Corporatiebouw 2014-1 by MIXpress

CORPORATIE BOUW

bouw, renovatie en onderhoud voor alle corporaties

Ketensamenwerking Havensteder monitort Thema Techniek Bakstenen en metselmortels

Stroomversnelling: prototypes opgeleverd

Kerntrekbeslag houdt de deur dicht

Johan Janssen,Talis

Hippe Hoogbouw verduurzaamd Energieleverend in Tubbergen

3e jaargang - nummer 1 - januari 2014

Verse lucht?

HET ZIT IN ONS SYSTEEM ! Duco pakt tijdens VSK, het tweejaarlijks ijkpunt in de installatiewereld, uit met heel wat vernieuwingen binnen haar gamma Vraaggestuurde Natuurlijke Ventilatiesystemen. Die vormen immers de longen voor elk project en staan garant voor een gezond & comfortabel binnenklimaat. Kom & ontdek tijdens VSK onder meer onze compleet vernieuwde DucoBox ĂŠn het frisse design van de sensoren!

DUCO @ VSK 2014 Bezoek ons in Hal 9, stand B010 van 3 feb. 2014 tot en met 7 feb. 2014

We inspire at www.duco.eu

info@duco.eu - Handelsstraat 19 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 33 - fax +32 58 33 00 44

VOORWOOR

vo orwo ord

Bouwen aan vertrouwen Vertrouwen is o zo belangrijk. Vertrouwen van de consumenten om weer een huis te kopen. Vertrouwen van bedrijven om te investeren. Vertrouwen van banken in die bedrijven. En wat denk je van vertrouwen van corporaties in bouwbedrijven? Zulk vertrouwen is nodig om als partners samen te bouwen. Als je dat kunt, kom je samen verder. Dan hoef je als corporatie geen gedetailleerd bestek uit te dokteren en aan te besteden. Dan hoeven aannemers niet te zoeken naar â&#x20AC;&#x2DC;de foutâ&#x20AC;&#x2122; in dat bestek om met meerwerk hun lage inschrijfprijs te compenseren. Nee, dan kun je als corporatie duidelijk maken aan welke functionele en prestatie-eisen je veracht van je project, en kunnen de experts in de bouwkolom zich daar helemaal op uitleven. Om samen het optimale resultaat neer te zetten voor de beste prijs.

CORPORATIE BOUW

bouw, renovatie en onderhoud voor alle corporaties

Ketensamenwerking Havensteder monitort Thema Techniek Bakstenen en metselmortels

Stroomversnelling: prototypes opgeleverd

Kerntrekbeslag houdt de deur dicht

Johan Janssen,Talis

Hippe Hoogbouw verduurzaamd Energieleverend in Tubbergen

Maar, zoals gezegd, daar is vertrouwen voor nodig. Bouwers die deelnemen aan de Stroomversnelling werkten prototypen uit in het vertrouwen dat ze die later kunnen gaan bouwen. Talis werkte in vertrouwen samen met een aannemer bij de renovatie van de Weezenhof-flats. En toen bij de tests bleek dat de aannemer vier dagen per appartement nodig had in plaats van drie werd de planning aangepast. Een staaltje van constructiviteit en realisme met als gevolg dat de oplevering zelfs twee weken eerder kon plaatsvinden. 3e jaargang - nummer 1 - januari 2014

001 cover.indd 1

17-01-14 12:10

Natuurlijk, vertrouwen moet je verdienen. Daarom is het ook zo mooi dat een corporatie als Havensteder exact meet wat lean-samenwerking met aannemers nu precies voor projecten betekent. Of dat een bouwer als Heijmans bij een Eindhovense aanbesteding wint op basis van Design, Build & Maintain en de corporatie met een gecertificeerde bouwplan- en oplevertoets garandeert dat hij uitvoert wat hij belooft. Stuk voor stuk mooie voorbeelden: zo bouw je aan vertrouwen.

Marc Nelissen Hoofdredactie Corporatiebouw

Heeft u nog tips heeft voor onze redactie? Op www.corporatiebouw.nl/tip ontvangen we ze graag.

- CorPorATIEBoUw JANUArI 2014 -

COLOFO

Hoofdredactie Marc Nelissen

Redactie Robert Dingemans Hans Fuchs Louis Jongeleen Ramona Kezer Thijs Luijkx Arjen de Vries Fotografie Marjolein Ansink Eef Bongers Marcus Peters

EnErgiEnulnotaconcEptEn voor dE bEstaandE voorraad Prototyping in de woningrenovatie: het is nog nooit eerder vertoond. Onder de vlag van de Stroomversnelling kozen vier corporaties en zes bouwbedrijven voor deze werkwijze, om in hoog tempo energienulnotaconcepten te ontwikkelen voor de aanpak van naoorlogse seriematige woningbouw. De eerste vier prototypen zijn inmiddels opgeleverd.

Vormgeving Jules Bakker, Spoor & Partners, Zandvoort

MEt systEEMoplossingEn naar labEl b En a

Close Ups Advertorials

Van label F en E naar label B en A: de lat lag hoog bij het groot onderhoud van de 270 appartementen van woningcorporatie Talis in de Nijmeegse wijk Weezenhof. Dankzij een uitgekiende planning en intensief contact met de bewoners werden de appartementen twee weken voor de deadline opgeleverd.

Redactieadres MIXpress Postbus 55 5240 AB Rosmalen T: 073.503.43.47 F: 073.503.81.53 E: corporatiebouw@mixpress.nl W: www.corporatiebouw.nl Abonnementen losse nummers € 9,75 (ex 6% btw) jaarabonnement € 50 (ex 6% btw) www.corporatiebouw.nl/abo Abonnementsvoorwaarden check www.mixpress.nl/abo Stopzetten abonnement Opzeggingen (schriftelijk) dienen 8 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Advertenties Bureau van Vliet Postbus 20, 2040 AA Zandvoort Frank Oudman T: 023.571.47.45 E: f.oudman@bureauvanvliet.com

15 HavEnstEdEr Monitort EigEn kEtEnsaMEnwErking Helderheid over de pluspunten en de knelpunten van ketensamenwerking. Dat was voor corporatie Stichting Havensteder vier jaar geleden de aanjager om een langlopende monitoring op te starten. Inmiddels liggen de nodige harde feiten op tafel; waardevolle informatie die Havensteder gebruikt om de ketensamenwerking nog meer te verbeteren. Is monitoring van de keten misschien ook iets voor andere corporaties?

Algemene voorwaarden Alle advertentie-opdrachten worden uitgevoerd volgens de Algemene Leverings- en Betalingsvoorwaarden van Bureau van Vliet B.V. zoals die gedeponeerd zijn bij de K.v.K. Haarlem onder nr. 34037301 alsmede de Regelen voor het Advertentiewezen.

trots op EEn uniEk projEct Woningstichting Tubbergen is niet de grootste. Toch loopt de Twentse corporatie voorop als het gaat om verduurzaming van de woningvoorraad. Terwijl veel collega’s elders in het land hoofdbrekens hebben om in 2020 gemiddeld energielabel B te halen, lukt Woningstichting Tubbergen dat al in 2014.

ISSN 2214-465X

04 - CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

KerntreKbeslag houdt de deur dicht

VOORWOORD

Kerntrekbeslag: voor nieuwbouw stelt het PKVW het als eis, voor bestaande bouw niet. Is dat ondertussen niet hard nodig? En waar loop je bij de montage tegenaan als je bestaand beslag vervangt door kerntrekbeslag? Lilian Tieman en Hans Schelvis van het CCV, André van Gestel van het CB&V en John van der Zalm van de politie-eenheid Den Haag, geven een aantal antwoorden.

CORpORatienieuWs Branchenieuws

VaKtueeL prototypes stroomversnelling 10 CORpORatiepROJeCt Hippe Hoogbouw, nijmegen 15

smalle stenen in vier varianten Het assortiment bakstenen in ons land is het afgelopen jaar ‘verrijkt’ met vier smalle uitvoeringen. Deze stenen leveren de nodige voordelen op, maar laten ook een paar vragen open. Hoe verwerk je de steen en waar moet je op letten? Is er een speciale mortel nodig? Hoe zit het met de stabiliteit? Deze vragen legden we voor aan enkele fabrikanten.

34 witte uitbloei: wat is eraan te doen? Het wit uitslaan van (nieuw) metselwerk, ook wel kalkuitbloei genoemd, komt nog veel te vaak voor. De oorzaak is moeilijk te duiden. Het kan liggen aan de detaillering, een foutieve combinatie van stenen en mortel of aan weersomstandigheden en onvoldoende preventieve maatregelen bij de uitvoering. Met nieuwe typen metsel- en voegmortel zijn bij veel projecten de ‘problemen’ grotendeels te ondervangen.

MiJn CORpORatie Marc eggermont, Woonbedrijf 18 ed pannebakker, De Goede Woning 19 GOeD BesteeD Wat kostte de bouw van parkbuurt?

GOeD BesteeD Havensteder monitort ketensamenwerking 22 pROJeCt in BeeLD skyline, Leiden

CORpORatiepaRtneR energieleverende twee-onder-een-kapper 28 VaKtueeL Kerntrekbeveiliging 30 tHeMa teCHnieK BaKstenen en MetseLMORteLs smalle stenen Witte uitbloei

‘iK KijK met de ogen van de bewoner’ In zijn loopbaan - van metselaar tot uitvoerder - heeft Jos van den Broek (49) uit Boxtel de woningbouw van binnen en van buiten leren kennen. Die ervaring komt hem als opzichter Vastgoed bij Woonstichting St. Joseph in Boxtel goed van pas. Bij oplevering van een nieuwe woning ontsnapt er weinig aan zijn blik.

44 - CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

34 37

KORt BesteK Lopende projecten 40 pRODuCtinFORMatie Opmerkelijke producten 33, 43, 47 HanDen uit De MOuWen Opzichter vastgoed 44 BLiK Op BeWOneR Rapportcijfer van een bewoner

BRanCHepaGina energiesprong van platform31 50 CLOse up VGO-keur 25 saint Gobain Weber Beamix 39

Respect voor mens en milieu Instandhouden, beschermen en behouden van kelder tot dak Remmers streeft continu naar een duurzame wereld. Het beschermen en onderhouden van gebouwen en materialen is daar een essentieel onderdeel van. Gevelmetselwerk, kelderafdichting, kunststofvloeren, kozijnen, deuren en geveltimmerwerkâ&#x20AC;Ś Wie gebouwen duurzaam wil beschermen vindt in Remmers gegarandeerd de juiste en beste partner.

Remmers Bouwchemie B.V. Stephensonstraat 9 7903 AS Hoogeveen Tel. 0528 229 333 info@remmersbouwchemie.nl www.remmersbouwchemie.nl

C o r p o r at i e n i e u w s

‘Logistiek kan efficiënter’

De logistieke organisatie op de bouwplaats kan en moet efficiënter. De meerderheid van de partijen in de bouwen installatiesector vindt dat de verantwoordelijkheid hiervoor bij één persoon moet komen te liggen, zo blijkt uit onderzoek van USP Marketing Consultancy in opdracht van Fundeon, het kennis- en adviescentrum voor personeel in de bouw en infra. De uitvoerder is hier volgens hen de aangewezen persoon voor. Een kleine meerderheid van de ondervraagde bedrijven geeft juist aan dat in de praktijk de verantwoordelijkheid bij meerdere betrokkenen op de bouwplaats ligt. Onder de logistieke organisatie verstaat men het zo efficiënt mogelijk bestellen, transporteren en beschikbaar stellen van materiaal en materieel, zodat het arbeidsproces van de verschillende vakmensen (in de bouwketen) zo min mogelijk wordt onderbroken. Hierdoor kunnen faalkosten worden verminderd, wordt de veiligheid verhoogd en zal de samenwerking op de werkplek efficiënter verlopen. Daarnaast worden werkzaamheden steeds complexer en wordt er meer gewerkt met prefab elementen waarbij een goede organisatie van de logistiek op de bouwplaats essentieel is. De verantwoordelijkheid hiervoor moet volgens 60% van de bouwbedrijven bij één persoon (de uitvoerder) komen te liggen, in plaats van bij alle betrokkenen op de bouwplaats. Dit laatste is nog veel het geval in de praktijk. Daarnaast moeten in de voorfase goede onderlinge afspraken en een goede logistieke planning gemaakt worden. De uitvoerder heeft in theorie een organisatorische functie, waaronder de organisatie van de logistiek op de bouwplaats en het plannen en voorbereiden van werkzaamheden vallen. Vanwege de huidige economische crisis is de uitvoerder meer genoodzaakt uitvoerend mee te werken op de bouwplaats. Toch is het voor een goede logistieke organisatie op de bouwplaats van belang dat de uitvoerder (na herstel van de crisis) zich weer gaat focussen op zijn kerntaken en de vaardigheden die van belang zijn om de logistiek op de bouwplaats goed te organiseren. Het onderzoek werd in het derde kwartaal van 2013 uitgevoerd onder 851 bedrijven in de bouwen installatiesector.

hUUrders QUawonen besparen Een veelgehoorde belofte bij renovatie. ‘De huur gaat omhoog, maar dat verdienen bewoners terug via een lage energierekening’. Om te checken of die uitspraak wel echt klopt, heeft QuaWonen de besparing voor haar bewoners van de eerste energieprojecten in kaart gebracht. Vergeleken met de energierekening van 2009 (voor de energiebesparende maatregelen), besparen bewoners gemiddeld 30% op hun gasverbruik. De energierekening ging met enkele honderden euro’s per jaar omlaag. Sinds 2010 heeft QuaWonen 24 projecten uitgevoerd, waarbij planmatig onderhoud werd gecombineerd met isolerende maatregelen. Voor de toekomst blijft de ambitie om energieneutrale woningen te realiseren. Omdat QuaWonen in de komende jaren minder geld te besteden heeft, duurt het wat langer om die ambitie te realiseren. Als tussenstap is het streven nu in ieder geval Energielabel B.

corporatiesector heeft het zwaar De corporatiesector kraakt in haar voegen. De solidariteit van corporaties onderling wordt sterk op de proef gesteld. Er zijn 68 corporaties met minder dan € 5.000 financiële ruimte per verhuureenheid en zelfs vijftien corporaties met een negatief verschil tussen de bedrijfswaarde en de nominale langlopende leningen. Zwakke broeders uit het bestel moeten worden bijgestaan door financieel sterkere corporaties, concludeert Brink Groep uit de rapportages Corporatie in Perspectief van het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV). Het aantal corporaties met een solvabiliteit lager dan 10% is zelfs verdubbeld. De huurders merken de gevolgen van de verslechterende situatie bij de corporaties. In vier jaar tijd werd een huurverhoging van gemiddeld 9% doorgevoerd. Het aanbod van goedkope huurwoningen is met 23% gekrompen in deze periode, zo blijkt uit de cijfers van het CFV.

Vier keer ‘aLL-eLectric’

In ‘Hart voor Overdinkel’ werken woningcorporatie Domijn en de gemeente Overdinkel samen aan een toekomstgericht, groen en energie(k) dorp waar mensen prettig werken, wonen en recreëren. De bouw van vier energieleverende woningen aan de Prins Bermhardstraat maakt deel uit van dit project. Groothuis Wonen realiseerde deze woningen binnen drie maanden, samen met de Raedthuys Groep. 138 zonnepanelen leveren zoveel energie dat de woningen elektrisch worden verwarmd. Ook koken gaat op stroom, waardoor de woningen ‘all-electric’ zijn. Tegelijkertijd sloopt Domijn elf woningen aan de Tjibbe Knolstraat om plaats te maken voor zeven levensloopbestendige woningen.

Mist U iets? Een project van uw corporatie in ons magazine? Mail dan uw nieuws met foto naar corporatiebouw@mixpress.nl.

- CorporatieBouw Januari 2014 -

C o r p o r at i e n i e u w s

Het afgelopen jaar is de huur/inkomenverhouding verslechterd: nieuwe huurders betalen meer, terwijl hun bruto inkomen is gedaald. WoningNet, dat de betaalbaarheid van sociale huur onderzocht, constateerde dat vooral alleenwonenden en eenoudergezinnen de dupe zijn. De uitkomst van het onderzoek, gebaseerd op gegevens uit drie woningmarktgebieden, is dat de financiële druk op huurders steeds groter wordt. De huurprijs voor een nieuwe sociale huurwoning steeg sinds 2010 met 24%, terwijl het gemiddelde bruto inkomen van de bewoners daalde met 2-6%. In 2010 werd nog 30% van het bruto inkomen besteed aan huur, in 2013 steeg dit naar 37%. De verslechterde huur/inkomenverhouding treft vooral eenoudergezinnen en alleenwonenden. In 2013 gaven eenoudergezinnen 40% van hun inkomen uit aan huur. In 2010 was dit nog 24% (+6%). Bij alleenwonenden steeg het deel dat zij aan huur besteedden met 8%; van 30% in 2010 naar 38% van hun inkomen in 2013. Voor oudere alleenwonenden steeg het deel dat zij aan huur besteedden van 36% in 2010 naar 40% in 2013.

- bespraing totaal onderhoud ≥ 2% per jaar - ....

: Hoog : Hoog Relevantie Beïnvloeding

Omloopsnelheid

Prestatie Beheer Overeenkomst

- dagelijks onderhoud ≥7 - klachten/storingen ≥ 8 - ≥ 30% geenquêteerde retour - ....

Audit

Evaluatie van het contract: - vragen/opmerkingenlijst ontwikkelen waarin ruimte voor: * verbetervoorstellen relatie * contractaanpassingen (1 jaar) * huurdersomgang * ..... - werkbaarheid - ambitie toets contract - realiteit toets contract - ...

Evaluatie bij Wooninvest: - tenminste evalueren: * gebouwbeheerder * financiële administratie * contractmanager * ..... - formulier ontwikkelen en/of aanpassen - audit / visitatieproces??? - ... - dagelijksonderhoud ≥ 6 - klachten/storingen ≥ 7 - ....

Afwijkingen: - ≤ 5% incompleet - ≤ 5x /jr niet / te laat - ≤ 3x /jr onjuiste facturatie

: Hoog : Hoog

Klachtencommissie: - ≥ 5% minder klachten / jr - ...

Hersteltijd:

= respons- + oplossingstijd

Relevantie Beïnvloeding

- 50% ≤ 1 dag - 90% ≤ 1 maand - ≤ 1x niet tijdig gereed - ≥ 90% continuproces - ...

ofwel reparatieduur

Klanttevredenheid Meeteenheid:

Huurder

Bestaans Recht

Mens

Medewerkers & Resources

Aannemers Wooninvest

- belangenbehartiging - gelijkwaardige gesprekspartner - ontzorgt worden - vertrouwen -

Review

Oplossingstijd:

Type onderhoud: - matatie ≤ € 1.500,- / jr/ enh - dagelijks ≤€ 375,- / jr/ enh - planmatig ≤ € ..... / jr/enh

- ≤ 5 klachten mogen in de gehele scope / aannemer in herhaling vallen - ≤ 3x terugkeruen van dezelfde klaacht in scope eis algehele verbeteractie

Soort klacht: - ≤ 2 klachten mogen in herhaling vallen / jaar / gebouw - ≤ 3x terugkeren van dezelfe klacht / gebouw eis algehele verbeteractie - mutatie - planmatigheid -

- beschikbaarheid gehuurde object

Rapportage

Betrouwbaarheid : Subjectief Meetbaarheid : Hoog

- afspraken definitief - spoedreparatie - standaard reparatie - continuïtiet in proces - oplevering - gereedmelding - ...

- Call-Centre aanname - Spoed indicatie - afspraken - 1e lijns klachtanalyse - werkbonnen - overdracht OH-team - ...

Management Tool

- communicatie helder en eenduidig - dienstverlenende - betrokken - betrouwbaar - pro-actief -

- opstelling rapportage - indiening - kwaliteitsparagraaf - facturatieprocedure - risico analyse - verbetervoorstel - klachtenanalyse - ...

