Raam en Deur 2014-3 by MIXpress

design | techniek | toepassing | productnieuws | regelgeving

jaargang 16, 2014

Vakblad voor gevelopeningen, beveiliging, raam- en deurtechniek

Cover.indd 1

28-05-14 09:22

Volg ons op Twitter @NovanetNL

BESPAAR OP ONDERHOUD & BOUWKOSTEN

Professioneel herstel als duurzaam en kostenbesparend alternatief. Novanet is gespecialiseerd in herstel van: 3

Inbraakschade

Opleverschade

Transportschade

Productieschade

Schade aan HPL binnendeuren

LANDELIJKE DEKKING

Restyling kozijnen / gevelelementen 3

Restylen d.m.v. folie (Renolit)

Restylen d.m.v. spuiten

Kijk voor herstelmogelijkheden op onze website!

Specialist in interieur- en klein bouwkundig schadeherstel. Hyperonenweg 24

T 030 241 64 64

E info@novanet.nl

3542 AG Utrecht

F 030 241 63 63

@NovanetNL

AD_Novanet_RaamDeur_v3.indd 1 adv_novanet.indd 1

www.novanet.nl 19-05-14 16:00 28-05-14 08:54

VO O R WO O R D RD 2014-2_Voorwoord.indd 3

Tegenstellingen De wereld zit vol tegenstellingen, zo ook de bouwsector in het algemeen en raam- en deurenland in het bijzonder. Tegenstellingen tussen luchtdicht bouwen en ventileren. Of tussen vluchtveilig en inbraakwerend. Zomaar twee paradoxen waar je als raam- en deurexpert tegenaan loopt. Regelgeving kan in de weg staan en een spanningsveld veroorzaken, net als techniek. Daardoor moet je soms kiezen: of-of in plaats van en-en. Dat dat echter lang niet altijd nodig is, tonen we in deze raam en Deur. Het verschil tussen theorie en praktijk levert óók wel eens een spanningsveld op. Daarom gebruiken de brandkenners tegenwoordig Fire Safety Engineering als integrale methode om te bepalen welke maatregelen er nodig zijn om een gebouw brand- en vluchtveilig te maken. Regelmatig komt daar meer bij kijken dan de minimale eisen die het Bouwbesluit voorschrijft. Raam- en deurtechniek speelt een belangrijke rol in het weren van brand en het bereikbaar houden van veilige vluchtwegen. Efficiënt (=goedkoop?) bouwen en vertrouwen op de kennis van je leveranciers en onderaannemers lijkt ook een tegenstelling. Wil je de kosten in de hand houden, moet je ze juist kort houden. Toch? Volgens Jos Lichtenberg niet dus. Hij werkt op een heel andere manier samen met de onderaannemers en leveranciers bij de bouw van zijn nieuwe huis: House of Tomorrow Today (HoTT). Door ze vanaf het begin mee te laten denken en al hun expertise en creativiteit te benutten, bouwt hij juist beter én misschien nog wel goedkoper ook. Duurzaamheis is ook zo’n centraal thema. In

desi gn | tech niek | toep assi ng | prod uctn Vakb lad voor g ieuw s | rege evel open inge lgev ing n, beveilig ing, raam - en deur tech niek

Gevel van de toekomst geeft Michiel Haas

jaargang 16, 2

014

(TU Delft) zijn visie op dit onderwerp. Hij gaat daarbij niet alleen in op bouwtechnische en ecologische duurzaamheid, maar ook op sociale duurzaamheid. En dat is dan precies zo’n verrassend nieuwe insteek waar we dit soort voorhoededenkers voor aan het woord laten. Doe daar alsjeblieft je voordeel mee. Marc Nelissen Hoofdredactie Raam en Deur

Tips voor de redactie? Mail ze naar raamendeur@mixpress.nl.

Cover.indd 1

28-05-14 09:22

raam en deur

3 / 2014

28-05-14 09:23

Raam en Deur Vakmagazine voor raam-, deuren geveltechniek, van ontwerper tot verwerker.

Redactie Hans Fuchs Louis Jongeleen Johan van Leipsig Marc Nelissen Hein Stienstra Joop Wilschut

Uitgever Marc Nelissen

Inhoudsopgave Een bijzondere woning in meerdere opzichten Gevels opgebouwd uit geprefabriceerde staalframes gevuld met isolatie. Daarvoor een buitenafwerking van extra isolatie, smalle bakstenen of hout. Kozijnen met speciale beglazing opgenomen in deze prefab elementen. En verder veel lichtinval via lichtstraten, dakramen en grote glazen (schuif)puien. Natuurlijke ventilatie en zonwering die via domotica wordt aangestuurd. Doel van dit al: een woning met een gezond leefklimaat, waarin de bewoner zijn eigen comfort kan regelen.

Vormgeving

Inpladi, Cuijk

Uitgave MIXpress BV Rosmalen

“De menselijke kant telt ook mee bij duurzaam bouwen” Michiel Haas was vijf jaar hoogleraar ‘Materialen en Duurzaamheid’ aan de TU Delft. Dit voorjaar nam hij afscheid. Haas heeft in Nederland en internationaal een wetenschappelijk basis gelegd voor duurzaam bouwen. Daarnaast paste hij als directeur van het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE, www.nibe.org) zijn inzichten toe bij duurzame bouwprojecten. Dat laatste blijft hij doen. En ook zijn onderzoek zet hij voort, naar een ‘sociale duurzaamheid’. Als een waakzame vernieuwer.

Redactie-adres Raam en Deur postbus 55, 5240 AB Rosmalen tel. 073.503.43.47 fax 073.503.81.53 e-mail: raamendeur@mixpress.nl

Abonnementen losse nummers E 12,50 jaarabonnement E 68 buitenland E 83 MIXpress BV (zie redactie-adres)

Abonnementsvoorwaarden

check www.mixpress.nl/abo

Stopzetten abonnement Opzeggingen (uitsluitend schriftelijk) dienen 8 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn.

Advertenties Molijn Sales Support, Edgar Molijn postbus 61, 5258 ZH Berlicum tel. 073.503.35.44 fax 073.503.11.95 e-mail: raamendeur@molijnsalessupport.nl

Omslagfoto

Bouw heeft professionele ‘afdichters’ nodig Industrieel bouwen maakt van de bouwplaats een montageplaats waar kant-en-klare componenten met elkaar worden verbonden. Daarmee wordt de kwaliteit van aansluitingen en afdichtingen van doorslaggevend belang voor de bouwprestatie. Bovendien is er de noodzaak om luchtdicht te bouwen. De bouw kan professionele afdichters heel goed gebruiken.

House of Tomorrow Today, Steensel Reportage op pagina 10

Close-Up Advertorial

Holland Houtwerk start met ander businessmodel

Copyrights

Ondanks tekenen van een lichte groei van de bouwproductie, is nog niet of nauwelijks sprake van een opleving in de timmerindustrie. Juist daarom wekt een gedurfd initiatief van investeerder Redesign Partners verwondering. Een dubbelinterview met de pioniers van Holland Houtwerk.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, op welke wijze dan ook of worden opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

ISSN 1389-6873

3 / 2014

RD 2014-2-colofon-inhoud.indd 4

raam en deur 28-05-14 09:20

Garantielabel maakt alles in één oogopslag duidelijk

Postbox 7

Berichten uit de markt

Houten buitendeuren kennen al bijna 30 jaar een garantielabel, waaraan valt af te lezen aan welke garantievereisten de deuren voldoen. Voor houten binnendeuren is nu ook zo’n garantielabel ontwikkeld, waarbij gelijktijdig beide garantiereglementen via GND-zekerheidsklassen in lijn getrokken zijn. Tevens is een onderzoek gestart naar garantie op prestatie van het totale concept; dus inclusief hangen sluitwerk, kaderprofielen, roosters en beglazing.

Gevelarchitectuur 10

Hott: slimbouwen

Vaktueel

Gevel van de toekomst

Kleine bouwfysica: luchtdichtheid

Raamwerk Brandveiligheid van ‘De Rotterdam’ op een hoger niveau

De laatste jaren wint een nieuwe aanpak van brandveilig bouwen steeds meer terrein. Risicobenadering, integraal ontwerpen, of Fire Safety Engineering zijn verschillende aanduidingen voor meer maatwerk bij ontwerpen van een hoger niveau van brandveiligheid. Johan Koudijs was hoofd van het ontwerpteam van ingenieursbureau DGMR dat het Integraal Plan Brandveiligheid (IPB) ontwierp voor het grootste gebouw van Nederland, ‘De Rotterdam’. Een gesprek met een vakman die brandgevaar met een analytische blik tegemoet treedt.

Holland Houtwerk

Deur in Deur uit 26

Garantie op deuren

Inside Nieuwe PKVW-wijzer

Fire Safety Engineering

Sluitstuk Veilig vluchten in alle gebouwen

Productnieuws

ABHS: club met een missie

Luchtdicht

Tot elkaar veroordeeld Welke invloed heeft ventilatie op luchtdicht bouwen? Welke eisen stelt luchtdicht bouwen aan ventileren? Waar knelt het bij deze twee ogenschijnlijk tegenstrijdige maatregelen? Welke systemen werken wel, welke niet en hoe krijg je de zaken kloppend binnen een woning of gebouw? Experts geven een antwoord.

42 raam en deur RD 2014-2-colofon-inhoud.indd 5

Productnieuws

Luchtdicht ventileren?

Productnieuws

Branchepagina’s VMRG

VKG

NBvT

Vaktueel 48

Websites

Buiten de Deur 49

Beurzen en evenementen

Op de Mat 50

Vakboeken, catalogi

3 / 2014

28-05-14 09:20

DucoTop 50 ‘ZR’ / Onzichtbare plaatsing

e C

0,07

winst

esystem

system

0,07 Cwinst

0,06 F CO CIX C C

0,06 Cwinst

omfort system

winst system

0,28 T F IX C C

glasaftrek

omfort system

glasaftrek

is prachtig

Brandwerend

TW T 80 W79 ronic

system is prachtig

systemmin.

Brandwerend

4 P79

ronic system DucoTop 50 ‘ZR’ is een zelfregelendlassic ventilatierooster dat snel en system winst

min.

eenvoudig achter het buitenspouwblad kan worden aangebracht, zodat

het van buitenaf niet zichtbaar is. Ook is discrete plaatsing op het kozijn

0,28

lassic

system

rooster kan gedeeltelijk weggewerkt worden, waardoor het zich perfect in een woning integreert. Plaatsing is mogelijk op elk type kozijn en voor kozijndieptes tot 120 mm.

We inspire at www.duco.eu

26062009_DUCO_RaamEnDeur.indd 16 adv_Duco.indd 1

HOME OF OXYGEN

mogelijk met een vlak aluminium buitenprofiel. De binnenkant van het Cwinst

info@duco.eu - Handelsstraat 19 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 33 - fax +32 58 33 00 44

7/05/14 14:43 28-05-14 08:59

Postbox Gewijzigde PKVW Beveiligingsrichtlijn Kort na de publicatie van de nieuwe Beveiligingsrichtlijn (versie februari 2014) en de Productenlijst PKVW, blijkt er een fout te zitten in de Beveiligingsrichtlijn. De foutieve tekst betrof de Garagedeur (naar buiten draaiende houten dubbele deuren) op pagina 14. De tekst die er stond onder 1b: “Ten minste 2 deugdelijke en goed gemonteerde scharnieren of tenminste 2 duimhengen (moeren aan binnenzijde deur)” is inmiddels vervangen door: “Ten minste 2 deugdelijke en goed gemonteerde scharnieren en 4 dievenklauwen SKG** of tenminste 2 duimhengen (moeren aan binnenzijde deur)”. Ook zijn er vragen gesteld over de uitleg over afsluitbaarheid op pagina 9. Ondanks het feit dat de teksten al vele jaren in de Beveiligingsrichtlijn worden gebruikt, is geconstateerd dat de uitleg verbeterd kan worden. In het bijzonder daar waar het in bepaalde situaties gaat om de toepassing van bepaalde glassoorten. De uitleg is inmiddels verduidelijkt.

Uitbreiding team Nedap Security Management Nedap verwelkomt een nieuw personeelslid. Per 1 april is Jeroen Harmsen in dienst getreden bij Nedap Security Management als Business Development Manager.

Velux wint innovatieprijs Tijdens de tweede editie van de Leveranciersdag van Saint-Gobain Building Distribution the Netherlands ontving Velux Nederland de innovatie award 2013 voor de nieuwe generatie dakramen. Bernard Wessel, directeur marketing en inkoop van Raab Karcher: “Als bedrijf heeft Velux maatschappelijk verantwoord ondernemen hoog in het vaandel staan. De nieuwe generatie dakramen past door hun standaard witte afwerking beter in moderne interieurs, maar zorgt door de betere isolatie en het groter glasoppervlak ook voor meer daglicht en meer wooncomfort en bespaart energie.” Michel Kalis, commercieel directeur van Velux Nederland nam de award in ontvangst: “We zullen de focus op innovatie de komende jaren zeker voortzetten. Daarnaast is één van onze speerpunten om ook in economisch mindere tijden eindgebruikers te stimuleren hun woningen duurzaam te verbouwen.”

Svedex mag PEFC Keurmerk voeren Deurenfabrikant Svedex mag nu naast het FSC-certificaat ook het PEFC certificaat voeren, wereldwijd het grootste keurmerk voor bosbeheer, hout en houtproducten. Door deze certificering levert Svedex 99 procent van haar producten duurzaam uit. Hiermee laat het bedrijf naar eigen zeggen zien dat design, kwaliteit en optimale duurzaamheid compromisloos samen kunnen gaan. Het keurmerk geeft zowel zakelijke partners als eindgebruikers van Svedex de zekerheid dat het hout uit een duurzaam beheerd bos komt en dat alle schakels in de keten tot aan het eindproduct PEFC gecertificeerd zijn.

Veka Groep neemt Gealan over De Veka Groep uit het Duitse Sendenhorst, producent van kunststof profielsystemen voor ramen en deuren, neemt Gealan Holding GmbH met alle dochterondernemingen en filialen over van financieel investeerder Halder. Gealan is een onderneming die al vele jaren gevestigd en bekend is in de markt en die zich recentelijk sterker is gaan richten op een differentiatiestrategie. Met de overname van concurrent Gealan bouwt de Veka Groep haar concurrentiepositie in Duitsland, Europa en de wereld verder uit. Andreas Hartleif, CEO van de groep: “Als partner van de Europese kozijnfabrikanten moeten wij de uitdagingen van de markt aangaan. Daarom versterken wij onze eigen concurrentiepositie en boren we tegelijkertijd nieuw markt- en omzetpotentieel aan door de uitgebreide knowhow op het gebied van kozijnen samen te voegen. Bovendien dragen we zo bij aan de consolidatie van de markt.”

PKVW voor De Stroomversnelling Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie reikte onlangs in één van de testwoningen van initiatief Stroomversnelling het Politiekeurmerk Veilig Wonen uit aan Bert Keijts, directeurbestuurder van corporatie Portaal, eigenaar van de woning. Vier bouwbedrijven en 6 corporaties namen het initiatief, onder de naam Stroomversnelling, om 111.000 na-oorlogse woningen een vernieuwbouw te laten ondergaan, zodat bewoners weer comfortabel, modern en veilig kunnen wonen, bij gelijkblijvende woonlasten.

raam en deur RD 2014-3_Postbox_3pag.indd 7

3 / 2014

28-05-14 11:07

Postbox Glass Academy over renoveren Vetrotech Glass Academy haakt dit jaar in op Renoveren en Herbestemmen. Hoe laat u een renovatieproject voldoen aan de huidige veiligheidseisen? Die vraag komt aan bod bij de Glass Academy. Deze seminars staan volledig in het teken van een actueel thema in de markt gecombineerd met oplossingen die Vetrotech al 30 jaar succesvol hanteert. Op 19 juni staat het seminar “Renoveren en Herbestemmen” gepland in regio Arnhem. Laat Vetrotech u informeren over de regelgevingen in brandveiligheid, brandveilige, braak-, kogel- en explosiewerende glasproducten en over samenwerken in de bouw en mogelijke kostenbesparingen.

Oude Luxor hersteld Het Oude Luxor theater in Rotterdam wordt verbouwd. Alleen de theaterzaal blijft intact, alle overige ruimten worden gewijzigd of vervangen. De gevel wordt teruggebracht in de historische staat. Het werk wordt uitgevoerd door VolkerWessels dochter IBB Kondor. De klassieke gevel verdween in de jaren zeventig. Door een grootscheepse verbouwing veranderde het theater ingrijpend, van binnen en buiten. Van het oorspronkelijke filmtheater uit 1917 is de lichttoren verdwenen en de markante gevel deels weggewerkt. In het nieuwe ontwerp komen de kwaliteiten van het oorspronkelijke gebouw weer terug. Het theater is tot eind november gesloten. Dan vindt de oplevering plaats.

Campagne zorgt voor meer bekendheid hout De spontane bekendheid van het bouwmateriaal hout ligt na de campagne Vrienden #vanhout bij consumenten en professionele markt op 86 procent. Maar liefst 81 procent van de consumenten overweegt bij een volgende klus hout toe te passen, 61 procent heeft zelfs een voorkeur voor hout. De campagne van 800 bedrijven in de bouwen houtsector gaat aanstaande momenteel zijn tweede televisiejaar in. Na het succes van vorig jaar hebben de Vrienden #vanhout (24 houtgerelateerde bedrijven en 6 brancheverenigingen) zich voor dit jaar opnieuw vastgelegd. Vanaf mei en in oktober wordt de tv-commercial hernieuwd uitgezonden op de publieke omroep en SBS 6. Daarnaast is naast de uitbouw van activiteiten op de website, Twitter en Pinterest ook een Facebookpagina gelanceerd, zo laat de organisatie weten.

Nieuwe website Duco Duco Ventilation & Sun Control heeft een nieuwe website voor professionals gelanceerd. De nieuwe site zet vooral in op gebruiksgemak én serveert de bezoekers ook heel wat interactieve mogelijkheden. Bovendien is de website geoptimaliseerd voor zowel tablets als smartphones. Niet alleen kan al het nieuws op de voet gevolgd en gedeeld worden via het social medialuik, maar ook werden alle professionele digitale tools -zoals het ventilatieberekeningsprogramma, de bestekservice en de BIM-bibliotheek- mee opgenomen.

Redesign groeit verder Investeringsmaatschappij Redesign Partners heeft recent haar houtportefeuille uitgebreid met de kozijnenspecialist Overbeek te Haaksbergen. Hiermee wordt weer een bedrijf toegevoegd aan de organisatie van Holland Houtwerk waarmee ze haar kennis en productenportfolio uitbreidt met energiezuinige en passieve kozijnen. Overbeek is innovatieleider op het gebied van energiezuinige kozijnen die een positieve bijdrage leveren aan de reductie van EPC en EPG door aantoonbaar lagere U-waarden van het gevelelement. In eerste instantie zal de productie van de kozijnen plaatsvinden in de fabriek van Holland Houtwerk in Kaatsheuvel. Zie het interview met de directie van Redesign en Holland Houtwerk verderop in deze Raam en Deur.

3 / 2014

RD 2014-3_Postbox_3pag.indd 8

Samenwerking FSB en Dictator Om architecten een completer hangen sluitwerkbestek aan te kunnen bieden, gaan deurbeslagproducent FSB en hangen sluitwerkproducent Dictator in Nederland samenwerken. De samenwerking concentreert zich op het gebied van deurdrangers van het Zwitserse TJSS, en dan met name op de bestekservice waarbij dit merk wordt gepromoot. FSB benadert al jaren actief architecten en aannemers om ervoor te zorgen dat FSB in zoveel mogelijk bestekken voorgeschreven wordt. Het bestek beschrijft sloten, cilinders, beslag en zelfs deurdrangers. Architecten kunnen met behulp van enkele muisklikken een compleet bestek in hun eigen bestek opnemen, zodat de architect niet alles zelf hoeft uit te zoeken. Dankzij de kennis van beide bedrijven voldoen de bestekken altijd aan de laatste regelgeving en functionele eisen. Bovendien zijn alle producten gezamenlijk getest en volledig compatibel met elkaar, laten de partijen weten. De nieuwe bestekken zijn op te vragen bij FSB en zijn officieel goedgekeurd volgens de uitgave 2014-1 van Stabu.

raam en deur 28-05-14 11:07

Bijzonder project in Naaldwijk AGC Glass heeft een bijdrage geleverd aan een bijzonder project in Naaldwijk. Een nieuw icoon, met zicht op reeds bestaande iconen in de stad. Optimale transparantie was dan ook een eis in het ontwerp. Zowel voor het interieur van het gebouw, als naar buiten toe. Wederom een uitdagende opdracht voor AGC Glass. Joris van Vleuten, AGC Glass: “Voor de buitenste schil hebben we gebruik gemaakt van enkel gelaagd, doorvalveilig glas Stratobel. Dit vanwege de vluchtroutes en glazenwasserbalkons die tussen de twee gevels lopen. De binnenste gevel bestaat uit zonwerend, dubbelglas Thermobel Stopray. Om de wens van maximale transparantie te bereiken, hebben we gestreefd naar een zo dun mogelijke samenstelling van deze binnengevel. Dit is gelukt, doordat we samen met de gevelbouwer een zeer slank aluminium profiel met glazen vin hebben ontwikkeld en zo de benodigde stabiliteit van de constructie hebben kunnen waarborgen.”

AXA in handen van Gilde AXA Stenman Group heeft een nieuwe eigenaar: Gilde Buy Out Partners. Tot 2004 was AXA beursgenoteerd op de Nederlandse aandelenbeurs. Vanaf 2007 was AXA eigendom van de private equity onderneming Bencis Capital Partners uit Amsterdam. Afgelopen jaar is er onder leiding van een nieuwe directie een herstructurering doorgevoerd in het internationale management, in de positionering van beide business units, in het productengamma en in het Nederlandse personeelsbestand. Veel bedrijfsprocessen zijn ten positieve aangepast. De onderneming groeit en is financieel kerngezond. Sinds donderdag 15 mei is Gilde Buy Out Partners de nieuwe eigenaar. Gilde is een gerenommeerde private equity onderneming uit Utrecht. Gilde is onder andere bekend van haar deelneming in HG schoonmaakmiddelen en in Roompot vakantieparken. Gilde kent AXA van vroeger omdat zij voor de beursgang ook eigenaar waren. Gilde kent de kracht van AXA en is bereid de nieuwe strategie van AXA te ondersteunen. Deze strategie is gebaseerd op groei en verdere internationalisatie. De groei wordt gerealiseerd door vanuit een creatief ondernemerschap het productengamma te verbreden en AXA veel sterker te positioneren als kwaliteitsmerk.

