inschrijvingen.

OffErtE

AdviSEUrS

Uiteindelijk koos Talis voor Slokker. “Dat Slokker de aanbesteding heeft gewonnen, is te danken aan haar offerte. We hebben onze keuze gebaseerd op zijn ervaring in hoogbouw, onze gezamenlijke ervaring in een groot project dat onlangs in Wijchen is gerealiseerd en de financiële positie van Slokker. Dit bedrijf bezit de noodzakelijke kennis, ervaring, vakmanschap en financiële middelen om een hoge toren als Nimbus te bouwen.” Hoewel Slokker op alle onderdelen dus een positief oordeel kreeg, wil Talis toch zicht op de bouw houden. Vandaar dat ook een op-

Het bestekstukken waren van een gedetailleerd niveau, vond Van Baal. “Talis heeft geinvesteerd in haar adviseurs. Deze hebben de kans gekregen om hun ontwerpen diepgaand in bestekstukken uit te werken. Op de gestelde vragen werd tijdig en accuraat gereageerd.” Omdat de uitgangspunten voor iedereen gelijk waren, konden “appels met appels vergeleken worden”, vertelt hij. “Deze transparante manier van aanbesteden spreekt ons aan.” Slokker kreeg het project op basis van haar aanbieding voorlopig gegund. “Na de uit-

voerige controle van deze aanbieding, na het verstrijken van de bezwaartermijn en bij het onherroepelijk worden van de omgevingsvergunning werd het project definitief aan Slokker gegund. Afgelopen 10 juli hebben we de aannemingsovereenkomst ondertekend.”

COntinU prOCES Inmiddels is voor Slokker de engineeringsfase aangebroken. “De adviseurs werken de bestekstukken verder uit naar werktekeningen. Middels engineering maken we hier productiegegevens uit op. De engineeringsplanning volgt de bouwvolgorde. Iedere keer als productiegegevens gereed zijn, leggen we deze voor aan Talis en haar adviseurs. Daarna kan de productie daadwerkelijk starten.” De eerste indruk van de samenwerking in deze fase is goed, vindt hij. “Alle partijen hebben hetzelfde belang, namelijk van de bouw van het project een succes maken.” Talis en Slokker hebben overigens in het verleden eerder samengewerkt, onder meer in Wijchen. Talis kocht hier appartementen van Slokker, die het bouwbedrijf zelf had ontwikkeld en gebouwd. “Talis was dus bekend met onze kwaliteiten”, aldus Van Baal. n

- CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

Bestaande kozijnen weer als nieuw! Breng kozijnen weer in topconditie met de BUVA-IsoStone renovatie-onderdorpel. Het kozijn gaat weer probleemloos jaren mee!

CORPORATIE BOUW voor

Eenvoudig aan te brengen, onderhoudsvrij en met een fraaie uitstraling als resultaat. BUVA-IsoStone renovatie-onderdorpels zijn ijzersterk, vederlicht, slijtvast en ongevoelig voor vocht en temperatuurverschillen.

bouw, renovatie en onderhoud voor alle corpora

Bel BUVA voor alle renovatie-oplossingen of een proefplaatsing!

0180 - 697500 | buva.nl

Hang- en sluitwerk | Woonhuisventilatie | Hardglas ramen | Aluminium- en glasvezelversterkte profielen Smits en Staedion: Prestatiegericht samenwerken

Voor het laatste Corporatienieuws: Keuken en corporatie: Een intieme tango Corporatiebouw.nl Corporatiebouw is het enige vakmagazine voor alle woningcorporaties in Nederland. Het magazine helpt woningcorporaties bij het maken van keuzes in bouw, renovatie en onderhoud. Wil je altijd op de hoogte blijven van wat er speelt in de sector? Surf dan naar Corporatiebouw.nl. Daar vind je meteen actuele nieuwsberichten, nog voordat ze in Corporatiebouw verschijnen.

CORPORATIE BOUW

bouw, renovatie en onderhoud voor alle corporaties

CORPORATIE BOUW

bouw, renovatie en onderhoud voor alle corporaties

Omgaan met asbest Isoleren met purschuim Is het wel verantwoord? Thema techniek: ventilatie Welbevinden in de woning

Renoveren naar label A Isoleren of installeren? Woonbedrijf gebruikt WoonConnect Bewoners aan de knoppen

Kosten van ‘Spring’ Slim doorbouwen in Eindhoven

Kozijnprijzen Transformatie in Hoek van Holland

Waldo Noordam,Vestia

‘Geen massief blok’

Simon Jansen, Kleine Meierij

‘Wonen, zorg en welzijn combineren’

Nieuwe woontoren in Nijmegen Stadlander: innovatief aanbesteden

2e jaargang - nummer 2 - maart 2013 001 cover.indd 1

Zonnestroom in Hoek van Holland

2e jaargang - nummer 4 - augustus 2013 20-03-13 10:06

01 cover 2.indd 1

21-08-13 11:26

GOED BESTEED

Raam en Deur en Casadata rekenen kozijnprijzen door

kozijnencalculatie Vakmagazine Raam en Deur en Casadata rekende de prijzen door voor een serie standaardkozijnen. En die calculatie geeft een mooie basis voor een kostprijsvergelijking. Qua materiaal, plaatsing en afwerking. Als je een kostenvergelijking maakt tussen houten, aluminium en kunststof kozijnen, is het nodig dat je een aantal standaardkozijnen definieert. Dat deed Raam en Deur (net als Corporatiebouw een uitgave van MIXpress) samen met Casadata.

HArdHouten kozijn Bij het hardhouten achterdeuren raamkozijn (draaikiepraam of raam met vast glas) gingen we er van uit dat de nieuwe kozijnen in de ruwbouwfase gesteld worden. Het deurkozijn heeft een houtzwaarte van 90 x 80 mm en de deur een van 38 x 113 mm. De houtzwaarte van het raamkozijn is 90 x 80 mm en van de ramen 68 x 78 mm. De kozijnen hebben spouwlatten breed 120 mm inclusief een DPC-slabbe breed 120 mm. De stijlen, dorpels, deuren en ramen zijn uitgevoerd in hardhout meranti, klasse A, gelamineerd en gevingerlast. De kozijnen, deuren en ramen zijn afgewerkt in een laag grondverf in een standaard RAL-kleur in een watergedragen systeem, droge laagdikte 140 mµ. Als beglazing is isolatieglas HR++, 5-14-4 mm toegepast en daar waar nodig en vereist uitgevoerd als veiligheidsglas. De deur is voorzien van drie scharnieren en een 3-puntssluiting met noodcilinder. De kozijnen voldoen aan Inbraakwerend Gevel Timmerwerk klasse 2, NEN 5096 (IGT klasse 2). Voor het schilderwerk op het nieuwe hardhouten kozijn, deur en gevelraam is uitgegaan van het schildersysteem NHD 02 volgens van het Basisverf- en glasbestek 2006 voor Nieuwbouw- en Onderhoudswerkzaamheden. Dit systeem houdt in waar nodig één keer plaatselijk bijwerken van de grondverf, inclusief

de sponningen van het raam en eventueel plaatselijk uitvullen of uitstoppen. Tenslotte met een kwast of rolborstel twee keer op het geheel dekverf aanbrengen. In het totaaloverzicht zijn de kosten voor het schilderen niet meegenomen, omdat dit valt onder afwerking en dus niet onder leveren of plaatsen.

Aluminium kozijn Bij het aluminium achterdeuren raamkozijn (draaikiepraam of raam met vast glas) gaan we er in de kostenberekeningen van uit, dat de nieuwe wandopening voorzien is van een houten stelkozijn, bestaande uit een vurenhouten lat 56 x 114 mm en een strook DPCfolie. Het kozijn, de deur en het raam hebben een standaardprofiel, gemoffeld in één standaard RAL-kleur, laagdikte 60 micron. Het deurkozijn heeft een aluminium onderdorpel. De deur is voorzien van drie scharnieren, een 3-puntssluiting met noodcilinder en één paar krukken. In de glasopening zit gelaagd ‘HR++’-glas. Het dichte paneel in de deur is opgebouwd uit 2 x 2 mm aluminiumplaat met daartussen 35 mm isolatiemateriaal. Het draai-kiepraam heeft veiligheidsbeslag en gelaagd ‘HR++’-glas.

kunststof kozijn Ook bij het kunststof achterdeuren raamkozijn (draaikiepraam of raam met vast glas) rekenen we mee dat dat de nieuwe wandopening voorzien is van een houten stelkozijn, bestaande uit een vurenhouten spouwlat, een hardhouten stellat en een strook DPC-folie.

Het kozijn, de deur en het raam hebben een standaard profiel in de standaard kleur crème (RAL 9001) of wit (RAL 9010). De kosten van het deurkozijn met deur zijn inclusief isolerende beglazing standaard HR++ 5-15-4 mm en een kunststof DTS-onderdorpel. Het raam heeft isolerende beglazing, standaard HR++ 5-15-4 mm.

Alle Cijfers Om een volledig beeld te scheppen, plaatsen we de bijgewerkte excel op onze website raamendeur-online.nl. In het excelbestand geeft tabblad 1 het overzicht met de levering- en montagekosten van het kozijn en de tabbladen 3 en 4 overzichten van de aflakkosten van de houten kozijnen, ramen en deuren (3) en de specificatie van de kostenopbouw van het aflakken (4). n

direCte kosten Directe kosten aluminium deurkozijn met achterdeur: € 1.699 Directe kosten kunststof deurkozijn met achterdeur: € 1.238 Directe kosten hardhouten deurkozijn met achterdeur: € 1.483

meer online www.raamendeur-online.nl/kozijnprijzen

- CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

GOED BESTEED

WonenBreburg: Spring Door Thijs Luijkx

In de vorige editie van Corporatiebouw hebben we Watkostdebouwvaneenhuurwoning.nl uitgelegd. De komende edities vergelijken we in dit vakblad voorbeeldprojecten met referentiecijfers uit de database met ruim 400 nieuwbouwprojecten. Het project ‘Spring’ in Breda verzorgt de aftrap. De toelichting met Watkostdebouwvaneenhuurwoning heeft alleen betrekking op de appartementen. Nieuwbouwproject Spring is een binnenstedelijke locatie in Breda Zuid-West, aan de rand van de wijk Heuvel. Spring is een nieuw stukje Breda tussen de Verbeetenstraat, Scheldestraat en Oosterstraat in de wijken Heuvel en Haagpoort. Woningcorporatie WonenBreburg realiseerde op deze herstructureringslocatie een bijzonder project met onder meer bedrijfsruimtes, huurappartementen, eengezinswoningen, studentenwoningen en een plek voor Woondroom Breda (een woonproject voor volwassenen tussen 20 en 45 jaar met een vorm van autisme, red.). De locatie is getransformeerd van een desolaat leegstaand industrieterrein in een dynamisch gebied, met een springlevende sfeer: een combinatie van wonen, werken en leven. Het plan past in een reeks ontwikkelingen in de directe omgeving.

SamenStelling Spring bestaat uit 82 sociale huurappartementen, 20 vrije sector huur eengezinswo-

22 - CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

ningen, 12 woon-werkwoningen in de vrije huursector, 24 onzelfstandige studentenkamers en 3.100 m² (gbo) bedrijfsruimte. WonenBreburg kocht 12.000 m² grond van Gemeente Breda en door sloop van 10 eigen sociale huurwoningen kwam er nog 640 m² bij. Voor de ontwikkeling en realisatie is een samenwerking aangegaan met Kikx Development. Het plan is deels met een ‘turn key’overeenkomst met Kikx en deels met een traditionele aanbesteding gerealiseerd. De samenwerking is vooral gezocht om het afzetrisico van het forse oppervlak aan te verhuren bedrijfsruimtes met Kikx te delen.

gesloten. Het andere gebouw met achttien appartementen voor Woondroom is traditioneel aanbesteed. De twintig eengezinswoningen hebben een woonkamer met uitzicht op de tuin, beschikken op de eerste verdieping over drie slaapkamers en een vaste trap naar de zolder. In de twaalf woon-werkwoningen is de werkruimte op de begane grond. Daarboven zijn twee woonetages. De tuin en het schuurtje kunnen vanuit het woongedeelte worden bereikt met een trap vanaf het balkon op de eerste etage.

Woningen

In Spring zijn achttien appartementen verhuurd aan Woondroom Breda. De ouders van de bewoners hebben het initiatief genomen om zelfstandig wonen voor hun kinderen mogelijk te maken. De andere twee appartementen dienen als algemene ruimtes voor de bewoners en de begeleiders die 24 uur per dag beschikbaar zijn.

