43 2015

Ұлттық рух – ұлттың асыл қасиеті. Б.МОМЫШҰЛЫ

¦ÄIËÅÒ Газет 2010 жылғы 5 мамырдан шыға бастады

web: www.adiletgazeti.kz

№43 (246) = 6 қараша = Жұма = 2015 жыл

ҰЛТТЫҚ АПТАЛЫҚ E-mail: adilet.media@mail.ru

НАЦИОНАЛЬНЫЙ ЕЖЕНЕДЕЛЬНИК / NATIONAL WEEKLY / ULUSAL HAFTALIK / ‫اﻟوطﻧﯾﺔ اﻷﺳﺑوﻋﻲ‬

ЕЛБАСЫНЫҢ ФРАНЦУЗ РЕСПУБЛИКАСЫНА РЕСМИ САПАРЫ

Ұлы Жібек жолының Қазақстансыз қайта жаңғыруы екіталай. «Нұрлы жол» бағдарламасы мен экономикалық белдеу жобасы өзара сабақтас. Қытай Халық Республикасының Қазақстандағы бұрынғы Төтенше жəне Өкілетті Елшісі Яо Пэйшэн (1999-2003 жж.) BNews.kz тілшісіне берген сұхбатында осындай пікір білдірді.

Ұлы Жібек жолының Қазақстансыз қайта жаңғыруы қиын

Мемлекет басшысы Париж қаласына барды. Сапар барысында Нұрсұлтан Назарбаевтың Франция Президенті Ф.Олландпен кездесуі жоспарланған. Сонымен қатар іскер жəне саяси топ өкілдерімен келіссөздер өткізу, бірқатар екіжақты құжаттарға қол қою жəне ЮНЕСКО Бас конференциясының 38-сессиясына қатысу шаралары қарастырылған.

Мемлекет басшысы француз экономисі Жак Атталимен кездесті. Кездесу барысында жаһандық нарықтардағы ахуал, əлемдік экономикадағы дағдарыс үрдістерін еңсеру жолдары, сондай-ақ қазіргі қалыптасқан жағдайдағы Қазақстанның іс-қимыл бағдарламасы – Бес институционалдық реформа мен «100 нақты қадам» Ұлт жоспары талқыланды. Тараптар еліміздегі инфрақұрылымдық жаңғыртулар перспективасына да арнайы тоқталды. Елбасы «Aubert&Duval» компаниясының президенті Жорж Дювальмен жəне Өскемен титан-магний комбинатының президенті Əсем Мамытовамен кездесті. Кездесуде металлургия саласындағы ынтымақтастық мəселелері қарастырылды. Мемлекет басшысы екі кəсіпорынның бірлескен жұмысы елді индустрияландыру бағдарламасының маңызды бөлігі екенін атап өтті. Қазақстан Президенті сондай-ақ компанияның машина жəне аспаптар жасауға арналған титан-магний өнімдері өндірісін кеңейту жөніндегі жұмыстарының есебін тыңдады.

Елбасының «Total» компаниясының бас атқарушы директоры Патрик Пуяннемен кездесу сəті

Қазақстан Президенті «Total» компаниясының бас атқарушы директоры Патрик Пуяннемен кездесті. Кездесу барысында көмірсутек шикізатын өндіру саласындағы өзара ықпалдастықтың негізгі бағыттары талқыланды. Мемлекет басшысы компанияның Қазақстанда белсенді əрі ұзақ уақыт жұмыс істеп келе жатқанына, соның нəтижесінде сын-

дарлы ынтымақтастық бойынша қомақты тəжірибе жинақталғанына назар аударды. П.Пуянне өз сөзінде Нұрсұлтан Назарбаевқа Қашаған кенішін игеру жəне еліміздегі өзге де инвестициялық жобалардың жүзеге асырылу барысы туралы айтты. Мемлекет басшысы Peugeot Citroёn компаниясы басқармасының төрағасы Карлос Тавареспен кездесті. Кездесуде компания-

ТӨРТКҮЛ ДҮНИЕГЕ ТАНЫМАЛ УНИВЕРСИТЕТ

Бүгінде жер-жерлерде əкімдердің есебі деген дəстүрге айналған. Іргелі оқу ордасы басшысының есебі дегенді де еститін күнге жетіппіз. Өзіне сенімді болмаса мұндай батылдыққа екінің бірі тəуекел ете қоймайды. Жақында Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ректоры, ҚР ҰҒА академигі, тарих ғылымдарының докторы, профессор Ерлан Бəтташұлы Сыдықов 2014-2015 жылғы қызмет нəтижелері туралы Ғылыми кеңес мүшелері, білім алушылар, жұмыс берушілер, қоғам жəне бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері алдында ашық есеп берді.

ның Қазақстан автоөндірушілермен ынтымақтастығының перспективалары, еліміздегі қызметі жəне оның аясын кеңейту мəселелері талқыланды. К.Таварес Елбасыға қазақстандық серіктестерімен екі жыл ішіндегі бірлескен жұмысы, дайын өнім шығару өндірісі жəне оны көрші елдердің нарығына экспорттау жоспары туралы айтып берді.

Akorda.kz

«Соңғы жылдар ішінде бірқатар алып жобалар өмірге жолдама алды. Екі мемлекет бірлесіп, Алтынкөл-Қорғас теміржол өткелі, Бозой-Шымкент, Ляньюньган логистикалық терминалы, калий тыңайтқыштары өндірісі іске қосылды. Тауар айналымы да артып, алыс-беріс күшейді. Аграрлық салада қолға алынған қадамдар да ықпалдастыққа жаңа серпін берді. Өткен жылдың желтоқсан айында қос мемлекеттің үкімет басшылары агроөнеркəсіптік кешендегі ынтымақтастықты нығайту туралы маңызды құжатты мақұлдады. Бағзы уақыттарда біз тек қуатты игеруде өзара күш-жігерімізді біріктірдік. Енді барлық салада алыс-беріс нығайып, бірлескен жобалар да қолға алынады», дейді Яо Пэйшэн. Оның пайымдауынша, Еуропа мен Азия тоғысындағы Қазақстанның географиялық жайғасуы өте тиімді. Еуразиялық құрлықтағы «ірі пошта стансасына» айналуға қажетті алғышарттардың барлығы бар. Себебі, шығыста əлемдегі алып экономика орналасса, батыста тұтыну нарықтарының құлашы кең Шығыс Еуропа, Батыс Азия мемлекеттері қанат жайған. «Ұлы Жібек жолының Қазақстансыз қайта жаңғыруы екіталай. Керісінше, оның арқасында түрлі салалардағы өзара іс-əрекет кеңейеді. Меніңше, «Нұрлы жол» бағдарламасы мен экономикалық белдеу жобасы өзара сабақтас. Сəйкесінше, олардың түйісуі əбден ықтимал. Бұл сіздер жəне біздер үшін маңызды оқиғаға айналады. Себебі Орталық Азияда əлі де инфрақұрылымның ахуалы көңіл көншітпейді», - деген пікірде ол. «Мемлекеттік қызметке төменгі лауазымдардан бастап қабылдау керек деген бастаманы қолдаймын. Мəселен, Қытайдағы жағдайға тоқталсам, қазірде біздің елде қызметкерлер төменгі лауазымнан бірден жоғары қызметке көтеріле алмайды. Кезінде «мəдени революция» жылдарында зауытта жұмыс істеген əйел Қытай мемлекеттік кеңесі төрағасының орынбасары креслосына жайғасқан еді. Мұндай адамдарды ол кезде «тікұшақтағы кадрлар» деп атады. Ақыр соңында бұл адамдар үлкен жетістікке жеткен жоқ», - деп түйіндеді Яо Пэйшэн сөз соңын. Айымгүл ƏБІЛЕВА

ЖАҚСЫ АДАМ – ЕЛ ЫРЫСЫ

немесе уақыттан оза жұмыс істеп отырған ректордың есебі көпшілік көңілінен шықты

Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ректоры Ерлан Сыдықовтың есептік баяндамасы алдағы 2016 жылы 23 мамырда биік деңгейде аталынып өтетін ЕҰУ-дың 20-жылдығы қарсаңында ж а р и я ет і л у і о н ы ң м а ң ы з ы н арттыра түседі. Өйткені бүгінде университет - халықаралық деңгейдегі жоғары оқу орны, жетекші білім жəне ғылым орталығы, мемлекетіміздің зияткер элитасын қалыптастыру ордасы болып табылады.

2014-2015 оқу жылы университет үшін табысты жыл болды, Халықаралық жəне ұлттық рейтингтегі көшбасшылық орнын сақтап қалды. ЕҰУ - əлемнің жетекші 50 жас дамушы жоғары оқу орындарының қатарына кірген ТМДдағы жалғыз оқу орны.

QS World University Rankings рейтингінің қорытындысы бойынша ЕҰУ 32 орынды иеленді. Жоғары оқу орындары веб-сайттарының «Webometrics» əлемдік рейтингінде 2014 жылдың қорытындысымен Қазақстан бойынша үздік болып танылды. Тəуелсіз аккредиттеу жəне рейтинг агенттігі өткізетін 2014 жылғы бакалавриат білім бағдарламаларын саралау нəтижелері бойынша ЕҰУ - көшбасшылық орында.

2014 жылы өнім сапасы саласындағы жетістіктері мен басқарудың тиімді жоғары əдістері үшін ТМД Экономикалық кеңесінің «Қызмет көрсету» номинациясы сыйлығын алуы да маңызды оқиға деп білеміз. «Эксперт РА» халықаралық рейтинг агенттігінің мəліметтеріне сəйкес, ЕҰУ – ТМД жоғары оқу орындарының арасында D-рейтингі класы деңгейінде. (Жалғасы 4-бетте).