Oplossing

- Kl.0 ≤ 4 uur - Kl.1 ≤ 8 uur - Kl.2 ≤week - Kl.3 ≤ overleg levensbedreigend=accuut

ofwel sart herstelwerk

- Kl.0 ≤ 1 uur - Kl.1 ≤ 1 dag - Kl.2 ≤ 2 dagen - Kl.3 ≤ overleg - 50% ≤ 5 dagen start - levensbedreigend=accuut

Responstijd:

- soort klacht bv lekkage, H&S-werk ed

Proces

Activiteiten en Processen

Melding

Enquête onder huurders: - formulier ontwikkelen en/of bestaand aanpassen - meetbare elementen - bruikbaar op woningen en VvE

- respectvol behandelen - serieus genomen - geïnformeerd over planning - uitleg werkzaamheden - te verwachten overlast -

Rapportage: - Kl.0 ≤ 24 uur - Kl.1 ≤ 1 werkweek - Kl.2 ≤ 1 werkweek - Kl.3 ≤ 1werkweek - levensbedreigend = 24 uur

OH-Monteur

Afwijkingen: ≤ 10x/week 15s<≤60s ≤ 2x/maand > 60s ≤ 1x/maand onbereikbaar ≤ 1x/maand geen start ≤ 2x/maand te late start ≤ 2x/jaar geen/te late spoedreparatie

- bouwdeelnivo - element - / indstallatie deelnvio -

- wijknivo - gebouwnivo - gebouwdeelnivo -

- afbouwscenario - levensbedreigende klacht (bv gaslekkage)

Verhuur baarheid

Kwantiteit K.06-2013

Meeteenheid:

Call-Centre: - aanname ≤ 15 sec -  24/7 365 dagen/jaar

- .....

bouwdeel : element - / indstallatiedeelnvio - max. 25x / jaar een klachtmelding

gebouwtype / gebouwdeel bij complexen - gemid. max 2x / jaar een klachtmelding

- .....

Bovenstaande gemeten - / gebouw - / bouw- / installatiedee

- levensbedreigende klacht = 0

: Middel : Laag

- K0 - Calamtieten - K1 - Hoog - K2 - Middel - K3 - Laag

Klacht ernst

Klachtrelatie Continuerend Beleid

KPI - Kompas Wooninvest Vast onderhoud cyclus<1jr Klachten & Storingen Mutatie onderhoud

Betrouwbaarheid : Objectief & Subjectief Meetbaarheid : Hoog

behorend bij

Klacht type

Relevantie Beïnvloeding

Klachtfrequentie

Kwaliteit

Werklocatie

: Middel : Middel

Afwijkingen: ≤ 2x / jaar

Relevantie Beïnvloeding

- controle in bijzijn van aannemer/ monteur / derden en contractmanager - steeksproefsgewijs / niet aangekondigd danwel ontvankelijke klacht huurder

- legitimatie / visitekaart - herkenbaarheid kleding en klusbus - uitdragen uitstraling van Wooninvest - oplossingsgericht - deskundigheid - VCA gecertificeerd - nakomen afspraken - bereikbaarheid - tijdige terugkoppeling bij twijfels juiste ingreep - zowel eigen personeel als derden

Diensten & Producten

Bouw- / locatiebezoeken: - ≥ 1x / mnd controle kwaliteit OH-monteur, omgangsvormen en herkenbaarheid

- schoon achter- / verlaten - veilig werken - gezond werk-/leefklimaat - beschermende voorziening - beperken geluidsoverlast -

Dienst

Afwijkingen: ≤ 3x / jaar

- probleemoplossend - doelmatig - esthetisch - conform eisen en wensen - kwaliteitscontrole -

Vakundigheid

Bouw- / locatiebezoeken: - ≥ 1x / mnd keuring herstelwerk op orde, netheid en veiligheid - controle in bijzijn van aannemer/ monteur / derden en contractmanager - steeksproefsgewijs / niet aangekondigd danwel ontvankelijke klacht huurder

Inspectie

08 - CorporatieBouw Januari 2014 -

Afwijkingen: ≤ 1x / maand ≤ 3x / jaar Tabel Risico aspecten: ≤ 3x afwijking/jr/gebouw of -deel - beleving en aanzien - gebruik en functioneren - binnenmilieu & gezondheid ≤ 2x afwijking/jr/gebouw of -deel - veiligheid - toename storingsonderhoud

Meeteenheid:

De nieuwe aanpak om energieefficiënt en zuinig te bouwen en renoveren staat centraal op de 18e Internationale Passiefhuis Conferentie op 25 en 26 april in Aken. Tegelijkertijd vindt ook de tweedaagse vakbeurs plaats die een overzicht geeft van de internationaal ontwikkelde kennis en technische oplossingen om betaalbare en gezonde gebouwen te maken, zonder vraag naar fossiele energie. Passiefhuis gaat over meer dan alleen energieefficiëntie. De standaard biedt het hoogste niveau van thermisch comfort en biedt concrete financiële voordelen voor zowel gebouweigenaren als gebruikers en bewoners. Eind 2020 is energieneutraal bouwen in Europa de norm. Vanaf 2018 geldt de Europese richtlijn voor energieprestaties al voor overheidsgebouwen. Tijdens de Passiefhuis Conferentie wordt de Passive House Award uitgereikt, die voorlopers op het gebied van energie-efficiënt bouwen wereldwijd in de schijnwerpers zet. Voor de komende Award zijn wereldwijd ruim 100 projecten ingediend. Op zondag 27 april zijn er passiefhuis-excursies in de regio Aken, Keulen en Düsseldorf. Ook zijn excursies naar België en Nederland gepland. Er worden circa 1.000 passiefhuis experts verwacht uit zo’n 50 landen. De beursvloer is bijna vol. Er is nog ruimte voor enkele exposanten. Meer informatie en aanmelden op www.passivehouseconference.org.

Betrouwbaarheid : Objectief & Subjectief Meetbaarheid : Middel

Dienstbezoeken: - ≥ 3x / jr keuring herstelwerk op minimale conditienivo - controle in bijzijn van aannemer/ monteur / derden en contractmanager - steeksproefsgewijs / niet aangekondigd danwel ontvankelijke klacht huurder

Review

passiefHuis conferentie

- Kl.0 ≤ 2x / jaar - Kl.1 ≤ 1x / kwartaal ≤ 3x / jaar - Kl.2 ≤ 2x / kwataal ≤ 3x / jaar - Kl.3 ≤ 3x / kwartaal ≤ 3x / jaar

twintigjarig onderHoudscontract

Meeteenheid:

Het Eindhovense Gerretsonplein telt 17.500 m2 en biedt ruimte aan winkels, appartementen en een parkeergarage. Het architectenbureau Van Aken Architecten tekende het complex voor de Eindhovense corporatie Woonbedrijf. Boven de winkels liggen op vier verdiepingen 59 appartementen en in de naburige toren (16 bouwlagen) is plaats voor nog eens 38 appartementen en 14 studio’s. De architect: “Een woon-winkelcomplex is de spil van een wijk. Met zijn levendige plein eist Gerretsonplein een centrale functie in het gebied op. Door hoog- en laagbouw af te wisselen, heeft het gebouw een prominente uitstraling, maar past het toch in het landschap.”

Huurstijging treft kwetsbare groepen

Betrouwbaarheid : Objectief Meetbaarheid : Hoog

spil in de eindHovense wijk

V.06 d.d. 01 december 2013

Aannemersbedrijf Van der Speld, Aannemersbedrijf Bouwmeester en woningcorporatie Wooninvest sloten eind vorig jaar een prestatiecontract. Het dagelijks en mutatieonderhoud wordt hiermee voor een vast bedrag per woning per jaar voor alle woningcomplexen bij beide aannemers ondergebracht. Het contract kwam tot stand met hulp van Arcades en is gebaseerd op het meten van de condities volgens de NEN 2767. In januari startte een pilot met drie complexen, waarvan de bewoners hun onderhoudsverzoeken direct bij de aannemers kunnen melden om sneller geholpen te worden. Medio 2014 volgt, na evaluatie van de pilot, de rest van het woningbezit.

C o r p o r at i e n i e u w s

ecologische Vossenpels

partners uitgelicht Duurzame belofte wint

Woningcorporatie Talis start met de bouw van twee unieke ecologische projecten in de Vossenpels in Lent. Het gaat om gemeenschappelijk en duurzaam wonen in sociale huurwoningen. De ontwikkeling en realisatie gaat in CPO (collectief particulier opdrachtgeverschap) met de bewoners. Meergeneratie wonen Nijmegen (MWN) en Initiatiefgroep Ecologisch Wonen Nijmegen (Iewan) richten zich respectievelijk op gemeenschapsontwikkeling tussen generaties en zelfbouw en zelfbeheer. De totale investering bedraagt € 10 mln. De complexen tellen 63 duurzame sociale huurwoningen en 8 koopwoningen en gebruiken duurzame energie, maar ook duurzame bouwmaterialen. Ramen op het zuiden, triple-glas met metaaloxyde-coating, geïsoleerde kozijnen en deuren, zonnecollectoren en een warmtepomp worden aangevuld met een gezamenlijke palletkachel en ventilatie met warmteterugwinning, ledlampen en gedeelde energiezuinige apparatuur.

nieuwbouwVerwachtingen temperen Conjuncturele verbetering of niet, de onderzoekers van Buildsight stellen hun woningbouw-verwachtingen voor 2014 naar beneden bij. Er is volgens hen nog geen eind gekomen aan de vrije val van de vergunningverlening voor woningbouw en dat doet zich voor de bouwers ook in 2014 nog voelen. De eerste drie kwartalen van 2013 daalde het aantal afgegeven vergunningen met eenderde, veel sterker dan verwacht. Vergeleken met de 28.000 woningen die in de afgelopen 12 maanden werden vergund, lijkt de eerdere prognose van 33.000 nieuwbouwwoningen in 2014 aan de hoge kant. Buildsight-directeur Michel van Eekert verwacht echter dat in 2014 ook oude, niet gebouwde vergunningen van stal gehaald worden en de vaart er weer in komt. Voor 2015 verwacht hij dan dat de 40.000 nieuwbouwwoningen weer binnen bereik komen.

chillen Voor een karweitje WonenCentraal geeft jongeren in de Planetenbuurt van Alphen aan den Rijn een chill-plek op de begane grond van de Argoflat. Jongeren gaan er zelf klussen, isoleren de ruimte tegen geluidsoverlast en installeren een toilet. In ruil voor het gebruik, doen de jongeren klussen voor de buurt. Verder tekenden ze ook nog een contract voor gebruik tussen 17:30 uur en 21:00 uur en beloofden ze niet rond te zullen hangen buiten die tijden.

Heijmans won de Design, Build & Maintain-opgave van Woonbedrijf SWS in Eindhoven voor de realisatie van 82 wooneenheden aan de plaatselijke Karel de Grotelaan. De aannemer wordt daarmee verantwoordelijk voor de sloop, ontwikkeling, bouw en het onderhoud van de panden voor de komende 15 jaar. Het contract heeft een waarde van € 11 mln en de werkzaamheden starten begin van dit kaar met de sloop van 54 etagewoningen en maximaal 18 woningen. Daarna start de nieuwbouw van 56 appartementen, 12 zorgappartementen en 14 rijwoningen die Heijmans eind 2015 op denkt te leveren. De corporatie riep de wijk uit tot groene proeftuin om duurzame producten en technieken toe te passen. Zo komt de corporatie tot het ideale pakket technieken om wonen energiezuinig en comfortabel te maken. Heijmans werd na een voorselectie gekozen uit drie aannemers op basis van referenties en visie op samenwerking en duurzaamheid. In de uiteindelijke planaanbieding scoorde de bouwer uit Rosmalen vooral op de criteria proces en kwaliteit. De bouwer beloofde onder meer een EPC van 0,09 in combinatie met een GPR-gebouwscore van 9,0 voor het onderdeel Energie en een 7,0 voor het onderdeel Materiaal. Een integraal gecertificeerde bouwplan- en oplevertoets vanaf de vroege planfase gaat het inlossen van die belofte borgen.

VernieuwenD Vragerschap Pieter Huijbregts-Innovatie schreef het e-book Vernieuwend Vragerschap in opdracht van Platform 31/ Energiesprong. Het boek helpt om maximaal gebruik te maken van de kansen die de markt biedt en geeft inzicht in hoe de bijbehorende processen kunnen worden ingericht. Netwerk Conceptueel Bouwen ondersteunde de totstandkoming van het boek. Het is online te vinden op www.vernieuwendvragerschap.nl.

Veel animo builDing hollanD De lijst met Event Partners van Building Holland, platform voor het Nieuwe Bouwen, is bijna compleet. Zeventien bedrijven in vastgoed en bouw committeerden zich aan Building Holland ‘nieuwe stijl’. Deze Event Partners leveren een grote bijdrage aan het inhoudelijke programma van het jaarlijkse trefpunt voor beslissers in de woningen utiliteitsbouw. De definitieve lijst met Event Partners wordt binnenkort bekend gemaakt. Building Holland wordt van 6 tot en met 8 mei 2014 gehouden in Amsterdam RAI.

- CorporatieBouw Januari 2014 -

va k t u e e l

Prototyping in de Stroomversnelling

Energienulnotaconcepten voor de bestaande voorraad Door Hans Fuchs (Beeld: Frank Hanswijk)

Prototyping in de woningrenovatie: het is nog nooit eerder vertoond. Onder de vlag van de Stroomversnelling kozen vier corporaties en zes bouwbedrijven voor deze werkwijze, om in hoog tempo energienulnotaconcepten te ontwikkelen voor de aanpak van naoorlogse seriematige woningbouw. De eerste vier prototypen zijn inmiddels opgeleverd.

Weinig slopen, weinig overlast: de woning van Portaal en Dura vermeer, Arnhem.

Prototyping: in de auto-industrie en bij de ontwikkeling van software is het de gewoonste zaak van de wereld. Maar in de bouw is het nieuw, aldus leen van Dijke, woordvoerder van de Stroomversnelling: â&#x20AC;&#x153;Bij prototyping werk je naar een eindconcept toe door in steeds grotere series prototypen te bouwen, zodat je op steeds grotere schaal nieuwe producten, technieken en processen test. Dat leidt in relatief korte tijd tot een afgewogen eindconcept. In het geval van de bouw resulteert prototyping in snel uitgewerkte seriematige herhaalbare oplossingen met een prijs-kwaliteitverhouding die beter is dan bij renovaties die conventi-

10 - CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

oneel aanbesteed zijn. Zo kun je uiteindelijk komen tot standaardoplossingen die je serie N=1 kunt uitvoeren.â&#x20AC;? De corporaties die in de zomer van 2013 hun handtekening onder het zogenaamde Stroomversnellingscontract hebben gezet, zijn lefier, Wonenlimburg, Stadlander, Portaal, Woonwaard en tiwos. De bouwbedrijven die meedoen: Ballast Nedam, BaM Woningbouw, Dura vermeer en volkerWessels. Deze tien initiatiefnemers zijn ondergebracht in een vereniging. Doel van de Stroomversnelling: vernieuwbouw-concepten ontwikkelen voor 111.000 naoorlogse seriematige woningen.

vA k T U E E l

Portaal doet mee

WoonWaardS leSSen

Woningcorporatie Portaal doet met 360 woningen mee aan de prototypingfase (2014). In de daaropvolgende industrialisatiefase participeert Portaal met 1262 woningen in 2015 en nog eens 1262 woningen in 2016. We stellen een aantal vragen aan Nico van Ginkel, projectleider Stroomversnelling Portaal en Caroline Beerman, adviseur communicatie Portaal.

Corporatie Woonwaard werkt in de Stroomversnelling samen met BAM. Hun prototype staat in Heerhugowaard. Welke lessen leerde Woonwaard tot nu toe? Marnette Vroegop, conceptontwikkelaar bij Woonwaard: “Uit onze interne evaluatie kwamen de volgende punten naar voren:

Waarom doet Portaal mee aan de StroomverSnelling? Met het principe van de Stroomversnelling kunnen we onze klant meer zekerheid bieden ten aanzien van woonlasten, en een comfortabele woning. Anderzijds biedt het principe ons als corporatie de gelegenheid met beperktere investeringsmogelijkheden te renoveren. Innovaties - zoals industrieel renoveren - dragen bij aan de betaalbaarheid.

Wat iS de inbreng van Portaal in het initiatief? Wij draaien mee in verschillende werkgroepen van de Stroomversnelling. Zo denken we mee over wat een goede propositie is voor de bewoners (onze klanten): wat betekent het voor hen, wat willen zij en hoe kunnen we hen winnen voor het concept? Ook over de samenstelling en werkwijze van de energiebundel, de planning, de businesscase, de contracten en nieuwe innovaties denken we mee en leveren we kennis.

Wat iS PortaalS inbreng in de PrototyPeS? Onze inbreng in de prototypes is de kennis over de woning: wat vinden wij belangrijk als het gaat om toekomstig onderhoud en vooral belangrijk: kennis over de klant (wat willen zij?) en kennis over de buurt. De technische ontwikkeling is in handen van de bouwer, wel vindt afstemming en kennisuitwisseling plaats.

Wat iS volgenS Portaal nu al bruikbaar? De voorgefabriceerde isolerende schil om het huis (gevel en dak), het wegwerken van installaties en leidingen in de schil, het geheel industrieel prefabriceren en de korte doorlooptijd, gemiddeld niet meer dan twee weken, van de renovatie.

Lessons Learned? We leren anders denken vanuit de industrialisatiegedachte, waarbij de aannemers een product ontwikkelen die de corporaties afnemen. Voor een organisatie als Portaal een omslag. In het verleden dachten we veelal producten zelf uit met onze adviseurs. Wel blijven we als corporatie in de prototypefase gezamenlijk meedenken om te komen tot een optimaal product.

• Samenwerking is op basis van vertrouwen, en op basis van een prestatievraag van de corporatie aan de bouwer. Dat was voor ons ook best spannend en wennen. Er is veel vertrouwen gewonnen. De bouwer heeft de verwachtingen meer dan waar gemaakt. • Normaal gesproken werken we met een lijvige aannemingsovereenkomst. Voor het prototype kon volstaan worden met 1 A4-tje, met daarin de belangrijkste afspraken. Basis van de overeenkomst is het wederzijdse vertrouwen. Het was voor ons beide even zoeken naar de juiste vorm. • We hebben gemerkt dat onze boodschap richting bewoners tot nu toe werkt: in plaats van dat Woonwaard bepaalt dat er gerenoveerd moet worden, en wij 70% goedkeuring moeten regelen, hebben we de bewoners gezegd dat we alleen overgaan tot renovatie als zij dat willen. Daarmee hebben wij onze positie veranderd, en worden bewoners meer verleid om er bewust voor te kiezen en ja te zeggen. • Onze ervaring tot nu toe is dat we gauw in de oude manier van werken schieten, en alles in detail willen weten en regelen. Een goede samenwerking heeft niet veel afspraken nodig, en dat is nog niet overal doorgedrongen. • Wij hebben ervaren dat als je de communicatie loslaat en door de bouwer laat verzorgen, dat het ook goed komt. Sterker nog, ze doen het fantastisch. • Wij zijn blij dat BAM de uitdaging om te innoveren zo goed heeft opgepakt, en dat het prototype een enorme stap is op weg naar de stip achter de horizon. BAM heeft zich goed opgesteld als aanbieder van een product dat antwoord geeft op onze vraag, in plaats van dat wij voorschrijven wat we willen hebben.

