№39 (199) = 31 қазан = Жұма = 2014 жыл
e-mail: gazeta_adilet@mail.ru
Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Global Islamic Finance Awards ұйымының (GIFA) «Исламдық қаржы бойынша жаһандық көшбасшы» сыйлығымен марапатталды Сыйлық ислам қаржы нарығын өңірлік жəне халықаралық деңгейде дамыту мен ілгерілетуде жеткен зор табыстар үшін берілді.
лік жолы, 2,5 мың шақырым теміржол салынды жəне қайта жөнделді. Қытайдан Парсы шығанағына дейінгі қашықтық 1200 шақырымға қысқарды, – деді Қазақстан Президенті. Мемлекет басшысының айтуынша, Қазақстан ауыл шаруашылығы мақсатындағы, жалпы ауданы 90 миллион гектарға жуық жерге ие бола отырып, азық-түлік қауіпсіздігінің жаһандық орталығына да айнала алады. Сонымен қатар Нұрсұлтан Назарбаев Ислам даму банкімен біздің елдің инвестиция тарту жəне ислам банкингін дамыту саласындағы ынтымақтастығының жемістілігіне назар аударды. Бүгінде бұл бағыт бойынша отандық экономикаға 700 миллионнан астам доллар инвестиция салынған. Мемлекет басшысы 2007 жылы біздің еліміз БАƏ-мен бірлесіп, Қазақстанда 500 миллион долларды капитализациялау арқылы «аль-Хиляль» алғашқы
«Əділет» ұлттық апталығы тағы да бір айдар ашып отыр. Бұл жолғысы – «Сыздауық сөз». Егер сіз сатира жанрында жазылған əзіл, əжуа, сықақ, езутартар мен фельетондар оқығыңыз келсе, соңғы бетке назар тастаңыз. Газеттің бүгінгі санынан бастап оқырманның көңілін көтеретін, езуіне күлкі үйіретін материалдар жариялаймыз. «Сыздауық сөздің» жетекшісі – Республикаға белгілі сатирик-жазушы, Қазақстан жазушылар одағының мүшесі Мұхтар Шерім.
Мемлекет басшысы 10-шы Дүниежүзілік ислам экономикалық форумының жұмысына қатысты Елбасы Дүниежүзілік ислам экономикалық форумының «Экономикалық өсу жолындағы инновациялық серіктестік» тақырыбына арналған 10-шы отырысында сөз сөйледі. Қазақстан Президенті əлемдік энергетикалық ресурстардың 70 пайызына бақылау жасайтын Ислам ынтымақтастығы ұйымына əлемдік ІЖӨ-нің тек 7,5 пайызы жəне жаһандық тауар айналымының 11,2 пайызы ғана тиесілі екенін айтты.
Бұл ретте мұсылман əлемі халық санының өсуі, кедейлік, табиғи ресурстардың біртіндеп сарқылуы, экологияның нашарлауы секілді елеулі мəселелерге кезігіп отыр. – Осы сын-қатерлерді лайықты қарсы алып, еңсеру үшін батыл ынтымақтастық жəне қажетті бастамалар қабылдау керек болады, – деді Нұрсұлтан Назарбаев. Қазақстан Президенті Ислам ынтымақтастығы ұйымына біздің елдің төр-
ағалығы барысында Ислам əлемінің ХХІ ғасырдағы дамуының негізі ретіндегі жаңғыру мен реформаларға бағытталған ИЫҰ-ның Астана декларациясы қабылданғанын еске салды. – Осы тұрғыдан алғанда, Қазақстан ислам əлемін əрі қарай нығайту мен дамытудың табанды жақтаушысы болып қала береді, – деді Мемлекет басшысы. Қазақстан Президентінің атап өткеніндей, біздің еліміз жаңа индустриялық бағдарлама аясында БАƏ, Иран, Түр-
кия жəне Малайзиямен белсене жұмыс жүргізуде. – 2,5 миллиард доллар болатын перспективалы 15 жобамен жұмыс жасалуда жəне бұл бастамасы ғана, – деді Елбасы. Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан инвесторлар тарту үшін барлық жағдайды жасап, тиімді көліктік-логистикалық инфрақұрылым қалыптастырып жатқанын айтты. – 10 мың шақырымнан астам автокө-
ислам банкін ашуға шешім қабылдағанын еске салды. Қазіргі кезде Қазақстан Алматыны ТМД жəне Шығыс Еуропа елдері үшін исламдық қаржыландырудың өңірлік хабы ретінде көрсетіп отыр. Соңында Нұрсұлтан Назарбаев Дүниежүзілік ислам экономикалық форумына қатысушылар əлемдік экономиканы дамытуға деген көзқарасты қайта байыптау ісіне өз үлестерін қосатындарына сенім білдірді. Akorda.kz
«Ата салтым – асыл мұрам, ардағым» 2-ÁÅÒÒÅ
ӘЛЕМДІК ЭКОНОМИКАДАҒЫ КІДІРІС БЮДЖЕТКЕ НЕНДЕЙ ӨЗГЕРІСТЕР ЕНГІЗДІ?
Ш
ымкенттегі Жұмат Шанин атындағы қазақ драма театры республикамызда алғашқылардың бірі болып бой көтерген іргелі өнер ордасы. Бұл театр сахнасының төрінде талай өнер майталмандары өз көрермендерінің шексіз ризашылығына бөленіп, еңбектеріне сай мемлекетіміздің жоғарғы атақ-даңқтарына ие бола білді. Өткен ғасырдың отызыншы жылдарының басында бой көтерген театр ордасының ат төбеліндей ғана өнерқұрамының қатарына Ленинград пен Мəскеуден арнайы оқу орнын бітірген қазақ жастарының алғашқы топтары келіп, үлкен шығармашылық серпіліс жасаған болатын. Бұл серпіліс одан кейінгі жылдарда да өнер əлемін дүр сілкінтсе, сөнбес жанар таулардай жалғасын тауып отырды. Алматы, Ташкент қалаларынан келген өнер түлектеріде өз кезегінде театрдың шығармашылық өміріне тың құбылыстар алып келді. Театрдың көзге түсіп келе жатқан шебер актерлеріне астаналық театр қайта-қайта «құда түсе» бастады. Əйтседе, көзге түсіп келе жатқан сол
Ө
«ҚАРА ШАҢЫРАҚ» ӨЗ ҰРПАҒЫНА БҰЙЫРМАҒАНЫ МА?! кездегі жас əртістеріміз Қасымхан Шанин, Мұхтар Өтебаев, Хадиша Бөкеева сияқты сахна саңлақтарын қазағымыздың бас театры өздерінің құрамына еншілеп те үлгерді. Бұл үрдіс кейінгі кезге дейін жалғасып келді. Ұлы Отан соғысына аттанған өрімдей боздақ дарынды актерлердің бірқатары, қанға боялған соғыс даласынан, өз үйіндей болып кеткен театрына қайта оралмады. Əйтсе де, театр өзінің шығармашылық қарқынын бір елі бəсеңсітпеді. Озық ойлы режиссерлер қатары осы театрды шығармашылық өрлеу жолында биік-биік белестерден асуына өздерінің ұшқыр ой, шынайы шығармашылық қабілеттерін аямай жұмсай білді. Олардың қатарында Ə.Ордабаев, Ғ.Хайруллина, Тастан Өтебаев, Жақып Омаров сияқты өнер тарландары бар еді. Бұлардың сахналық қойылымдары Мəскеудің ащы шындықты бетке айтар сыншыларының өзінен өте əділ жоғары бағаларын ала білді. Облыстық мəдениет басқармасының «төтенше дабылынан» кейін, асығыс отставкаға аттанған режиссер Е.Оразымбетов те соңғы жылдар көлемінде өткізілген республикалық театр фестивальдерінде бас жүлдені жиі жеңіп алып, өз ұжымына жомарт көңілмен табыстап отырды. Бірнеше дүркін «чемпион» атанған режиссерді тым болмаса театрдың сексен жылдығы өткенше, шығармашылықтың сарқылмас қара қазаны ретінде құрметтеуіне болар еді. Оған режиссердің өзі де қуанбаса, қарсы бола қоймас еді. Шын мəніне келгенде, бұған режиссердің денсаулығы да, моральдік хал-ахуалы да, кəсіби терең қабілеті де жарар еді. Əйткенмен де сол 2013 жыл –бас режиссерлерге қармақ салынған жыл болды ма дерсің. Шұғыл «дабыл қағылып», театр маусымы аяқталмай, қыстың қақ ортасында зейнеткерлікке бірінен соң бірі аттандырылып жатты. 13-ші жылдың «қуғын-сүргініне» дейін қызмет еткен
бұрынғы режиссерлер Ə.Құлданов, Ғ.Арынов, И.Сапаровтар да театрдың бай репертуарына өздерінің ерекше қолтаңбаларын қалдыра білді. Сұлулықтың символына айналған Жұмабике Серікбаева, тоқсанның алтысына дейін сахна төріне жан бітіре білген, кеше ғана құрметті демалысқа шыққан Айша апаларымыз театрдың ғана емес, бүкіл қазақ өнерінің, тіпті Кеңес Одағы сахнасының мақтанышына айналды. Өз ерекшілігімен бір төбе Ақсақал Қалмырзаев, амплуасы сан қырлы Мұхтар Найманбаевтар қасиетті қарашаңырағымыздың қабырғаларын тіреп тұрған мəрмəр бағаналары сияқты көрінетін. Міне, осындай тарихы бай шежірелі театрымыздан бүгінгі күні не қалды?! Мұражайға татырлық жəдігері қалды ма екен? Жөндеу кезінде күнге күйіп, шаңға батқан Шаниндер отбасының таптырмас дерек болар ақ-қара түсті тарихи суреттері тап бүгін қайда екен? Ірі күрделі жөндеу жүріп жатқан қарашаңырағымыздың күннен-күнге көріктеніп, абаттанып келе жатқанына қарап іштей қуанып жүретінбіз. Театрдың ішкі құрылысының көркі – фое, көрермендер залы, қымбат бағалы сəнді сахна киімдері көз тартарлықтай. Ал, көркем мəнерлеу тəсілдеріне арналған жарық, дыбыс құралдары заманауи талабына сай соңғы үлгімен қамтамасыз етілген-ді. Еңселі театрдың жанынан өтіп бара жатып, өзге театрлардағы сияқты маңдайшасына қазақтың тұңғыш режиссері Жұмат Шанин есімі бедерлеп қашалмағанын көргенде, жымысқы күдік санамызға ұрлана кіріп ұялай бастайтын. Сол күдіктің арты əліде болса ақиқатқа келіп тірелмесін дегіміз келетін. Шынымен-ақ, ата буын мен аға буын өкілдері сырлы сахна төрінде тер төккен қарашаңырақ, көзден бұл-бұл ұшпақ па?! Көрерменмен қауышуға қолайлы қаланың қақ ортасындағы қара шаңырақты шаһардың шетіндегі «шала
ғимаратқа» мəжбүрлі түрде айырбастауымыз керек пе?! Мəселенің ақ қарасы шешілмей жатып, пəтерші болып келген орыс театрының ұжымы мерзімдік басылымдардан талай жылдан бері қазақ театр ұжымының қарашаңырағына айналған ғимаратын «біздікі» деп жария ете бастағаны да, жаныңның жарасын тырнағанмен бірдей еді. Бұл қылықтарын əуелі есіктен имене кіріп, жатып-жастана бастағаннан соң төр менікі деуі ме дерсің. Театрдың бүгінгі бетке ұстар майталмандары Сапар, Ошат, Мəжит ағалар неге əкімшілікке барып дауа сұрап, жөнін айтпайды? Басшылар мүмкін тағынан қорқар, ал, олардың атағын ешкім тартып ала қоймас еді. Керек болса атамыздың ғана емес, қастерлеген мəдени дəстүріміздің тереңіне жете көңіл бөлмеген басқарма мен əкімшіліктің табалдырығын неге тоздырмасқа? Ал енді, шығармашылыққа тиімді, театр ұжымына қолайлы, əлеуметтік-экономикалық жағынан қарастырып көрейікші. «Жаңа ғимарат» деп, жар салған жаңа театр құрылысының олқы тұстары көп, көркемдеу цехы жоба бойынша мүлдем қарастырылмаған. Спектакльді көркем безендіру қазіргі күнгі театрдың ең негізгі компоненттерінің бірі емес пе? Сонда театрдың суретшісі спектакльдің көркем безендіру жұмысының дайындығын, жаңа болса да қара түтінін көкке өрлете жанып үлгерген ғимараттың төбесінде жасай ма, əлде көшеде ме? Сол сияқты актерлерге арналған грим жасау бөлмелерінің саны бір қолдың саусағымен санарлықтай. Масштабы үлкен тарихи спектакль қойылар болса актерлер табанынан тіктұрып коридорда боянып, киіне ме? Театр фойесінің төбесіне дейінгі биіктігі орта бойлы адамның бойы тірелердей. (Жалғасы 2-бетте).
ткен жолы Алматыда «Almaty Invest 2014» II халықаралық инвестициялық форумы барысында ҚР Премьер-Министрінің бірінші орынбасары Бақытжан Сағынтаев мұнайға əлемдік бағаның төмендеуіне байланысты 2015 жылдың бюджетін қайта қарайтынын алға тартып еді. «Қазақстан Үкіметі алдағы жылдың бюджетін қайта қарайды. Өйткені, мұнай бағасы төмендеп, бір баррелі 80 долларға түсуі мүмкін деген болжамдар бар» - деді вице-премьер Бақытжан Сағынтаев. Сосын Парламенттің суырмасында жатқан «2015-2016 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» заң жобасын талқылау мерзімін палата депутаттары да ұзартқан. Бақсақ, мұнай бағасының төменге қарай құбылуы алдағы жылғы бюджетті ғана емес, ағымдағы 2014 жылдың бюджетіне де түзету енгізуге əурелеп жатқанға ұқсайды. Тоқтала кететін жайт, мұндай өзгерістер жылда болып тұратын жайт еді, Үкімет жыл сайын күз ортасы бюджетке көз жүгіртіп, оны бекемдеп жататын. Соның ішінде алдыңғы жылдары бюджетке түзету енгізгенде атқарушы билік ондай нақтылауларды негізінен «бюджетте игерілмеген қалдықтар қалмасы үшін, оны игерілетін салаларға теңшеп қотарамыз» деп, ақта-
лушы еді. Ал биылғы жағдай керісінше болғалы тұрғанға ұқсайды. Əлемдік ахуалға көз жүгіртсек, 2014 жылы дүниежүзі экономикасындағы жаңалықтар Еуроаймақтағы дағдарыстық жағдайлардың жалғасуымен, қаржы нарықтарындағы жағдайлардың нашарлауымен жəне өндірістің қысқаруымен сипатталады. Мəселен, ағымдағы жылғы маусымның ортасынан бастап əлемдік мұнай бағасы 27,1 пайызға, яғни барреліне 115,1 доллардан қазіргі таңда 83,8 долларға дейін тұрақты түрде төмендеді. Бұл ғана емес, Украина дағдарысы аясындағы батыс пен Ресейдің өзара санкциялық текетіресінен туындайтын оқиғалар да əлемдік экономиканың, соның ішінде Қазақстанның экономикасына да өз əсерін тигізіп отыр. Айталық, еліміздің сыртқы сауда айналымы ағымдағы жылдың 8 айында 9,1 пайызға, яғни 88,5 млрд. доллардан 80,4 млрд. долларға дейін азайған. Соның ішінде экспорт - 6,0 пайызға, 57,4 млрд. доллардан 53,9 млрд. долларға дейін, импорт - 14,7 пайызға 31,1 млрд. доллардан 26,5 млрд. долларға дейін төмендеген. Мұнай мен металлдың əлемдік бағалары төмендеуімен қатар Ресейге шығатын экспорт 20 пайызға төмендеген. (Жалғасы 2-бетте).
31 қазан мен 3 қараша аралығында Парижде Астана күндері өтеді
«Алты жыл аш болсаң да, атаңның салтын ұмытпа»
ЕЛ ТЫНЫСЫ
¦ÄIËÅÒ
Әлемдік экономикадағы кідіріс бюджетке нендей өзгерістер енгізді? (Соңы. Басы 1-бетте). «Əлемдік экономиканың өсім қарқынының күтілгеннен де төмен болуы жəне сыртқы нарықтардағы қазақстандық өнімдерге сұраныстың төмендеуі аясында Қазақстандағы экономикалық өсу қарқыны баяулады. Нəтижесінде, ағымдағы жылғы қаңтарқыркүйектегі алдын-ала бағалау бойынша ЖІӨ өсуі 4 пайызды құрады, өткен жылғы ұқсас кезеңде ЖІӨ өсімі 5,7 пайыз деңгейінде болған еді. Экономикалық өсу қарқыны төмендеуінің негізгі факторлары экономиканың шикі мұнай өндіру, түсті металургиядағы өндіріс жəне машина жасау сияқты үш саласында өндіріс көлемінің төмендеуі, сондай-ақ сыртқы сауда айналымының баяулауы болды», - дейді Ұлттық экономика министрі Ерболат Досаев. Оның айтуынша, биылғы жыл басынан бері өнеркəсіп өндірісі 0,2 пайызға қысқарса, негізгі капиталға инвестициялардың өсімі 5,5 пайызға төмендеген. Негізгі себеп өңдеу өнеркəсібіне инвестициялардың азаюымен байланысты, бұл өңдеу салаларында өнімі шығарудың өсуінің баяулауына да əсер еткен. Дегенмен, бір бағытта төмендеу болса, кейбір салалар қарқынды сақтап отыр, мəселен, экономиканың өсуіне негізгі үлес қосып отырған қызмет көрсетулер саласы болса, оның өсуі 5,4 пайызға жетіп отыр.