De 82 sociale huurappartementen zijn verdeeld over drie gebouwen met een lift. Er zijn 2- en 3-kamerappartementen. De appartementen hebben een (inpandig) balkon en een eigen berging op de begane grond. Voor twee gebouwen met 64 appartementen is een ‘turn key’-overeenkomst met Kikx

Woondroom Breda

GOED BESTEED

VERgELIjKINg REfERENtIEgROEp

KENMERKEN

Het deelproject met 82 sociale huurappartementen is afgezet tegen de achttien best vergelijkbare projecten in Watkostdebouwvaneenhuurwoning.nl. De referentiegroep bestaat uit alle projecten in Watkostdebouwvaneenhuurwoning met appartementen tussen de 65 en 85 m2 woonoppervlakte (gbo), oplevering 2010 tot en met 2013 en planstatus ‘start bouw’ of ‘nacalculatie’.

Corporatie Stichting WonenBreburg Gemeente Breda Aantal huurwoningen 138, waarvan 82 sociale huurwoningen en 18 voor bijzondere doelgroepen Woningtypes 2- en 3-kamerappartementen eengezins(rij)woningen woon-werkwoningen (begane grond geschikt als werkruimte) studentenkamers Gemiddelde oppervlakte gbo appartementen 76 m² eengezinswoningen 115 m² woon-werkwoningen 160 m² Gemiddelde aanvangshuurprijs appartementen € 597 / mnd eengezinswoningen € 796 / mnd woon-werkwoningen € 956 / mnd studentenkamers € 256 / mnd Oplevering mei-augustus 2012, studentenkamers juli 2013

Appartementen Spring ten opzichte van vergelijkbare projecten in Watkostdebouwvaneenhuurwoning.nl Spring Referentiegroep Kwaliteit aantal projecten 1 18 aantal woningen 82 52 woonoppervlakte (m2 gbo) 76 77 bruto vloeroppervlakte (m2 bvo) 95 98 epc 0,64 0,65 aantal bouwlagen 3,0 5,6 huur prijspeil januari 2013 597 612 Stichtingskosten exclusief parkeren Genormeerde bedrijfswaarde Resultaat

151.000 101.000 -50.000

177.000 107.000 -71.000

De prijs/kwaliteitverhouding van de Spring-appartementen is relatief gunstig ten opzichte van de referentiegroep. De bruto/nettoverhouding van de oppervlakte is vergelijkbaar, evenals de epc’s. De appartementen in Spring beschikken over een lift. De warmwatervoorziening en verwarming worden van warm water voorzien door een warmte/koudeopslag met warmtepompen. De bouwkosten zijn 8% lager dan van de referentiegroep en de bijkomende kosten 50% lager. Dit laatste wordt mogelijk vertekend doordat corporaties verschillend omgaan met toerekenen van bijkomende kosten. Het gehele project is ontwikkeld door Kikx Development en daardoor in één hand gebleven, waardoor de bouwen bijkomende kosten relatief laag zijn. Ook zijn weinig onvoorziene kosten gemaakt bij de realisatie. Een andere oorzaak is dat het vaste deel van de bijkomende kosten is verdeeld over het gehele project. De kosten voor het maaiveldparkeren zijn niet meegenomen in de stichtingskosten. De grond is aangekocht op basis van het gemeentelijk grondprijsbeleid en voor een deel zelf ingebracht tegen werkelijk grondkosten (sloop, bouwen woonrijp maken). Appartementen Spring en referentieprojecten afgezet op de assen woonoppervlakte (x-as, m2 gbo) en bouwen direct bijkomende kosten (y-as, € x 1.000 excl btw) De som van de bouwen direct bijkomende kosten (externe kosten zoals architect, constructeur en leges) is het meest objectief vergelijkbaar tussen projecten. Bij grondkosten en indirect bijkomende kosten (zoals ak en rente) verschilt de wijze van toerekenen bij corporaties.

MEER ONLINE Geïnteresseerd in het eerste artikel uit deze serie? Neem dan een kijkje op www.corporatiebouw.nl/watkost debouwvaneenhuurwoning en www.corporatiebouw.nl/infoover watkostdebouwvaneenhuurwoning Kengetallen appartementen Spring (rood) ten opzichte van de referentiegroep (blauw)

- CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

project in beeld

16 - CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 24 JUNI 2012 - 2013 -

project in beeld

Vooroorlogse passiefhuizen

In Zwolle heeft Openbaar Belang de eerste monumentale passiefhuizen opgeleverd. De binnengasthuizen zijn ook de eerste vooroorlogse sociale huurwoningen die passief zijn gerenoveerd. Aan de gevel van de Binnengasthuizen onthulde burgemeester Henk Jan Meijer een gevelbord, waarop deze bijzondere combinatie van gemeentelijk monument en Passief Bouwen Keurmerk staat weergegeven. De renovatie werd uitgevoerd door Dura Vermeer Bouw uit Hengelo. (Beeld JHFoto)

- corporAtieboUW AUGUStUS 2013 -

va k t u e e l

WoonConnect zet bewoners aan de knoppen van het renovatieproces

‘Duurzaam renoveren begint met luisteren’ Door Louis Jongeleen

Screenshots van de WoningConfigurator van WoonConnect.

als de noodzakelijke verduurzaming van de bestaande woningvoorraad nu eens zou samengaan met het vervullen van alle woonwensen van de woonconsumenten… als dat eens zou kunnen. Het lijkt een droomscenario. toch is dat het doel dat woningcorporatie Woonbedrijf in eindhoven stap-voor-stap wil bereiken. een belangrijk instrument daarbij is de nieuwe technologie van WoonConnect.

26 - CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

Dit voorjaar op de jaarlijkse vastgoedbeurs PROvaDa in amsterdam RaI presenteerde bouwsoftwareontwikkelaar De twee Snoeken uit ’s-Hertogenbosch het programma WoonConnect. Met deze online woonconfigurator, ontwikkeld in samenwerking met kPN, kunnen bouwende partijen een zeer uitgebreid pakket aan keuzemogelijkheden bieden bij nieuwbouw en renovatie. Zo kan een huurder met een muisklik een aanbouw, een serre of een dakkapel aan het 3D-model van de renovatiewoning toevoegen of de wanden van de keuken of de badkamer voorzien van andere tegels om te kijken hoe de kleur bevalt. Ook zouden het isolatiepakket of het type installatie keuzemogelijkheden kunnen zijn. Bij het aanklikken van de opties, houdt het programma precies bij welke financiële consequenties elke keuze heeft.

BiBliotheek In vergelijking met bestaande woningconfigurators, gaat WoonConnect een stap verder. Het programma is online verbonden met de omvangrijke database BouwConnect Bibliotheek, die De twee Snoeken met kPN in de afgelopen tien jaar heeft opgebouwd. Deze bevat de actuele gegevens over bouwdelen met alle specificaties (CaD, bestek, bouwfysica en kosten) die nodig zijn om een digitaal ontwerp van een gebouw te maken. WoonConnect fungeert als de fabriek die van de bouwdelen uit de BouwConnect Bibliotheek een gebouw samenstelt dat beantwoordt aan de wensen van de klant. alle keuzes die de gebruiker in WoonConnect maakt, zijn bouwtechnisch mogelijk en voldoen aan het Bouwbesluit en de eisen van de gemeente. ten slotte rolt er een kant-en-klaar BIM-model uit. en met één

vA k T U E E l

Aart Wijnen:

‘Voor technocraten betekent buurtcultuur niets’ Daarom gaan we eerst aan hen vragen wat zij vinden dat er moet veranderen. Verder hebben we wij dit project de vrijwillige en professionele steun van allerlei deskundigen uit de netwerken van o.a. Brainport Brabant (zie: www.brainport.nl, red) en Brabant Brein (zie: www.brabantbrein.nl, red.).

Gevoelswaarde

Aart Wijnen (foto WoonConnect)

muisklik heeft de gebruiker alle gegevens die nodig zijn voor de bouwaanvraag, de bouwtekeningen, de bestekken en de bouwfysische rapporten.

KlantGestuurd Woningcorporatie Woonbedrijf in Eindhoven heeft zich tot taak gesteld om een groot deel van de totale voorraad van de 33.000 woningen duurzaam te renoveren. In eerste instantie wil de corporatie 5000 woningen met een energielabel van E, F of G gaan opwaarderen met minimaal 2 labelsprongen. Voor dat project fungeert het ‘Aireygebied’ (zie kader) in de wijk Genderdal als proeftuin. In de brochure ‘De essentie van WoonConnect’ over ‘Consumentgericht, snel, duurzaam en efficiënt bouwen’ verklaart de betrokken districtsmanager Rob Bogaarts van woningcorporatie Woonbedrijf: “WoonConnect kan een centrale rol gaan spelen bij klantgestuurde woningrenovaties.” Directeur Aart Wijnen van De Twee Snoeken en het brein achter WoonConnect legt uit hoe hij de samenwerking met de bewoners van de Airey-wijk ziet. Wijnen: “Wij willen de bewoners meenemen op een reis naar een energieneutrale en in alle opzichten duurzame toekomst van hun wijk.

Aart Wijnen: “Techneuten die een huis zien als een verzameling bouwgrondstoffen hebben een hele andere bril op dan bewoners van een huis. Voor technocraten betekent buurtcultuur niets, terwijl dat voor buurtbewoners de belangrijkste reden kan zijn om in hun buurt te blijven wonen. Dus gaan wij nu eerst met de wijkbewoners in gesprek om samen met hen te kijken wat de opties zijn voor dit project. Daarna gaan we zaken handen en voeten geven met behulp van digitale netwerken.” We willen bewoners de gelegenheid bieden om zelf aan te kunnen geven wat er met hun wijk, hun huis en hun leefomstandigheden moet gaan gebeuren. We gaan dus eerst de verhalen van bewoners vastleggen. Dat kan overal over gaan: over dingen waarop ze trots zijn, over wat ze mooi vinden in hun wijk, de uitstraling van de straat of de diepere gevoelswaarde van plekken met een verhaal, een geschiedenis. Dat is heel wat anders dan hoe beleidmakers en deskundigen van de overheid en woningcorporaties vaak praten over woonwijken.”

luisteren Woningcorporaties moeten volgens Wijnen een scheiding kunnen maken tussen vastgoed en mensen die wonen. Wijnen: “Als je vraagt wat er aan een wijk of aan een woning moet gebeuren, moet je nagaan welke behoeften er zijn. Dat is iets anders dan wat bijvoorbeeld volgt uit een strategisch onderhoudsplan van de woningcorporaties. De verhuurder moet niet zelf iets gaan verzinnen en dat vervolgens aanbieden aan de huurder. Nee, een woningcorporatie moet meteen de vraaggestuurde aanpak kiezen. Een woningcorporatie die alleen maar re-

deneert in termen van ‘woningvoorraad’ en ‘planmatig onderhoud’ vergeet dat mensen niet wonen in ‘voorraad’. Wat een huis tot een eigen woning maakt is datgene wat je zelf kan kiezen. Daarom moet het realiseren van een individuele woning, de ‘serie van 1’, altijd mogelijk zijn. Voor WoonConnect en voor Woonbedrijf SWS is deze pilot een project voor duurzaam leven in de wijk. En onder duurzaamheid valt ook de liefde van bewoners voor hun wijk, hun straat en hun woning. Ook dat is waarde.” n

airey-wijK Bij de Wederopbouw van Nederland na WO II was de woningnood hoog en het bouwmateriaal schaars. Daarom werd er geëxperimenteerd met (goedkopere) industriële bouwmethoden. In 1947 introduceerde de overheid het Airey-systeem, een aangepaste versie van de prefabmethode van de Engelse ingenieur Sir Edwin Airey. Tussen 1949 en 1986 zijn er in verschillende Nederlandse steden in totaal 8500 Airey-woningen gebouwd. En daarna nog eens 5000 in Amsterdam. In Eindhoven zijn twee Airey-complexen neergezet. De wijk Lievendaal (stadsdeel Strijp) telt 232 Airey-woningen. In de wijk Genderdal (stadsdeel Gestel) werden er ruim 300 gebouwd waaronder drie Airey-flats. De Aireys zijn te herkennen aan de gevelbekleding van betonplaten en de flauwe dakhelling. De energetische kwaliteit van de oorspronkelijke woningen is laag (label D of E). Daarom zijn veel Airey-woningen in de loop van de tijd gerenoveerd of gesloopt. De laatste jaren komt er meer waardering voor de cultuurhistorische waarde van deze woningen. In sommige steden waaronder Eindhoven ijveren huurdersverenigingen voor de erkenning van Airey-woningen als ‘gemeentelijke monumenten’. (bron: www.bestaandewoningbouw.nl )

- CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

M I J N c o r p o r at I e Door Tim van Dorsten

Peter Zuithof directeur-bestuurder Mijande Wonen

‘We zijn erg trots op het KwH-Huurlabel, dat we in 2012 hebben behaald’ Hoe groot is Mijande Wonen? “Mijande Wonen is werkzaam in Noord-oost twente, met name in de gemeenten twenterand en Dinkelland: het echte twentse platteland. In 2010 is Mijande Wonen ontstaan uit een fusie van vier kleinere corporaties. Wij hebben 5.200 verhuureenheden en werken met 62 fte (inclusief zes vaklieden en zeven schilders) met veel plezier aan ‘Dorpskracht’.”