Р.Әбдірашев «Қазақ елі» атты толық метражды фильм түсіруді жоспарлап отыр

Ерлан АЙТАХАНОВ, Оңтүстік Қазақстан облысы әкімінің орынбасары:

Сындарлы тіл саясатының жемістері «Ұлысымның ұйытқысы Оңтүстік» дегенді жиі ауызға аламыз. Шындығында да солай. Ұлттық салт-дəстүрлеріміздің жақсы сақталып, ұлттық тіліміздің өсіпөркендеуіне үлкен үлес қосып келе жатқан аймақтардың бірегейі де осы өлке. Кейінгі жылдары «Оңтүстік Қазақстан қазақша сөйлемей, Қазақстан қазақша сөйлемейді» дегенді де естіп жүрміз. Бұл сөзде шындық жоқ емес, біздіңше. Қабылданғанына 25 жылдан асқан тіл туралы заңымыздың облыста қалай орындалып жатқанын білу үшін Ерлан Қуанышұлы АЙТАХАНОВҚА бірнеше сауал қойған едік.

- Облыста іс қағаздарын жүргізу қай деңгейде? Алдағы перспектива қандай?

- Алғаш «Тіл туралы» заң 1989 жылы қабылданғаны көпшілікке белгілі. Содан бері жиырма бес жылдан аса уақыт өтті. 1989 жылмен салыстыратын болсақ, көп нəрсеге тəубе деуге болады. Қазақ тілі дамып, жаңарып келеді. Бүгінде қазақ тілі ғылым салаларына да енгізіліп, тіліміздің қолданыс аясы кеңеюде. Ұлтымыздың ұйытқысы саналатын Оңтүстік Қазақстан облысында мемлекеттік тілге деген шынайы бетбұрыс 1993-1994 жылдары басталды. Бірте-бірте өңірімізде мемлекеттік тілді жəне басқа тілдерді дамыту мен қолдануды жақсартуға бағытталған жұмыс жүйелі жүргізіле бастады. (Жалғасы 5-бетте).

Адам баласын алға жетелейтін асыл арман мен ұлы мұрат болса, сол биік тұғырдан көріне білген перзент – нағыз бақытты жан. Кемеңгер Абай «Сен де бір кірпіш дүниеге, кетігін тап та, бар қалан!» демекші, аспан елінен атамекенін сағынып, аңсап келген қандасымыз Жасан Зекейұлының алдына қойған ең биік асыл арманы – өз ұлтының, қазақ елінің мерейін көтеріп, қызмет ету болатын. «Ердің атын еңбек шығарады» демекші, Жасан тəуелсіздіктің алғашқы жылдарында кездескен қиындық атаулыдан қаймыққан жоқ, қыран құстың қанаты дауылға қарсы ұшқанда қатая, шыңдала түспей ме. Елін сүйген азаматты кездескен кедергілер жасыта алған жоқ, керісінше, жігерлендіре, қайраттандыра түсті. (Жалғасы 7-бетте).

ЖАЗЫЛҒАН ЖАЙДЫҢ ЖАҢҒЫРЫҒЫ түсіндіру жұмыстары жүргізілді. «Жасыл желек» мекемесі жəне Мақтаарал аудандық тұрғын-үй к омм уналдық шаруашылық бөлімі мекемесімен келісім-шарт негізінде 1 млн. тг қаржы бөлінді. Алдағы уақытта қала тазалығы үшін аудан əкімі əр айда 4,5 млн. тг. қаржыны бөліп тұруға тиісті мекеме

«Əділет» ұлттық апталық газетінің 23 қазан 2015 жылы №41 (244) шыққан кезекті санындағы «Жетісайды күл-қоқыс басып барады» атты Алмас Ақылбектің мақаласына: Мақтаарал ауданы бойынша күл-қоқыс тазалаумен айналысатын бір ғана «Жасыл желек» МКК-ны болатын, 2015 жылдың 29

«ЖЕТІСАЙДЫ КЇЛ-ЌОЌЫС БАСЫП БАРАДЫ» қыркүйектен бастап аукцион арқылы сатылымға қойылып жеке меншікке өтті, сол уақыт аралығында 1 айға жуық Жетісай қаласында тазалық жұмыстарына қаржы қарастырылмай, тазалау жұмыстары жүргізілмей ақсап қалғаны рас. Алайда аудан əкімі Ж.Бейсенбаевтың қатаң ескертуінің нəтижесінде қала əкімі тарапынан тазалық ісшаралары ұйымдастырылып, бүгінгі таңда қаладағы күл-қоқыстарды тазалау жұмыстары өз деңгейінде атқарылуда. Қаланың мөлтек аудандары тұрғындарымен, жеке меншікке өткен

жасыл желек мекемесінің қызметкерлерінің қатысуымен кездесулер ұйымдастырылып тазалық жөнінде

басшыларына тапсырма берді. Қала əкімі Б.Базарбаев

РЕДАКЦИЯДАН. Айтары жоқ, жақсы жауап. Іскер басшылар осындай болуы керек қой. Кеше шашылып, үйіліп жатқан төбетөбе күл-қоқыс бүгін жоқ. Бір-екі күннің ішінде қордаланып қалған күл-қоқысты жинайтын адамдар да, тасымалдайтын көлік те табылған... Ал газет бұл мәселені көтермегенде ше? Демек жауапта тек қана «газет сынынан қорытынды шығарылды» деген бір ауыз сөз жетпей тұр. Мейлі ғой. Көпшілік риза болса, одан өзге бізге не керек! Бірақ шындығында жағдай біз ойлағаннан да, қала әкімінің айтқан әңгімесінен де басқаша болып шықты.

3-бетте

Ұлыбритания халықаралық ЭКСПО-2017 көрмесіне қатысу келісімшартына қол қойды

¦ÄIËÅÒ

АЙМАҚ

Оңтүстіктен солтүстікке қоныстандыру бағдарламасы

«Нұрлы көш» бағдарламасындағы əлеуметтік пакеттер «Жұмыспен қамту» бағдарламасында толық қамтылып отыр. Кеше Парламент Сенатының жалпы отырысында Денсаулық сақтау жəне əлеуметтік даму министрі Тамара Дүйсенова осылай мəлім етті. Еске салайық, жалпы отырыста «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне халықтың көші-қоны жəне жұмыспен қамтылуы мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңы қабылданды. Айта кетерлігі, құжатты талқылау барысында сенаторлар «Нұрлы көш» бағдарламасы секілді бағдарлама қабылдау туралы мəселе көтерген

болатын. «Нұрлы көш» бағдарламасы «Жұмыспен қамту-2020» бағдарламасы қабылданғанға дейінгі құжат еді. Сондықтан да, біз қазір сол бұрынғы «Нұрлы көш» бағдарламасында қарастырылған əлеуметтік пакетті «Жұмыспен қамту» бағдарламасына енгіздік. Бір ерекшелігі, аталған əлеуметтік пакет оралмандар үшін ғана емес, осында тұрып жатқан азаматтар үшін де бірдей берілетін болады. Əрине, бұл ретте белгілі бір талаптар орындалуы керек. Мəселен, ол азаматтар Үкімет белгілеген еңбек ресурстары тапшы өңірлерге барып, сонда қоныстанып тұруы тиіс», деді Т. Дүйсенова. Бұдан бөлек, сенаторлар «оңтүстіктен солтүстікке» қоныстандырудың кешенді бағдарламасын қабылдау туралы мəселелер көтерді. «Əрине, солтүстік өңірлерде жұмыс орындарын ашу мүмкіндігіне қарай бірінші кезекте оңтүстіктегі халық тығыз орналасқан елді мекендерден солтүстікке қоныстандыру қарастырылады. Сонымен қатар, арнайы бағдарлама жасасақ, ол барлық бағдарламада қамтылған дүниелерді қайталайтын еді. Сол үшін біз қолданыстағы бағдарламаларды осындай өзгерістермен толықтырдық», - деді министр. Қанат МƏМЕТҚАЗЫҰЛЫ

Оқулықтардың сапасын бағалауға арналған сайт

Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі 2015 жылдың 1 қарашасынан «Оқулықтардың сапасына қоғамдық баға» арнайы порталы жұмысын бастағаны туралы хабарлады, деп жазады BNews.kz. Ведомство баспасөз қызметінің мəліметінше, бұл порталдың көмегімен жұртшылық басылып жатқан оқулықтар мен ОƏҚ сапасына қатысты өз ұсыныстары мен ескертулерін білдіре алады. «Портал www.expert.okulyk-edu.kz адресі бойынша «Оқулық» Республикалық ғылыми-практикалық орталығының сайтында орналасқан. Педагогтар мен ата-аналарды, БАҚ өкілдерін жəне қызығушылық танытқан барлық тұлғаларды оқулықтарға қоғамдық баға беруге қатысуға шақырамыз жəне өздеріңіздің ескертулер мен ұсыныстарыңызды қалдыруларыңызды сұраймыз. Сіздердің ойларыңыз оқу əдебиеттерінің сапасын жетілдіру үшін өте маңызды», - делінген хабарламада.