Alcoa investeert miljoenen Alcoa Kawneer, een merk op het gebied van bouwen constructieproducten, investeert € 25 miljoen in de uitbreiding en verbetering van zijn activiteiten in Duitsland en Nederland. Dankzij deze investering kan het bedrijf inspelen op de groeiende vraag in Europa naar zijn innovatieve en duurzame bouwkundige oplossingen zoals ramen, deuren en vliesgevelsystemen, zo laat het weten. “Met deze investering versnelt Alcoa de ontwikkeling van hypermoderne bouwgerelateerde producten om te voldoen aan de groeiende vraag in Europa en bieden we een ongeëvenaarde klantenservice”, aldus voorman Glen Morrison. “In minder dan een jaar heeft Alcoa bijna € 50 miljoen aan investeringen aangekondigd om onze Europese capaciteit aanzienlijk uit te breiden.”

raam en deur RD 2014-3_Postbox_3pag.indd 9

Beurs van Berlage gesloten Partners Klunder en Dom hebben een modern toegangscontrolesysteem zonder bedrading geleverd voor de Beurs van Berlage. Klunder is vorig jaar een officieel “Elektronica-partnership” aangegaan met DOM Nederland om nog beter in staat te zijn totaaloplossingen te creëren en te realiseren voor haar klanten. Zo heeft Klunder zijn portfolio uit kunnen breiden met Dom Toegangscontrole en dat is precies wat de Beurs van Berlage nodig heeft, zo zeggen beide partijen. Voor dit elektronische sluitsysteem is namelijk geen bekabeling en/of freeswerk nodig omdat de elektronica én de voedingsbatterij in het deurbeslag of cilinder zijn verwerkt. De deuren naar de kantoren van de huurders zijn voorzien van de elektronische europrofielcilinder Protector. Andere deuren zijn voorzien van het stijlvolle elektronische deurbeslag Guardian. Bij de personeelsingang is een speciale wandleesterminal geplaatst.

Kwaliteitsverklaring luchtdoorlatendheid Deventer Profielen heeft eind 2013 bij Stichting Hout Research (SHR) een serie veel toegepaste kaderdichtingen laten testen op luchtdoorlatendheid in een draai- kiepraam. Op basis van het SHR rapport 13.0646-2 heeft NiemanKettlitz een kwaliteitsverklaring “luchtdichting / c-waarde” opgesteld. Daarin staat onder andere dat Deventer kaderdichtingen standaard geschikt zijn voor de zwaarste SBRCURnet klasse 3 luchtdicht bouwen (Passiefhuis). De c-waarden zijn vele malen beter dan de richtlijnen van klasse 3. De serie kaderdichtingen vallen in de zwaarste klasse 4 (NEN-EN 12207). De hoeken van kaderdichtingen kunnen zowel gelast of geknipt worden. Tenslotte blijkt dat voor een woning met 8 draai-kiepramen en een qv;10 van 0,4 – 0,6 de bijdrage aan de totale luchtdoorlatendheid van deze woning minder dan 1 procent is, en voor dezelfde woning met een qv;10 van 0,15 minder dan 2 procent.

3 / 2014

28-05-14 11:07

Gevelarchitectuur

Door Joop Wilschut

HoTT, House of Tomorrow Today in Sterksel

Een bijzondere woning in meerdere opzichten Gevels opgebouwd uit geprefabriceerde staalframes gevuld met isolatie. Daarvoor een buitenafwerking van extra isolatie, smalle bakstenen of hout. Kozijnen met speciale beglazing opgenomen in deze prefab elementen. En verder veel lichtinval via lichtstraten, dakramen en grote glazen (schuif)puien. Natuurlijke ventilatie en zonwering die via domotica wordt aangestuurd. Doel van dit al: een woning met een gezond leefklimaat, waarin de bewoner zijn eigen comfort kan regelen. Op het eerste gezicht lijkt het een ‘normaal’ woonhuis, de in aanbouw zijnde HoTT woning van Jos Lichtenberg. Weliswaar met een eigenwijze vormgeving, maar dat kom je vandaag de dag wel meer tegen bij vrijstaande woningen. Het huis kent een tweedeling met een hoog en een laag gedeelte onder een respectievelijk sterk- en flauwhellend lessenaarsdak. Beide bouwdelen liggen aan een gang, de aorta, die over de volle lengte van de woning doorloopt. Onder het hoge dak bevinden zich de living, de keuken en een kleine verdieping; onder het lage dak zijn de slaap- en werkvertrekken en badkamers gesitueerd.

Het lage dak aan de zuidzijde met zes dakramen en zes zonneboilers is vol gelegd met zonnepanelen.

ject mee te denken over toepassingen en oplossingen om een optimale kwaliteit voor de opdrachtgever te behalen. Door alles vooraf goed door te praten en te detailleren, wordt een efficiënt en industrieel bouwproces bereikt, waardoor faalkosten zijn te reduceren, de bouwtijd is te verkorten en meerkosten worden voorkomen.

Anders Zo normaal als het huis oogt, is het echter niet. In de gevels, de dakconstructies en ook op andere plaatsen zijn de nieuwste technische ontwikkelingen opgenomen. Alles met het oogmerk om de woning een optimaal binnenklimaat te geven met een door de bewoner zelf te regelen comfort en de woning selfsupporting te laten zijn qua energieverbruik. Toetreding van dagen zonlicht vindt zoveel mogelijk plaats via het dakvlak; de ‘lichtgaten’ in de gevels hebben hoofdzakelijk een uitzichtfunctie. Automatische zonwering en een fors dakoverstek voorkomen extreme verhitting in de zomer; een gedegen isolatiepakket in de gevels en daken gaan teveel afkoeling in de winter tegen.

Slimbouwen Ook het bouwproces, en in het voortraject daarvan het ontwerpproces, is anders dan gebruikelijk. Zo is de draagconstructie van de woning, afgezien van de betonnen begane grondvloer, samengesteld uit zelfdragende, geprefabriceerde elementen van koudgevormd staal. In deze elementen zijn al in de fabriek de kozijnen, de isolatie en deels de binnenafwerking opgenomen. En voor de dragende dakelementen geldt grotendeels hetzelfde. De woning is namelijk ontworpen en gebouwd volgens de filosofie van Slimbouwen, een ontwikkeling van Jos Lichtenberg. In een iets latere fase zijn daar de principes van ActiveHouse en Cradle-tot-cradle (materiaalinzet, duurzaamheid) bijgekomen. Met Slimbouwen worden deelnemende bedrijven uitgedaagd om op een nieuwe manier samen te werken. Al in het voortra-

I 3 / 2014

RD314Gevelarch.indd 10

Gevelopbouw De draagstructuur van de woning, gevels en binnenwanden, bestaat zoals al eerder aangegeven uit geprefabriceerde steelframe elementen; het principe van metal-stud wanden maar dan met zwaardere profielen van koudgevormd staal op h.o.h.-afstanden van 600 mm. Dit framewerk met een dikte van 150 mm is opgevuld met minerale wol als isolatie. Daar waar enkelvoudige kozijnen in de gevels en binnenwanden gepland staan, zijn die ook al in de elementen opgenomen. De grotere gevelpuien zijn onafhankelijk geplaatst, nadat de prefab elementen op de bouwplaats waren gesteld. De geprefabriceerde gevelelementen zijn aan de binnenzijde ‘afgewerkt’ met een dampremmende folie en gipsbeplating en aan de buitenzijde met OSB platen. De zelfdragende binnenwanden zijn aan beide zijden ‘bekleed’ met gipsplaten. Tegen de buitenzijde van de gevels is in het werk vervolgens een tweede laag isolatie, 900 mm glaswol met een reflecterende folie en een lage lambda-waarde, aangebracht en daar weer voor metselwerk van smalle Beekstenen of een houten betimmering. Bij het metselwerk is als innovatie rekening gehouden met Arboaspecten. De Beeksteen is 35% smaller qua grip, maar ook 35% lichter. De speciehoeveelheid is daardoor ook 35% minder, maar bovendien van een aanzienlijke lichtere samenstelling. Qua sterkte en verwerking op een skeletbouwbinnenblad zijn ook speciale spouwankers (5 stuks per m2) verwerkt.

raam en deur 27-05-14 09:26

Gevelarchitectuur

In het hoge dak aan de noordzijde zitten zes en drie dakramen voor lichtinval in het hart van de woning en in de keuken.

Grenzend aan de aorta (links) ligt een buitenruimte die onder ander via een schuifpui in de living is te bereiken.

Het uitgangspunt voor de totale dikte van de gevelconstructie was een maximale maat van 400 mm niet te overschrijden. De gevels hebben een U-waarde van 0,15 W/m2K (Rc = 6,37).

Dakopbouw De beide schuine daken hebben als basis dezelfde steelframe opbouw, die ook hier is gevuld met glaswol en afgewerkt met een damprem en een gipsen plafondplaat aan de binnenzijde en een houtvezelplaat aan de buitenkant. Bij het flauwhellende dak op de zuidzijde is op het steelframe een houten sporenkap geplaatst met ertussenin een extra laag isolatie en een afdekkende laag plaatmateriaal. De sporenkap schiet door in de overstekken. De verdere afwerking van het zuidelijke dak bestaat uit een dakbedekking en roeven met stalen kokertjes waarop de PV-panelen zijn bevestigd. Op het noordelijke dak zit geen sporendak en zijn de overstekken met een koudebrugonderbreking in staal uitgevoerd in hetzelfde vlak als het steelframe. Bovenop de houtvezelplaat is een extra isolatielaag van 100 mm drukvast steenwol gelegd en daarop een kunststof dakbedekking met roeven. Ook de beide daken hebben een U-waarde van 0,15 W/m2K (Rc = 6,37).

Aluminium kozijnen De kozijnen die in de prefab gevelelementen zijn opgenomen en de ‘losse’ puien zijn geassembleerd van thermisch onderbroken aluminiumprofielen. Ook de beide lichtstraten aan weerszijde van de aorta onder de hellende dakvlakken zijn opgebouwd uit dezelfde profielen. Deze lichtstraten zijn naderhand in het werk gesteld. Die onder het hoge noordelijke dak helt licht achterover en is uitgevoerd in een vliesgevelprofiel, waarbij de waterdichtheid was te garanderen. De andere, onder het lage zuidelijke dak, stond oorspronkelijk ook licht achterover hellende gepland, maar hier was de waterdichtheid vanwege de daarin zittende draaiende delen niet te garanderen. Vandaar dat deze lichtstraat zuiver vertikaal is gesteld. Een bijzonder detail is dat de kozijnstijlen en dorpels in de gevels ‘verdwijnen’ achter het metselwerk en de houten betimmering. De buitendeur van de bijkeuken in de noordgevel wordt zelfs volledig met hout

Tussen de beide woondelen loopt een centrale gang, de aorta, waarvan hier het begin aan de westzijde met de voordeur te zien is.

bekleed. Dit draaiende deel valt straks alleen nog op door de smalle naden en de drie uitstekende scharnieren. In de kozijnen is de toevoer voor natuurlijke ventilatie, die CO2 gestuurd wordt geregeld, vrijwel onzichtbaar geïntegreerd. Dat geldt ook voor de zonwering bij de zonbelaste gevelopeningen.

Speciale beglazing In al deze aluminium kozijnen is speciale beglazing geplaatst: een dubbele beglazing met een gasgevulde spouw en een speciaal nanolaagje om straling te reflecteren. Tussen de glasplaten is een kunststof spacer

raam en deur RD314Gevelarch.indd 11

3 / 2014 I 11

27-05-14 09:26

Voorkom kerntrekken! Met Nemef anti-kerntrekbeslag • Massief aluminium veiligheidsbeslag 3400- en 3500 serie (AK) voorzien van instelbare kerntrekunit • SKG*** gecertificeerd en voldoet aan het Politiekeurmerk Veilig Wonen

Naast anti-kerntrekbeslag biedt Nemef ook veiligheidscilinders met kerntrekbeveiliging aan, zoals de NF3 en NF4 cilinders

‘Politie waarschuwt voor kerntrekken’ Kerntrekken is een steeds vaker voorkomende inbraakmethode, waarbij de kern van de cilinder wordt verwijderd en er eenvoudig kan worden ingebroken. Ter voorkoming biedt Nemef voortaan veiligheidsbeslag met kerntrekbeveiliging.

nemef.nl

ASSA ABLOY, the global leader in door opening solutions

Collectors item of... origineel relatiegeschenk De redactie van Raam en Deur deed een interessante vondst die prachtig in uw collectie past of als bijzonder relatiegeschenk bewondering zal oogsten.

Fax deze bestelbon naar Raam en Deur: 073.503.81.53 of mail naar Raamendeur@mixpress.nl

5700 (historische) bouwbegrippen

Ja, hiermee bestel ik (aantal invullen)

Verklarend woordenboek. Dat betekent voor de liefhebber van - historische - bouwmaterialen, constructies, gereedschappen en beslag zo’n 640 pagina’s smullen. Want de nieuwste druk omvat 5740 bouwkundige begrippen die uitvoerig, vaak ook met tekeningen, worden toegelicht. Dikwijls met historische citaten en bronvermeldingen. Weet u wat een cafcoen is, een vermetguts, een persienne, een slof en een haarstuk, een dagge en en vlagfits? De auteur was dan ook 33 jaar architect bij de Rijksdienst Monumentenzorg. Bijzonder: achterin ruim 100 pagina’s met Franse, Duitse en Engelse vertalingen van al die bouwkundige termen. Ook vanuit de vreemde taal naar het Nederlands. Door dr. E. Haslinghuis en dr. ir. H. Janse. In harde kaft E 57,–

12-adv.indd 1

Bedrijfsnaam T.a.v. Adres Postcode Plaats Datum

Tel.

Handtekening Prijzen zijn exclusief porti, inclusief btw. Levering kan eventueel enkele weken duren

28-05-14 09:47

Gevelarchitectuur

Deze deur naar de bijkeuken in de noordgevel wordt ook bekleed met het houten geveltimmerwerk. Vandaar dat de scharnieren vooruit springen.

toegepast, de zogeheten warm edge spacer, die een extra verbetering van circa 15% van de U-waarde oplevert. De spacer is bovendien zwartgekleurd en valt daarmee mooi weg in de donkergekleurde aluminium profielen. Er is om twee redenen niet gekozen voor drievoudige beglazing. Het extra effect op de energiebesparing is gering en de ‘embodied energy’ (de voor productie gebruikte en over de levensduur te verdelen energie-inhoud) is bij drievoudige beglazing hoger. Bovendien worden beweegbare delen bij dit soort beglazing zwaarder en vraagt met name bij een schuifpui meer kracht. De aluminium kozijnen inclusief beglazing hebben een U-waarde van 0,9 W/m2K.

Het smalle metselwerk en de betimmering lopen door tot vóór de kozijnen,. Vandaar dat de waterslag iets is teruggehouden.

Projectgegevens en participanten

Dakramen

Opdrachtgever

: Jos en Karin Lichtenberg, Sterksel

Drievoudige beglazing en traditionele, stalen spacers zijn wel toegepast in de standaard dakramen die in de twee daken zijn aangebracht. In het hoge dak zitten er in de noordwesthoek drie onderin boven de keuken. En ongeveer in het midden zijn er zes geplaatst boven het atrium in het hart van de woning. In het lage dak zitten er zes bijna op een rij net naast het midden van het dak. Deze bieden lichtinval in de badkamers. In lijn met deze zes ramen zijn vlak daarboven nog zes zonneboilers op het dak geplaatst. En dan zijn er nog vier opgenomen in de achterover hellende gevel onder het hoge dak boven de aorta, die ook de lichtinval van het atrium verzorgen. De elektrisch te openen dakramen zijn met speciale detailleringen opgenomen in de bijzondere dakconstructies om waterdichte aansluiting te kunnen garanderen.

Architect

: KAW Architecten, Eindhoven

Projectman

: An-Archi, Zoetermeer

Aannemer

: ZBO Bouw, Veghel

Steelframe-elem. : DNN Groep, Emmen Steelframe

: Leeframe, Nieuwkuijk

Gevelbouw

: Hurks geveltechniek, Veldhoven

Kozijnen

: Blyweert Aluminium, Eindhoven

Beglazing

: Saint Gobain Glass Nederland, Amersfoort

Ventilatie

: Duco, Veurne (B)

Zonwering

: AVZ/Smits, Best/Cuijk

Dakramen

: Velux Nederland, de Meern

Isolatie

: Saint Gobain Isover, Vianen; Rockwool, Roermond

Bijna opgeleverd

Beplating binnen : Saint Gobain Gyproc, Vianen

De visie Slimbouwen stamt al uit het begin van deze eeuw. Het idee voor de woning is in 2008 ontstaan. In dat jaar is ook een kavel aangekocht en begin 2009 is het plan ontworpen. De crisis heeft evenwel veel invloed gehad op een snelle realisering. Eind 2013 tenslotte is de uitvoering van start gegaan en medio juni hopen Jos Lichtenberg en zijn vrouw de woning te kunnen betrekken.

Beekstenen

: CRH Kleiwaren, Neer

Lichte mortel

: Weber-Beamix, Eindhoven

Spouwankers

: Gebr. Bodegraven, Nieuwkoop

Dakbedekking

: Renolit, Oudenaarde (B)

PV installatie

: Alius, Eersel

raam en deur RD314Gevelarch.indd 13

3 / 2014 I 13

27-05-14 09:26

Vaktueel

Door Louis Jongeleen , beeld: Marcus Peters

“

I 3 / 2014

RD 2014-3_Toekomst van Gevel_MHaas_3pag.indd 14

raam en deur 27-05-14 10:33

Vaktueel De gevel van de toekomst (3)

“ De menselijke kant telt ook mee bij duurzaam bouwen” Michiel Haas was vijf jaar hoogleraar ‘Materialen en Duurzaamheid’ aan de TU Delft. Dit voorjaar nam hij afscheid. Haas heeft in Nederland en internationaal een wetenschappelijk basis gelegd voor duurzaam bouwen. Daarnaast paste hij als directeur van het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE, www.nibe.org) zijn inzichten toe bij duurzame bouwprojecten. Dat laatste blijft hij doen. En ook zijn onderzoek zet hij voort, naar een ‘sociale duurzaamheid’. Als een waakzame vernieuwer.

We moeten onze verantwoordelijk nemen voor wat we met onszelf en met onze wereld doen als we bouwproducten gebruiken. Met dat uitgangspunt onderzoekt u al bijna vijfentwintig jaar hoe en in welke mate we onze gezondheid en ons milieu belasten in de hele levenscyclus van bouwproducten. Van grondstofwinning tot en met afvalverwerking. Is uw visie al werkelijkheid geworden? Michiel Haas: “Het begint erop te lijken. Het liefst zou ik de hele wereld snel verduurzamen, maar daar zal ik nog een tijdje stapvoor-stap aan blijven werken. Ik constateer dat de overheid nu geen beleid wil maken op het terugdringen van de milieu-impact van bouwproducten. Twee decennia geleden heerste er een heel andere sfeer bij beleidmakers. Toen was bijvoorbeeld de Rijksgebouwendienst een vroege proeftuin voor verantwoord inkoopbeleid van bouwproducten. De Rijksgebouwendienst ontwikkelde samen met de Nuon en met het NIBE en de DGMR de GreenCalc-berekening, een rekeninstrument om de milieubelasting van een heel gebouw weer te geven. De basis van GreenCalc is de LevensCyclusAnalyse (LCA) van toegepaste bouwproducten. Actueel is nog altijd de kwestie van de milieubelasting waarvoor nog geen meetbare categorieën zijn. Het onderdeel vervuiling kunnen we goed in meetbare eenheden uitdrukken, maar de landschapsaantasting doen we nog niet. We tellen alleen het aantal m2 dat gebruikt wordt, maar dat is onvoldoende. We zouden ook de ecologische aantasting moeten meetellen en hoelang het zou duren om het landschap weer in zijn oorspronkelijke ecologie te herstellen. Alleen op zo’n manier kun je eerlijke vergelijkingen maken. Zo breiden we de reikwijdte van de LCA steeds verder uit.”

Wat merkt u van het veelvoorkomende misverstand dat duurzaamheid niets anders betekent dan ‘dat iets lang meegaat’? Haas: “Helaas is de verwarring over de betekenis van ‘duurzaamheid’ nog wijd verbreid. Zelfs op de faculteit Civiele Techniek van de TU Delft, waar ik 5 jaar de leerstoel ‘Materialen en Duurzaamheid’ heb bekleed, kwam ik nog mensen tegen die beweerden dat beton altijd duurzaam is omdat het immers lang meegaat. Juist daar hadden ze kunnen weten dat de productie van cement, een basisgrondstof voor beton, een enorme aanslag op ons milieu betekent. Cementproductie kost veel energie en heeft uit de aard van zijn chemische proces een hoge CO2- uitstoot. Daarom is het product niet-duurzaam in milieukundige zin. Bovendien bespeur ik bij sommige producenten van bouwproducten - en ook bij leveranciers van allerlei andere producten - onwil om de bredere betekenis van duurzaamheid serieus te nemen. Dat is vaak opzettelijke misleiding. Duurzaamheid is op die manier een claim die nergens meer op gebaseerd is.”

Als uitkomst van uw analyse van de levensloop van bouwproducten stelt u dat we de in de nabije toekomst niet zozeer een energieprobleem hebben, maar vooral een grondstoffenprobleem. Hoe zit dat? Haas: “Eigenlijk bestaat er geen materiaal of een grondstof die altijd even belangrijk of waardevol voor ons blijft. Neem bijvoorbeeld turf als brandstof. Die stof werd plotseling waardeloos toen we overgingen op steenkool en olie. Binnen niet al te lange tijd behoort het energieprobleem van de mensheid tot het verleden. Met een uitgekiende installatie van zonnepanelen hebben we aan één Sahara genoeg om ruimschoots voldoende zonlicht te vangen voor de energievoorziening van de hele wereld. Maar dan komt de echte uitdaging pas. Want voor het oogsten van zonne-energie moeten we installaties bouwen waarvoor veel zeldzame aardmetalen nodig zijn. Daar hadden wij in WestEuropa niet op tijd bij stil gestaan. De Chinezen wel. Die zijn al jaren bezig om in Afrika en in Zuid-Amerika die waardevolle delfstoffen op te halen. Het ontbreekt ons aan strategisch denken. Wat ons nu in Nederland voorlopig te doen staat, is heel snel onze bestaande woningen renoveren naar energie-nul niveau. Of beter nog : naar een niveau van de energieproducerende woning. Laat de overheid de lat maar goed hoog leggen en laat ze ook strengere normen hanteren voor de duurzaamheid van de gebruikte bouwmaterialen. Daarmee verhoog je de kwaliteit van de bouwprestaties. Dat is goed voor de bouw, want het product wordt er beter van.”

raam en deur RD 2014-3_Toekomst van Gevel_MHaas_3pag.indd 15

3 / 2014 I 15

27-05-14 10:33

Bett Be tteer tt resuults res through Knowled edgge

Uw partner in Duurzaam Luchtdicht Bouwen

www.denbraven.com

U wilt gemakkelijk en snel kozijnen renoveren. Wij bieden het BUVA renovatieframe. Met het BUVA renovatieframe past u eenvoudig BUVA hardglas ramen type ISO-PLUS 2000/3000 toe in bestaande kozijnen. Bij vervanging van houten draai- of uitzetramen wordt in een handomdraai een buitensponning omgezet in een binnensponning. Plaatsing van binnendraaiende ramen is hierdoor mogelijk en schoonmaken bij hoogbouw wordt veel eenvoudiger. Tevens zorgt de detaillering voor een perfecte wind- en waterdichtheid. Meer informatie? Bel BUVA, vraag de brochure aan of download deze op buva.nl

16-adv.indd 1

28-05-14 09:39

Vaktueel Sinds 1 januari 2013 moeten de milieuprestatie van nieuwbouw van woningen en kantoren berekend worden aan de hand van milieuclassificaties die in de Nationale Milieu Database staan. Die bepaling geldt niet voor renovatie. Is dat niet vreemd? Haas: “Het is helemaal geen probleem om ook milieuclassificaties te maken voor materialen die voor renovatie worden toegepast. Daarmee zou je gemakkelijker een antwoord kunnen vinden op de vraag welke nieuwe materialen je kunt toevoegen om een bepaalde energieprestatie te halen. En of je er een flinke labelsprong mee kunt maken of zelfs een energieproducerende woning. Degelijk isoleren, aanbrengen van nieuw kozijnen met isolerend of extra-isolerend glas zal meestal verantwoord zijn. Maar tegelijkertijd is het van belang om de balans in de gaten te houden tussen milieuprestatie van de bouwproducten en de gewenste energieprestatie. Daarbij ga je de energieprestatie natuurlijk niet koste wat kost verhogen met maatregelen die een zeer slechte milieuprestatie tot gevolg hebben.”