Сонымен қатар, ауыл шарушылығы жалпы өнімінің көлемі 2013 жылғы ұқсас кезеңмен салыстырғанда 1,5 пайызға артқан. Бұл ретте мал шаруашылығындағы өсім еттің барлық түрлерінің 3,0 пайызға, сүттің - 2,2 пайызға, жұмыртқаның - 8,4 пайызға ұлғаюына негізделген. Бір сөзбен айтқанда, Ұлттық экономика министрі ағымдағы жылғы бюджетті нақтылауға негіз болған басты үш фактордың ықпалын да алға тартады. «Біріншіден, бюджетті нақтылауға 2014 жылғы қаңтар-қыркүйектегі экономика салалары дамуының жəне экономика салалары өсуінің нақтыланған нысаналы индикаторларының алдын-ала көрсеткіштеріндегі өзгерістер ықпал етті. Екіншіден, тауар нарықтарындағы əлемдік бағалардың өзгеру үрдістері де ықпал етіп отыр. Өйткені, мұнайдың əлемдік бағасы барреліне 95 АҚШ доллары деңгейінде сақталғанымен, соңғы уақытта құлдырады, ал металлдар бағасының болжамды деңгейі өткен жылғы деңгейге қатысты 104,1%-дан 93,7%-ға дейін төмендеген. Үшіншіден, 2013 жылғы ЖІӨ көлемі бойынша нақтыланған есептік деректер. Мəселен, ЖІӨ көлемі 35 трлн. 275,2 млрд. теңгені құрады, бұл бұрын болжанған көлемінен 1754,0 млрд. теңгеге жоғары», - дейді министр Ерболат Досаев. Ал жалпы болжамдарға келетін болсақ, мұнда да біршама өзгерістер
Марапатқа ие болды
Халық зор сенім артып депутат етіп сайлаған Əбілқасым Досболов соғыс ардагерлерін əр жылғы Жеңіс мерекесіне орай қызу құттықтап, сыйсияпаттар үлестіріп жүретін жомарт жан. Уəде үдесінен шығып, елдің аманатын арқалаған облыстық мəслихаттың депутатының қайырымдылық жолында жасаған істері көп. Сонымен қатар ол ауылшаруашылығының дамуына да сүбелі үлесін қосып жүрген кəсіпкер. Жуырда Оңтүстік Қазақстан облыстық мəслихатының сессиясында Ə.Досболов «ҚР ауылшаруашылығы саласының үздігі» төсбелгісін омырауына қадады. Сонымен қатар, «Хлопкопромцеллюлоза» ЖШС-нің директоры Қайнар Абасов, «Алтын дəн» ЖШС-нің директоры Бахарам Əбдукаримов, «Сапа 2002» ЖШС-нің директоры Нұржан Əшіров, «Кетебай» ӨК-нің төрағасы Сəду Бекенов, «Яссы консорциумының» төрағасы Үмбет Жүсіпбаев, «Мақтаралсервис» МКК директоры Шералы Қаныбеков,
«Мақта Агроөнеркəсіп бірлестігі» ЖШС-нің директоры Аманолла Раманқұл, «Атамекен корпорациясы» ЖШС-нің директоры Марат Төлтебаевтар ҚР Ауылшаруашылығы министрлігінің Құрмет Грамоталарымен марапатталды. Ал, ОҚМПИ-нің ақпарат орталығының фототілшісі Жауынбек Абуовқа, Төлеби аудандық «Ақбұлақ» ӨК төрағасы Уəлихан Ештайға, Төлеби аудандық мəслихатының депутаты Сайлаубай Құлмановқа, Шымкент қаласы əкімінің орынбасары Бахадыр Нарымбетовқа, Қазығұрт аудандық мəслихаты аппаратының басшысы Сəруар Өсербаевқа, Шымкент аграрлық колледжінің директоры Кенжехан Төлебаевқа, Түркістан қаласы "Қуаныш" ЖШС-нің директоры Əбдіғаппар Шəймерденовтерге Оңтүстік Қазақстан облыстық мəслихатының Құрмет Грамоталары тапсырылды. Сөйтіп аталмыш салада тер төгіп жүрген айтулы азаматтар еткен еңбектеріне орай лайықты бағаланды.
«Қара шаңырақ» өз ұрпағына бұйырмағаны ма?! (Соңы. Басы 1-бетте). Ал, көрермендер жағына келер болсақ, театрға келушілердің негізгі басым бөлігі студенттер. Олардың бəрі қала орталығында орналасқан оқу орындары мен жатаханаларда тұратыны бесенеден белгілі. Дəл қазіргі күні орталықтан «Нұрсəт» мөлтек ауданында орналасқан жаңа театрға барар транспорт жағы жоқтың қасы, мүлдем аз. Театр орналасқан мөлтек ауданның инфрақұрылымы əлі жабдықталып үлгермеген. Басқа облыстық кітапханаларға қарағанда солардың филиалы сияқты көрінетін жаңа салынған облыстық кітапхананың күйін кешіп, бұл театрда «айдалада ақ отау, аузы мұрны жоқ отаудың» керін киіп тұра ма? Күні кеше ғана теледидардан, жаңадан салынған үлкен ғимаратқа Өскемен орыс театрының ұжымын көшірмекші болғаны туралы ақпарат
берілген болатын. Бірақ орыс театрының ұжымы өздерінің наразылықтарын білдіріп, «...облыс əкімі Б.Сапарбаев бізді түсініп қолдау көрсетер деген ниеттеміз»-деген, əліде соңғы үміттерін жоғалтпайтыны туралы өздерінің түпкі мүдделерін таныта білді. Ондағы қазақ труппасы пəтерші құқығында тұрсада көшкісі жоқ екенін танытып тапжылмай отыр. Ал, біздің қазақ драма театры ұжымының кейбір жандайшаптары əлі шықпаған əкімияттың бұйрығынан бұрын, өре түрегеліп, үдере көшкенін қалай түсінеміз? Əйтеуір, жел қай жақтан ұрып тұрғанын аңғара алмай жұрт дал болуда.
e-mail: gazeta_adilet@mail.ru
Естір құлақ болса, қазақ драма театр ұжымының талап-тілегі барлық жерге айтылып жатқанға ұқсайды. Бірақ, айтылған мінəжат айтылған жерде қалып жатқандай. Облыстық мəдениет басқармасын қайдам, бұл іске облыс əкімі Асқар Исабекұлы жəне өзге де көзі ашық, көкірегі ояу ағаларымыз не айтар екен? Болмаса, қабақ түйіп тұнжыраған қоңыр күздің ауыр аспаны, сəби көңіл шығармашылық ұжымның ұнжырғасын басардай болып түнеруде. Бақыткерім БЕЙСЕНБИН, ҚР театр қайраткерлері одағының мүшесі.
енген. Мəселен, бұған дейін биыл елімізде мұнай өнімі 83 млн. тоннаны құрайды деп жоспарланып келсе, нақтыланған бюджет жобасына сəйкес, бұл көлем 81,8 млн. тоннаға дейін төмендеген. Бұдан бөлек, ауыл шаруашылығында өсім бұған дейін 3,9 пайызға болжанса, жаңа болжам бойынша ол 0,4 пайыз құрап отыр. Ал құрылыс секторындағы өсу көлемінің болжамы 1,5 пайызға артып, 4 пайызға дейін нақтыланған. «Қазақстандық экспорт өнімдеріне сұраныстың азаюы жəне əлемдік нарықта мұнай мен металл бағаларының төмендеуі аясында болжамдар бойынша тауарлар экспорты 81,0 млрд. доллар құрайды, бұл мақұлданған болжаммен салыстырғанда 5,3 млрд. долларға төмен. Ал тауарлар импорты 3,6 млрд. долларға төмендеп, 48,6 млрд. долларды құрамақ. Экономика салаларының даму қарқынының баяулауы жəне өндірістің қысқаруы қызмет көрсетулер саласының өсу қарқынына əсер етеді деп күтілуде. Ал инфляция бойынша параметрлер жыл соңында болжанатын 6-8 % дəлізінде сақталады», - дейді Ұлттық экономика министрі Ерболат Досаев. Тұтастай алғанда, Үкімет жалпы ішкі өнім мен импорт болжамының төмендеуі есебінен 2014 жылғы республикалық бюджет кірістерін (трансферттерді
есептемегенде) 420,7 млрд. теңгеге төмендетіп, 3 трлн. 940,4 млрд. теңгеге нақтыланып отыр. Бұл ретте негізінен импортталатын тауарлардың 225,3 млрд. теңгеге жəне халықаралық саудаға салынатын салықтармен сыртқы операциялардың 173,8 млрд. теңгеге төмендеуі күтілуде. «Сондықтан да, кірістердегі күтілетін шығындарды жартылай өтеу мақсатында бюджет тапшылығын 2014 жылы 164,2 млрд. теңгеге немесе ЖІӨ-ге 2,3 пайыздан 2,6 пайызға дейін ұлғайтып отырмыз», дейді Ерболат Досаев. Бұдан басқа, бюджеттің теңгерімділігін қамтамасыз ету мақсатында, 259,5 млрд. теңгенің шығыстары қысқартылады, есесіне бюджет тапшылығы 164,2 млрд. теңгеге ұлғайтылмақ. Ал бюджет түсімдері 98,7 млрд. теңгеге азайтылып, 6 трлн. 107,4 млрд. теңгені құрайтын болып отыр. Сөйтіп, Ұлттық экономика министрі жылдың аяқталуына екі айдан сəл ғана асатын уақыт қалғанда ағымдағы жылдың бюджетін қайта өзгертіп отыр. Басты қаржы құжаты алдымен Мəжілісте талқыланып, кейін Сенаттың қабылдауын алғанша да біраз уақыт бар. Ендеше, қалған екі айда қайта жаңаратын бюджет бойынша жұмыс істейтіндіктен, оны игеру мəселесі де өзекті бола түсетіні сөзсіз. Қанат МƏМЕТҚАЗЫҰЛЫ.
«Ата салтым – асыл мұрам, ардағым» Қазақ кітапханасы тағы бір жаңа тамаша туындымен толықты. «Ата салтым – асыл мұрам, ардағым» атты кітап авторы – Халықаралық Жамбыл атындағы жəне республикалық Төле би қорлары сыйлығының, Қазақстан Журналистер одағы сыйлығының лауреаты, Халықаралық Экология академиясының академигі, профессоры, тəлімі мол қаламгер – Нағашыбек Қапалбекұлы. Оқырман қауымның жүрегіне жол тартқан бұл дүниеде кезі келгенде кесегімен айтылатын мақал-мəтелдер жиынтығы, атабабадан мирас болып келе жатқан салтдəстүрлердің мəн-маңызы, қаракөз қыздар мен керімсал келіншектер үшін ақыл, үлгі, өнеге, тəрбиеге тұнып тұрған дəстүрлер тəптіштеп жазылған. Сондай-ақ ер бала тəрбиесі үшін аса қажет халықтық дəстүрлерді қамтыған автор бұл кітабында қазақтың ырымдарына да түсінік беріп өткен. «Түсі оңалмағанның, ісі оңалмайды» деген сөз бар. Казақ халқы əр кез осы түске үлкен мəн берген. Кітап авторы Нағашыбек Қапалбекұлы да өзінің бұл кітабында түс жору туралы тарқатып түсінік берген. Қазақша жыл қайыру мен данышпан, даналардың қанатты сөздері, ойлы орамдары топтастырылған бұл кітаптың оқырмандар тарапынан қолдау табатынына сеніміміз мол. Өз кезегінде біз тəрбиелік мəнге толы бұл кітаптағы дүниелерден үзінділерді газетіміздің əр шығарылымында беріп, жариялайтын боламыз. «Əділет» - ақпарат». Əр ұлттың өзіне тəн ерекшелігі бар. Қандай халықтың болмасын салтдəстүрлері сол халықтың мінез-құлқын, қасиеттерін таныта алады. Қазақ халқының салт-дəстүрлері осы ұлттың мінез-құлқын, қасиеттерін көрсетеді. Мысалы: қазақтарға тəн бауырмалдылық, ақжарқындық, қонақжайлылық тағы басқа. Қазақ халқының салт-дəстүрлері тіршілік кəсібіне, наным-сеніміне, өмірге деген көзқарастарына байланысты ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырады. Кейбір салт-дəстүрлері мен əдетғұрыптары сол халықтың тұрмысына, тəрбиесі мен мінезіне, сеніміне, ырымына қарай қалыптасып, келеді. Халықтың салт-дəстүрі дегеніміз, түптеп келгенде, ұлттық болмысты басқалардан алабөтен айырықшалап, даралап тұратын ішкі бір рухани айна іспеттес. Тіпті дəстүрді адамның қай ұлтқа жататындығының бір басты белгісі ретінде қарастырған жөн. Қазақта «Алты жыл аш болсаң да, атаңның салтын ұмытпа» деген мақал бар. Бүгінгі бүкіл даму-үрдістерінің жалпыға бірдей жаһандануы жəне модернизациялануы заманында кезкелген мемлекет, қоғам, халық үшін ұлттық (этностық) өрлеудің жандануына бағытталған өзінің шынайы ашық мəдени саясатын тиімді түрде іске асыру əрі құрастыру – бірінші кезектегі мəселе. Сондықтан да рухани өміріміздің интернационалдану процесінде озық дəстүрлердің, əдет-ғұрыптар мен салттардың үлкен роль атқаратынын тəжірбие көрсетіп отыр. Сонымен бірге қазақтың халық əдебиеті туындыларының қатарына жататын елдік мұраның санатындағы барша жанрдың ішіндегі тұрқы жағынан ең шағыны болып есептелетін мақалдар мен мəтелдердің ұлтымыздың рухани өмірінен алар орны ерекше. Тұтастай алғанда, халықтық философияның қайнар көзі болып саналатын мақалдар, ерекше өрнектілігі арқасында айшықты тұрақты тіркеске айналған мақалмəтелдер – ұлтымыздың ойлау категориясының көрсеткіші іспеттес. Тəрбиелі қыз, арлы жігіт, ел қорғайтын азамат, халық қамын қамдайтын ел ағасы, ұлыстың кемеңгер анасы, елдің қадірі, жердің қадірі, ата-ана мен ағайынның қадірі неде, осының барлығы – мақалдар мен мəтелдерде қапысыз өрнек салған. Өйткені атамекеннің, оның иесі халықтық елдік болмысы, елдікке жеткізетін қоғам мүшелерінің кісілік келбеті – арлылығы мен əділдігі, əдептілігі мен өнерлілігі, еңбекқорлығы мен кəсіби шеберлігі, тек
ағайын-жекжатпен ғана емес, күллі адам баласымен үлгілі қарым-қатынасын осынау халық даналығының қастерлі мұрасынан қиналыссыз табуға болады. Халқымыз «Тəлім сөз – тəрбие құралы» деп айтқандай, кітапқа ғұлама ғалымдардың, атақты ақынжазушылардың, көрнекті қоғам қайраткерлерінің, өнер шеберлерінің ұлағатты сөздерімен қатар, түрлі тақырып төңірегінде əр кездері айтқан саф алтындай салиқалы сөздері енгізіліп отыр. Парасатты ақыл кеңестер мəн-мағынасының тереңдігімен ерекшеленеді. Ұлттық жол-жоралғыларымыз біртебірте өз жарасымын табу үстінде. Бұл тұрғыдан қазақ халқының ұлы сөздері, салт-дəстүрі, əдеп-ғұрпы, сенім-ырымы, мақал-мəтелдері бас қосқан осы жинақтың танымдық та, тəрбиелік те маңызы үлкен. Қазақтың салт-дəстүрлерінің қазақ қоғамының əлеументтік-саяси, рухани қатынастар жүйесіндегі атқаратын функционалдық қызметі əр кезеңдердегі тарихи-этнографиялық, ғылыми, ғылымикөпшілік əдебиет пен көркем шығармаларда, көбінесе отбасылық салт-дəстүрлер мен діни ғұрыптық жоралар жосындарының ішінде ат үсті ғана қаралып, арнайы зерттеу тақырыбы ретінде қаралмағаны белгілі. Қазақ халқының əдет-ғұрып, салт-дəстүрлер тəртібі, белгілі бір табиғи-экологиялық кеңістікті игеру жолында қалыптасқан қоғамдықəлеументтік, саяси жүйелердің жиынтығы ретінде этнография ғылымының ең өзекті мəселелерінің бірі десек артық емес. Бүгінгі күні тəуелсіз еліміздің өзіндік ұлттықмемлекеттік идеологиялық тұғырнамасын жасау, қалыптастыру мен дамытуда сан мың жылдар белесінен бүгінгі күнге дейін мазмұнын жоғалтпай жеткен, ұлттық ұжымдық ұйытқысының негізі болған салт-дəстүр, əдет-ғұрып заңдарының танымдық, тəрбиелік жəне құқықтық мəні бар белгілері негіз болуы шарт. ХҮІІІ-ХІХ ғасырларда Ресейдің қазақ даласын отарлау кезеңіндегі əртүрлі шараларды іске асыруға бағытталған көптеген империялық əскери-азаматтық, дипломатиялық мекемелердің қызметі (əртүрлі мақсаттағы негізінен əскери экспедициялар, əскери-азаматтық) мен жекелеген чиновниктері қағаз бетіне түсірілген жазбаларының тарихи-деректік құндылығы басым. Осы зерттеушілердің қай-қайсысы да қазақ өмірін, тілін жақсы білгендіктен еңбектерін ел арасынан өздері жинаған мəліметтер негізінде жазған.
№39 (199) 31.10.2014 жыл
2
Ел жаңалықтары Мәжіліс пен Сенатты «татуластыратын» депутаттар сайланды Қазанның 30-ы күні Парламент Сенатының жалпы отырысында төменгі палата мен жоғарғы палата арасындағы келіспеушіліктерді қарайтын комиссияға Сенат атынан үш депутат сайланды. Атап айтқанда, Сенаттың жалпы отырысында «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік басқару жүйесін одан əрі жетілдіру мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» ҚР Заңының жобасы бойынша Қазақстан Республикасы Парламентінің Мəжілісі мен Сенаты арасындағы келіспеушіліктерді қарау жəне еңсеру үшін келісу комиссиясының құрамына Парламент Сенатының депутаттарын сайлау туралы» Қаулы қабылданды. Осылайша, Сенат депутаттары Серік Ақылбай, Владимир Бобров жəне Дулат Құсдəулетов осы комиссияға мүше болып қабылданды.
Елімізде ұлттық мәртебе берілген бірде-бір театр жоқ Елімізде ұлттық мəртебе берілген бірде-бір театр жоқ. Кеше Мəжілісте мəдениет пен өнер саласындағы мəселелер талқыланған жиында Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының профессоры, ҚР Халық əртісі Есмұхан Обаев осындай қынжылыс білдірді. «Тəуелсіз мемлекеттер достастығында қырықтан астам ұлттық статусы бар театрлар жұмыс жасауда. Əрине, мəртебесіне қарай жағдайы да өзгеше, жалақысы да мардымды. Өзбекстанда 3, Қырғызстанда 2, Түрікменстанда 4 театр, ал бізде бірде-бір ұлттық мəртебесі бар театр жоқ. Бір театр бар еді – Күлəш Байсейітова атындағы опера жəне балет театры, ол да жабылды. Сонда бұл қалай деген ой келеді. Мысалы, Əуезов театры пен Абай атындағы опера театрының құрылғанына биыл 80-90 жыл толып отыр. Ұлттық деген статусқа осы күнге дейін ие бола алмай келе жатқанымыз түсініксіз. Қанша рет көтердік, бірақ шешімін таппады», - деді Есмұхан Несіпбайұлы. Профессор, сондай-ақ, режиссерлерді дайындау мəселесін де көтерді. Оның айтуынша, бұл мəселе кезек күттірмейді. «Неге «Болашақ» бағдарламасы арқылы қазақ режиссерлерін шетелде дайындауға квота бөлінбейді? Неге стажировкаға жіберілмейді? Бұрын Мəскеу мектебінде талай өнер жетекшілері дайындалған еді. Бүгінде осылардың бəрі жоқ, болса да тым аз. Бұл қаражаттың жоқтығынан шығар деп ойлаймын. Бүкіл қазақ театрларының техникалық қажеттіліктерін өтеу де уақыт күттірмейтін нəрсе. Барлық театрларда жарық, дыбыс, тозығы жеткен акустиканы ауыстыру керек, бүгінгі күн талабына сай келетін құралдармен жабдықтау қажет деп есептеймін», - деп толықтырды халық əртісі.