Snel Nog geen zes maanden nadat de handtekeningen zijn gezet, staan de eerste prototypen, vier gerenoveerde tussenwoningen uit de jaren zestig, klaar voor een eerste evaluatieronde. Dat is snel. Snel werken is ook een van de doelen, vertelt Van Dijke. “De voorraad waar wij op mikken, de seriematige woningbouw uit de jaren vijftig tot en met zeventig, telt vijf miljoen woningen. We willen voor deze voorraad concepten ontwikkelen waarmee snel kan worden gerenoveerd, goedkoop en met gegarandeerde prestaties. Aanvullende voorwaarde: de bewoners blijven tijdens de renovatie in hun woning. De insteek is een

Leven op gelijkstroom: de woning van Woonwaard en BAM, Heerhugowaard. - CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

va k t u e e l

3D ingemeten: de woning van Lefier en Ballast Nedam, Stadskanaal.

energienulwoning, een woning die over het gehele jaar genomen gemiddeld geen energiekosten heeft, compleet met alle comfort van een eigentijdse nieuwbouwwoning. De verwachting in de bouw is dat met dit initiatief een impuls ontstaat die gaat zorgen voor een nieuwe prijs-kwaliteit standaard in de sociale huur.” De vier prototypen staan in Heerhugowaard (corporatie Woonwaard, i.s.m. BaM), Stadskanaal (lefier, i.s.m. Ballast Nedam), Melick (Wonenlimburg, i.s.m. volkerWessels) en arnhem (Portaal, i.s.m. Dura vermeer). van Dijke: “Momenteel evalueren de bouwers en de corporaties de oplossingen die in deze eengezinswoningen zijn aangedragen. Wat is aan deze gerenoveerde woningen goed, wat werkt, wat niet? Waar gaan we mee verder, wat laten we liggen, wat moet er beter of anders om die gegarandeerde prestatie te realiseren? Op basis daarvan gaan we in diverse rondes opschalen, tot de bouwbedrijven voor de veelvoorkomende woningtypes in Nederland werkzame, sterke concepten hebben gevonden.” en ook in het vervolgtraject houdt men het initiatief op

12 - CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

stoom, aldus van Dijke: “eind 2014 staan de ‘showroommodellen’, na een jaar van opschalen en evalueren.”

ZichZelf verkopen In de vier prototypen zijn bekende technieken en processen gecombineerd met verregaande innovaties zoals 3D-inmeting, een extern installatieportaal, gelijkstroom, kanten-klare-gevels en daken, een huuraanbod van ‘a+++’-witgoed. van Dijke: “Belangrijke uitgangspunten voor technieken proceskeuzes zijn dat de energiemeter gemiddeld op nul uitkomt, en dat het concept zo aantrekkelijk is dat de bewoners de update graag willen hebben. Het concept moet zichzelf gaan verkopen.” Niet heel verrassend in de vier prototypen: veel prefab-oplossingen. Ballast Nedam liet de lefier-woning in Stadskanaal compleet 3D inmeten en de uitkomsten omzetten in tekeningen. Zo onderving de aannemer maatafwijkingen in de bestaande bouw en konden prefab-elementen voor montage passend

worden gemaakt. Bij de Wonenlimburg-woning van volker Wessels in Melick zit de noviteit in de plaatsing van de installaties. De woning heeft aan de buitengevel uit sandwichpanelen een portaal met daarin alle installaties. Makkelijk bereikbaar voor installateurs, eenvoudig uit te wisselen voor een upgrade met modernere installaties. De bijbehorende leidingen en kanalen lopen door de sandwichgevel. Ook Dura vermeer ziet de installaties graag geïntegreerd in de buitengevel: de voorbeeldwoning van Portaal in arnhem kreeg prefabsandwichpanelen, die eigenlijk ontwikkeld zijn voor toepassing op het dak. en Dura koos in arnhem voor de filosofie: weinig slopen, weinig overlast. De woning werd vooral van buitenaf aangepakt. Weinig slopen, weinig overlast is ook de aanpak van BaM bij de Woonwaard-woning in Heerhugowaard. BaM zet in op een DCnetwerk (gelijkstroom), als alternatief voor wisselstroom. Gelijkstroom is een bruikbaar alternatief zodra stroom niet meer van ver

vA k T U E E l

wordt aangevoerd, maar in de woning zelf wordt opgewekt, aldus BAM. BAM levert ook de bijpassende huishoudelijke apparaten die op gelijkstroom werken, in een leaseconstructie voor de bewoners.

energie In een renovatieconcept waar de energiemeter op nul moet blijven staan, krijgen energie besparen en energie opwekken volop aandacht. Ballast Nedam introduceert in Stadskanaal een innovatief dakconcept: de warmte die zich tussen dak en zonnepanelen opbouwt, wordt afgezogen en opgeslagen in de bodem. In de winter wordt die warmte gebruikt voor de woning. Bijkomend voordeel: de zonnepanelen worden gekoeld, en dat verhoogt de opbrengst. Dura Vermeer streeft voor latere prototypes naar autarkische woningen, woningen die zichzelf bedruipen. Om dat te bereiken, zet Dura in latere prototypes onder andere in op het omzetten van de zonne-energie in gas, dat kan worden opgeslagen in de bodem. Zo blijft deze getransformeerde zonne-energie ook beschikbaar in de seizoenen met minder zonne-uren. Maar Dura Vermeer houdt ook de deur naar een all-electric prototype nog open.

energieserViCeKOsTen Om 111.000 woningen te kunnen renoveren volgens de principes van de Stroomversnelling, is een nieuwe financieringsmethode bedacht. De huurder betaalt zijn energierekening in de vorm van servicekosten aan de corporatie. Hiervoor is een wetswijziging in voorbereiding. Met deze nieuwe cashflow kan de corporatie investeren in warme en comfortabele huizen. Voordeel voor de bewoners: hun woning maakt een sprong vooruit wat betreft wooncomfort, bij gelijkblijvende woonlasten. Bewoners krijgen vermoedelijk een energiebundel, vergelijkbaar met een belbundel: afgestemd op hun verbruik betalen ze energieservicekosten aan de corporatie.

Alle installaties aan de buitengevel: de woning van WonenLimburg en Volker Wessels, Melick.

‘Met prototyping proberen we te komen tot standaardoplossingen die als serie N=1 kunnen worden uitgevoerd’ AAnpAssingen Eerste bedenkingen bij de vier opgeleverde prototypen hebben de bouwers ook al. Logisch, stelt Van Dijke: “Dat is een wezenlijk aspect van deze manier van ontwikkelen: proberen en verwerpen, bijsturen, aanpassen. Wat eind 2014 in die showroom staat, ligt in zekere zin nog open.” De dure elektrische warmtepomp met bodemwarmtewisselaar die Ballast Nedam gebruikte in de Lefier-woning, gaat volgens de aannemer de eindstreep waarschijnlijk niet halen. Men overweegt nu de inzet van zeer efficiënte luchtwarmtepompen. Ballast Nedam komt ook terug op het compleet vervangen van buitengevel en dak. Omwille van kostenen tijdbesparing en om de overlast voor de bewoners te reduceren, krijgt het volgende prototype van Ballast Nedam een prefabgevel.

Volker Wessels had bij de eerste voorbeeldwoning te stellen met asbest in het dak, een enorme rem op de voortgang. Reden voor de bouwer om een nieuwe methode van asbestverwijdering tegen het licht te houden, waarbij een olieachtige substantie de asbestvezels bindt. En wensen en visioenen, ook die hebben de bouwers. Bijvoorbeeld van woningen of bouwdelen die onderhoudsarm of geheel onderhoudsvrij zijn. Zoals de kozijnloze prefab-gevel waar ze bij Dura Vermeer van dromen, met verlijmd glas. Of het verlangen naar meer flexibiliteit, bijvoorbeeld in de vorm van een modulair klikdak, waar dakcomponenten eenvoudig kunnen worden uitgewisseld, afhankelijk van de bewoner. Of die wensen en dromen allemaal realiteit worden en de bouwpraktijk halen, dat is tot eind 2014 een open vraag. n - CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

RESULTAATGERICHT SAMENWERKEN LOONT

Steeds meer corporaties kiezen voor resultaatgericht samenwerken bij onderhoud en renovatie en besparen 20 tot 50% op de kosten. Ga naar www.vgokeur.nl of neem contact op met een VGO-keur bedrijf. Bestel de nieuwe Leidraad via www.sbr.nl

C o r p o r at i e p r o J e C t

Van Hippe Hoogbouw naar duurzame appartementen

Met systeemoplossingen naar label B en A Door Hans Fuchs

Johan Janssen (l.) en Myron Jacobs - CorporatieBoUW JaNUari 2014 -

C O R P O R AT I E P R O J E C T

Maar niet alles aan de Weezenhof-appartementen was oud en achterhaald. Zeer zeker niet, stelt Jacobs: “De plattegronden waren nog heel goed, en de appartementen hebben een riante maat: 80 en 100 m2. Kom daar nu nog maar eens om, in nieuwbouw en sociale huur.”

toekomstgericht

proJectgegevens Opdrachtgever: Woningcorporatie Talis, Nijmegen Architect renovatie: Pieter Oosterhout Buro voor Architektuur BNA, Beuningen Aannemer: Fase 1: Hendriks Onderhoud en Beheer, Oss Fase 2: Plegt-Vos Stoffels, Bemmel De Hippe Hoogbouw, zo stonden de appartementen van Talis in de Weezenhof (Nijmegen-Dukenburg) ooit te boek, vertelt technisch adviseur Johan Janssen: “Toen dit complex in 1972 gebouwd werd, kreeg het de bijnaam Hippe Hoogbouw. Het was destijds experimentele bouw met een flexibele indeling, fraai gelegen in het groen, aan de stadsrand van Nijmegen. Professoren van de universiteit trokken hier in.” Veel bewoners van het eerste uur zijn gebleven, aldus Janssen. En dus is de gemiddelde leeftijd hier hoog: zeventig jaar. Johan Janssen was van begin af aan betrokken bij de aanpak van de Weezenhof. Bij de voorbereiding was hij projectleider. Daarna nam Myron Jacobs het stokje over. Net als de bewoners, raakten ook de experi-

16 - CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

mentele portiekflats op leeftijd. Drie jaar geleden concludeerde Talis dat de Hippe Hoogbouw dringend toe was aan groot onderhoud. Janssen: “Die discussie ging in 2010 van start. De appartementen waren verouderd. En ook de installaties voor de verwarming waren danig verouderd. Alle 270 appartementen maakten gebruik van twee collectieve ketels. De buizen en leidingen liepen hier over het hele terrein, door de gebouwen en in de woningen. Dat leidde tot grote warmteverliezen en hoge energierekeningen voor de bewoners.” Fase 1 van het groot onderhoud (2012) behelsde dan ook dan ook het vervangen van de collectieve ketels door individuele, energiezuinige HR-ketels en het vernieuwen van de waterleidingen in de woningen.

Fors investeren Ook aan de gebouwschil mankeerde het een en ander. In de puien zaten nog de oude aluminium kozijnen met enkel glas, er was geen koudebrugonderbreking en er was sprake van een grote koudeval. Ook de geluidsdruk in de woningen was hoog; de woningen liggen aan een belangrijke verkeersentree naar het centrum van Nijmegen. Bovendien zat er asbest in de gevels en lekten de kopgevels. Janssen: “De gevels zijn in het werk gestort, met een afstandhouder voor de bekisting. Zo kon vocht van buiten naar binnen.”

Bij het groot onderhoud stak Talis in op een hoge energieprestatie. Janssen: “Wat we wilden was een toekomstgerichte duurzaamheid, die ten goede zou komen aan de bewoners: een lage energierekening, woningen met minimaal label B. Daarbij wilden we geen overdaad aan installaties. We zochten het vooral in een gedegen isolatie van de gebouwschil. Daarnaast wilden we dertig jaar doorexploiteren met gereduceerde onderhoudskosten. En tegelijkertijd stond ons een kwaliteitsslag in de architectuur voor ogen, vanwege de uitstraling die deze locatie zou moeten hebben als één van de stadsentrees van Nijmegen.” Dertig jaar doorexploiteren met gereduceerde onderhoudskosten, dat betekende: producten vinden die dertig jaar of langer meegaan en gedurende die exploitatieperiode ook goed blijven. Janssen: “Om die producten te vinden, legden we, al voordat we de architect erbij haalden, contacten met leveranciers om de markt te masseren. We zochten partijen met goede producten, die ook in staat waren om ons te adviseren.” Aan de betongevels koos Talis voor Isofinish gevelisolatie. Janssen: “Met deze systeemoplossing wordt de isolerende schil om de flats niet onderbroken. We hebben er in De Weezenhof 10.000 m2 van verwerkt.” Als toplaag kregen de gevels een Chameleon Rockpanel gevelbeplating van Rockwool. Janssen: “Bijzonder aan dit materiaal is, dat het van kleur verandert, van donkergroen tot brons, afhankelijk van de hoek waaronder je naar de gevel kijkt.”

Duurzaam inkopen Voor de woningpuien koos Talis twee producten van Reynaers: het aluminium raam- en deursysteem CS 68 en het schuifsysteem CP 130. Janssen: “Vanwege de korte doorlooptijd per woning kwamen we uit bij een praktische prefab oplossing die snel en simpel te monteren was. De puien hebben thermische onderbrekingen, de kozijnen zijn voorzien van ‘HR++’-glas. Een hogere isolatie versterkt de aanwezige koudebruggen ter plaatse van de consoles. Om deze te onderbreken is een innovatieve oplossing gezocht in de vorm van een geïsoleerde aftimmering aan de binnenzijde.”

C o r p o r at i e p r o J e C t

De hekwerken en balkonbekledingen op de Weezenhof zijn van MBR Hekwerken. Janssen: “Dat systeem komt vanuit de Franse markt, waar ze geen lasnaden in het zicht willen hebben. Dit type hekwerk heeft Talis vanuit het vooroverleg ook in dit project kunnen krijgen.” Bij de materiaalkeuze speelde duurzaamheid een belangrijke rol. Janssen: “In het bestek was duurzaamheid expliciet opgenomen. Duurzame vernieuwing betekent ook duurzaam inkopen. De aluminium Reynaers puien hebben een Dubokeur van NIBE. 90% van het aluminium in de pui is gerecycled en de puien worden geleverd met de garantie dat ze zelf ook weer worden gerecycled. Het achterhout is allemaal FSC, de verf die we gebruikten is op waterbasis, Rockpanel heeft een C2C-certificaat.”

was bekend: 10 juni. En de laatste dag was bekend: 31 oktober. Die deadline móesten we halen. De strakke planning, dat was echt een unicum.” De aannemer begon het groot onderhoud bij iedere woning aan de voorzijde, haalde daar de oude puien eruit en startte als eerste met de asbestsanering. Jacobs: “De sanering per pui was een leidende factor in de planning, vanwege de strakke regels rond de werken rusttijden en de controles en vrijgaves. De vierde dag volgde de oplevering, werden de ramen gezeemd en volgde de controle van opleverpunten. Uitgangspunt bij dat alles: niet één woning mag in die vier dagen tijd een nacht zonder pui zitten.” Aanvankelijk ging Talis uit van een planning waarin aannemer Plegt-Vos per woning drie dagen tijd nodig zou hebben. Janssen: “Plegt-

de overlast zoveel mogelijk te beperken. Na een uitgebreid communicatietraject en opnames bij de bewoners thuis, werd als laatste actie de dag voor de werkzaamheden bij elk appartement aangebeld: bent u er klaar voor? En bij iedere bewoner werd een warme opname gedaan, met de vraag: heeft u hulp nodig bij het verplaatsen van meubilair en het inpakken? Zo’n warme opname kost meer tijd en geld, maar dat krijg je terug in de soepele afwikkeling van je werkzaamheden. De bewoners wisten precies wat er ging gebeuren.” Het groot onderhoud heeft de 270 appartementen van De Weezenhof 90 A-labels gebracht en 180 B-labels. Janssen: “De gevel scoort nu 4,8 Rc, en dat is een hele verbetering ten opzichte van de oude situatie.” Janssen en Jacobs kijken dan ook tevreden terug:

‘Dag één, de start van het groot onderhoud, was bekend: 10 juni 2013. En de laatste dag was bekend: 31 oktober 2013. We moesten het halen’ Bewonersoverleg Behalve met leveranciers, overlegde Talis in het voortraject ook met de bewoners. En dat heel uitvoerig en intensief, aldus Janssen: “De vraag aan de bewoners was steeds: hoe zien jullie het groot onderhoud, welke kwaliteiten wensen jullie en waar zien jullie problemen? Op die manier maak je als verhuurder gebruik van de mensen die de woningen het beste kennen. En we wilden absoluut voorkomen dat bij de bewoners de indruk zou ontstaan dat wij een plan maakten zonder hen daarbij te betrekken. We hebben de bewoners dus geen kant en klaar format aangeboden, maar hen heel veel zelf laten aandragen. Daar had ook architect Pieter Oosterhout een zeer groot aandeel in.” De bewoners mochten zich van Talis over alles uitspreken, tot aan het deurbeslag toe. Dat die werkwijze waardevolle verbeteringen in de woningen opleverde, illustreert Jacobs aan de hand van de nieuwe schuifpui in de gevel van de woningen: “De oude schuifpui liep heel zwaar, die moest eerst kort naar binnen worden geduwd voordat hij kon schuiven. Dat was voor veel oudere bewoners te zwaar. Bij de nieuwe schuifpui hebben we daar rekening mee kunnen houden.”

strak schema Het groot onderhoud (fase 2) vond plaats in de zomer van 2013. Aan de basis stond een superstrak tijdschema. Jacobs: “Bouwkundig was dit groot onderhoud geen zware ingreep, maar logistiek was het een immens karwei. Dag één, de start van het groot onderhoud,

Vos deed proefsessies en droge sessies om te zien of dat haalbaar was. Maar na een aantal van die sessies werd duidelijk dat drie dagen toch te krap bemeten was. De aannemer had die vierde dag nodig, vanwege de hoeveelheid werk aan de woning, maar ook om rust in de planning te krijgen en het werkbaar te houden.” Ook Talis draaide proefsessies. Jacobs: “We moesten absoluut uitsluiten dat we gaande de uitvoering nog op problemen zouden stuiten. We hebben mock-ups in het werk gemaakt, om te zien welke oplossingen esthetisch in orde waren, of er misschien kans was op lekkage, koudebruggen. Voor al die mock-ups hebben we een woning uit de verhuur gehaald.” De oplevering volgde twee weken voor de deadline. Dat is volgens Janssen en Jacobs in de eerste plaats de verdienste van de aannemer: “Die heeft de planning per woning compleet doorgerekend en perfect ingedeeld, elke werkdag, tot op de minuut.” Een andere factor van belang: het mooie zomerweer. Jacobs: “Dat moet je niet onderschatten. We hebben de hele renovatie bewust in de zomer gepland; in de bouwvak draaiden we allemaal dus gewoon door. De lange lichte zomerdagen waren daarbij een grote succesfactor.”

kennis hergeBruiken De grootste risicofactor in de minutieuze planning was eigenlijk hoe de bewoners zouden meewerken, stellen Janssen en Jacobs: “Tijdens de werkzaamheden bleven de bewoners in hun woning. Ons streven was om

“Dit is geen facelift, hier staan gewoon nieuwe appartementen. Als je voorbij rijdt, denk je dat het nieuwbouw is.” De kennis en ervaring die Talis in De Weezenhof opdeed, wordt intern geborgd en verhuist mee naar toekomstige projecten. Janssen en Jacobs: “Dat kan uiteraard nooit één op één, want elk project is uniek, elke flat is anders. Maar ons volgende project, De Meijhorst, 270 appartementen hemelsbreed vijfhonderd meter verderop, pakken we op vergelijkbare wijze aan.” n

maatregelen en kosten De kosten voor het groot onderhoud bedroegen € 44.000 per appartement. totale bouwsom: € 12 mln. Bij het groot onderhoud van De Weezenhof werden de volgende maatregelen uitgevoerd: - asbesthoudende gevelbekleding verwijderen - collectieve ketels vervangen door individuele Hr-ketels - waterleidingen vervangen - isolatie van gevels en dak - woningpuien vernieuwen - nieuwe aluminium kozijnen met ‘Hr++’-glas - entrees vernieuwen - nieuw groen rondom de woningen - brandveiligheid verbeteren - vervanging metalen galerijhekken door aluminium galerijhekken

- CorporatieBoUW JaNUari 2014 -

M I J N c o r p o r at I e Door Robert Dingemans

Marc Eggermont algemeen directeur Stichting Woonbedrijf SWS.Hhvl (Woonbedrijf )

‘Na vijf jaar crisis en met een verhuurdersheffing in het verschiet, kunnen wij nog steeds onze plannen uitvoeren’ WiE zijn julliE? “Woonbedrijf werkt aan wonen in de regio eindhoven. onze klanten inspireren ons om te bouwen aan buurten waar het prettig leven is. Met circa 31.000 woningen huisvesten we ruim 70.000 klanten. De komende jaren blijven we duurzaam investeren. en daarbij staat de klant altijd centraal.”

hEt MEEst trots op “Ik ben er trots op dat we de afgelopen tien jaar steeds hebben vastgehouden aan onze visie en dicht bij de klant zijn gebleven. Wij hebben er steeds voor gekozen om zorgvuldig onze woningvoorraad te beheren. Gevolg is dat we een (financieel) sterke woningcorporatie zijn die, na vijf jaar crisis en met een verhuurdersheffing in het verschiet, nog steeds haar plannen kan uitvoeren.”

dE grootstE uitdaging? “Mijn grootste uitdaging vind ik om de maatschappelijke prestatie van Woonbedrijf in stand te houden. Door de verhuurdersheffing komen betaalbaarheid, beschikbaarheid en kwaliteit van woningen onder druk te staan. als je niet uitkijkt, word je een basisvoorziening voor de allerzwaksten. Zo plaats je jezelf buiten de markt, terwijl je juist een partij bent die het verschil maakt in de markt.”

dE EnErgiEdoElstEllingEn van 2020? “ongeveer een derde deel van ons woningenbestand heeft label e, F of G. Naar verwachting zal de helft daarvan in 2017 aangepakt zijn en label a of B dragen. Bij de rest van de woningen gaan we samen met de klant kijken hoe we de energieprestatie van de woning verbeteren.”