Waar bent u Het Meest trots oP? “op de waardering die wij krijgen van onze bewoners en belanghouders. Uit de visitatie van eind 2011 is gebleken dat onze belanghouders ons waarderen met een 7,8. Ik ben ook trots op onze medewerkers die ondanks alle hectiek van een fusie, voor- én achteraf, in staat zijn geweest om onze klanten goed te bedienen.

Waar ligt nog de grootste uitdaging? “Het steeds zichtbaarder maken dat platteland en professionaliteit absoluut samen kunnen gaan. Dit moet onder andere tot uitdrukking komen in ons vastgoedbeleid, de manier hoe we omgaan met onze omgeving en hoe we daarbij onze lokale binding blijven behouden. De tweede grote uitdaging ligt op het terrein van betaalbaar wonen. Hoe en waar kunnen wij bijsturen om ervoor te zorgen dat de overheidsmaatregelen ten koste van de corporaties niet ten koste gaan van de betaalbaarheid van het wonen? Hiervoor kijken we met name naar de bedrijfslasten.”

Hoe belangrijk is duurZaaMHeid? “Duurzaamheid is belangrijk: niet alleen vanuit verantwoord ondernemerschap, maar zeker ook vanuit betaalbaarheid. energielasten vormen een steeds groter deel van de woonlasten. Maatregelen die hierop een positief effect hebben, moeten we blijven uitvoeren. Wij denken dan vooral aan het kleinschalig, lokaal produceren van duurzame energie. Voor de exploitatie hiervan zijn wij medeaandeelhouder in een energiebedrijf.”

Hoe belangrijk is HuurderstevredenHeid? “We zijn erg trots op het KwH-Huurlabel, dat we in 2012 hebben behaald. Immers, naast de waardering van onze belanghouders is de waardering van onze klanten belangrijk voor onze reputatie.”

28 - CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

m i j n c o r p o r at i e

Truus Sweringa directeur-bestuurder Oost-Flevoland Woondiensten (OFW)

‘We betrekken graag onze bewoners bij de planontwikkeling’ Hoe grooT iS oFW? “OFW is sociale verhuurder voor zo’n 10.000 bewoners. Het woningbezit bestaat voor zo’n zeventig procent uit eengezinswoningen, waarvan een derde deel is gebouwd in de jaren zestig en een kwart begin jaren zeventig van de vorige eeuw. Deze woningen zijn gezamenlijk toe aan groot onderhoud.”

Waar benT u HeT meeST TroTS op? “Op het duurzame beleid van OFW en vooral dat we ook doen wat we ons hebben voorgenomen. Dit kon omdat de bewoners het graag wilden. In de afgelopen jaren hebben wij een groot deel van onze woningvoorraad verduurzaamd (van gemiddeld een E-label in 2000 naar een B-label in 2014). Dit heeft tot een positief effect geleid op de woonlasten van onze bewoners en op het milieu. Bewoners zeggen dat de wijken mooi zijn geworden. Ten opzichte van 2000 hebben we in 2012 op het gasverbruik van onze bewoners 38% bespaard. In diezelfde periode is 3.834 ton minder CO2 uitgestoten.”

Waar ligT nog de grooTSTe uiTdaging? “In 2030 willen we onze woningvoorraad energieneutraal hebben met een gezond binnenklimaat. Dat is een extra grote uitdaging door de enorme verhuurdersheffing waar de hele sector mee geconfronteerd is.”

Hoe belangrijk iS duurzaamHeid? “Het is voor ons niet mogelijk om woningen meerdere jaren aan onze bewoners te verhuren zonder een langetermijnvisie op kansrijke wijken waar bewoners graag willen wonen met aandacht voor beheer, leefbaarheid, woningmarkt, demografie en woonlasten inclusief energie. Al deze elementen komen samen in het begrip duurzaamheid.”

Hoe belangrijk iS HuurderSTevredenHeid? “Zonder huurders geen corporatie. Huurders zijn dus heel belangrijk voor ons. We zijn graag met onze bewoners in gesprek en betrekken hen bij de planontwikkeling. We vinden het leuk als mensen zelf ideeën hebben en geven hen graag de ruimte om dit te realiseren. We willen leren van evaluaties en zijn daardoor continu bezig om ons te verbeteren.“

- corporatieBoUW aUGUStUS 2013 -

www.recticelinsulation.nl Vraag nu ons gratis passiefhuisboek aan op: www.recticelinsulation.nl en bekijk hier ook het ﬁlmdocument over de massief passief bouwvisie.

Revolutionaire bouwvisie: netto maandlasten voor bewoners blijvend lager! Huurders en kopers van het passief project Nimmerdor in het Zeeuwse Grijpskerke proﬁteren van een enorme besparing in hun maandlasten: zij betalen voor hun energienota nog maar een paar tientjes per maand. Dat is te danken aan de massief passief bouwvisie van Recticel Insulation, die in Nederland voor het eerst werd toegepast in het multifunctionele complex Nimmerdor. Recticel Insulation biedt dan ook de beste polyurethaan isolatieproducten voor een passiefhuis. Heeft u plannen voor een economisch en ecologisch voordelig passief project? Mail voor een afspraak met een van onze adviseurs naar: vanderhoek.roland@recticel.com. Of kijk voor meer informatie op de site: www.massiefpassief.nl

WIN!

Bezoek de stand van Recticel Insulation (nr. 04.A020)) op het Passief Bouwen Event op 24, 25 en 26 september 2013 in de Brabanthallen in Den Bosch en maak kans op een iPad!

Deze advertentie is verrijkt met Layar®, zodat u met de Layar-app meteen naar extra informatie wordt doorverwezen. www.recticelinsulation.nl

vA k T U E E l

‘geen risico’s bij juiste toepassing purschuim’ Als purschuim op de juiste manier in kruipruimtes wordt aangebracht, levert dit geen gezondheidsrisico’s op. Dit blijkt uit de eerste uitkomsten van het onderzoek van het onafhankelijke advies- en ingenieursbureau RPS, die half juni werden gepresenteerd tijdens een bijeenkomst van de Contactgroep Chemie en Gezondheid in ’s-Hertogenbosch. Deze bijeenkomst was ook bedoeld voor de lancering van het Kennisplatform Gespoten Purschuim, een sectorbreed initiatief, voortgekomen uit de vragen die leven rond de veiligheid van gespoten purschuim. Dezelfde onzekerheid met betrekking tot dit onderwerp bleek uit het Corporatiebouwartikel dat afgelopen maart verscheen: ‘Corporaties stoppen voorlopig met pur-isolatie’. “De isolatiebranche beschouwt het als haar verantwoordelijkheid om duidelijkheid te scheppen richting bewoners en andere betrokkenen en de juiste toepassing van gespoten purschuim te bevorderen”, vertelt Kennisplatform-voorzitter Erik Vangronsveld.

Veilige tOepassing Volgens hem bundelt dit platform kennis en expertise en beoogt het aan de hand van onderzoek en aangescherpte certificering ook in de toekomst een veilige toepassing van gespoten purschuim te realiseren. “Daarom brengen we verschillende experts samen,

zoals verwerkers, toxicologen, chemici en veiligheids- en milieudeskundigen met als doel de veiligheid rondom de toepassing te perfectioneren en de kennis daarover te vergroten.” “De maatregelen die de veiligheid verder dienen te verhogen (zie kader ‘Belangrijkste maatregelen’, red.) gaan verder dan de reguliere veiligheidsnormen”, legt hij uit. “Het onafhankelijke orgaan IKOB-BKB, specialist in bouwen vastgoedcertificering, certificeert purschuimverwerkers en voert controles uit. Dit orgaan ziet erop toe dat de verwerkers en verkopers adequaat zijn opgeleid en toetst dit door middel van examinering.” Op dit moment is 80% van de markt gecertificeerd, vertelt Vangronsveld. “Wij als kennisplatform hebben ons als doel gesteld om ook die laatste 20% te bewegen zich te laten certificeren.” De eerste examens binnen dit programma zijn inmiddels afgelegd.

OnderzOek Een belangrijke taak van dit kennisplatform is het bevorderen van onderzoek, laat hij weten. In opdracht van de isolatiebranche voert het advies- en ingenieursbureau RPS luchtkwaliteitsmetingen uit tijdens en direct na het aanbrengen van purisolatie in kruipruimtes. Uit de eerste resultaten blijkt dat bij de gemeten waarden in de woonruimtes beneden de publieke grenswaarden liggen en zodoende in het algemeen geen risico vormen voor de gezondheid. “Tijdens het aanbrengen van gespoten purschuim zijn deze waarden enkel in de kruipruimte hoger. Dat is bekend en daarom dragen vakmensen altijd passende bescherming en wordt de kruipruimte tijdelijk afgesloten voor bewoners.” Om het risico tot blootstelling te allen tijde te neutraliseren neemt de branche aanvullende maatregelen, zoals het advies aan bewoners om de woning te verlaten tijdens en kort na afloop van de isolatiewerkzaamhe-

den. “Er zijn vooralsnog echter geen redenen om aan te nemen dat pur-isolatie voor kruipruimtes schadelijk is voor de gezondheid. Gespoten purschuim wordt al dertig jaar toegepast in meer dan 80.000 kruipruimtes in Nederland en voor mei 2012 zijn er geen gezondheidsklachten gemeld. Het is echter wel van belang dat een gecertificeerd bedrijf purisolatie voor kruipruimtes aanbrengt.” De definitieve resultaten van het onderzoek van RPS worden in de tweede helft van augustus verwacht. n

kennisplatfOrm Op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen? Kijk dan op www.gespotenpurschuim.nl en volg het Twitter-account @gespotenPUR.

maatregelen - Betere communicatie met woningbezitters en bewoners voorafgaand aan de verkoop van de isolatiedienst, alsmede tijdens en na het aanbrengen van de isolatie door een erkende verwerker. - Bewoners adviseren de woning te verlaten tijdens en tot twee uur na afloop van de isolatiewerkzaamheden. - Verplichte mechanische ventilatie van de kruipruimte tijdens en direct na de isolatiewerkzaamheden, een maatregel die al voorheen werd toegepast.

OnderzOek tnO Ook TNO voert, in opdracht van energieleverancier Nuon, een onderzoek uit. De resultaten waren nog niet bekend bij het ter perse gaan van deze editie van Corporatiebouw.

- CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

d n e v e g n a a n o o t r 50 jaa in gevelconstructies

Larserpoortweg 32 Postbus 199 8299 AD Lelystad Tel. 0320 267 878 Fax 0320 267 876 www.robertson.nl

tHeMa tecHnIek I s o l at I e

isoleren en installeren gaan hand in hand Door Johan van Leipsig

Renovatie, met name het terugdringen van energieverbruik, is hot in corporatieland. Vele corporaties kiezen voor een upgrade van hun bestaande bestand, nieuwbouwprojecten worden massaal afgeblazen. Hoe moeten corporaties de stap naar het A-label aanpakken? Het is bij veel renovatieprojecten een vraag: leggen we bij de gewenste labelsprong de nadruk op isolatie of kiezen we voor installatietechnische ingrepen? Dat lijkt een logische vraag, maar is dat ook zo? Is er wel sprake van een of/of keuze, gaat het niet meer om de juiste combinatie van maatregelen?

installaties levert dat dan ook een gezond en comfortabel leefklimaat op.” Die mening zijn ook de meeste partijen in het veld toegedaan. Zowel installateurs als isolatiefabrikanten zeggen: isolatie en installatie gaan hand in hand.