Атақты боксшы кеңсе қызметкерлерін спортқа тартудың амалын айтты Бұқаралық спортты дамыту мəселелері қаралған Сенаттағы Үкімет сағатында атақты боксшы, «Бокстан олимпиадалық даярлау орталығы» РМҚК директоры, Олимпиада чемпионы Ермахан Ыбырайымов кеңсе қызметкерлерін спортқа тартудың амалын айтты. Сөзін «салауатты өмір салтын ұстану – ұлттық идеяға айналу керек» деп бастаған боксшы бұл көрсеткіш бойынша Қазақстанның рейтингі əлі төмен екенін айтты. «Жалпы, бұқаралық спорттың дамуы, салауатты өмір салтын қалыптастыру, халықтың дене шынықтырумен айналысуы – тек Мəдениет жəне спорт министрлігінің ғана жұмысы емес. Бұл бағытта қоғам болып жұмыс істеуіміз керек. «Қазақстан-2050» Стратегиясында Елбасы Н.Назарбаев 2012 жылдан бері Үкімет пен əкімдерге бұқаралық спортты дамыту үшін нақты тапсырмалар берді. Спортқа мектеп оқушыларын көптеп тарту керектігін айтты. Қазақстанда салауатты өмір салтын ұстану ұлттық идея болу керек деп ойлаймын. Салауатты өмір салты ел денсаулығының кепілі», - деген Олимпиада чемпионы өз тарапынан бір-екі ұсыныс айтты. «Қазақстанда бұқаралық спорттың дамуы қалған елдермен салыстырғанда, əлдеқайда артта келеді. Статистикаға сүйенсек, елімізде спортпен шұғылданатын адамдардың саны 23,2 пайыздан аспайды екен. Əлемдік тəжірибеге сүйенсек, халқының спортпен шұғылдану деңгейі 30 пайыздан асатын елдерде бірталай əлеуметтік мəселе өз шешімін табады екен. Осы ретте, Білім жəне ғылым министрлігіне бір ұсыныс айтсам. Мысалы, əр ауыл мектебінде шағын болсын спорт зал бар. Егер дене шынықтыру пəнінің мұғалімі күндіз оқушылармен жаттықса, олардың жалақысына үстемақы қосып, кешке қарай, сол оқушыларының ата-аналарын спортқа тартуға болады», - деген Ыбырайымов кеңсе қызметкерлерін де спортқа тартудың амалын айтты. «Қалаға келсек, қазір қаладағы адамдардың барлығы дерлік кеңседе жұмыс істейді. Олар спортты тек теледидардан көреді. Сондықтан, солардың спортпен шұғылдануы үшін жалақыларына арнайы үстемақы қосып төлесе», - деген чемпион осы шаралар жүзеге асса, Қазақстан халқының 30 пайызын спортқа тартудың реті келер еді дейді.
1 желтоқсаннан бастап азаматтарға жаңа куәліктер беріле бастайды Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен Қазақстан Республикасы азаматының жеке куəлігінің үлгісі бекітіліп, 2014 жылғы 1 желтоқсаннан бастап жаңа үлгідегі жеке куəліктердің шығарылуы жоспарланып отыр, деп хабарлайды ҚР ІІМ баспасөз қызметі. Қазақстан Республикасы азаматының жаңа жеке куəлігінің дизайны өзгертіліп, қара-ақ түсті фотосурет түрлі-түсті фотосуретке алмастырылып, құжаттың түс гаммасы, ашықтығы жəне анықтығы жақсарды. Жеке куəлікті жасанды жасаудан қорғаудың барлық деңгейлері сақтала отырып, жаңа элементтермен толықтырылған. Нақтырақ айтқанда, құжатты қорғаудың қосымша элементі енгізілді: жеке куəліктің беткі жағының оң жағында кішірейтілген түрде құжат иесінің голографиялық суреті орналасқан, бұл жеке куəліктерді жасанды жасаудан қорғаудың ең жоғарғы деңгейін көрсетеді. «Қазақстан Республикасы азаматы паспортының, Қазақстан Республикасының азаматы жеке куəлігінің, шетелдіктің Қазақстан Республикасында тұруына ықтиярхаттың, азаматтығы жоқ адамның куəлігінің, босқын куəлігінің үлгілерін жəне оларды қорғауға қойылатын талаптарды бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 4 шілдедегі № 684 қаулысының 2-тармағына сəйкес, осы қаулы қолданысқа енгізілген күнге дейін əзірленген ескі үлгідегі Қазақстан Республикасы азаматтарының жеке куəліктері, олардың қолданыс мерзімі аяқталған мерзімге дейін жарамды болады. Осылайша, түрлі-түсті фотосуретті жеке куəліктерге ауыстыру азаматтардың қалауы бойынша жүзеге асырылады. Жаңа жеке куəлікті беру үшін мемлекеттік баж салығы бұрынғыдай айлық есептік көрсеткіштің 20 пайызына тең, яғни, қазіргі уақытта 370,4 теңге.
Қазақстанда жолдардың 30%-ы ақылы болады Қазақстанда республикалық жолдардың 30%-ы ақылы болады. Бұл туралы ҚР Президенті жанындағы Орталық коммуникациялар қызметінің брифингісінде ҚР Инвестициялар жəне даму министрінің бірінші орынбасары Жеңіс Қасымбек мəлім етті. «I жəне II санаттағы автомобиль жолдарын күтіп-ұстауға жұмсалатын қаржы тапшылығын қысқарту мақсатында республикалық жолдарда ақылы жүйе енгізуді жоспарлап отырмыз. Астана –Теміртау, Астана – Павлодар, Алматы – Қапшағай жолдары ақылы болады. Жалпы, алдағы уақытта республикалық жолдардың 30 пайызында ақылы жүйе енгізетін боламыз», - деді Ж.Қасымбек. Бірінші вице-министр атап өткендей, жыл басынан бері Астана – Щучинск ақылы автожолынан 886 млн теңгеден астам қаражат жиналған. Жыл соңына дейін бұл көрсеткіш 1,1 млрд теңгеге жеткізілмек. Айта кетейік, Астана – Теміртау жəне Алматы – Қапшағай жолдары 2017 жылға дейін ақылы болады. BNews.kz
¦ÄIËÅÒ
ҚОҒАМ
Елбасымыздың көрегенділігі, салиқалы саясаты №39 (199) негізінде өндіріс өзіміздің еншімізге тиді 31.10.2014 жыл
3
Аманғали АЙМҰРЗАЕВ, Созақ ауданының әкімі:
«Кезінде қоныс аударып кеткен жұрт кіндік қаны тамған топырақтарына қайта оралуда» болады. Ауданымызда 28 мыңға жуық экономикалық белсенді халық 18 мыңы тұрақты жалданып жұмыс жасап еңбекақы алып отыр. Олардың орташа жалақылары 150-170 мың, бұл облысымыздың орташа Сүгір мен Төлеген, Тəкен көрсеткішінен 2-2,5 есе көп. Ауданда 1 Əлімқұлов, Асқар Сүлейменовтерайлық еңбекақы қоры 2-2,5 млрд. теңгені дей асыл азаматтарды дүниеге құрайды. Ал салыстырмалы түрде айтайық, əкелген Созақ даласының тарихы біздің ауданмен халқы шамалас, тіптен əріден басталады. Олар өткенімізді біздің ауданның халқынан 2 есе көп еске салып, кешегі күннің жарқын аудандардың өзінде жалданып жұмыс бейнелерін елестетері даусыз. жасаушылар саны бізден 2-3 есе аз, 1 айлық Олардан басқа қаншама дарындар, еңбекақы қоры 400-700 млн. теңге аралыақындар, батырлар өтті бұл өңірден. ғында, яғни, салыстырмалы түрде Созақ Жер үстіндегі мыңғырған малы мен ауданынан 2-3 есе төмен. Бұл фактілердің жер астындағы уранын мақтан барлығын не үшін келтіріп отырмын? Себебі, ететін, жел мен күннен алынатын біздің аудан таза аграрлық аудан емес, болашақ энергиясын арман ететін, өндірісі дамыған аграрлы аудан жəне арман етіп қана қоймай оның ауылшаруашылығын дамыту бағдарламалажобасын мақұлдап, іске асыру рында біз осы фактілердің барлығын ескере жолын қарастырып жүрген ауданотырып жұмыс жасауымыз қажет. Біз солай ның экономикасы мықты, халқының жасап жатырмыз. Нəтиже жаман емес. əл-ауқаты жақсы, тұрмыс деңгейлері Ағымдағы жылдың 9 айының қорытындыде жоғары екен. Ал аудан басшысы сы бойынша ауыл шаруашылығы саласында Аманғали Аймұрзаев спортпен барлығы 6 246,4 млн. теңгенің өнімі шұғылданғанды жаны сүйетін əрі өндіріліп, өткен жылмен салыстырғанда 88,8 əдебиет десе ішкен асын жерге пайызға орындалып отыр. қоятын азамат. Қарбалас жұмыстан Төрт түлік мал санын нақтылай отырып, қолы қалт етсе, əлемдік классикауданда мал шаруашылығын дамытуға тердің көркем дүниелерінен бастап маңыз беруді қолға алып отырмыз. Ауыл өзіміздің қаламгерлердің кітаптарын шаруашылығындағы мал санын нақтылау қолынан тастамайды. Бір сөзбен жөнінде біршама жұмыстар жүргізіліп, бүгінгі айтқанда кітапқұмар əкім. Басты таңда нəтижесінде аудандағы барлық міндеті, əрине, ел басқару екенін санатта 21578 (19380) бас мүйізді ірі қара, ұмытпайтын жəне сол жауап256 510 (229 634) бас қой-ешкі, 9 498 (8 032) бас жылқы, 10 060 (9 088) бас түйе бар екенкершілікті ойдағыдай атқарып келе дігі анықталып, ауыл, кент округі əкімдерінен жатқан, ал қолы қалт етсе, ермегі мал басының нақты есебі алынды. кітап болған жергілікті əкіммен «Сыбаға» бағдарламасы бойынша аудан сұхбаттасудың ретін таптық. көлемінде ауқымды шаралар іске асырылып келеді. 2014 жылғы бағдарламаға сай 800 - Өнеге алатын ардақтылары бар, бас аналық алу межесі белгіленіп, ол тарихы тереңде жатқан Созақ даласының тапсырма 119 пайызға орындалды. Облыста бүгінгі тыныс-тіршілігімен таныстыра мал шаруашылығын дамытудың 2014-2016 кетсеңіз... жылдарға арналған іс-шара жоспарын - Созақ ауданы Оңтүстік Қазақстан жүзеге асыру мақсатында «Шолаққорған» облысының солтүстігіндегі əкімшілікСТК құрылып, «Максимум АОИ» ЖШС-нен аумақтық бөлік. Жерінің аумағы 41,0 мың км² 14 млн. теңге қаржы несие алынған. (облыс жерінің 35,0%-ын қамтиды). Тұрғыны Қазіргі таңда мал бордақылау алаңы, кіші 58,682 мың адам. Аудан аумағындағы 36 ет өңдеу цехын ашып, мал сою бекеті мен ет елді мекен, 2 кенттік (Қыземшек, Таукент), сақтау қоймалары салынуда. Жанұялық сүт 12 ауылдық округтерге біріктірілген. фермасын ашу бойынша 4 жеке кəсіпкер Орталығы – Шолаққорған ауылы. 10,4 млн. теңгеге 71 бас сауынды сиырлар Аудан 1928 жылы қаңтар айында мекеналған. Ауданда ауыл шаруашылығы саласы деген 6 болыс ел мен Жылыбұлақ болысы үшін өте маңызды шаралардың бірі кіші су негізінде құрылды. Аудан жерінің көпшілік қоймаларын салу есебінен суармалы жер бөлігін тасты, құмды, шөлді жазық (Бетпақкөлемін ұлғайту жұмыстары қолға алынып, дала, Мойынқұм) алып жатыр. Оңтүстік жəне іске асырылуда. Биылғы жылы 15 283 гектар оңтүстік-батысын ала Қаратау жотасы егістік жер игеріліп бұл жөнінде белгіленген орналасқан. Солтүстік-батысында Ащыкөл меже 85 пайызға орындалды. Ауданда ойысы, Тамғалы соры, орталық бөлігінде тұнғыш рет тəліми егіс алқабына басқа ауыл Тамғалынұра қонысы, шығысында Сүмбешеəкімдіктерінен келіп шаруалар жер игерді. тарал қонысы мен сор жерлер орналасқан. Соңғы 3 жылда тəліми егіс көлемі 3,5 мың Созақ ауданының ең биік жері - Бессаз гектарға артты. (Мыңжылқы) (2176 м). Климаты Кезекті өзекті мəселе, ескіріп тым континенттік. Қысы солтозығы жеткен ауыл шаруашытүстігінде суық, оңтүстігінлығы техникаларын жаңалау. де біршама жылы. Жаа, ңд та Қазіргі «Даму» бағдарламасы бозы ыстық, қуаң, аңыйынша ауданға 17 техника халықтың сеніміне зақты. Қаңтар айыалу межесі белгіленсе, қ лы ра қа бұ ның орташа жылдық ан лғ ие бо тапсырма ІІІ тоқсанның р. температурасы -7қорытындысымен 70 ақпарат құралдары ба 12°С, шілдеде 24калық пайызға орындалды. 27°С. ЖауынСоның бірі – республи Егін шаруашылығын қ лы та ап шашынның «Əділет» ұлттық дамыту мақсатында 2014 жылдық орташа мы ны жылға 40 млн. теңге газеті. Газеттің ұста ры мөлшері 150-250 ла субсидия бөлінген. Бұл ла қа ма кір мм. Созақ ауданыұнайды. Өт көрсеткіш өткен жылмен рта ның тұрғындарыат хб сұ салыстырғанда 2 есеге мен қызықты ның құрамы көп ұлтаст тұ ет артып, бөлінген қаржының ж қа , ып оқ ды ты. Халқының 90 па30 млн. 452 мың, 76,1 п қы то е лг йыздан астамы – қазақ, ңі кө н ры пайызы игерілген. қалғаны – өзбек, орыс еміз. үр ж - Дағдарыс тауқыметі ел жəне басқа ұлт өкілдері. басына қауіп төндіріп тұрған - Туған топырақтың тұста, зияны көп болса да, уран тарихын тамаша айттыңыз, ал сіздерді тығырықтан алып шыққаны табиғаты қандай? Қандай өзекті мəселебелгілі. Осы салада қазіргі таңда қандай лер бар елді толғантып жүрген? жұмыстар атқарылып жатыр? - Тек қысы қатал демесеңіз, Созақтың - Иə, дағдарыстан уран алып шыққаны табиғаты да керемет. Жерінің басым бөлігі рас. Негізі бұл жерасты қазбалы элементі сұр топырақты, сор, сортаңды, құмды. сонау 1980 жылдардың соңында игеріле Өсімдіктерден жусан, бұйырғын, көкпек, бастаған болатын. Өздеріңіз білесіздер, ол жыңғыл, сексеуіл, таулы өңірде киік оты, байлық республикадан тыс жерлерге жіберітобылғы, қызылқайың өседі. Жануарлардан летін, сөйтіп біздің аймақ өз байлығынан құр қасқыр, қарсақ, түлкі, қоян, жабайы шошқа, алақан қалып отыратын. Қуанышқа орай, киік, күзен, борсық, бауырымен жорғалауЕлбасымыздың көрегенділігі, салиқалы шылар мекендейді. Нағыз қорықтың мекені, саясаты негізінде өндіріс өзіміздің еншімізге жер жəннаты десе де болғандай. Ал, мəселе тиді. Қазақстанға жұмыс істей бастаған осы барлық тұста кездесіп жатады. Созақтың уранның арқасында бізде уран өндірумен климаттық табиғатына байланысты суармаайналысатын 11 кəсіпорын жұмыс істейді. лы жерлер аз, сондықтан аудандағы 7 өзен Оларға тікелей қызмет көрсететін 6 кəсіпобойынан су қоймасын салу көзделуде, оның рын да бар. Бірлесе атқарған жұмыс жеңіл 3-нің ЖСҚ дайын, келер жылы құрылыс болары анық. Əрі 11 мың адам жұмыспен жұмыстары жүргізіледі. Қаратаудан Үшбас, қамтылып отыр. Сол адамдардың 70 пайыҮштөбе, Торлан, Балдысу, Жылыбұлақ, тағы зы өзіміздің ауданның тұрғындары. Кезінде басқа шағын өзендер бастау алады. Батыс дағдарысқа ұшырап, «балапан басымен, жағындағы Көктөбе елді мекенінің жанынан тұрымтай тұсымен» дегеннің кері келіп, ағатын «Суындық» өзенінің жанынан, біраз жұрт қоныс аударып кеткен болса, енді «Суындық» су қоймасы салынуы қолға олар қайтадан кіндік қаны тамған топырақтаалынады. Сөйтіп мұндай мəселелерді шешу, рына қайта оралған. Бұл үлкен қуаныш. кезең-кезеңімен іске асып жатыр. Демек, Созақтың экономикасы өркендеп, - Аудан айналысатын шаруашылықхалықтың тұрмысы жақсарғаны деп білемін. тардың қазіргі ахуалы қандай? - Сізді кітапты өте көп оқитын, оқыға- Аудандағы ірі елді мекендер Шолаққорны мен тоқығаны көп азамат деп айтады ған, Созақ, Жартытөбе, Таукент, Қыземшек, жұрт. Ендеше тарих қойнауына тереңдеп Қаратау, Қарақұр, Құмкент ауылдары. Сонау еніп кеткен сырлары бар, зиярат ететін Кеңес заманында ауылда қаракөл қойын, əулие-əмбиелері бар осы аймақтағы түйе, жылқы, биязы жүнді қой, етті-сүтті ірі кесенелердің тарихына тоқтала кетсеңіз. қара, астық өндіруге маманданған 10 - Ақбикеш мұнарасы Созақ жеріндегі қарт кеңшар болған. Кеңестік кезеңде Созақ Қаратаудың батыс сілемдерінде орналасқан ауданы таза аграрлық аудан болатын. Ақсүмбе елді мекені – кезінде əйгілі қала Халықтың негізгі кəсібі мал шаруашылығы болған. Қала орнынан 500 метрдей жерде болған. Малдың санын, əсіресе қой өсіруде қаламен бірге ХІІ ғасырда салынған ауданымыз республика көлемінде алдыңғы Ақбикеш мұнарасы орналасқан. Тарихи қатарлы аудандардың бірі болған. Алайда деректерде Ақбикеш мұнарасы Əмір ауданымызда бүгінгі күнгі жағдай мүлдем Темірдің Тоқтамысқа қарсы жорықтарында басқаша. Өткен ғасырдың 80 жылдарының Дешті қыпшақ даласын бақылап отыру үшін аяғынан бастап ауданымызда уран өндіру қарауыл мұнарасы ретінде пайдаланылғаны жұмыстары басталып, егемендік алған айтылады. Сондай-ақ əртүрлі аңыздарда жылдар өздерінің даму шегіне жетті десе мұнараны Ақбикеш есімді арудың атымен
e-mail: gazeta_adilet@mail.ru
байланыстырады. Баба Түкті Шашты Əзіз əулие кесенесі де біздің ауданның территориясында орналасқан, құнды саналатын тарихи мұнаралардың бірі. Баба Түкті Шашты Əзіз мазары Құмкент ауылының маңындағы Жылыбұлақ жерінде орналасқан. Баба Түкті Шашты Əзіз кесенесі бүткіл қазақ жұрты қиын қыстауда табынатын, жауға шапқанда ұрандататын киелі əулие болған. Күш атасы Қажымұқан додаға түскенде «Уа, аруақ, Баба Түкті Шашты Əзіздің рухы қолдай гөр!» деп сыйынған деседі. Баба Түкті Шашты Əзіздің есімі «Алпамыс батыр», «Қобыланды батыр», «Шора батыр» жырларында жиі айтылады. Алтын ордаға билік жүргізген Едіге би Шашты Əзіз əулиені өзінің түп атасы санаған. Сондай-ақ тарихи деректерде Баба Түкті Шашты Əзіздің есімі Орта Азия, Қазақстан жеріне Ислам дінін уағыздаушы болып саналатын Ысқақ бабтың замандасы, үзеңгілес серігі ретінде жиі айтылады. Дала түріктеріне Ислам дінін ең алғашқы таратушылардың бірі Ысқақ баб деп саналады. Мұхаммед пайғамбардың Хазіретəлі ұрпақтарының бірі. Сол кездегі дала түріктерінің ең соңғы шекарасы болып саналатын Қаратаудың терістігіндегі Қаракөз бұлағының маңына қоныс теуіп, тұрақтанып қалған. Сол жерге мешіт, медресе салып, бала оқытып, қазақ тайпаларын исламға уағыздаған. Ысқақ баб қайтыс болған соң сонда жерленіп, басына сағана орнатылған. Содан бері жергілікті тұрғындар сол жерді Бабата елді мекені деп атап кеткен. Ал, Қарабура - түркі тектес халықтардың əулие тұлғасы. Орта Азияға Ислам дінін уағыздауға елеулі ықпал еткен сахарадағы əскери ақсүйектердің абызы Қарабураның тарихымызда алатын орыны ерекше. Ислам дінін уағыздауда Қожа Ахмет Яссауи мен Қарабура тізе қосып, қажыр-қайрат, мақсатмүдделерін ортақтастырған. Қожа Ахмет Яссауи дүние салғанда, өзінің өсиеті бойынша оның мəйітін арулап табыс ету рəсімі Қарабураға жүктеліпті. Бұл Қарабура əулиенің өз заманындағы орны мен беделін айғақтайды. Қарабура сағанасының ерекшелігі, оның сағанасына жапсарлас өскен қараталмен айрықшаланады. Бұл талдың қай заманнан бері өсіп тұрғанын ешкім білмейді. Аңыз деректеріне қарағанда Қарабура əулие «түйем шөккен жерде дүниеден өтіп жерленемін» деген екен. Түйесі Созақ даласына келген уақытта шөгіп, осы жерге Қарабура қолындағы асасын қадап, дүниеден өткен деседі. Ол аса кейін көгеріп үлкен ағашқа айналады. Дауласқан екі жақ шындыққа жету үшін осы Қарабура ағашының шыбығын кесейік дейді екен. Өйткені Қарабура əулие ағашының шыбығын кескенде одан қан тамып, өтірік айтып, өміріне ант ішкен болса, ол адам кеміс болып қалып немесе тіптен өліп те кетеді деседі. Бізде Саңғыл би кесенесі де бар. Саңғыл руының түбірі мен тегін Шыңғысты таққа отырғызып, хан көтерген тарихи қайраткерлердің бірі қоңырат Саңғыл биден таратады. Ескі аңыз бойынша Шыңғысты ақ киізге көтеріскен қоңырат Саңғыл биге: «Ұраның – қоңырат, құсың – қыран, ағашың – алма ағашы, таңбаң – ай болсын» деп бата берген екен. Саңғылдың Шыңғыс ханға жақын жүруін оның бəйбішесі Бөртеге рулас туыстығынан деп жорамалдайды. Саңғыл руының ұраны «Мүлкаман» болуына қарап кейбір зерттеушілер Саңғылды Мүлкаман батырдың шөбересі деп те айтады. Мұның бəрі енді əулие-əмбиелер жайлы діни кітаптарда бар ғой. Тек сіз сұраған соң, əрі былайғы жұрт бұларды жай аңыздағы адамдар деген соң таратып айтып отырмын... - Кітапты көп оқитын адам, газетжорналдарды да аз парақтамаса керек. Осыған орай бір сұрақ туындайды. Қазіргі таңда баспасөздерге жазылу науқаны жүріп жатыр. Сіздің ауданда осы жұмыс қандай қарқында келеді, қандай басылымдарға жазылдыңыздар? - Қашанда күнделікті баспасөзді қадағалап, еліміздегі, облысымыздағы барлық газет-журналдардың əрбір нөмірін жібермей оқуға тырысамын. Ахмет Байтұрсынов бабамыз айтпақшы «Газет – халықтың көзі, құлағы һəм тілі», сондықтан мерзімді баспасөзге жазылуға созақтықтар қашанда белсенділік танытып келеді. Мүмкіндігінше елдің, халықтың сөзін сөйлейтін мерзімді баспасөздерге жазылу ісі жіті назарымызда. Қазіргі таңда, халықтың сеніміне ие болған бұқаралық ақпарат құралдары бар. Соның бірі – республикалық «Əділет» ұлттық апталық газеті. Газеттің ұстанымы ұнайды. Өткір мақалалары мен қызықты сұхбаттарды оқып, қажет тұстарын көңілге тоқып жүреміз. Мерзімді баспасөздің ең басты мақсаты, халықтың сөзін сөйлеу десек, сіздер осы үдеден шығып келесіздер. Дəл қазіргі таңда баспасөзге жазылу науқаны қызу жүріп жатыр, «Əділет» ұлттық апталық газеті де біздің назарымыздан тыс қалмайды. - Президентіміздің «Жаңа əлемдегі жаңа Қазақстан» атты Жолдауында «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы бар. Осы тапсырманың аясында сіздерде қандай жұмыстар атқарылды? - 2009 жылдан бері аталмыш бағдарлама негізіне кіретін апатты мектептерді жолға қою, жаңарту жəне күрделі жөндеуден өткізу барысында біраз ауқымды жұмыстар жүргізілді. Сондай-ақ орталықтан шалғайда жатқан «Жыныс ата» елді мекенінде жəне «Қарағұр» ауылында екі мектеп салынып, пайдалануға берілді. - Мазмұнды сұхбатыңыз үшін рахмет! Сіздің ауданға толағай табыс тілеп қаламыз! Сұхбаттасқан: Р. ҚАРЖАУБАЕВ.
ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕНІ ҰЛЫҚТАУЫМЫЗ КЕРЕК
Қазақи ұлттық тəрбиеге жетер тəрбие жоқ. Олай дейтініміз, дана халқымыз бала өмір есігін ашқаннан ұлттық құндылықтарымызды бойына сіңіреді. «Тəрбие тал бесіктен басталады» деген сөздің өзінде қаншама мəн жатыр десеңізші?! Ең əуелі келіндері жүкті болған сəттен бастап аналарымыз оның көңіл-күйін аулап, хал-жағдайын жасап, ерекше күтімге алған. Жерік асын алдына тосып, өмірге дені сау ұрпақтың келуі үшін бар күштерін жұмсаған. Өмірге келген əрбір қазақ баласы атасы мен əжесінің мейіріміне қанып, əке-шешесінен тəлімді тəрбие алып өседі. «Баланы жетіге келгенше ханыңдай сыйла, жетіден он беске дейін құлыңдай жұмса, он беске толған соң өзіңмен тең көр» деген дана бабаларымыз. «Жұмақтың кілті ананың табанының астында» деп анасын құрметтесе, «Асқар тауым, ақылшым» деп əкесінен именетін қазақ балалары бүгінде өзімбілемге салынып бара жатыр. Осындай олқы тұстарды көргенде жаһанданумен келген жайсыз
жаңалықтар қынжылтады. «Баланы ұрмай тəрбиелеу керек, тең дəрежеде ұстау керек» деп ұрандатып жатқан теледидар мен ғаламтордағы психологиялық тренингтер өмірде өз орнын қалыптастырып үлгермеген, əлі де ата-анасының қанатының астынан шықпаған балалардың санасын улауда. Бүгінде темекі түтінін будақтатып, сыраны шөлмегімен ішетін еркекшора қыздар да, өз ісіне жауап бере алмайтын қызмінезді ынжық ұлдар да жасыратыны жоқ, көбейіп келеді. Мұның бірінші салдары – батысқа еліктеп, ұлттық тəрбиеден алшақтағанымызда. Қазір ата-ана балаларға қажетті мөлшерде уақыт бөлмейді, қадағаламайды деп кіналаймыз. Дегенмен, бұрын да ата-аналар жұмыстарында шапқылап жүретін. Балалар атааналарының тапсырмасын орындап олардың қабағынан ығып тұратын. Ал қазір ше? Əр баланың қолында планшет, ұялы телефон. Ғаламтор арқылы əлемнің бар жерін шарлап
Жанар ҚАЛИЕВА, психолог, Медицина ғылымдарының кандидаты, Асфендияров атындағы медицина университетінің Психиатрия, наркология жəне психотерапия кафедрасының доценті:
«Тəрбие батыстыќ аєымєа тїсіп кетті» - Бүгінде əйелдердің дəрежесі еркектерден жоғары. Бұл бізге батыстан келген ағым. Ер мен əйелді тең құқылы етеміз деп асыра сілтеп жіберген сияқтымыз. Батысқа еліктеушілік бас бермей, белең алып барады. Жаһанданумен келген бұл ағымды тоқтату енді қиынның-қиыны. Қазіргі жоғары білімді, қызметте жолы болған əйелдерге ер адамның қолдауы қажет емес. Тіпті бала тууда да, оның тəрбиесіне де ер адамдарды араластыруды қойған. Яғни, көптеген балалар толық емес отбасында тəрбиеленіп жатыр. Қазір мектептерге барсаңыз, балалардың жартысынан көбі тек анасының тəрбиесін алуда. Олардың əкелері отбасын тастап кеткен немесе аналары тұрмысқа шыққысы келмеген. Бұл жағдайға тек қана əйелдерді кінəлауға болмайды. Өйткені бүгінде жауапсыз, отбасын асырауға қабілетсіз еркектер көптеп кездеседі. Оның арғы төркіні біздің ұлттық тəрбиеден қол үзе бастағанымызда жатыр. Қазір əр үйде бір немесе екі бала ғана бар. Оны ханзада мен ханшайым етіп өсіреміз. Біздің жанымыздан кеткен соң өмірдің қиындықтарына шыдамай нашақорлыққа, ішкіштікке, құмар ойындарға жəне басқа да нашар əрекеттерге барады. Сондықтан менің ойымша, əр бала толыққанды отбасында тəрбиеленуі керек. Ер балаларды спортқа, қоғамдық жұмыстарға икемдеу қажет. Əкесі болмаған күнде де ағасы, туысы немесе қоршаған ортасы ер балаға дұрыс тəрбие беруі керек. Жалғызбасты əр ана өзінің сүйікті баласын ғана емес, ер азаматты, отанымыздың тірегін тəрбиелеп жатқанын жан-тəнімен түсінуі тиіс. Мен өз мамандығыма байланысты көзіммен көргенім: 20-25 жас аралығындағы жігіттерде ішкіштік, нашақорлық, құмар ойынға тəуелділік, токсикоман, психикалық ауытқулары барлары өте көп. Бұл біздің заманның ең ауыр қайғысы. Мұндай балалар тек кедей, мүмкіншілігі шектеулі отбасынан шықпайды, қоғамның барлық тобында кездеседі. Жастарды мұндай жаман қылықтарға итермелейтін қоршаған ортасы жəне тəрбиенің осалдығы. Өтпелі кезеңде басталған жағымсыз əрекеттердің жылдар өте ауыр қайғыға ұшыратқан жайлар да болып жатыр. Жастарымыз нашаға, құмар ойындарға тəуелділіктің кесірінен қылмысқа да барып жатыр. Осының алдын алу үшін əр бала толыққанды отбасында тəрбиеленіп, қазақи ұлттық қасиеттерімізді олардың санасына сіңіре білуіміз қажет.
ақпарат алып отырады. Бала балалығына салып тыйым салынған сайттарға кіріп, қажетсіз ақпараттарды ақтарыстырады. Балалардың бəрінде қызығушылық, еліктеушілік бар. Батыстың, Американың жастары не істесе, біздің балалар да соны қайталайды. Кейінгі онжылдықта батыстағыдай жұмыс, қызмет бірінші орынға шығып, отбасы, ошақ қасы кейінге ысырылып қалды. Қызметтің соңында жүрген қызжігіттер отбасын құруға асықпайды. Құдай оңдап үйлене қалған жағдайда ұрпақ жалғастыруды кешеуілдетеді. «Мен өзім үшін өмір сүремін, баланы да өзім үшін туып аламын» дейтін қыздардың саны артып келеді. Жарайды, баланы өзі үшін тусын дейік. Əке тəрбиесін көрмеген, толыққанды отбасында өспеген баладан не үміт?! Мұндай жағдай батыста үйлесетін шығар. Алайда ақсақалын ұлықтаған, аналарын ардақтаған қазақ үшін ұлттық мүдде бірінші орында тұруы керек. Бақтыгүл КƏДІРҒАЛИҚЫЗЫ.
Баян ЕЛЕУНҰРОВА, Алматы қаласындағы №26 орта мектептің директоры:
«Ер адам їшін жўмысы əрдайым бірінші орында» - Соңғы жылдары мектепте көбіне балаларға білім беретін əйел адамдар. Өйткені ер адамдар отбасының асыраушысы болғандықтан мұғалімнің аз ғана жалақысымен бала-шағасын баға алмайды. Сондықтан да басқа, жалақысы тəуірлеу жұмысқа кетуге мəжбүр болады. Көп отбасылар қалада пəтер жалдап тұрады. Пəтерақысын төлеу де оңай емес. Қай заманда да сананы тұрмыс билейді ғой. Бүгінде мектепте білім беріп жүрген ер адамдар аз. Болған күнде де дене тəрбиесі мен технология пəнінің мамандары. Осыған қоса тарих, математика, физика пəндерінен ер адамдар оқытса қандай жақсы болар еді. Бұдан əйел мұғалімдердің білімі төмен деген ой қалыптаспауы керек. Олар ер адамдармен тең дəрежеде қай салада да қызмет істей алады. Алайда, əйел ең алдымен ана, отбасының ұйытқысы. Ол қызметімен қатар бала тəрбиесін де, үй шаруасын да қатар атқарады. Ал ер адамдар өз жұмысына аса үлкен жауапкершілікпен қарайды. Өйткені оларды бірінші орында тек жұмыс алаңдатады. Олар табиғатынан солай жаратылған. Басшылық қызметте жүріп байқағаным, ер мұғалімдер сабақ бергенде балаларда қызығушылық, жауапкершілік, ұйымшылдық артады жəне қыз балалар қазақи болмысымызға қарай ағайларының алдында именіп иба сақтайды. Ер балалар мұғалімдеріне еліктеп, оның жақсы қасиеттерін бойына сіңіруге тырысады. Мен өзім жұмысқа көбіне ер адамдарды қабылдауға тырысамын. Біздің мектепте қазақ тілі пəнінен, тарих пəнінен, математика пəнінен ер адамдар сабақ береді. Өкінішке орай, бүгінгі таңда ер мұғалім жоқтың қасы. Осы мəселені шешуге педагогика саласында арнайы ер балалар үшін білім гранттарын көбірек бөлу керек сияқты. Олай дейтініміз, балалар күні бойы əйел мұғалімдерден дəріс алады, үйде де аналарының тəрбиесінде. Жасыратыны жоқ, əкелердің көбі ақша табу үшін үй бетін көрмей жұмыста жүрсе, бөтелкемен достасып құр сандалып күнін көшеде өткізіп жүргендері де бар. Бұл да бір жазылмас дерт тəрізді. Оған қоса бүгінде жалғызбасты аналардың саны күннен күнге артып келеді. Əйел адамдар бала-шаға қамы үшін нар көтермес жүкті көтеріп жүр. Əрине, балаларының алдында оның мəртебесі əрдайым биік болмақ. Ал ер адамдардың арасында көбіне жұмыссыздық пен жалқаулық кеулеп барады.
АЙМАҚ
¦ÄIËÅÒ
Көлеңкелі айналыста жүрген қаржыларды №39 (199) жария етсе, бұл екі тарап үшін де тиімді болар еді 31.10.2014 жыл
4
ЖАРИЯ ЕТУ
ЌАРЖЫНЫ ЗАЅДАСТЫРУ – ƏЛЕУМЕТТІЅ ƏЛЕУЕТІН АРТТЫРАДЫ Бүгінде еліміз бойынша жалпы ішкі өнімнің 19 пайызы «көлеңкелі» айналыста жүр. Сонда орта есеппен алғанда 44 миллиард АҚШ долларына жуық қаржы салық бюджетіне түспей жүр. Егер де осыншама қаржы көлемі салық бюджетіне түссе, ел экономикасының дамуына үлкен септігін тигізер еді. Бірақ əлде де кеш емес. 2014 жылдың 1 қыркүйегінен бастап елімізде «Қазақстан Республикасының азаматтарына, оралмандарға жəне Қазақстан Республикасында тұруға ықтиярхаты бар адамдарға олардың мүлікті жария етуіне байланысты рақымшылық жасау туралы» заңы күшіне енгені белгілі. Көлеңкелі айналыста жүрген қаржыларды кəсіпкерлер жария етіп, заңдастыратын болса, бұл екі тарап үшін де тиімді болар еді. Яғни, қаржы иелері мемлекет тарапынан берілген мүмкіндікті оңтайлы пайдаланса, мемлекет қаншама əлеуметтік мəселелерді өзге елдердің көмегенсіз-ақ шешуге қол жеткізер еді. Сондықтан да мен өңірдегі кəсіпкерлерге осы мүмкіндікті мүлт жібермеуге шақырамын. Өйткені ел экономикасын дамыту үшін бізге қомақты қаржы керек. Осы аптада Оңтүстік Қазақстан облысының кəсіпкерлер Палатасының директоры Жеңісбек Камалидинұлы кəсіпкерлерді салық амнистиясы мен легализация жөнінде ақпараттандыру мақсатында ұйымдастырылған прессконференцияда осылай деді. Оған Оңтүстік Қазақстан облысының
кəсіпкерлер Палатасы директорының орынбасары Мұхтар Ерменбеков, ОҚО бойынша Салық департаменті басшысының орынбасары Еркін Елшібеков, Шымкент қаласы Абай, ƏлФараби, Еңбекші аудандары əкімінің орынбасарлары Гүлсара Ташимова, Болат Рысқұлбеков, Досалы Амангелдиев пен бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері қатысты. Сонымен қатар, ол еліміздің өзге елге алақан жайып, көмек сұрау арқылы, экономикамыздың дамуы əлсірей түсетінін, ал кəсіпкерлер өз қаржысын заңдастырса, мұндай қауіп-қатердің алдын алуға зор
ықпалын тигізетінін баса айтты. Яғни, жария етілген ақшалар заңды айналысқа түсіп, оны қоғамның əлеуметтікэкономикалық дамуына жарататынын айтты. Сөйтіп ол ақшаны жария етудің жолдарын түсіндірді. – Қаржыны заңдастыру үшін ұлттық жəне шетел валютасында жария етілетін ақша жария ету мерзімі ішінде еліміздің екінші деңгейдегі банкінде, «Қазпошта» АҚда ашылған жинақ шотына салынуы (аударылуы) тиіс. Ол кемінде күнтізбелік есеп бойынша алпыс ай немесе бес жыл бойы ашылған жинақ шотында жатуға тиіс болған жағдайда ғана жария етуге жатады.
Егерде кəсіпкер қаржысының жария етуін аталған уақытта күткісі келмесе, онда арнайы ашылған жинақ шотқа аударған қаржысынан 10 пайыз мөлшерінде алым алынады. Содан соң ол басқа мақсаттарға жұмсай алады, – деді. Аталған іс-шарада Шымкент қаласы бойынша Абай, Əл-Фараби, Еңбекші аудандары əкімдіктері жанынан құрылған жылжымайтын мүлікті жария етуді өткізу жөніндегі комиссиялардың атқарған жұмыстары да баян етілді. Абай ауданы əкімдігі жанынан құрылған комиссияның төрайымы Гүлсара Ташимова бүгінге дейін аудан бойынша
жалпы саны 665 азаматқа түсіндірме жұмыстары жүргізілгенін, 45 арыз қабылданып, 12 арыз бойынша қанағаттандырудан бас тартылғанын айтты. Ал Əл-Фараби ауданы бойынша комиссия төрағасы Болат Рысқұлбеков ауданда 183 азаматқа түсіндіру жұмыстары жүргізіліп, 9 арыз қабылданып, 3 арыз бойынша қанағаттандырудан бас тарту туралы шешім қабылданғанын мəлімдеді. Ал Еңбекші ауданы бойынша комиссия төрағасы Досалы Амангелдиев 141 азаматқа түсіндірме жұмыстары жүргізілгенін, 9 арыз қабылданып, 3 арыз бойынша қанағаттандырудан бас тартылғаны туралы хаттамалық шешім қабылданғанын жеткізді. Қазіргі таңда аталған үш ауданда қабылданған өтініштер бойынша жылжымайтын мүліктің жалпы құны 509 705 000 млн. теңгені құрап отыр. Басқосуда комиссия төрағалары жария ету кезеңінде азаматтардың, яғни өтініш иелерінің жария ету обьектісінің астындағы жер телімінің меншік иесі болып табылмайтыны, сондайақ жария етуге ұсынылған жер телімдерінің нысаналы мақсатына сəйкес келмейтіндігі негізгі қиындықтар болып табылатынын баса айтты. Бүгінде облыс бойынша мүлікті жария ету бойынша 134 арыз келіп түскен. Олардың жалпы құны 836 887,3 млн. теңгені құрап отыр. «Əділет-ақпарат».