BEWonErstEvrEdEnhEid “De metingen van het KWH geven ons hoge rapportcijfers, opvallend hoog scoort het persoonlijke contact met de klant. Dat past ook heel goed bij ons. Woonbedrijf biedt veel ruimte aan medewerkers om met een passende oplossing te komen als een klant een vraag of een verzoek heeft. cruciaal daarbij is de informatie over de klant en de woning, die zijn allebei uniek. Het liefste zie ik de klant zelf aan de knoppen; zij voorzien ons van informatie en daarmee gaat Woonbedrijf aan de slag.”

18 - CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

m i j n c o r p o r at i e

Ed Pannebakker statutair directeur De Goede Woning in Zoetermeer

‘We hoeven voor het tweede jaar achtereen niet de maximale huurverhoging te vragen en we kunnen toch blijven investeren’ WiE zijn julliE? “Wij zijn een middelgrote woningcorporatie die binnen het werkgebied van Haaglanden nadrukkelijk gekozen heeft zich te concentreren op de stad Zoetermeer. Wij werken met 66 enthousiaste medewerkers en maatschappelijke partners aan goed wonen in Zoetermeer, waarbij wij ons richten op mensen die dat niet zelf kunnen betalen.”

HEt mEEst trots oP “Het meest trots ben ik op het feit dat wij, ook in deze economisch lastige tijd, de huurprijzen op een aanvaardbaar niveau kunnen houden. We hoeven voor het tweede jaar achtereen niet de maximale huurverhoging te vragen en we kunnen toch blijven investeren. In 2014 leveren wij bijvoorbeeld 40 jongerenwoningen en 56 energiezuinige eengezinswoningen op.”

DE grootstE uitDaging? “Veruit de grootste uitdaging voor de komende jaren is het betaalbaar houden van de huurprijzen. In ons nieuwe ondernemingsplan 20152018 wordt betaalbaarheid een belangrijk thema. Door onder meer ons werk nog doelmatiger uit te voeren en energiebesparende maatregelen, ontstaat ruimte om te kunnen blijven doen wat nodig is en dragen wij bij aan betaalbaar wonen in Zoetermeer.”

DE EnErgiEDoElstEllingEn van 2020? “Wij hebben in 2013 een heroverweging moeten maken over uitvoeringstechnische aspecten van ons energiebeleid. Gebleken is dat wij met een gewijzigde aanpak (en dezelfde investeringsinzet) de woonlasten voor onze huurders effectiever konden beïnvloeden.”

BEWonErstEvrEDEnHEiD “Wij meten de bewonerstevredenheid op twee manieren. Ten eerste via het KWH-Huurlabel. Wij zijn sinds 2002 labelhouder. Daarnaast meten wij sinds 2010 de woonbeleving van onze bewoners in hun complex en buurt. Ons doel is dat onze bewoners de woonbeleving met een 7 waarderen. De waarde is nu circa 6,8. Wij richten ons op leefbaarheidsaspecten waarop wij invloed hebben en maken hiervoor verbeterplannen. Uit de laatste tussenmeting blijkt dat deze aanpak werkt. Zo is bijvoorbeeld de betrokkenheid van huurders bij hun buurt duidelijk vergroot.”

- corporatieBoUW janUari 2014 -

GOED BESTEED

wonion: Parkbuurt Door Thijs Luijkx en Bart Wiendels

In de rubriek Watkostdebouwvaneenhuurwoning.nl vergelijken we voorbeeldprojecten met referentiecijfers uit de database met ruim 400 nieuwbouwprojecten. In deze editie: 28 energieneutrale huurwoningen in de Parkbuurt te Ulft. Het project is onderdeel van de herstructurering van de wijk Vogelbuurt/Biezenakker. Wonion vervangt in deze wijk circa 200 woningen met 140 nieuwe woningen, waarvan 110 huur. Daarnaast zijn inmiddels 260 woningen gerenoveerd. Doel van de herstructurering is de leefbaarheid te verbeteren. Hiervoor wordt de stedenbouwkundige structuur aangepast en de kwaliteit van de bebouwing en openbare ruimte verbeterd. Uiteindelijk moet er een toekomstbestendige wijk ontstaan voor de komende 50 jaar. Hierbij wordt ook rekening gehouden met de wensen van mogelijk nieuwe bewoners van buiten de wijk en mogelijke verkoop van de huurwoningen in de toekomst (waardecreatie). Differentiatie in doelgroepen (samenstelling en inkomen) is hierbij van belang waarbij er doorgroeimogelijkheden voor bewoners in de wijk gecreeerd worden. Dit betekent in de nieuwbouw dat er gebruiksvriendelijke, energieneutrale woningen worden gerealiseerd met een flexibele en toegankelijke woningplattegrond. Wonion bouwt drie huurwoningtypen die variëren in grootte. Alle drie de typen zijn levensloopbestendig. De woningplattegronden zijn voldoende flexibel voor verschillende doelgroepen. De keuze voor energieneutraal zorgt ervoor dat de woonlasten voor huur-

20 - CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

ders betaalbaar blijven.Wonion wil daarnaast de Total Cost of Ownership laag houden, zonder afbreuk te doen aan de uitstraling van de woning. Het wooncomfort verbetert aanzienlijk ten opzichte van de verouderde woningen en de energielasten worden een stuk lager. Samen met de ruimtelijke opzet en modernere uitstraling zorgt het project voor een betere leefbaarheid in de wijk en een verbetering van de verhuurbaarheid van omliggende woningen.

AAnbesteding Wonion hanteert het principe van prestatiegericht aanbesteden. Hierbij wordt niet voorgeschreven wat er gemaakt moet worden, maar daagt men marktpartijen op basis van prestatie-eisen uit om met oplossingen te komen. Wonion koos hierbij voor conceptueel bouwen, waarbij in een voorselectie drie partijen zijn geselecteerd. Deze drie partijen hebben voor dit deelproject een aanbieding gedaan op VO-niveau. Verschillende afdelingen van Wonion beoordeelden de aanbiedingen vervolgens op basis van de vooraf benoemde beoordelingscriteria. In september 2013 vond de aanbesteding plaats. Uiteindelijk resulteerde de aanbesteding in een ‘Design&Build’-contract met het consortium CasaVita, onder leiding van de KlaassenGroep uit Dinxperlo. Het consortium werkt met ketenintegratie. Aannemers, onderaannemers en adviseurs werkten parallel aan het plan. Dit resulteerde in een plan waarin de kennis van zowel adviseurs als uitvoerders

is geïntegreerd. Het plan heeft daarom ook draagvlak bij de uitvoerders.

Omschrijving PlAn Het geselecteerde plan past naadloos in de wijk, zowel stedenbouwkundig als architectonisch. Woningblokken van verschillende korrelgrootte, met verspringende hoogtes en wisselende rooilijnen, die individualiteit uitstralen door architectonische keuzes in steenkleur of gedraaide kopgevels. Bij het energieconcept is een goede bruikbaarheid en comfort voor de bewoner het uitgangspunt. Om tot een epc van 0 te komen zijn de volgende maatregelen getroffen: Isolatie (Rcwaarde > 6,0), HR combi-ketel, vloerverwarming op de begane grond, LT-radiatoren op de verdieping, warmteterugwininstallatie en PV-panelen op het dak. De materialen aan de woning, zoals de kunststof kozijnen, dakoverstekken en goten, zijn onderhoudsvrij of onderhoudsarm voor het beperken van de Total Cost of Ownership.

bewOnersPArticiPAtie Het stedenbouwkundig plan is opgesteld door stedenbouwkundig bureau Sacon. De oorspronkelijke bewoners werden betrokken middels een aantal bijeenkomsten en werksessies. Er is samen met bewoners een SWOT-analyse gemaakt op stedenbouwkundig niveau en per woningtype. Deze analyses zijn vertaald naar het stedenbouwkundig plan en de woningingrepen.

GOED BESTEED

Alle keuzeopties inclusief prijs zijn vooraf bekend en te kiezen in een woonconfigurator (www.CasaVitaWoonApp.nl). Bewoners kiezen slechts twee weken voor oplevering zelf de positie van elektrapunten door het plakken van elektrastickers in de woning. Ze kunnen de bouw volgen via een Facebook-pagina, nieuwsbrieven en kijkdagen op de bouw.

VERGELIJKING De 28 energieneutrale huurwoningen in de Parkbuurt zijn afgezet tegen de 23 best vergelijkbare projecten (database d.d. 16 december 2013). De referentiegroep bestaat uit alle projecten in Watkostdebouwvaneenhuurwoning met eengezinswoningen tussen de 90 en 110 m2 gebruiksoppervlakte, oplevering 2010 tot en met 2013 en planstatus ‘start bouw’

VERGELIJKINGEN Kwaliteit Aantal projecten Aantal huurwoningen Woonoppervlakte (m2 gbo) Bruto vloeroppervlakte(m2) Epc Aantal bouwlagen Aanvangshuur per maand Stichtingskosten (€) Genormeerde bedrijfswaarde (€) Resultaat (€)

of ‘nacalculatie’. Daarnaast is een vergelijking opgenomen met 3 passiefhuisprojecten die beschreven zijn in de vorige editie van Corporatiebouw. Deze tweede vergelijking plaatst de stichtingskosten van Parkbuurt in perspectief van projecten met gunstige prestaties op het gebied van energie en duurzaamheid. De weergegeven stichtingskosten van het plan zijn voorcalculatorisch.

DIAGRAM Parkbuurt

Ref-groep

Passiefhuizen

1 28 100 120 0 1,8 615

23 29 103 130 0,7 2,8 631

3 7 102 132 0,38 2,2 onbekend

167.000 116.000 -51.000

163.000 125.000 -38.000

192.000 onbekend onbekend

De vormfactor van de Parkbuurt is relatief gunstig, zowel ten opzichte van de referentiegroep, als de passiefhuisprojecten. Dat komt doordat de woningen maximaal twee verdiepingen zijn. Dit compenseert de extra ruimte die nodig is voor energiemaatregelen zoals de schilisolatie. De vergelijking met de referentiegroep illustreert dat de stichtingskosten van de Parkbuurt circa 2,5% hoger zijn dan van gangbare woningen. Dit komt door hogere bouwen grondkosten. De bijkomende kosten zijn lager dan in de referentiegroep. De stichtingskosten van Parkbuurt zijn 13% lager dan van de passiefhuisprojecten, door lagere bouwkosten. De bouwkosten zijn 3% hoger dan in de referentiegroep. Dit komt door de maatregelen om tot een epc van 0 te komen, architectonische keuzes en de toepassing van onderhoudsarme materialen. De grondkosten zijn hoger dan in de referentiegroep. De grondkosten van Parkbuurt bestaan voor een groot deel uit de boekwaarden van gesloopte woningen. Dit is een extra hoog bedrag omdat de wijk verdund wordt. De bijkomende kosten zijn 32% lager dan in de referentiegroep. De lage bijkomende kosten zijn het gevolg van beperkte risico-opslagen van onderaannemers als gevolg van samenwerking in een vroeg stadium. Daarnaast zijn de adviseurskosten beperkt. Doordat (onder)aannemers en adviseurs samen het plan hebben ontwikkeld, hoefden er in de uitvoeringsfase weinig aanpassingen te worden doorgevoerd. Het huurniveau en de bedrijfswaarde zijn vergelijkbaar met de referentiegroep. De jaarlijkse onderhoudslasten zijn laag door het gebruik van duurzame materialen. Dit komt niet direct tot uitdrukking in de bedrijfswaarden omdat de overige bedrijfslasten van Wonion hoger zijn dan in de referentiegroep. De bewoners zullen lagere woonlasten hebben dan bewoners van een vergelijkbare woning zonder de energiemaatregelen, aangezien de woningen energieneutraal worden uitgevoerd. Dit komt niet tot uitdrukking in (hogere) bedrijfswaarden voor Wonion. De woonlasten in de Parkbuurt liggen ongeveer € 50 euro per maand lager dan in een nieuwbouwwoning conform Bouwbesluit.

Woningen Parkbuurt en referentieprojecten afgezet op de assen woonoppervlakte (x-as, m2 gbo) en bouwen direct bijkomende kosten (y-as, € x 1.000 excl btw).

KENGETALLEN Kengetallen woningen Parkbuurt (rood) ten opzichte van de referentiegroep (blauw).

MEER ONLINE Kijk voor meer voorbeeldprojecten en meer informatie op www.corporatiebouw.nl/ watkostdebouwvaneenhuurwoning.

- CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

GOED BESTEED

Meten aan de hand van kritische prestatie-indicatoren (kpi’s)

Havensteder monitort eigen ketensamenwerking Door Hans Fuchs

Helderheid over de pluspunten en de knelpunten van ketensamenwerking. Dat was voor corporatie Stichting Havensteder vier jaar geleden de aanjager om een langlopende monitoring op te starten. Inmiddels liggen de nodige harde feiten op tafel; waardevolle informatie die Havensteder gebruikt om de ketensamenwerking nog meer te verbeteren. Is monitoring van de keten misschien ook iets voor andere corporaties? Ketensamenwerking: zinvol of onzin? Vier jaar geleden was het binnen Havensteder een vraag die niet helder beantwoord kon worden, aldus Edwin van Spronsen, Programmamanager Lean van Stichting Havensteder: “Wij zijn vier jaar geleden gestart met ketensamenwerking bij het groot onderhoud van ons woningbezit in de wijk Schollevaar in Capelle aan den IJssel en in Ommoord in Rotterdam. De aanleiding om met ketensamenwerking te beginnen, was de fragmentatie van het traditionele bouwproces, waarbij scherp sturen op tijd en geldstromen lastig is.” Om de resultaten van de ketensamenwerking inzichtelijk te maken en een met cijfers onderbouwd beeld te krijgen van efficiency en faalkosten, begon Havensteder te monitoren, samen met Deloitte. Van Spronsen: “Vanuit Deloitte is een zogenaamd dashboard ge-

22 - CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

maakt met de belangrijkste ‘kritische prestatie indicatoren’ (kpi’s). Het doel van ketensamenwerking is volgens ons ‘slimmer, sneller en goedkoper’ samenwerken, daarom meten we op de pijlers kwaliteit, doorlooptijd en geld. Vanuit deze drie pijlers wordt vervolgens verder gemeten op bewonerstevredenheid, teamtevredenheid, oplevergebreken per woning (kwaliteit), doorlooptijd van het onderhoud in de woning, doorlooptijd van een project, investeringskosten en onderhoudskosten na ingreep.”

Doelen Op deze meetpunten Heeft Havensteder, samen met zijn ketenpartners, doelen gesteld voor een eerste termijn van vijf jaar. Van Spronsen: “2010 is het eerste jaar dat we meten. Dat is ons nulpunt. Samen met onze ketenpartners bepaalden we onze doelen, in

stappen van steeds één jaar. Bijvoorbeeld de bewonerstevredenheid: we stelden deze in 2010 op een cijfer 6 (van 10) en stelden als doel dat de bewonerstevredenheid elk jaar met een half punt stijgt, tot een bewonerstevredenheid van 8,5 in 2015. Deze kpi’s zijn met onze ketenpartners als taakstellend betiteld en zijn daadwerkelijk onderdeel van onze bedrijfsvoering. We ontwikkelden daarvoor een universeel meetinstrument, als benchmark tussen verschillende partners en partijen uit de markt, waaronder Ballast Ne-

gOEd BEsTEEd

dam, zodat we niet alleen ten opzichte van onszelf meten (nulpunt), maar we onszelf ook kunnen vergelijken met andere partners en de markt.”

Voortschrijdend inzicht Het bleek niet eenvoudig om alle kpi’s te meten, ondervond Havensteder. Met name het onderdeel (doorloop)tijd was lastig, aldus Van Spronsen: “We stelden een ‘norm’ vast voor de basis van de nulmeting, maar projecten bleken onderling veel af te wijken. Daardoor ging relateren aan een algemene nulmeting niet zondermeer op. Met name de

meetresultaten helpen ons daarbij. Elk jaar evalueren we de meetresultaten met onze partners. Jaarlijks wordt in de samenwerkingsovereenkomst bepaald welke resultaten we dat komend jaar willen halen om ons uiteindelijke doel in 2015 te halen. Op sommige vlakken liggen we (voor) op schema, op andere vlakken blijven we achter.” Dat heeft ook te maken met de dynamiek van lean, stelt Van Spronsen: “We implementeren momenteel lean werken binnen Havensteder. Onze focus is procesoptimalisatie, processen slimmer krijgen. Bij de start van een lean-team worden in verbetersessies,

‘Het doel van ketensamenwerking is volgens ons ‘slimmer, sneller en goedkoper’ samenwerken, daarom meten we op de pijlers kwaliteit, doorlooptijd en geld’ doorlooptijd van de projecten moesten we vaak handmatig aanpassen in het dashboard van Deloitte. Het relateren van projecten aan een ‘standaard’ bleek over alle te meten indicatoren geen eenvoudige klus: Elk project kent afwijkingen, of dat nu op het gebied van planning, omvang of complexiteit is, of een combinatie hiervan.” Ook was binnen Havensteder sprake van voortschrijdend inzicht wat betreft de uitgangspunten van de metingen: “De uitgangspunten die we in eerste instantie opstelden, bleken niet helemaal ideaal. Dat losten we op door de uitgangspunten zo subtiel mogelijk aan te passen, zonder dat daarbij de voorgaande meetresultaten erg aan waarde inboetten. Toch wilden we bij dat alles een zo eenduidig, transparant en eerlijk mogelijk verhaal hebben, zodat we onszelf adequaat kunnen meten, ten opzichte van andere projecten in onze portefeuille, maar ook ten opzichte van andere partijen in de sector.”