SchijntegenStelling

Een ideale oplossing is niet alleen energiezuinig, maar ook ongevoelig voor wijzigende randvoorwaarden zoals de energietarieven. Zo’n oplossing krijg je door op de eerste plaats de energievraag van een woning terug te dringen. Dat is in feite de eerste stap uit de Trias Energetica toepassen, zegt Gerard Sleegers van Isobouw. “De eerste stap is het beperken van de energievraag. Bij stap 2 maak je maximaal gebruik van duurzame energiebronnen zoals zonnecellen of windenergie. Tot slot is het zaak zo efficiënt mogelijk om te gaan met eindige energie door

Harm Valk, senior adviseur bij Nieman Raadgevende Ingenieurs BV, valt maar meteen met de deur in huis. “De vraag tussen isoleren en installeren is een schijntegenstelling. Altijd zijn beide nodig: isoleren én installeren dus. Maar het begint met isoleren, of beter gezegd met een kwalitatief hoogwaardige thermische gebouwschil. Dat is de beste basis. Niet alleen voor een goede score in label, EPC of BREEAM, maar ook voor duurzaam lage exploitatiekosten en lage woonlasten. In samenhang met goede

SamenSpel

energiezuinige installaties.” Maar hoe beperk je de energievraag? Harm Valk legt het uit. “In basis door de warmtevraag in de winter te minimaliseren en een koelvraag in de zomer te voorkomen. Een goede thermische schil dus. En dat gaat verder dan een hoge Rc-waarde. De kozijnen, ramen en deuren veroorzaken meestal het grootste energieverlies, zelfs bij de toepassing van HR++ of zelfs triple glas. Maar ook de aansluitdetails moeten in orde zijn, dus geen koudebruggen, en de luchtdichtheid moet van hoog niveau zijn. Alles bij elkaar noemen we dat een hoogwaardige thermische schil. Welk niveau van energiezuinigheid ook nagestreefd wordt, de thermische schil vormt het uitgangspunt.” Daarbij voeg je dan een passend verwarmings- en ventilatiesysteem. “Deze systemen zijn vanzelfsprekend up-todate op het gebied van energie-efficiëntie. Het energieverbruik kan met installaties - coRPoRatIeBoUW aUGUstUs 2013 -

tHeMa teCHNIeK I s o l at I e

Volgens de meeste partijen zijn ook installaties noodzakelijk voor de stap naar een A-label.

verder verlaagd worden, door bijvoorbeeld een zonnecollector en warmteterugwinning uit de ventilatielucht.” Bij dit alles hoort uiteraard een goede HR-ketel als basis, want voor een a-label is meestal geen bijzondere installatie nodig.

minimaal B-laBel Hoe kun je bij renovatie een a-label realiseren? Daarop kan volgens Valk nooit een sluitend antwoord gegeven worden voor alle complexen, maar een indicatie is wel mogelijk. “Kortweg komt het er op neer dat bij grondgebonden woningen bijna altijd minimaal een B-label kan worden bereikt met in hoofdlijnen isolatiekwaliteit op nieuwbouwniveau, dus een Rc > 3,5 en ‘HR++’-glas, een HR107-ketel en mechanische ventilatie met een vorm van vraagsturing, bijvoorbeeld met een Co2-sensor. afhankelijk van oriëntatie, afmeting en open/dichtverhouding van de woning kunnen dan 1 of meer maatregelen nodig zijn om de stap naar het a-label te maken.” Maar altijd is er een basisinstallatie voor nodig, hoe gering ook, zoals een HR-ketel.

34 - CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

Sommetje Het is mogelijk een optimale berekening te maken om een a-label te halen, zegt Valk. “De meeste a-merkfabrikanten hebben het voordeel dat sommige van hun producten een kwaliteitsverklaring hebben, wat beter scoort in de labelsystematiek. Wat verder opvalt is dat men in de berekeningen mechanische ventilatie weglaat, wat in geringe mate bijdraagt aan de score voor een label, maar afbreuk doet aan de kwaliteit van het binnenklimaat. In de praktijk komen we die voorbeelden niet vaak tegen. aan de andere kant mag je dat soort sommetjes maken, omdat de systematiek van de labels het toelaat.” op die systematiek is overigens meer aan te merken, zegt ook Gerard sleegers van IsoBouw. Hij ziet, net als de meeste van zijn collega’s, dat er vaak juist meer nodig is dan alleen isolatie om tot een a-label te komen. “In veel gevallen is het volgens de rekenmethode nodig om naast isolatie een extra of betere installatie te plaatsen. Daarbij moet vermeld worden dat de labelmethodiek is bepaald door Isso, het kennisinstituut voor de installatiebranche. Je

kunt je daarbij de vraag stellen in hoeverre hier sprake is van preken voor eigen parochie.”

Voordelen Het isoleren naar a-label heeft voor zowel bewoners als corporaties de nodige voordelen. In het algemeen zeggen alle geïnterviewden dat de voordelen voor de bewoner van het isoleren naar a-label met een minimale installatie zijn: een dalende energierekening en een stijgend comfort door minder tocht en een aangenamere temperatuur. De voordelen voor zowel bewoners als de corporatie zijn minder jaarlijkse onderhoudskosten en een afschrijving van de investering over een langere periode. alleen isoleren heeft echter een streepje voor, zo blijkt. De levensduur van isolatie is langer dan 50 jaar, die van installaties 10-15 jaar. ook zijn er geen jaarlijkse onderhoudsbeurten bij bewoners nodig en is investeren in isolatie eenmalig, terwijl een installatie om de 10 à 15 jaar vervangen moet worden. Isolatie levert daarmee lagere total costs of ownership op.

tHeMa tecHnIek I s o l at I e

AAnnemerS Behalve partijen in de installatie- en isolatiebranche, zijn ook aannemers overtuigd van het feit dat isolatie en installatie hand in hand gaan. Zo heeft men bij Heijmans een mooi voorbeeld. Ramon van Zijderveld: “We proberen tot een energieneutraal huis te komen met ons concept Heijmans ZeroReady. Wij vervangen de buitenschil en de installatie. De binnenzijde laten we gewoon staan. Een voordeel is dat we het pakket gefaseerd kunnen uitvoeren, waardoor investeringen te spreiden zijn. Essentie is: installatie en isolatie gaan hand in hand. Pas wanneer je ze beide toepast kom je tot een optimaal resultaat. Doe je dat niet, maak je nu een beperkte, goedkopere labelsprong, maar heb je later nog hogere kosten om echt naar energieneutraal te gaan. Op den duur zijn de huizen niet meer betaalbaar. Door met corporaties te praten over hoe hun huizen betaalbaar blijven, kunnen we betere investeringsafwegingen maken. Het perspectief van de bewoner moet je uitgangspunt zijn. Dan levert verduurzamen voor iedereen wat op en wordt de opgave veel interessanter.” Ook bij VolkerWessels heeft men een oplossing bedacht om tot A-label te komen, legt Gjalt Rameijer uit: ONE, Own New Energy, bedoeld voor collectieve installaties en niet voor individuele woningen. “ONE is een kant-en-klare duurzame energie-installatie die in 1 dag geïnstalleerd kan worden. Elke organisatie wil natuurlijk energie die je zelf duurzaam opwekt en die de installatie- én energierekening verlaagt. Met dat perspectief is ONE ontwikkeld door Dubotechniek Bedrijven, onderdeel van VolkerWessels. Het is een plug & play energie-installatie voor warmte- en koudevoorziening in appartementcomplexen, zorginstellingen en kantoorgebouwen tot een oppervlakte van 30.000 m2. Faalkosten horen daarbij tot het verleden door standaardisatie in ontwerp in combinatie met prefabricatie in eigen werkplaats. Onze eigen vakmensen installeren binnen een dag de installatie ter plekke. Het resultaat: lagere kosten voor engineering en tot 20% lagere productiekosten. En eenmaal geïnstalleerd is de techniek op afstand te bewaken en aan te sturen. Met de pompen garandeert de installatie een hoog rendement.” n

metHoDen De theorie is inmiddels wel duidelijk, maar welke methoden hanteren de verschillende fabrikanten in de praktijk om te isoleren naar A-label? Een rondje langs de velden.

CombinAtie

rC-WAArDe

Ed Vissenberg van Danfoss, dat onder meer klimaattechniek regelt: “De beste methode is om gebruik te maken van een combinatie van systemen. Een warmtepompsysteem werkend op elektrische energie, gecombineerd met zonnepanelen die elektriciteit opwekken, is uiteindelijk een zeer interessante oplossing. Een goed voorbeeld van bestaande woningen upgraden naar een A-label zijn de 10 sociale huurwoningen in Montfoort, gerenoveerd op basis van de Active House-visie. Deze sociale huurwoningen zijn verbeterd van label E naar label A++ door ze onder andere te voorzien van Danfoss warmtepompsystemen. Hier is een oplossing ontwikkeld met als resultaat een modulair duurzaam energie- en binnenklimaatsysteem.”

Gerard Sleegers legt de visie van IsoBouw uit: “Wij hebben verschillende producten waarmee het renoveren van en het besparen van energie bij een bestaand gebouw mogelijk is. We kunnen dat doen voor daken, plat en hellend, van binnen en van buiten, als ook voor gevels. Onlangs introduceerden wij bijvoorbeeld SlimFort, een isolatiesysteem voor gevels met droge gevelbekleding. Met dit systeem kan de Rc-waarde van een gevel verhoogd kan worden tot een Rc van 5. Met het systeem worden koudebruggen voorkomen waardoor de effectiviteit van de isolatielaag wordt verhoogd.”

bUitenZiJDe

Marlene Hoogendoorn van Isover legt uit wat zij kunnen doen om naar A-label te isoleren. “Wij hebben verschillende mogelijkheden om tot een A-label te komen. Voor daken bieden wij bijvoorbeeld het isolatiesysteem Isover Sonestrong Pro, wat isolatie en afwerking in één biedt. Een woningbouwcorporatie kan een zolder goed na-isoleren met weinig overlast voor de bewoners. Ook voor andere constructiedelen zijn verschillende oplossingen mogelijk. We hebben die ingedeeld in een zogenaamde goed/beter/best verdeling, waarbij een klant per constructiedeel voor de meest optimale oplossing kan kiezen.” Isover heeft volgens Hoogendoorn verder nog een assortiment voor luchtdichte afwerking. “In ons renovatiehandboek of de nieuwe digitale Renovatiewijzer op onze site is daar meer informatie over te vinden.”

Rockwool heeft ook zijn eigen methoden om zo optimaal mogelijk te isoleren, legt Hans Spronken van het Rockwool Energy Design Centre uit. “Alleen inblazen van de spouwmuur is niet voldoende, aangezien dan een Rc-waarde van ongeveer 1,5 m2K/W het hoogst haalbare is. Dit is te weinig. Voor de gevel zal gezocht moeten worden naar binnen- of buitenwandisolatie. Een voorzetwand aan de binnenzijde is bouwfysisch een gevoelige oplossing. Een oplossing aan de buitenzijde heeft de voorkeur. Rockwool heeft daarvoor onder andere systeemoplossingen zoals het RockVent-gevelsysteem, het BrickShield-gevelsysteem en de Coverrock-stucgevel. Voor het realiseren van een luchtdichte aansluiting van het dak kan de zogenaamde Bouwrups worden toegepast.”

renovAtieWiJZer

- coRPoRatIeBoUW aUGUstUs 2013 -

THEMA TECHNIEK I S O L AT I E

Slim, Snel en voordelig iSoleren

geen geluidSklachten

SlimFort is een nieuw gevelisolatiesysteem voor gevels die met esthetische beplating worden afgewerkt. Met de gepatenteerde SlimFortisolatieplaten kan de gehele gevelconstructie in slechts drie simpele verwerkingsstappen gerealiseerd worden: vastschroeven, houten stelwerk plaatsen en gevelbekleding monteren. De vier geïntegreerde metalen beugels zorgen voor een eenvoudige montage van het systeem en hierdoor ontstaat een aaneengesloten isolatielaag zonder koudebruggen. SlimFort bespaart ook aanzienlijk op de investeringskosten. Naast de lagere verwerkingskosten is de houtbehoefte 50% tot 75% minder.

Danfoss komt met een renovatieconcept voor blokverwarming. De installatie is efficiënt te realiseren zonder geluids- en comfortklachten. Dankzij de lage investeringskosten is de terugverdientijd vaak minder dan een jaar. De oplossing zorgt voor een goede hydraulische balans en een automatische regeling van de kamertemperatuur. Met als resultaat: een klachtenvrije installatie en gemeten energiebesparingen tot 20%.

Isobouw, Someren, 0493.49.81.11, www.isobouw.nl/slimfort

Danfoss, Rotterdam, 010.249.20.00, www.danfoss.nl

renovatiewijzer

authentieke uitStraling

De nieuwe Isover Renovatiewijzer helpt bij het verbeteren van het energielabel. Gebruikers kunnen direct zien wat de energielabelverbetering is met de gekozen maatregelen. Met de rekenhulp kunnen ze bijvoorbeeld uitrekenen hoe ze bij een rijwoning uit de periode 19461964 het best van energielabel E naar A kunnen gaan. De tool geeft kant-en-klare isolatieoplossingen met uitgebreide productinformatie, van afwerking met gips tot ‘Alles-in-één’-isolatiesystemen met weinig overlast voor de bewoners. Voor meer informatie kunnen ze ook het handige Isover Renovatiehandboek downloaden.