Hoe stelt u zich voor dat de Gevel van de Toekomst er zal uitzien? Haas: “De gevel van de toekomst is de gevel van een bestaand gebouw dat is gerenoveerd tot een 0-energiegebouw. Het energieverbruik van dat gebouw veroorzaakt geen milieubelasting en de gebruikte energie wordt duurzaam opgewekt door zonne- of windenergie of door energie uit bio-massa. De materialen die voor die ingrijpende renovatie zijn gebruikt zijn 0-materialen. Dat wil zeggen dat die materialen gedurende hun levensloop geen of nauwelijks een belasting van het milieu veroorzaken. Dat zijn dus materialen die nagroeibaar zijn of volledig worden gewonnen uit recycling. Een mooi voorbeeld van zo’n gebouw is de renovatiewoning die een team van bouwkundestudenten van de TU Delft, onder leiding van professor Andy van den Dobbelsteen, heeft ontworpen als inzending voor de Solar Decathlon Europe 2014, de Olympische Spelen van de duurzame bouw. Die internationale competitie voor instellingen voor hoger onderwijs vindt komende zomer plaats in Versailles in Frankrijk. De inzending van de TU Delft met de naam ‘Prêt-à-Loger’ (zie www.pretaloger.nl ) is in feite een gewone Nederlandse doorzonwoning die is voorzien van een nieuwe tweede huid. Deze 0-energiewoning is samengesteld uit 0-materialen of uit materialen die in de nabije toekomst 0-materialen zullen zijn. De aluminium profielen zijn 100 % recyclebaar en zijn 0-materiaal zodra het energieprobleem van de productie is opgelost. Voor het glas geldt in feite hetzelfde. De profielen voor de glasplaten kunnen van natuurproducten worden vervaardigd. Het punt is wel dat we eerst het energieprobleem opgelost moeten hebben voordat we ons volledig met het grondstoffenprobleem kunnen bezighouden. Het herzien van de bestaande gevel is een van grote ontwerpopdrachten voor de komende jaren. De renovatiegevel van de toekomst gaat het aanzien van onze steden veranderen. Want de hele schil, zowel dak als gevel, zullen zijn voorzien van installaties voor het oogsten van warmte en van begroeiing die koelte geeft. Waarom zouden we het buitenspouwblad niet achterwege kunnen laten en vervangen door een pakket van isolatiematerialen die we laten begroeien? Daarmee verbeter je de luchtkwaliteit in de stad en je hebt meteen een natuurlijk

koeling. Je kunt daken en gevels ook benutten voor exploitabele begroeiingen, bijvoorbeeld voor het kweken van verse keukenkruiden en groenten”.

Bij uw afscheid als hoogleraar aan de TU Delft heeft u gezegd dat nu de tijd is aangebroken dat de bouwindustrie naast de zorg voor gezondheid en milieu ook verantwoordelijkheid neemt voor sociale duurzaamheid van bouwproducten en bouwactiviteiten. U trok een parallel tussen slechte arbeidsomstandigheden in de bouwketen en het ingestorte textielatelier in Bangladesh. Daarbij gaf u aan dat we de sociale misstanden in de bouwcyclus in kaart kunnen brengen met een nieuw LCA-instrument, een Sociale LCA. Wat is een Sociale LCA? Haas: “Om zicht te krijgen op de totale milieu-impact van bouwproducten hebben we de LevenCyclusAnalyse als instrument. Daarmee maken we meetbaar hoe en in welke mate ons milieu en onze gezondheid worden belast. De laatste jaren zien we steeds duidelijker dat activiteiten in de bouwketen ook zeer ernstige aantasting teweeg kunnen brengen in de sociale omstandigheden van mens en dier. Lees de kranten maar. Een jaar geleden stierven in de Bengaalse stad Dhaka 1100 mensen onder het puin toen een gebouw instortte waar goedkope kleding voor westerse klanten werd gemaakt . In 2010 brak bij de Hongaarse stad Aijka een dam door van een enorm afvalreservoir van een aluminiumfabriek. Vier mensen kwamen om en een vloed van giftige rode modder verspreidde zich over een groot gebied in de regio. Dorpen zijn onbewoonbaar en bouwland is vergiftigd. Tot nu toe keken we alleen maar naar de milieukant van een product. Het wordt hoog tijd dat we ons bewust worden van de sociale kant zoals bijvoorbeeld slechte arbeidsomstandigheden, kinderarbeid, uitbuiting, dierenleed en het winnen van grondstoffen in oorlogsgebieden. De LCAmethode is een geschikt instrument om ook die sociale impact in de totale productketen in kaart te brengen. Inmiddels heeft het NIBE al een begin gemaakt met een gestructureerde opzet van het s-LCAinstrument , de sociale LCA voor bouwproducten. We stellen vast welke invloed betrokkenen ondervinden van een schakel in de levenscyclus, in welke categorieën je die invloed kun verdelen, welke onderverdelingen daarin te onderscheiden zijn, hoe die invloed tot uitdrukking komt en welke informatiebronnen er zijn voor gegevens over die invloed. Het zal een flinke klus worden om deze structuur te vullen met actuele data. Gemakkelijk zal het ook niet zijn, want je bent ook bezig met menselijke emotie.”

raam en deur RD 2014-3_Toekomst van Gevel_MHaas_3pag.indd 17

Dat de bouw nu razendsnel verandert, is voor een belangrijk deel het werk van enkele gangmakers. Zij ontwikkelen nieuwe methoden voor het maken van gebouwen die goed zijn voor mensen in plaats van het omgekeerde. In de toekomst zal de gevel een technologisch hoogwaardig onderdeel zijn van elk gebouw, afgestemd op de behoeften van de gebruikers. Raam & Deur vraagt zes koplopers in bouwinnovatie naar hun visie op ‘De Gevel van de Toekomst’.

3 / 2014 I 17

27-05-14 10:33

Vaktueel

Door Louis Jongeleen

Kleine bouwfysica van afdichting (4)

Bouw heeft professionele ‘a Industrieel bouwen maakt van de bouwplaats een montageplaats waar kant-en-klare componenten met elkaar worden verbonden. Daarmee wordt de kwaliteit van aansluitingen en afdichtingen van doorslaggevend belang voor de bouwprestatie. Bovendien is er de noodzaak om luchtdicht te bouwen. De bouw kan professionele afdichters heel goed gebruiken. Schuimbanden, kitten, lijm en lijmkitten, PUR-schuim, kunststof kaderprofielen, bitumen- en butyltapes en EPDM-stroken, tapes, dampremmende folies, pasta’s en spuitbare dichtingen, etcetera. Dichtingsmaterialen zijn er tegenwoordig in vele soorten en uitvoeringen en er komen er steeds meer bij. De tijd van alleen maar ‘kitten en purren’ ligt al lang achter ons. Voor de meest voorkomende toepassingen zijn meerdere dichtingsmaterialen geschikt of combinaties van materialen. Voor het lucht- en waterdicht maken van de aansluiting van kozijn en gevel zijn complete dichtingssystemen ontwikkeld met PUR, schuimbanden, kit en tapes. Er zijn ook bepaalde materialen voor zeer specifieke doeleinden, bijvoorbeeld een opschuimende pasta voor brandwerende afdichting van een doorvoering. In alle gevallen moet een dichting afdoende zijn en dat voor zolang de functie van de dichting nodig is. Dat betekent dat afdichtingen behoorlijk robuust moeten zijn, dat wil zeggen : klimaatbestendig, blijvend elastisch, bestand tegen temperatuurwisselingen en tegen bewegingen in de constructie. Bij alle bouwfysische aandachtspunten, luchtdichtheid, slagregen- en waterdichtheid, thermische isolatie, geluidwerendheid en brandveiligheid speelt aandacht voor afdichting een cruciale rol. Want als we afdichtingen niet serieus nemen, zullen we verlangde bouwprestaties niet halen.

Bouwen en banden Afdichting komt al in een vroege fase van een gebouwontwerp aan de orde. Meteen al bij de keuze voor een bouwsysteem komen de vragen over hoe aan de eisen voor lucht- en waterdichtheid, thermische isolatie en geluidwerendheid kan worden voldaan. De keuze voor een bepaalde constructie heeft directe consequenties voor de maatregelen die nodig zijn om aan de bouwfysische prestatie-eisen te beantwoorMet de serie ‘Kleine bouwfysica van…’ presenteert Raam & Deur een zestal compacte ‘besprekingen’ van bouwfysische aspecten van een specifiek bouwdeel of bouwdetail. Vaste medewerkers aan deze reeks zijn: Peter Kuindersma, senior adviseur van Nieman-Kettlitz Gevel- en Dakadvies en Gerton Starink, adviseur bouwfysica bij Nieman Raadgevende Ingenieurs. Voor deze aflevering over het afdichten bracht een drietal personen hun deskundigheid in. Dank aan Alexander de Boon ( Tremco Illbruck), Henny van der Heijden (Celdex) en Filip van Mieghem (Soudal)

I 3 / 2014

RD3_2014_Kleinebouwfysicavan_afdichting_B.indd 18

Luchtdichte kabelmanchet met meervoudige doorvoer (foto: Eisedicht)

den. Zo kan bijvoorbeeld bij toepassing van kanaalplaatvloeren een fout gemaakt worden die naderhand zo goed als onherstelbaar is. De luchtkanalen staan in open verbinding met de binnenkant van het gebouw via schachten, trapgaten of elektradozen. Dat geeft tochthinder. Daarom moeten de kanalen aan beide zijden worden dichtgezet met PUR of worden afgeplakt met tape of kleefstroken. Met speciale vulblokken-opmaat van polyurethaanschuim kunnen de kanalen in één keer luchtdicht, geluiddempend en thermisch isolerend worden afgewerkt. Voor montage op de bouwplaats van houtskeletbouwpanelen en prefab betonelementen worden bij afdichting van de aansluitingen vaak schuimbanden gebruikt. Het schuim van het voor dit doel meest geschikte schuimband heeft een zogeheten semi-gesloten cellenstructuur. Bij dit type schuim worden de cellen al bij lichte compressie volledig dichtgedrukt. Een ander type schuimband is het voorgecomprimeerde band of compressieband met open cellenstructuur. Het zet uit zodra het van de rol wordt gehaald. Er bestaat compressieband dat is geïmpregneerd waardoor er een slagregenvaste en UV-bestendige dichting mee gemaakt kan worden. Voorgecomprimeerde schuimbanden geven alleen voldoende dichting binnen een nauwkeurig omschreven voegbereik en onder voldoende compressie. Voor dichting van bijvoorbeeld brede naden tussen een kozijn en binnenspouwblad worden compressiebanden gebruikt met een uitzettingspercentage (MTV) van 50%. Een bijzonder product is het ‘low frictionband’, een schuimband dat is voorzien van een glijlaag. Daarmee kan worden voorkomen dat het band wordt opgestroopt als tijdens de cascomontage twee bouwelementen langs elkaar schuren. Schuimbanden worden bij voorkeur prefab aangebracht in de fabriek omdat weer, wind en stof op de bouwplaats ongunstig zijn voor aanbrengen van de dichting.

raam en deur 27-05-14 09:37

Vaktueel

e ‘afdichters’ nodig

Multifunctionele afdichting van kanaalplaatvloer (foto: Celdex)

Luchtdichte afwerking met zelfklevende EPDM-strook. Let op: bij afplakken geen bouwvocht in het (stel)kozijn insluiten (foto: Carlisle CM Europe)

Meetbaar potdicht

die op de buitenzijde van het binnenspouwblad worden gelijmd en geschroefd in de vorm van een kader dat exact de vorm heeft van de gevelopening. Na de droogtijd, wordt een kozijn rondom voorzien van multifunctioneel compressieband met een hoog uitzettingspercentage en vervolgens in het kader geplaatst en gezekerd met afstandsschroeven. (Voor inzicht in achtergronden en praktijkkennis van luchtdicht bouwen, raadpleeg: ’Luchtdicht bouwen, theorie-ontwerp-praktijk’, door ing. P. Kuindersma en drs. ing. H.M. Nieman, uitgave SBRCURnet (www.sbrcurnet.nl) Rotterdam 2013 , artikelnummer 360.13, ISBN 978-905367-500-7)

Luchtdicht bouwen is een noodzakelijke voorwaarde voor energiezuinig bouwen. Zonder luchtdichting verspillen we kostbare energie. Om zeker te weten dat gewenste energieprestatie gehaald wordt, moet die luchtdichtheid meetbaar in orde zijn. Daarnaast betekent luchtdichtheid ook meer comfort. Bij geslaagde luchtdichting is er geen tocht, buitengeluiden worden gedempt en er ontstaat geen inwendige condensatie. Met de verdere verscherping van de EPC (naar 0,4 in 2015) wordt luchtdichting nog belangrijker. Daarmee neemt ook de urgentie toe om aandacht te besteden aan afdichting van de aansluitingen van kozijn en gevel. Juist bij dit detail ontstaan in de regel toch al de meeste luchtlekken. Bij de luchtdichte montage van een kozijn hebben we niet genoeg aan één afdichtingsproduct. Voor luchtdichte aansluiting van kozijn of stelkozijn of het binnenspouwblad wordt vaak gekozen voor een combinatie van dichting (van de stelruimte) met PUR en afplakken met bitumenband of butylband. Daarbij moet dan ook de binnenzijde van het (stel-kozijn) nog luchtdicht worden afgewerkt. De aansluiting van stelkozijn en betonnen binnenspouwblad wordt vaak luchtdicht afgewerkt met een zelfklevende EPDM-strook. Producenten van afdichtingsproducten hebben voor dit cruciale detail complete systemen ontwikkeld. Een montage-set van producent Soudal voor een Passiefkozijn bijvoorbeeld, bestaat uit elastisch ééncomponent PUR-schuim voor afdichting van de naden tussen kozijn en binnenspouwblad, een lucht- en dampdichte tape voor afdichting aan de binnenzijde plus een luchtdichte lijmkit voor het aansluiten van de binnentape, een weerbestendige, damp-open en slagregenvaste tape voor buiten plus een lijmkit voor het dichten van de buitentape. Een ander systeem, van producent Illbruck, voor een gevel met buitenisolatie of metselwerk, bestaat uit een set van vier hardschuimprofielen

Nat en vochtig Als de gevel van een gebouw niet waterdicht is, wat heb je dan voor een gebouw ? Het Bouwbesluit schrijft voor dat een gevel waterdicht moet zijn (volgens NEN 2778). Noch via gevelopeningen, noch via de ‘dichte delen’ van de gevel mag regenwater binnendringen. Ook niet bij slagregens. Aansluitingen van kozijnen en gevel worden daarom aan de buitenzijde waterdicht afgewerkt met een slagregendichte schuimband, gevelkit, lijmkit, tape of kunststof dichtingsprofielen. Ook voor het dichte deel van de gevel is echter een extra waterkerende voorziening nodig. Bij een gelaagde constructie zoals de traditionele spouwmuur kan regenwater dwars door het buitenspouwblad naar binnen worden gestuwd. Het is de kracht van de wind die het drukverschil tussen binnen en buiten verhoogt. Die druk kan verlaagd worden door het aanbrengen van open voegen in de gevelafwerking. Deze zogeheten drukvereffening werkt alleen bij een zeer goede luchtdichting van het binnenspouwblad. Luchtdichting (met kit, lijmkit, elastische PUR, tape, band of folie) aan de binnenzijde is hier een voorwaarde voor voldoende waterwerendheid aan de buitenzijde. Niet alleen hemelwater van buiten kan een bedreiging betekenen voor de constructie van een gebouw. Inwendige condensatie kan ook pro-

raam en deur RD3_2014_Kleinebouwfysicavan_afdichting_B.indd 19

3 / 2014 I 19

27-05-14 09:37

Fixscreen® Mono AK • • • • •

Connect & Go-technologie voor eenvoudig onderhoud Alle voordelen van Fixscreen® EVO Maximaal thermisch & akoestisch comfort Verschillende binnenafwerkingen mogelijk Verborgen plaatsing

Invisivent® EVO • Verborgen plaatsing met een maximaal respect voor de architectuur • Natuurlijke, energievriendelijke comfortoplossing • Inbraakveilig ventileren (klasse WK 2) • Insecten- en regeninslagwerend • Ook leverbaar in akoestische versie (AK) of met hoger debiet (HF)

Wenst u meer informatie? www.renson.be raam&deur_fix150_invisivent_187x131_0812.indd 1

Soudal B&A 12 13.indd 1

20-adv.indd 1

6/08/12 14:58

24-09-13 16:03

28-05-14 09:37

Vaktueel blemen geven. Dat risico uitschakelen is één van de hoofdredenen voor luchtdicht bouwen. Dampremmende folies aan de binnenzijde van de gebouwschil verhinderen dat waterdamp doordringt in de uitwendige schil van de constructie. Is de dampremmende laag beschadigd of sluit die niet overal goed aan, dan komt er waterdamp in de constructie. Bij condensatie wordt de constructie vochtig en ontstaat schimmelvorming en houtrot.

Spaghetti en brandpreventie Door de meeste woongebouwen, utiliteitsgebouwen en industriehallen slingert zich een wirwar van spaghettislierten die wanden, vloeren en plafonds doorboren. Leidingen, buizen, kabels, installaties en kabelgoten gaan overal dwars doorheen. Ook door brandscheidingen die bedoeld zijn om een brand beheersbaar te houden. Nu hebben de kozijnen, wanden, vloeren en plafonds van brandcompartimenten meestal wel de vereiste brandwerendheid, maar hoe zit dat met voegen en met de sparingen waar al die leidingen en buizen doorheen gaan? Die moeten net zo goed beantwoorden aan dezelfde eisen voor brandwerendheid als de andere scheidingsconstructies. Doorvoeringen en voegen kunnen zwakke schakels zijn in het brandwerende systeem. Ze moeten dan ook worden afgedicht en vervolgens worden getest volgens Europese normen voor doorvoeringen (EN 1366-3) en voegen (EN 1366-4). Met deze brandveilige afdichting van doorvoeringen wordt ook bereikt dat installaties die van belang zijn voor veilig vluchten en voor de brandalarmering en brandbestrijding nog betrekkelijk lang blijven functioneren. Behalve de brandwerende afdichting is er nog een ander belangrijk criterium waaraan de brandwerendheid van een constructie moet voldoen: de draagconstructie van een gebouw moet bij brand gedurende een berekende tijd intact blijven. Daarom worden de stalen kolommen en liggers van draagconstructies bekleed met brandwerende materialen. De kennis en de techniek van het aanbrengen van bouwkundige, brandwerende voorzieningen ontwikkelen zich de laatste jaren snel. Die expertise is tegenwoordig geconcentreerd bij een aantal gespecialiseerde brandpreventie- en apllicatiebedrijven. Deze professionals hebben de beschikking over een scala aan gecertificeerde materialen en systemen voor het realiseren van brandwerende afdichtingen met een brandwerendheid tot 360 minuten. Er zijn kitten mét en kitten zonder opschuimende werking bij hitte, voor het brandwerend en gasdicht afdichten van kleine scheuren of openingen. Er zijn brandmanchetten met een vulling van opschuimend materiaal, die om een kunststofbuis wordt geplaatst en deze dichtknijpt bij brand (120 minuten brandwerend) en brandwerende PUR-schuimen met een brandwerendheid tot 120 minuten, etcetera. De laatste jaren verschijnen er vooral op het terrein van de brandpreventie steeds meer producten op de markt die een kant-en-klare oplossing bie‘Dichtrollen’ van lucht- en dampdichte den voor een specifiek detail. tape bij Passiefkozijn (foto: Soudal)

Montage van kozijn in verlijmd raamkader van hardschuim (foto: Tremco Illbruck)

raam en deur RD3_2014_Kleinebouwfysicavan_afdichting_B.indd 21

Knelpunten, of ‘hoe het niet moet’ • Afdichtingen zijn vaak helemaal niet of zeer slecht gedetailleerd, terwijl informatie daarover gemakkelijk verkrijgbaar is: via fabrikanten, leveranciers van bouwproducten, aannemers, adviseurs, SBRCURnet.nl . Uitgewerkte details in AutoCad zijn vaak gratis te raadplegen via websites, bijvoorbeeld van kozijnleveranciers. • Materiaalkennis ontbreekt vaak op de bouw. Uitvoerend personeel is vaak niet in staat om de kwaliteit van afdichtingen te beoordelen. • In één bouwdetail komen dikwijls verschillende bouwfysische aspecten samen zoals bijvoorbeeld luchtdichtheid, waterdichtheid, geluidwerendheid. Die integrale kijk op de zaak, ontbreekt vaak.

Aandachtspunten, of ‘hoe het beter kan’ • Afdichten moet beter. Veel beter. Er is voldoende aanleiding voor het starten van een nieuwe theoretisch en praktische scholing voor een nieuw beroep in de bouwsector. Dat van ‘dichter’ of ‘afdichter’. • Breng voor afdichting van de aansluiting van ramen en kozijn op de gevel één advies uit over verankering, bevestiging en afdichting. • Luchtdichtheid van een gebouw zou moeten worden gecontroleerd door gecertificeerde deskundigen. • ‘Afdichten , wat en hoe?’ zou een nuttig onderwerp kunnen zijn van instructieve toolboxmeeting op de bouwplaats.