«Нұрлы көш» бағдарламасы оралмандардың да, №43 (246) жергілікті тұрғындардың да мəселесін қамтиды 6.11.2015 жыл

2

«Алтын Сафранның» жүлдегері Қазан айының 9-11-12 күндері Түркияның Сафранболу қаласында түркі тілдес халықтардың дүниежүзілік «Алтын Сафран» атты кинофестивалі болып өтті. Алғашқы іргетасы біздің дəуірімізге дейін 3000 жыл бұрын қаланған тарихи қалада 16-рет өткізіліп отырған өнер додасына Қазақстаннан Алматы қаласындағы Халықаралық «Түркі əлемі» телестудиясының директоры, жазушыкинодокументалист Доқтырхан Тұрлыбек қатысты. Айтулы кинофестивальдің басты мақсаты – түбі бір, тегі бір түркі тілдес халықтардың салты мен дəстүрін, тарихы мен мəдениетін, өнері жəне əдебиетін насихаттау болып табылады. Биылғы кинофестивальға 30-дан астам түркі мемлекеттерімен бірге тува, хакас, шор, ноғай, шеркеш, құмық, қарашай, балкар, чуваш, қырым татарлары ұлыстарының кинодокументалистері қатысып, өз бақтарын сынасты. Дəстүрлі 16-шы «Алтын Сафран» кинофестивалінде Доқтырхан Тұрлыбектің «Мəшһүр Жүсіп» атты деректі фильмі үздік 4 деректі туындының арасынан орын алып, арнайы жүлдеге ие болды. Ерғали САҒАТ, Суретте: «ТҮРКСОЙ»-дың Бас директоры Дүйсен жазушы. Қасейінов «Алтын Сафран» кинофестивалінің Алматы қаласы. жүлдегері Доқтырхан Тұрлыбекті марапаттауда.

Əлеуметтік саясаттыѕ ажырамас бґлігі Гендерлік саясат – бұл ең алдымен мемлекеттің əлеуметтік саясатының маңызды құрамдас бөлігі. Егер саяси жəне қоғамдық өмірде, соның ішінде шешім қабылдау деңгейінде əйелдерді қатыстыруды арттыру туралы айтсақ, бұл сұрақ гендерлік теңдік стратегиясында өз жауабын тапқан. Қазақстанның гендерлік саясатының өзгешелігі – гендерлік жобалардың бастамашысы, бірінші кезекте гендерлік даму саласында алдын алу жəне озық шараларын қабылдайтын мемлекет болып табылатындығында. Қазіргі таңда Қазақстан адам құқықтары бойынша, соның ішінде жыныстар арасында тең құқылықты қамтамасыз етуге жəне əйелдер мен балаларды қорғауға бағытталған 20-дан астам əртүрлі шарттар мен конвенциялардың қатысушысы. Қазақстанда Үкімет қаулысымен республикадағы əйелдердің жағдайын жақсарту бойынша іс-шаралардың ұлттық жоспары жасалып, бекітілді. ҚР Конституциясының 33-бабына сəйкес, азаматтар мемлекет істерін басқаруға тең құқықтар мен мүмкіндіктерге ие.

Қазақстан ерлер мен əйелдердің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау саласында нақты жетістіктерге жетті. Адам құқықтары бойынша 60-тан аса халықаралық шарттарға қосылды. 2000 жылы БҰҰ Бас ассамблеясы Конвенцияға сілтеме жасай отырып, əйелдерге қатысты зорлықзомбылықты жоюмен күрес Халықаралық күнін жариялады. Басымды міндеттердің бірі əйелдерге қатысты күш көрсету жағдайларын төмендету бойынша жұмыс болып табылады. Гендерлік теңдік мəселелерін ілгерілетуде үкіметтік емес ұйымдар үлкен рөл атқарады. Қазіргі таңда Қазақстанда 25 мыңдай үкіметтік емес ұйым жұмыс істейді, оның ішінде шамамен 300-і əйелдер, отбасы жəне балалар мəселелерімен айналысады. Олардың қызметін ынталандыру үшін 20062011 жылдарға арналған Азаматтық қоғамды дамыту тұжырымдамасы мен 2005 жылғы 12 сəуірдегі «Мемлекеттік əлеуметтік тапсырыс туралы» заңы қабылданды. ҚР Президентінің Жарлығымен Қазақстан Республикасының 2006-2016 жылдарға арналған гендерлік теңдік стратегиясы бекітілді. Еліміздің басты құқықтық құжаты Конституцияның 27-бабына сəйкес «Неке мен отбасы, ана мен əке жəне бала мемлекеттің қорғауында болады».

Қазақстан Республикасының «Неке (ерлізайыптылық) жəне отбасы туралы» кодексі отбасы-неке қатынастарын орнатады жəне реттейді. Олардың басты қағидасы – ерлізайыптылардың отбасындағы теңдігі, балалардың отбасылық тəрбиесінің басымдығы, отбасының кəмелетке толмаған жəне еңбекке қабілетсіз мүшелерінің құқықтары мен мүдделерін қорғау.

2009 жылы 4 желтоқсанда Қазақстан Республикасының «Тұрмыстық зорлықзомбылықтың алдын алу туралы» заңы қабылданды. Бұл заң отбасылық-тұрмыстық қатынастар саласындағы адам жəне азаматтың конституциялық құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғауға, тұрмыстық зорлық-зомбылық туралы ескертуге жəне алдын алуға, сонымен қатар оларды жасауға итермелейтін себептер мен шарттарды анықтап, жоюға бағытталған тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу субъектілерімен жүзеге асырылатын құқықтық, экономикалық, əлеуметтік жəне ұйымдастырушылық шаралардың кешенін анықтайды. Бахтияр УТЕМИСОВ, Еңбекші аудандық сотының бас маманы

ЖАЗЫЛҒАН ЖАЙДЫҢ ЖАҢҒЫРЫҒЫ

Р

едакцияға жауап хат келді. Облыстағы ірі мекемелердің бірі «Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС-нен. Хат соңына бас директор М.Ж.Ибрагимов қол қойған. Хат: «Пирманов М.А. 18.01.2011 жылдан бастап «Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС-нің (бұдан əрі - Серіктестік) Түркістан электр жүйесіне өнім тарату бойынша жетекші инженері болып қабылданды. 2012 жылдың наурыз айынан бастап 24.08.2012 жылға дейін əртүрлі себептермен жұмысқа шықпады. Оның ішінде емделді, содан кезекті демалысқа шықты, одан кейін жалақысы сақталмайтын демалысқа шықты. Бірақ талапкердің 5 ай бойы жұмысқа шықпаған негізгі себептері денсаулығының нашарлауы емес, одан басқа себептер болатын» - деп басталады. Шынында да М.Пирмановтың жұмысқа шықпауының себептері не екен деп алдымыздағы құжаттарға үңіліп көрдік. Шымкент қаласы, Еңбекші ауданы, №194 квартал тұрғыны М.Пирмановқа Сіздің ОҚО бойынша Бақылау жəне əлеуметтік қорғау департаментіне 19.07.2012 жылғы кіріс №ЖТ-П-961 санымен тіркелген арызыңыз бойынша «Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС-не (бұдан əрі – Серіктестік) жоспардан тыс тексеру жүргізілді. Тексеру барысында Сіздің: 26.03.2012 жылдан 19.04.2012 жылға дейін уақытша еңбекке жарамсыздық парағы бойынша емделуде: 19.04.2012 жылдан 31.05.2012 жылға дейін Серіктестік бас директорының 10.04.2012 жылғы №465 бұйрығымен жыл сайынғы кезекті еңбек демалысында; 01.06.2012 жылдан 15.06.2012 жылға дейін Серіктестік бас директорының 01.06.2012 жылғы №87 б/с бұйрығымен жəне 18.06.2012 жылдан 18.07.2012 жылға дейін 18.06.2012 жылғы №364 бұйрықпен жалақысы сақталмайтын демалыста болғаныңыз анықталды. Ал, 19.07.2012 жылдан бері уақытша еңбекке жарамсыздық парағы бойынша емделудесіз. Серіктестік бас директорының 26.03.2012 жылғы №454п бұйрығымен С.Утебаев Сіздің орныңызға уақытша Түркістан қаласы бойынша электр қуатын тарату бөлімшесінің жетекші инженері лауазымына қабылданған. Сіз уақытша еңбекке жарамсыздық парағы бойынша емделу уақытыңыз біткен соң өз жұмыс орныңызға шығуға құқылысыз. Арыз жауабымен қанағаттанбаған жағдайда, ҚР «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтініштерін қарау» туралы Заңының 10 бабының 1 тармағына сəйкес, Сіз сотқа шағымдануға құқылысыздар. Директордың орынбасарыОҚО бойынша бас мемлекеттік еңбек инспекторы Б. Есқараев Департамент жауабынан М.Пирмановтың 5 ай бойы əр түрлі себептермен емес, ҚР Еңбек Кодексіне сəйкес демалып, ем алып жүргенін білдік. Яғни, Серіктестік тарапынан

E-mail: adilet.media@mail.ru

«ДОПТАЙ ДОМАЛАНҒАН М.Пирмановқа жала жабылып отыр. Осы жерде қызық жағдайға тап боласың. М.Пирманов 26.03.2012 жылы емделуге кетеді. Дəл сол күні М.Пирмановтың орнына С.Утебаев мырза бас директордың бұйрығымен тағайындалады. Кез-келген ережелер ішкі болсын, сыртқы болсын, ауадан алынбайды. Бəрінің бастауы биыл 20 жылдығын тойлап отырған ҚР Конститутциясы. Барлық заң осы Ата Заңымыздан тарайды. Ішкі ережеңізде ҚР заңдарынан ұзамауы керек шығар. Өзіңіз басқарып отырған серіктестіктің жарғысы (07.04.2009 жылы қатысушысы шешімімен бекітілген) былай дейді:

уақыт жұмысқа шықпаған жағдайларда бұзылуы мүмкін. Жоғарыдағы бас директордың бұйрығынан М.Пирмановты қалайда қызметтен кетірудің амалын жасағанын көруге болады. Екі ай түгілі екі күн күтпестен бұйрық шығару бізді осындай ойға жетелейді. Хаттан үзінді: «2012 жылдың басынан бастап «Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС-нің басшылығына тұтынушылардан жəне Түркістан ЭС ұжымынан Пирмановтың атына арыздар түсе бастады». Аталған арыздармен танысқанымызда төмендегідей жайтты анықтадық.