Grip en krimp Momenteel krijgt men binnen Havensteder steeds meer grip op de meetresultaten, stelt Van Spronsen: “Het aantal projecten dat we uitvoeren en monitoren is aanzienlijk gekrompen ten opzichte van ons initiële beeld. Daardoor is de continuïteit, en daarmee de leercurve, verlaagd. Maar toch zorgen de verkregen meetresultaten voor een beeld van ‘hoe we ervoor staan’. We zien dat we bij beide ketens, in Schollevaar en Ommoord, een goede start hadden, op alle drie de pijlers, en dat deze in de loop van de projecten wat afvlakte. De winst - tijd, geld en kwaliteit - is in het begin makkelijker te halen. We streven ernaar om continu slimmer te worden en de

en in een laboratoriumsituatie, veel ideeën gekweekt om het beter te doen. Iedereen kan zijn stem laten horen, iedere deelnemer kan spelregels veranderen en aan knoppen draaien. Dat schept ruimte voor creativiteit. Daarna wordt het moeilijker. De concepten die ontstaan om het beter te doen, moeten getoetst worden in de praktijk. Het kost inspanning en moeite om dit gat te dichten. Daarom kunnen gewenste verbeterstappen soms niet uitgevoerd worden, of worden ze later uitgevoerd dan de deadline.”

prestatiedranG Een van de succesfactoren van ketensamenwerking, zo geeft de monitoring aan, is het verhuizen van een bestaand team van ketenpartners naar een volgend project. Van Spronsen : “Zo lukt het ons vaak wel om met name het voorbereidingstraject aanzienlijk te verkorten, tot circa 30% vanaf het startmoment. Vaak gaat het dan om simpele aanpassingen, die we kunnen doorvoeren in volgende projecten, omdat we de samenstelling van het team van ketenpartners intact houden.” Op het gebied van bewonerstevredenheid, maakten de ketenpartners in het begin een enorme sprong, aldus Van Spronsen: “Bij het eerste project, de eerste fase van Schollevaar, opgeleverd in begin 2011, haalden we een bewonerstevredenheid van 7,2, bij een target van 6,5. Met de projecten die daarop volgden, scoorden we niet veel beter en stagneerde de verbetering. Nu scoren we in dezelfde keten een 7,4, bij een target voor 2013 van 7,5. Wij vragen ons nu dus af: is het doel te scherp gezet, is het team ‘voldaan’, worden de bewoners kritischer door de geluiden die ze horen? Al met al voer om samen met het

team onder de loep te nemen. Er wordt wel gezegd: ‘Als je ergens de thermometer in zet, ga je vanzelf beter presteren.’ Dat klopt, ondervinden we: je ziet inderdaad een intrinsieke prestatiedrang bij de verschillende teams als ze hun kpi’s naast de targets leggen.”

meten is weten Meten blijkt een enorm belangrijk onderdeel te zijn binnen een samenwerking, is de ervaring van Havensteder na vier jaar monitoren. Het houdt de onderlinge relatie scherp en daarmee de prestaties, stelt Van Spronsen: “Monitoren zorgt ervoor dat je een werkelijk beeld van de prestaties krijgt en het geeft weer wat het succes van een project is. Het is wel raadzaam om goed na te denken en de tijd te nemen om het meetinstrumentarium op te zetten.” Tegelijkertijd stelt Van Spronsen, hoe tegenstrijdig het misschien ook klinkt, dat het belangrijk is om snel te beginnen, een stap te zetten: “Onze ervaring is, dat je ernaar moet blijven streven om het monitoren in één keer goed te doen, ook al begin je met meten ‘bij benadering’ als de gegevens niet voor 100% op detailniveau compleet zijn. Het is zaak om hier een goede balans in te vinden.” Een blauwdruk is daar niet voor, stelt Van Spronsen: “Je blijft al doende leren en aanpassen. Wij adviseren dan ook om onze aanpak niet één-op-één over te nemen. Iedere corporatie heeft zijn eigen situatie. Natuurlijk kunnen we van elkaar leren, dat staat ook aan de basis van lean- en ketendenken. Maar één ding is duidelijk: het meten van vooraf bepaalde indicatoren is een essentiële succesfactor voor het monitoren van resultaten.” n - CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

ClOsE UP

‘VGo-keur wordt steeds belangrijker’ VGO-Keur is een Kiwagecertificeerd keurmerk voor onderhoudsbedrijven dat onder andere deskundigheid, ervaring, kwaliteit en solvabiliteit toetst. De ‘bewaking’ van het keurmerk is in handen van een College van Deskundigen waarin externe deskundigen en klanten, Nederlandse woningcorporaties, zijn vertegenwoordigd. Corporatiebouw sprak met Ymere en Haag Wonen. “Het keurmerk biedt ons belangrijke inkoopcriteria op een presenteerblaadje.” We spreken Pablo van der Laan, strategisch adviseur van Ymere, en Peter Vrijaldenhoven van Haag Wonen. Vrijaldenhoven is manager Vastgoedadvies en ondersteuning en was eerder hoofd Onderhoud bij Haag Wonen. Beide vastgoedexperts zijn blij met het VGOkeur, uitgedragen door OnderhoudNL. Voor Ymere is het een handige tool om minimum kwaliteitseisen te borgen. Van der Laan: “Het keurmerk borgt niet alleen verstand van zaken maar ook onderwerpen als financiële solvabiliteit, relevante ervaring, positieve referenties en gestructureerde kwaliteitszorg. Stuk voor stuk criteria waar we als Ymere sowieso op selecteren bij onze

Van der Laan (Ymere): “Onderhoudsbedrijven moeten integraal kunnen meedenken in scenario’s.”

Vrijaldenhoven (HaagWonen): “In complexere gevallen kom je vaak automatisch op het VGO-Keur.”

inkoop. Dankzij het keurmerk krijgen we nu een aantal gegevens op een presenteerblaadje en worden ze periodiek getoetst. Bij onze eigen inkoop riskeren we een momentopname.” Ook Vrijaldenhoven erkent dat het Keurmerk veel zegt over de bedrijfskwaliteiten. “Op gebied van uitvoering alsook op gebied van organisatie. Het maakt de aanwezige deskundigheid objectief duidelijk. En die gaat verder dan ‘het vak’.”

onderhoud steeds meer integraal. We komen liever eens in de twaalf jaar bij een woning, dan eens in de zes jaar. Dus als het dak vernieuwd moet worden, combineer je dat meteen met de gevel.”

Met en zonder VGo-keur Haag Wonen werkt met onderhoudsbedrijven met en zónder VGO-keur en weegt per klus zorgvuldige af welk type bedrijf nodig is. Ymere doet steeds vaker resultaatgericht zaken met onderhoudsbedrijven op basis van prestatie-eisen. Van der Laan: “In het algemeen willen we steeds meer terugtreden als opdrachtgever. Daarom willen wij samenwerken met onderhoudsbedrijven die scenario’s kunnen maken zodat wij niet zelf hoeven te bepalen of er op dit moment drie of vier lagen verf op moeten. En wij bekijken

Meer dan een VerFJe Van der Laan: “Als je ziet dat we op € 450 mln huurinkomsten in 2013 ongeveer € 100 mln uitgeven aan onderhoud, weet je dat onderhoud - naast personeel - de grootste uitgavenpost is. En dat moet steeds efficiënter, met bedrijven die integraal kunnen meedenken in scenario’s en ook op die manier kunnen ingrijpen. Dat gaat dus verder dan kozijn- of gevelonderhoud, verder dan een samenwerking met een schildersbedrijf.” Ook Vrijaldenhoven voorspelt dat resultaatgericht onderhoud en ketensamenwerking steeds belangrijker worden en dan wordt het VGO-keur misschien zelfs doorslaggevend bij de selectie. “Bij complexere opgaven maken we nu al gebruik van de advieskwaliteiten van bedrijven. En dan kom je vaak automatisch uit bij bedrijven met het VGO-Keur.” - CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

project in beeld

16 - CORPORATIEBOUW JANUARI 26 JUNI 20122014 - -

project in beeld

Skyline in Nieuw Leyden In 2006 werd in Leiden gestart met de bouw van de wijk Nieuw Leyden. Met de realisatie van Skyline I en II is de nieuwe buurt aan de noordkant van de binnenstad nu bijna af. In Skyline I zijn 42 koopappartementen gerealiseerd. In Skyline II is ruimte gemaakt voor drie koopappartementen en acht eengezinswoningen. Daarnaast zijn er 46 sociale huurappartementen en een zorgwoning met acht eenheden. Opdrachtgever Portaal werkte voor dit project samen met architectenbureau Heren 5 en bouwonderneming ERA Contour. Doel was een goede overgang creĂŤren tussen de oude singelbuurt en de nieuwe Stadslaan. En dat is prima gelukt, getuige ook de nominatie voor de VKG-architectuurprijs. (Beeld: Sanne van Bekkum)

- corporAtieboUW jAnUAri 2014 -

C O R P O R AT I E PA R T N E R

Trots op een uniek project Door Robert Dingemans

Woningstichting Tubbergen is niet de grootste. Toch loopt de Twentse corporatie voorop als het gaat om verduurzaming van de woningvoorraad. Terwijl veel collega’s elders in het land hoofdbrekens hebben om in 2020 gemiddeld energielabel B te halen, lukt Woningstichting Tubbergen dat al in 2014. Samen met zeventien andere Twentse corporaties is Woningstichting Tubbergen vertegenwoordigd in WoON, een samenwerkingsverband dat zich onder andere inzet voor het verduurzamen van de woningvoorraad. Samen stelden ze zich ten doel om voor 2015 vijftig energieneutrale woningen te bouwen. De provincie Overijssel stelde daarvoor een subsidie ter beschikking. WS Tubbergen schreef zich in voor vier woningen. De algehele malaise in de corporatiewereld én het woonakkoord gooiden echter roet in het eten, waardoor niet alle projecten konden doorgaan. De woningen in Tubbergen worden echter wel gewoon gebouwd en konden nog steeds op de subsidie rekenen. Samen met aannemer Dura Vermeer werden de eerste twee energieneutrale woningen geplaatst. Aannemer Groothuis Wonen gaat echter nog een stapje verder voor de andere twee en bouwt energieleverend.

28 - CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

Vlnr: Mark Meulenkamp, Herman Borgerink en Erik Baan

AAnbesTeding Op een decemberochtend komen de samenwerkende partijen nog één keer bij elkaar om de puntjes op de i te zetten. Na de kerstvakantie start de bouw. Herman Borgerink is hoofd bouwzaken. Samen met projectleider Mark Meulenkamp en projectontwikkelaar Erik Baan van Groothuis Wonen bespreekt hij het traject. “Hoewel ook wij terug moesten in onze investeringen, mocht dat niet ten koste gaan van het verduurzamen van de woningvoorraad. Vandaar dat we ons inschreven om vier energieneutrale woningen te bouwen”, zegt Borgerink. Bij het aanbestedingstraject koos de corporatie vier partijen waarvan ze wist dat ze een dergelijk project aankunnen. Meulenkamp: “Hierbij sprongen Groothuis Wonen en Dura Vermeer er in positieve zin uit op het gebied van esthetica en prijs/kwaliteit.” Maar Groothuis Wonen had verder doorgedacht over hoe je met enkele aanvullende investeringen naar ener-

gieleverend kon. “Daarop bedachten we het volgende”, zegt Borgerink. “Dura Vermeer mocht twee energieneutrale woningen bouwen en Groothuis Wonen nam de bouw van twee energieleverende woningen op zich.” Dat laatste bracht een extra voordeel met zich mee, omdat de provincie Overijssel dat steunde met een extra stimuleringssubsidie van € 25.000. Erik Baan prijst de transparantie van zowel Woningstichting Tubbergen als WoON bij het aanbestedingstraject. “Dat maakte het voor ons ook makkelijker.”

TroTs De woningcorporatie koos bewust voor twee-onder-een-kapwoningen in plaats van rijtjeshuizen. Borgerink: “We willen dat mensen ziet dat er iets bijzonders staat. Niet zomaar een rijtje corporatiewoningen.” En publiek moet er komen. Dat is namelijk één van de voorwaarden van de subsidie. “Iedereen is welkom om een kijkje te nemen in de

C O R P O R AT I E PA R T N E R

woningen. We zijn er trots op, dus dat willen we ook laten zien. Kort voor de feitelijke oplevering van de woningen gaan we letterlijk de deuren open stellen voor het publiek. Naar verwachting zal dat ergens in april zijn.” De huurprijzen van de energieleverende woningen komen met € 810 boven de huursubsidiegrens te liggen. Niet erg, volgens Borgerink. “Je trekt met deze woningen toch een milieubewuster publiek. Bovendien besparen de bewoners een aanzienlijk bedrag in het energieverbruik, waardoor wonen toch betaalbaar blijft.”

Maatregelen De woningen zijn zo gebouwd dat er bij gemiddeld energieverbruik een klein overschot is. “Dat is het meest rendabele”, zegt Erik Baan. “Natuurlijk kun je het hele dak volgooien met zonnepanelen en allerlei installaties plaatsen, maar zolang de energieteruglevering aan het net zo weinig oplevert, is dat de moeite niet waard.” Om diezelfde reden is niet gekozen voor een passiefhuis. Precies goed uitkomen met het energieverbruik is het meest voordelig. Om dit te bereiken, bouwt Groothuis Wonen huurwoningen met een EPC van -0,32, onder de nul dus. Dit cijfer is bevestigd door onafhankelijk adviesbureau Nieman. “De Rc-waarden van de gebouwschil komt gemiddeld tussen 6,5 en 7 te liggen”, gaat Baan verder. De grote ramen zijn voornamelijk geplaatst aan de zuidzijde van de woningen, zodat hier veel licht in de woonkamers en slaapkamers komt. Een royaal dakoverstek aan de zuidzijde voorkomt oververhitting in

de zomer. In de winter schijnt de laagstaande zon onder het overstek door en werkt zo mee aan de opwarming van de woning. Doordat het aantal ramen aan de noord- en zijgevel van de woning tot een minimum beperkt is, treedt hier zo min mogelijk energieverlies op. Erik Baan: “De ramen zijn daarnaast allemaal voorzien van driedubbele beglazing. Voor de opwekking van energie en het opwarmen van water maken we gebruik van 26 PV-panelen en 2 zonneboilerpanelen per woning.”

Monitoring Hoewel de partijen ervan uitgaan dat de woningen inderdaad energie zullen leveren, blijft het wel zaak de energieprestaties te monitoren. Baan: “Alleen dan kunnen we

uiteindelijk tot de perfecte afweging komen welke investering en energiemaatregelen het beste rendement voor de bewoners oplevert. Daarom is het ook zo goed dat er twee energieneutrale en twee energieleverende woningen gebouwd zijn.” Mark Meulenkamp vult aan: “De woningen staan naast elkaar en hebben dus te maken met precies dezelfde weersomstandigheden. Zo kunnen we op zoek naar de optimale verhouding van stichtingskosten tegenover energiebesparing.” We hebben dus te maken met een testcase, maar het mes snijdt ook aan de andere kant. “De bewoners hebben nu altijd een behaaglijke woning.” Erik Baan hoopt dat dit soort initiatieven ook van marktpartijen gaan komen. “Niet alleen in huur, maar ook in koop. Wat dat betreft is een kleinschalig project als dit perfect. Misschien komen we wel tot het perfecte concept.”

geMeente Naast de goede samenwerking van corporatie en aannemer wil Borgerink ook nog de helpende hand van de lokale overheden aanstippen. “Zonder de subsidie van de provincie was het niet gelukt, maar ook de gemeente Tubbergen had een bepalende rol. De gemeente heeft in het gehele traject proactief met ons meegedacht. Aanvankelijk moest er op deze plek een blokje van vier of vijf woningen komen, maar wij wilde juist dat deze woningen ‘eruit zouden springen’. Om de winnende ontwerpen mogelijk te maken, moest de dakhelling en nokhoogte anders. Voor beide maatregelen is door de gemeente het bestemmingsplan aangepast.” n

- CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

va k t u e e l

Kerntrekbeslag houdt de deur dicht Door Hans Fuchs

kerntrekbeslag: voor nieuwbouw stelt het PkvW het als eis, voor bestaande bouw niet. Is dat ondertussen niet hard nodig? en waar loop je bij de montage tegenaan als je bestaand beslag vervangt door kerntrekbeslag? lilian tieman en Hans Schelvis van het CCv, andré van Gestel van het CB&v en John van der Zalm van de politie-eenheid Den Haag, geven een aantal antwoorden.

twee minuten, meer tijd heeft een inbreker met een pulli-trekker niet nodig om een woning binnen te komen. Pulli-trekken of kerntrekken: het is de laatste jaren onder criminelen steeds populairder geworden. logisch ook, want pulli-trekken gaat snel en is geruisloos. Maar hoe werkt het eigenlijk, dat kerntrekken? Hans Schelvis is als technisch adviseur Politie keurmerk veilig Wonen verbonden aan het CCv, het Centrum voor Criminaliteitspreventie en veiligheid: “Bij kerntrekken of pulli-trekken forceert een inbreker de cilinder, door hem in de

30 - CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

lengterichting uit het slot te trekken. Door het opbouwen van druk breekt een nietbeveiligde cilinder af, of wordt de kern van de cilinder eruit getrokken. Daarna kan een inbreker de bediening van het slot manipuleren.”

Ideale methode kerntrekken is vanuit het perspectief van de inbreker dus een ideale braakmethode: het is snel, stil en bruikbaar op bijna al het deurbeslag. Daarbij is het wel een beetje wrang om te bedenken dat de hele techniek van

het kerntrekken uit het reguliere slotenmakerscircuit stamt. Slotenmakers gebruiken de pulli-trekker sinds 2006. en dat bleef dus niet onopgemerkt bij het inbrekersgilde. Het aantal inbraken, in het bijzonder met de kerntrekmethode, neemt de laatste jaren almaar toe, aldus John van der Zalm van de politie-eenheid Den Haag: “Sinds eind 2010 neemt het cilindertrekken landelijk toe. Maar exacte cijfers over het aandeel inbraken specifiek met pulli-trekken, zijn niet voorhanden, omdat niet altijd duidelijk is wat de modus operandi is geweest.”

vA k T U E E l

wapenen

Geen montaGeproblemen

Je kunt je wel degelijk wapenen tegen cilindertrekken; met cilindertrekbeslag. André van Gestel van het Centrum voor Beveiliging en Veiligheid CB&V, dat zo’n 240 PKVW montage- en adviesbedrijven vertegenwoordigt: “Er zijn twee manieren om je te beveiligen tegen pulli-trekken. Om te beginnen kun je de europrofielcilinders vervangen door cilinders SKG***. Volgens SKG zijn alle drie-sterrencilinders bestand tegen cilindertrekken met een minimale trekkracht van 15 Kn. Een andere mogelijkheid is het plaatsen van inbraakwerend beslag SKG*** met anticilindertrekvoorziening, bestand tegen een minimale trekkracht van 15 Kn. Beslag met cilindertrekbeveiliging heeft als voordeel dat deze voorziening ook direct zichtbaar is van buitenaf, waardoor minder inbraakpogingen plaatsvinden.”