БІЛІМ
МҰНДАЙ ЕҢСЕЛІ МЕКТЕП ҚАРАБҰЛАҚТА БОЛҒАН ЕМЕС
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев 2007 жылы Қазақстан халқына арнаған «Жаңа əлемдегі жаңа Қазақстан» атты Жолдауында «Мен бүгін Үкіметке халқымыздың əл-ауқатын жақсарту жөніндегі жұмысты жалғастыра беруді тапсырамын... Үш жылдың ішінде 100 мектеп пен 100 аурухана еліміздің нақ осындай нысандарға мұқтаж болып отырған өңірлерінде салуды тапсырамын. Əлеуметтік-экономикалық дамуды біз стратегиялық міндет дəрежесіне көтеруге тиіспіз. Біз мемлекеттік жекеменшік əріптестіктің көмегімен əлеуметтік инфрақұрылымдық даму тетігін қалыптастыру қажеттігіне жеттік деп білемін»,-деген болатын. Елбасының осы бастамасының негізінде Үкімет «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасын түзіп, соның негізінде жер-жерлерде құрылыс жұмыстары қолға алынып кеткен еді. Елімізде мектептер мен ауруханалардың көптеп салынуы қазақстандықтар үшін көзайым жаңалық болды. Бұған əсіресе білім саласының мамандары мен ауылдағы ағайын дəн риза болды. Себебі мектептер жетімсіздігі еліміздің кез келген аймағында сезілетін. Білім ұяларының салынуы сол жылдарда үш ауысым бойынша дəріс жүретін Оңтүстік өңірі үшін өте қажетті болып табылатын. Жалпы аталған бағдарлама көптеген өзекті мəселелердің өзегін тарқатуға жол ашты. Əрине, «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасын жүзеге асыру кезінде оның кестеге сай жүргізілмеуі немесе кейбір құрылыс жұмыстарының сапасыз орындалуы сынды бірқатар кемшін тұстар мен олқылықтар орын алғанын жасырып, жабуға болмас. Бірақ, аталған бағдарлама аясында Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданында атқарылған жұмыстары өз деңгейіне сай орындалды.
асып жығылады. Ондағы халықтың 99 пайызын өзбек ұлтының өкілдері құрайды. Халық өте тығыз орналасқан бұл елді мекенде халық саны жыл сайын артып отыр. Сол үшін де болар мектеп санының жетімсіздігі осы жерде айқын сезілетін. Ондай қажеттілікті ауылдағы №42 Фурқат атындағы жалпы орта мектебінің ұжымы да бастан өткерді. Мектеп жетімсіздігін он жыл уақыттай тартып, кейіннен Үкімет қолға алған «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасының арқасында кең, еңселі, зəулім ғимаратты білім ұясына қол жеткізді. Мұндай бақытқа кенелу жолында мектеп ұжымы қандай өмір өткелдерінен өтті? Алдымен осы жайында тарқатып айтсақ. Фурқат атындағы №42 жалпы орта мектебі өз жұмысын 1958 жылы бұрынғы «Жұмысшы» ұжымшарының ескі ғимаратында Сталин атындағы №3 мектептің бөлімшесі ретінде бастаған. 1960 жылы ол жеті жылдық білім беретін оқыту жүйесіне көшті. Дəл сол
«100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасының шапағаты аудандағы Қарабұлақ ауылының тұрғындарына тиді. Қарабұлақ – Сайрам ауданындағы ең үлкен елді-мекендердің бірі. Ресми деректерге сүйенсек ондағы тұрғын саны 45000 мыңға жуықтайды. Ал бейресми дерек көздеріне сүйенсек ондағы тұрғын саны 50000 мыңнан
жылы оған Фурқат есімі берілген. Оған директор болып Эргаш Халикулов тағайындалды. Сол жылдары онда үш бастауыш, 5 жоғары сынып жұмыс істеген. Мұғалімдер саны бас-аяғы 12 болған. Өз жұмысын өте сəтті бастаған мектеп 1963 жылы 8 жылдық білім беру жүйесіне көшіп, құлашын кеңге жая бастайды. 1965
жылы мектеп «Науаи» ұжымшары тарапынан салынып берілген 260 орындық жаңа ғимаратқа көшіріледі. Осылайша арада біршама жылдар сырғып өтеді. 1984 жылы мектепке Тұрсынқұл Режаметов директор болып жұмысқа орналасады. Бұл туралы Тұрсынқұл аға былай дейді:
– Сол жылдары мектепте баржоғы 600 ден астам оқушы білім алатын. Ұстаздар саны 50-ге жуықтайтын. Бірақ, ғимарат өте тарлық етті. Əрең сыйыстық. Бұл өзекті проблемаға айналды. Содан ауылдағы «Ақсу» ӨК-і бізге 8 сынып бөлмесін демеушілік жолмен соғып берді. Бірақ бұл мəселені түбегейлі шеше алмады. Жыл сайын оқушылар саны өсе берді. Спорт залдың жоқтығы да оқушылардың мысын басып тұрғандай болып сезілетін бізге. Өйткені қоршаған орта, қоғам барлығы қозғалыстан тұрады ғой. Бір сəт бой жазып, дене шынықтырумен айналыспасаң да, кез келген іске көңілің бара бермейтіні белгілі. Осыны терең түсінген біздер, мемлекетке қол жаймай, демеушілік жолмен стадион салуға қол жеткіздік. Мұғалімдер өз еркімен асарлатып асхана соқты. Міне осындай қиын кезеңдерді бастан өткердік. Егемендік алып, өз алдымызға бөлек ел болып қалыптасқан алғашқы жылдары да 7-8 ай бойы еңбек ақысыз жүрген кездеріміз де болды ғой. Сонда ұжымдағы бірде бір мұғалім, қолын сілтеп, осы саладан кетуге бел буған емес. Барлығы да ертеңгі күнге үлкен сеніммен қарап, баянды болашақтың боларына бек сенімді болды. Сол ниетімізге орай біздің мектеп 2007 жылы қабылданған «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасына ілікті. Соның негізінде бұрынғы ескі мектеп ғимараты түгел-тұтас бұзылып, оның орнына жаңадан үш қабатты еңселі мектеп ғимараты бой көтерді. Тарихтың қай бетін ақтарсаңыз да Қарабұлақ ауылы
мұндай мектепті көрмеген. Білім ұясындағы мəжіліс залы 756 орынға лайықталған. Мемлекет барлық жағдайды жасап отыр. Енді жастарымыз тек білім алуы керек. Оқушылар жақсы оқып, кез келген дəрістен озат болу керек. 22 жыл бойы осы жерде директор болдым. Қазіргі таңда тəрбие ісі жөніндегі орынбасармын. Мектеп тапшылығының тауқыметін біз сан жылдар бойы тарттық. Бірақ күндердің күнінде осы қиындықтың артында үлкен бір жақсылық боларын сезетінмін. Осылай ағынан жарылған Тұрсынқұл ағаны ұжымдағы барлық мұғалімдер қадір тұтып, құрмет көрсетеді. Өз жұмысына шын берілген ұлағатты ұстаз, ардагер қызметкерді оқушылар тұрмақ, мұғалімдердің өзі аға ұстаз деп мақтан тұтады. Осылай деген мектеп директоры Икрамжан Ахмедов:
– «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы аясында салынған бұл мектеп 2010 жылы пайдалануға берілді. Білім ұясы қазіргі заман талабына сай бой көтерді. 1200 орынға лайықталып салынған мектепте қазіргі таңда 1718 бала екі ауысымда оқиды. Мектепті салу кезінде оқушылардың салауатты өмір салтын ұстануына үлкен назар аударылған. Бұл жерде теннис, волейбол, баскетбол залдарының стандартқа сай жасақталуы осы сөзімнің айқын дəлелі. Бір уақытта 300 бала тамақтануға қол жеткізетін асхана, үлкен мəжіліс залы бар. Мектепті салу кезіндегі құрылыс жұмыстары 2008-2010 жылдары жүргізілді. Құрылысты орындаған мердігер компания – «Шымкент Строй» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі болып табылады. Ғимараттың бой көтеруі үшін жұмсалған қаржы көлемі – 1362848,0 мың теңгені құрады. Мектепте алғашқы жылдары 12 мұғалім жұмыс істеген болса, қазіргі таңда олардың саны 189-ға жетіп отыр. Сарабдал саясаткер
Елбасының осындай əлеуметтік нысандардың салуды қолға алу туралы тапсырмасы өте дер кезінде айтылған бастама болды. Өйткені, мектептегі бала саны жыл сайын өсіп жатыр. Мəселен, осы оқу жылында 6 сынып оқушылары мектеп бітірсе, жаңа оқу жылында дайындық сыныбына келген оқушылардың саны 8 сыныпты құрап отыр, - дейді. Əрқашан да «заттың жаңасы жақсы». Үлкен, биік, кең, жаңа мектеп ғимараты мұғалімдерге де, ондағы өскелең ұрпаққа да көтеріңкі көңіл-күй сыйлайды. Өз кезегінде ол жастардың білім алуға деген, ұстаздардың жұмысқа деген талпынысын екі есе арттыра түсті. «Күйсіз көңіл шаппайды» деген. Сондай ерекше көңіл-күйдің арқасында мектеп оқушылары талай тартысты турнирлермен байқауларда топ жарып, бəсекелестерін басып озды. Мəселен, мектеп оқушылары волейболдан республикалық, шахматтан облыстық біріншіліктерде өрнекті ойын көрсетіп жеңістерге жетті. Мұндай жемісті жеңістерге қол жеткізу жаңа мектеп ғимараты пайдалануға берілген жылдан соң, дəлірек айтсақ 2011 жылдан бері қарай жүзеге аса бастады. Демек, «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы оқушылардың өздерін басқа қырынан да көрсетуіне ықпал етті. Жеңіс тұғырынан көрінуді жаңа мектеп ғимаратына қоныс аударумен байланыстыратын оқушылар Умида Абдрахманова мен Сахиба Каримкулова өз лебіздерін былай деп жеткізеді.
– Бұл ғимарат бой көтермес бұрын бізде көптеген қиындықтар болды. Сыныптар жетіспей
жататын. Бірақ Президентіміздің тікелей тапсырмасымен мектебіміз жаңарып, пайдалануға берілді. Бұл біз үшін үлкен бақыт. Елбасының қазақстандық оқушылардың сапалы білім алуы үшін барлық жағдайларды жасап жатқаны бізді қатты қуантады. Біз үшін 1200 орынға лайықталған үлкен мектепте білім алатынымыз кеудемізге мақтаныш сезімін ұялатады. Мектептегі оқушылар саны 1400-ге жеткен кезде, ондағы ұжым қызметкерлері үш ауысымда жұмыс істеген кездерді бастан өткергенін еске алған математика пəнінің мұғалімі Лутфия Таджиметова: – Осы мектепте 1980 жылдан бері жұмыс істеймін. Сыныптар да өте көп болды. Ауылдағы №48 мектеп ғимаратының колледж болып, ондағы 500-600 оқушының бізге ауыстырылғаны да мұндағы оқушылар санын арттыра түсті. Бірақ, біз қандай жағдайда, қандай қиын кезеңдерді бастан кешірсек те бірлігімізді еш жоғалтпадық. Мектебіміз үлкен болса екен деп бір кездері армандап қоюшы едік. Сол арманымыз жүзеге асты. Мұндай берекелі күнге біз бірлігімізді сақтау арқылы ғана қол жеткіздік, - дейді. Еңсесі биік жаңа мектеп ғимаратына кірген бойда ақын, Қазақстанның халық жазушысы Қадыр мырза Əлінің жастарды елжандылыққа баулитын Ана тілің арың бұл, Ұятың боп тұр бетте, Өзге тілдің бəрін біл, Өз тіліңді құрметті! – деген өлеңі, жас ұрпақты сапалы білім алуға үндейтін М. Əуезовтің «Халық пен халықты, адам мен адамды теңестіретін нəрсе – білім» деген қанатты сөздері арнайы тақтаға безендіріліп жазылып, ілінген. Сонымен қатар, Елбасының айтқан ойлы орамдары да есіктен кірген бойда-ақ көзге бірден түсіп тұр. Өз кезегінде бұл жастардың санасын сергітіп, кемел келешекті қалыптастыру жолында аянбай білім алуға деген ынтасын оятары сөзсіз. Елбасының тапсырмасымен қолға алынған «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы аясында бой көтерген №42 Фурқат мектебіне кемел келешек, ал, ондағы ұстаздардың оқушыларға саналы тəрбие мен сапалы білім беруде атқарар жұмыстарына нəтижелі жетістік тілейміз. Үлкен қамқорлықпен қайта тұрғызылған бұл мектепте еліне пана, халқына қорған болар ұл-қыздар түлеп ұша бергей. Бақыт МЫРЗА.
¦ÄIËÅÒ
ЖЕКЕШЕЛЕНДІРУ
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ə.Назарбаевтың 2014 жылғы 17 қаңтардағы «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Қазақстан халқына Жолдауында: «Үкімет «Самұрық-Қазына» қорымен бірлесіп, мемлекеттің қатысы бар барлық компанияларға талдау жүргізіп, жеке секторға берілетін кəсіпорындар тізімін анықтауы керек. Тура осындай жұмысты қалған мемлекеттік секторларда да жүргізу қажет. Биылғы жылдың бірінші тоқсанында Жекешелендірудің 2014-2016 жылдарға арналған кешенді бағдарламасы қабылдануға тиіс» деген болатын. Елбасының тапсырмасына сəйкес, 2014 жылдың 1 қыркүйегінен бастап жекешелендірудің жаңа толқыны жанданды. Сатылымға мыңға жуық түрлі нысан шығарылды, кейбірі жеке қолға толығымен өтуде. Бұл ретте, жеке қолға тапсыру үшін əртүрлі тетіктер қолданылуда: аукциондар, қор биржалары, тендерлер. Осы жұмыстардың атқарылу барысымен танысу мақсатында біз «Ақпараттықесептеу орталығы» АҚ Оңтүстік Қазақстан бөлімшесінің бастығы Рахила Ілиясқызы Шыныбаева ханымды əңгімеге тартқан едік.
Ғаламтор жүйесін пайдаланушы нысандардың №39 (199) қашан, қанша бағаға сатылғанын біле алады 31.10.2014 жыл
Рахила ШЫНЫБАЕВА, «Ақпараттық-есептеу орталығы» АҚ Оңтүстік Қазақстан бөлімшесінің бастығы:
5
«АҚПАРАТТЫҚ-ЕСЕПТЕУ ОРТАЛЫҒЫ ӘРҚАШАНДА ЗАМАН ТАЛАБЫНА САЙ ЖҮРУГЕ ТЫРЫСАДЫ»
Елбасымыздың осындай баянды бастамалары үшін ел дəн риза
НАУҚАН
¦ÄIËÅÒ
№39 (199) 31.10.2014 жыл
6
РАҚЫМШЫЛЫҚ
Жұмыла атқарған жұмыс жемісті болады Елбасының тікелей тапсырмасымен қолға алынған мүлікті жария етудің екінші кезеңін жүйелі жүргізу жəне мүлікті жария ету жұмыстарын жоғары деңгейде орындау – Оңтүстік Қазақстан облысы Қаржы басқармасының негізгі бағыттарының бірі. Бүгінгі таңға дейін облыс тұрғындарынан мүлікті жария ету жөнінде 133 өтініштер келіп түссе, осы өтініштер бойынша 11 азаматтың 50,0 млн.теңгені құрайтын мүліктері жария етілген. Мүлікті жария ету мемлекетке де халыққа тиімді. Мемлекет үшін «көлеңкелі экономиканың» үлесін азайтып, салық салу базасын кеңейту болса, ал халық үшін ешбір айыппұлдарсыз өз мүліктерін заңдастыру үлкен мүмкіндік. Сондай-ақ бұл алдағы уақытта енгізілетін жалпыға бірдей кірістер мен мүліктерді декларациялауға дайындық жүргізу болып табылады. Бұдан бөлек мемлекет басшысының төрағалығымен 2013 жылдың 11 қазанында өткен мəжілісте жекешелендірудің екінші толқыны шеңберінде квазимемлекеттік сектор субъектілерін бəсекелестік ортаға беру бойынша тапсырма берілген. Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша жекешелендіруге жататын коммуналдық меншіктегі 28 ұйымды жəне «Шымкент» əлеуметтік-кəсіпкерлік корпорациясы» ұлттық компаниясы» АҚ-ның құрамындағы 5 ұйымды бəсекелестік ортаға беру туралы шешім қабылданды. Олардың қатарында «Ордабасы» кəсіби футбол клубы» АҚ-ы, «Қыран» футбол клубы МКҚК, «ЛТД Тұрмыс», «Спорт сарайы», «Шымкент жасыл қала», «Тұран-құрылыс» ЖШС-тері жəне т.б. бар. Сондай-ақ, облыс бойынша жекешелендіруге жататын коммуналдық меншіктегі 28 ұйымның 6-ы – 2014 жылы, 8-і – 2015 жылы жəне 14-і – 2016 жылы жекешелендіріледі деп жоспарланып отыр. Осы ұйымдардың 19-ы квазимемлекеттік сектордағы ұйымдар болып табылады. Жекешелендірудің бұл кезеңінде квазимемлекеттік секторлар назардан тыс қалмады. Еліміз бойынша осындай ұйымдардың бірден 782-сін бəсекелестік ортаға тапсыру, тағы 380 ұйымын қайта құру немесе жою көзделуде. Оларды
жекешелендіру электронды аукцион арқылы сатылады. Ол Қазақстан Республикасы Үкіметімен белгіленген бірыңғай оператор қызметін атқаратын «Ақпараттық-есептеу орталығы» АҚ-ы жүргізетін оn-Line тəртібінде қол жеткізу мақсатында www.gosreestr.kz веб-порталындағы мемлекеттік мүлікті электрондық сауда-саттық алаңында жүргізіледі. 2014 жылы 6 ұйымның 2-уі Шымкент қаласының «Техникалық инспекция» ЖШС-нің 51 пайыз мемлекеттік үлесі жəне Кентау қаласының «Сəулет жəне қала құрылысы» ЖШС-нің 50 пайыз мемлекеттік үлесі сатылды. Ал қалған 4 ЖШС-нің мемлекеттік үлестері кестеге сəйкес ағымдағы жылдың соңына дейін сатылады деп жоспарлануда. Осының екеуі электронды аукционға жəне екеуі коммерциялық тендерге қойылады. Электронды аукцион мен коммерциялық тендердің айырмашылығын айтатын болсақ: электронды сауда-саттықта жекешелендiру объектiсi үшiн неғұрлым жоғары баға ұсынған қатысушы жеңімпаз болып анықталса, коммерциялық тендерде жекешелендiру объектiсi үшiн неғұрлым жоғары баға ұсынған жəне тендердiң шарттарын (инвестицияларды тарту, өндiрiс көлемiнiң, шығарылатын өнiмдер номенклатураларының немесе көрсетiлетiн қызметтердiң белгiлi бiр деңгейiн қамтамасыз ету, баға белгілеу шарттары, оның iшiнде бағаның шектi деңгейi бойынша шектеу, табиғат қорғау ісшараларын жүргiзу, қызмет саласының сақталуы, жаңа жұмыс орындарын сақтау немесе құру, өндiрiстiк жəне əлеуметтiк инфрақұрылым объектiлерiнiң қолданыстағы тəртiбi мен пайдалану шарттарын сақтау, кредиторлық берешектердi белгiленген мерзiмiнде өтеу, жалақы төлемдерi бойынша берешектердi өтеу, мəмiлелердi жасауды шектеу жəне жекешелендiру объектiсiне қатысты белгiлi бiр уақыт iшiнде белгiлi бiр iс-қимылдарға тыйым салу болуы мүмкiн, комиссияның қалауы бойынша басқа да шарттар) орындауға келiскен қатысушы жеңiмпаз болып танылады. Бұл сауда-саттыққа еліміздің кез келген ниет білдірушісі интернет веб-порталы арқылы емін еркін түрде қатыса алады. ОҚО қаржы басқармасының баспасөз қызметі.