Met BrickShield is het mogelijk om een gevel van buiten (na) te isoleren met behoud van een originele, bakstenen uitstraling. Dit is snel en efficiënt aan te brengen, met een grote ontwerpvrijheid, dankzij meer dan 300 leverbare kleuren en structuren. Het BrickShieldgevelbekledingssysteem bestaat uit bakstenen strips van CRH Clay Solutions en brandveilige Rockwool steenwol isolatieplaten. Dit systeem behoeft geen aparte draagconstructie, is dimensiestabiel, vochtwerend, damp open en onderhoudsvriendelijk.

Saint-Gobain Isover, Vianen, 0347.35.84.00, www.isover.nl

Rockwool, Roermond, 0475.353.535, www.rockwool.nl

36 - CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

ClOSE UP

Op naar een integrale kwaliteitsbenadering

Verder dan het bouwbesluit Een goed gebouw is meer dan een optelsom van wettelijke eisen uit het Bouwbesluit. Voor een kwalitatief hoogwaardig gebouw moet je een visie hebben waarin alle kwaliteitsaspecten op het juiste niveau terugkomen. Dat blijkt uit ‘Transitie naar integrale bouwkwaliteit’, een visie die Rockwool liet ontwikkelen over haar kijk op de gebouwde omgeving. “Eindgebruikers moeten ontwerpers en bouwers in de toekomst veel vaker aanspreken op de kwaliteit van een gebouw.” Dat zegt Hannie Stappers, director public affairs. “Kwaliteit gaat daarbij duidelijk verder dan het voldoen aan de wettelijke eisen uit het Bouwbesluit. Voor het Bouwbesluit is een mooie rol weggelegd als voedingsbodem van waaruit ontwerpers en bouwers de kwaliteitsaspecten bruikbaarheid, gezondheid, energiezuinigheid en milieu kunnen vormgeven.” In ‘Transitie naar integrale bouwkwaliteit’ wordt de gebouwde omgeving vergeleken met een bos (zie afbeelding). De bomen wortelen in de voedzame bodem van het Bouwbesluit 2012. Het besluit is bedoeld

om een basiskwaliteit van veiligheid en gezondheid te waarborgen. Voor eindgebruikers zijn daarnaast ook zaken als comfort (bijvoorbeeld geluidsoverlast of het buiten houden van warmte in de zomer met isolatie) schadebeperking, bedrijfscontinuïteit en esthetica van belang. Deze aspecten zijn niet in het Bouwbesluit opgenomen, maar onmisbaar voor een kwalitatief goed gebouw. De uiteindelijke kwaliteit is altijd een optelsom van de minimale Bouwbesluitkwaliteit en een extra om aan te sluiten bij de eisen en wensen van de eindgebruiker. Veelal wordt er, onder druk van kosten, vooral op het voldoen aan wettelijke eisen aangestuurd. Dit leidt nogal eens tot gebouwen die niet aan de verwachtingen van de eindgebruiker voldoen. Rockwool verwacht dan ook dat de bouwpraktijk daar in de toekomst, zeker ook door de opkomst van sociale media, vaker en nadrukkelijker op zal worden aangesproken. We willen dat de bouwpraktijk beter gaat luisteren naar de eindgebruiker en de eisen en wensen beter vertaalt naar een goed gebouw.

Integrale kwalIteItsbenaderIng Voor een goed gebouw is een integrale kwaliteitsbenadering nodig. Een visie waarin alle kwaliteitsaspecten in samenhang worden beoordeeld. Een voorbeeld: veiligheid en duurzaamheid komen samen als je kijkt naar de invloed die energiebesparende maatregelen hebben op de brandveiligheid. Wie kent de gevolgen van betere thermische isolatie, driedubbele beglazing of een passiefhuis voor het brandverloop? Zijn daarvoor andere maatregelen nodig om hetzelfde veiligheidsniveau te bereiken als bij traditionele bouw? Je kunt de aspecten veiligheid en duurzaamheid niet los van elkaar zien. Met alleen een focus op energy efficiency worden comfortissues voor de eindgebruiker gemist.

kwalIteItssysteeM Het nieuwe systeem vraagt om een nieuwe verdeling van verantwoordelijkheden. De overheid stelt basis prestatie-eisen in het Bouwbesluit en ontwerpers en bouwers geven vorm aan de ‘extra’ kwaliteit die aansluit

bij de eisen, wensen en verwachtingen van de eindgebruiker. De bouwpraktijk staat dus aan de lat om op het fundament van de regelgeving een goed bouwsel te creëren. De overheid moet de bouwpraktijk stimuleren, enthousiasmeren en faciliteren bij het ontwikkelen hiervan, maar niet de verantwoordelijkheid overnemen. Deze verantwoordelijkheid en bijbehorende vrijheid doet een nadrukkelijk beroep op het niveau van kennis en ervaring van de bouwpraktijk.

Meetbaar Om de transitie naar de integrale kwaliteitsbenadering mogelijk te maken is het van wezenlijk belang dat er wordt gewerkt vanuit een op een integrale prestatie gericht programma van eisen. Kwaliteit moet meetbaar worden en ontwerpers en bouwers moeten bij oplevering aantonen dat het gevraagde kwaliteitsniveau ook echt is gehaald, daar kunnen woningcorporaties natuurlijk op sturen. Uiteindelijk moeten de kwaliteit in de gebouwde omgeving en de eindgebruiker centraal staan. Met transparante en goede spelregels wordt bouwen weer teamwork. Rockwool heeft een blog waar het bedrijf regelmatig post over de kwaliteit in de gebouwde omgeving: visieopkwaliteit.rockwool.nl

- CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

DUURZAAM HOUTVERVANGEND KOZIJNHERSTEL voor het renoveren van bestaande kozijnen

Geef uw kozijnen een nieuw, lang leven met één van de duurzame kozijnrenovatie oplossingen van DTS®

LBS®; duurzame glas- en neuslatten, weldorpels en deurverlengers van DURODEEN® voor kozijnrenovatie.

De dorpels en neuten worden altijd volledig volgens klantspecificatie geproduceerd zodat ze altijd aansluiten op de bestaande situatie. Alle authentieke elementen worden overgenomen. Het aanbrengen van duivenjagers, verstekken en waterhollen behoren o.a. tot de vele mogelijkheden.

DURODEEN® is zeer goed te behandelen met alle in de bouw gebruikelijke verfsystemen. Epoxy reparatiemiddelen hechten uitstekend net als PU-lijmen. Dankzij de zeer gunstige eigenschappen en verwerkingingsmogelijkheden is het bij uitstek geschikt voor het duurzaam herstellen van hout. Weldorpels, deurverlengers, glas- en neuslatten, worden geleverd uit een breed scala standaard profileringen of volledig volgens klantspecificatie.

Kijk op www.renovatie-dorpel.nl voor meer informatie of neem vrijblijvend contact met ons op voor een passend advies.

Colle

Collectors item of... I: E:

www.kreunenkunststoffen.nl info@kreunenkunststoffen.nl

T: 0573 - 43 84 10 F: 0573 - 43 26 09

origineel relatiegeschenk

Het heden ligt in het verleden. Dat speelt niet alleen bij renovatie en restauratie, maar vele nieuwe details rondom raam en deur stoelen - eigentijds - op de ervaringen van eertijds. De redactie van Raam & Deur deed enkele unieke vondsten die prachtig in uw collectie passen of als bijzonder relatiegeschenk bewondering oogsten.

Het he d bij ren en ligt in he ovatie t verle d e rondo m raa n restaura en. Dat spe tie, me elt ringen van ee n deur stoe maar vele n n enkele rtijds. len - e ieu ig D u passe nieke vonds e redactie va entijds - o n te oogste of als bijzon n die prach n Raam & d ti n. er rela g in uw tieges co chenk bewo

Das Sc hreinerb uch/ D ie gesa Een facs mte Sc imiledr hreinere uk van i de eers 1899, da te uitgav t (Duits e uit ) begint over ho met een ut en ge verhande reedscha ling p en slui pagina’s t af met ontwerpt 82 ekeninge binnenn van po en buite orten, ndeuren, en met al of ni sierlijke et beglaa bovenlic sd versies ht en , ramen en lambr in allerl izeringe ei Hoe da n. t allemaa l gemaa kt moe toont he st worde t handbo n, ek op ve met tallo rdere 23 ze illus 7 bladzi traties en jden architrav techniek en, boss en, met ings en details zelfs va het beno van luik ndaag no digde ha - en raam g zeer in ng- en c In hard teressan sluitwer e gouddr t. k. Voor uk kaft resta E 27,-

Collectors item of... origineel relatiegeschenk

Het heden ligt in het Das Schreinerbuch/ Die gesamte Schreinerei verleden. Dat speelt niet Een facsimiledruk van de eerste uitgave uit (Duits) begint meten een verhandeling alleen1899, bijdatrenovatie over hout en gereedschap en sluit af met 82 restauratie, maar vele pagina’s ontwerptekeningen van poorten, nieuwe details rondom binnenen buitendeuren, al of niet beglaasd eelt niet alleen met sierlijke bovenlichten, ramen in allerlei e nieuwe details raamenen deur stoelen jds - op de ervaversies en lambrizeringen. aam & Deur deed - eigentijds - op de moest worden, Hoe dat allemaal gemaakt uw collectie k bewondering toont het handboek verdere 237 bladzijden ervaringen van op eertijds.

tors item of...

origineel relatiegeschenk

5700 (historische) bouwbegrippen Das Schreinerbuch/ Die gesamte Schreinerei Verklarend woordenboek. Dat betekent voor de liefhebber van Een facsimiledruk van de eerste uitgave uit 1899, dat (Duits) begint met een - historische - bouwmaterialen, constructies, gereedschappen en verhandeling gereedschap sluit beslag over zo’n 640hout pagina’sen smullen. Want de nieuwsteen druk omvataf met 82 pagina’s ontwerp bouwkundige begrippen die uitvoerig, ook met teketekeningen5740 van poorten, binnen envaak buitendeuren, al of niet beglaasd en met ningen, worden toegelicht. Dikwijls met historische citaten en sierlijke bovenlichten, ramen in allerlei versies en lambrizeringen. bronvermeldingen. Weet u wat een cafcoen is, een vermetguts, Voor restauratiewerk zelfs vandaag nog zeer interessant. een persienne, een slof en een haarstuk, een dagge en en vlagfits? De auteur was dan ook 33 jaar architect bij de Rijksdienst Monumentenzorg.kaft Bijzonder: achterin ruim 100 pagina’s met In harde gouddruk € 27

Franse, Duitse en Engelse vertalingen van al die bouwkundige termen. Ook vanuit de vreemde

met talloze illustraties en technieken, met details van luik- en raamconstructies,

Klinken und Griffe taal naar het Nederlands. architraven, bossings en het benodigde hang- en sluitwerk. Voor restauratiewerk Klinken Verklarend woordenboek. Dat betekent voor de liefhebber van und Gri f Door dr. E. Haslinghuis en zelfs vandaag nog zeer interessant. Een schitterend Duitstalig boekwerk, samengesteld onder Italiaanse redactie van De redactie van CorpoEen schi - historische - bouwmaterialen, constructies, gereedschappen en tterend D dr. ir. H. Janse. In harde gouddruk kaft E 27,redactie Michele Colombo (ja, van die deurkrukken) en Carlo Bartoli. In 181 rijk geïllus beslag zo’n 640 pagina’s smullen. Want de nieuwste druk omvat van Mic ratiebouw deed enkele h In harde kaft E 57,Bartoli. 5740 bouwkundige begrippen die uitvoerig, vaak ook met tekeIn 181 treerde pagina’s voert het boek u door de eeuwen heen langs de ontwikkeling van rij unieke vondsten ningen,die worden toegelicht. Dikwijls met historische citaten en eeuwen heen la ng sloten, grepen, deurkrukken en kloppers. en -klo ppers. Va prachtig in uwbronvermeldingen. collectieWeet u wat een cafcoen is, een vermetguts, n een persienne, een slof en een haarstuk, een dagge en en vlagbarok to t Bauhau s fits? De auteur was dan ook 33 jaar architect bij de Rijksdienst passen of als bijzonder Klinken und Griffe In hard e kaft ge In harde kaft gebonden kunstdrukuitgave € 51 bo Monumentenzorg. Bijzonder: achterin ruim 100 s met Duitstalig boekwerk, samengesteld onder Italiaanse Een pagina’ schitterend relatiegeschenk bewonFranse, Duitse en Engelse vertalingen van al die bouwkundige redactie van Michele Colombo (ja, van die deurkrukken) en Carlo termen. Ook vanuit de vreemde an luik- en raamconstructies, dering oogsten. Bartoli. In 181 rijk geïllustreerde s voert het boek u door de 5700pagina’ (historische) bouwbegrippen taal naar het Nederlands. uitwerk. Voor restauratiewerk eeuwen heen langs de ontwikkeling van sloten, grepen, deurkrukken Verklarend woordenboek. Dat betekent voor de liefhebber van historische Door dr. E. Haslinghuis en en -kloppers. Van het brons en ijzer uit 1500 via Franse en Italiaanse dr. ir. H. Janse. bouwmaterialen, constructies, gereedschappen en beslag zo’n 640 pagina’s smul barok tot Bauhaus van begin vorige eeuw. In harde kaft E 57,Fax de die uitvoerig, Want deE 51,nieuwste druk omvat 5740 bouwkundige begrippen ze bes In harde kaft gebondenlen. kunstdruk-uitgave telbon Ja, hie met historische citaten vaak ook met tekeningen, worden toegelicht. Dikwijls en naar R rmee aa bestel ik bronvermeldingen. (aankr uise 5700 (historische) bouwbegrippen

raam en deur

CORPORATIE BOUW

Klinken und Griffe

Bouwku

Een schitterend Duitstalig boekwerk, samengesteld onder Italiaanse

rmen Door dr. E. Haslinghuis en dr. ir. H. Janse. In harde kaft €te57 D

redactie van Michele Colombo (ja, van die deurkrukken) en Carlo

as Sch rein

Bartoli. In 181 rijk geïllustreerde pagina’s voert het boek u door de eeuwen heen langs de ontwikkeling van sloten, grepen, deurkrukken