07.03.2012 жылы Түркістан қаласының тұрғыны, «Эльдорадо» кафесінің қожайыны, жеке кəсіпкер Д.Е.Нартаевадан Серіктестікке арыз түседі. Арызда 24.06.2011 жылы ОЖТ

«Оңтүстік Жарық Транзит» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жарғысының 14бабында серіктестіктің жұмыс тəртібі Қазақстан Республикасының Еңбек туралы заңына байланысты жасалынады делінген. Осы жарғыға байланысты ҚР Еңбек Кодексін парақтап көрейік.

54-бап. Жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзудың негіздері 1. Қызметкермен еңбек шарты жұмыс берушінің бастамасы бойынша: 17-тармақша. Қызметкер жүктілігі жəне босануы бойынша демалыста болған, сондайақ егер ауру Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін еңбекке қабілетсіздіктің анағұрылым ұзақ мерзімі белгіленген аурулар тізбесіне енгізілген жағдайларды қоспағанда, қызметкер еңбекке уақытша қабілетсіздігі салдарынан қатарынан екі айдан астам

қызметкерлері К.Айешев, Т.Жандəулетов, Н.Əбілдаевтар электр қуатын есептегішті тексеріп, №13101 санды Акт жасап электр қуатын ажыратып кетті. 07.07.2011 жылы төлеуге келсем сол күні №4130р санды басқа Акт түзіпті. Акт жасап болған соң жетекші инженер М.Пирманов пен инженер Н.Əбілдаев 150.000 теңгені бізге беріңіз. Біз өзіміз төлеп, чегін сізге береміз деген соң мен оларға 150.000 теңгені бердім. Сол күні кафеге электр қуатын жалғап беріп есептегішке пломба қойды. Содан кейін олар ақша төленгені жөнінде чекті бермеді. Чекті көрсете алмаған соң сіздердің қызметкерлеріңіз электр қуатын ажыратамыз деп қорқытады. Сізден осы мəселеге байланысты шара қолдануыңызды сұраймын. Арыз өз қолымнан жазылды. 07.03.2012

ИП Нартаева Д. Енді осы арызды талдап көрейік. Біріншіден, М.Пирманов заңды тұлғаларға айыппұл сала алмайды. Бұл мəселемен Орталық айналысады. Екіншіден, №4130р Акті 24.06.2011жылы түзіліп, ИП Нартаеваға 18.547 теңге айыппұл салынған. 18.547 теңгесін төлеп құтылудың орнына оларға 150.000 теңгені неге береді. Жəне кімге? М.Пирмановқа ма, əлде Əбілдаевқа ма? Үшіншіден, арыз арада 9 айға жуық уақыт өткенде жазылады. Сонда ИП Нартаева 9 ай бойы электр қуатынсыз отырған ба? Төртіншіден, жазылған арыздағы қол (подпись) мен Актідегі қолды салыстырып көрсе екеуі екі түрлі. Осылардың бəрі кезінде тексерілмеген. Бесіншіден, ИП «Нартаев»-тың қожайыны Нартаев Шухрат пен М.Пирмановтың үстінен арызды ұйымдастырушы Мусаев Нурсейіт екеуі мектепте бірге оқыған, жақсы таныстар. Бұдан шығатын қорытынды Н.Мусаев, М.Пирмановты қызметінен кетіру үшін арызды əдейі ұйымдастырған деуге болады. Екінші арыз Түркістан қаласы, Достанов көшесі №28 үйдің тұрғыны Б.Парманқұловадан 21.02.2012 жылы «түседі». Түседіні тырнақшаға алып отырған себебіміз, 01.03.2012 жылы ол кісі ондай арызды өзі де, туысқандары да жазбағанын көрсетіп қарсы арыз жазған. Бірінші арыз М.Пирманов менен 30 мың тенге алды деп қазақша жазылса, екінші арыз бəрін де жоққа шығарып орыс тілінде жазылған. Екі арыздағы қойылған қол (подпись) екі түрлі. Парманқұлованың үйіндегі электр қуатын есептегішті ауыстырғаны туралы актіде Парманқұлованың орнына мүлдем басқа адам қол қойған. М.Пирмановтың орнына, актіге қол қоюға ешқандай құқы жоқ, Нурсейт Мусаев қол қойған. Акті түзілген 14.02.2012 жылы М.Пирманов емделіп ауруханада жатқан болатын. Жалған құжат жасаушыларға тексеруші комиссия неге шара көрілмегені түсініксіз. Хаттан үзінді: «Содан, М.А.Пирманов 27.08.2012 жылы уақытша еңбекке жарамсыздық парағы бойынша емделу уақыты бітіп, жұмысқа түскен. Ол туралы Түркістан ЭЖ бас энергетигі Е.Мелдебековке хабарлады. Серіктестіктің басшылығы Пирмановтың жұмысқа шыққанын біліп, ұжымдық арызды талқылау үшін комиссия құрып, Түркістанға жіберді. Құрылған комиссияның бұйрығы Түркістан ЭЖ-не факспен жіберілген кезде, бұл бұйрықты Пирманов алып, комиссияның келе жатқанын біліп, 27.08.2012 жылы түстен кейін жұмысқа келмей қояды. Бұл жағдайды Серіктестіктің қызметкерлері Тажикова мен Шарипов Пирмановтың түске дейін жұмыста болғанын, факсты қабылдап алып кеткенін көрсетті». Əл-Фараби аудандық сотының судьясы Г.Шайбековаға. Мемлекеттік еңбек инспекторы

А.Мамадалиевтің берген жауабында: «Тексеру барысында Серіктестіктің Түркістан қаласы бойынша электр қуаты бөлімінің жетекші инженері М.Пирманов 2012 жылдың 27 тамызы күні уақытша еңбекке жарамсыздық парағы бойынша емделу уақыты бітіп, жұмысқа түскен. Осы күні, 27.08.2012 жылы Серіктестік бас директорының Түркістан қаласы бойынша электр қуаты бөлімінің жетекші инженері М.Пирмановтың жұмысқа шығуына байланысты С.Утебаевпен 27.08.2012 жылдан бастап еңбек шарты тоқтатылсын деген №1399к бұйрығы шыққан. Алайда, бұл бұйрықтың көшірмесін М.Пирманов 01.10.2012 жылы менен алды» деген жолдар бар. Еңбек инспекторы А.Мамадалиев осылай дейді. Сіздер айтып отырған факстың көшірмесін де М.Пирманов осы еңбек инспекторынан алған. Бұл бір. Екіншіден аталған факс М.Пирмановқа бағытталмаған. Факстың жіберілген уақыты 27 тамыз, 2012 жыл, уақыты 13:06 деп анық жазулы тұр. Түскі үзіліс кезінде келген факсты кім қабылдап алды екен? Ал факсты қабылдап алдым деген М.Пирмановтың қолы жоқ. Сонда А.Алтыбаев мырза бастған комиссия мүшелері 170 шақырым қашықтықты 54 минутта жүріп өткен бе? Не деген таң қаларлық космостық жылдамдық. Ол кездері Шымкент қаласы мен Түркістан қаласын жалғайтын күре жол (Батыс Қытай-Батыс Еуропа) салынып жатқан болатын. Ең жылдам көліктің өзі 3 сағатта əрең жететін. Сонда кім кімді алдап отыр? Тағы бір қызығы М.Пирмановтың 4 сағат уақыт жұмыста болмауына байланысты түзілген акт Серіктестік басқармасына араға 16 күн салып, 11 қыркүйекте жетеді. Хаттан үзінді: «Мақалада, М.Пирмановтың ІІ-топтағы мүгедек екені көрсетілген, алайда оның мүгедек екенін растайтын деректерін Серіктестіктің кадр бөліміне бермегенін, керісінше жасырған, себебі бұл мəліметтер кадр бөліміне түссе, ҚР Еңбек Кодексінің талаптарына сəйкес, М.Пирмановтың өз лауазымынан босайтынын білген». М.Пирманов ОЖТ-ға қызметке орналасқан кезде бүкіл құжаттарын өткізген. Соның ішінде 2-ші топтағы мүгедектігін де. «Ол кезде ОЖТның заң жəне кадр бөлімінің бастығы Лена Стародубцова болатын. Кейін ол кісі Ресейге көшіп кеткен. Құжат сол кезде жоғалуы мүмкін» – дейді М.Пирманов. Құрметті Мұрат Жұмашұлы! Сіз, «заң бойынша М.Пирмановтың екінші топтағы мүгедек екені расталатын болса өз лауазымынан босайтынын білген» - дейсіз. Сіз ҚР Еңбек Кодексіне сəйкес заң талабы депсіз. Сол заңды біз де қарап көрдік. Алдымен Елбасымызға жүгінелік. Мүгедектердің құқығына байланысты ҚР Президенті Н.Назарбаев өз жолдауында былай деген:

¦ÄIËÅÒ Сонымен аяқты тағы да үзеңгіге салдық. Бағытымыз – тағы да Жетісай. Бардық. Көрдік. Телефонның да, жетісайлық тұрғындардың да шырылы бекер емес екен. Газетіміздің өткен санында көрсетілген маршрутпен тағы да жүріп өттік. Сол баяғы көрініс. Күлқоқыс жағалап, жем-шөбін сол жерден тапқан сиырлар. Мəселенің мəнісіне көз жеткізіп, суретке түсіріп алған соң аудан əкімдігіне бет алдық. Мəнжайды өз аузынан есту үшін аудан əкімі Ж.Бейсенбаевқа жолыққымыз келген. Алайда, ол кісі Алматы

Жетісай қаласында қоқыс тазартуға №43 (246) қажетті қаржы қаралмаған 6.11.2015 жыл

МƏСЕЛЕ берсеңіздер болды деп отыр.

– Сіз айтып отырған мəселе бір күнде шешілетін мəселе емес сияқты. Бұған уақыт керек. Ал, тұрғындар ішпей-жемей, табиғи қажеттілігін өтемей отыра бермейді ғой? Сіздер осылай ойланыптолғанып отырғанда бүгінгі біз көрген төбе қоқыстар, тауға айналмай ма?