3 / 2014 I 21

27-05-14 09:37

Raamwerk Zelfregulerende ventilatie-unit

Technische ramen en deuren

Om te zorgen voor goede natuurlijke ventilatie mét een hoog wooncomfort hebben de Velux Groep en Renson speciaal voor de nieuwe generatie Velux dakramen een zelfregulerende ventilatie-unit met verhoogde capaciteit ontwikkeld. Met deze unit voldoen Velux dakramen als eerste aan de eisen van het Bouwbesluit. De unit bestaat uit een onderhoudsvrije grijze aluminium bovenkap, die de standaard bovenkap van het dakraam vervangt. De vergrote doorlaat van frisse lucht wordt bij winddruk nauwer of sluit helemaal af, wat zorgt voor een continue maar gecontroleerde toevoer van frisse lucht. Velux, De Meern, 030.66.29.679, www.velux.nl

All in one system Blyweert introduceert zijn nieuwe generatie profielen voor de Nederlandse markt; Ventà brengt energie-efficiëntie, gebruikscomfort naar nieuwere hogere niveaus, zorgt voor een eenvoudig en slimmer productieproces en heeft standaard een vlakke afwerking zowel aan de binnenkant als de buitenkant. De Ventà optimaliseert energie-efficientie en behoudt de beproefde constructie van bekende aluminium raamsystemen. Daardoor biedt de Ventà betere isolerende eigenschappen met Uf-waarden vanaf 0,89 W/m2K. Blyweert, Eindhoven, 040.26.46.494, www.blyweertaluminium.com

Deceuninck, wereldspeler in kunststof en composietprofielen, introduceert Zendow#neo. Deceuninck Zendow#neo is de gloednieuwe ramen en deuren serie waarin de technologieën Linktrusion en Omniral voor het eerst samen worden toegepast. Omniral is een innovatief industrieel coatingproces om volledig gekleurde, esthetisch aantrekkelijke kunststof ramen en deurprofielen te maken. Ook komt Deceuninck voor Zendow#neo met de Linktrusion technologie. In zowel kader als vleugel bestaat de versterking voortaan uit een kern van schuim van gerecycled pvc en staaldraad. Het resultaat is een betere warmte-isolatie. Deceuninck, Hooglede-Glits (B), +32(0)51.239.272, www.deceuninck.be

Nieuw kleursysteem ProCoverTec Profine komt met een nieuw kleursysteem voor een krachtige kleur op kozijnen, ProCoverTec geheten. Het oppervlak van ieder K-vision kunststof kozijn wordt verfijnd met de mat-satijnen uitstraling van dit kleursysteem. Varieer met kleur, binnen en buiten of 360 graden rondom inclusief de sponning. De kleurlaag biedt duurzame bescherming tegen invloeden van buitenaf. De kozijnen zijn niet alleen mooi maar blijven dat ook. Dankzij innovatieve nano-technieken worden water en vuil direct afgestoten. Schilderen hoefde al niet meer en nu kost het onderhoud nog minder tijd. Profine Nederland, Waardenburg, 0418.65.17.17, www.k-visionkozijnen.nl

3 / 2014

RD 2014-3_Raamwerk pi_2pag.indd 22

Raamboompje met uitstraling Dulimex heeft zijn RBM 12 en 13 series raamboompjes met een nieuwe finish en een andere vormgeving een nieuwe uitstraling gegeven. Daarnaast is door de toevoeging van een aantal accessoires het raamboompje nu op ieder raam- en deurkozijn toe te passen. Esthetische aanpassingen als het afschuinen van de nok aan de bovenzijde en het verhogen van de greep vanaf de sluitkast geven het raamboompje een degelijke en solide uitstraling. Ook zijn de finishes wit, antraciet en RVS aangevuld met een F1 Alu finish waardoor het beslag perfect aansluit bij het hedendaagse raam- en deurbeslag. Dulimex, Vaassen, 0578.57.92.31, www.dulimex.nl

raam en deur 27-05-14 10:41

Raamwerk

Door Louis Jongeleen, beeld: Marcus Peters

Gedurfde investering in geteisterde timmersector

Holland Houtwerk start met ander businessmodel Ondanks tekenen van een lichte groei van de bouwproductie, is nog niet of nauwelijks sprake van een opleving in de timmerindustrie. Juist daarom wekt een gedurfd initiatief van investeerder Redesign Partners verwondering. Een dubbelinterview met de pioniers van Holland Houtwerk. Binnen nauwelijks twee jaar tijd neemt investeringsmaatschappij Redesign Partners uit Amsterdam drie timmerfabrieken over die failliet waren gegaan. Met de afkoop van schulden en de doorstart van Janssen Weert (aug. 2011), Snoeren Kozijnen Kaatsheuvel (april 2013) en Timmerfabriek Overbeek, Haaksbergen (sept. 2013) heeft Redesign Partners de elementen bijeengebracht van een nieuwe bedrijfsstructuur met de naam Holland Houtwerk. Robert Dingemanse, lid van het directieteam van Redesign Partners en Joost van den Berg, algemeen directeur van Holland Houtwerk, kijken terug op de startperiode van een nieuw businessmodel.

Met welk idee steekt Redesign Partners geld in een sector waar harde klappen vallen?

Investeerder Robert Dingemanse (rechts) van Redesign Partners en Joost van den Berg , directeur van Holland Houtwerk

Dingemanse: ”Wij constateren dat er nu heel veel verandert voor de timmerindustrie. De bouwregels veranderen, de markt gaat zich nu consolideren en we gaan steeds energiezuiniger bouwen. Dat schept kansen die wij willen pakken. Uit de combinatie van de drie geselecteerde bedrijven kun je veel meer halen. Met een divisie ’kozijnen’ plus een divisie ’plaatmaterialen’, met vergaande automatisering en expertise in productie van zeer energiezuinige producten kunnen wij inspelen op de huidige marktvraag.”

sluiten op de marktvraag. Het probleem van de timmerindustrie was en is, dat producenten te traag reageren op veranderingen in de vraag. Actueel is nu bijvoorbeeld wat een woningcorporatie verlangt qua energieprestatie, qua alternatieve houtsoort of qua garantie op lage onderhoudskosten en wat betreft de wijze van samenwerking. Wij willen geen leverancier meer zijn van de klant, maar een partner. Als we bijvoorbeeld een kozijn leveren volgens concept III, gaan we met de verfleverancier en het montagebedrijf een product ontwerpen waar onze projectpartner gedurende veertien jaar gegarandeerd geen onderhoud aan zal hebben.”

Redesign Partners doet blijkbaar meer dan alleen kapitaal verschaffen. Welke ambities heeft u?

Welke producten gaat Holland Houtwerk op de markt brengen?

Dingemanse: “Redesigning betekent voor ons omvormen van een bestaand businessmodel, stap-voor-stap. In de nieuwe Holland Houtwerk-structuur hebben we in Kaatsheuvel voldoende kennis, efficiency en een grote productiecapaciteit bij elkaar gebracht. Er staat hier, in Kaatsheuvel, een dubbele Conturex, een multifunctioneel bewerkingscentrum voor houtbewerking. Een balk gaat erin en het verlangde kozijnonderdeel komt eruit. Daarmee kunnen we wel drie fabrieken beleveren. Zodra we de afdelingen ‘opsluiten’ en ‘spuiten’ maximaal benutten, kan Holland Houtwerk verder groeien . Hopelijk kunnen we dan volgend jaar de fabriek in Haaksbergen weer opstarten en eventueel onze kozijnproductie gaan verdubbelen.”

Van den Berg: ”Onze divisie ’kozijnen’ maakt kozijnen, ramen , deuren, panelen, bovenlichten en roosters. De divisie ’plaatwerk’ produceert naast de speciale halffabricaten ook winkelinrichting. Door de kruisbestuiving van de twee divisies hebben we ook mogelijkheden om met nieuwe producten in te spelen op de toekomstige marktvraag.”

Wat is de propositie van Holland Houtwerk in de huidige markt? Van den Berg: “In twee woorden: innovatief en kosteneffectief. Wij benaderen de marktvraag vanuit functionaliteit. Wij zijn er om aan te

Hoe positioneert u uw bedrijf in de markt? Van den Berg: “De markt voor de timmerindustrie is op dit moment nog stroperig en taai. De concurrentie prijst laag. Daardoor vallen nog steeds bedrijven om. Wij weten dat alleen de prijs van een kozijn de klant tegenwoordig weinig zegt. Een kozijn hoeft niet per se een goedkoop standaardproduct te zijn. Woningcorporaties bijvoorbeeld, letten nu op integrale kosten. Ze kijken ook naar wat een kozijn bijdraagt aan de energieprestatie, hoe je er een onderhoudsbudget mee kan verkleinen en hoe het na de gebruiksperiode kan worden hergebruikt of gerecycled.”

raam en deur RD 2014-3_Raamwerk_HollandHoutwerk_1pag.indd 23

3 / 2014

26-05-14 10:12

HMB profit locks & tools Einsteinweg 17-19, 3404 LH IJsselstein (U)

@HMBlockstools HMB profit locks & tools

T: +31 (0)30 687 7940 F: +31 (0)30 687 5688 E: hmb@hmb.nu W: www.hmb.nu

Slimme, veilige en mooie oplossingen voor ramen NIEUW!

Balkespagnolet opbouw & Multipoint inbouw ramen

Voordelen • • • •

Inbraakwerend volgens SKG2; Voldoen aan eisen Politiekeurmerk Veilig Wonen; Eenvoudige en zeer snelle montage; Zowel DIN-links als DIN-rechts toepasbaar.

Uniek in deursluittechniek, sinds 1932

2014_056_HMB_adv Raam&Deur_HMB viert 25-jarig jubileum_187x131mm_mei2014.indd 1

15-05-14 14:37

fabrikant van geruisloze deursluitoplossingen

DICTATOR deuropvangers de ideale oplossing om het hard dicht kunnen slaan van deuren te voorkomen  De deur wordt altijd zacht en geruisloos opgevangen en vervolgens stevig gesloten gehouden.  Voorkom beknelling van (kinder)vingers  Uitvoeringen voor draai- en schuifdeuren  I.c.m. een Adjunct inbouwkettingdeursluiter een perfect toegankelijke deursluitoplossing.

DICTATOR type 1000

Adjunct 2500 kettingsluiter

DICTATOR type 1400

DICTATOR Productie B.V. Emmeloord T +31 (0)527 613456 F +31 (0)527 698420 E-mail: info@dictator.nl of bezoek onze website: www.dictator.nl

24-adv.indd 1

28-05-14 09:38

Category Close Up

Het ándere dakvenster Op het gebied van dakvensters biedt Roto een buitengewoon alternatief. De dakvensters onderscheiden zich niet alleen op kwaliteit, maar ook op aspecten als isolatiewaarde, een zeer groot glasoppervlak, zeer goede zichtlijnen, uitzonderlijk bedieningsgemak en heel gemakkelijke plaatsing. Als fabrikant is Roto onder andere bekend van de zoldertrappen en van hangen sluitwerk voor ramen, deuren en schuifpuien. Allemaal ‘German Made’. Minder bekend is Roto in Nederland van de dakvensters, maar dat zegt niets over hun toegevoegde waarde. In een onafhankelijke test van het Duitse TÜV scoorde het topmodel uit het Rotoprogramma het beste op alledrie de criteria: plaatsingsgemak, gebruiksvriendelijkheid en technische eigenschappen (nadruk energiezuinigheid en passiefbouw).

Designo-varianten Edgar Neicken is de commercieel directeur van de dakvenster-divisie van Roto in de Benelux. Hij vertelt over het scala aan Designoproducten dat zijn merk biedt. Dat begint met de tuimelvensters R4 en R6, het top-tuimelvenster R7 en het uitzet-tuimelvenster R8. De R4 en R7 zijn er met dubbelglas, de R6, R8 en i8 zijn ook met drievoudig glas leverbaar. Het laatste model (i8) is eigenlijk een gemotoriseerde R8, maar dan eentje waarbij je niets van de motor ziet. Zo’n motorisch dakvenster is de top van het gebruiksgemak, aldus Neicken. Drievoudig glas is zwaar, dus profiteer je met deze motor van het uitzetgemak. “Bovendien kun je het venster uitzetten, hoe hoog het ook gemonteerd is. Ook gemakkelijk voor senioren”, klinkt het.

Energetische garanties De I8 is echter een van Roto’s extremiteiten. Voor meervoorkomende situaties zijn de andere Roto-modellen geschikt. Een andere onafhankelijke test wees uit dat de Roto-vensters 30% sneller ingebouwd kunnen worden. Dat komt onder andere door het gemak van diverse voorgemonteerde onderdelen. Waar je bij andere fabrikanten de isolatieblokken of dampschermkragen los moet bijkopen en monteren, zijn die bij Roto allemaal netjes voorgemonteerd. Dat scheelt arbeid, maar biedt vooral de zekerheid dat de onderdelen ook daadwerkelijk gemonteerd worden en het venster wind- en waterdicht aangesloten is op het dak en zo de beloofde energieprestaties behaalt.

Standaard én speciaal Mooi van de vensters is dat ze zowel in hout als kunststof leverbaar zijn. En in het laatste geval zijn ze echt van isolerende kunststof profielen en dus volledig recyclebaar, in tegenstelling tot de vensters van concurrenten die een houten kern hebben, ommanteld met polyurethaan. Roto levert zijn kunststof varianten standaard in wit, maar naar wens ook in vijf houtdecoren. En of je nu hout of kunststof kiest, het assortiment biedt standaard al heel veel verschillende maten waarvan de meeste op voorraad liggen om in korte tijd in Nederland geleverd te worden. Speciale maten zijn op wens leverbaar, bijvoor-

beeld bij renovatie en vervanging van heel oude vensters waarvan de maat niet meer standaard is. Na opmeten, maakt Roto dan een venster dat fractioneel kleiner is en zo precies in het oude dakgat past waardoor je de inpandige afwerking intact kunt laten.

Compleet programma Neicken: “We zien andere merken momenteel goede sier maken met afgeronde kappen die met schroeven gemonteerd worden. Wij hebben dat al sinds 2009, zelfs volledig geclipst, zonder schroeven. Ook hebben onze vensters in de meeste afmetingen het grootste glasoppervlak en kunnen ze met een gesloten rolluik nog steeds helemaal open.” En dan heeft hij het alleen nog maar over de eerder genoemde standaardvensters. Roto biedt daarnaast ook nog elleboogvensters voor facades, dakopstanden voor platte en lichthellende daken, rookafvoerramen, zolderraampjes (4-pans), dakuitstappen en veiligheidsuitstappen. Plus accessoires als rolluiken, binnentoebehoren, raamdecoratie en koppelingen met domoticasystemen. Roto biedt dus onderscheidende producten, van hoge kwaliteit, vol gebruiksgemak, eenvoudig te monteren in alle maten, verschillende uitvoeringen en snel leverbaar. “En dan ook nog uitsluitend geleverd via betrouwbare partners in de bouwmaterialenhandel”, stelt Neicken.

raam en deur RD 2014-3_Close-Up_Roto_1pag.indd 25

3 / 2014

28-05-14 11:08

Deur in Deur uit

Door Joop Wilschut

Nieuwe garantiereglement voor GND deuren

Garantielabel maakt alles in één oogopslag duidelijk Houten buitendeuren kennen al bijna 30 jaar een garantielabel, waaraan valt af te lezen aan welke garantievereisten de deuren voldoen. Voor houten binnendeuren is nu ook zo’n garantielabel ontwikkeld, waarbij gelijktijdig beide garantiereglementen via GND-zekerheidsklassen in lijn getrokken zijn. Tevens is een onderzoek gestart naar garantie op prestatie van het totale concept; dus inclusief hangen sluitwerk, kaderprofielen, roosters en beglazing. GND is de overkoepelende organisatie van veertien Nederlandse deurenfabrikanten, die opdrachtgevers en eindverbruikers al meer dan dertig jaar zekerheid biedt op kwaliteit en prestatie van houten deuren. Tot enkele jaren terug betrof dat alleen buitendeuren, waarvan de garantievoorwaarden al genoegzaam bekend zijn. Sinds 2011 zijn ook houten binnendeur-fabrikanten aangesloten bij GND. Daarvoor bestond echter geen collectief garantiereglement, geen voorwaarden en geen onderhoudsdocumenten. Zaken die wel noodzakelijk zijn en zekerheid en vertrouwen geven voor afnemers.

Binnen- en buitendeuren “Na de verzelfstandiging van GND in 2013 zijn we gestart met het opzetten daarvan”, begint Henk Breel, directeur van GND, het gesprek. “Bovendien hebben we het garantiereglement voor buitendeuren, waarvan de laatste versie stamde uit 2008, aangepast aan de huidige stand van techniek. Doelstelling hierbij was voor de hele markt één garantiereglement voor deuren op te stellen, zodat voor binnendeuren en buitendeuren gelijkwaardige garantietermijnen en -voorwaarden gelden. Zo zijn individuele fabrieksreglementen omgezet naar een algemeen

3 / 2014

RD 2014-2_DiDu Garantie_2pag.indd 26

reglement, waarmee de afnemer aanspraak kan maken op heldere en algemeen geaccepteerde garantievoorwaarden met een goede klachtenen geschillenregeling. Verder zijn de minimale vereisten aangepast, zoals bijvoorbeeld zes jaar garantie, waarbij individuele afwijkingen met verlenging op basis van fabrieksgaranties mogelijk blijven. De reacties van de bij GND aangesloten deurenfabrikanten op deze aanpassingen, uitbreidingen en vernieuwingen waren zeer positief.”

GND-zekerheidsklassen “De belangrijkste en misschien wel ingrijpendste aanpassing is de omzetting van de bestaande concepten I, II en III in GNDzekerheidsklasse I, II en III”, gaat Breel verder, “De basisconcepten zijn grotendeels gehandhaafd maar nader omschreven. De GNDzekerheidsklassen bieden aanvullende functionele prestaties. Met name de brandwerendheid speelt hierin voorlopig de voornaamste rol.”

Klasse I voor binnen Voor binnendeuren geeft GND-zekerheidsklasse I aan dat het deurblad geschikt is om te voldoen aan een brandtestcertificaat. Bij GNDzekerheidsklasse II zijn het deurblad en hangen sluitwerk zonder verdere bewerking toe te passen in de bouw en geschikt om te voldoen aan een brandtestcertificaat en bij GND-zekerheidsklasse III is daar ook het kozijn bij inbegrepen. Bovendien is bij deze laatste de montage door of onder verantwoording van de fabrikant verzorgd en wordt er gecontroleerd of de toegepaste wanden voldoen aan geteste constructies conform brandtestrapporten. Aanvullend hierop bied GND met zekerheidsklasse III Duurzaam veilig de mogelijkheid de functionele prestatie langjarig te garanderen. Dit wordt door middel van een service/onderhoudscontract ingevuld.

raam en deur 27-05-14 10:02

Deur in Deur uit

II en III voor buiten

Ook op onderdelen

Voor buitendeuren gelden alleen GND-zekerheidsklasse II en III. GND-zekerheidsklasse II: deurblad plus hangen sluitwerk en glas zijn zonder verdere bewerking toe te passen in de bouw en geschikt om te voldoen aan het brandtestcertificaat. Bij GND-zekerheidsklasse III zijn daar de overige toebehoren aan toegevoegd en is ook hier de montage door of onder verantwoording van de fabrikant verzorgd en wordt er gecontroleerd of de toegepaste kozijnen voldoen aan geteste constructies conform brandtestrapporten.

“In aansluiting op de hiervoor omschreven activiteiten zijn we binnen GND ook bezig gegaan met een onderzoek of het mogelijk is de garantietermijnen van alle op en aan de deur gemonteerde artikelen naar dezelfde termijn te brengen als op het totale concept”, vervolgt hij. “De gedachte was logisch, want onze deurenfabrikanten werken veel met vast partners.” “Garantie op de functionele prestatie van het totale concept kan dus een stuk toegevoegde waarde bieden en hier wil GND een slag maken. De bottleneck was het verschil in garantietermijnen die diverse fabrikanten van dit soort producten bieden. Glas geeft het minste problemen, omdat men hierop veelal tien jaar garantie geeft. Weliswaar aflopend maar dat vormt geen beletsel. Bij hangen sluitwerk ligt dat gemiddeld op één à twee jaar, maar is het wel erg afhankelijk van de functie, de toepassing en de gebruiksintensiteit. In de gesprekken die we met diverse leveranciers en fabrikanten hebben gevoerd, zijn er een aantal die hier goed op inspelen. Dat zijn veelal bedrijven die gefocust zijn op de Nederlandse markt. Maar andere bedrijven die dat niet zijn, reageren afwijzend of willen aanvullende eisen stellen.” Volgens Breel moet in 2014 de garantie op het totale concept geregeld zijn. Er komt dan een lijst met fabrikanten die meewerken en aan de garantie willen of kunnen voldoen. “Maar specifieke wensen van opdrachtgevers en architecten zullen we blijven invullen.” Tot slot geeft Breel aan welke wensen GND in de nabije toekomst graag nog verwezenlijkt ziet. “Houten buitendeuren met een langjarige garantie en een lagere onderhoudsinterval. En garantie op functionele prestaties als geluid- en rookwerendheid opnemen binnen de GNDzekerheidsklassen staat hoog op het verlanglijstje.”

Geen label, geen garantie Breel: “Om in één oogopslag te kunnen zien of en aan welke GNDzekerheidsklasse een houten binnen- of buitendeur voldoet, zijn in de hangzijde van de deur labels opgenomen. Deuren zonder een GNDgarantielabel vallen niet onder een zekerheidsklasse en vallen niet onder de GND-garantie”. “Het garantielabel voor brandwerende deuren is enige jaren geleden al geïntroduceerd, maar er waren toen nog geen onderliggende garantievoorwaarden. Nu is er dus wel een garantiereglement voor zowel binnen- als buitendeuren met daaraan gekoppeld de onderhoudsvoorschriften. Brandwerende labeling van zowel binnen- als buitendeuren is nu dus ook mogelijk.” De kleurstelling van de garantielabels geeft al de indicatie van de GND-zekerheidsklasse. Grijs staat voor GND-zekerheidsklasse I, blauw voor Klasse II en rood voor Klasse III. Uiteraard staat de desbetreffende GND-zekerheidsklasse ook aangeduid op het garantielabel. Verder is op het label af te lezen welke brandwerende functie de deur heeft: 30 of 60 minuten, de bedrijfsnaam of het logo van de fabrikant en welke gecertificeerde instelling controle heeft uitgevoerd.

raam en deur RD 2014-2_DiDu Garantie_2pag.indd 27

3 / 2014

27-05-14 10:02

WWW.FUHR.NL

Het beste voor elke deur. Multitronic 881 Ontwikkeld voor de meest hoogwaardige deuren waarbij er zeer veel functionaliteiten gevraagd wordt. De hoogste veiligheid, betrouwbaarheid en levensduur met daarbij de eenvoudigste montage, is wat wij kunnen bieden met dit systeem. Talrijke aansluitmogelijkheden en zeer grote flexibiliteit die alleen meer uitgebreid wordt met ons comfortabele SmartTouch of SmartConnect easy product. Dit alles biedt meer bedieningscomfort zodat wij met recht kunnen zeggen. Het beste voor elke deur.