Klinken

barok tot Bauhaus van begin vorige eeuw.

erbuch

BESTEL VIA ONZE WEBSITE: Fax deze bestelbon naar Raamwww.corporatiebouw.nl/vakboeken en Deur 073.503.81.53

en -kloppers. Van het brons en ijzer uit 1500 via Franse en Italiaanse

und Gri ffe

In harde kaft gebonden kunstdruk-uitgave E 51,-

E 57,E 27,E 51,-

snaa

T.a.v. Adres Postco

Plaats

Ja, hiermee bestel ik

Bedrijfsnaam

(aankruisen)

T.a.v.

Bouwkundige termen

Bedrijf

ndige

E 57,-

Adres

Datum Prijzen Leverin

zijn ex clusief porti, inc

Handte

kening

ClOSE UP

Pleidooi voor goed gevelonderhoud Robertson, leverancier en verwerker van gevelsystemen, heeft in haar ruim vijftig jaar bestaan goed inzicht gekregen in de wijze waarop in Nederland het vastgoed wordt onderhouden en beheerd. “Ik kom regelmatig situaties tegen die door slecht of geen onderhoud veel eerder vervangen moeten worden dan feitelijk nodig is.” “De aanpak die we tegenkomen als er wel wordt onderhouden, is over het algemeen niet doordacht en vaak heeft deze een negatieve impact op de levensduur van de gevels”, begint Robertson-directeur Anco van Egmond zijn pleidooi. “Er valt hier nog veel te winnen. Een veelvoorkomende gedachte is gebaseerd op het toepassen van een oplosmiddel met een hogedrukspuit. Vanuit de duurzaamheidsgedachte is dit een onverantwoorde keuze: alleen als de gevels goed worden samengesteld en onderhouden kunnen we een verantwoorde en duurzame levensduur verkrijgen.” Volgens hem worden de meeste beslissingen en keuzes tegenwoordig genomen op basis van een lage prijs. “Maar wat zegt de prijs over de kwaliteit?”

vEEl tE winnEn De komende jaren wordt er minder gebouwd. Uit onderzoek blijkt dat woningcorporaties voor miljarden schrappen aan nieuwbouwprojecten en op onderhoud besparen. “Juist de grotere woningcorporaties kunnen bij het verbeteren van het onderhouds- en renovatieproces veel winnen en kunnen beter investeren in goed en doelmatig onderhoud of renovatie dan uitstellen. De kwaliteit van het totale bezit kan behoorlijk teruglopen”, vertelt van Egmond. “Hoe is het op dit moment met de kwaliteit van het bezit en zijn er verbeteringen door te voeren in de wijze waarop on-

derhoud en renovatie worden georganiseerd? Eigen onderhoudsdiensten leveren veelal niet de toegevoegde waarde die wij wel kunnen leveren.” Robertson is gewend met haar klanten klantgebonden te werken, legt hij uit. “We zijn op de hoogte van nieuwe inzichten en kunnen snel en doelmatig schakelen. Hierdoor komen met name faalkosten ten opzichte van eigen diensten niet meer voor. Voor kleine corporaties is dit lastiger om zelf in eigen beheer te houden.”

ondErhoudscontract Vanuit haar nieuwbouwprojecten adviseert Robertson ook om direct na oplevering een onderhoudscontract af te sluiten gedurende de exploitatieperiode. “In ieder geval gedurende de garantieperiode. Zo kan de nieuwbouw worden begroot, maar direct ook de onderhoudskosten gedurende de komende jaren.” Vaak merkt het bedrijf uit Lelystad dat tijdens de bouw of renovatie de samenhang onvoldoende wordt bekeken. “De kosten van de projecten zijn dan geheel uitgekleed en de onderlinge samenhang van de producten is niet op elkaar afgestemd, omdat er te veel partijen aan de gevels werken. Verantwoordelijkheden zijn niet meer duidelijk en bij problemen wordt door diverse partijen naar elkaar gewezen. Dit noemen wij: traditioneel werken.”

Robertson merkt dat er veel te veel vooraf wordt gefocust op de regels en de programma’s van eisen in plaats van op het eindresultaat. “Als er wordt gekozen voor meer integratie van de bouwprocessen, ketensamenwerking en gezamenlijke verantwoording, verkrijgen we in minder tijd met minder mensen een beter eindresultaat.”

EEnvoudig tE montErEn Robertson denkt mee met de keuzes vanuit de investeerder. “Door het juist toepassen van materialen die kwalitatief verantwoord zijn, werken we veelal met systemen die eenvoudig te monteren zijn. Daarnaast zijn ze vooral zo veel mogelijk fabrieksmatig geprefabt, zodat we voor onze klanten een win-winsituatie kunnen creëren. Door periodieke controles aan het juiste onderhoud te koppelen, bereiken we de beste investering. Ook het werken met open begrotingen is voor ons meer standaard dan uitzondering.” Robertson heeft de afgelopen jaren veel projecten gerealiseerd voor vve’s op het gebied van gevelrenovatie. “Komende periode voorzien we een flatgebouw in Delft van nieuwe kopgevels na de demontage van asbest. Aansluitend zorgen we voor de trappenhuizen en de galerijen. Lekkages aan de bestaande puien behoren dan ook gelijk tot het verleden.” Houd Corporatiebouw in de gaten voor meer nieuws. - CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

ko rt b e st e k

Korte presentatie van lopende corporatieprojecten

Woningcorporaties bouwen voorlopig door Door Robert Dingemans

Na het gesloten woonakkoord staan de plannen voor

woningbouwprojecten onderhanden. Aan de hand

nieuwbouw en renovatie behoorlijk op hun kop.

van zogeheten visitekaartjes neemt Corporatiebouw

Voor de komende jaren zijn de vooruitzichten lastig

een kijkje in de keuken van bouwende en

te voorspellen. Anno 2013 zijn er nog wel legio

renoverende corporaties.

‘MISLEIDEND’ ONTWERP

In de Venlose binnenstadswijk Q4 realiseerde WoonWenz 14 woningen, 13 appartementen en enkele commerciële ruimtes in de Blok Bergstraat. De gemeente hield zich bezig met het opnieuw inrichten van de openbare ruimte. De corporatie koos bij dit project bewust voor een hoogwaardige architectuur, omdat het hier de eerste fase betreft van de revalitisering van de wijk. Het nieuwbouwproject, ontworpen door architectenbureaus Mevissen|Kern Architecten en SatijnPlus, oogt speels door het gebruik van verschillende materialen, kleuren en nokhoogtes. Hierdoor sluit het ook mooi aan op de gevarieerde oorspronkelijke bebouwing. Een voorbeeld daarvan is dat er in de Blok Bergstraat meer woningen

40 - CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

lijken te liggen dan dat er in werkelijkheid zijn. Vroeger was de perceelbreedte 5 meter, maar om voldoende perceel en tuin over te houden is iedere woning 7,5 meter breed. Het gevelbeeld suggereert echter woningen van 5 meter breed. Dit komt onder andere door de misleidende plek van de regenpijpen en het feit dat het materiaal van de ene woning doorloopt in de andere. Naast de te huren commerciële ruimtes, zijn er ook enkele woonwerkpanden gebouwd. Deze woningen hebben een aparte ruimte met eigen voordeur. Een winkeltje aan huis behoort hierdoor tot de mogelijkheden. In totaal investeerde Woonwenz ruim € 7 mln in het project.

kORT BE STE k

oudste sociale WoningbouW utrecht op de schop

In Utrecht renoveert Bo-Ex 59 woningen in de omgeving Surinamestraat (complex 501). Het complex bestaat uit 59 woningen, waarvan 29 bovenwoningen, 29 benedenwoningen en 1 eengezinswoning. De woningen stammen uit 1909 en werden in de jaren 70 voor het laatst gerenoveerd. Het zijn de oudste sociale huurwoningen op grond van de Woningwet in Utrecht. Het blok geniet extra bekendheid doordat stervoetballer Marco van Basten er geboren werd. Aanvankelijk was men van plan de woningen te slopen, maar dit idee stuitte op veel verzet bij de bewoners. In nauw overleg met de bewonersvereniging Jaffa werd overeenstemming bereikt over belang-

rijkste onderdelen van het plan, zoals het technisch plan, de huurverhoging en het sociaal plan. De woningen worden voorzien van geluids- en warmte-isolatie. Daarnaast komt er ‘HR++’-glas en krijgen ze een HR-ketel. De woningen zullen na afloop beschikken over een energielabel B en voldoen aan het Politie Keurmerk Veilig Wonen. De huurders zullen enkele maanden hun huis uit moeten. In die tijd kunnen zij hun intrek nemen in een wisselwoning. Aan het eind van 2013 moeten de werkzaamheden voltooid zijn en de bewoners teruggekeerd.

KleurenonderzoeK

Woonconcept uit Meppel gaf twaalf monumentale arbeiderswoningen hun oorspronkelijke kleuren terug. Aan deze renovatie ging een uitgebreid kleurenonderzoek vooraf dat begon in het gemeentearchief van Meppel. De zoektocht naar de ‘oude kleuren’ begon bij een aantal oude ansichtkaarten van de woningen. Omdat deze foto’s waarschijnlijk pas later waren ingekleurd, zochten ze

verder. Verfproducent Sigma Coatings en uitvoerder Kranendonk Schilders waren nauw betrokken bij het project. Zo bracht de fabrikant kennis in over verfgebruik uit het begin van de twintigste eeuw. Hierdoor konden kregen de samenwerkende partners een goed idee welke kleuren gebruikt konden zijn. Om tot een exacte kleurendiagnose te komen, ging het schildersbedrijf op zoek naar de oudste verflagen. Lastig aangezien houtwerk na een aantal onderhoudscycli meestal helemaal kaal wordt gemaakt. “Dus moesten we op jacht naar plekken die waren overgeslagen”, zegt schilder Michel Kranendonk. “Met behulp van een chirurgisch lancet en heel licht schuren konden we de kleuren laag voor laag blootleggen.” Ook de bewoners werden bij het onderzoek betrokken. Er zijn er die er al wonen vanaf 1940. Zij weten nog precies hoe het er toen uit zag. Bij de verfproducent werden de kleuren in de foto’s gemonteerd om een goed beeld te krijgen van de kleurstelling.

- CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

handen uit de mouwen

Opzichter planmatig onderhoud

Gerrit Jan Voerman

42 - CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

handen uit de mouwen

‘ik wil werk leveren alsof het voor mezelf is’ Door Louis Jongeleen (Beeld Marcus Peters)

Gerrit Jan Voerman

maakt van onderhoudswerk

De bouwvak duurt nog voort, terwijl in Alphen aan den Rijn schilders, voegers, dakdekkers en andere specialisten onverstoorbaar bezig zijn met het geplande onderhoud van het woningbezit van woningcorporatie WonenCentraal. Opzichter planmatig onderhoud Gerrit Jan Voerman (34) uit Alphen aan den Rijn heeft op die zonnige maandagochtend in augustus een viertal woningcomplexen bezocht. Voerman: “Bij een flat waar het voegwerk van de gevel is vernieuwd, heb ik gekeken of de voegers op schema liggen en of de voegdiepte goed is. Bij een rijtje eengezinswoningen heb ik gecontroleerd of de schilders de deuren en de onderdorpels van ramen volgens afspraak goed kaal hebben geschuurd. En bij twee andere flats heb ik, in het kader van de voorbereiding voor 2015, wat betreft de kwaliteit van het bestaande schilderwerk geconstateerd dat onderhoud binnen twee jaar nodig is.”

en feeling voor samenwerken

Conditie

(34) is opzichter planmatig onderhoud bij woningcorporatie WonenCentraal in Alphen aan den Rijn. Zijn dagelijkse werk vraagt van een scherp oog voor de bouwkundige conditie van woningen, vaardigheid in planning

met bewoners en uitvoerende vakmensen.

