De schrijveren de wetenschapper

Op de vraag of hij zélf een verslaving heeft, antwoordt hoogleraar Reinout Wiers uit Overveen lachend dat een van zijn kinderen ooit zei: ‘papa is verslaafd aan verslaving’. Dat was niet eens zo’n heel gekke observatie, gezien zijn lange wetenschappelijke carrière in onderzoek naar (neuro)cognitieve processen in relatie tot verslaving.

De relatie tussen lichaam en geest had al vroeg Reinouts interesse: “Eind middelbare school wilde ik schrijver of wetenschapper worden. Ik begon in die jaren al met verhalen schrijven, maar wilde ook meer weten over hoe ons mentale leven uit de hersenen kan voortkomen. Tijdens mijn studie ben ik proza blijven schrijven en vlak voor mijn afstuderen kwam een verhalenbundel uit. Daarna stond ik voor de keus: schrijven of wetenschap? Ik werd uitgenodigd voor een promotieplek en greep die kans.”

Lekker weglezen

Onlangs kwam zijn boek ‘Akrasia’ (gebrek aan zelfbeheersing, red.) uit. “Zaken die met verslaving en vrije wil te maken hebben raken ons allemaal. Als wetenschapper schrijf je natuurlijk veel technische artikelen voor vakbladen en vakgenoten. Met ‘Akrasia’ wil ik de problematiek waar ik mee bezig ben ook voor een breed publiek toegankelijk maken, op een manier die lekker wegleest.” Het boek kwam er dankzij corona. Niet kunnen reizen en meer thuis zijn gaven Reinout de mogelijkheid zijn

Akrasia

plan voor dit boek uit te werken. “Mijn uitdaging was het midden vinden tussen fictie en wetenschap. Dus niet meteen alles willen nazoeken, maar de focus leggen op verhalen en anekdotes. Na zo veel jaren in deze onderzoeksrichting zijn die er natuurlijk genoeg. Dit boek schrijven was bovendien meer een solistisch proces. Wetenschap daarentegen is teamwork.”

Jeugd versus ouderen

Bloemendaal was tot dusverre geen inspiratiebron, maar de verslavingsproblematiek speelt hier wel degelijk: “Iedereen heeft de mond vol over kinderen en alcohol. Toen ik werd uitgenodigd daar een lezing over te geven in Bloemendaal – zoals verwacht vooral voor grijze toehoorders – heb ik dat aan de orde gesteld. Want onder ouderen neemt verslaving toe, met name onder welgestelden. Na een druk werkzaam leven, waarin mensen zichzelf al aangewend hebben om veel te drinken, hoeven ze na hun pensionering opeens niet meer de volgende ochtend vroeg op. De rem op alcoholgebruik valt dan weg.”

Het boek gaat over vraagstukken rond verslaving. Een gestopte roker neemt een sigaret aan, terwijl hij zichzelf had beloofd nooit meer te roken. Hij doet iets terwijl hij ervan overtuigd is dat het beter is het niet te doen en dat ook eigenlijk niet wil. Hoe kan dat? De Griekse filosofen worstelden al met die vraag en noemden het akrasia. Via inzichten uit de filosofie, psychologie, neurowetenschappen en ervaringen uit ruim 25 jaar onderzoek neemt Reinout Wiers je mee naar vraagstukken over de vrije wil en wat er gebeurt als iemand verslaafd raakt.

Joyce Haverkort is relatie-, gezinsen individueel therapeut. ‘Om mijn eigen hoofd fris te houden, zet ik af en toe iets op papier.’