Techniek die geschiedenis schrijft.

FUH4001 Adv Multitronic 881 187x131mm_v2.indd 1

28-adv.indd 1

08-05-14 16:59

28-05-14 09:40

Inside

Door Hein Stienstra

PKVW-wijziging voor september gepland

Nieuwe PKVW Beveiligingsrichtlijn en Productenlijst De nieuwe PKVW Beveiligingsrichtlijn en PKVW Productenlijst versies februari 2014 zijn gereed. Zoals gebruikelijk zijn alle mutaties van gecertificeerde producten van het afgelopen half jaar in de nieuwe Productenlijst verwerkt.

Wijzigingen in de PKVW Beveiligingsrichtlijn en Productenlijst • Cilindertrekbeveiliging. Per 1 april 2014 is een voorziening tegen cilindertrekken in de Bestaande Bouw ook verplicht. Een overgangsregeling is hierbij van toepassing. • Kozijnen met tussenstijlen. De mogelijkheden zijn nog

De ‘Richtlijn genormeerde samenstelling van componenten voor gevelelementen en andere producten’, in de praktijk ook wel ‘Productenlijst PKVW’ genoemd, bestond tot januari 2012 uit 2 delen die samengevoegd waren. Het eerste deel was de ‘Beveiligingsrichtlijn PKVW Bestaande Bouw’ en is formeel onderdeel van het ‘Handboek PKVW Bestaande Bouw’. Het tweede deel was de feitelijke productenlijst (met bijlage) die in een vereenvoudigde vorm door het CCV wordt uitgegeven. Beide documenten worden vanaf januari 2012 als afzonderlijke document uitgegeven. De hoofdreden van deze splitsing is dat de Productenlijst minimaal 2 keer per jaar zal worden bijgesteld, zodat nieuwe gecertificeerde producten sneller op deze lijst geplaatst kunnen worden. Voor het gebruik blijven de Beveiligingsrichtlijn en de Productenlijst wel aan elkaar gekoppeld en wordt er vanuit de Beveiligingsrichtlijn verwezen naar lijsten en de bijlage uit de Productenlijst.

eens overzichtelijk op een rijtje gezet. • Over anti-inbraakstrippen wordt aangegeven op welke wijze hiermee binnen het PKVW omgegaan kan worden. • Vastzetten van ramen en deuren. Op basis van een test uitgevoerd door een erkend keuringsinstituut bestaat nu de mogelijkheid om ramen met een bepaalde afmeting met behulp van hoeklijnen vast te zetten. • Aandacht voor de mogelijkheid voor het toepassen van draadglas in de bestaande bouw. • Tevens aandacht voor het bevestigen van glaslatten. Nu e.e.a. is versoepeld inzake de bevestiging van glaslatten kan de beglazingsmethode van de Nederlandse Praktijkrichtlijn (NPR 3577) worden toegepast. Een uitleg over deze NPR, ontwikkeld door het Kennis Centrum Glas te Gouda, is als bijlage opgenomen. • Aandacht voor de kierstandhouder. Niet alleen voor naar binnendraaiende deuren maar ook voor naar buiten draaiende deuren. • Blind beslag voor naar buiten draaiende deuren die voorzien zijn van een insteekslot met een halve cilinder aan de binnenzijde wordt beschreven, waarbij ook aandacht wordt besteed wanneer dat niet verplicht is. • De rookmelder in de bestaande bouw is een aandachtspunt. Deze eis wordt in de bestaande bouw per 1 april 2014 versoepeld. • Aandacht voor het sleutelkluisje. Als een sleutelkluisje wordt gebruikt, dan dient dit een SKG-gecertificeerd kluisje te zijn. Als dit kluisje voorzien is van een cilinder, wordt aanbevolen een SKG- *** cilinder toe te passen i.v.m. het tegengaan van cilindertrekken. • Bij garagedeuren graag aandacht voor de wijziging betreffende de duimhengen en de dikte van de beplating aan de binnenzijde bij een opgeklampte garagedeur. • Bij houten en metalen draaivalramen is de toepassing van hangnaadbeveiligers SKG** gewijzigd. • Kort na het verschijnen in maart 2014 zijn 2 correcties doorgevoerd en inmiddels verwerkt in de meest recente downloadversie. • De PKVW-documenten zijn gratis te downloaden op

www.hetccv.nl/publicaties/ > webwinkel

RD 2014-3_Inside_Nieuw PKVW_1pag.indd 29

raam en deur

3 / 2014

27-05-14 10:50

Inside

Door Louis Jongeleen

Risicobenadering van brandveiligheid breekt door

Brandveiligheid van ‘De Rotterdam’ op een hoger niveau

Voor de brandveiligheid van gebouw ‘De Rotterdam’ heeft DGMR een zogeheten Integraal Plan Brandveiligheid (IPB) ontwikkeld. Wat zijn de hoofdlijnen van dat plan en wat zegt het over vluchtveiligheid? Johan Koudijs: “ Ons uitgangspunt is dat je een optimale beoordeling van de brandveiligheid van een gebouw bereikt met een integrale benadering van bouw, installatietechniek en organisatie. Op basis van analyse van het gebouw en de aannemelijke brandrisico’s bepalen we wat de meest effectieve brandveiligheidsvoorzieningen zijn. Bij hoge gebouwen begint de zorg voor brandveiligheid bij de kern van het gebouw. De centrale betonnen schacht met de liften en trappenhuizen maakt de stevigheid en de intelligentie van het gebouw uit. Die grote koker is de enige veilige vluchtweg bij brand en de enige mogelijkheid voor de brandweer om op te treden. Kenmerk van hoogbouw is immers dat de brandweer niet van buitenaf kan opereren. De drie torens van ‘De Rotterdam’ hebben elk een kern met twee trappenhuizen en meerdere liften, waarvan er twee zijn uitgevoerd als brandweerliften. De tweede brandweerlift fungeert als reservelift bij onderhoudswerkzaamheden en kan tijdens een brand worden ingezet voor evacuatie van personen die niet-zelfredzaam zijn. Overigens zijn uitgewerkte brandveiligheidsvoorschriften voor hoogbouw niet te vinden in de Nederlandse bouwvoorschriften. In het Bouwbesluit 2003 (afd. 2.14) staat over een gebouw hoger dan 70 meter: ‘ is zodanig ingericht dat het bouwwerk brandveilig is’. Het Bouwbesluit geeft dus wel wat we onder hoogbouw dienen te verstaan. ‘Hoog’ is hoger dan 70 meter. Die grens is arbitrair.”

I 3 / 2014

RD 2014-3_Inside_Fire Safety Engineering_3pag.indd 30

Hoe veilig moet ‘De Rotterdam’ zijn? Koudijs: “Hoe bepaal je wat nog veilig is en wat niet meer? Het Bouwbesluit schrijft in de toelichting bij hoogbouw een gelijke mate van brandveiligheid voor als voor lagere gebouwen. Maar hoe druk je dat uit in een bepaald veiligheidsniveau, in controJohan Koudijs:“Onze gebouwen zijn leerbare prestatie-eisen? grosso modo veilig genoeg” Onze regelgeving voor brandveiligheid is in de afgelopen anderhalve eeuw in hoofdzaak vastgesteld op basis van onderzoek van incidenten. Maar hoe moet je daaruit de geschikte maatregelen afleiden voor bijvoorbeeld veilig vluchten? Dat valt niet zo maar te becijferen. Op grond van o.a. een brand in een nachtclub in Boston (Cocanut Grove fire 1942) weten we bijvoorbeeld wel dat een ‘tourniquet’ zonder aanvullende voorziening niet geschikt is voor het snel doorlaten van grote hoeveelheden mensen. Tegenwoordig worden tourniquets daarom inklapbaar uitgevoerd of worden naast de tourniquet naar buiten draaiende deuren met paniekbeslag geplaatst. De regels voor brandveiligheid in het Bouwbesluit zijn sterk gedreven door ervaring met incidenten maar ze geven niet voor alle brandscenario’s een voldoende veiligheidsniveau aan.’ “Bij hoogbouw van enige omvang is de aanwezigheid van twee trappenhuizen cruciaal. Je moet op elke verdieping altijd nog een vluchtmogelijkheid hebben als een trappenhuis bij een brand onbruikbaar is geworden. De trappenhuizen in de torens van ‘De Rotterdam’ hebben een brandwerendheid van 90 minuten. Rondom de trappenhuizen zijn rookwerende scheidingen aangebracht met daarin deuren met een brandwerendheid van 30 minuten. Op elke verdieping geven die toegang tot een soort sluis. Een tweede deur met brandwerendheid van 60 minuten is de toegang tot het trappenhuis. Die houten deuren hebben een kern van een hardhouten frame en een vulling van minerale wol. De kaders zijn voorzien van materiaal dat opschuimt bij hitte. De sluis is bedoeld om het trappenhuis rookvrij te houden en als opvangruimte voor de personen die niet direct kunnen

raam en deur

" "

28-05-14 09:52

foto: Mirjam van Oostveen ‘De Rotterdam’, veilig als het hoogste gebouw ter wereld

vluchten als het trappenhuis vol is. Rook is altijd het grootste gevaar. Daarom moeten vluchters binnen 30 seconden de veilige ruimte van de sluis kunnen bereiken. Omdat de oostelijke toren van ‘De Rotterdam’ een hotelfunctie heeft, hebben de sluisruimtes daar, op de verdiepingen met de zalen, een extra grote opvangcapaciteit. Volgens de gewone regels van het bestaande Bouwbesluit is de omvang van de sluis afgestemd op het oppervlak van het brandcompartiment. Alle ruimtes in ‘De Rotterdam’ zijn voorzien van sprinklers. Die zijn bij hoogbouw noodzakelijk om de omvang van een beginnende brand te beperken, om vluchttijd bij ontruiming te verlengen en om de draagconstructie te beschermen. Als alles goed werkt, blijft een brand beperkt tot een klein gedeelte van de verdieping. Dan is het eigenlijk niet nodig om het hele gebouw te ontruimen. Dankzij die sprinklers wordt een brand meestal niet groter dan tien vierkante meter. Zou de sprinklerinstallatie falen, dan nog blijft de gebouwconstructie ten minstens twee uur staan voordat hij bezwijkt. Dat betekent dat er nog ruimschoots tijd is voor volledige ontruiming, want veilig vluchten via het trappenhuis is gedurende 90 minuten mogelijk. Een ander restrisico vormt de watertoevoer. Om de sprinklerinstallatie bij een kleine brand te voorzien van bluswater is onder ’De Rotterdam’ een reservoir aangebracht met 135-duizend liter bluswater. Een elektrische pomp en een dieselpomp zijn stand-by om het bluswater naar de sprinklers te pompen. Het gebouwbeheer voorziet in een regelmatige controle van het sprinklersysteem.”

Uit bestudering van het menselijk gedrag bij brand, blijkt dat het vinden van een vluchtweg niet altijd verloopt volgens de concepten van de ontwerpers van een gebouw. In hoeverre houdt een integrale benadering van brandveiligheid rekening met de ‘onberekenbare’ menselijke factor ?

" "

Koudijs: “Dat onderzoek kan heel nuttig zijn. Zo liet een analyse van oefeningen in een theater bijvoorbeeld zien dat bezoekers bij het ontstaan van een brand een uitweg zochten via het traject waarlangs ze ook waren binnengekomen. Ze kozen de hun bekende weg, in plaats van de nooduitgang. Bij hevige brand zou dat fataal kunnen aflopen. Maar het betekent niet per se dat

RD 2014-3_Inside_Fire Safety Engineering_3pag.indd 31

raam en deur

de brandveiligheidsmaatregelen in dat geval verkeerd waren. Ik zou eerder zeggen dat de BHV hier een rol te vervullen heeft bij de begeleiding tijdens een ontruiming. Onderzoek van incidenten waarbij veel mensen zijn omgekomen, wijst uit dat het vaak zeer specifieke omstandigheden waren waardoor een brand rampzalige gevolgen kreeg. Bij de cafébrand in Volendam in de nieuwjaarsnacht van 2000-2001, waarbij 14 jonge bezoekers omkwamen, was één vluchtdeur afgesloten. Maar zelfs als die derde deur wel goed gefunctioneerd zou hebben, zou de brand hoogstwaarschijnlijk ernstige gevolgen gehad hebben. Het vuur was te snel. De extreem brandbare kerstversiering was binnen een minuut opgebrand. Ondanks dat brandveiligheidsmaatregelen niet zijn afgestemd op het menselijk gedrag tijdens vluchten voor brand, blijkt in de praktijk dat onze gebouwen grosso modo veilig genoeg zijn. Van Volendam kunnen we o.a. leren dat een vluchttijd van 30 seconden niet toereikend is als een brand zich via het plafond zo snel voortplant. Die voortplantingssnelheid moet beperkt worden. Verder moet je maatregelen treffen waar de brandveiligheidsrisico’s aanwezig zijn. Het Instituut Fysieke Veiligheid ( IFV) ging na onder welke omstandigheden mensen omkomen bij woningbranden. Het bleek dat ‘roken in bed’ en alcoholgebruik de belangrijkste risico’s waren. Hoe moet je die factoren nu onschadelijk maken? Door middel van een verplichting om alle woningen te voorzien van sprinklerinstallaties? Zou dat maatschappelijk verantwoord zijn? Willen we dat alle woningen 5 % duurder worden door aanleg van een sprinklerinstallatie? Die maatschappelijke discussie moet nog gevoerd worden.”

Voor hoogbouw biedt het Bouwbesluit geen specifieke wettelijke voorschriften voor een brandveilig gebouwontwerp. Zijn er andere ontwerpprincipes of richtlijnen die houvast bieden? Koudijs: “Voor hoogbouw bestaan geen harde prestatie-eisen voor brandveiligheid. Er is wel de ‘Praktijkrichtlijn brandveiligheid in hoge gebouwen’ uit 2005 van de SBR (een vernieuwde versie op basis van een risicobenadering zal dit jaar verschijnen, red.). Die publicatie legt de nadruk op de directe relatie tussen

3 / 2014 I 31

28-05-14 09:52

Inside vluchtveiligheid en ontruimingstijd en geeft een richtsnoer voor de communicatie met de brandweer. Bij ‘De Rotterdam’ heeft het trappenhuis een brandwerendheid van 90 minuten. Dat zullen we in de toekomst vaker zien. Het Bouwbesluit gaat niet verder dan 60 minuten brandwerendheid. In onze aanpak spreekt het vanzelf dat we het brandveilig ontwerp afstemmen met de brandweer. Het onderlinge overleg ging o.a. over de afmetingen van brandcompartimenten en toepassing van sprinklers. Van ‘De Rotterdam’ is elke verdieping een apart brandcompartiment. We hebben nog wel discussie gevoerd over de vraag of deze compartimenten niet groter zouden kunnen,

Publicaties over FSE en Bouwbesluit ‘Fire Safety Engineering, handboek voor de bouw’ door Abeltje Tromp en Rudolf van Mierlo, uitgave Efectis Nederland BV, Uitgeverij Eburon, Delft 2013, isbn: 978-90-5972-734-2 ‘Handreiking Brandveiligheid in hoge gebouwen’, door ir.

aangezien het gebouw toch ook is voorzien van een sprinkler. Maar dat vond de brandweer niet acceptabel. Als je de eisen van Bouwbesluit beschouwt als een confectiepak, kun je onze aanpak van het brandveilige ontwerp zien als een maatkostuum. We hebben gemerkt dat deze methode van Fire Safety Engineering ofwel FSE niet alleen ons uitdaagt, maar ook stimulerend werkt op kennisontwikkeling bij de brandweer.”

In welke zin is het ontwerp van de brandveiligheid van ‘De Rotterdam’ vernieuwend? Koudijs: “Vernieuwend zou ik het niet willen noemen. Maar door de toepassingen van sprinklers in combinatie met de compartimentering en de maatregelen voor vluchtveiligheid, behoort ‘De Rotterdam’, samen met het nieuwe gebouw voor de ministeries van Justitie en Binnenlandse zaken tot de veiligste hoogbouw van Nederland. In principe verschilt ons samenstel van brandveiligheidsmaatregelen niet van wat ze in Dubai hebben gerealiseerd in het hoogste gebouw ter wereld, de Burj Khalifa van 828 meter hoog.”

R.A.P. van Herpen, uitgave SBRCURnet, Rotterdam, 2014, isbn; 978-90-5367-570-0 ‘Nederlandse Technische Afspraak (NTA 6461)) Hoogbouw’ (6 delen), uitgave NEN Uitgeverij, Delft 2012 ‘Praktijkrichtlijn Brandveiligheid in hoge gebouwen’, door ir. J.H. van der Veek, drs. K.M. Horsley, V2BO Advies, SBR-publicatie 521.05, 2005, isbn 978-90-5367-408-6 ‘Praktijkgids Bouwbesluit Brandveiligheid’, 3e herziene druk, C. Boot-Dijkhuis, S. Eggink-Eilander, D. Ruytenbeek, M. van den Berg, Nieman Raadgevende Ingenieurs bv, uitgave NEN, Delft 2014, isbn 978-90-5254-163-1

FSE

De Rotterdam

Fire Safety Engineering of FSE is een integrale benadering

Start bouw:

17 december 2009

van brandveiligheid. De Nederlandse term is 'toegepaste

Oplevering:

15 november 2013

brandveiligheidskunde'. Bij deze aanpak van het ontwerp

Locatie:

Wilhelminapier, voormalige terminal

van een brandveilig gebouw maken de ontwerpers

Holland Amerika Lijn, Rotterdam Programma:

kantoren 60.000 m2, appartementen 249,

men en wetenschappelijk onderzoek. Daarbij gaat het altijd

hotelkamers 278, parkeerplaatsen 650,

om het beperken van het aantal slachtoffers bij brand en

Horeca 1500 m2, fitness 2500 m2, win-

het beschermen van gebouw en omgeving. FSE is sterk

kels 5000 m2

praktijkgericht. Uitgangspunt is het in kaart brengen van

Hoogte:

brandgevaar en van de effecten van brand. Op basis daar-

Vloeroppervlak: 162.000 m2

van worden acceptabele maatregelen ontwikkeld die de

Investering:

€ 340 mln

gevolgen van brand beperkt kunnen houden. In Nederland

Ontwikkelaars:

De Rotterdam CV (joint venture MAB

veiligheid van gebouwen. Die eisen hebben betrekking op

Architect:

OMA, Rem Koolhaas

de meest voorkomende situaties, standaardbranden en op

Aannemers:

Züblin Nederland, Scheldebouw (gevel),

stelt het Bouwbesluit wettelijke prestatie-eisen aan brand-

149 m (44 verdiepingen)

Development-OVG re/developers)

standaardbrandproeven. Met FSE kunnen in de praktijk

TGM, (gevel), Kone (liften), Eneco (warm-

oplossingen worden gevonden worden die minstens even

te/koude), DB Bouw (afbouw hotel)

veilig zijn als de veiligheid die met de bepalingen van het

Bouwfysica en

Bouwbesluit beoogd wordt. In Nederland neemt de

Brandveiligheid: DGMR (team: Johan Koudijs, Johan

belangstelling voor FSE snel toe, vooral waar de aanpak

Hoogeweg, Ron de Jonge, Jan Geerts,

van het Bouwbesluit tekort schiet. Zoals bij hoogbouw.

Huub Nootenboom)

I 3 / 2014

RD 2014-3_Inside_Fire Safety Engineering_3pag.indd 32

raam en deur

gebruik van technische richtlijnen, wettelijke eisen en nor-

28-05-14 09:52

VARIANT® VX

21–24 October 2014

Stijl en techniek in één. Voor projectdeuren.

CRAFTS LIVE! // NIEUW! Toepassingen en producten van dichtbij in de speciale tentoonstellingsruimte in hal 9 - om aan te raken en te bestuderen // Rendabele mogelijkheden met glas voor verbouwingen in huis: functioneel en veredeld glas voor bijvoorbeeld douches, wanden, vloeren of meubels // Winst opleverende knowhow : seminars, presentaties en tips voor nieuwe ondernemingsgebieden // Glas voor auto’s: actuele trends, producten en toepassingstips

www.glasstec.de/crafts

optimale draaieigenschappen, belastbaarheid en elegantie maken het variant vX scharnier een scharnier van een hoogwaardige kwaliteit. inzetbaar voor extreme toepassingen in b.v. brandwerende deuren tot 300 kg.

Project scharnier voor hoge belasting • Tot 300 kg belastbaar • Comfortabele 3 D verstelbaarheid • Onderhoudsvrij • Inzetbaar voor houten, stalen en aluminium kozijnen • Ook voor brand en inbraakwerende deuren • Verschillende oppervlakte uitvoeringen Informatie in Nederland: Fairwise bv Verlengde Tolweg 2a _ 2517 JV Den Haag Tel. +31 (0)70 350 1100 _ Fax +31 (0)70 358 4061 info@fairwise.nl

glt1402_HA_91x267_NL.indd 1

33-adv.indd 1

Fon + 49 (0)5242 / 413- 0

simonswerk.nl

05.05.14 10:48

28-05-14 09:32

Sluitstuk

Door Hans Fuchs

Veilig vluchten

Alternatieve oplossingen Als het gaat om veilig vluchten, worden in de meeste gebouwtypen uitgekristalliseerde standaardoplossingen toegepast. Maar zijn dat altijd de beste oplossingen? Of zijn er misschien ook slimme alternatieven? Drie adviseurs belichten in vogelvlucht enkele andere opties in gestapelde woningbouw, scholen, uitgaansgelegenheden en de zorg. Ging veilig vluchten nou maar gewoon over veilig vluchten. Over het heldere antwoord op de simpele vraag: hoe krijgen we gebruikers in geval van nood het beste naar buiten? Maar het is toch altijd weer complexer dan dat. Veilig vluchten raakt ook altijd aan andere vraagstukken: aan inbraakwerendheid en misbruik, aan kwesties als kosten voor aanschaf, beheer en onderhoud, aan restruimte in de regelgeving. En ook brandwerendheid en veilig vluchten bijten elkaar. En dan is er ook nog de psychologie, het menselijk gedrag. Kees Rijk, adviseur bij Spa WNP Adviseurs geeft een treffend voorbeeld van de impact die gedrag heeft op veilig vluchten: “Neem de zelfsluitende tussendeur in de gang van bijvoorbeeld een zorggebouw. Het personeel plaatst een spie onder de deur, omdat die deur altijd dicht is. Dat is lastig bij het dagelijkse werk. Terwijl men weet: die deur hoort dicht te staan.” Gedrag kun je manipuleren, en dat met die spie kun je voorkomen, aldus Rijk. Met een kleefmagneet, eigenlijk heel eenvoudig: “Maar om dergelijk gedrag te sturen en in de praktijk te voorkomen, moet je problemen wel al in de ontwerpfase aankaarten. Alleen daar krijg je de kans om oplossingen nog zonder extra kosten te integreren in een ontwerp.”