– ...

– «Жасыл желектен» бөлек сіз айтқан екі мекеме қаржысыз жұмыс істей бере ме?

3

мəселені осылай шешерміз.

– Əңгімеңізге рахмет! *** Қала əкімі мен заңгері осылай дейді. Əрине мəселенің оң жəне жылдам шешілгені дұрыс. Бірақ біздің «қала қашан тазаланады?»– деген негізгі сұрағымыз жауапсыз қалды. Əкімдіктен шығып, таяқ тастам жердегі «Жасыл желек» мекемесіне келдік. Қаладағы ғана емес, аудандағы күл-қоқыс мəселесі жөнінде мекеме басшысы М.Абибуллаев бізге

«СЕН САЛАР ДА, МЕН САЛАР...»

облысына іс-сапармен кеткендіктен кездесе алмадық. Тікелей осы салаға жауапты орынбасары Ə.Əбжанов мырза да орнында болмай шықты. Ол кісі ауданның басқа да маңызды мəселелерін шешу үшін Астанада жүрген көрінеді. Сонан, амал жоқ, ат басын қала əкімдігіне қарай бұрдық. Қала əкімі Б.Базарбаев бізді жылы шыраймен қарсы алды. Қала тазалығы төңірегінде жүргізіліп жатқан жұмыстары жөнінде баяндау үшін заң бөлімінің бастығы Жеңісбек Мырзамұратовты шақыртты. Ж. Мырзамұратов: Қала əкімінің тапсырмасы бойынша күл-қоқыс мəселесі күн тəртібінде. Уақытпен санаспай жұмыс істеудеміз. Қаланың өз бюджеті жоқ екені өздеріңізге аян. Сондықтан басқа да жолдарын қарастырып жатырмыз.

– Қандай жолдарын?

– Тазалыққа жауапты «Жасыл желек» мемлекеттік коммуналдық мекемесі қазір жекешеленген. Жекеге өткелі қаланың сіз айтып отырған аймағы тазаланбай отыр. Өткенде бір тазаланды. Жақында ол кісімен тағы жолықтық («Жасыл желек» ЖШС-нің директоры М.Абибуллаевты айтып отыр. А.А.). Бірақ ол «городокты» тазаламаймын деп отыр.

– Сонда енді «сен салар да, мен салар, атқа жемді кім салардың» керін келтіріп отыра бермексіздер ме?

– Əрине, жоқ. Қала тазалығымен бұрын да айналысқан мекеме бар еді. Сол мекеменің басшысы мен тағы бір кісіні шақырып отырмыз. Бұл кісілердің техникаларын көреміз, мүмкіндіктерін саралаймыз, сонан соң үш мекеме арасында бəсекелестік пайда болады. Бəсеке бар жерде жұмыс та болады. Олар «Ильичтегі» полигон (қоқыс төгетін орын) мəселесін шешіп

– Коммерциялық нысандар мен жеке тұрғындардан түсетін ай сайынғы төлемдерді есептеп жатырмыз. Егер толық жиналса, шығынды өтеуі тиіс. Осы бағытта жұмыс істейміз деп отырмыз.

– Осы уақытқа дейін жиналмаған төлем бүгін жинала қалады деп ойлайсыз ба?

– Жеке тұрғын үйлер мен пəтерлердің ай сайынғы бұрынғы төлемі 200 теңге болатын. Бүгінгі жағдайды ескеріп, бағаны сəл көтеру үшін тұрғындармен түсіндіру жұмысын жүргіземіз.

– Мұндай жұмыс біздің білуімізше бұрын да жүргізілген...

– Басқа шаралар ойластырып отырмыз. Мəселен, Сарыағаш ауданында қоқыс төлемін электр энергиясының төлеміне қосқан. Бүгінгі таңда ешкім электрсіз отырмайтыны белгілі. Сондықтан өздері үшін төлейді. Мұны аудандық мəслихаттың қаулысымен бекіткен. Мүмкін біз де

төмендегідей мəліметтерді баяндады. М.Абибуллаев: Сіздер келіп кеткен күннің ертеңіне (21.10.2015) бізге 1.000.000 теңге бөлініп, көрсетілген қоқыстың бəрі тазаланды. Уақытында тазартып тұрмаған соң қоқыс жинала береді. Бүгін (04.10.2015) өткендегі қалпына қайта келді. Маған аудан, қала əкімдігі тарапынан қоқыс шығару жөнінде айтылды. Мен қаржысыз не істеймін? Жұмысшылардың жалақысына 1.600.000 теңге, жанаржағар майға 1.250.000 теңге қарызым бар. Бұл 1-қарашаға дейінгі қарызым. Қазір жаңа ай тағы да басталып кетті. Уақытында жалақы алмаған соң жұмысшыларым да наразылық білдіріп жатыр. Кешегі аудандық мəслихаттың сессиясында (29.10.2015) 3.200.000 теңге бөлеміз депті. Аталған қаржы – менің тамыз, қыркүйек айларында 3 кентті, атап айтқанда, Атакент, Мырзакент, Асықата жəне Асықата

кентінің жанындағы полигонды басшылардың тапсырмасымен үш мəрте ретке келтірген қызметімнің ақысы. Қазір қаладағы негізгі 12 көшені өз күшіммен тазалап жатырмын. Жекеменшікке 17-қарашадан кейін ғана толық өтемін. Оған дейінгі жұмыстарымның бəріне қаражат аудандық бюджеттен бөлінуі керек. Бұл мəселені тұрғын үй, коммуналдық шаруашылық бөліміне тікелей жауапты аудан əкімінің орынбасары Əділхан Əбжанов шешуі тиіс. Тағы бір назар аударарлық жайт. «Жасыл желек» ЖШС-нің қызметінің басты бағыттары: 1. Мақтаарал ауданы аумағында елдімекендерде санитариялық тазалау жұмыстарын жүргізу, осы бағытта қала, кент жəне ауылдық округтердегі жеке жəне заңды тұлғалармен өзара келісім-шарт түзу, қатты тұрмыстық қалдықтар тастайтын орындарды сенімді басқару жүйесімен

ДОМАЛАҚ АРЫЗ Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ə.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы «Қазақстан жолы – 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» Бесіншіден, мүмкіндігі шектеулі азаматтарымызға көбірек көңіл бөлу керек. Олар үшін Қазақстан кедергісіз аймаққа айналуға тиіс. Бізде аз емес ондай адамдарға қамқорлық көрсетілуге тиіс – бұл өзіміздің жəне қоғам алдындағы біздің парызымыз. Бүкіл əлем осымен айналысады. Мүмкіндігі шектеулі адамдар тұрмыстық қызмет көрсету, тағам өнеркəсібі, ауыл шаруашылығы кəсіпорындарында жұмыс істей алады. Мен барлық кəсіпкерлерге оларды жұмысқа орналастыруға көмектесіңіздер деп тағы да айтқым келеді. Сондай-ақ, 5-10 адамға арналған арнайы квотаны енгізу мүмкіндігін қарастыруға болады. Біз оларды белсенді өмірге тартамыз, олар тек жəрдемақы алып қана қоймайды, сонымен бірге, өздерін қоғамның мүшесі, пайдалы еңбеккер ретінде сезінетін болады. Біздің барлық əлеуметтік институттар, үкіметтік емес ұйымдар, «Нұр Отан» партиясы осы жұмысты қолға алғандары жөн. Егер қажет болған жағдайда Үкімет бұл мəселені барлық компаниялармен бірлесе пысықтап, тиісті шешім қабылдауы керек. Кедейлік деңгейін одан əрі төмендетіп, жұмыссыздықтың өсуін тежеген жөн. Бұл ретте масылдық пиғылдың өрістеуіне жол бермеу маңызды. Мемлекеттік көмек алушылардың барлығы үшін жұмыспен қамту жəне əлеуметтік бейімделуге көмектесетін бағдарламаларға міндетті қатысу туралы ереже енгізу керек. Сіз мүгедектерді кемсітіп отырсаңыз, Елбасымыз мүгедектердің осы қоғамның толық мүшесі екенін шегелеп, оларды қудаламай, керісінше еңбек етуге жағдай жасауларын барлық басшылардан талап етеді. Ал енді, ҚР Еңбек Кодексіне кезек берсек: 25-бап. Еңбек шартын жасасу кезіндегі құқықтар мен мүмкіндіктер теңдігінің кепілдіктері 2. Осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, жүктілік, үш жасқа дейінгі балаларының болуы, кəмелетке толмағандық, мүгедектік еңбек шартын жасасу құқығын шектей алмайды.

222-бап. Мүгедектердің еңбек ету құқығын іске асыруы 2. Медициналық қорытынды бойынша денсаулық жағдайы еңбек міндеттерін орындауға кедергі келтіретін не оның денсаулығына жəне (немесе) басқа адамдар еңбегінің қауіпсіздігіне қатер төндіретін жағдайларды қоспағанда, мүгедектік

E-mail: adilet.media@mail.ru

немесе бір азаматтың құқығы немесе бір азаматтың құқығы немесе бір азаматтың құқығы қалай бұзылғаны туралы» қалай бұзылғаны туралы» себептері бойынша еңбек шартын жасасудан бас тартуға, мүгедекті басқа жұмысқа ауыстыруға, еңбек жағдайларын өзгертуге тыйым салынады. Ескерту. 222-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

223-бап. Мүгедек қызметкерлердің еңбек жағдайлары 1. Еңбекті нормалау, еңбекке ақы төлеу жəне еңбекті қорғау жағдайлары, жұмыс режимі, кəсіптерді (лауазымдарды) қоса атқару тəртібі, техникалық, санитарлық, гигиеналық, өндірістік-тұрмыстық жағдайлар, сондай-ақ тараптар келісімі бойынша еңбек шартының, ұжымдық шарттың өзге де жағдайлары басқа қызметкерлермен салыстырғанда мүгедек қызметкерлердің жағдайларын нашарлата немесе құқықтарын шектей алмайды.