Het is de taak van Voerman om binnen het kader van een Meerjaren Onderhouds Planning (MJOP) toezicht te houden op onderhoudswerk dat pas gedaan is en op onderhoud-in-uitvoering. Daarbij moet hij het onderhoud voor de komende twee jaar voorbereiden. Voerman: “Onze MJOPinspecteur loopt alle woningcomplexen af en noteert de aandachtspunten voor onderhoudswerk. Ik moet scherper kijken en een gedetailleerde invulling maken van noodzakelijke werkzaamheden binnen een gegeven termijn. Vanmiddag ga ik bijvoorbeeld een schema opstellen voor de onderhoudswerkzaamheden voor twee complexen die in 2015 aan een onderhoudsbeurt toe zijn. Dat gaat over het vervangen van gevelkozijnen tot en met het herstellen van boeiboorden. Mijn beoordeling vormt de basis voor het bestek van die onderhoudsprojecten.”

CommuniCAtie Voerman werkt nu vijf jaar als opzichter planmatig onderhoud bij WonenCentrraal. Daarvóór deed hij als bouwkundige van een inspectiebureau ervaring op met het opstellen van MJOP’s in samenwerking met woningcorporaties. Voerman: “In mijn vorige baan deed ik alleen de planning van onderhoud. In mijn huidige werk zit ik middenin de praktijk. Daarbij merk ik hoe belangrijk communicatie is, naast bouwtechnische en organisatorische zaken. Ik heb nu elke dag te maken met huurders die hun vragen hebben over wat je gaat doen in hun woning en met aannemers met wie je die duidelijke afspraken moet kunnen maken. Dat maakt mij werk interessanter.”

teVReden Blijkbaar heeft zijn werkgever opgepikt dat Voerman méér in zijn mars heeft, want na zijn vakantie mag hij zijn eerste renovatieproject gaan leiden. Voerman: “Het gaat om een complexen van bijna 200 woningen. Renovatie is veel intensiever en omvangrijker dan planmatig onderhoud omdat je dan alle werkzaamheden tegelijkertijd krijgt. Voor mij wordt het een uitdaging om in elke renovatiewoning bijvoorbeeld elke nieuwe badkamer tot in de puntjes in orde te krijgen. Verder heb je bij renovatie in sterkere mate rekening te houden met de bewoners. Ons werk betekent voor hen toch een inbreuk op de privé-situatie. Ook krijg je te maken met noodzakelijke protocollen bij asbestsanering. Toch denk ik dat twee dingen zowel bij planmatig onderhoud als bij renovatie voorrang moeten krijgen. De geleverde bouwkwaliteit moet kloppen met het bestek en de bewoners moeten tevreden kunnen zijn met wat wij doen en hoe we het doen. Ik wil werk leveren alsof het voor mezelf is.” n - CoRPoRatieBouw auGuStuS 2013 -

PRODUCTNIEUWS

uNiversele dakdoorvoerpaN

Nieuwe pastalijm

De universele Ubiflex Dakdoorvoerpan 15°-55° biedt een oplossing voor 98% van de toegepaste hellingshoeken. Deze dakdoorvoerpan, inclusief schaal, is geschikt voor ieder type pan. Hij heeft een knobbel/schaal-fixatie met vast scharnierpunt en is gemaakt voor doorvoeren met een diameter van 125 tot 131 mm. Hij sluit perfect aan op de Ubbink-dakdoorvoeren. Ubbink, Doesburg, 0313.480.200, www.ubbink.nl

lichtgewicht oNdersteuNiNgssysteem Doka Nederland heeft het programma ondersteuningssystemen uitgebreid met de Staxo 40. Deze nieuwe, lichtgewicht uitvoering onderscheidt zich door de snelle montagemogelijkheid en verhoogde veiligheid. De lichtgewicht H-kaders, die de basis vormen voor het systeem, laten zich snel open afbouwen en moeten daarmee tijd- en kostenbesparingen met zich meebrengen.

De laaggeprijsde projectpasta PCI Péripate HP geldt als uitbreiding op het assortiment pastalijmen. Dankzij de D2TE-kwaliteit is de gebruiksklare, witte dispersielijm geschikt voor natte ruimtes. Het product kan worden toegepast op binnenwanden, op tegels en mozaïek, op zuigende ondergronden of op oud keramiek. De lijm is namelijk smeuïg in de verwerking, heeft een goed standvermogen en is vervormbaar. De lijm is verkrijgbaar in emmers van 25 kilo.

Doka Nederland, Oss, 0412.65.30.30, www.doka.com/nl

BASF Nederland, Oosterhout (NB), 0162.47.66.60, www.basf.nl

voor zeer vochtige ruimtes De nieuwe Prégywab-gipsplaat is extra vochtwerend en hierdoor ideaal voor de opbouw van douches, keukens en sauna’s. Daarnaast biedt deze plaat het bekende verwerkingscomfort: zonder voorboren, eenvoudig te beschilderen en te bezetten met bijvoorbeeld tegelwerk. Daarnaast is een primer niet nodig. De Prégywab-platen zijn verkrijgbaar in de afmetingen van 1.200x2.400 mm, 1.200x2.600 mm en 1.200x 3.000 mm. De dikte is 12,5 mm. Siniat Benelux, Delfzijl, 0596.64.93.00, www.siniat.nl

cocktail-serie Wienerberger heeft een nieuwe serie gevelbakstenen op de markt gebracht met de zomerse verzamelnaam ‘Cocktails’. Bekende tropische cocktails zoals Margarita, Cuba Libre, Mojito en Cosmopolitan zijn de naamgevers in deze serie. Elke baksteen is samengesteld uit mixen van diverse kleuren en texturen. De Cocktailsorteringen zijn leverbaar in waalformaat. Wienerberger levert de sorteringen gemixt aan op de bouw en voorkomt daarmee vlekvorming of clustering van één kleur of baksteen. Wienerberger, Zaltbommel, 0418.59.7111, www.wienerberger.nl

44 - CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

PRODUCTNIEUWS

vlaKKe deurromp

KalKvrije dunpleister

Mill Panel ontwikkelde een deurromp met het uiterlijk van een traditionele stapeldorpeldeur en een isolatiewaarde die voldoet aan het nieuwe bouwbesluit. Deze vlakke deurromp met stijlen van slechts 14 cm breed en een borstweringshoogte van minimaal 30 cm kan toegepast worden als achterdeur of balkondeur en biedt daarmee als eerste de uitkomst voor het isolatieprobleem met achterdeuren. Door het aanbrengen van een variabele middendorpel kan de romp voorzien worden van een maximale glasopening.

De nieuwe kant-en-klare kalkvrije dunpleister Brander Airless DF Pleister is eenvoudig te verwerken voor de stukadoor en zorgt voor een mooie en strakke afwerking van het project. Met een airlesspomp kan deze pleister snel en eenvoudig op de meest voorkomende minerale ondergronden worden aangebracht. Daarnaast is het soepel af te messen. Met slechts één laag is de wand wit en behangklaar.

Mill Panel, Mill, 0485.44.24.40, www.millpanel.nl

Brander, ’s-Hertogenbosch, 073.627.17.77, www.brander.nl

Hoger afwerKingsniveau De gipskartonplaats Knauf Horizonboard is zowel aan de langskanten als aan de kopse kanten afgeschuind (4x AK). Ideaal wanneer bij de opbouw van een hoge wand of een breed plafond de kopse kanten aansluiten aan een andere plaat. Met de vier afgeschuinde kanten van Horizonboard kunnen alle voegen naadloos en glad worden afgewerkt. Dit geeft zekerheid van een mooi vlakke en strakke wand of plafond als een rechtlijnige horizon. Knauf, Utrecht, 030.247.33.11, www.knauf.nl

inbraaKwerend muurrooster

vernieuwde valdorpels Een veelvoorkomend probleem is de kier onder de deur. Deventer Profielen heeft een vernieuwd assortiment valdorpels die dit probleem oplost, voor zowel houten deuren als aluminium en pvc-deuren. De valdorpels van Deventer Profielen kenmerken zich door een eenvoudige montage, waarbij er geen montage van kozijn-aanslagplaatjes vereist is. Bovendien zijn de dorpels voorzien van een grote bedieningsknop die slijtage aan de hangzijde voorkomt. Deventer Profielen, Breda, 076.541.69.00, www.deventer-profielen.nl

De muur- en raamroosters uit het DucoGrille Sollid-gamma zijn perfect bestaand tegen vandalisme of inbraak dankzij hun stevigheid. Met de DucoGrille Solid++ M 30Z is er nu een nieuw inbraakwerend muurrooster (tot klasse 2) op de markt. Deze variant wordt als opbouw-muurrooster onzichtbaar op het kozijn geïnstalleerd en draagt bij aan de nachtkoeling van een gebouw. De geperforeerde lamellen doen dienst als insectenwering. Duco Ventilation & Sun Control, Veurne (B), 0032.58.33.00.33, www.duco.eu - CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

blik op bewoner

‘Bij de nieuwe zoldertrap heb ik staan dansen van plezier’

Satinah Jellema:

Uitvoering: 6 Eindresultaat: 8,5 56 JUNI 2012 - 2013 46 - CORPORATIEBOUW AUGUSTUS

blik op bewoner

‘Hoe minder je moppert, hoe beter het opschiet’ Satinah Jellema betrok dertien jaar geleden een rijtjeswoning in een Zwolse volkswijk. Het was voor haar een tijdelijke oplossing. Ze woont er nog altijd met veel plezier. Nu helemaal, want Woningstichting SWZ heeft haar huisje een tweede leven bezorgd. Door Louis Jongeleen Dertien jaar geleden zocht zelfstandig fotografe Satinah Jellema een tijdelijke woning in Zwolle. Ze had geluk dat ze vrij snel een huurwoning in de Zwolse Zeeheldenbuurt kreeg toegewezen. Dat de vooroorlogse woning aan een opknapbeurt toe was, vond ze niet zo erg. Jellema: “Oké, de badkamer was wel oud en de tegels vond ik lelijk. Maar het was verder goed leefbaar… voor een tijdje.”

Groot onderHoud Ze was snel gewend in haar huisje in de volkswijk. Intussen kwam het moment vanzelf dichterbij dat de verhuurder, Woningstichting SWZ, ook haar woning een ingrijpende onderhoudsbeurt ging geven. In het kader van het planmatig onderhoud startte in het najaar van 2012 het Groot Onderhoud aan 34 huurwoningen in de De Keijzerstraat. Mevrouw Jellema kon zich verheugen op de verwijdering van asbest in het dak en op een nieuwe vorm van het dak. Het werkplan vermeldde verder betere isolatie, vernieuwing van dakgoten en sanitair, HR++- isolatieglas, een groter dakraam en een vaste trap naar de zolder.

Meewerken

Balzaal

Jellema: “Alle bewoners zagen er erg tegenop dat ze de zolder en de verdieping moesten leegmaken. En dat een kort verblijf elders tijdens de asbestsanering er niet in zat, vond ook niemand fijn. Voor mij was het anders. Ik moest mijn huis wel uit omdat er bij mij ook asbest was aangetroffen op een onverwachte plek. Ik kon twee dagen bij mijn moeder terecht. Geen probleem. En hoe minder je moppert, hoe beter het opschiet. Oké, het is niet leuk als je uit je huis moet vanwege asbest. Maar het is ook fijn als je er daarna vanaf bent. Vorig jaar augustus zouden ze in onze straat gaan beginnen met de grote onderhoudsbeurt, maar dat werd uiteindelijk oktober vanwege afstemmingsproblemen met de aannemer. Mijn huis was pas in maart aan de beurt. Na die valse start is het verder op rolletjes gelopen. Ik vond het fijn om te merken hoe het opschoot. Elke werkdag maakte ik de boel schoon met de stofzuiger van de bouwvakkers. Ik vond het prettig om ook een beetje mee te werken. Dat is voor mij niet vreemd, want ik kom uit een aannemersfamilie.”