Мүлікті жария ету қалай өтіп жатыр? ауданында атқарылып жатқан істерге қысқаша тоқтала кетуді жөн санап, аталмыш аудан əкімінің баспасөз жөніндегі хатшысы Серғали Меңлібаевқа хабарластық. Ол мүлікті жария етуге қатысты төмендегі мəліметтерімен бөлісті. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 29 тамыздағы №959 қаулысына сəйкес, Төлеби ауданында мүлікті жария етуді өткізу туралы комиссия 2014 жылдың 1 қыркүйегінде құрылды. Мүлікті жария етуіне байланысты Қазіргі таңға дейін Оңтүстік Қазақстан облысынан 100рақымшылық жасау комиссиясының құрамына кестедегі ден аса адам өтініш білдірген. Сол өтініштерде тұрғын адамдар кірген. үйлер, коммерциялық нысандар, сондай-ақ көліктер жария Қазіргі таңда, тұрғындар аудандық əкімшілік ғимаратыетуге ұсынылған. Аудандар бойынша келіп түскен өтініштер ның 103-кабинетіне құжаттарын өткізуде. Комиссия мүшеде бар. Жергілікті тұрғындар арасында шекаралас мемлелері əрбір келген жеке азаматқа түсіндірме жұмыстарын кеттерде орналасқан мүліктерді жария етуді кеңінен насижүргізіп, құжаттарын заң аясында рəсімдеуге септігін хаттау бойынша түсіндірме жұмыстары жүйелі түрде тигізуде. жүргізілуі шарт. Бұл бағыттағы жұмыс Қазығұрт, Сайрам, Бүгінгі таңға дейін аудан бойынша құжаттарын рəсімдеуМақтарал, Сарыағаш жəне Төлеби аудандарында жіті ге ниет білдірген азаматтардың саны 50-ге жуық. Келген назарға алынуы тиіс. Осыған орай бұл салада Төлеби əрбір азаматқа түсіндірме жұмыстары жүргізілу1. Рабиға Бейсебаева Аудан əкімінің орынбасары, комиссия де, алайда олардың ешбірі нақты тіркелмеген. төрайымы. Себебі, олардың құжаттары толық болмаған. Мүлікті жария ету мақсатында, аудан 2. Құттымұрат Тұрғынбаев Аудан əкімі аппараты заң бөлімінің аумағындағы адам көп шоғырланатын жерлерге басшысы, коммиссия төрайымының «билбордтар» мен хабарландырулар ілініп, БАҚ орынбасары. беттеріне мақалалар жарияланды. 3. Асем Асанқызы Комиссия хатшысы. Иə, мүлікті жария ету жұмысы жан-жақты əрі 4. Марат Сатылдиев Аудандық тұрғын үй-коммуналдық қарқынды жүргізілуі үшін төлебиліктер бар шаруашылық, жолаушылар көлігі жəне мүмкіндікті пайдаланып жатыр екен. Осынау автомобиль жолдары бөлімінің науқан жұмысының өте маңыздылығын тұрғынбасшысы, комиссия мүшесі. дарға жеткізу басты мақсат екені айқын. Деген5. Мансурбек Ашрапов Аудандық экономика жəне қаржы мен бұл жаңалықтан құр қалып жүрген адамдар бөлімінің басшысы, комиссия мүшесі. əлі де болса бар, əрине, оларға ескерту парыз. Ол үшін комиссия құрамына кірген мүшелердің 6. Ержан Бекболатов Аудандық құрылыс бөлімінің біраз тер төгуіне тура келеді. Өтінішпен барған басшысы, комиссия мүшесі. əрбір адам басқаларға да осы жəйтті баяндап, 7. Бақытғали Жакипов Аудандық ауылшаруашылығы жəне мүлікті жария етуіне байланысты рақымшылық жер қатынастары бөлімінің басшысы, жасау ешкімге де зиянын тигізбейтінін, керісінше комиссия мүшесі. оның пайдалы тұстары көп екенін түсіндіргені 8. Бердіғали Өмірəлиев Аудандық салық басқармасының абзал деп білеміз. Осыған орай, мүлікті жария басшысы (келісімі бойынша), комиссия ету барысында толық мəлімет алғысы келгенмүшесі. дерге комиссия хатшылығына баруға немесе 9. Қанат Сапаров Аудандық əділет басқармасының хабарласуға кеңес береміз. Сондай-ақ комиссия басшысы (келісімі бойынша), комиссия хатшылығының жұмыс телефоны 6-13-37 мүшесі. нөмірінен 6-23-70-ке ауысқандығын хабарлаймыз. 10. Ералқасын Түктібаев Аудандық тұтынушылардың Шынында да мүлікті жария ету облысымызда қалай өтіп жатыр? Бұл сұрақ тиісті мекемелерді қызықтыруы керек, əрине. Ағымдағы жылдың 1 қыркүйегінен бастау алған науқандық іс қазіргі таңда қарқынды жүріп жатыр. Өйткені мүлікті жариялау үлкен маңызға ие екені даусыз.
құқықтарын қорғау басқармасының басшысы (келісімі бойынша), комиссия мүшесі. 11.
Бекзат Қамбаров
Аудандық төтенше жағдайлар бөлімінің басшысы (келісімі бойынша), комиссия мүшесі.
Бұл мəліметтер біздің редакциямызға осы жылдың 29 қазанында келіп түскенін ескертеміз. Өйткені аталмыш мəліметтер түскен күн мен газет оқырман қолына тиген күннің арасында айырмашылықтар болуы мүмкін.
«100 МЕКТЕП, 100 АУРУХАНА»
МЕКТЕБІМІЗ АУЫЛДЫҢ АЖАРЫН АШТЫ
2007 жылы қабылданған «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы аясында бой көтерген əлеуметтік нысандардың көпшілігі мыңдаған тұрғындардың көңіліне үміт отын ұялатты. Небəрі үш-төрт жылдың көлемінде салынып, пайдалануға берілген білім ұялары көптеген өңірдің ажарын ашып, көркіне сəн берді. Жаңадан еңсе көтеріп тұрғызылған сол білім ұялары халықаралық талаптарға сай етіліп бой көтерді. Бұрындары қала мен ауыл мектептерінің ғимараттары жер мен көктей, бір қарағанда-ақ айырмашылықтары бірден көзге көрініп тұратын еді. Ал қазір ауылдағы мектептердің деңгейі үлкен қалалардағы білім ұяларынан кем түспейді. Бұл «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы аясында қол жеткізілген жетістік. Баянды бағдарламаның Сайрам ауданындағы Əсіл ауылында да жүзеге асуы ондағы тұрғындардың көңіліне қуаныш сыйлады. Ауылдағы Ш. Уалиханов атындағы №49 жалпы орта мектебі əбден тозығы жетіп, қабырғалары құлап, іргесі сөгіліп, құлаудың шақ алдында тұрған кезінде, мемлекеттің аталған бағдарламасы негізінде түгелімен бұзылып қайта бой көтеретінінен мектеп ұжымы хабардар болғанда, қуаныштарында шек болмады. Бұл жайында мектеп директорының тəрбие ісі жөніндегі орынбасары Балқия Əшірқұлова былай деп еске алады. – Осы білім ұясында табан аудармай еңбек етіп келе жатқаныма 30 жылдан астам уақыттың жүзі болды. Иə, осыдан үш-төрт жыл бұрын мектептің жағдайы өте жыларман халде еді. Олай болатын да жөні бар. Өйткені оның негізі 1930 жылы 2 бөлмелі мектеп үйі ретінде қаланған. Бертін келе бір қабатты ғимарат болды. Содан өз жұмыс ауқымын көбейтіп, ондағы оқушылар саны өсіп, 7 жылдық мектеп болып құрылып келе жатқанда сұрапыл соғыс басталып кетеді. 1941 жылы Ұлы Отан соғысы басталған кезде көптеген мұғалімдер шайқасқа аттанады. Оқушылар да оқудан қол үзеді. Тылдағы қызу еңбек майданы қарқын алады. Бірақ 1953 жылы ондағы оқушылар саны арта түсіп, мектептің түтіні түзу шыға бастады. Содан бері қаншама жылдар сырғып өтті ғой. Сан жылдық тарихы бар білім ұясын алғаш Ғұлан Ерназаров басқарған. Одан кейін Əсілбек Тұңғышбаев, Дəрібай Көкенов, Белгібай Дəрібаев, Құрал
Қожахметов, Əбдікəрім Танабаев, Анарбек Жігітеков, Құлман Маханбетов, Өтебай Қалыбаев, Ізтілеу Бекеманов, Нышанбек Төлепбеков, Əміре Бекболатов, Құрасбек Бүрлібаев, Əсілбек Базарбаев, Сырлыбек Қабылбеков, Əбдіхалық Түймебаев, Күлбибі Сағымбековалар директорлық қызмет етеді. Олар өздеріне жүктелген жұмысты бір кісідей атқарып, мектептің дамуына өзіндік қолтаңбаларын қалдыра білді. Күлбибі Сағымбекова басшылық жасаған 2004-2010 оқу жылдарында мектебіміз көптеген белестерді бағындырып, биіктерден көрінді. Соның ең айтулысы – ол жаңа мектептің бой көтеруі. Өйткені сол Күлбибі əпкеміз Парламенттегі ел ағаларына мектебіміздің ауыр жағдайы туралы мəселені көлденең тартты. Расымен де мектебіміз бір қабатты, іргесі əбден сөгілген, қабырғалары да тым жұқа еді. Кейбір кездері қабырғалардың құлауын алдын алып, тіреу қойып қоятынбыз. Жауынды күндері шатырдың тесіктерінен
сорғалап су ағатын. Қыс ауасында барлығымыз жаурап шығатынбыз. Əр сыныпта бір шағын пеш жанатын. Оның беретін жылуы өте мардымсыз еді. Балалар қолдарына қолғап кисе де сабақ барысында бүрсең қағып отыратын. Жоғарыда отырған ел ағалары біздің осындай ауыр жағдайымызды ескеріп, мектебімізді «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасына іліктірді. Сөйтіп жоғарыда айтып өткен қиындықтардың барлығы да өткен күннің еншісінде қалды, дейді. Аталған мектеп бір жыл ішінде бұзылып, қайта тұрғызылып, 20092010 жылдары пайдалануға берілген. Екі қабатты болып бой көтерген ол 250 орынға лайықталып салынды. Құрылысты орындаған бас мердігер – «Югстройсервис - Н» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі. Жаңа мектеп үшін
бюджеттен 368000,0 мың теңге қаржы бөлінді. Өз кезегінде жаңа мектеп ондағы оқыту процесін біршама жеңілдетті. Қазақта «құлайын деп тұрған үйдің құдайы бар» деген сөз бар. Əсіл ауылындағы №49 мектептің бұған дейін ескі ғимаратта болуы олардың сапалы білім беру ісіне қолбайлау бола алмады. Қандай қиындықтар болмасын мектеп ұжымы əркез сапалы білім беру жүйесін жоғары деңгейде орындауға күш салды. Жаңа мектеп бой көтермес бұрын да мектеп ұжымы аудан, тіпті облыс бойынша да үлкен жетістіктерге қол жеткізеді. Мектеп оқушылары мен мұғалімдері талай облыстық, республикалық байқауларда топ жарады. Мəселен мектептің тəрбие ісі жөніндегі орынбасары Балқия Қырбасқызы 2007-2008 оқу жылдарында «Үздік ұйымдастырушы тəрбиеші» атты республикалық байқауда бас жүлдені қанжығаға байлап, арнайы дипломмен марапатталады. Мұндай байқауда топ жару екінің біріне қол емес екені белгілі. Білім ұясының «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы аясында қайта бой көтеріп пайдалануға берілген алғашқы жылдарында мектеп ұжымының шат-шадыман күйге бөленгені туралы Балқия Қырбасқызы: – Ескі ғимарат əбден есімізді шығарған сол жылдары, мектебіміздің баянды бағдарлама аясында бұзылып, қайта бой көтеретінін естігінімізде қатты қуанғанымыз белгілі ғой. Содан құрылыс жұмысы басталып, қарқын алып кетті. Мектебіміз бұзылған соң ауылдағы балабақша, мешіт ғимараттары мен медициналық пункттердің бөлмелерінде жұмыс істедік. Ол ғимараттардың бөлмелері өте аздық етті. Сондықтан да үш ауысымда, үлкен жүктемемен қызмет еттік. Бірақ қайткен күнде де өткенге салауат айтқан абзал. Көп ұзамай жаңа мектеп құрылысы аяқталып, содан біз жаңа екі қабатты ғимаратқа көштік. Əрине оны ескі мектеппен салыстыруға болмайды. Жаңа мектептің іші мұнтаздай таза, кең, əрі ерекше сəулетті. Материалдық техникалық базасының барлығы
жасақталған. Арнайы физика, химия, биология, лингафон, мультимедиялық кабинеттермен қамтамасыз етілген. Информатика кабинеттері тағы бар. Иə, компьютермен бүгінгі күннің жасы да, жасамысы да кіндігімен байланып қалған ғой. Онсыз жұмысымыз жүрмейтіндей болып көрінеді. Мемлекет осы мəселеге де қатты ден қойған. Мектебімізде компьютер толығымен жеткілікті. Мұны не үшін айтып отырмын. Себебі бұрындары мектебімізде бар болғаны 4-5 компьютер болатын. Əйтеуір оның өзіне əрең қол жеткізіп, жұмыс істейтінбіз. Онда да арқаны кеңге салып, жайбарақат жұмыс істеп отыра алмайтын едік. Қазір сол күндер есімізге түссе «бұрындары қалай жұмыс істеген едік» деп таңданып, қазіргі күнге шүкіршілік айтып қоятынымызды жасырмаймын, -деп еске алды. Жалпы «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы жаңа жұмыс орындарының ашылуына да жол ашты. Мысалы, бұрындары мектептегі штат саны 20-ға жетеқабыл болса, қазіргі таңда ол жерде жұмыс істейтін ұстаздар саны 47-ге жеткен. Алғашқы кездері мектеп 150 орындық еді. сондықтан да оқушыларға үш ауысымда дəріс жүретін. Жаңа мектеп 250 орынға лайықталып бой көтерген соң бұл олқылықтың орны толтырылған. Қазіргі таңда 434 оқушы екі ауысымда білім алады. Қандай жағдайда болмасын оқушыларға сапалы білім беру мұғалімдердің басты міндеті болып табылады. Ш. Уəлиханов атындағы №49 жалпы орта мектебінің ұстаздары осы талап үдесінен əркез шығып келеді. Оған бүгінде елімізде қоғамның дамуы жолында абыройлы қызметтер атқарып жүрген Балтабек Əшірқұлов, Ғалымжан Бекетаев, Əнуар Лесбаев, Сержан Тəнтиев, Əсілбек Ділдəбеков, Бақытжан Айнабеков, Нұржан Мұсабаев, Бақыт Лесбаев, Гүлəйым Мырзатаева сынды түлектердің білім алғаны дəлел бола алады. Жалпы мектепте беріліп жатқан білім мен тəрбиеге ата-аналар комитеті де, ардагер ақсақалдар да, балалар да барлығы дəн риза.
Бұл жайында ауылдың ақсақалы Таңсық Тəнтеев (суретте):
– Жаңа мектеп ауылымыздың ажарын ашты. Бұрынғы мектеп өте пəс, ал бөлмелері тым шағын болатын. Бірақ, сол жылдары да мұғалімдер барын салып жас ұрпақты тəрбиеледі ғой. Балаларымызбен немерелеріміздің алды сол жерде білім алды. Құдайға тəуба, қазір жаман болып жатқан жоқ. Барлығы да бір-бір кəсіптің құлағынан ұстап, еліне қызмет етіп жүр. Осыдан үш-төрт жыл бұрын ол бұзылып орнына екі қабатты ғимарат тұрғызылды. Бұл балаларымыз үшін үлкен бақыт болды. Бұрындары үш ауысымда жұмыс істейтін кездері оқушылар үйлеріне қараңғы түсе қайтатын. Қазір енді басқаша. Мектептің қайта бой көтеруіне мұрындық болып, оған ұйытқылық танытқан азаматтарға алғыс айтамыз. Осы ретте президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевтың осындай баянды бастамалары үшін ел дəн риза екенін ерекше атап өткім келеді. Ол кісінің деніне саулық, еңбегіне жеміс пен жеңіс тілеймін, - деп ақжарма тілек айтты. Жуықта аталған мектепке Қатира Жантөреқызы Жұмабек директор болып тағайындалды. Ол аз уақыт ішінде мұғалімдермен ортақ тіл тауып, ұжымды сапалы біліммен сусындалған шəкірт тəрбиелеу сынды ортақ жұмысты жұмыла атқаруға шақырып, жүйелі жоспар түзіп үлгереді. Сөз соңында біз жаңа басшының жұмысына сəттілік пен телегей табыстар, ал қаншама түлекті ұясынан ұшырған мектепке кемел келешек тілейміз. Бетті дайындаған Салтанат ИБРАГИМОВА.
Президентіміздің халыққа арнаған дəстүрлі Жолдаулары негізінде елімізде көптеген өзекті мəселелер шешімін тауып, жүздеген жобалар бекітіліп, жоспарлар іске асып жатыр. Оларға бөлінген қаржы да аз емес. Бəрі де адам игілігі үшін болып жатыр, демек, соншама ақша босқа кетіп жатқан жоқ. Елбасының білім мен медицина саласын дамытуға арналған белгілі бағдарламасы аясында республика бойынша қыруар жұмыстар атқарылып, көптеген ғимараттар бой көтеріп, тұрғындарға қызмет көрсетуде. Бұл ретте Оңтүстік Қазақстан облысы, Төлеби ауданында да біршама істер өз шешімін тапты. Жалғасып келе жатқандары қаншама. Соның ішінде медицина саласына тиісті көрсеткіштерді мысалға алатын болсақ, 2010 жылы 5 нысанның құрылысы үшін, кейінгі жылы бір денсаулық сақтау нысанын күрделі жөндеуден өткізу үшін жəне 3 нысанның құрылыс жұмыстары үшін, 2012 жылы тағы да екі денсаулық сақтау нысанына күрделі түрде жөндету мен 4 нысанның құрылысына деп қаржы қарастырылған. Ал өткен жылы сол аудандағы екі денсаулық нысанына күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізу жəне 4 нысанның құрылысын бастау үшін республикалық, облыстық бюджет есебінен миллиардтаған қаржы бөлініп, осы салаға лайықты көңіл бөлініп отыр.