Die heldere regels zijn goed, stelt Sommers: “Oplossingen voor veilig vluchten zijn daardoor over het algemeen heel goed uitgekristalliseerd. Het voordeel van dat uitkristalliseren is natuurlijk, dat er veel van hetzelfde wordt toegepast. Dat maakt oplossingen relatief goedkoop: het is massa-productie.” Maar er is een keerzijde, aldus Sommers: “De bandbreedte aan systeemoplossingen is niet heel groot. Creatieve alternatieve oplossingen worden helaas snel naar de achtergrond gedrongen. Die alternatieven zijn maatwerk en maatwerk is kostbaar.”

Bijbel Bouwbesluit

Draaideur en dranger

Als het gaat om veilig vluchten, heeft elk gebouwtype volgens Rijk zijn eigen spanningsvelden, problematiek en complexiteit: “Bij een schoolgebouw werp je bij het veilig vluchten altijd ook het liefst een drempel op om misbruik te voorkomen. Het dilemma is dan: hoe handhaaf je de flexibiliteit? Bij een museum draait het altijd weer om de balans tussen veilig vluchten en veiligheid.” Ook Dirk Sommers, adviseur brandveiligheid in Oploo, onderstreept dat elk gebouwtype zo zijn eigen dilemma’s kent. Maar heldere normen, regels en wetgeving bieden een goed fundament: “De bijbel als het gaat om veilig vluchten, is natuurlijk het Bouwbesluit. Daarin worden per gebruiksfunctie specifieke eisen gesteld. Voor een discotheek (bijeenkomstfunctie) met twee mensen per vierkante meter gelden zwaardere eisen dan voor een industriehal met één persoon per vijftig vierkante meter. Aan een ziekenhuis (gezondheidszorgfunctie) waar mensen bedgebonden zijn, stelt het Bouwbesluit weer andere eisen dan bijvoorbeeld aan een kantoorfunctie. Het bouwbesluit zelf verwijst weer naar de NEN-normeringen die gelden, en daarin staat helder aan welke voorwaarden bijvoorbeeld hangen sluitwerk moet voldoen, hoe dik een sponning moet zijn, welk materiaal mag worden toegepast etcetera.”

Toch biedt de praktijk wel degelijk aanknopingspunten voor slimme alternatieven, beweert Rijk. Hij illustreert het aan de hand van het schoolgebouw: “Veel grotere scholen hebben tegenwoordig een hoofdingang met automatische schuifdeuren. Een prima manier om een uitnodigende entree te realiseren. Maar voor veilig vluchten is die oplossing niet optimaal. Zeker niet wanneer direct achter de entree bijvoorbeeld een aula ligt. Dan kom je op het punt dat je rekening moet gaan houden met grote stromen mensen die in geval van nood veilig het gebouw moeten kunnen verlaten. Bij een brandmelding moeten die automatische schuifdeuren opengestuurd worden. Maar dat spoort niet met het veiligheidsprotocol van de school. Er is, door opzet en misbruik, namelijk vaker wel dan niet sprake van vals alarm.” Een goed alternatief zijn schuifdeuren die ook wegklappen, aldus Rijk: “Maar dat betekent: extra kosten. En die keuze is ook afhankelijk van de functie direct achter de entree.” De beste oplossing is volgens Rijk een deur die gegarandeerd open gaat: “Dus ook bij stroomuitval in geval van een brand, hoe onwaarschijnlijk dat scenario misschien ook zijn mag. Als je alles op een rij zet, kom je dan als mogelijke alternatieve optie bij de draaideur uit. Meedraaiend in de ontvluchtingsrichting voldoet zo’n deur aan de eis in het Bouwbesluit dat er 130 men-

I 3 / 2014

RD2014-3_adviseurs over gebouwtypologieen_2pag 34

raam en deur 26-05-14 10:02

Sluitstuk sen per minuut doorheen moeten kunnen. En het is een goed alternatief tegenover de kosten van een automatische schuifdeur.” Ook bij uitgaansgelegenheden ziet Rijk alternatieven voor veelgebruikte veilig vluchten oplossingen: “Bij uitgaansgelegenheden is geluidsisolatie een belangrijk thema. Om het geluid te isoleren en te zorgen dat het niet naar buiten doordringt, is een flinke deur nodig, met goed knevelend hangen sluitwerk. Die deur moet zwaar sluiten en dat strookt niet met veilig vluchten. Zo’n deur opendoen, vereist een flinke handeling.” Het alternatief: een sluis. Rijk: “Die levert geen enkele belemmering op bij veilig vluchten.” Maar zo’n sluis vraagt wel ruimte. En dus moet hij als optie al vroeg in het ontwerpproces worden meegenomen. Als de ontwerptekeningen nog ruimte voor aanpassingen bieden. Rijk: “Zo’n sluis past ook vaak heel goed bij een doos-in-doos constructie zoals die in uitgaansgelegenheden nogal eens wordt toegepast.”

Risicovol wonen Voor Rijk en zijn collega Marcel Veenboer, adviseur bij Vector Brandveiligheid, springen portiekwoningen eruit als het gaat om veilig vluchten. Veenboer: “Het woongebouw met portiekwoningen is één van de meest risicovolle woonvormen als het gaat om veilig vluchten. De meeste slachtoffers bij brand vallen in deze woonvorm. Reden: bij brand vluchten de mensen uit hun woning, laten de deur openstaan en rook blokkeert de vluchtroute voor andere bewoners. Bovendien verspreidt de rook zich zo eenvoudig naar de aangrenzende woningen, met alle risico’s van dien.”

“Restruimte in de regelgeving wordt benut ten nadele van het veilig vluchten.”

Grijs gebied In de zorg ziet Veenboer met name veel oude gebouwen, met voorzieningen die op leeftijd zijn: “In heel wat oudere zorggebouwen bestaan de deuren van individuele kamers altijd nog uit twee delen. Bij een deurbreedte van 1,20 meter, nodig voor de evacuatie van bedgebonden patiënten, heb je een deurblad van negentig centimeter dat dienst doet als dagelijkse deur, en er is een deurblad van dertig centimeter dat uitklapt bij calamiteiten, vaak voorzien van klapschuiven. Maar het openen van dat smalle deurblad vergt meerdere handelingen, lastig in noodsituaties waarin snel reageren voorop staat.” Er is een alternatief, aldus Veenboer: “Evacueren is secondenwerk. Er is deurbeslag dat het smalle deurblad een espanjolet-functie geeft, zodat het openen bij nood wordt teruggebracht tot één handeling. Nadeel van deze oplossing is, dat het deurblad moet worden aangepast. Vooral dat aanpassen is prijzig.” Rijk noemt aansluitend een voorbeeld waarbij de restruimte in de regelgeving benut wordt ten nadele van het veilig vluchten: “In de zorg mag je als opdrachtgever bij een aanvraag omgevingsvergunning zelf bepalen welke gebruiksfunctie je kiest voor een zorggebouw: een woonfunctie voor zorg of een gezondheidszorgfunctie. Bij een woonfuntie, ook voor een woonfunctie voor zorg, hoeft je dan volgens het Bouwbesluit bijvoorbeeld geen zelfsluitende deuren te plaatsen. Dan krijg je bij brand dus te maken met een scenario waarin de gang vol rook staat, plus dat je ter plaatse soms geen brandmelder hebt, en dan wordt zoeken en helpen erg lastig.” De woonfunctie voor zorg verkiezen boven de gezondheidszorgfunctie, volgens Rijk is het kiezen voor een grijs gebied: “De oplossing is toch: zelfsluitende deuren die in het dagelijks gebruik vrijlopend zijn, maar bij een brandmelding geactiveerd worden dankzij de koppeling aan de brandmelder.”

Deurdrangers zijn sinds kort verplicht in portiekwoningen. Veenboer: “Leuk bedacht, maar in de praktijk halen bewoners de drangers van de deur af, want ze zijn lastig in het dagelijks gebruik. Deze maatregel biedt bovendien wel een oplossing voor alle nog te bouwen portiekflats, maar laat de bestaande voorraad geheel buiten beschouwing. Ik pleit voor deuren met drangers die gekoppeld zijn aan een brandmelder. Deze deuren zijn in het dagelijks gebruik vrijlopend, maar ze sluiten bij een brandmelding. Natuurlijk zit aan deze oplossing een kostenaspect. Een gewoner deurdranger kost slechts een fractie van de oplossing met een vrijlopende deurdranger aangestuurd door een rookmelder.” Nog steeds, stelt Veenboer, worden veel nieuw te bouwen woongebouwen, met name binnenstedelijk, voorzien van een portiekontsluiting: “Goedkoop, en vooral ruimtebesparend. Maar mijn advies is om bij nieuwbouw helemaal af te zien van een klassieke portiekoplossing. Neem in het ontwerp twee trappenhuizen op, integreer in het ontwerp een sluis tussen de toegang van de woningen en de toegang tot de portiek. Of beter nog: maak een veiligheidsvluchtroute.”

raam en deur RD2014-3_adviseurs over gebouwtypologieen_2pag 35

3 / 2014 I 35

26-05-14 10:02

Sluitstuk Speciale balkespagnoletten

Kerntrekbeveiliging

HMB Balkespagnoletten kunnen breed worden toegepast. De balkespagnoletten zijn leverbaar in standaard uitvoeringen voor dubbele, naar binnen- en buitendraaiende, ramen en deuren. De lengtes variĂŤren van 560mm t/m 3200mm, die tevens eenvoudig op maat te maken en af te monteren zijn. Verouderde balkespagnoletten kunnen eenvoudig worden vervangen door deze elegante oplossing. Tijdens de vervanging hoeft geen freeswerk verricht te worden, waardoor herstel- en montagewerk wordt voorkomen. Opvallend is de houten afdeklijst. Die is in alle RAL-kleuren af te werken en dekt de aluminium balk af met een klittenbandbevestiging. HMB profit locks & tools, IJsselstein, 030.687.79.40, www.hmb.nu

Kerntrekken is een populaire inbraakmethode. Het Politiekeurmerk Veilig Wonen heeft sinds 1 april kerntrekbeveiliging standaard opgenomen in hun eisen voor bestaande- en nieuwbouwwoningen. Bij bestaande bouw adviseren zij om het beslag zonder kerntrekbeveiliging te vervangen door SKG*** beslag met kerntrekbeveiliging of cilinders toe te passen met cilindertrekbeveiliging. Nemefs veiligheidsbeslag met kerntrekbeveiliging komt daarvoor in aanmerking. Indien het niet mogelijk of gewenst is om het bestaande beslag te vervangen, kan als alternatief ook een Nemef veiligheidscilinder NF3 of NF4 worden toegepast. Nemef SKG*** cilinder NF3 en NF4 zijn beveiligd tegen kerntrekken en kunnen een trekkracht van minimaal 1500kg weerstaan. Nemef, Raamsdonksveer, 088.639.46.00, www.nemef.nl/kerntrekbeveiliging

Panieksloten Mauer Locking Systems komt met een serie panieksloten voor Functie B (Kruk/Kruk) en Functie E (Greep/ Kruk). De sloten zijn voor zowel enkele als dubbele deursituaties. Als optie is het dagen nachtslot met bovenvergrendeling verkrijgbaar. Bij dubbele deursituaties is de tegenkast met onder- ĂŠn bovenvergrendeling leverbaar. Leverbaar in doornmaten 55mm, 60mm, 65mm, 80mm en 100mm. Mauer Locking Systems, Amersfoort, 033.45.50.900, www.mauer.nl

De GND-GaraNtieDeur. KleiN Detail, Groot verschil.

RD 2014-3_Sluitstuk pi_2pag.indd 36

28-05-14 09:30

Paniekbalken en paniekstangen

Automatische meerpuntssluiting

Mauer Locking Systems heeft een ruim assortiment insteeksloten en bijbehorende paniekbalken en paniekstangen voor vluchtdeuren. De paniekbalk is er een van 1250mm voor inbouw panieksloten. De paniekstang is 1270mm en geschikt voor inbouw panieksloten (PC72 of blind) en is eenvoudig inkortbaar, links/ rechts bruikbaar. Beide producten zijn RVS-look geborsteld, paniekbalk ook in Alu F1 leverbaar. Mauer Locking Systems, Amersfoort, 033.45.50.900, www.mauer.nl

De Buva AV3 is een nieuwe meerpuntssluiting met een unieke dubbele automatische vergrendeling. Door een magneetcontact gaan de onafhankelijke van elkaar bewegende dubbele haakschoten pas uit als de deur in de sponning zit. Dit voorkomt beschadiging aan het kozijn. De dubbele haken garanderen een optimale aantrekking en veiligheid. Standaard is het slot voorzien van een Fast-Out functie over de deurkruk. Die is uitschakelbaar waardoor de kruk aan de binnenzijde wordt vergrendeld. De sluitzijde is standaard voorzien van drie sluitelementen, optioneel is de kierstandhouder die van binnenuit geactiveerd kan worden. Buva, Barendrecht, 0180.69.75.00, www.buva.nl

Anti-paniek meerpuntsslot Als het gaat om vluchtwegen moet u kunnen vertrouwen op veilige en betrouwbare producten. De toegang naar buiten toe moet te allen tijde op eenvoudige wijze te openen zijn. EĂŠn van de inbouwoplossingen van Themans die hierin voorziet is een anti-paniek meerpuntsslot dat uitgevoerd kan worden met een duwbalk, paniekbalk of deurbeslag (aluminium of rvs). Dit slot heeft aan de binnenzijde een paniekfunctie; ook in vergrendelde situatie is de binnenzijde altijd door de duw-/paniekbalk of de kruk te openen. De automatische vergrendeling zorgt ervoor dat de buitenzijde altijd vergrendeld is. Ook na het openen van de deur wordt hij bij het sluiten na enkele seconden weer vergrendeld. Themans hangen sluitwerk, Deventer, 0570.66.25.80, www.themans.nl

Op het eerste oog is het lastig om verschil in kwaliteit van deuren te zien. Daar heeft GND iets op bedacht: een klein, herkenbaar GNDgarantielabel aan de scharnierzijde van de deur. Daarmee kunt u eenvoudig de afkomst, veiligheid en prestaties op het gebied van brand- en inbraakwerendheid van de deur controleren. Met een GND-deur kiest u dus voor zekerheid, helderheid en transparantie.

Ziet u het verschil? Doe tusseN 16 juNi eN 1 juli De test op GND.Nl

Het GND-garantielabel; klein detail, groot verschil.

BiNNeN Deur

BuiteN Deur

eN maaK KaNs op eeN ipaD miNi

GND is een stichting van 14 toonaangevende Nederlandse deurenfabrikanten die zich samen sterk maken voor optimale kwaliteit en prestaties van houten binnen- en buitendeuren.

RD 2014-3_Sluitstuk pi_2pag.indd 37

28-05-14 09:30

Sluitstuk ABHS professionaliseert kennislobby

“ In de pas lopen met Europa” De Algemene Branchevereniging Hang- en Sluitwerk heeft sinds kort een nieuwe voorzitter in de persoon van Harold Wisselink (Maco). Met hem bespraken we de missie van de organisatie: regelgeving, kennis, informatie en promotie. “De Algemene Branchevereniging Hang- en Sluitwerk, ABHS, behartigt de economisch-technische belangen van fabrikanten, agenten en importeurs van hangen sluitwerk.” Zo staat het op de website van de vereniging te lezen. Volgens voorzitter Harold Wisselink is vooral dat technisch aspect een functie waar de héle bouwsector voordeel van heeft. “Als vereniging houden wij de regelgeving in de gaten en nemen we deel aan de vorming van nieuwe regels.” De technische kennis die de industrie via de ABHS inbrengt, is cruciaal. In sommige branches zie je de industrie via invloed in normcommissies de markt zo dicht timmeren dat het (internationaal) concurrentievervalsend is. Daar doet de ABHS volgens Wisselink pertinent niet aan mee. “We moeten juist zorgen dat we in de pas lopen met Europese regelgeving.”

Recent vergaderde de ABHS in ‘de Rotterdam’: “Onze activiteiten zijn belangrijk voor de héle branche.”

Realistische regels Regels moeten wel realistisch zijn en er steeds op vooruit gaan, vindt hij. De nieuwe NEN 5096 is bijvoorbeeld onlangs in het Bouwbesluit aangewezen. Maar die norm bevat een punt dat niet in overeenstemming is met het PKVW. De minimale doorgangsopening die beveiligd moet worden tegen inbraak was 150x250x250 en is nu ineens 240x250x250. “Wij vinden dat een stap terug in de praktijkveiligheid. Waarschijnlijk heeft niemand dit echt zo gewild, maar is het er als foutje doorheen geslipt. Wij dringen er op aan dat dat gerepareerd wordt, maar dat gaat jaren duren.” Ander voorbeeld op regelgevingsgebied: de Declaration of Performance (DOP). Wisselink: “Sinds 1 juli 2013 moeten onze producten al gekeurd en gecertificeerd zijn en voorzien van een verklaring over die prestaties. Dat is feitelijke wetgeving en dus verplicht terwijl nog lang niet iedereen dat weet. Dát is ook een onderwerp dat we breed gaan uitzetten bij onze leden en hun klanten.”

Kennis en promotie ABHS heeft drie technische commissies. Eentje voor inbraakwerendheid van gevelelementen (NEN-EN 5096), een tweede voor brandveiligheid en veilig vluchten (NEN-EN 179 en 1125) en de derde voor inbraakwerend hangen sluitwerk (NEN-EN 5089). Bovendien hebben leden van de ABHS zitting in commissies van controlerende instanties als SKG, SHR, CCV en PKVW. Die deskundigheid gaat de ABHS verder professionaliseren. We gaan er gezamenlijk in investeren om mensen betaald aan het werk te zetten op dat gebied. Nu doet

I 3 / 2014

RD 2014-3_Sluitstuk_ABH_1pag 38

ABHS-bestuur: Harold Wisselink (vrz.), Sjaak Harms, Ernst Germann (secr.), Jeroen Boumans, Rick Badoux (ass-bestuur). Fekke van Dijk (penn.) ontbreekt op de foto).

iedereen het naast zijn eigenlijke baan en daardoor krijgen deze onderwerpen niet altijd de volledige collectieve aandacht die nodig is. Lobby’en rond regelgeving, kennis delen op technisch gebied en marktvlak en het maken van collectieve afspraken (bijvoorbeeld bij SKG) blijft hoog op de agenda staan. Maar de vereniging gaat zich ook inzetten voor een gezamenlijk scholingsprogramma voor de handel en verwerkers. Ook wordt de collectieve promotie voortvarend opgepakt. Dat gebeurde al rond PKVW, maar nu kocht de vereniging ook een groot oppervlak aan standruimte in op de Houtpro-beurs. “Daar kunnen we ons straks collectief presenteren aan de branche.”

raam en deur 26-05-14 10:02

Close Up

Innovatie dankzij liefde voor het vak Kwaliteit, de klant centraal en inspelen op vragen uit de markt. Die punten staan al 25 jaar hoog in het vaandel bij HMB profit locks & tools. Praktische en sluitende oplossingen voor praktijkproblemen van klanten blijven de kern van het familiebedrijf. “Wegens onze liefde voor het vak, blijven we innoveren en continu opzoek naar sluitende oplossingen voor de klant.” HMB profit locks & tools bestaat dit jaar 25 jaar. Margreet Oudshoorn-Boumans en Jeroen Boumans zijn trots op deze mijlpaal maar kijken vooral vooruit. “De komende jaren willen we blijven innoveren en tevens onze kennis op het gebied van hangen sluitwerk vergroten. Luisteren naar de klant en het vinden van een praktische oplossing voor technische problemen.” Precies zo begon de familie Boumans 25 jaar geleden. Jeroen werkte als opzichter bij een woningcorporatie en huurde voor een deurenklus het bedrijf in waar zijn broer Dirk werkte. “Toen de complexiteit van die klus aan de keukentafel ter sprake kwam, bedacht pa Boumans een systeem van freesmallen. Daarmee hoefde een monteur de deur nog maar één keer in zijn handen te pakken. Zo spaarde hij niet alleen zijn rug, maar ook heel veel tijd en dus geld.

“Wij sparen tijd”

familiebedrijf, weet Boumans. “Wij hebben veel contact met de markt en weten wat er leeft. We kennen de wensen van eindgebruikers en verwerkers en bedenken daar iedere dag oplossingen voor.”

Innovatiekracht Voorbeelden van de innovatiekracht van HMB zijn het deurbeslag en de nieuwe opbouw-balkespagnolet. Het exclusieve deurbeslag is van de bekende HMB-kwaliteit, heeft kerntrekbeveiliging en bespaart de monteur tijd doordat het over het gatenpatroon van oud beslag heenvalt. Bovendien is de kruk vast-draaibaar en daarmee links- en rechts toepasbaar. HMB’s balkespagnolet voor enkele en dubbele ramen en deuren onderscheidt zich door een houten afdeklijst. Deze lijst dekt het aluminium profiel volledig af, kan in elke gewenste RAL-kleur geschilderd worden en geeft zo een mooie uitstraling. “Een praktische oplossing voor woningcorporaties”, weet Boumans. “Zij vervangen de komende tijd veel espagnolets, die naast een hoge kwaliteit er ook nog goed uit moeten zien en dat kan met ons product.”

Dergelijke tijdbesparingen biedt HMB haar klanten nog steeds. Jeroen Boumans: “Wij verkopen niet alleen producten, maar vooral ook snelheid en montagegemak.” Vanaf de introductie van de eerste freesmallen heeft HMB veel tijdbesparende freesgereedschappen ontwikkeld voor het snel, eenvoudig en maatvast infrezen van meerpuntssluitingen, sluitplaten en sluitkommen. “Daarmee werken onze klanten niet alleen sneller, de gereedschappen zelf gaan – vanwege de hoogstaande kwaliteit - ook lang mee. Sommige klanten werken al 25 jaar met dezelfde gereedschappen.” Die duurzaamheid geldt ook voor het HMB hangen sluitwerk. “Door de kwaliteit te waarborgen, kunnen wij een goede garantie geven. Heeft een klant een probleem, dan lossen wij dat snel en vakkundig op.”

Juweeltje voor verwerker Op het jubileumfeest van HMB werden onder de aanwezigen 25 cadeaus verloot waaronder twee juwelen van Lexmond vs Lexmond. De gelukkige winnaars: Cor Paans van Scholte & de Vries Estoppey en Jeroen de Laat van Wiek de Laat. “Met dit juweel willen we symboliseren dat ons gereedschap, niet alleen een goed uiterlijk heeft, maar ook juweeltjes zijn om mee te werken.” Tijdens het jubileumjaar geeft HMB 25% korting op de freesgereedschappen.