En de montage van dat beveiligd beslag? Levert dat problemen op? Nee, stelt Van Gestel: “Er zijn bij het Centrum voor Beveiliging en Veiligheid tot op heden geen montageproblemen gemeld. In de praktijk levert het vervangen van een europrofielcilinder geen problemen op en ook het plaatsen van inbraakwerend beslag met een anti-cilindertrekvoorziening is niet ingewikkelder dan het plaatsen van inbraakwerend beslag. Bij beslag van enkele fabrikanten kan zelfs worden volstaan met vervanging van het buitenschild. Dat beperkt de kosten.”

nieuwbouw en renoVatie

Een volledig ongekwalificeerd enkelvoudig hoofdslot vervangen door een slot dat voldoet aan het PKVW en ook bestand is tegen kerntrekken, kan volgens navraag van Van der Zalm bij een erkend PKVW bedrijf voor rond de € 150: “We hebben het dan over de materiaalkosten. Is er al sprake van bijvoorbeeld een tweesterrenslot (enkelvoudig hoofdslot of meerpuntssluiting) met veiligheidsbeslag, dan kan men kiezen voor twee oplossingen: het vervangen van de cilinder door een cilinder met drie SKG-sterren of kiezen voor veiligheidsbeslag met een cilindertrekbeveiliging. Bij de eerste oplossing liggen de kosten van de cilinder rond de € 50 tot € 60. De tweede oplossing kost tussen de € 65 en € 90.” Het nadeel van de eerste oplossing is dat de drie-sterrencilinder wel bestand is tegen kerntrekken, maar dat dat, behalve aan de aanduiding, aan de buitenkant niet te zien is,

VeiliGheidSbeSlaG Bij de tweede oplossing, het veiligheidsbeslag met cilindertrekbeveiliging, is bij sommige merken alleen vervanging van het buitenschild al voldoende. In dat geval liggen de kosten rond de € 50. Voordeel van vervanging van het beslag is dat de inbreker aan de buitenkant de beveiliging kan zien.” In geval van een enkelvoudig hoofdslot is er ook nog een alternatief voor de vervanging van een cilinder of veiligheidsbeslag: het bijplaatsen van één of twee pensloten. Van Gestel: “Een twee-sterren goedgekeurd penslot is al verkrijgbaar vanaf zo’n € 20. Nadeel is wel, dat het niet gebruiksvriendelijk is. Je moet twee sleutels gebruiken om de deur op en van het slot te draaien. Sleutels van pensloten zijn ook onhandig lang in je broek-/jaszak.”

alweer antwoord Rest de vraag of inbrekers alweer een antwoord gereed hebben op die anti-cilindertrekvoorziening. Volgens Schelvis is dat niet het geval: “Daar hebben wij nog geen signalen van ontvangen. Het grootste deel van de inbrekers is nog steeds gelegenheidsinbreker. Deze categorie inbrekers zal, als de pulli-trek methode niet lukt, uitwijken naar een andere woning of een andere manier zoeken om binnen te komen. Het is dus belangrijk dat de hele woning goed beveiligd is.” n

B B BESTA ANDE

NIEUWBOUW

W n IEUWboBekOPoUlitiekeurmerk Veilig Wone

2011

Hand

ESTA AND

2011

Handboek

E BOUW

Politiekeu

rmerk Veilig

Wonen

RMERK VEILIG

WONEN

POLITIEKEU

RMERK VEILIG

Niets is erger dan thuis komen en ontdekken dat er ingeb roken is. Daarom bevei ligen Nede rlanders hun huis volgens het Politiekeu Veilig Wone rmerk n. Voor meer informatie zie www.polit iekeurmer k.nl

2011

POLITIEKEU

BOEK 2011 | HAND

| HANDBOEK

N N

BOUW 2011

Sinds augustus 2011 verlangt het Politiekeurmerk Veilig Wonen voor nieuwbouw anti-cilindertrekvoorziening. Lilian Tieman, projectleider woninginbraken van het CCV: “Omdat een bouwproces langere tijd in beslag neemt, is het aantal woningen dat via deze route voorzien is van cilindertrekbeveiliging nog relatief beperkt.” Voor bestaande bouw, een markt die vele malen groter is dan de nieuwbouw, geldt de PKVW-eis voor een anti-cilindertrekvoorziening niet. Nog niet. Want draagvlak voor die eis is er wel, vertelt Tieman: “De nieuwe handboeken van het Politiekeurmerk komen volgend jaar weer uit, in de zomer of wellicht iets later. Dat is het moment waarop de nieuwe eisen definitief gecommuniceerd worden naar de marktpartijen. We merken dat er momenteel veel draagvlak is om de anti-cilindertrekvoorziening verplicht te stellen in de bestaande bouw en dat onze partners2011 er veel voordeel in zien als bewoners over dergelijke voorzieningen beschikken. Er zijn al corporaties die inspelen op de ontwikkelingen en bij groot onderhoud al beslag toepassen dat tegen cilindertrekken beveiligd is. Dat gebeurt met name in gebieden waar daar aanleiding toe is, de zogeheten hotspots.”

Slot en cilinder

aldus Van der Zalm: “Bovendien: wie alleen de cilinder van de voordeur vervangt en de overige cilinders niet, kan niet meer met één sleutel alle deuren bedienen. Dat komt de gebruiksvriendelijkheid niet ten goede.”

WONEN

komen en dan thuis Niets is erger roken is. dat er ingeb ontdekken rlanders ligen Nede rmerk Daarom bevei Politiekeu volgens het hun huis informatie n. Voor meer Wone Veilig k.nl iekeurmer zie www.polit

rmerk.nl

Kijk voor

de meest

.politiekeu ve op www recente uitga

Kijk voor

de meest

recente uitga ve op www .politiekeu

rmerk.nl

- CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

www.recticelinsulation.nl

Vraag een gratis projectadvies aan: vanderhoek.roland@recticel.com

Is uw project toe aan een tweede leven? Isoﬁnish® is een geïsoleerde voorzetgevel met vele ideale kwaliteiten voor renovatieprojecten. Bewoners ondervinden geen hinder van de werkzaamheden omdat isolatie aan de buitenkant wordt aangebracht. Bovendien gaat er binnen geen woonruimte verloren. Daarbij zorgt het unieke isolatiemateriaal Powerwall® van Recticel Insulation dat uw huurders enorm besparen op hun stookkosten. Vraag een gratis projectadvies aan bij Roland van der Hoek: bel 06 - 5151 7087 of mail: vanderhoek.roland@recticel.com

Isoﬁnish® is speciaal ontwikkeld als totaalconcept voor renovatieprojecten. In drie logische stappen maakt Isoﬁnish® uw project energiezuiniger én mooier.

1 Inspectie, advies en ontwerp

De isolatiespecialisten van Recticel Insulation maken samen met u een gratis projectadvies. Onze architect maakt voor u een artist impression en visualiseert het ontwerp.

2 Uitvoeringscontrole

De uitvoering wordt begeleid en gecontroleerd door de specialisten van Isoﬁnish®.

3 Oplevering en certiﬁcering

Na oplevering ontvangt uw project het isolatiecertiﬁcaat ’Recticel® Insulation Inside’.

Scan deze advertentie met uw Layar®-app op uw smartphone voor meer informatie.

Part of the

concept

www.recticelinsulation.nl

PRODUCTNIEUWS

MassIef aluMInIuM

Instelbare kerntrekbeveIlIgIng

Het Nemef veiligheidsbeslag is van massief aluminium en voorzien van een instelbare kerntrekunit (RVS 316) die een minimale uittrekkracht van 15kn kan weerstaan (1500 kg). Het anti-kerntrekbeslag is SKG***-gecertificeerd en voldoet aan het Politiekeurmerk Veilig Wonen.

Buva’s inbraakpreventieve deurgarnituren, serie 3400, 3500 en 3600 hebben een instelbare kerntrekbeveiliging. De kerntrekbeveiliging is op de juiste positie instelbaar. Afhankelijk van de dikte van de deur kan een cilinder meer of minder naar buiten gemonteerd zijn. Bij kerntrekbeveiliging is het buitenschild van Buva’s veiligheidsbeslag 15 mm dik.

Assa Abloy Nederland, Apeldoorn, 088.639.48.00, www.nemef.nl

Buva, Barendrecht, 0180.69.75.00, www.buva.nl

DuIDelIjk herkenbaar Ivana heeft het veiligheidsbeslag voorzien van kerntrekbeveiliging. De extra toevoeging aan het beslag zorgt ervoor dat de cilinder volledig afgeschermd is. Daardoor is ‘ie beschermd tegen uitboren of uittrekken. De cilinder is vaak het zwakke punt bij voordeuren. Een schild met deze beveiliging is duidelijk herkenbaar en schrikt inbrekers af. Alledrie de Ivana beslaglijnen (Necosteel, Economy en Basic) zijn verkrijgbaar met kerntrekbeveiliging. Necomij, Sassenheim, 0252.22.09.40, www.ivana.com

Past ‘Overal’ OP

unIeke OPlOssIng

AMI introduceert een nieuw en veilig product op de markt, het kerntrekbeveiliging-beslag. Het afdekplaatje van de cilinder is zo ontworpen dat het op alle deuren en cilinders toepasbaar is. Het beslag voldoet ook aan de nieuwste PKVW-eisen en is tevens voorzien van SKG***-keurmerk.

Ook S2 safe & secure biedt veiligheidsbeslag met kerntrekbeveiliging aan: in de schildmaten 40mm en 50mm. 40mm veiligheidsbeslag met kerntrekbeveiliging is een unieke oplossing in de markt. Het goedgekeurde SKG*** beslag heeft namelijk slechts twee bevestigingspunten. Een groot voordeel is dat dit deurbeslag één op één uit te wisselen is met ons standaard 40mm veiligheidsbeslag. Een deur kan op eenvoudige wijze inbraakveiliger gemaakt worden. Het 50mm veiligheidsbeslag met kerntrekbeveiliging vangt de overige vervanging op. Door de breedte van het schild en de vorm (rechthoekig) dekt dit schild vrijwel alle ‘vervangingsschade’ af.

AMI, Lomm, 077.473.74.75, www.ami.nl

Themans, Deventer, 0570.66.25.81, www.themans.nl - CORPORATIEBOUW JANUARI 2013 -

THEMA TECHnIEk B A k ST E n E n E n M ETSE L M O RT E L S

De verwerking vraagt aandacht

Smalle stenen in vier varianten Door Joop Wilschut

Het assortiment bakstenen

je de steen en waar moet je

Smalle gevelstenen lenen zich uitstekend voor renovatieprojecten waarbij nageïsoleerd moet worden en een nieuw buitenblad op de bestaande fundering moet worden opgetrokken. Bij nieuwbouw wordt de gevelconstructie lichter en dat biedt voordelen aan de totale bouwconstructie, waaronder de fundering. Een voordeel qua verwerking is dat de stenen lichter zijn en dus prettiger voor opperman en metselaar. Maar waarin verschillen de diverse uitvoeringen van de verschillende fabrikanten? Qua afmeting, kleurstelling, uitstraling. En waarin komen ze overeen?

op letten? Is er een speciale

BeekSteen

in ons land is het afgelopen jaar ‘verrijkt’ met vier smalle uitvoeringen. Deze stenen leveren de nodige voordelen op, maar laten ook een paar vragen open. Hoe verwerk

mortel nodig? Hoe zit het met de stabiliteit? Deze vragen legden we voor aan enkele fabrikanten. De Beeksteen van CRH Clay Solutions, de SlimBrick en de SlimBrick XL van Wienerberger en het Zeddammertje van Daas Baksteen; om deze stenen gaat het als we praten over smalle metselwerkstenen. Volgens de leveranciers leveren de stenen een aantal voordelen op. Allereerst is het een stap op weg naar duurzaamheid door besparing op grondstof. Ten tweede is er een reductie van CO2-uitstoot van 30% te behalen door minder energieverbruik bij productie en transport. Verder noemt men de gebruiksruimte van een woning of gebouw; die zou 1% groter worden, doordat de spouwmuur slanker is. De warmteweerstand van de gevel is te verhogen, omdat er meer ruimte ontstaat voor dikkere isolatie.

34 - CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

De Beeksteen van CRH Clay Solutions heeft standaard afmetingen van 208 x 65 x 50 mm. De steen is ook te leveren in een dikte van 70 mm, waardoor een terugliggende voeg van maximaal 5 mm is te maken. Qua kleurstelling en oppervlaktestructuur is de Beeksteen te verkrijgen in alle standaard waalformaat sorteringen van het assortiment. De stenen worden net als andere bakstenen aangeleverd op pallets; hulo’s zijn niet mogelijk. Er zijn bij het opperen en de verwerking geen speciale maatregelen of handelingen nodig. De steen is enkel door te strijken of te lijmen, waarbij er geen speciale eisen worden gesteld en er dus met stan-

daard mortel of lijm gewerkt kan worden. Een gevelblad van Beeksteen vraagt wel om zes spouwankers per m2 in plaats van vier in verband met de stabiliteit. CRH laat elk project toetsen door een constructeur. Uit zandzakslingerproeven, die met succes zijn afgesloten, blijkt dat de stabiliteit van een wand niet in het geding is. Alleen is staand werk in verband met de stabiliteit minder eenvoudig te maken, omdat de muur dan slapper is. Eenmaal uitgehard speelt dat ‘probleem’ niet meer. Verder is er met de Beeksteen geen normale kop-strekverhouding te maken. Dit is opgevangen door een eigen Beeksteenverband dat lijkt op het klezorenverband. Dit verband levert minimaal restafval op. Een ander verband is mogelijk maar dan loopt het percentage restafval snel op. De terughoudendheid van metselaars om deze steen te verwerken ziet CRH als een nadeel, maar men tracht dat weg te nemen door goede instructies te geven.

(Foto: CRH Clay Solutions)

tHema tecHniek B akste ne n e n metse l morte l s

SlimBrick

De SlimBrick-steen van Wienerberger kent twee varianten. De ‘normale’ uitvoering heeft afmetingen van 230 x 70 x 50 mm en drie gaten in het hart van de steen. De SlimBrick XL meet 230 x 70 x 110 mm (twee lagen hoog) en kent zeven varianten met schijnvoegen voor polymetrisch metselwerk. Beide stenen zijn in handvorm te leveren in de sorteringen Belcanto (roodbruin genuanceerd), Wijnrood en Violente (bronsrood). Ze worden geleverd op pallets; de SlimBrick met circa 540 stuks/pallet en de XL-uitvoering met circa 250 stuks/pallet. Wienerberger adviseert te allen tijde uit drie à vier pakketten te blijven opperen en bij ontvangst de pakketten aan de zijkant open te snijden voor ventilatie. De stenen zijn door het geringere oplegvlak enkel te verwerken met doorstrijkmortel met een verhoogde hechtsterkte die je 1 tot 2 mm diep doorstrijkt. Advies vragen en afstemmen met de mortelleverancier om de juiste baksteen-mortel combinatie te kiezen, is gewenst. Houd voor de verankering altijd de opgave van de constructeur aan, maar

(Foto: Wienerberger)

gemiddeld zullen zes spouwankers per m2 voldoende zijn. De stabiliteit wordt gewaarborgd door deze verankering maar ook door de hechtsterkte van de mortel. Afhankelijk van de berekeningen van de constructeur kunnen extra maatregelen nodig zijn. Met de SlimBrick-stenen is geen halfsteensverband of wild verband te maken; uitsluitend een klezorenverband, omdat de baksteen per laag 70 mm verspringt. Deze beperking in verbanden noemt Wienerberger als nadeel, alsmede de stapelbaarheid van constructies en het nu nog beperkte aantal kleuren. Maar projectmatig is er van alles mogelijk.

male brede bakstenen. De afstanden worden dus niet kleiner. Op de vraag of deze smalle steen nadelen of bezwaren kent, is het antwoord van de fabrikant kort en bondig: nee.

Zeddammertje

Foto: Daas

Praktijkervaringen Het Zeddammertje van Daas Baksteen heeft afmetingen van 240 x 65 x 50 mm en is te verkrijgen in een compleet kleurengamma van lichtgrijs tot zwart. De stenen worden geleverd in hulo’s van 786 stuks. Bij het opperen en de verwerking zijn geen speciale maatregelen of handelingen nodig. Zeddammertjes zijn te verwerken als doorstrijkmetselwerk met voegen van circa 9 tot 12 mm met een terugliggende voeg van 5 mm, als dunbedmetselwerk met een voegdikte van 4 tot 8 mm en als lijmwerk, waarbij de voeg kan variëren van 3 tot 6 millimeter. Morteladviezen zijn via de bouwmaterialenhandel of de steenspecialist op te vragen. De mortelfabrikant heeft hiervoor een specificatieformulier (CE) nodig, die bij Daas Baksteen te verkrijgen is. De stabiliteit is aangetoond door testen en beproevingen en wordt gewaarborgd door een juiste verankering. Daarvoor zijn roestvaststalen spouwankers nodig in aantallen conform de geldende normen. De spouwankers dienen minimaal 50 mm in de mortel van het buitenblad opgenomen te zijn, In de praktijk betekent dit langere spouwanker die omgebogen moeten worden. Voor de benodigde bouwfysische dilataties hanteert Daas Baksteen voor de Zeddammertjes dezelfde regels als bij nor-

Inmiddels zijn er de nodige projecten uitgevoerd met smalle gevelstenen en is er praktijkervaring opgedaan. Ten opzichte van traditioneel metselwerk is een buitenblad optrekken met smalle stenen gevoeliger voor een juiste uitvoering en vraagt het meer aandacht. Dat kan invloed hebben op de verwerkingstijd en de maximale stapelhoogte. Andere, niet te onderschatten, aspecten zijn de maattolerantie en de kromheid van de bakstenen. Daarnaar vooraf informeren bij de fabrikant en duidelijke afspraken maken over wat wel of niet acceptabel is, kan moeilijkheden tijdens de uitvoering of bij de oplevering voorkomen. Verder moet men er rekening mee houden dat lateien, draagsystemen, metselwerkwapening en raamdorpelstenen ook afgestemd moeten zijn op de breedte van het metselwerk. Ook het dilatatieadvies vraagt speciale aandacht. Doordat het dunnere buitenspouwblad gevoeliger is voor lengteveranderingen en andere bewegingen is het, afhankelijk van de situatie, aan te raden de afstanden van verticale dilataties iets kleiner te nemen dan de standaardadviezen. Tot slot: er loopt een onderzoek naar mortels met een verhoogde hechtsterkte om na te gaan of een methode met navoegen mogelijk is. Dan zouden ook andere verwerkingen dan alleen de doorstrijkmethode in beeld komen. n - corPoratieBoUW JanUari 2014 -

Al 85 jaar fabrikant van innovatieve duurzame producten met een bewezen en gecertificeerde minimale impact op het milieu. 4 eigen productielocaties duurzame dakbedekkingsproducten en -systemen

SILVER

DERBIGUM NEDERLAND B.V. Olof Palmestr. 18 - Postbus 237 2600 AE Delft Tel. 015 215 40 00 - Fax 015 215 40 11 E-mail : infonl@derbigum.com www.derbigum.nl

facebook.com/derbigum linkedin.com/company/derbigum twitter.com/DerbigumNL

Energie & Besparing

Installatie vakbeurs Installatie Vakbeurs richt zich op branchegerichte informatie en producten op het gebied van verwarming, sanitair, klimaatbeheersing en/of koudetechniek.

Energie & Besparing richt zich op ondernemers in de bouwen installatiesector die actief bezig zijn met energiebesparing in de utiliteitsbouw, hoogbouw en woningbouw.

Venray

25, 26 en 27 maart 2014 13.00 - 21.00 uur Full Service Formule ANSPO IN C L

U S IE

* KLEI

PLEIN

Installatie Vakbeurs Hardenberg 9, 10 en 11 september 2014

   

Kwalitatieve vakbeurzen Entree voor 2 personen Verzorgde catering Gratis parkeren

Bezoeken?

Kosteloos aanmelden via www.evenementenhal.nl/iveb-ve

8140185696

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

THEMA TEcHNiEK DAKVENSTERS

Witte uitbloei: wat is eraan te doen? Door Joop Wilschut

Het wit uitslaan van (nieuw) metselwerk, ook wel kalkuitbloei genoemd, komt nog veel te vaak voor. De oorzaak is moeilijk te duiden. Het kan liggen aan de detaillering, een foutieve combinatie van stenen en mortel of aan weersomstandigheden en onvoldoende preventieve maatregelen bij de uitvoering. Met nieuwe typen metsel- en voegmortel zijn bij veel projecten de ‘problemen’ grotendeels te ondervangen.