Дəрігер жылы сөзбен де емдеуі тиіс М. Пернебеков
¦ÄIËÅÒ
ДЕНСАУЛЫҚ
акушерлік пунктері бар. Жалпы, жұмыс атқаратын дəрігерлер саны – 72, орта буынды қызметкерлер – 165, кіші буынды қызметкерлер – 45, басқа жұмысшылар – 38. Медицина қызметкерлерінің санатты мамандары – 154. Соның 12-і жоғары санатты, 26-ы бірінші, ал 7-і екінші санатты. Орта буын медицина қызметкерлері арасында да 87 жоғары санатты, 13 бірінші санатты, 9 екінші санатты қызметкерлер бар, – деді емхана басшысының орынбасары. Ыңғайластырылған, сөйтіп қазірше жұмыс атқарып жатқан аталмыш емханадағы 40 кабинеттің ішінде балалар бөлімі, терапия бөлімі жəне кəсіпті мамандарға арналған ЛОР, окулист, дерматолог, невропатолог, психиатр, эндокринолог, хирургия кабинеттері бар екен. Əйелдерге жəне жүкті əйелдерге арнайы екі кабинет арналған. Ол орындарда əйелдер ауруларын емдейтін медициналық құрылғылар бар, əрине.
№39 (199) 31.10.2014 жыл
7
да жақсы əсер етеді. Сондықтан да, емге шипа іздеп келген жандарға осындағы ақ желеңділер жылы қабақ танытып, сырқатынан айықтыруға тырысады. Дəрігер қабылдауында болған науқас сол адамның ыстық ықыласы мен жылы сөзінен де ем алатыны белгілі. Талғат Есжанов біліктілігін жоғарылатып, білімін арттырудан жалыққан емес. Соның арқасында денсаулық сақтау саласының І санатты білікті маманы болып отыр. Өз қызметкерлерін ынтымаққа, бірлікке тəрбиелеп, науқастармен қалай жұмыс істеуді үйретеді. Одан үлгі алған əріптестері де басшы сенімін ақтауға тырысады. Сондықтан емхана қызметкерлеріне, олардың білімді басшысына деген аналық алғысым шексіз екенін жасыра алмаймын. Жұбайы екеуі ұл-қыз тəрбиелеп отырған Т.Есжанов туралы орта жастағы əйелдің пікірін қостағанын білдіріп, қасындағылар да бастарын изеді. Бұл – мұндағы дəрігерлердің көпшілік көңілінен шыға білгендігінің белгісі, əлгі ризашылық соның дəлелі. Ал Талғат Есжанов шын мəнінде де білікті маман. Ол 1985 жылы Целиноград Мемлекеттік медициналық институтын «Емдеу ісі» бойынша бітіріп, білім алған. Содан соң Шымкент
ТҐЛЕБИЛІК ДƏРІГЕРЛЕР ТҐРГЕ ШЫЄАДЫ
Баянды бағдарламаға байланысты биыл ауданда медицина саласына тиісті қандай жаңалықтар жүзеге асып жатқанын жалпы жұртқа жеткізу үшін Леңгір қаласына жол тартып, ат басын орталыққа бұрдық. Аудан əкімінің экономика жөніндегі орынбасары Мастерхан Пернебеков жағдайды былай баяндады: – Мемлекет басшысының «Жаңа əлемдегі жаңа Қазақстан» атты Жолдауындағы «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы бұрын-соңды болмаған жаңа құрылыстардың ұйытқысына айналды. Бағдарлама бағытын берік ұстану нəтижесінде елімізде білім жəне медицина саласына тиісті нысандар көптеп салынды. Оңтүстік өңірінің өзінде ауыз толтырып айтарлықтай қаншама ғимараттар бой көтеріп, пайдалануға берілді. Бұл бастама бізді де айналып өткен жоқ, əрине. Жас ұрпаққа білім беретін мекемелермен қатар, денсаулық сақтау орындары да өмір есігін ашып жатыр. Екеуі де адамзат баласы үшін ауадай қажетті екені тағы даусыз. Біздегі білім ордасы туралы жақында ғана жарияладыңыздар, енді медицина саласына қатысты үш қабатты көркем ғимарат дүниеге келді. «Отау строй» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі қаншама нысандарды мезгілінде соғып бітіріп, елді мекендерге көрік сыйлап жүр. Ірі қадаммен алға басып, істерін ілгерілете білген осынау құрылыс
компаниясы 2012 жылы аталмыш медициналық ғимараттың құрылысын қолға алған болатын. Биыл салынып бітуге тиісті сол орында болашақта 150 орындық аурухана жəне бір ауысымда 200 адамды қабылдайтын емхана қатар тұрады. Бұл жағымды жаңалық елді елеңдеткені рас. Əсіресе, ескі ғимаратта отырған емхана қызметкерлері жаңа мекенге қоныс аударатын күнді асыға күтіп жүр. Республика бюджетінен осы өңірдегі 4 денсаулық сақтау нысанының құрылысына 2 млрд. 404 млн. теңге қаржы бөлінген. Сол төртеудің бірі, жоғарыда тілге тиек етілген денсаулық сақтау нысаны қараша айында тапсырылады. Жаңа аурухана мен емхана құрылысына дендеп кіріскен «Отау строй» компаниясында 330 адам жұмыс істейді. Тапсырылатын мезгіл жақындаған сайын олар уақытпен санаспай еңбек етуде. Объектіні өз мезгілінде, əрі сапалы етіп ел игілігіне тапсыру міндет. Осы
жауапкершілік жүгін жете сезінген құрыш қолды құрылысшылар таңның атысы, күннің батысы бір тыным табар емес. Ауырды жеңілдетіп, қиынды оңайлатуға көмектесетін 10-нан аса техникасы бар. Əйтсе де көп нəрсе адамға байланысты екені анық. Сондықтан жұмысшылар жұмыла іске кіріскен. Ал нысанның ішкі əрлеу-сырлау секілді ұсақ-түйек жұмыстары еркін құлаш жаюға мүмкіндік бермей, кейде қолбайлау болады, содан қарқын кеміп, екпінмен жүргізіліп жатқан жұмыс өнбей да қалады. Бірақ бұған қарап жатқан ешкім жоқ, бəрі де өзіне жүктелген міндетті атқарып, осы ғимараттың бітуін күтіп жүргендерді қуанту үшін əрі артылған сенімді ақтау жолында барын салуда. Ауа райының құбылмалы кезеңіне дөп келгенімен жұмыс уəделі кезеңде аяқталатынына көпшілік үміт артып отыр. Бұл нысанның құрылысына мемлекеттік бюджеттен 4 миллион 56 мыңнан аса теңге қаржы бөлінген. Аумағы атшаптырым жерді алып жатқан құрылыс аяқталуға жақын. Негізгі жұмыс бітіп, енді тек ішкі-сыртқы ұсақ-түйек жұмыстары қалыпты. Участке бастығы Батыр Нұраповтың айтуынша, үш қабатты бұл денсаулық сақтау нысанының жертөлесі де бос тұрмайды. Ол жерге əртүрлі емдеу кабинеттері орналасады. Осынау медицина орталығының барлық бөлмелеріндегі едендерге сапалы əрі қалың линолиумдар төселген, олар жылылықты сақтап тұрады. Дəліз едендеріне мəрмəртастың қиыршығынан
төртбұрышты етіп құйылған плиталар сəн беріп тұр. Нысанның үш қабаты мен жертөлесіне жылу жүйесі тегіс тартылған. Ал, сырқат түрлеріне қарап, ем-дом жасайтын кабинеттердегі тиісті медициналық құрал-жабдықтарды да осы құрылыс компаниясы мойнына алған. Ішкі əрлеу-сырлау жұмыстары аяқталысымен барлық бөлмелер қажетті саймандармен тегіс жабдықталады. Жақын күндері ашылу рəсімі өтетін осынау нысанның айналасы темір шарбақтармен қоршалған, тиісті көліктер кіретін арнайы қақпалары бар. Ал мекемеге кіреберіс алаң болашақта гүлзарға айналмақ. Абаттандыру мен көгалдандыру жұмыстары ерте көктемнен бастау алады. Бұл орынға аудандық аурухана жəне емхана қызметкерлері қоныс аударып, жергілікті тұрғындардың денсаулығын күзетуге кіріседі. Ал оған дейін ескі ғимарат ішінде өз міндеттерін атқара бермек. Қазақтың төбе биі атындағы ауданға
орналасқан Ленгір қалалық емханасының бас дəрігері Талғат Есжанов: – Жақында жаңа ғимаратқа көшетініміз көңіл қуантады. Əйтпегенде ше, онда барлық жағдай жасалынып, медициналық құрал-жабдықтардың барлығы да сақадай сай тұрады. Олар əрі заманауи болады. Емхананың толық құрылысын мойнына алған мердігерлік компанияға нысанды аталмыш аппараттармен жабдықтау да жүктелген. Қызметкерлеріміз кең де жарық бөлмелерде өз міндеттерін атқарады. Мына тар жерде қысылып, қымтырылып жүргеніміз рас. Ал, қылауы түспеген жаңа медициналық мекемеде дəрігерлер мол мүмкіндікке ие болады. Дертіне шипа іздеп келгендер үшін де ыңғайлы болатыны даусыз. Негізі біз қазіргі таңда тұрғындардың денсаулығын күзетіп жүрген Леңгір қалалық емханасы 1936 жылы құрылған. Ол кезде онда екі-ақ бөлім болған, сөйтіп ересектер жəне балалар емханасы болып саналған. 1996 жылы екі бөлім қосылып бір емхана болды.
Сондай-ақ, УЗИ кабинеті де жұмыс істейді. Зертхана бөлімінде анализдердің нəтижесін анықтау үшін арнайы медициналық құрал-жабдықтармен жұмыс атқарады. Рентген бөлімі өкпе түсіретін жаңа медициналық құрылғы қойылған. Қазіргі таңда емхана жартылай жаңа медициналық құрал-жабдықтармен қамтамасыз етілген көрінеді. Оның ішінде окулист кабинетінде көз қысымын тексеретін жəне басқа көз ауруларды анықтау үшін жаңадан шыққан медициналық құрал-жабдықтар орнатылыпты. Ересектер мен балаларға ине егу бөлмелері жергілікті тұрғындарға қажетті ем-домды жасап жүрген жайы бар. Осы жылы ЛОР кабинетіне жас нəрестелердің есту мүшесін тексеретін жаңа құрылғы беріліпті. Осыған орай аталмыш емханадағы балалар бөлімінің меңгерушісі, жалпы медицина саласында 21 жыл еселі еңбек етіп, маңдай терін төккен, тəжірибелі дəрігер Шолпан Конурбаеваны сөзге тарттық.
қаласындағы «Облыстық жүйке-жүйе ауруханасында» психиатр-нарколог дəрігері қызметі бойынша интернатурадан өткен. Ал 1986 жылы облыстық Денсаулық сақтау басқармасының бұйрығымен Шымкент қаласындағы облыстық наркологиялық диспансерінде нарколог дəрігер болып қызмет атқарған. Осылайша оның медицина саласындағы жолы бастау алады. «Шымкент қалалық салауатты өмір салтын қалыптастыру орталығы» МКҚК-да аға дəрігер, №1 отбасылық дəрігерлік амбулаториясының аға дəрігері, «МЕПМ» мемлекеттік коммуналдық қазыналық кəсіпорында бас дəрігердің орынбасары қызметтерін атқарады. 2010 жылдан қазірге таңға дейін Леңгір қалалық емханасының бас дəрігері. Жалпы саладағы еңбек өтілі 29 жыл, соның тоғыз жылы басшылық қызметте өткен. Медицина саласындағы ұзақ жылдар бойы еткен еңбегі үшін 2011 жылы Төлеби аудандық мəслихатының Грамотасымен, сондай-ақ халықтың денсаулығын сақтау ісіне қосқан зор үлесі үшін 2012 жылы
облыстық денсаулық сақтау басқармасының Құрмет грамотасымен, еліміздің ертеңі – халық денсаулығы үшін жасаған игі істеріне жауапкершілікпен қарағаны үшін 2013 жылы Төлеби ауданы əкімінің Алғыс хатымен, ал 2014 жылы «Халыққа тағзым» атты қоғамдық бірлестігінің «Мейірімді жүрек» номинациясы бойынша марапатталған.
Сол жылдан бастап мекеме Төлеби аудандық медицина бірлестігінің қарамағына кірді, ал 2009 жылдың 15 қазанынан кейін «Леңгір қалалық емханасы» мемлекеттік коммуналдық кəсіпорны болып қайта ұйымдастырылды. Содан бері де 15 күз өтіпті, бірақ жағдайымыз жаман емес, – деп бізді біраз жəйттен хабардар етті. Иə, жаңа емханаға көшкен соң жағдайдың жақсы жаққа күрт өзгеретіні түсінікті. Қиын жерде де қабақ шытпай дəрігерлік міндеттерін атқарып келген медицина қызметкерлері енді су жаңа ғимаратта жаңа қарқынмен жұмыс істесе керек. Өйткені мұнда тəжірибелі ақ желеңділер аз емес екен. Оны бас дəрігердің орынбасары, осы салада жиырма жылдан астам еңбек өтілі бар Урипа Анаркуловадан сұрап білдік. – Бізде жалпы саны 320 адам жұмыс атқарады. Емханаға қарасты балалар тіс бөлімі, жедел жəрдем бөлімі, ауылды аймақтарда орналасқан 6 фельдшерлік-
– Балалар – біздің болашағымыз ғой. Дүниеге дені сау, он екі мүшесі түгел, толыққанды нəресте келуі, əрине, оның ата-анасына байланысты. Əйтсе де баланы жастайынан ауыртпауға, аурусырқаттарға ұшыратпау үшін балалар дəрігерлері мен медбикелер айтарлықтай шаруа атқарып келеді. Аурудың алдын алу мақсатында олар өздеріне бөлінген учаскелер бойынша үй-үйлерді аралап, профилактикалық іс-шаралар жүргізеді. Жергілікті тұрғындармен түсінік жұмыстарын жүргізу, ата-аналармен жақсы қарым-қатынаста болу, олармен екіжақты пайдалы сұхбат өткізу де пайдалы екені рас. Сонымен қатар, өз уақтысында бізге келіп жүгінсе, кезкелген сырқат түрінің бетін қайтаруға болатынын адамдарға ескерту, ал емханаға келген жеткіншектерге дұрыс диагноз қою – міндетіміз. Дəрігер жылы сөзбен де емдеуі тиіс. Ал сөз бен іс қатар астасып жатса, адамзат денсаулығын бақылауға алған біздің саланың мамандары үшін бұл мəртебелі мерей деп ойлаймын, – деді ол. Тілге тиек етіп отырған емхананың күндізгі емдеу бөлімінде 10 төсек орын бар. Мұнда бір дəрігер жəне екі медбике өз міндетін атқарады. Үш қызметкер болса да міндетіне адалдық танытып жүрген жандарға риза болып шыққан Əсем Тұрапова есімді əйел, мұндағы жұмыстарға көңілі толатынын айтып, жалпы осы емхана басшысына дəн ризашылығын білдірді: - Талғат Көлбайұлы өзінің қызметін іскерлікпен атқарып, қызметтестері арасында абыройлы болып жүрген бас дəрігер. Оның көп жылдық тəжірибесі, адамдармен сөйлесе алу мəнері, дəрігерлік біліктілігі қоластындағыларға
Ғимараттың құрылысы жоспар бойынша қараша айында толық бітуі керек. Қазір жоғарыда ескерткеніміздей ол жерде жеңілжелпі жұмыстар ғана қалған, бірақ, бұл ұсақ-түйек шаруа емес, əрине. Негізі қандай құрылыс болсын адамды алыстан өзіне тартатын сыртқы келбеті, сосын ішкі дизайны ғой. Содан барып бөлімдерге, бөлмелерге назар аударылады. Барлық кабинет керек-жарақтармен мердігерлік компания тарапынан қамтамасыз етіледі. Демек, құралжабдықтары сақадай сай кабинет есіктері дертіне дауа іздеп келушілерге айқара ашық болатынына күмəн жоқ. «Ағаш көркі – жапырақ» дегендей, əлгі кабинеттер жұмсақ жиһаздармен, арнайы аппараттармен, қондырылғылармен толтырылып, заманауи жарақтармен жабдықталады. «Көрінген таудың алыстығы жоқ» демекші, ол күндер де алыс емес. Оған дейін ақ желеңді абзал жандар берген анттарына лайықты түрде өздерінің тікелей міндетін ескі орында жалғастыруда. А. БАЙЖАУҚАР.
БҮГІНГІ САТИРА
№39 (199) 31.10.2014 жыл
8
(Фельетон)
Б
астық біткен моншада отырып, маймылдарға арқасын қасытады немесе арқасын езгілетеді дегенге дені дұрыс адам сене қоймас. Саунада сайтандар, сайтандарға ұқсас сайқалдар «оркестрі концерт қояды» десек, құлаққа кіріп, кұлақтан шығып кетеді енді... Құдайым-ау, саунаға барғанда не тұр? «Тазалық табаныңның кірін езуден тұрады» демекшісіз ғой, ə? Дегенмен, əйелдер қауымының бəрі қауын сияқты тəтті емес, араларында сарымсақтай ащылары да бар. Бір мұғалім аптасына үш рет саунаға барып, «əмбебап» қыздармен көңіл көтеріп қайтады екен. Содан əйелі күдіктеніп, мұрыны астына мұрт өсіп кеткендей өкіріп, айқай салады: – Қайда барып жүрсің, кеңкелес? – Сабақ беріп жүрмін... – Не, сабағың саунада ма? – Ім–м... Мектепті тастап кеткен бұзық қыздарға саунада сабақ беремін. – Қойшы-ей? «Прəмі» сауна ішінде ме? – Иə... Директордың тапсырмасы... Шомылып жатып сабақ тыңдаған миға жақсы қонады дейді... – Албасты! Ит, шошқа! Мен сені аңдып, бар құпияңды біліп алдым! Директорыңа арыз айтамын! – Директор қазір жоқ... – Ол қайда? – Саунада «оқитын қыздарға» кітап таратуға кетті... Бұл енді анекдот. Жұрттың шығармайтыны жоқ. Ал енді сіз саунаға барып, сырты сұлу, іші сұмырай қыздармен көңіл көтеріп, «кəйіп» болатын шенеунікті көрдіңіз бе? Ол да – адам. Ет пен сүйектен жаралып, бойына селдей сезімдерді жинап алған. Бір шенеунік саунаға барыпты дейді. Қолында портфель, мойнында галстуг... – Əдемі қыздар бар ма? – деп сұрапты сутенершеден. – Иомое-е... Ағай, сіз де саунаға келіп тұрсыз ба? Министр шығарсыз? – Не, «министр моншаға бармайды» деп кім айтты? – Саунаға галстугпен келген кісіні бірінші рет көріп тұрмын... – Галстугымды сабындап, арқамды езетін шығармын? – Ағай, «қумаңызшы»... Бізге бəрібір. Он сегіз жасар Айканы жіберемін сізге. Ренжітпеңіз, қылықты қыз... – деді. Бір қараса, Айка дегені кербезденіп келе жатыр дейді, жақындағанда көздері атыздай болыпты, өйткені университетте оқып жүр деген туған қызы əкесін көріп, бетін басып, отыра кетіпті...