3. Жұмыс істеп жүрген мүгедектерге осы Кодексте, келісімдерде, жұмыс берушінің актілерінде, сондай-ақ еңбек шартында, ұжымдық шартта белгіленген қосымша кепілдіктер берілуі мүмкін.

224-бап. Мүгедек қызметкерлердің жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы 1. Бірінші жəне екінші топтағы мүгедек қызметкерлерге аптасына 36 сағаттан аспайтын ұзақтығы қысқартылған жұмыс уақыты белгіленеді.

2. Бірінші жəне екінші топтағы мүгедек қызметкерлердің күнделікті жұмысының (жұмыс ауысымының) ұзақтығы жеті сағаттан аспауға тиіс.

225-бап. Мүгедек қызметкерлерге жұмыс уақытының жиынтық есебін қолдануды шектеу 2. Егер үшінші топтағы мүгедек қызметкерлерге медициналық көрсетулер бойынша жұмыс уақытының жиынтық есебі белгіленетін режимге тыйым салынған болса, оларға мұндай есеп белгіленбейді.

227-бап. Мүгедек қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын беру Мүгедек қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы олармен келісе отырып, жұмыс беруші бекітетін демалыс кестесіне сəйкес беріледі.

228-бап. Мүгедек қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы қосымша демалыс беру Жыл сайынғы ақылы қосымша демалыс –

жыл сайынғы ақылы еңбек демалысымен бір мезгілде не мүгедек қызметкердің қалауы бойынша жұмыс жылының басқа уақытында беріледі. Егер М.Пирмановтың мүгедек екенін білгенімде ҚР Еңбек Кодексіне сүйеніп, қызметтен босататын едім дегеніңіз заңнан бейхабар екеніңізді білдіреді. Хаттан үзінді: «Мақалада, ұжымдық шағым кеңседе тіркелмеген жəне ҚР «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тəртібі туралы» Заңы бұзылды деп көрсетілген. Біріншіден, аталған ұжымдық арыз Серіктестіктің өз қызметкерлерінен түскен жəне бұл құжат Серіктестіктің ішкі құжаты болып есептеледі, сондықтан құжат айналымы аталған Заңымен емес, Серіктестіктің ішкі ережелерімен реттеледі. Екіншіден, аталған ұжымдық арыздың мəнжайларын анықтау үшін, Серіктестіктің басшылығымен кідірмей комиссия құрылған». Осы жауап хатқа байланысты Серіктестікке хат жолдағанбыз. Хатымызға төмендегіше жауап алдық: 23- №2395 от 21.10.2015г. Сіздің 14.10.2015 жылғы №149/15 хатыңызға: «Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС-мен азамат М.Пирмановтың арасында түзілген еңбек шартының, қызметтік нұсқамасының көшірмелерін жолдаймын. Сондай-ақ, хатыңызда көрсетілген комиссия туралы сұрақтарға төмендегіні мəлімдеймін. Аталған комиссия, ҚР Еңбек Кодексінің 11,23 баптарына сəйкес «Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС-і бас директорының 27.08.2012 жылғы №807 бұйрығымен құрылған. Комиссияның құру себебі – Түркістан электр желілерінің 15 қызметкердің М.Пирмановтың үстінен арыз жазғаны болды. Комиссия тұрақты түрде жұмыс істемейді, тек арызда көрсетілген мəн-жайларды анықтау үшін құрылған. Бас директор М.Ж. Ибрагимов 15 қызметкер қол қойған ұжымдық арыздың тіркелген күні, айы, жылы жоқ. Яғни, қай уақытта жазылғаны белгісіз. (Бұл жөнінде газетіміздің 25 қыркүйек күні шыққан санында толық жазғанбыз). Сонда да болса хатта көрсетілген баптарды оқып шықтық.

11-бап. Жұмыс берушінің актілері 1. Жұмыс беруші осы Кодекске жəне өзге де нормативтік құқықтық актілерге, еңбек

күтіп-ұстау, олардың санитариялықэкологиялық талаптарға сай болуын үнемі қадағалау; 2. Мақтаарал ауданында, үлкен күре жол бойына, орталық көшелерде билбордтар орнату, оларды күтіп ұстау, жаңартып отыру; 3. Мақтаарал ауданының көшелеріндегі жарық бағанасындағы істен шыққан шамдарды алмастыру. Міне, жекешелендірудің талабы бойынша «Жасыл желек» ЖШС-нің міндеті осындай. Мемлекеттік мекеме

ретінде қазан айына дейін осы жұмыстарды мен атқарып келгенмін. Осыған қарамастан аудан əкімінің орынбасары Ə.Əбжанов мырза 3 кент пен 20 ауыл округі əкімдерін жинап, жарық бағанасындағы істен шыққан шамдарды алмастыру үшін басқа ЖШС-термен шартқа отырыпты. Сонда бұл қалай? Мемлекеттік мекеме ретінде де, жекеменшік мекеме ретінде де тікелей менің міндетіме кіретін жұмысты неге басқалар атқаруы тиіс? Міне, осы сұрақтардың жауабын таба алмай, дал болып отырмын. Осы жұмыстар үшін əр кент пен округтерге 198.000 теңгеден бюджет қаржысы бөлінген. Бір қызығы Жетісай қаласына бұл мақсатта қаржы қаралмаған. Екінші пунктке байланысты 3 кент пен 3 ауыл округімен сұраныстарына қарай келісім-шартқа отырып жатырмыз. Оларға да бюджеттен 198.000 теңге бөлініп отыр. «Ильичтегі» полигон мəселесі де менсіз қалай шешілетіні түсініксіз. Алмас АҚЫЛБЕК, Серік ҚОСАЕВ (фото). Шымкент – Жетісай – Шымкент

ісайдағы қоқыс жыры таусылар P.S. Міне, құрметті оқырман. Жет 0.000 теңге бөлініп, қала 4.50 н емес. «Бұдан былай әр ай сайы ан әкімінің уәдесі бос сөз болып айнадай таза болады» деген ауд қала әкімдігі «уақыт беріңіздер, шықты. Қолында қаражаты жоқ ннен арыға бара алмай отыр. барлық проблеманы шешеміз» деге өткізуге дайындалып жатқан ін Келесі аптада «Қала күні» мерекес насихаттауға да әзірміз. Айтайын әкімдіктің жақсы іс-шараларын . да тазалықтан басталғаны дұрыс.. дегеніміз, қандай іс-шара болса

шартына, келісімдерге, ұжымдық шартқа сəйкес өз құзыреті шегінде актілер шығарады.

2. Жұмыс беруші осы Кодексте, ұжымдық шартта көзделген жағдайларда, қызметкерлер өкілдерінің келісімі бойынша немесе пікірін ескере отырып, актілер шығарады.

3. Жұмыс берушінің Қазақстан Республикасының еңбек заңдарымен, ұжымдық шартпен, келісімдермен салыстырғанда қызметкерлердің жағдайын нашарлататын не осы баптың 2-тармағында көрсетілген рəсімдер сақталмай шығарылған актілері жарамсыз болып табылады жəне қолданылмауға тиіс. ҚР Еңбек Кодексінің 11-бабы осылай дейді. Ал 23- бап 24 тармақтан тұрады. Алайда, аталған баптарда ұжымдық арызға байланысты комиссия құру жөнінде ешнəрсе де айтылмаған. (23-баптың ұзақтығына байланысты газетке жариялауды жөн көрмедік). Енді арызға байланысты. «Түркістан қаласының тұрғындары мен ЭС қызметкерлерінен М.Пирмановтың үстінен жылдың басынан бастап арыздар түсе бастады да Серіктестіктің басшылығымен кідірмей комиссия құрылған» - депсіз жауап хатта.

2012 жылы ақпан, наурыз айларында жазылған жалған арыздарды кідіртпей тексерген комиссия, ЭС қызметкерлерінің арызын 6 ай бойы неге «кідірткен?» (Екі арыздағы қолдарды (подпись) сараптамаға жіберіп біреудің қолын сыртынан қойғаны үшін осы іске қатысқандар жауапқа тартылуы тиіс). Сонда жалаға толы ұжымдық арыз қай уақытта жазылған? Біздің ойымызша аталған арыз М.Пирмановты қызметінен кетіру үшін (алдыңғы екі арыздан түк өнбеген соң) жедел түрде тапсырыспен жазылу мүмкін. Арызға қол қойған бірнеше кісі «мəжбүрліктен, жұмыстан кетесіңдер» - деген соң қол қойдық деп соттан кейін М.Пирмановтан кешірім сұраған. Хаттан үзінді: «Сондай-ақ, мақалада М.Пирмановқа дейін 3-ақ кабинет жұмыс істегенін, оны 10 кабинетке жеткізгенін жəне бəрін телефонмен, компьютермен, интернетпен қамтамасыз етіп, жұмыс істеуге қолайлы жағдай жасаған деген мағлұматтарда негізсіз. М.Пирмановтың қызметтік міндеттемесіне аталған жұмыстар жатпайды жəне құзыретіне кірмейді, ол