Innovatie Eigen ontwikkelingen

Laatste nieuws van HMB:

HMB levert een breed assortiment hangen sluitwerk: van sloten en beslag tot scharnieren en espagnolets. Vaak betreft het ontwikkelingen onder het eigen HMB-label zoals de freesgereedschappen, maar ook mechanische sloten, Multipoints voor dubbele deuren en niet te vergeten de HMB 4-seizoenen pui die maximale openheid creëert vanuit het object naar een tuin. ‘Liefde voor het vak’, ‘fingerspitzengefühl’ en betrokkenheid met de markt zijn belangrijke factoren voor het

raam en deur RD 2014-3_Close-Up_HMB v4.indd 39

•

Balkespagnolet opbouw

•

Multipoint-inbouw ramen

•

Beslag anti-kerntrek

•

Smalbeslag anti-kerntrek

•

Iseo paniekbalken (excl via HMB)

3 / 2014

28-05-14 11:04

Luchtdicht DucoBOx Focus Zowel de nieuwe DucoBox Focus als het Duco WTW System vertolken een prominente rol op de stand van Duco tijdens de Renovatiebeurs (9-11 april). De DucoBox Focus heeft als steekwoorden stil, slim en energiezuinig. Dankzij de gepatenteerde regelkleppen op basis van CO2- en vochtsturing, die geïntegreerd kunnen worden in de afvoerbox zelf. Dat zorgt niet enkel voor een centrale afvoer per zone, maar zo wordt er ook op een slimme en efficiënte manier enkel geventileerd waar en wanneer dat nodig is én in de juiste hoeveelheid. Het Duco WTW-System combineert het beste van 2 werelden: Vraaggestuurde Natuurlijke Ventilatie (VNV) op basis van CO2-meting gaat hand in hand met warmteterugwinning (WTW) uit de ventilatieretourlucht. Duco Ventilation & Sun Control, B-Veurne, +32(0)58.33.00.33, www.duco.eu

Drukgestuurde dakventilator De SmartValve maakt het mogelijk om appartementencomplexen met drukgestuurde dakventilatoren, op appartementenniveau van vraagsturing te voorzien. De klep wordt in het ventilatiekanaal in het appartement geplaatst. De drukgestuurde dakventilator onderhoudt een constante druk in het centrale afvoerkanaal. Door de luchtkwaliteit en vochtsensor in de SmartValve, wordt de SmartValve klep open gestuurd. Hierdoor valt de druk in de centrale standleiding gedeeltelijk weg. De dakventilator zal hierdoor optoeren, waardoor de betreffende klep meer afvoert. De overige kleppen blijven wat betreft debiet gelijk. Het concept is eenvoudig, energiezuinig en doeltreffend. Buva, Barendrecht, 0180.69.75.00, www.buva.nl

Nieuwe oplossingen binnenklimaat Jet Bik introduceert enkele nieuwe producten. Producten die het daglicht volop binnen brengen en de natuurlijke toevoer van frisse buitenlucht bevorderen. Oplossingen voor een binnenklimaat waarin mensen zich prettiger voelen en beter presteren, geschikt voor zowel nieuwbouw als renovatie. De Bik Lichtkoepel Glas bijvoorbeeld, is een super isolerende oplossing (Uw tot 0.53 W/m²K) met smart control bediening. Het is een kant-en-klaar kwaliteitsproduct met 10 jaar garantie, dat is opgebouwd uit een geïsoleerde rechte opstand én een glasraam. De opstand en het glasraam worden als één product geleverd voor een snelle installatie en perfecte afwerking. De lichtkoepel is naar keuze in te vullen. Een andere noviteit is de Vario Therm, een thermisch gescheiden compositie lichtstraat. Jet Bik, ‘s-Hertogenbosch, 073.63.12.420, www.jet-bik.nl

Regelbaar design rooster Het fraaie XD-rooster van Tilmar wordt gekenmerkt door een minimalistisch design in 3 modelgroottes. De gebogen afdekplaat, die de afvoermond voor inkijk afschermt, is onzichtbaar bevestigd op een schuifstuk dat traploze fijnregeling mogelijk maakt. Het rooster is zowel voor natuurlijke als mechanische ventilatiesystemen inzetbaar en geschikt voor wanden plafondmontage. Onzichtbare bevestiging door standaard meegeleverde schroeven en pluggen voor pleisterwerk maakt het fraaie geheel af. De aluminium zichtdelen zijn leverbaar in alle RAL-kleuren en daarmee is het rooster passend te maken in elk interieur. Tilmar, Meppen, 0591.37.16.68, www.tilmar.nl

3 / 2014

Luchtdicht.indd 40

raam en deur 26-05-14 10:04

Close up

Schade bestaat niet! Dat is het motto van Novanet. “Repareren is beter dan vervangen. Zeker in deze tijd waar duurzaamheid en kostenbesparing belangrijke issues zijn.” Meer dan 25 jaar geleden zag Novanet dit al en inmiddels is het bedrijf uitgegroeid tot een middelgrote onderneming met ruim 60 man, actief in heel Nederland en België. In de afgelopen jaren ontwikkelde reparatiebedrijf Novanet tal van reparatietechnieken en concepten op het gebied van kozijnreparaties, keukenherstel en spotrepair. Duurzaamheid, kostenbesparing en een perfect serviceniveau staan hoog in het vaandel van het Utrechtse bedrijf. Al 25 jaar is Novanet een gerespecteerde landelijke herstelpartner van diverse verzekeraars en expertisebureau ’s. Dat zegt eigenlijk genoeg over de betrouwbaarheid van het bedrijf. Alle denkbare beschadigingen aan bedrijfspanden en particulieren woningen worden op een zeer professionele en snelle wijze afgewikkeld. Zo is Novanet gespecialiseerd in het herstellen van aluminium- en kunststofkozijnen, herstel van keukenonderdelen en reparatie van beschadigingen aan laminaatvloeren.

Transparant en eenvoudig. Robert de Keijzer geeft het voorbeeld van een enkelvoudige schade ontstaan bij het plaatsen van een kozijn. “Denk aan een beschadiging aan het kozijn zelf, maar ook aan nevenschade zoals een put in een vloer. Als u deze schade telefonisch of via de mail meldt, geven wij u binnen 24 uur de reparatiemogelijkheden en een offerte voor herstel. U kunt vervolgens uw klant al informeren over deze service en wij gaan aan de slag om uw klant tevreden te stellen.” Novanet houdt niet op bij het repareren van enkelvoudige schades. Ook bij grote bouwprojecten voegt het bedrijf waarde toe. “Zo helpen wij bij het repareren van krassen deuken van aluminium- en kunststof kozijnen of beschadigingen aan HPL-deuren en wandbekleding. Een bouwproject verloopt vrijwel nooit zonder schade. Daarom nemen wij het project in het beginstadium met de opdrachtgever door en inventariseren we eventuele knelpunten en gevaren die op kunnen treden. Vervolgens reserveren wij tijd in de agenda zodat beschadigingen nog voor de oplevering hersteld kunnen worden. Allemaal in nauw contact en afstemming met de opdrachtgever. Dit scheelt veel tijd, geld, zorgen en ergernis.”

Herstel en reparatie De herstelmogelijkheden aan kunststof- en aluminium kozijnen zijn legio. “Wij herstellen een kleine deuk of kras tot een uitgebroken stuk

kunststof of ernstig verwrongen aluminium allemaal door middel van spotrepair. Dat is een slimme manier van repareren waarbij schade plaatselijk hersteld wordt met behoud van origineel materiaal en uitstraling.” Maar Novanets technische knowhow gaat verder. Zo spuit het bedrijf kozijnen in zijn geheel over of voorziet ze hen opnieuw van kunststof folie. Naast deze cosmetische schade herstellen en repareren de technici ook het hangen sluitwerk en sluitrubbers ongeacht de ouderdom van het kozijn. Allemaal op locatie, zonder overlast voor de bewoner.

Enkele praktijk voorbeelden De Keijzer noemt nog meer voorbeelden: “Denk aan kozijnen die zijn al zijn gemonteerd maar de verkeerde kleur hebben. Of een kantoorpand dat wordt omgebouwd tot appartementen. De architect wil af van de zakelijk uitstraling van het complex. Dan spuiten wij alle kozijnen in een andere kleur of beplakken deze met een nieuwe kunststoffolie. Zo hebben wij al een aantal grote complexen succesvol gerestyled.” De werkzaamheden beperken zich niet tot reparatie en restyling van gevelelementen, de spotrepair-methode is ook toe te passen op materialen als natuursteen, aanrechtbladen, keukendeurtjes, laminaatvloeren, parket, marmoleum, gietvloeren, sanitair en meubels.

Kwaliteit “Al onze reparatiemethodes hebben wij in eigen huis ontwikkeld. Om de kwaliteit te waarborgen, werken wij uitsluitend met eigen mensen die intern worden opgeleid en permanent scholing krijgen over nieuwe reparatietechnieken en materiaalkennis. Wij doen geen concessies aan kwaliteit. Onze reparaties zijn duurzaam en bovendien kostenbesparend voor onze opdrachtgevers. Daar staat Novanet voor”, meldt de Keijzer trots.

raam en deur RD 2014-3_Close Up_Novanet_1pag_v2.indd 41

3 / 2014

28-05-14 11:09

Luchtdicht

Door Joop Wilschut

Luchtdicht bouwen is noodzakelijk om warmte binnen ene gebouw te houden en zo energie te besparen. Ventilatie is noodzakelijk voor een gezond klimaat binnen een woning of gebouw. Twee ogenschijnlijk tegenstrijdige maatregelen. “Maar luchtdicht bouwen en ventileren kunnen niet zonder elkaar; die twee zijn aan elkaar gekoppeld, tot elkaar veroordeeld”, aldus Gerton Starink en Peter Kuindersma, van Nieman Raadgevende Ingenieurs. Starink: “Hoe luchtdichter je bouwt, hoe belangrijker ventileren wordt.”

Schematische weergave van ventilatiesysteem C: natuurlijke toevoer – mechanische afvoer.

circa 2000. Systeem D komt steeds vaker voor in nieuwbouw vanwege de voorschriften en regelgeving van vandaag de dag.

Noodzaken Luchtdicht bouwen is het minimaliseren van de openingen in de gebouwschil met het doel te voorkomen dat buitenlucht ongecontroleerd naar binnen komt en binnenlucht ongecontroleerd naar buiten verdwijnt. Dit wordt aangeduid met infiltratie en exfiltratie. Er zijn volgens Starink diverse redenen aan te geven om luchtdicht te bouwen. “In de eerste plaats natuurlijk om het energiegebruik te verminderen. Daarnaast verbetert het binnencomfort door tocht te verminderen. Maar er zijn ook bouwfysische redenen, zoals realiseren van de waterdichtheid, voorkomen van vochtproblemen, vergroting van de geluidwering en een betere hygiëne. Daarnaast verhoogt de brandveiligheid door het voorkomen van branddoorslag bij wanden die een scheiding vormen tussen brandcompartimenten.” Ventilatie is noodzakelijk om binnen een gebouw of een woning een luchtkwaliteit te krijgen, die een gezond en comfortabel verblijf daarbinnen mogelijk maakt. Er is een aantal manieren waarop ventilatie kan plaatsvinden: • via natuurlijke ventilatie, waarbij lucht op een natuurlijke wijze wordt toe- en afgevoerd (Systeem A) • via mechanische toevoer en natuurlijke afvoer (systeem B) • via natuurlijke toevoer en mechanische afvoer (systeem C) • via gebalanceerde ventilatie; mechanische toe- en afvoer met warmteterugwinning (systeem D) • via een hybride methode met gecombineerde systemen (systeem X) Daarnaast bestaat er nog het spuien, kortstondig op natuurlijke wijze de luchtkwaliteit of temperatuur binnen een vertrek verbeteren door een raam of een deur open te zetten. De systemen A en B komen nauwelijks voor bij nieuwbouw, maar A wel in bestaande bouw. De systemen C en D komen veel meer voor, C vooral sinds 1992 en D sinds

I 3 / 2014

RD 2014-3_Ludi_.Nieman-Kuindersma_3pag.indd 42

Klassenindeling Kuindersma: “In de Nederlandse bouwregelgeving (Bouwbesluit) wordt de eis gesteld dat de hoeveelheid lucht die door de schil naar binnen of buiten treedt, niet groter mag zijn dan 200 dm3/s of 0,2 m3/s bij een drukverschil van 10 Pascal (bij utiliteitsbouw 200 dm3/s per 500 m3 gebouwinhoud). Deze luchtvolumestroom wordt bepaald volgens NEN 2686 ‘Luchtdoorlatendheid van gebouwen – Meetmethode’. Deze grote hoeveelheid lucht zomaar laten in- en uittreden is echter ongewenst voor een energiezuinige woning of energiezuinig gebouw. Daarom hanteert men in de EPC-berekening lagere waarden.” In Nederland zijn de kwaliteitsverschillen in de luchtdoorlatendheid van de gebouwschil (voor woningen) uitgedrukt in drie zogenaamde luchtdoorlatendheidklassen. De klasse ‘basis’ (1) komt overeen met de eis in het Bouwbesluit, maximaal 200 dm3/s. De klasse ‘goed’ (2) is de ‘gewenste huidige standaard’ en de klasse ‘uitstekend’ (3) is te omschrijven als ‘daar waar extra eisen nodig zijn’. Klasse 1 kom je vandaag de dag in de uitvoerende bouw vrijwel niet meer tegen. Klasse 2 voldoet in de huidige bouwpraktijk voor nieuwbouwwoningen. Voor Passief Bouwen moet je klasse 3 aanhouden. “Er wordt nog wel eens een ‘tussenklasse’ (klasse 2+ of 3-) gebruikt, maar het onderscheid in maatregelen is beperkt”, aldus Starink. Een eenduidige relatie tussen de luchtdoorlatendheidklasse en het ventilatiesysteem is niet meer aan te geven. Wel adviseert men om bij ventilatiesysteem C (natuurlijke toevoer en mechanische afvoer), systeem D (gebalanceerde ventilatie) en systeem X (hybride/gecombineerde systemen) tenminste klasse 2 aan te houden. Voor Passief Bouwen past men over het algemeen ventilatiesysteem D toe en wordt zoals al aangegeven luchtdoorlatendheidklasse 3 geadviseerd.

raam en deur 26-05-14 10:10

Voorbeeld van een luchtdichte aansluiting van een kozijn in een gevelconstructie.

Eén van de vele mogelijkheden van een ventilatierooster (met suskast) opgenomen in een (aluminium) kozijn.

Uitgangspunten

Adviezen en voorlichting

Luchtdicht bouwen begint bij goed ontworpen details, maar dat geldt ook voor een goed functionerend ventilatiesysteem. Door zorgvuldig te ontwerpen, zijn problemen als luchtlekken en tochtklachten grotendeels te vermijden. Een ondoordacht ontwerp, onjuiste detaillering, verkeerde materiaalkeuzes en een slordige uitvoering zorgen helaas te vaak voor een slechte kwaliteit werk en (te) grote luchtverliezen. Om te komen tot een (nagenoeg) luchtdicht gebouw, dat voldoet aan de eisen en wensen van de opdrachtgever is door Kuindersma een stappenplan ontwikkeld als een goed hulpmiddel. Het voert binnen dit artikel te ver om hier gedetailleerd op in te gaan, maar het plan is te vinden op www.kierdichtbouwen.info. Los van het stappenplan zijn - gerelateerd aan raam- en deurtechniek volgens Kuindersma de volgende extra maatregelen voor klasse 3 (ten opzichte van klasse 2) te nemen: • Pas na te stellen hang-&sluitwerk toe • Prefabriceer waar mogelijk luchtdichtingen • Ga voor zekerheid; probeer risico’s op luchtlekken te verkleinen en controleer detail voor detail • Pas dubbele luchtdichtingen in de draaiende delen toe of zorg voor een gelijkwaardigheidverklaring voor enkele dichtingen • Ga voor natte beglazing bij houten kozijnen (of gelijkwaardigheidverklaring) en kwaliteitseisen bij kunststof en aluminium kozijnen • Gebruik verdekte scharnieren om doorbreking van de binnendichting te voorkomen • Plak overlappen en aansluitingen van de dampremmende laag (folie) af • Voorkom doorbrekingen van de dampremmende folie • Instrueer bouwplaatspersoneel met een ‘Toolboxmeeting Luchtdicht Bouwen’ • Controleer gericht de aangebrachte luchtdichtingen (tijdens gevelen daksluiting) en voer controlemetingen (blowerdoortest, eventueel in combinatie met infraroodmetingen) uit.

Starink: “Luchtdicht bouwen en ventileren bijten elkaar dus juist niet, maar moeten wel goed op elkaar zijn afgestemd. Het is daarbij zaak te letten op: • de locatie van het gebouw (kust of binnenland) • de situering van het gebouw t.o.v. de omgeving • is het hoogbouw of laagbouw • het eisenpakket publiek/privaat (welke kwaliteitsniveau) • de doelgroep of het bewonersgedrag (doorsnee gezinnen, ouderen, studenten en dergelijke) • de gewenste energiezuinigheid • het gewenste thermische comfort/de keuze van de installatie • de aanwezige geluidbelasting op de gevel “De toekomst is dat de binnenluchtkwaliteit via de installatietechniek centraal en automatisch aangestuurd gaat worden via sensoren. Daarbij is een hoge luchtdichtheid essentieel. Vanuit dat licht bezien en vanuit het feit dat het bewustzijn van de gemiddelde bewoner achterblijft bij voorschrijdende ontwikkelingen, is goede en heldere voorlichting noodzakelijk en sterk aan te bevelen”, besluit Kuindersma.

Spuien is kortstondige op natuurlijke wijze de luchtkwaliteit of temperatuur in een vertrek verbeteren door een raam (of deur) open te zetten.

raam en deur RD 2014-3_Ludi_.Nieman-Kuindersma_3pag.indd 43

3 / 2014 I 43

26-05-14 10:10

Uitzicht Warmte-isolerende glascoatings

Jaarrond genieten

AGC komt met 2 nieuwe beglazingen, 2 warmte-isolerende glascoatings die uitblinken op het gebied van lichtdoorlaat, zontoetreding en isolatie. Allereerst is er de Thermobel Top met een isolatiewaarde van 1.1 W/ (m2.K) en een lichtdoorlaat van maar liefst 80%. Hiermee is deze beglazing een stuk neutraler dan de huidige 1.1 W/(m2.K) warmte-isolerende beglazing die AGC voert. Verder komt AGC met een andere variant, Thermobel Advanced, met een isolatiewaarde van 1.0 W/(m2.K), waarmee hij net iets beter presteert dan de nieuwe Thermobel Top. De zontoetredingsfactor (ZTA) van 55% is ook behoorlijk goed, gezien deze energieprestatie. AGC Glass, Tiel, 0344.67.95.00, www.agc-glass.eu

Met de M-View balkonbeglazing van Metaglas is het jaarrond genieten van de zon. Het volglazen systeem beschermt tegen wind en kou, zodat het ook bij de eerste zonnestralen aangenaam is op het balkon of de veranda. Openen en sluiten kan met een simpele handeling. Daardoor kan er 365 dagen van het jaar genoten worden van het balkon of de veranda. Door M-View beglazing wordt de woning extra geïsoleerd, waardoor het energieverbruik kan verminderen met maar liefst 14 procent en 24 procent op jaarbasis. Daarnaast worden omgevingsgeluiden zoals verkeerslawaai gedempt. Metaglas, Tiel, 0344.75.04.00, www.metaglas.nl

Stroomgenererend voor borstweringen SunEwat XL, het gelaagd glas van AGC waarin fotovoltaïsche cellen geïntegreerd zijn, verruimt zijn toepassingsgebied en kan ook voor borstweringen worden gebruikt. Omdat deze oppervlakken niet bedoeld zijn om doorheen te kijken, wordt het volledige geveloppervlak beschikbaar om energie te produceren. De energieprestaties van het gebouw worden op die manier merkbaar geoptimaliseerd. AGC waarborgt het behoud van de prestaties van het product bij temperaturen tot 100 graden Celsius en SunEwat XL is in het bijzonder bedoeld voor nietgeventileerde borstweringen. De SunEwat XL-modules bieden architecten alle waarborgen: ze beantwoorden aan de voorschriften van de nieuwste reglementering en kregen in het bijzonder het EN 14449-certificaat (gebouwen) en de IEC 61215 en IEC 61730-certificaten (fotovoltaïsche modules). AGC Glass, Tiel, 0344.67.95.00, www.agc-glass.eu

Hightech panelen uit gerecycled glas In Lelystad zit sinds kort Fireproof & Acoustic Panels, kortweg: FAP. Dit nieuwe bedrijf maakt gebruik van productiehallen van Van Campen Industries en ontwikkelt en produceert hightech panelen en producten, die grotendeels zijn samengesteld uit oud gerecycled glas. De panelen zijn ook toepasbaar in de woningbouw, zoals in appartementen waar men door galm in de woon- en slaapkamers, veel last heeft van geluidsoverlast. De panelen/producten zijn leverbaar in diverse diktes, maar ook in allerlei vormen en kleuren. Fireproof & Acoustic Panels, Van Campen Industries, Lelystad, 0320.27.78.04, www.campen.nl

I 3 / 2014

Uitzicht.indd 44

Anti-reflectieglas Si-X introduceert anti-reflectie-glas van GroGlass, geschikt voor glazen gevels, daken, balustraden, vloeren, winkelpuien en vitrines in musea en juweliers. De speciale coating combineert laagste reflectie met hoogste transparantie. GroGlass is zeer krasbestendig, warm en koud buigbaar, het is te harden en te lamineren en kan verwerkt worden tot isolatieglas. Ook kunnen zeefdrukken of digitale prints op dit anti-reflectieglas verwerkt worden. GroGlass is te leveren in afmetingen van 3.210 bij 2.250 mm. Het basisglas wordt geleverd in diktes van 4 tot en met 12mm. Het anti-reflectie-glas van GroGlass kan in allerlei vormen gebogen en gelamineerd worden. Si-X, Benthuizen, 079.33.10.443, www.si-x.nl

raam en deur 28-05-14 10:30

VMRG Nieuws

Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche Einsteinbaan 1, Postbus 1496, 3430 BL Nieuwegein T: 030.605.36.44, F: 030.605.32.60, E: info@vmrg.nl, I: www.vmrg.nl De informatie op deze pagina is afkomstig van de VMRG en kwam tot stand buiten de verantwoordelijkheid van de Raam en Deur-redactie

Gebundelde bestaande expertise

Façades 2014: inspiratieboek voor bouwprojecten

Afgelopen jaar fuseerden SKG, goed bekend en gespecialiseerd in de gevelbranche, en IKOB-BKB, wat meer bekend in de algemene bouw, tot SKG- IKOB Certificatie. Dit samengaan is een lichtend voorbeeld van actuele bedrijfsvoering in en om de bouwsector. Door deze combinatie van expertise en deskundigheid is het nieuwe bedrijf, (u leest het goed, geen ‘ instituut’ ) in staat om bouwkundige en algemene kwaliteit van een gebouw en bouwen te voorzien van een adequate kwaliteitssystematiek. U verneemt ongetwijfeld ook veel over het zojuist door beleidsmakers ontdekte thema ‘private kwaliteitsborging’. Deze aandacht is ontstaan vanuit het idee om de noodzakelijke toetsing van overheidswege voor bouwplannen te privatiseren. Prima en ongetwijfeld nuttig. Maar de werkelijke private kwaliteitsborging bestaat al, functioneert volop en is ondergebracht bij bedrijven die in samenwerking met certificatie instellingen, zoals het nieuwe SKG- IKOB Certificatie, in staat zijn, alle suggestieve verhalen ten spijt, om een hoog kwaliteitsniveau te organiseren. Ook de verantwoordelijkheid van hele sectoren met hun private keurmerken hebben een sterk positief regulerende werking op de prestaties van de aangesloten bedrijven. Vandaar dat bijvoorbeeld de VMRG vanuit het buitenland wordt gevraagd om de gevelsector aldaar bij te staan bij het opzetten van een privaat keurmerk voor de gevelbouw. Het is verheugend dat ook de nationale beleidsmakers hebben aangegeven in te zijn voor goede reeds bestaande systemen die zij kunnen gebruiken voor hun doeleinden op het gebied van kwaliteit in de bouw. Ik ben ervan overtuigd dat de huidige private borging in staat is om hier behulpzaam te zijn. Bovendien is het uitermate ongewenst om nieuwe regelingen te ontwerpen voor goed functionerende bestaande systemen. Geen bedrijf zit hierop te wachten.