Witte uitslag op gevoegd metselwerk is een dun laagje calciumcarbonaat kristallen, dat ontstaat uit de chemische reactie van calcium hydroxide met CO2 uit de buitenlucht. Calcium hydroxide is een belangrijk bestanddeel in voegmortels op basis van cement, maar het lost op in water en dringt tijdens het verhardingsproces overal in door. De vorming van calciumcarbonaat is niet erg aan de spouwzijde van het metselwerk of in de voegmortel, want daarmee verhoogt het de dichtheid van de voeg. Maar aan de buitenzijde van het metselwerk ontstaat de witte ontsierende uitbloei. Witte uitslag ontstaat niet altijd. Als er onder gunstige omstandigheden, droog weer en een warme temperatuur, gevoegd is, treedt de uitslag niet op. Maar bij voegen in zeer nat weer of bij temperaturen lager dan 5°C is de kans op witte uitslag groot. De werkplek afschermen tegen regen of sneeuw en zorgen voor een hogere temperatuur kan al veel ondervangen. Het verse werk afschermen tegen weersinvloeden biedt ook soulaas. Het risico op witte uitbloei blijft evenwel ook afhankelijk van de steenkeuze. Een sterk zuigende steen zal gevoeliger zijn voor uitbloei dan een hardere, minder zuigende steen. Doorstrijkwerk blijkt minder gevoelig voor uitslag.

Uitbloeiarme mortels

Witte uitbloei (beeld: Woningborg Advies)

Er zijn verschillende methoden om de witte uitbloei te verwijderen, maar het beste is het probleem aan de basis aan te pakken. Zo hebben verschillende mortelfabrikanten gezocht naar andere samenstellingen om de uittreding van calciumhydroxide te verminderen. Beamix heeft drie mogelijkheden onderzocht: het transport van water terugdringen, het water vasthouden in de mortel met zogenaamde intern curing agents en stoffen toevoegen die met calcium hydroxide rea-

geren. Deze onderzoeken hebben geleid tot een nieuwe voegmortel, type 332+, waarin een uitgebalanceerde combinatie van de drie mogelijkheden is opgenomen. Met deze mortel is de kans op witte uitslag aanzienlijk minder geworden. Een niet onbelangrijk aspect is bovendien, dat de voegmortel zich in de praktijk bij de verwerking uitstekend gedraagt. Ook Remix Droge Mortel heeft zogenaamde uitbloeiarme (UA) dunbed- en doorstrijkmortels ontwikkeld, waarbij naar men zegt 90% van de witte kalkuitbloei is te voorkomen. En met de Remix en Sakrete uitbloeiarme voegmortels is de uitbloei tot 60% te ondervangen, aldus het bedrijf. Aan beide morteltypen zijn speciale toeslagstoffen toegevoegd. Navraag bij Megamix leverde als antwoord op dat al de mortels uit haar assortiment in principe uitslagarm zijn. Aan hun URM mortels hebben ze een stof toegevoegd, die wat betreft het tegengaan van witte uitslag een nog beter resultaat oplevert. Kortom; witte uitslag op metselwerk is drastisch te verminderen door de juiste mortel te gebruiken, te blijven letten op de juiste uitvoering in combinatie met gunstige weeromstandigheden en op voorhand een ontwerp te beoordelen op goede detailleringen. Niettemin zijn fabrikanten wel zo eerlijk toe te geven dat ondanks de nieuwe typen mortels witte uitslag niet volledig is uit te bannen. n - cORPORATiEBOUW JANUARi 2014 -

design | techniek | toepassing | productnieuws | regelgeving

jaargang 15, 2013

Vakblad voor gevelopeningen, beveiliging, raam- en deurtechniek

raam en deur design | techniek | toepassing | productnieuws | regelgeving

jaargang 15, 2013

Vakblad voor gevelopeningen, beveiliging, raam- en deurtechniek

cover 5-2013.indd 1

14-10-13 15:15

• Kozijnwerk • Raam- en Deurtechniek • Bouwbeslag • Inbraakwering • Beglazing • Ventilatie Raam en Deur is het vakmagazine voor raam-, deuren geveltechniek, van ontwerper tot verwerker. De redactionele invulling steunt op vijf pijlers: design, techniek, toepassing, productnieuws en regelgeving. Hierdoor bieden wij meer doorzicht, overzicht en inzicht in alle componenten rond raam en deur. Cover.indd 1

03-12-13 13:22

raam en deur raam en deur raam en deur •

•

www.raamendeur-online.nl Ja, ik abonneer me op Raam en Deur en ontvang 6 edities voor € 60 (ex 6% BTW). Ja, ik ontvang graag een gratis proefnummer van Raam en Deur Bedrijfsnaam Persoonsnaam Adres + Huisnummer Postcode + Woonplaats

raam en deur

Datum

Handtekening

Faxen naar: 073 - 503 81 53 MIXpress BV, Postbus 55, 5240 AB Rosmalen, 073 - 503 43 47, raamendeur@mixpress.nl

ClOsE UP

extra uitslagremmende voegmortel Witte uitslag op een gevoegde gevel is het resultaat van de reactie van calciumhydroxide met CO2 uit de buitenlucht. De nieuwe Voegmortel 332 UR+ van Weber Beamix is goed verwerkbaar en verkleint de kans op witte uitslag. “Tijdens de testperiode waren de reacties van verwerkers lovend”, zegt Jan Blaakmeer trots. Jan Blaakmeer is hoofd Research & Development bij Weber Beamix. In samenwerking met verschillende onderzoeksinstituten en in eigen laboratoria deed hij jarenlang onderzoek naar de oorzaken van het ontstaan van witte uitslag en de beste manieren om het te voorkomen. “Vanuit de samenstelling van de mortel bedachten we verschillende strategieën om witte uitslag te verminderen. Dit resulteerde in drie oplossingsrichtingen: het transport van water verminderen, het vasthouden van water in de mortel én de toevoeging van stoffen die met calciumhydroxide reageren. In de nieuwe Voegmortel 332 UR+ is een uitgebalanceerde combinatie van deze drie oplossingen toegepast.”

watertransport Condities of maatregelen die het transport van water in de mortel voorkomen verminderen de kans op het ontstaan van witte uitslag. Blaakmeer: “Het verminderen van watertransport bereik je door de voegmortel zo compact mogelijk te maken. Dat doen wij allereerst met een speciaal samengesteld zandpakket. De gaten in het zandpakket vullen we op door de toevoeging van tras. Een combinatie van verschillende hydrofobeermiddelen zorgt ervoor dat het transport van

water zo gering mogelijk is. Als bijkomend voordeel hebben deze maatregelen een positief effect op de verwerkbaarheid.”

vasthouden van water Er zitten risico’s aan het gebruik van hydrofobeermiddelen. Het kan ervoor zorgen dat de mortel verbrandt bij een te snelle uitdroging door wind en temperatuur. “Om de risico’s zo klein mogelijk te maken, hebben we aan de mortel hulpstoffen toegevoegd die het water vasthouden. Dat zorgt er ook voor dat de mortel veel minder snel indroogt en daardoor langer verwerkbaar blijft. Ook wordt de kans op kleurverschillen geminimaliseerd, aangezien er tussentijds geen water toegevoegd hoeft te worden om de mortel verwerkbaar te houden.”

praktijktesten De juiste balans van ingrediënten luistert heel nauw, maar heeft wel direct gevolgen voor de verwerkbaarheid van de mortel. Weber Beamix heeft daarom nauw contact met de voegers in de praktijk. “De afgelopen twee jaar testten diverse ervaren voegers de nieuwe voegmortel en de reacties zijn zeer positief. Zo blijft de mortel in de kuip langer goed, komt er geen korstje op en er is een langere verwerkingstijd. Het speciaal samengestelde zandpakket zorgt ervoor dat de mortel prettiger en lichter verwerkbaar is. De voeger kan zo meer energie steken in de kwaliteit en uitstraling van het voegwerk, omdat pols, arm

en schouder vele malen minder zwaar belast worden. Bovendien laten de testresultaten zien dat het kans op witte uitslag daadwerkelijk verkleind wordt.”

Goede voeGers De reactiesnelheid van cement is sterk afhankelijk van de temperatuur. En dat kan met het onvoorspelbare Nederlandse klimaat nog wel eens tot problemen leiden. “Witte uitslag wordt het snelst gevormd onder condities waarin we veel vocht-transport hebben (regen, mist, hoge luchtvochtigheid) en waarbij de cementreactie traag verloopt (onder 5°). Daarmee lijkt witte uitslag in ons Nederlandse klimaat onlosmakelijk met metsel- en voegwerk verbonden. Maar goede voegers weten de risico’s te beperken door een juiste voorbehandeling van het voegwerk, door de pas gevoegde gevel tegen overmatig vocht te beschermen én de juiste voegmortel te gebruiken.”

tras Tras is een natuurlijk materiaal, dat de eigenschap heeft om als fijn poeder met calciumhydroxide te reageren tot producten die vergelijkbaar zijn met cementsteen. Daarmee wordt een bijdrage geleverd aan de sterkteontwikkeling en tevens wordt het dichtgroeien van de poriënstructuur gestimuleerd.

- CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

ko rt b e st e k

Korte presentatie van lopende corporatieprojecten

Woningcorporaties bouwen voorlopig door Door Robert Dingemans

Na het gesloten woonakkoord staan de plannen voor

woningbouwprojecten onderhanden. Aan de hand

nieuwbouw en renovatie behoorlijk op hun kop.

van zogeheten visitekaartjes neemt Corporatiebouw

Voor de komende jaren zijn de vooruitzichten lastig

een kijkje in de keuken van bouwende en

te voorspellen. Anno 2014 zijn er nog wel legio

renoverende corporaties.

TuinsTadWijk

VOOR Ongeveer 250 sociale huurwoningen van woningcorporatie De Sleutels in de Tuinstadwijk in Leiden worden grootschalig aangepakt om de wijk duurzamer te maken. Ook moet het oorspronkelijke karakter in de jaren 20-wijk weer terug komen. Bouwpartijen Heembouw en Dura Vermeer Bouw Heyma nemen het grootonderhoudsproject met een aantal co-makers voor hun rekening. In de jaren 80 werden de woningen al een keer gerenoveerd. Toen ging het alleen om de woonkwaliteit en werd er niet gekeken naar de cultuurhistorische beeldkwaliteit. Sinds 2010 is de volkswijk formeel een beschermd stadgezicht. Architectenbureau Van Schagen Architekten is al in een vroegtijdig stadium bij het onderhoud betrokken en heeft een belangrijke rol bij het borgen van de beeldkwaliteit. Op dit moment loopt de tweede fase van het grootonderhoudsproject waarin 252 woningen worden verbeterd. Zo zijn de daken

40 - CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

na vernieuwd en voorzien van dakisolatie. De geschakelde dakkapellen zijn kleiner geworden en een halve meter uit elkaar gehaald. Vooraf had de corporatie de zaken goed voorbereid door een beeldkwaliteitsplan vast te laten leggen en af te stellen met de gemeente. Het architectenbureau reconstrueerde het oorspronkelijke beeld op basis van oude fotoâ&#x20AC;&#x2122;s. Om toekomstig onderhoud zoveel mogelijk te beperken, zijn de houten kozijnen en voordeuren vervangen door kunststof elementen. Daar werden wel behoorlijke eisen aangesteld om toch aan de beeldkwaliteit te voldoen. Het ging daarbij niet alleen om indeling en profielkeuze, maar vooral over kleur. De vakmatige toepassing van kunststof kozijnen bij de restauratie van de vooroorlogse wijk bezorgde het project een eervolle vermelding in het juryrapport van de VKG Architectuurprijs.

kORT BE sTE k

Dijkstraten

In de wijk Dijkstraten in Best komen in de periode van 2013 tot 2018 zo’n 670 nieuwe woningen. Woningstichting Thuis is verantwoordelijk voor 250 woningen. Bouwbedrijf Heijmans is begonnen met de bouw van 23 van die woningen. De eerste ze-

ven huizen zijn eind vorig jaar opgeleverd. Heijmans had zestig dagen nodig om de woningen te bouwen. De woningen worden gebouwd volgens het woningbouwconcept Heijmans Huismerk en hadden 0 opleverpunten. Heijmans ontwikkelde het Huismerk onder andere voor woningbouwcorporaties om snel, eenvoudig en voor een scherpe prijs kwalitatief goede huizen aan hun portefeuille toe te voegen. In Best is gekozen voor de EPC 0-variant. De lage EPC wordt gehaald door de plaatsing van energiepanelen en moet er voor zorgen dat de bewoners nog maar een derde van een gebruikelijke energierekening kwijt zijn. De huizen zijn ongeveer 156 m2 groot en hebben onder andere een woonkamer met open keuken, drie slaapkamers, een ruime badkamer en zolder met technische ruimte. Het totale plan moet omstreeks 2014 worden opgeleverd. Bij de bouw is gebruik gemaakt van het vooruitstrevende 3D-BIM. Deze hightech manier van samenwerken zorgt voor een efficiënt proces, waarin een tijdige oplevering tegen afgesproken prijzen gegarandeerd is.

LaaghuissingeL

In 2013 heeft woningcorporatie Woonwenz 22 levensloopbestendige woningen aan de Laaghuissingel aan haar bezit toegevoegd. Hiermee komt een einde aan de herinrichting van Park Rijnbeek. In 2012 werd de eerste fase van 102 appartementen, in twee appartementengebouwen, opgeleverd. Het project is ontworpen door 2.0 architecten. Aannemingsbedrijf Jongen Venlo zorgde voor de uitvoering. Het realiseren van een groot aantal woningen op een locatie van 2,5 hectare leidt tot een hoge dichtheid. Om toch een hoogwaardige woonkwaliteit te garanderen, is er gekozen voor een parkstructuur, waarbij compacte volumes op een groen tafellaken van gras geplaatst zijn. Voor de gevels is gekozen voor een donkerrode gemêleerde baksteen in Duits Normaalformaat. Door de langere en hogere steen

kreeg het geheel een ruig en robuust karakter en vormt daarmee een versterking van de stedelijke identiteit. Er zijn drie banden van staand metselwerk geplaatst, het metselwerk tussen deze banden is liggend. Hiertussen zijn alle kozijnen (met uitzondering van het deurkozijn) ingeklemd. De 22 grondgebonden woningen zijn zo ontworpen, dat ze zowel voor jonge gezinnen, tweeverdieners als senioren geschikt zijn. De badkamer en grootste slaapkamer liggen op de begane grond. Hierdoor is traplopen niet per se noodzakelijk. De persoonlijke buitenruimte is vormgegeven in een kleinschalig terras in plaats van tuin. De beleving van tuin wordt vervolgens gecreëerd door de directe aansluiting in het parklandschap.

- CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

GRONINGENHAVEN 4, 3433 PE NIEUWEGEIN POSTBUS 1248, 3430 BE NIEUWEGEIN TEL: (030) 606 32 38 INFO@VEBIDAK.NL WWW.VEBIDAK.NL

VEBIDAK is hèt kenniscentrum voor opdrachtgevers van dakbedekkingsbedrijven. Kortom, een onafhankelijk advies van VEBIDAK is de eerste stap op weg naar een goed dak!

EEn GnD-DEur, EEn vEiliG GEvoEl: Dat wil toch iEDErEEn? Steeds meer opdrachtgevers, architecten, gebouw eigenaren en aannemers kiezen voor de zekerheid van GND-deuren; kwalitatief hoogwaardige binnen- en buiten-

VEBIDAK biedt technische ondersteuning. Snel. Professioneel. Levert helder en praktisch maatwerk per dakvlak of complex. Aan dakbedekkingsbedrijven, aannemers, Verenigingen van Eigenaren, woningcorporaties,

projectontwikkelaars, architecten en particulieren. Onze afdeling Technische Zaken geeft technisch advies. Onafhankelijk. Deskundig. Verzorgt inspecties, risicoinventarisaties en -evaluaties (RI&E) met bijbehorende rapportages. Beoordeelt offertes, bestekken en tekeningen en stelt de onderhoudsplanning op. Een geschil op dakengebied? Bel de afdeling Technische Zaken voor bemiddeling.

th u is op daken Algemene informatie over daktechniek nodig? Breng dan een bezoek aan www.vebidak.nl en selecteer ‘Vakrichtlijn’

deuren. Veiligheid en duurzaamheid staan bij ons voorop. Zo hebben we bijvoorbeeld een speciaal garantielabel ontwikkeld om de brandwerendheid van een deur aan te duiden. U herkent een brandwerende GND-deur aan het

VEB_ADV_Corporatiebouw_FC.indd 1

18-12-13 15:25

garantielabel in de hangzijde van de deur. Op het label wordt aangegeven of de deur 30 of 60 minuten brandvertragend is. Met verschillende zekerheidsklassen maken we bovendien duidelijk of alleen het deurblad of ook het hangen sluitwerk en de combinatie met het kozijn gegarandeerd voldoen aan het testcertificaat. Een GNDdeur geeft een veilig gevoel. Dat wil toch iedereen?

GND is de overkoepelende organisatie van 14 toonaan gevende Nederlandse deurenfabrikanten en biedt opdrachtgevers en afnemers al meer dan 30 jaar zekerheid. De aangesloten deurenproducenten maken zich samen sterk voor optimale kwaliteit en prestaties van binnen- en buitendeuren.

UW EIGEN ABONNEMENT OP CORPORATIEBOUW? www.corporatiebouw.nl/abo € 50 per jaar

MEt GnD-GarantiE kiEst u voor:

www.GND.Nl

PRODUCTNIEUWS

Brandwerend

Hardstenen dorpels Gelean heeft haar assortiment brandwerende kozijnen verder uitgebreid. Het is nu ook mogelijk om in de vlakke 74 mm-systemen kozijnen uit te voeren in brandwerendheid, waardoor je als architect meer keuze krijgt. Tevens is het mogelijk aan brandwerendheid te voldoen wanneer er een brandoverslag van buiten naar binnen plaatsvindt. Dankzij het nieuwe systeem is het mogelijk met dikkere glassystemen te werken. Ook is het uit te voeren met verschillende onderdorpels. Gelean, Berkel-Enschot, 0135.33.50.08, www.gelean.nl

Standalone toegangscontrole De toegangscontrole oplossing Lips Smartair is nu ook verkrijgbaar in een standalone versie. De standalone versie biedt de mogelijkheid het toegangsbeheer kostenefficiënt en geheel met behulp van programmeerkaarten te beheren, zonder beheerssoftware te gebruiken. Gebruikerskaarten, keyfobs en andere toegangsdragers kunnen op eenvoudige wijze met deze programmeerkaarten worden ingeleerd in het beslag. Elke toegangsdrager is individueel te blokkeren.

Het DuraStyle hardsteen en composiet dorpelassortiment is uitgebreid met twee nieuwe afmetingen. Deze dorpels zijn zeer krasbestendig en van hoogwaardige kwaliteit. Daarnaast, en uniek in de markt, zijn ze verpakt in een gepatenteerd en stevig dubbelwandig karton. De kans op beschadigingen is hierdoor minimaal en de dorpels komen schadevrij op het werk aan. Nieuw zijn de composiet antraciet-dorpels in de afmeting 20x1000x40mm en 20x1000x120mm. Fetim Professional, Amsterdam, www.frontsandfronts.nl

Zelflerende ruimtetemperatuurregeling

Assa Abloy, Raamsdonksveer, 088.639.47.61, www.assaabloy.nl

Veilige rolsteiger De SafeTower-rolsteiger met speciaal ontwikkelde QuiXSafe is het antwoord van XSPlatforms op de toenemende vraag naar veilig werken op hoogte. De opbouwmethode, waarbij het mogelijk is de rolsteiger van binnenuit te assembleren, staat garant voor een snelle en veilige montage. Het geïntegreerde trappensysteem garandeert goede toegankelijkheid en optimale bewegingsvrijheid tussen de verschillende niveaus. De SafeTower is TüVgecertificeerd en overstijgt de norm EN 1004:2005.