жұмыстармен басқа бөлімдер айналысады, керісінше өзінің тікелей міндеттемесіне кіретін жұмыстарды тиісінше орындамағаннан Түркістан ЭЖ-нің электр энергиясын өткізу көрсеткіштері төмендеп, шығындар (потери) көбейіп кеткен». Өзіңіз қол қойған құжатта М.Пирмановтың міндеті мен қызметі анық көрсетілген. Должностная инструкция Ведушего инженера по реализации Пригородного участка электрических сетей 16.08.2012г 2. Функции и должностные обязанности 2.5. Выполнени организационных мероприятий по снижению потерь; 2.20. Проведение рейдов (в том числе вечерных, ночных) по выявлению хищений электроэнергии; 2.21. Проведение контрольных проверок за действиями подчиненного персонала с целью выявления среди них работников, способствующих хищению электроэнергии; 2.22. Создание условий труда подчиненному персоналу, исключение производственного травматизма; 2.24. Обеспечения выполнения организационно-распорядительных документов компании и нормативно-технических документов; 3.Права 3.2.Осуществлять контроль за состоянием приборов коммерческого учета потребителей, за правильностью сведений о их показаниях; 3.3. Составлять акта за нарушения ППЭЭ; 3.4. Вносить предложения главному энергетику УЭС о материальном ппощрении или дисциплинарном взыскании персонала УЭС; 3.8. Подавать заявки на приобретение оргтехники, канцтоваров, бланочной продукции и электроизмерительные приборы; 3.9. Требовать от руководства создания нормальных условий труда. Сонда сіздің қай сөзіңізге сенеміз?! Енді шығындар жөнінде. М.Пирмановтан бұрынғы жетекші инженер Шəкір Сұлтанқұловтың кезінде электр қуатының шығыны (потеря) 2010 жылдың желтоқсан айында 25,94 пайызды құраған. Мекемені осындай шығынмен қабылдап алған М.Пирманов 2011 жылды орта есеппен алғанда 7,5 пайызбен аяқтаған. Алмас АҚЫЛБЕК

Ғалымжан ау барысында мекеменің заңгері АВТОРДАН: Мақаланы дайынд қ арыздың мды ұжы қ инетінде жолықтық. Біра Бейсеновпен екі мәрте жұмыс каб н жағдай реті еске бір Тағы қ. анықтай алмады қай уақытта жазылғанын бәрібір рманқұлова Б.Па ыны тұрғ ның асы қал ан ан Түркіст М.Пирмановтың үстінен жазылғ рға зда ары ң арыздарының көшірмесі мен мен жеке кәсіпкер Нартаеваны а баш жаз інде жөн қандай шара көрілгені байланысты мекеме тарапынан қ. ады алм ала ап жау зға , бұл сұрақтарымы түсініктеме сұрағанбыз. Алайда да ауға қар з ары ген лме сеті , жылы көр Бірінші мақаламызды «күні, айы зге алар деп ырлы органдар осы жағын негі Құз . едік ген нде түйі деп жатпайды» сенеміз.

¦ÄIËÅÒ (Соңы. Басы 1-бетте). Білім бағдарламаларын сапалы ету мақсатында ЕҰУ ұлттық деңгейде де, халықаралық аккредиттеу аясында да тиісті бағалаудан өткізіледі. Қазіргі уақытта 132 білім бағдарламасы аккредиттеуден өткен, оның ішінде бакалавриаттың – 58, магистратураның – 52, докторантураның 22 мамандығы бар. Университет – шығармашылық тұлғалардың, яғни оқытушы мен студенттің кездесу, ой бөлісу алаңы. Оқу орнының міндеті - осы кездесудің табысты болуы үшін барлық жағдай жасау жəне негізгі міндеті – ел жастарына сапалы білім беру. Білім беру қызметі əлемдік жəне отандық экономиканың заманауи трендіне, жұмыс берушілер мен атааналардың талаптарына, студенттердің тілек-үдесіне сай келеді. Оқу орнындағы жұмыс осы бағытта жүріп жатыр.

Астананың əрбір оныншы жас тұрғыны - ЕҰУ студенті

БІЛІМ жоғары курс студенттері ҚР БҒМ өткізген оқу жетістіктерін сырттай бағалауға қатысты. ВОУД (Оқу жетістіктерін сырттай бағалау) кешенді тестілеуінен өткен ЕҰУ студенттерінің жалпы саны 28 мамандық бойынша 2035 адамды құрады. Құқық, Экономика жəне бизнес, Жаратылыстану ғылымдары сияқты барлық бағыттар бойынша соңғы екі жылда ЕҰУ-дың көрсеткіштері Республикалық көрсеткіштерден жоғары болып отыр. ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ НƏТИЖЕСІ Университет қызметінің елеулі бағыты – ғылымизерттеу жұмысы. Бұл салада басты міндет – іргелі жəне қолданбалы ғылымды дамыту, ғылым мен білімді біріктіру. Есеп беру кезеңіндегі ғылыми зерттеулер «Университетті еуразиялық кеңістіктегі зерттеу

бағытында белсенді жұмысты жалғастыра түспек. Университет кадрлық құрамды жетілдіруге, оны дамытуға жəне барлық бастамаларына қолдау көрсетіп келеді. Университет жоғары білікті кадрлар құрамымен танымал. ЕҰУ-де 1736 профессор мен доцент, 340 əкімшілік басқару қызметкері еңбек етеді. Еуразия ұлттық университеті алғашқы жоғары оқу орындарының бірі болып профессор-оқытушылар құрамының біліктілігін арттыруды халықаралық деңгейде QS рейтингісі бойынша əлемнің жетекші университеттерінде (топ-200) жүзеге асырады. Білім алу Испания, Германия, Голландия, АҚШ, Франция, Бельгия сияқты елдерде жүргізіледі.

2014 жылдың қорытындылары бойынша ғана 224 адам шетелде біліктілікті арттыру курстарынан өтті, ал соңғы 3 жылда 633 адам осындай курстардан өтті. Шетелдік мамандарды тарту «БЕС ИНСТИТУЦИОНАЛДЫҚ РЕФОРМАНЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ БОЙЫНША 100 НАҚТЫ ҚАДАМ»

мəселесі маңызды əрі ерекше бақылауда. СТУДЕНТ ЖƏНЕ ЖАСТАР САЯСАТЫ Соңғы кезде біз дарындарды топтастыру туралы көп айтамыз. Жыл сайын университетке Қазақстанның түкпір-түкпірінен келген талапкерлер оқуға түседі. Университет жастары «Е-Studio» продюссерлік орталығы арқылы өзінің шығармашылық мүмкіндіктерін іске асыра алады, онда келесі бағыттар біріктірілген: вокал, хореография, халық оркестрі, КВН, театр, көркемсөз, черлидинг. Ағымдағы жылы университеттегі барлық шаралар Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 70-жылдығы, Қазақстан Республикасы Конституциясының 20жылдығы, Қазақстан халық ассамблеясының 20жылдығы, Қазақ хандығының 550-жылдығы белгісімен өткізілді. Оған 10 000-нан астам студент қатысты. Жалпы есептік жылы университетте əр

Тґрткїл дїниеге танымал УНИВЕРСИТЕТ

Астананың əрбір оныншы жас тұрғыны - ЕҰУ студенті. Университетте бүгінгі күні 16273 адам білім алады, оның ішінде: - 13848 бакалавриатта, - 2181 магистратурада; - 244 докторантурада. Жыл сайын «Алтын белгі» иегерлері мен республикалық жəне халықаралық олимпиадалар мен ғылыми жобалар жүлдегерлерінің 25 %-ға жуығы осы Еуразия ұлттық университетін таңдайды. Бұл үлкен міндет жүктейді, сондықтан да білім үдерісін дараландыру бойынша белсенді жұмыс атқаруға дағдыланған. Сондай-ақ қазіргі күні студенттер, магистранттар мен докторанттар мамандық бағдарламалары аясында білім алу бағытын өздері таңдай алады. Білім беру қызметі жоғары жəне жоғары оқу орнынан кейінгі білімнің 168 мамандығы бойынша жүзеге асырылады. Бұл: 65 бакалавриат, 66 магистратура, 37 докторантура мамандығы. Кейбір мамандықтар бойынша бірнеше білім бағдарламалары бар. ЕҰУ ректоры Ерлан Сыдықов осы мəселеге ерекше тоқтала келіп: «Бұл оқу жылында біз білім алушылардың жаңа контингентіне 188 бірегей білім бағдарламасын ұсындық – бакалавриат үшін - 71 жəне магистратура үшін - 81. Барлық білім бағдарламаларына дерлік атаулары мен мазмұны көп жағдайда əлеуметтік серіктестеріміз – жұмыс берушілер анықтаған пəндер енгізілген. Мұның бəрі біз алдымызға «барлық студентке білім беру» қағидатынан «əр студентке сапалы білім беру» қағидатына көшу міндетін қоятынымызды көрсетеді» - деді. Қазіргі уақытта жоғары оқу орны қызметінің тиімділігін бағалауда ЕҰУ түлектерінің сұранысқа ие болуы жəне жұмыс берушілердің кəсіби біліктілігіне қанағаттанушылығы қуантады жəне бұл негізгі мəселе болып қала береді. ТҮЛЕКТЕРДІҢ ЕҢБЕК НАРЫҒЫНДА БƏСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІ Еуразия ұлттық университетінің білім беру қызметі басты тұтынушы саналатын білім алушылар мен жұмыс берушілердің талап-тілегіне сəйкес құрылады. 2015 жылдан бастап білім беру бағдарламалары ҚР Білім жəне ғылым министрлігінің міндетті сараптамасынан өткізіледі. Оның құрамына ғалымдар ғана емес, сонымен қоса кəсіби қоғамдастықтардың өкілдері мен студенттер де кіреді. ЕҰУ ректоры Ерлан Бəтташұлы өз баяндамасында былай деп атап өтті: «Жыл сайын біз түлектердің жəне ЕҰУ-да ұсынылатын білім беру қызметтерінің сапасына қанағаттанушылығын анықтау мақсатында жұмыс берушілер арасында сауалнама жүргіземіз. Өткен оқу жылында кəсіпорындар мен ұйымдардың тапсырысы бойынша 101 студент пен 11 магистрант білім алғанын ерекше атап айтқым келеді. Олардың қатарына «СНПСАқтөбемұнайгаз», «Қазмұнайгаз», «Қазхром» трансұлттық компаниясы», «Юбилейное», «Қазақмыс корпорациясы», «Интергаз Орталық Азия», «Ембімұнайгаз» жəне «Шұбаркөл-Көмір» сияқты ұйымдар бар. ЕҰУ түлектерінің жұмысқа орналасу жəне жұмыспен қамтылу көрсеткіштері республикалық деңгейден айтарлықтай жоғары. Өткен жылмен салыстырғанда жұмысқа орналасқан түлектер үлесі 54%-дан 82%-ға дейін артты». ҰСТАЗЫ МЫҚТЫНЫҢ ҰСТАМЫ МЫҚТЫ Есепті баяндамада Еуразия ұлттық университетінің ректоры Ерлан Сыдықов бүгінде жаңа үлгідегі мамандар дайындауға көшкенін атай келіп, қалай тиімді білім алуға болатынын жеткізді.