ҰÉҚÀÑ ÑÀÒÀÌÛÍ!
КҮЛКІСІЗ ӨМІР – КҮЛМЕН ТЕҢ...
Бизнестің жаңа түрін ойлап таптым! Бастарыңызды қатырып, таңды таңға атырып, көз майларыңызды тауысып, ұйқас іздеп ісініп-кеуіп жүрмейсіз! Ақынсыз ба? Менің ұйқастарымды сатып ала қойыңыз! Сосын кез-келген шумақтарыңызға шаша жіберіп, өлең жазып тастайсыз! Менің ұйқастарым мынадай, табиғат туралы: Жел – кел, құм – сұм, жантақ –
“Қабағы қатулы, сəлемi сатулы“ деген осы шығар? — Мен сiздi не үшiн шақырдым, бiлесiз бе, – дедi облыс əкiмi бас полицей Тыжбан Тəпеновке. — Жаман жұмыс iстеп жатқан жоқпыз. Облыс бойынша 1230 ауыр қылмыс жасалып, оның 1229-ы қысқартылды. Былтырдан берi 1500 адам өлiп, оның 500-i тiрiлiп кеттi. 300 адам ендi өлейiн деп жатыр. Алты айда алпыс қатын зорланып, жетпiс кемпiр зорланып қала жаздап, елу бес қыз гүлдерiнен айырылып... — Гүл-пүлiңiздi қоя тұрыңыз! Мен сiздi не үшiн шақырдым? — Мыжеке, сiз облыс əкiмi болып келгелi жаман атты болып көрген жоқпын. Министрлiктен алғыс хатым да бар. Алты айда алты тонна героин тəркiлендi. Оның бес тоннасын ұрлатып алдық. Төрт тоннасын тауып алдық. Үш тоннасын өртейiн деп жатқанда, екi тоннасы кем болып шықты. Бiр тоннасының қайда кеткенi белгiсiз. Бiздiң жiгiттер жұмыс iстеп жатыр. Алты айда... — Тұра тұрыңыз. Сiздi не үшiн шақырғанымды есiме түсiрейiн. Алты айда, алты айда деп миымды атала етiп жiбердiңiз ғой. Сiздiң салаңыздағы министр менiң жан досым. Генералмын дейсiз, шенiңiздi офицерге түсiрiп жiберейiн бе? Не үшiн шақырдым сiздi? — Алты айда пəтер тонаушылар саны күрт азайды. Бəрiнде темiр есiк. Терезе-
Шенеуніктің өзі де галстугын жоғары көтеріп, асылып өлетін жер іздеп кетіпті... Құдай оның бетін аулақ қылсын! Лə-лилəхи... Ал енді ашығын айтсам, қыздарға көз қысып, қутыңдауды жақсы көретін бастықпен таныстырайын. Жақында ғана Көкшетауда моншадан шықпайтын бір бастық қызметінен қуылды! Мұндай «жынды» жаңалықты бұрын-соңды естіп көріп пе едіңіз? Естімесеңіз айтайын, Бурабай темір жол станциясының бұрынғы бастығы Бөгенбай Жадырасыновты тоқсан қызмет кері «өте жақсы» көреді. Бастықтарын «жақсы көрмей» қайтсін, отырғандарын опақ, тұрғандарын сопақ, жатқандарын жалпақ, қалғандарын талтақ етіп жіберсе... Темір жолшылардың ар-намысына тиіп, керек десеңіз, жеке шаруасына да жеккен көрінеді. Өзі біртүрлі бастық... – дейді станция қызметкері Қалима Мұхаметжанова – жынына жақпасаң жанымызды жаһаннамға жібере жаздайды. Таңертеңгі жұмыс тек ұрыспен басталады. Ыржиып бір күліп көрмеппіз... Қарсы сөз айтсаң болды, басымызға шығып алып, «Мария магдаленаға» билегендей, төбемізді ойып жібере жаздайды. Мені инфаркт қылып, түрмеге қаматамын деп қорқытты. Жұмысшылар оның коттеджін өз қолдарымен тұрғызып берді. Сонда да жақпаймыз!» Тағы бір қызметкер Александр Малышев те «жылап жібере» жаздайды. «Бастықтың жеке шаруасымен жүреміз. Қарсы болсақ, жұмыстан қуамын, жалақыңды кесемін!» деп қорқытады. Қорқа-қорқа қоян болдық...» Ал Б. Жадырасыновтың айтары басқа... «Барлығы өтірік! – дейді ол, – өзіміздің моншада қыздармен? Ұят–ай... Қайдағы жоқты тауып алады осы жұрт. Жұмысқа қаталдығым ұнамайды оларға. Үйімді салып берген фирманың құжаттары қолымда. Не деген пəле бұлар өзі?» Бастығының қиқуынан көздері көбелек болып кеткен қызметкерлер оның қызметтен кетуін талап еткен еді... Курортты аймақтан айқай шыққан соң, арнайы комиссия көп жайды анықтап, Бөгенбай мырзаның біраз былықтарын бетіне басты. Сіз қалай ойлайсыз? Комиссияның қорытындысына ма, əлде, “судан тазамын, иогурттан ақпын” деп отырған бұрынғы бастыққа сенесіз бе? Қалай десек те, Ақмола жол бөлімшесі филиалының директоры оған қолын бұлғап: «дəш–дəш!» деді. Дүрбі КӨЗТІККЕНҰЛЫ.
қалтақ, кебенек – ебелек, көбелек... Ал, махаббат туралы: қарындас – қарлығаш, жүрек – күрек, жаны–ым, атпай қойған таңым, күнім – дірілдеген үнім, асылым – бір күндік ғашығым, айым – міне, байың, қағындым – сағындым, іс емес – СМС, айналайын – аймалайын... Ауру – сырқаулар туралы: Бронхит – тонзилит, туберкулез – бурцуллез, СПИД – цистид, давле-
лерi торланған! “Бiз аштан өлемiз бе?“ деп дiрдектеген екi ұры кабинетiме келiп тұр. Айқайлап қуып шықтым. “Бiзге жоспар керек, давай ұрлық жасаңдар!“ дедiм. Жалпы, алты айда 800 пəтер тоналды. Былтыр 801 едi. Демек ұрлық азайды. Алты айда алаяқтар... — Тыжбан Тəпенович! Мен сiздi не үшiн шақырғанымды есiме түсiрген сияқтымын. — Бiз алты айда алты қауiптi қылмыскерлермен атыстық. Осы қақтығыста бiр камаз патрон жұмсадық. Екi қапшық граната жардық. Отыз екi пышақ лақтырдық. Нəтижесiнде алты қылмыскердiң бесеуi тiрi қалып, бiреуi сеспей қатты. Бiз оны өлген соң тұтқындап, қолына кiсен салдық. Бiздiң жiгiттердiң небəрі жетпiсi ғана қырылып қалды. Негiзiнен полицейлердi садақпен қаруландырғым келедi. Патрон шығын болмайды. Қауiптi қылмыскер қатар тұрса, бiр оқпен тыз-з еткiзiп атып алуға өте қолайлы. Жебенiң ұшына тұз, ащы дəрi, уксус сеуiп қойып атса, жүдə жақсы. — Мұның бəрiн неге айтып тұрсыз? Мен сiздi не үшiн шақырғанымды ендi есiме түсiрiп, сiздiң жiгiттердiң өте нашар жұмыс iстейтiнiне қапаланып отырмын, – деді облыс əкімі. — Неге?–деп сұрады бас полицей. — Неге дейдi ғой. Сiзде, сiздiң полиция қызметкерлерiнде ар-ұят жоқ. Обшым адам емессiздер. — Бiздегінiң бəрi адамнан аумайды.
Атқарушы директор Асыл ЖАПАНОВ
«Əділет» ұлттық апталығының президенті Қуанышбек Тасболатұлы БОТАБЕКОВ
— Мыжеке... Алты айдың iшiнде... — Доғарыңыз! Обшым полиция емессiңдер, менiң беделiме қарасаңдар, бiр күнi баламнан айырыламын ғой! — Мыжеке, бiз ендi... Сiздi сыйлап... — Немене сыйлап? Гүл əкелiп берейiн деп пе едiңiз? Тағы да қайталаймын, сiздер бар ғой, общым адам емессiздер! Менiң кiшi қызым бiр кiсiнi қылқындырып өлтiрген! Наркобизнестiң нəтижесi, неге ұстамайсың? Дiрiлдеп, қылтырап өлсiн дейсiң бе, əлде? — Сiздiң тамырыңыз алысқа жайылған, қорқамыз. — Немене, қорқатындай, мен бөжеймiн бе? Халық бiзден үлгi алсын! Күйеу баламның пистолетiн қашан тартып аласыңдар? Кеше кафеде екi жiгiттi атып кетiптi. Ұят қой, əбден еркiнсiп кеттiңдер. Əдейi селқос қарайсыңдар! Əжемнiң не iстегенiн бiлесiң бе? Əжем иномаркалардың қымбат магнитофондарын ұрлаумен айналысқан. Кəрi кемпiрдi намаз үстiнде ұстап алуға болады ғой! Əйелiмдi, Құдайым-ау, менiң əйелiмдi неге еркiнсiтiп жiбергенсiңдер? Бiреу-
дей береді екен. Жанынан өтіп бара жатқан бір молда оны сабырға шақырып: “Боқтай бергенше, “біссіміллə” десең, от алып кетеді” - деп ақыл береді. Анау “біссіміллə!” деген екен, мотоцикл отала жөнеліпті. Басын шайқаған молда: «О, шешеңнің... Қалай от алып кетті, ə?” деп таң қалыпты... ххх Бір жынды қабырғаға шегенің қалпағы жағын қарата қағып жатыр дейді. Сонда екінші жынды: “Жындысың ба не? Шегенің ұшы мына жаққа қарап тұр, сол жаққа қақсай!” депті... Жинаған: Болат СЕМБИЕВ. Шымкент қаласы.
Республикалық «Əділет» ұлттық апталық газеті алқа кеңесінің төрағасы Нағашыбек ҚАПАЛБЕКҰЛЫ Меншікті тілшілер: Доқтырхан ТҰРЛЫБЕК Бақтыгүл МҰҚАШЕВА (Алматы қаласы) Тілшілер қосынының жетекшісі Мұратбек ТОҚТАҒАЗИН (Астана қаласы)
Сөйтсе-ем, таныс жігітім ше, оңбаған десе, еркек емес, динозавр десе, ваще мен оны сүймеймін ғо, «Гуня, мен сенің желкеңе ғашықпын!» дейді. Как будто желкемді жеп қоярдай жұтынып... Шапалақпен бетіне салып қалдым. Сол екен, үйіне мені как бұтто бір қапшық картошка деді ме, арқалап кіргізді. Əйелдер бас салды. Орамал жаппақшы. Жылай, тұра қаштым. Менімен бірге қосарланып қашып жүрген құрбым құлағыма сыбырлап қояды: «Шіркін-ай, шатасып кетіп, орамалды маған жаба салса ғой...» деп... «Мен мал емеспін! Менің конституциялық құқым қорғалған!» дедім айқайлап. «Əй, көнстөсия! – деді бір кемпір, - есік алдына жата кетемін, мені аттап өтсең, өмірі жолың болмайды!» Сөйтті де, табалдырыққа «талып» құлады. Аттап өттім. Аттай бергенімде, кемпір санымнан шымшып алды... «Қырғыздар қыздарын қорғап, арнайы заң шығарды» деймін еңіреп. Бір кезде біреу есік алдына МАИ инспекторлары көшеге тастайтын тісті кедергіні жайды. Одан да аттап өттім. Қайтем енді, оны сүймеймін ғой! Алдыма ұн септі. Оны ырғыдым. Бидай септі. Оны
Мен өзі əдемі-і-і қызбын. Жігіттер соңымнан сүметіліп жүргені сол. Мен оларға «прикол» тастап қоямын да, пысқырмай жүре беремін. «Тема» жігіттер бар енді... Біреуін таңдаймын ғой... «Таңдаймын ғой» деп тымырайып жүргенімде, таныс жігітім жылтыңдап, «движение» жасағаны ғой, өзінше қылтыңдап, əзіл айтқан болып, жыртыңдап, кафеге шақырды. Кафеден қыздар қашатын ба еді, «подругам»
мацияда өлдi. Бұзауымен қоса. Астында “Джип“, зулап келе жатып, МАИ қызметкерiн қағып кеткен. Артына қараса жоқ дейдi. Сөйтсе, ол “Джиптiң“ астына жабысып қалыпты. Не деген масқара! Неге жазалап бiр-екi күн уақытша қамап қоймайсыздар?
дейді бала. Екі жас кетіп барады екен. “Ой, айналайындар, қашан үйленгенсіңдер? Біз кеткенде кішкентай едіңдер?” - деп сұрайды кемпір.” Апа, осы ауылдың бір молдасы осырған жылы мектеп бітірдік те, екі жылдан кейін үйлендік,” - деген жауап алып, кемпірдің сағы сынады. Содан үйіне қайтады. Шалы: “Иə, ел ұмытыпты ма?” - деп сұрайды. Сонда кемпірі: “Қайдағы ұмытқан? Сенің к...іңнен календарь жасап алыпты!”- деген екен күйініп... ххх Ауылда біреу мотоциклін от алдыра алмай əлек болып жатыр екен. Педальды басқан сайын жыны келіп: «О, шешеңнің!»
тауықтар жеп жатты. Есік алдын миналап тастапты! Иті жүгіре беріп, гүрс жарылды да, бір бұты талға ілініп қалды. «Жаманға қор болғанша» деп көзімді жұмып, жүгіріп өттім. Жарылмадым əйтеуір. Бір кезде ағалары төрт танкпен қоршады. Еңбектей жылжып, танкке тас лақтырдым. Тас үйкелді ме, от шығып, төртеуі де жалынға оралды. Тура əкемнің əкесі айтып отыратын бұрынғы неміс фəшістерімен соғысқандай болдым. Бір кезде жеңгелері аспаннан парашютпен секіріп түсті де, орамал жаппаққа ұмтылды. «Десант» жеңгелерін рогаткімен атып құлаттым. Алдымнан тереңдігі төрт
Қашып Қа шып барамын...
ние – ограбление, ойбой – геморрой, ақикөз – варикоз, ринит – отит, почка – точка, қарабет – диабет... Ой, менің ұйқастарым жүдə көп. Əр сөзім сексен тиыннан... Жебе САДАҚҰЛЫ. Шымкент.
— Ендi есiме түстi! Сiздер əсiресе, мына сiз, иə, сіз менiң ұлымды жазалауға неге бұйрық бермейсiз? Алты айдың iшiнде алпыс адамды қағып кеттi. Оның 59-ы тiрi қалып, бiреуi қайтыс болды. Алты айдың iшiнде екi сиырды қағып кетiп, оның бiреуi реани-
Біреу құдайы беріпті. Сол құдайыда отырған молда “тыңқ” еткізіп, жел жіберіп қойыпты. Қатты ұялған молдекең кемпіріне: “ Ұят болды кемпір, елдің есінен қашан кеткенше, басқа жаққа көшіп кетейік, сосын келерміз!” - дейді. Кемпірі не десін? Не керек, көшіп кетеді. Арада біраз жыл өткен соң, молдекең кемпіріне: “Ел жел жіберіп қойғанымды ұмытқан шығар? Елге барып, барлап қайт. Бəрі ұмытылса, көшіп барамыз!” - дейді. Кемпірі елге келеді. Бір жас бала көшеде ойнап жүр екен: “Өй, айналайын, жасың қаншада?” - деп сұрайды. “Осыдан бес жыл бұрын бір молда құдайыда осырып қойған екен, сол жылы туылыппын!”
Бота екеуміз аштан қалатындай арсалаңдап бардық. Ол да досын ертіп келіпті. Кафеге шақырған таныс жігітім бір түрлі көздерімен «стрелять» ете берді. Мен наразылық «нотасын» жібердім. Шынымды айтсам, сыйлаймын, бірақ «от души» ұнатпаймын. Өзінше маған: «Шала казашка» деп қояды. Содан, кафеден шықтық. Такси ұстады жігіттер. Үйіме дейін шығарып салады екен десем, қала шетіне қарай зымырап бара жатыр! «Е, подругамды алып қашып бара жатыр екен ғой!» деп ойлап, ернімнен жоғары жел жіберіп кекілімді желпіп отыра бердім.
Тілші Рахматулла ҚАРЖАУБАЕВ Техникалық директор Константин МАРКОВ
Шымкент қаласы, Қазыбек би көшесі, 84Б-үй. Байланыс үшін тел./факс: 8 (7252) 55-85-84 Ұялы: 8-777-557-08-52
метр ор қазылды. Одан да ырғып өттім... Шатым шытынап кетсе де... «Прикин», бір кезде қыз алып қашушылар қоршап алды. «Беріл! Өз еркіңмен төсекке!» дейді таныс жігітім. Не деген масқара! Мен оны сүйемін бе, сүймеймін бе, жұмысы жоқ! Үйге қарай шегінсем, жеңгелері бауырсақ пісіріп жатыр. Ваще «не нормальнаялар» ғой! Сөмкемнен пистолетті суырып алып: «Жақындасаңдар, атамын!» дедім айқайлап. Бəрі жерге жата қалысты. Жан керек екен өздеріне. Үстерінен аттай қаштым. Ойыншық пистолетті лақтырып жіберіп, безіп келе жатсам, біреу мені басып озды. Сөйтсем, құрбым екен! «Е, қалмадың ба сол үйде?» десем: «Құрысын! Кредит алған үй екен, ести сала қашып келемін!» деп қояды. Қыздар, біз қой емеспіз ғой, маңырап қала беретін? Өз бостандықтарыңды қорғаңдар! Мен əлі күнге дейін көшеде келе жатсам да, алдымда ештеңе жоқ болса да, аттай беретін əдет тауыппын... Қазір де ырғып қойып, аттап қойып, қашып барамын... Мен ҒОЙ.
дiң кафесiн тартып алған. Жекеменшiк шаштаразыға шашын бұйралатып, ақшасын төлемей кеткен. Қылмыс қой! Қылмыспен күресу керек! Сенiң əйелiңмен қосылып алып, “разборка“ жасайды екен! — Не дейдi? — Обшым адам емессiңдер! Халық бiзден қалай үлгi алады? Балалар бақшасындағы немерем не бүлдiрдi дейсiң ғой? Бiр қызды зорламақ болған. Қыздың лыпасын шешiп алып, басына киiп алған. Тiлiн шығарған. Алты айда, алты деп, ақпар беруден жалықпайсыз. Келiнiм ше? Келiнiм СПИД жұқтырып келген! Ауыр қылмыс! Кеше асылып өлейiн дегенде, үйiне апарып тастадық. Жоқ, сiздер жұмыс iстемейсiздер! Бəрiн қамау керек. Сөйтiп қылмыс атаулыны саусақпен ғана санау керек! Естiп тұрмысыз? Сiз кiмсiз өзi? — Мен бе? Мен... –деген Бас полицей күмiлжiп қалды. Обшым адам емес қой... Мұхтар ШЕРІМ.
Сейткерім Қаршы сонау тоқсан ыншы жылдары “Жұдырық” сын-сықақ газетінде суретші болып жұмыс істеді. Қаламыкүлдіргіш. Мына “Күйеуге тигіміз келеді!” əзіл суретін “Жұдырық” мұрағатынан тауып алдым. (МұхШЕР) Қазан,2014 жыл. Апталық Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне ақпарат министрлігінде есепке алынып, 27.12.2013 жылы есепке алу туралы №14077-Г куəлігі берілген. Аптасына бір рет жарық көреді. Таралымы - 20 000 дана. Тапсырыс - 2907.