Kieback & Peter introduceert de draadloze en zelflerende temperatuurregeling En:key. En:key zorgt ervoor dat de door de bewoner gewenste temperatuur automatisch wordt ingesteld. In alle niet-gebruikte vertrekken wordt de verwarming op spaartemperatuur gebracht. Dit bespaart 20% op energiekosten. En:key heeft geen externe voeding of batterijen nodig, dankzij lichtcellen op het bedienmoduul en een thermogenerator in het ventiel.

XSPlatforms, Gorinchem, 0183.56.91.11, www.xsplatforms.com

Kieback & Peter Nederland, Nunspeet, 0341.27.80.20, www.kieback-peter.nl

- CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

handen uit de mouwen

Jos van den Broek opzichter Vastgoed

44 - CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

handen uit de mouwen

‘ik kijk met de ogen van de bewoner’ Door Louis Jongeleen (beeld: Marcus Peters )

in zijn loopbaan - van metselaar tot uitvoerder heeft Jos van den broek (49) uit boxtel de woningbouw van binnen en van buiten leren kennen. Die ervaring komt hem als opzichter vastgoed bij woonstichting st. Joseph in boxtel goed van pas. bij oplevering van een nieuwe woning ontsnapt er weinig aan zijn blik.

De Baanderherenweg in Boxtel-Noord heeft dit seizoen veel weg van een langgerekte bouwplaats. Het is een komen en gaan van bedrijfsbusjes . Aan de westkant van de straat zijn de verschillende bouwploegen bezig met het leggen van de laatste hand aan drie nieuwe bouwblokken. Precies een jaar geleden begon bouwbedrijf Hendriks Coppelmans uit Uden hier met de nieuwbouw van 15 huurwoningen, 15 koopwoningen en 7 atelier-koopwoningen. Alle nieuwe bewoners zullen nog voor Kerstmis de sleutel ontvangen. Dat betekent dat de afbouwers nog een paar weken flink moeten doorpezen. Op een druilerige ochtend in november schudt opzichter Jos van den Broek in de bouwkeet aan de Baanderherenweg de hand van uitvoerder Twan Hermens van Hendriks Coppelmans Uden b.v. Zij gaan die dag de eindoplevering van de eerste drie huurwoningen uitvoeren.

bouwprestaties Bij een eindoplevering controleert de verkrijger van de woning of er mogelijke gebreken en onvolkomenheden zijn. Uitvoerder Hermens moet ervoor zorgen dat eventuele gebreken die opzichter Jos van den Broek ontdekt, netjes worden hersteld. Het gegeven dat het hierbij gaat om een beoordeling van geleverde bouwprestaties maakt Hermens niet zenuwachtig. Hermens: “Schokkende dingen zullen we vandaag niet tegenkomen. In het afgelopen jaar zijn er al meer controlemomenten geweest waarbij ik met Jos het werk heb doorgesproken. Daarbij ging het over de speciale bewonerswensen, over meting van luchtdichtheid en controle op warmtelekken, over de energieprestatie en over wat staat aangeven in bestek en bouwtekeningen. Na zijn eindcontrole, neem ik de opleverpunten van Jos gewoon over.” Jos van den Broek sluit

zich daarbij aan: “Ik moet vaststellen of een woning bewoonbaar is, of alle voorzieningen in orde zijn, of alle onderdelen onbeschadigd zijn en of alle geplande werkzaamheden volledig zijn uitgevoerd. Met Twan heb ik vanochtend vroeg al een vooroplevering gedaan. Daarbij hebben we al enkele aandachtspunten genoteerd.”

De ogen van De bewoner Even later staat Jos van den Broek in een lege, witte woonkamer van een nieuwe huurwoning. Met zijn laptop in de aanslag kijkt hij speurend rond. Hij gaat eerst de meterstanden opnemen, want tijdens de bouw is er al flink gestookt om bouwvocht te verdrijven. Vervolgens begint hij aan zijn inspectieronde. Op de tweede verdieping ziet hij dat een onderdorpel van een kozijn niet is afgelakt en dat een kunststofstrip tegen het plafond niet is gekit. Op de eerste verdieping is de buitenkant van het kozijn aan de voorzijde beschadigt. En beneden ziet hij dat de buitenlampen te laag zijn opgehangen. Bij de controle van de woonkeuken blijft hij even zitten bij het kastje onder de spoelbak. Jos: “Kijk, hier merk ik dat de verbinding van de sifon niet goed is aangedraaid. Die draai ik dan gewoon vast. Daar maak ik geen opleverpunt van. Anders is straks dat nieuwe kastje nat en moet de bewoner misschien weer langer wachten tot er een ander kastje komt. Daar heeft niemand wat aan. Ik bekijk alles zoveel mogelijk door de ogen van de toekomstige bewoner.” Uiteindelijk komt de controle uit op dertien opleverpunten. Jos van den Broek: “Dat is een prachtig resultaat.” Intussen heeft de uitvoeder al de namen genoteerd van de vaklieden die de volgende dag de aangetroffen gebreken gaan herstellen. n - CoRPoRatieBouw JanuaRi 2014 -

et verleden. Dat speelt niet alleen stauratie, maar vele nieuwe details eur stoelen - eigentijds - op de erva. De redactie van Raam & Deur deed sten die prachtig in uw collectie nder relatiegeschenk bewondering

originee

Collectors item of... origineel relatiegeschenk

Das Schreinerbuch/ Die gesamte Schreinerei

570

e gesamte Schreinerei

Verk

e eerste uitgave uit

- his

met een verhandeling

besl

en sluit af met 82

574 nin

en van poorten,

, al of niet beglaasd

bro

hten, ramen in allerlei

een

fits?

kt moest worden,

Mon

erdere 237 bladzijden

Een facsimiledruk van de eerste uitgave uit 1899, dat (Duits) begint met een verhandeling over hout en gereedschap en sluit af met 82

n technieken, met details van luik- en raamconstructies,

paginaâ&#x20AC;&#x2122;s ontwerptekeningen van poorten, binnen- en buitendeuren,

al of niet beglaasd met sierlijke bovenlichten, ramen in allerlei het benodigde hangen sluitwerk. Voorenrestauratiewerk

versies en lambrizeringen. Hoe dat allemaal gemaakt moest worden,

nteressant.

toont het handboek op verdere 237 bladzijden met talloze illustraties en technieken, met details van luik- en raamconstructies, architra-

E 27,-

ven, bossings en het benodigde hangen sluitwerk. Voor restauratiewerk zelfs vandaag nog zeer interessant.

CORPORATIE BOUW

In harde gouddruk kaft â&#x201A;Ź 27

BESTEL VIA ONZE WEBSITE:

www.corporatiebouw.nl/vakboeken

Klinken und Griffe

Fran

term

taal

Doo dr.

In h

PRODUCTNIEUWS

Grote panelen

seal system

Met Framax Xlife biedt Doka Nederland een kaderbekistingssysteem dat verschillende grote panelen omvat. De panelen hebben standaardafmetingen van 240 x 270 cm en 240 x 330 cm (b x h). Met de bijbehorende Framax snelspanner-RU of uni-spanner en Framax-klemprofiel, kunnen de panelen (passend binnen het 15 cm-raster van het bekistingssysteem) worden verhoogd tot een maximale bekistingshoogte van 10,80 meter.

Om afdichtingsproblemen het hoofd te bieden heeft Tece de wijze van afdichten van zowel afvoeren als douchegoten universeel gemaakt. Seal System is een gegarandeerd en gecertificeerd afdichtingssysteem voor de douchegoten TeceDrainline en puntafvoeren TeceDrainpoint S. Om de waterdichtheid te garanderen heeft Tece de Seal System-constructie getest in combinatie met vijftig gerenommeerde fabrikanten.

Doka Nederland, Oss, 0412.65.30.30, www.doka-nederland.nl

Tece, Smilde, 0592.41.50.74, www.tece-nederland.nl

passieve brandveiliGheid Luvema introduceert ‘vuurvaste’ producten voor bouwkundige brandpreventie. Deze producten bieden passende oplossingen voor het voldoen aan de eisen van het Bouwbesluit. En zijn evenzo belangrijk voor het brandveilig maken van het interieur. Het assortiment bestaat uit standaard en maatwerk brandwerende producten voor de bouwen installatiebranche. Waar nodig aangevuld met advies bij productkeuze en toepassingen door specialisten. Het assortiment omvat brand- en rookwerende producten voor in en rondom deuren en ramen, lijmen en kitten, roosters, brandscheidingen en verven en vernissen. Luvema, Wageningen, 0317.61.28.78, www.vuurvast.eu

eleGance

eenvoudiGe toevoer frisse lucht

De Elegance van Knipping is vooral bedoeld voor renovatie van huizen uit de jaren ’60, ’70 en eventueel ’80. In die tijd zijn veel houten kozijnen met stompe verbindingen geleverd. Knipping kan die stompe in plaats van verstekgezaagde verbindingen ook leveren. Maar zelfs in Vinex-locaties zijn deze kozijnen goed toepasbaar, aldus het bedrijf. Het Elegance-kozijn is uitgerust met extra smalle en door toepassing van een nieuw verstevigd aluminium profiel toch voldoende stevige tussenstijlen.

De Aerocube, een doorlaat in de buitenmuur met geluidswering, is een compacte oplossing die zorgt voor een frisse wind in de gecontroleerde gebouwventilatie. De buitenmuurdoorlaat voor een geregelde frisse luchttoevoer, ook bij gesloten ramen, overtuigt in het bijzonder door zijn intelligente luchtverdeling, zijn hoge geluidswering en de filtering van de herinstromende buitenlucht. Op grond van zijn eenvoudige montage is deze zowel geschikt voor nieuwbouw als voor renovatiedoeleinden.

Knipping Bouwelementen, Zwaagdijk, 0229.26.12.95, www.knipping.nl

Siegenia-Aubi, St. Denijs Westrem (B), 0032.92.81.13.12, www.siegenia-aubi.com

- CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

blik op bewoner

Anja Blom: ‘Het is prettig als ze zeggen wat ik kan verwachten’

Anja Blom:

Planning: 9 Eindresultaat: 9 56 --CORPORATIEBOUW 48 CORPORATIEBOUWJANUARI JUNI 20122014 - -

blik op bewoner

‘De bouwplanning klopte ook met ons werk’ Planning van de werkzaamheden bij een grootschalige renovatie is een kunst op zich. Daarbij zijn de voortgang van de werkzaamheden en een mooi resultaat in sterke mate afhankelijk van de samenwerking met bewoners. Bij Woonstad Rotterdam werken ze bij een renovatie daarom ook met de planning van bewoners. Door Louis Jongeleen (beeld: Marjolein Ansink) Wie de Maastunnel aan de zuidkant verlaat, komt over de Doklaan, met rechts de Rotterdamse wijk Oud-Charlois. Een groot deel van de betaalbare huurwoningen in de Doklaanbuurt is het bezit van woningcorporatie Woonstad Rotterdam. Sommige woningen dateren nog van het begin van de vorige eeuw. Die zijn in de loop van de jaren zeventig flink gerenoveerd. Inmiddels zijn deze woningen opnieuw toe aan een grote opknapbeurt. In 2010 startte Woonstad Rotterdam met de renovatie en modernisering van in totaal 339 portiekwoningen in de Doklaanbuurt. In 2013 is het project voltooid. De woningen moeten er weer twintig jaar tegen kunnen. Ook de woning waar Anja Blom inmiddels 16 jaar woont, is onder handen genomen. Met haar man en haar dochtertje heeft ze drie bovenverdiepingen tot haar beschikking en ze zou er nooit weg willen. Anja Blom: “Hier in de straat kennen de mensen elkaar tenminste nog. De straat is autoluw en de winkels zijn lekker dichtbij. Ik was blij toen ik hoorde dat ze ons huis ook gingen aanpakken.”

Begin dit jaar ontving ze de brief waarmee de Woonstad Rotterdam de renovatie aankondigde. En op een dag vlak voor de zomervakantie stonden er vier personen bij haar voor de deur. Anja: “Ik vond het prettig dat die twee projectleiders van de woningcorporatie en de twee personen van het bouwbedrijf persoonlijk kwamen uitleggen wat ik kon verwachten. De twee bouwvakkers begonnen alles op te meten en de andere twee vertelden wat ze allemaal gingen aanpakken.”

NACHTDIENSTEN Anja Blom krijgt een nieuwe keuken, nieuwe tegels in de badkamer, nieuw sanitair en nieuwe ventilatieroosters en afzuiging. “Een nieuwe cv-ketel zat blijkbaar niet in het pakket. Ik kon ook meteen kiezen welke kleur keukenkastjes ik wilde en welke tegels. Ze vroegen ook wanneer ik met vakantie zou gaan in verband met de werkplanning. Ik heb gevraagd of ze rekening wilde houden met mijn nachtdienst bij de grootste viswinkel van Rotterdam en met de lange werkdagen van mijn man. Dat zouden ze doen.” Volgens de afgesproken planning kreeg Anja twee weken voor de start

van de werkzaamheden bericht dat de renovatie zou beginnen. Maar dat kwam slecht uit. Anja: “Dat viel precies op de dag van mijn nachtdienst. Ik ben gelijk naar de keet gelopen, naar uitvoerder Leen die aanspreekpunt was voor de buurt. Hij heeft ons toen twee dagen opgeschoven.” Ook de volgorde van de werkzaamheden moest nog enigszins worden bijgesteld. Om weer snel te kunnen beschikken over haar keuken wilde Anja dat de renovatie daar zou beginnen. “Als mijn man ‘s avonds thuiskomt na een lange werkdag in het glasvezelbedrijf, heeft hij wel behoefte aan zijn warme prak.” Verder is de opknapbeurt naar tevredenheid verlopen. Anja heeft de bouwers gecomplimenteerd omdat ze zo netjes hebben gewerkt. Binnen de afgesproken twee weken was het klaar. Uiteindelijk vermeldt de vrouw des huizes slechts één minpuntje. Anja: “Die grote roosters in die mooie deuren. Dat is zonde en niet slim. Want in de gang kun je soms ruiken dat de afzuiging in het toilet niet voldoet. Maar het mooiste, dat is toch mijn nieuwe keuken. Het aanrechtblad loopt nu helemaal door, tot aan de muur. Dat is niet alleen handig, maar het staat ook prachtig.” n

- CorporATieboUw JAnUAri 2014 -

Postbus 30833 2500 GV Den Haag 070.302.84.84 Website: www.energiesprong.nl Email: energiesprong@platform31.nl

b r a n c h e pa g i n a De inhoud van deze branchepagina is tot stand gekomen buiten de verantwoordelijkheid van de redactie.

Energieprestatiecontract, wat heb je daar nou aan? VoordEEl Voor bouwbEdrijVEn bouwbedrijven die een integrale aanpak, een totaalconcept, voor woningen hebben en in dat verband ook een visie hebben op de energieprestatie, hebben al een innovatieslag gemaakt in proces en in techniek. Toevoegen van een energieprestatiecontract drukt vertrouwen uit in het eigen product. het is bovendien een manier om tot kwaliteitsverhoging te komen, iets waarin een deel van de recente bouwproductie te kort schoot. Maar dat is niet alles. als energiemeter=0, dan valt de energierekening van de bewoner als cashflow vrij. Die cashflow, mits gegarandeerd, kan in de woning worden gestoken. Kortom, dat is (ver)bouwproductie, dat is omzet, dat is werk!

VoordEEl Voor dE corporatiEs

enkele ondernemende bouwbedrijven (heijmans, Dura Vermeer, Klaassen groep en Trebbe) zijn, samenwerkend in verschillende consortia, bezig met het opstellen van een ‘energieprestatiecontract’: een contract waarin het bouwbedrijf garandeert dat een energieprestatie van nul-op-de-energiemeter wordt gerealiseerd en de corporatie daarover afspraken maakt met de huurder. een totaal nieuwe ontwikkeling in de sector. De energieprestatie van woningen is in de afgelopen jaren uitgedrukt in labels. er is iets nieuws onder de zon, wat interessant kan worden voor zowel huiseigenaren, huurders, corporaties als bouwbedrijven. Labels zijn een technische definitie die altijd onduidelijke besparingsoutput levert voor de huurder. Label a++ klinkt aantrekkelijk, maar wat het per maand precies oplevert, blijft onduidelijk, omdat de component van gebruiksenergie buiten beschouwing blijft. er ontstaat nu in snel tempo de nieuwe norm ‘nul op de energiemeter’: de hoeveelheid inkomende en uitgaande energie blijft over een geheel jaar gelijk bij gemiddelde klimaatomstandigheden en gebaseerd op de huidige energierekening van de huurder.

50 - CORPORATIEBOUW JANUARI 2014 -

De financiële situatie van corporaties maakt een grootschalige aanpak van noodzakelijke renovatie onmogelijk. Door het geld van de energierekening in te kunnen zetten, ontstaat financiële ruimte om woningen die sterk aan renovatie toe zijn een update te geven. Overigens is dit alleen mogelijk als de prijs van de renovatie omlaag gaat, zoals nu ook binnen de Stroomversnelling is ingezet.

VoordEEl Voor dE bEwonEr Onder bewoners zijn er twee groepen met een ander beeld: er zijn huurders in ronduit slechte woningen met veel tocht, vocht en weinig wooncomfort en er zijn eigenaren van rijtjeswoningen die ‘iets’ aan hun huis willen doen. Deze twee groepen hebben een interessante vraag gerelateerd aan een prestatiecontract. De huurders kunnen een slag maken naar een woning inclusief energielasten: door de energielasten aan de corporatie te betalen als servicekosten, kan de corporatie als service een goed gerenoveerde woning aanbieden. als eigenaren een integraal verbouwingaanbod, inclusief garantie op vervallen van energielasten, wordt aangeboden, ontstaat een aantrekkelijke én betaalbare propositie.

HEt contract een contract regelt de prestaties conform de vastgestelde norm en hoe deze te meten. Daarnaast legt een energieprestatiecontract ook vast wat er gebeurt in het geval prestaties niet worden gehaald, zoals reparatie en herstel. Daarnaast wordt er vaak een bonus malus-regeling getroffen. bij prestatie boven verwachting levert het iets extra´s op maar bij onder-prestaties zal de garanderende partij aan het minder positieve einde trekken. Met begeleiding van energiesprong zijn de eerste contracten getekend en worden nu verder uitgewerkt en getest. Volg de website in de komende maanden om dit te volgen.

Ontzorgconcept

Uitsluitend voordelen.

Zorgeloos bouwen/renoveren met het S2 ontzorgconcept.

 levensloopbestendig  voorkomen van faalkosten  service & onderhoud  conform eisen Bouwbesluit  oplossingen voor de toekomst Benieuwd naar de mogelijkheden? Neem contact op met onze verkoop binnendienst.

Hunneperkade 62, 7418 BT Deventer E: info@themans.nl

| |

T: +31(0)570 662 580 I : w w w. t h e m a n s . n l -

S² safe & secure is een merk van

| F: +31(0)570 662 589 w w w. s 2 i n f o. n l

hang- & sluitwerk bv

Heeft u al inzicht in de onderhoudskosten voor de komende 15 jaar?

LIVE

op de VSK 2014: ‘AWB Vraagt Door’

AWB

ziet het

groter

Weet u wat de totale onderhoudskosten zijn voor de komende 15 jaar en hoe u deze kosten gaat beheersen? Weet u hoeveel onvoorziene kosten u krijgt voor reparatie en vervroegde vervanging? En bent u benieuwd hoe andere woningcorporaties, installatiebedrijven en industrieexperts hierover denken? Bezoek dan de tafeldiscussie ‘AWB Vraagt Door’ tijdens de VSK. Deze vindt elke dag plaats om 11.30 en 15.00 uur in hal 7, stand B092. De discussie wordt geleid door Marjet Rutten. Meer informatie vindt u op www.awbziethetgroter.nl.

Ga naar www.AWBziethetgroter.nl