Op de beurs Building Holland heeft VMRG-directeur Bert Lieverse het eerste exemplaar van het boek Façades 2014 overhandigd aan Joost Heijnis, bouwtechnoloog bij architectenbureau cepezed. Dit boek is voor het zevende achtereenvolgende jaar verschenen. Façades 2014 bestaat uit 156 pagina’s met uiteenlopende bouwprojecten waar VMRG-bedrijven bij betrokken zijn geweest. De VMRG en haar bedrijven gaan vol vertrouwen de toekomst tegemoet. Langs welke wegen die toekomst leidt en welke prachtige resultaten dit al opgeleverd heeft, ziet en leest u in dit boek. Het boek is ingedeeld in renovatie-, utiliteitsbouw-, woningbouw- en zonweringsprojecten en geeft met veel fraaie foto’s een mooi overzicht van projecten die het afgelopen jaar opgeleverd zijn. Naast de projecten worden er verschillende thema’s die in de gevelbouwbranche actueel zijn belicht, namelijk flexibliteit, innovatie, duurzaamheid en internationalisatie. De rode draad die deze thema’s verbindt is Dynamisch Perspectief. In het boek wordt ook een koppeling gemaakt Actueel met de website van de VMRG. Een code bij het De VMRG verwelkomt een project in het boek verwijst direct naar meer nieuw lid: achtergrondinformatie over het betreffende proAlukozijn BV ject op www.vmrg.nl. Op deze site kunt u zich Galliersweg 18, 5349 op de homepage opgeven voor de inspiratieAT OSS nieuwsbrief om constant op de hoogte te blijTel.: 0412 - 63 40 84 ven van interessante projecten. Façades 2014 is www.alukozijn.com in eerste instantie bedoeld als informatie- en inspiratiebron voor architecten, woningcorporaen een nieuwe partner: ties en professionele opdrachtgevers in de Imtech Toegangstechniek bouw. De praktijk wijst echter uit dat er een Hoofdweg 22, 2908 LC brede belangstelling is van allerlei partijen die CAPELLE AAN DEN betrokken zijn bij bouwprojecten. Het boek is IJSSEL voor € 25,- (excl. BTW en verzendkosten) te Tel.: 088 - 988 39 00 bestellen via de website van de VMRG: www.imtech.com/NL/ www.vmrg.nl Toegangstechniek

raam en deur RD 2014-3_Branchepag_VMRG_1pag.indd 45

3 / 2014

28-05-14 11:10

VKG Nieuws Postbus 1496, 3430 BL Nieuwegein T: 030.750.98.01, E: info@vkgkozijn.nl, I: www.vkgkozijn.nl

De informatie op deze pagina is afkomstig van VKG en kwam tot stand buiten de verantwoordelijkheid van de Raam en Deur-redactie

Wint u een VKG Architectuurprijs in het jubileumjaar? In samenwerking met ‘de Architect’ wordt op

Insturen kan tot 7 september!

2 december voor de tiende maal de VKG Architectuurprijs uitgereikt. Dé vakprijs voor projecten waarbij kunststof gevelelementen op een bijzondere wijze deel uitmaken van het ontwerp. Uw project kan deelnemen in de categorie nieuwbouw of renovatie. Beide categorieën strijden automatisch mee voor de publieksprijs.

ie Waar zijn die umnoo stof projecten metnk? st kozijne

10 jaar rijs VKG Architectuurp

U kunt nu insturen. Voor meer informatie en insturen gaat u naar www.vkgkozijn.nl/architectuurprijs

Samenstelling jury In het jubileumjaar bestaat de jury uit Jules Beckers (Teeken Beckers Architecten), Gert Jan te Velde (Schagen Architekten), Joris Molenaar (Molenaar & Co architecten), Albert Zegelaar (VKG) en Harm Tilman (de Architect)

www.vkgkozijn.nl/architectuurprijs Stuur nu in. U kunt uw projecten tot 7 september insturen VKG Architectuurprijs is een initiatief van de Vereniging Kunststof Gevelelementenindustrie (VKG) in samenwerking met ‘de Architect’.

VKG.indd 46

3 / 2014

raam en deur 28-05-14 11:11

NBvT Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie Nieuwe ’s Gravelandseweg 16 | Postbus 24 | 1400 AA BUSSUM t: 035.694.70.14 | w: www.nbvt.nl De informatie op deze pagina is afkomstig van de NBvT en kwam tot stand buiten de verantwoordelijkheid van de Raam en Deur-redactie

Hout, als je voor veiligheid gaat Iedereen wil een veilige woning. Maar veiligheid is niet vanzelfsprekend en vraagt toepassing van specifiek daarop geteste gebouwonderdelen. Inmiddels is duidelijk dat een standaard KVT-kozijn met sponningen van 17 mm ruim aan de gestelde brandveiligheidseisen van 30 minuten brandwerendheid voldoet. En ook op het vlak van inbraakwerendheid voldoen houten kozijnen ondertussen standaard aan weerstandsklasse 2. "Houten kozijnen zijn gewoon veiliger, tegen vergelijkbare kosten", zegt Bert Kattenbroek van de Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie NBvT. Iedereen denkt dat het hem of haar niet zal overkomen, maar jaarlijks treden er gemiddeld 5.000 woningbranden op. Daarbij overlijden jaarlijks gemiddeld zestig bewoners. Gemiddeld duizend huurders en woningeigenaren raken daarbij lichter of zwaarder gewond met een volgens de brandweerstatistiek van het CSB een totale schadepost in 2011 van € 764 mln. In huis gebeuren de meeste ongelukken. Het is ook de plaats waar een ieder zijn meest waardevolle en dierbare spulletjes heeft, die je graag tegen brand, maar ook tegen de grijpgrage handen van onverlaten beschermt.

Bouwbesluit Brand- en sociale veiligheid zijn belangrijke Bouwbesluiteisen aan gebouwen. Ramen, kozijnen en deuren spelen bij zowel brandcompartimentering als inbraakveiligheid een belangrijke rol. Ze zorgen niet alleen dat een eventuele brand niet zo gemakkelijk naar andere gebouwen kan overslaan en bewoners tijd hebben veilig te vluchten, maar houden ook nog eens het dievengilde buiten.

17mm De Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie NBvT en haar leden staan voor de kwaliteit en veiligheid van houten geveltimmerwerk. Daarbij hanteren zij niet alleen prestatie-eisen op het gebied van sterkte, warmte, vocht, inbraakwerendheid, geluidswering en luchtdichtheid, maar ook op het gebied van wooncomfort en veiligheid. Recente testen bij het centrum voor brandveiligheid Efectis in Rijswijk hebben houten geveltimmerwerk op voorsprong gezet als het gaat om brandveiligheid. Een standaard KVT-kozijn met sponningen van 17 mm voldoet ruim aan de gestelde brandveiligheidseisen van 30 minuten brandwerendheid. Een opschaling naar 25 mm, zoals de

Houten geveltimmerwerk: beproefd veilig.

brandweer die vaak voorschrijft, is voor dit doel daarom niet noodzakelijk. De constructieve stevigheid van kozijnen van een voor geveltimmerwerk geschikte houtsoort zijn uniform en door en door stevig. Onzichtbare deelreparatie bij braakschade is bij hout vaak geen probleem: gedeformeerde kozijnen en ramen van kunststof en aluminium moeten vaak in hun geheel vervangen worden om dit te bereiken.

Standaardassortiment Zowel bij braak als brand heeft de toepassing van houten geveltimmerwerk voordelen. Gerrit Buitenhuis (Techniek en Innovatie) van de NBvT zegt: "Hout voor geveltimmerwerk is stevig, het brandt beperkt in en behoudt lang zijn constructieve stevigheid zonder dat je er allerlei chemische middelen aan toe moet voegen. Dat ontbreken van die middelen, zorgt er bij brand ook voor dat er minder snel een opbouw van giftige stoffen kan optreden. Verstikking is bij brand vaak de voornaamste oorzaak van letsel."

Meerwaarde De testen tonen aan dat de timmerindustrie met zijn houten standaardassortiment aan brandwerende gevelelementen het grootste gedeelte van de vraag kan afdekken. "De bij Efectis geteste houten elementen kom je tegen op galerijen en gevels waar eisen op het gebied van brandoverslag en -doorslag van toepassing zijn", aldus Buitenhuis. "Met name in die gevels hebben we nu aangetoond dat we de 60-minutennorm halen (30 minuten totdat de brand overslaat naar de andere woning, en 30 minuten voordat die weer bij een volgende woning binnen is) met een standaard sponning met slechts een beperkt aantal maatregelen als brandwerend isolatieglas, brandvertragende kaders en een meter opschuimend materiaal voor onder het draaivalraam." Kattenbroek: "Met relatief weinig extra kosten kan er dus een behoorlijke meerwaarde worden gecreëerd. En dat is meteen ook een economisch voordeel. Wie veiligheid zoekt, kiest hout.”

raam en deur RD 2014-3_Branchepag_NBVT_1pag.indd 47

3 / 2014

26-05-14 10:06

Vaktueel

Door Hein Stienstra

Raam en Deur scant interessante websites

Online op de hoogte Internet biedt informatie in alle soorten en maten. Maar je moet het wel weten te vinden. Raam en Deur selecteert regelmatig interessante websites. Speciaal om u te helpen bij uw werk.

www.ondernemersplein.nl

Overheidsinformatie per branche Wat moet ik regelen als ik voor mezelf begin? Welke vergunningen heb ik nodig voor een uitbreiding van mijn pand? Voortaan worden de antwoorden op al dit soort ondernemersvragen gevonden op één plek: Ondernemersplein.nl. Deze in begin 2014 door het Ministerie van Economische Zaken gelanceerde website is een initiatief van de Kamer van Koophandel, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Rijksdienst voor het Wegverkeer, de Belastingdienst en het Centraal Bureau voor de Statistiek. De informatie op deze website gaat van wetgeving tot belastingregels en van subsidies tot branche-informatie en biedt alle informatie van de (semi-)overheid die u nodig heeft om te ondernemen en dat alles per branche. Dat voorkomt steeds weer zoeken naar informatie en levert dus meer tijd op om te ondernemen, aldus de initiatiefnemers. Op YouTube staat inmiddels een aantal interessante filmpjes over (de introductie van) Ondernemersplein (> introductie+ondernemersplein.nl) en toepassingen.

www.contactpuntbouwproducten.nl

Prestatieverklaringen Sinds de toeleverende industrie prestatieverklaringen moet opstellen voor bouwproducten die onder een geharmoniseerde productnorm vallen, worden aan het Contactpunt Bouwproducten van het Ministerie van BZK dagelijks veel vragen gesteld. Deze hebben onder meer betrekking op de geharmoniseerde normen voor CE-markering, de essentiële kenmerken die in Nederland van toepassing zijn, het borgingsniveau van CE-gemarkeerde bouwproducten en vertalingen voor de essentiële kenmerken die in de prestatieverklaring moeten worden genoemd. Ter beantwoording van al deze vragen heeft het Contactpunt zogeheten ‘aansluitmatrices’ laten opstellen, als gids voor marktdeelnemers die werken met de CE-markering. Op de website van het Contactpunt zijn de meest voorkomende vragen over genoemde onderwerpen te vinden, maar kunnen ook eigen vragen worden gesteld. Vragen over onder meer de technische bouwvoorschriften, de eisen t.a.v. het gebruik van gebouwen en bouwwerken en installaties kunnen aan de helpdesk bouwregelgeving worden gesteld.

www.instituutbouwkwaliteit.nl

Private kwaliteitsborging De nieuwste ontwikkelingen rond private kwaliteitsborging zijn te vinden op deze website van het Instituut voor Bouwkwaliteit. De overheid wil dat de markt meer eigen verantwoordelijkheid neemt voor de kwaliteit van het bouwproduct. Concreet betekent het dat de preventieve bouwtechnische toets niet meer door de gemeente wordt uitgevoerd als de markt in voldoende mate aantoont dat de geleverde bouwproducten aan de technische voorschriften van het Bouwbesluit voldoen. De publieke bouwtechnische toets verdwijnt dan en wordt vervangen door private kwaliteitsborging. In 2015 start er waarschijnlijk een periode van 3 jaar waarbij aanvragers kunnen kiezen of ze hun bouwplan laten toetsen bij de gemeente of door een daartoe gecertificeerde private toetser. Daarna beslist de overheid hoe de private kwaliteitsborging definitief wordt ingevuld. Juridisch zal de reikwijdte van een aantal begrippen verduidelijkt moeten worden, zoals bijvoorbeeld die van de bouwconsument, het proces verbaal van oplevering en het verborgen gebrek. Oftewel, wie is er straks aansprakelijk?

3 / 2014

RD 2014-3_websites_1pag.indd 48

raam en deur 26-05-14 10:13

Buiten de deur Ontmoet Hout & meer 2014 Hout & meer, gehouden in november 2014 in de Utrechtse Jaarbeurs, combineert het concept van een brede vakbeurs voor hout met onder andere gereedschappen, coatings, lijmen, kitten, hang- & sluitwerk en machines en niet te vergeten andere natuurlijke en biobased materialen. Bovendien vindt de bezoeker alles wat nog nodig is om eindproducten en toepassingen voor de openbare ruimte te vervaardigen. Andere ingrediënten zijn een Experience, seminar- en workshopprogramma, vakdagen en volop gelegenheid tot netwerken op het Hout & meer Feest. Meer info: www.houtenmeer.nl

Veilig onderhoud gebouwen 12 juni Het Bouwbesluit bepaalt dat onderhoud aan een te bouwen gebouw veilig moet kunnen gebeuren. Voor de bouwpraktijk levert dit voorschrift veel vragen op. De cursus gaat over concrete situaties zoals glazen daken, liftschachten, trappenhuizen en atria. www.bouwforum.nl Praktijkcursus houtgebruik 17 juni Praktijkcursus over goed houtgebruik in de GWW, funderingen en constructies. www.srh.nl Dag van de Architectuur 21 juni Op zaterdag 21 juni vindt de Dag van De Architectuur in het gehele land plaats. Dit jaar is het thema “Maak je eigen stad”. www.bna.nl

Security Essen 2014 Op dinsdag 23 september start de Security Essen 2014, het tweejaarlijkse internationale evenement op het gebied van beveiliging en (brand)veiligheid voor de professionele en zakelijke markt. Van brandpreventie en cyberveiligheid en CCTV tot de bescherming van buitenruimtes: experts, beleidsmakers en inkopers van deze industrie komen bijeen in Essen. Dit jaar alweer voor de veertigste keer. Security Essen vindt plaats van 23-26 september 2014 en er worden weer meer dan 1.000 exposanten uit 40 landen en bezoekers uit 115 landen verwacht. Voor het eerst in zijn bestaan zijn er meer dan 40 marktsegmenten op de beurs te vinden. Meer info: www.security-essen.de

Realisatie Brandwerendheid 1 juli Eisen aan brandwerendheid moeten worden vertaald in concrete maatregelen. In deze cursus worden factoren die van belang zijn behandeld, en hoe de deelnemers aan de eisen kunnen voldoen. Aan de orde komen de constructie, de detaillering, de materialen en de maatvoering van de brandscheidingen. www.bouwforum.nl

Renovatiebeurs 2014 Oplossingsgericht, praktisch en interactief zijn kenmerkende termen voor deze nieuwe beurs die van 11-13 september in de Expo Houten gehouden wordt. De bouwdelen fundering, vloeren, gevel, dak en afbouw staan centraal op de beursvloer. Daarnaast zijn luchtdicht renoveren, innovatieve renovatieconcepten en gezond en veilig renoveren de 3 overkoepelende thema’s die als een rode draad door de beurs lopen. Het resultaat is een praktijkgerichte beurs met complete renovatieoplossingen. Dat maakt deze beurs interessant voor aannemers, zzp’ers, klusbedrijven en renovatiespecialisten. Zo’n 60 leveranciers hebben hun medewerking toegezegd. De beurs is op donderdag en vrijdag geopend van 14.00 tot 21.00 uur en op zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur. Meer info: www.renovatiebeurs2014.nl

raam en deur Buiten de Deur.indd 49

Agenda

Bouw Compleet 9-11 september Bouw Compleet is de plek waar ondernemers en relaties uit de bouwwereld elkaar treffen. De doelgroep zijn (onder-)aannemers, calculators, architecten, gemeentevertegenwoordigers, onderhoudssectoren en woningbouwverenigingen. www.evenementenhal.nl EcoBouw 23-25 september Dit platform over duurzaam bouwen, onderdeel van de Dutch Green Building Week, heeft als doel kennisoverdracht. Veel kennissessies en nuttige info dus. www.ecobouw.net

3 / 2014

26-05-14 10:05

Op de mat Het duurzame ontwerpproject

Digitaal Dichtgarant boek

Steeds meer organisaties nemen het initiatief om duurzaam te bouwen. Bouwkundig is veel mogelijk. Een succesvol resultaat schuilt echter vooral in het achterliggende proces, zo beweren de auteurs van het boek “Het duurzame ontwerpproject”. Het boek levert de bouwstenen voor het voorbereiden en uitvoeren van het duurzame ontwerpproject. De eerste en noodzakelijke stap in een duurzaam ontwerptraject is de duurzame projectambitie scherp te formuleren. Daaruit volgt een aantal vragen: Wat betekent de duurzame ambitie voor het budget, welke architect is geschikt voor deze opgave en wat is het effect op de rol van de andere partners en partijen in het ontwerpteam? Vervolgens is er aandacht voor de organisatie van het creatieve ontwerpproces. Het boek kost € 25,20 en is te koop bij Uitgeverij Boom.

Het digitale dichtgarant boek van Celdex, dat gratis verspreid wordt in aanvulling op de website dichtgarant.nl, is bedoeld om partijen bij de hand te nemen en luchtdichtheid voor iedereen begrijpelijk te maken. Luchtdicht bouwen is al lastig genoeg voor menigeen, en Celdex denkt hiermee een solide basis gelegd te hebben om veel voorkomende vragen te beantwoorden. Alle genoemde producten in de detailtekeningen zijn onafhankelijk, en in de praktijk getest of hebben zich in de loop van de tijd al bewezen in hun toepassing op de bouw. Deze versie is sinds december 2013 in omloop en aangevuld met de nieuwste regelgeving op het gebied van EPC en luchtdichtheid.

Essay-De toekomst van de woningvoorraad Bij de zoektocht naar passende begrippen voor de omschrijving van woningtypen is het de kunst om de waan van de dag achter je te laten, zo is te lezen in het boek “Essay-De toekomst van de woningvoorraad”. Niet het specifieke gebruik is de leidraad, maar de ruimtelijke eigenschappen en de gebruiksmogelijkheden. Welke eisen, opvattingen en gebruiken hebben geleid tot het gebouw zoals het er momenteel staat, met zijn bouwtechniek, materialisering en casco? Maar vooral de vraag: wat kun je er nog mee? Het is een zoektocht om te benoemen welke potentie de woningen hebben voor nu en in de toekomst. Het boek kost € 19,95 en is te koop bij uitgeverij Aeneas.

Referentieboek Renson

Zekerheid inbouwen Wat is het verschil tussen een kwalitatief goede deur en een kwalitatief goede deur met GNDgarantie? Gecontroleerde zekerheid op de functionele prestaties van deuren en deur/kozijncombinaties. In de nieuwe corporatebrochure geeft GND uitleg over deze gegarandeerde zekerheid voor zowel buiten- als binnendeuren.In de brochure staat wat de verschillende GND-zekerheidsklassen betekenen, hoe GND de onafhankelijke toetsing waarborgt, hoe de GNDgarantie werkt, wat het verschil is met KOMO en waaraan een GND-deur te herkennen is. Speciaal voor architecten, aannemers, opdrachtgevers, bestekschrijvers en verwerkers heeft GND de voordelen van GND-garantie overzichtelijk op een rij gezet. Op www.gnd.nl is een online versie van de brochure beschikbaar. Geïnteresseerden kunnen de brochure ook opvragen via info@gnd.nl.

3 / 2014

Op de Mat.indd 50

Het Referentieboek van Renson biedt inspiratie voor huidige en toekomstige projecten. Deze verzameling van projecten biedt architecten, gevelbouwers, zonvakkers, raamconstructeurs en andere verwerkers inspiratie voor huidige en toekomstige projecten. De zevende uitgave van dit boek is opnieuw een verzameling van projecten, die een duidelijk beeld geeft hoe de producten en systemen in werkelijkheid worden toegepast. Bovendien toont dit referentieboek aan dat Renson niet alleen in België aanwezig is, maar ook in projecten in heel Europa en op andere continenten. Deze editie is ook te bekijken op Ipad via een gratis app. Het boek is bestellen via www.renson.eu.

raam en deur 27-05-14 10:39

Comfort, hoog opgehangen: Designo R7 Top-tuimeldakvenster Open voor jullie wensen: de raamvleugel draait in het bovenste derde van het dakvenster en hiermee wordt veel vrije ruimte gecreëerd. De unieke handgreep onderaan

zorgt voor een makkelijke bediening. Grote glasoppervlaktes laten de zon binnen. Roto Designo R7: Premiumkwaliteit “german made”.

www.roto-frank.nl 14_04_Roto_R7_DIN_A4_BE.indd 1 adv_Roto.indd 1

30.04.2014 12:06:00 28-05-14 08:56

illb_ad_Raam&Deur 187x267mm_ldb.indd 1

adv_Illbruck.indd 1

05-05-14 14:43

28-05-14 08:58