Reclame verbieden voor een samenlevingbetere

Eelco van Ravenswaaij heeft een adviesbureau op het gebied van communicatie en lobby en begon een start-up in kwaliteitswodka met cannabisolie. Daarnaast is hij voorzitter van het Oranjecomité in zijn woonplaats en enthousiast lid van de oudste en mooiste voetbalclub in Nederland, de Koninklijke HFC. Met vrouw en twee zonen woont hij bewust anders in Aerdenhout.

‘Reclame heeft helemaal geen zin, mensen kopen toch alleen de bekende merken,’ was een memorabele uitspraak van wijlen Liesbeth den Uyl, echtgenote van ex-premier Joop, de bekendste drs. economie uit Buitenveldert. De discussie over reclame heeft een nieuwe dimensie gekregen nu ook de provincie Noord-Holland reclamebeleid is gaan voeren. Bij bushokjes buiten de bebouwde kom mag geen reclame meer worden gemaakt voor vlees, vis (!) en fossiele producten. “We werken als provincie hard aan oplossingen voor de klimaatcrisis, maar geven in onze bushokjes een podium aan bedrijven die dat tegenwerken. Als duurzame provincie willen we geen advertenties voor verre vliegreizen of de benzine van Shell meer,” aldus Statenlid Anouk Gielen van GroenLinks in de Volkskrant. Ondertussen pruttelt Tata Steel als ’s lands grootste uitstoter van CO2 rustig door in de achtertuin van Bloemendaal.

Ook Bloemendaal kreeg de smaak te pakken. Binnenkort zijn gokreclames verboden in het publieke domein in de gemeente. De voltallige raad steunde daarvoor een motie van Rob Slewe van Zelfstandig Bloemendaal – op zichzelf al een unicum. Verslaafde jongeren en winsten van buitenlandse bedrijven die naar het buitenland worden gesluisd, moet ik begrijpen als belangrijkste argumenten. Nu vind ik de overdaad aan gokreclames op televisie bepaald stompzinnig, maar verbieden van zaken past mij niet. Je kunt wel besluiten dingen niet te doen, denk ik, als ik profclubs met shirtsponsoring van gokbedrijven zie. Maar met verbieden kom je snel in een doodlopende steeg waar weinig bloemen bloeien.

Reclame voor geneesmiddelen en tabak zijn al sinds jaar en dag verboden en voor alcohol geldt een strikte zelfregulering. Zo mag je niet uitbeelden dat je genietend van je Baco onweerstaanbaar bent voor het andere geslacht, want seksueel succes. Wat men wil veranderen is gedrag, maar dat blijkt bij de mens de grootste opgave. Wij blijven tanken, vliegen, roken, gokken, drinken en vlees eten; de gelovers in de maakbare samenleving zien dat tandenknarsend gebeuren. De werking van reclame is wereldwijd onderzocht. Ga je vaker wassen als je meer reclames voor wasmiddelen ziet? Of kies je dan alleen voor een ander merk? Valt reclame onder de vrijheid van meningsuiting? Moet je dan niet met zwaarwegende argumenten komen om deze vrijheid te beknotten? Zeker als lokaal bestuurder? En zeker in een gemeente waarin 50% een liberaal DNA heeft?

We willen bijdragen aan een betere wereld door bepaalde reclames te verbieden, zonder te weten of deze verboden effectief of zinvol zijn. John Wanamaker, een Amerikaans industrieel en retailer uit de negentiende eeuw was al duidelijk over reclame-uitgaven: ‘de helft van mijn bestedingen aan reclame zijn weggegooid, ik weet alleen niet welke helft’.

Ik vraag om raadsleden en Statenleden met een rechte rug. Met het juiste moreel kompas en de intelligentie om terughoudend te zijn bij populistische reflexen, zoals reclameverboden waarvan niet aangetoond kan worden of ze werken. Omdat verboden het leven nooit mooier of leuker maken. Maar vooral omdat we als burgers serieus genomen moeten worden in ons eigen oordeel, zonder opgeheven vinger van bovenaf. Dat klinkt liberaal en dat is het ook.