In april 2013 is het Groot Onderhoud van de woningen in de De Keijzerstraat voltooid. De energielabels van de huizen zijn verhoogd van label G naar de labels C en D. Het huis van mevrouw Jellema werd als laatste opgeleverd. Dat was voor haar het sein om het interieur te gaan aanpakken. Ze kreeg hulp van haar broer die een renovatiebedrijf heeft. Jellema: “ Met het Groot Onderhoud ben ik dik tevreden. Mijn zolder lijkt nu wel een balzaal. En toen ze die vaste trap naar de zolder erin hadden gezet, heb ik staan te dansen van plezier. Op dit moment ben ik bezig met het netjes maken van de muren en de vloeren. Het stucwerk in de slaapkamers kwam mee toen ik het behang eraf trok. SWZ heeft er toen voor gezorgd dat het daar netjes werd afgestuct. De projectleider vond dat normaal in het kader van de samenwerking. Hij had het van zijn kant gewaardeerd dat ik me tijdens de asbestsanering niet heb laten leiden door emoties.” Mevrouw Jellema wil graag weer een tijdje in haar opgeknapte woning wonen. n - CorporATieboUw AUGUSTUS 2013 -

raam en deur • Kozijnwerk • Raam- en Deurtechniek • Bouwbeslag • Inbraakwering • Beglazing • Ventilatie Raam en Deur is het vakmagazine voor raam-, deuren geveltechniek, van ontwerper tot verwerker. De redactionele invulling steunt op vijf pijlers: design, techniek, toepassing, productnieuws en regelgeving. Hierdoor bieden wij meer doorzicht, overzicht en inzicht in alle componenten rond raam en deur.

raam en deur raam en deur raam en deur •

•

www.raamendeur-online.nl Ja, ik abonneer me op Raam en Deur en ontvang 6 edities voor € 60 (ex 6% BTW). Ja, ik ontvang graag een gratis proefnummer van Raam en Deur Bedrijfsnaam Persoonsnaam Adres + Huisnummer Postcode + Woonplaats

raam en deur

Datum

Handtekening

Faxen naar: 073 - 503 81 53 MIXpress BV, Postbus 55, 5240 AB Rosmalen, 073 - 503 43 47, raamendeur@mixpress.nl

Postbus 1878, 3000 BW Rotterdam Tel: 010 – 282 50 50 Fax: 010 – 411 42 11 Website: www.energiesprong.nl Email: energiesprong@platform31.nl

b r a n c h e pa g i n a De inhoud van deze branchepagina is tot stand gekomen buiten de verantwoordelijkheid van de redactie.

Prijsvraag en Manifestatie De Voorsprong, derde editie

Broedplaats voor innovatie in november vindt de derde editie plaats van de manifestatie en prijsvraag de Voorsprong. Tot 20 september kunnen bouwpartijen die een woningconcept voor renovatie en nieuwbouw ontwikkelden, dit indienen. Dit jaar neemt iedere conceptontwikkelaar zelf opdrachtgevers mee en worden innovatieve opdrachtgevers ook via de regiotafels van het netwerk conceptueel bouwen genomineerd. het gaat uiteindelijk om de dialoog tussen de conceptontwikkelaars en de opdrachtgevers. Organisator claudia Laumans van energiesprong: “het levert conceptmakers veel op om te participeren. Je wordt dit jaar uitgebreid 1-op-1 besproken bij de professionele jury, je krijgt een pitchtraining vooraf, er wordt een pitchfilmpje met je gemaakt, je kunt naderhand deelnemen aan een kort traject met specialisten om je concept verder te ontwikkelen, kortom, het komt je concept echt ten goede.”

Licht opsteken Tijdens de manifestatie-dag krijgen corporaties een goede indruk van nieuwe vormen van opdrachtgeverschap en van de koplopende woningbouwconcepten. een greep uit het programma: er zijn opdrachtgevers uit de corporatiesector die hun ervaringen delen, er is de mogelijkheid om bij een expositie diverse concepten te bekijken, conceptmakers geven live pitches, er is gelegenheid feedback te geven en ook te horen wat eindklanten (huurders en particuliere woningeigenaren) er van vinden. Tijdens de dag bepalen de aanwezigen, naast het zwaarwegende jury-oordeel, welke concepten er met prijzen vandoor gaan.

Winaars in 2011 waren Team prestatiehuis en baM W&r all electric de eerste prijswinnaars aan respectievelijk renovatie- en nieuwbouwzijde. in 2012 verwierven enDiS portiekflatrenovatie en VolkerWessels plus Wonen een plek op die posities. Onno Dwars van VolkerWessels: “het was een geweldige manier om onze conceptontwikkeling te verscherpen; door de competitie komt er een stevig tempo in je productontwikkeling en kom je op een steeds hoger level. Dan ook nog winnen is fantastisch!” bovendien was er in 2012 voor het eerst een ereprijs voor de meest

vernieuwende opdrachtgever die toen naar portaal ging voor het initiatief nianesto, waarmee zij kwaliteit, innovatie en huurdersinbreng naar een hoger plan trok. arthur Lippus van portaal: “het winnen van de prijs gaf ons vleugels; je krijgt meer partijen bij elkaar om echt de schouders er onder te zetten. er zijn namelijk veel corporatiemensen die zeggen: uitvragen kan anders; we kunnen voor onze eindklanten op deze nieuwe manier een veel beter product neerzetten.”

Meedoen? conceptaanbieders worden massaal uitgedaagd om hun mooiste, meest energieambitieuze concept in te dienen. claudia Laumans benadrukt: “Trek alles uit de kast. De innovatiecoach die je leidt door het inschrijvingsproces is heel handig, maar de jury en de begeleiders kijken ook naar andere zaken: is dit een degelijk, mooi, verrassend conceptaanbod waar je als consument en als opdrachtgever blij van zou worden? en dan moet je de innovatiecoach niet volgen als een invuloefening, maar gebruiken als vertrekpunt om een zo goed mogelijk onderbouwd verhaal te presenteren.” Dat kan via de website van energiesprong tot 20 september. Daarna volgt een aantal stappen waarin de jury een grote rol speelt. nomineren van vernieuwende opdrachtgevers is de taak van de conceptaanbieders; opdrachtgevers kunnen niet zelf insturen. het aanbrengen van deze opdrachtgevers gebeurt via de regiotafels van het netwerk conceptueel bouwen; deze vinden plaats in september en begin oktober (zie website van het netwerk). inschrijven voor de Manifestatie die dit jaar op 21 november plaatsvindt, kan nu al op de site van energiesprong. bouwpartijen die een woningconcept voor renovatie en nieuwbouw ontwikkelden, kunnen dit indienen via de website www.energiesprong.nl. - CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

B r A N C H E PA G I N A De inhoud van deze branchepagina is tot stand gekomen buiten de verantwoordelijkheid van de redactie.

Bewoners aan het roer Door Ritske Dankert

In gemeenteland heeft minister Plasterk de doedemocratie geïntroduceerd. Niet overheden, maar burgers nemen daarbij initiatieven ter verbetering van hun leefomgeving. Nu overheden door geldgebrek moeten bezuinigen breekt het burgerinitiatief echt goed door. Ook corporaties ontkomen er niet aan. Zij moeten meer en meer taken aan bewoners overlaten. Ook op het gebied van strategisch voorraadbeleid. In Hornhuizen, een dorpje in de Noord Groningse gemeente De Marne, stond niet zolang geleden het dorpscafé leeg. Het café leidde al langer een kwijnend bestaan en er leek definitief geen draagvlak meer voor te zijn. De gemeente had geen geld beschikbaar het voor sloop te behoeden. Lange tijd leek het daar dan ook op uit te draaien. Totdat een ondernemende inwoner van het dorp met een idee kwam. Hij wilde van het café een gecombineerde werkplek voor kunstenaars, een weekendverblijf en dorpscafé maken. De gemeente faciliteerde het idee uiteindelijk met het zoeken naar financiers, uitbreiding juridisch mogelijk te maken en de naamsbekendheid te verhogen.

Faciliteren Het is een mooi voorbeeld van wat steeds meer aandacht krijgt: initiatieven van burgers en bedrijven waarbij overheden zich faciliterend opstellen. Ook corporaties hebben er al mee te maken. Zo is de Alliantie betrokken bij een energiecoöperatie in Almere. Ook zijn er al huurders die zelf het initiatief nemen om gemeenschappelijke ruimten of zelfs winkels in eigen beheer te nemen. Verder zijn er verschillende voorbeelden van huurders die zelf de leefbaarheid in hun buurt projectmatig ondersteunen. Corporaties faciliteren dat met kennis, hun netwerk en soms ook met (versoepeling van) regels of door financiële middelen. Daar waar burger- en bewonersinitiatieven nu nog vooral projectmatig zijn vormgegeven lijkt er in de toekomst ook behoefte aan een meer voortdurende betrokkenheid van burgers bij taken die nu nog door overheden of corporaties worden uitgevoerd. Het initiatief voor zulke taakverschuivingen kan daarbij ook vanuit de overheid of corporatie komen. Een voorbeeld is de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Steeds meer welzijnstaken moeten in het persoonlijke netwerk van cliënten worden opgelost. De gedachte is dat zo niet alleen geld wordt bespaard, maar ook dat meer maatwerk mogelijk is.

50 - CORPORATIEBOUW AUGUSTUS 2013 -

Bewoners kunnen op eigen initiatief zonnepanelen laten installeren.

Zelf aangebrachte voorziening Op het gebied van energiebesparing is er door corporaties al ervaring opgedaan met het betrekken van bewoners bij het energiezuinig maken van hun woning. Het is daarbij niet langer alleen de corporatie die, vanuit haar onderhoudsbegroting, de woningen energiezuiniger maakt. Bewoners laten zelf - al dan niet collectief - zonnepanelen installeren. Een voordeel daarvan is dat de keuze bij de bewoners wordt gelaten: wie energiebesparing belangrijk vindt, doet mee. De corporatie hoeft dus geen tijdverslindende communicatietrajecten met onwillige bewoners op te starten. Ook financieel nemen bewoners hier het heft in handen, waardoor de corporatie haar kostbare investeringsruimte kan benutten voor het basisonderhoud van haar woningbezit. Het is goed denkbaar om op vergelijkbare wijze ook het levensloopbestendig maken van woningen te organiseren. Corporaties hebben immers geen geld om het gehele bezit geschikt te maken voor zorgbehoevende ouderen. Als gepensioneerd timmerman zorgde mijn opa zelf voor een slaapkamer en douche op de benedenverdieping. Niet omdat hij geen trap meer op kon, maar als voorzorg voor een verre toekomst. Ook huurders van een corporatiewoning kunnen zelf de keus maken: leg ik een zelf aangebrachte voorziening ter preventie aan, of ga ik te zijner tijd verhuizen naar een andere woning?

Investeren voor de plus In het strategisch voorraadbeleid neemt een corporatie onder meer maatregelen voor energiebesparing en levensloopbestendigheid op. Daarbij blijft de corporatie zelf verantwoordelijk voor de basisvoorzieningen. Maar bewoners kunnen natuurlijk gestimuleerd om ook te investeren en zo hun woning (nog) energiezuiniger of levensloopgeschikter te maken. Op die manier kan het strategisch voorraadbeleid voor een belangrijk deel door bewoners worden gemaakt en uitgevoerd. Ritske Dankert is zelfstandig adviseur en trainer strategisch voorraadbeleid voor CorporatieNL.

Dakdoorvoeren van hoog niveau!

Ubbink combineert optimale prestatie met perfecte afwerking Rookgasafvoer en luchtaanvoer voor de HR-ketel, mechanische ventilatie, afvoer van de afzuigkap, rioolbeluchting en kabels van zonnepanelen: allemaal voorbeelden van leidingen die veelal door het dak naar buiten gaan. Door toepassing van verkeerde dakdoorvoeren en lelijke montage, ontstaat al snel een oerwoud aan pijpjes die schots en scheef op het dak staan. Voor hetzelfde geld en met minder moeite monteert u eenvoudig de nieuwste generatie slimme dakdoorvoeren van Ubbink, voor een beter resultaat ĂŠn uiterlijk! www.ubbink.nl/dakdoorvoeren

Bevestigingsmaterialen

Ubbink, dat bouwt wel zo makkelijk!

Luchtdicht

EXPERTISE

VAKWERK BEGINT MET SAMENWERKEN Hoe groot of klein uw schilderproject ook is, bij Sikkens staat u er nooit alleen voor. Als professionele partners brengen wij uw expertise, onze producten en services bij elkaar. Of het nu gaat om de keuze tussen zijdeglans of hoogglans. Of om kleuradvies of technische ondersteuning. Samen werken we aan ideeën en oplossingen. Want een project tot een perfect einde brengen, begint met samenwerken. Kijk voor onze services en al onze producten op www.sikkens.nl.