–Бұл сұрақтың жауабы бар жұртты қызықтырады, -деді ол. – Қазіргі кезде бір тақырыпта дəріс тыңдау немесе пəн бойынша материал оқу – бір нəрсені меңгеру үшін тиімсіз тəсіл екені анық. Біреулерге білім беру жəне сол материалды өз өмірінде пайдалану – меңгерудің ең тиімді тəсілі. Гете айтқандай, «Теория қасаң болса да, өмір ағашына нəр береді». Тəжірибесіз теория болмайды. Сондықтан практикаға бағытталған пəндердің санын арттырып, студенттердің, магистранттардың өз бетінше жұмыс жасауына көңіл бөлу керек.

2014-2015 оқу жылында практика базаларымен ынтымақтастық туралы келісімшарттардың жалпы саны 954-ті құрап, оның ішінде 767 келісімшарт кəсіпорындармен жəне ұйымдармен жасалды. Сонымен қоса, осы оқу жылында болашақ жұмысы нақтылана отырып, диплом алған түлектеріміз аз болмады. Өндірістік практикалар базаларын қалыптастыру бағытында кəсіпорындармен жəне бизнес-құрылымдармен 30 келісімшарт пен меморандум жасалды. ДУАЛЬДІ ЖҮЙЕ ҚАЛАЙ ЖҮЗЕГЕ АСУДА? Елбасы мен ҚР Білім жəне ғылым министрлігінің тапсырмаларына сəйкес, эксперимент ретінде университетте Көлік-энергетика факультеті «Жылу энергетикасы» мамандығының студенттері үшін «Еуроазиялық энергетикалық корпорация» АҚ (Ақсу қ., Павлодар облысы) базасында дуальді білім беру жүйесін енгізу туралы шешім қабылданды.

2012 жылдан бастап кафедралардың өнідіріспен байланысын нығайту мақсатында кəсіпорындар мен ұйымдар базасында кафедралардың филиалдарын ашу бойынша жұмыс басталды. Қазіргі уақытта кəсіпорындарда 41 кафедраның филиалы жұмыс жасайды, онда сабақтар, студенттер мен магистранттардың ғылыми зерттеулері мен кəсіби практикалары өткізіледі. ГПИИР (Мемлекеттік индустриалдыинновациялық даму бағдарламасы) аясында 2015 жылы «6М073000 – Құрылыс материалдары, бұйымдар мен конструкциялар өндірісі» жəне «6М074600 - Ғарыштық техника мен технология» мамандықтарына 210 магистрант қабылданды. 20152016 оқу жылында университетке ТМД Желілік Университеті мен Шанхай ынтымақтастығы ұйымы университеттері аясында біріккен қос дипломды білім бағдарламаларын жүзеге асыру үшін 44 квота бөлінгенін айта кету керек. Білім беру қызметі туралы сөз қозғағанда студенттердің оқудағы жетістіктері туралы айтпай кету мүмкін емес. Биылғы жылы түлектердің 24%-ы үздік дипломды иеленіп, ал 54%-ы мамандықтар бойынша мемлекеттік аттестаттау комиссиясының алдында жоғары білім деңгейін көрсетті. 2014 жылы

E-mail: adilet.media@mail.ru

№43 (246) 6.11.2015 жыл

4

–Əлемдік деңгейдегі жоғары оқу орнының мəтебесі көп жағдайда оның академиялық беделіне байланысты. Академиялық беделдің маңызды көрсеткіші дарындардың жоғарғы концентрациясы болып табылады. Осы мақсатта əр факультетте кешенді бағдарламаны айқындау қажет, ол мазмұны, əдістемелік жəне кадрлық қамтамасыз ету, сондай-ақ жайғасымы бойынша еңбек нарығындағы үрдістерге сəйкес дарынды студенттерді тартуға бағытталуы керек. Бұл қолданыстағы бағдарламалардың бірі немесе жаңадан əзірленген бағдарлама болуы мүмкін. Мұндай бағдарламаның сапасы халықаралық аккредитациямен расталуы тиіс. Осыған байланысты халықаралық деңгейдегі магистрлік бағдарламаларды құру мақсатында оқу үдерісін өзгертуіміз қажет. Танымал профессорлар осы бағдарламаларда жұмыс жасайды.Кафедралардың қалыптастырылған байланыстары бойынша шетелдік серіктестермен біріккен зерттеулердің саны мен сапасын арттыру керек. Материалдық ынталандырудың ашық жүйесін, сонымен қатар бірде-бір біріккен зерттеуі жоқ кафедралар үшін əкімшілік шара қолдану жүйесін əзірлеуді тапсырамын. Əлемдік деңгейдегі университет мəртебесі халықаралық ынтымақтастықты кеңейту дегенді білдіреді. Оқшау жүріп беделге ие болу мүмкін емес. Қоршаған əлеммен өзара əрекеттесіп, ашық болған жағдайда ғана беделге ие болуға мүмкіндік туады.

немесе уақыттан оза жұмыс істеп отырған ректордың есебі көпшілік көңілінен шықты түрлі деңгейдегі 300-ден астам шара өткізілді. Жастар саясатын жүзеге асыру тұрғысында жастармен жəне жастар ұйымдарымен байланыс орнатудың тиімді формаларының бірі оларды жоғары оқу орнын басқару органдарына енгізу болып табылады. Студенттер қоғамдастығы ЕҰУ Ғылыми кеңесінің, университеттің ғылыми-əдістемелік кеңесінің құрамына енгізілген. Сондай-ақ студенттік өзін-өзі басқару институты Жастар саясаты орталығынан көрініс тапқан. Екі жылдан бері жастар саясаты орталығының төрағасын сайлау баламалы негізде Парламент сайлауына ұқсас өткізіледі. Университеттің 5000-нан астам студенті - «Нұр Отан» партиясы Астана филиалының «Нұр» филиалы «Жас Отан» ЖҚ мүшесі. Университетте 60-тан астам қызығушылық клубы мен 10 шығармашылық бірлестік жұмыс жасайды, оған шамамен 1900 білім алушы қатысады. Олардың барлығы университеттің шығармашыл жастарының басын біріктіріп отыр. Қысқасы, университет жастары өз идеялары мен əлеуетті мүмкіндіктерін жүзеге асырып, бос уақыттарын дұрыс ұйымдастыра алады.

Ректор Е. Сыздықовтың ғалым Р. Мырзақұловқа «Орталық Азия бойынша ғылым көшбасшысы» атты сыйлығын тапсырып тұр орталығы ретінде қалыптастыру» стратегиялық бағытын орындау аясында маңызды нəтижелерге қол жеткізуге бағытталды. Негізгі жетістіктер ретінде ГПИИР (Мемлекеттік индустриалды-инновациялық даму бағдарламасы) басым бағыттары бойынша ғылыми зерттеулердің орындалуын атап айтуға болады. Физика саласында – ядролық, ғарыштық жəне нанотехнологиялар, химия мен биология саласында – биотехнологиялар, нақты ғылымдар саласында – математикалық модельдеу жəне ақпараттық технологиялар мəселелері, əлеуметтік-гуманитарлық ғылымдар саласында – еуразиялық жəне түркологиялық зерттеулер жəне т.б. Ғылыми көрсеткіштер де елеулі серпіліс бар, бұл 2013 жылмен салыстырғанда төмендегідей көрініс тапты: - орындалатын зерттеулер көлемі 3%-ға ғана артты; - халықаралық цитаттау жүйелеріндегі жарияланымдар саны Thomson Reuters-те 13%-ға, Scopus-та 28 %-ға артты; - докторанттардың қорғау саны 24 %-ға артты; - цитаттау бойынша университет ҚР-дағы жетекші орында тұр; - студенттердің 412 жұмысы медальдармен, дипломдармен жəне грамоталармен марапатталды; - 113 студент атаулы стипендияға ие болды; - ғылыми-техникалық қызмет нəтижелерін коммерциаландыру көлемі 197 млн. теңгені құрады. Бұл - айтарлықтай тиімді көрсеткіштер. ЖЕТІСТІККЕ ҚОЛ ЖЕТКІЗУДІҢ СЫРЫ 2014 жылы университеттің профессороқытушылар құрамы жалпы сомасы 1, 63 млрд. теңгені құрайтын 201 ғылыми жобаны орындады. Барлық зерттеулер ғылымды дамытудың басым бағыттары – энергетика, шикізат пен өнімді толық өңдеу, ақпараттық жəне телекоммуникациялық технологиялар, өмір туралы ғылым, елдің зияткерлік əлеуеті бойынша жүргізілді.

2011 жылмен салыстырғанда ғылымды қаржыландыру көлемі 6 есеге артқан. Жобаларды орындауға жас ғалымдар тартылып (студенттер, магистранттар, докторанттар), докторанттардың 40%-дан астамы қаржыландырылатын ғылымизерттеу жұмыстарын орындауға тартылды. Ғылыми-зерттеушілік белсенділіктің сапалы артуы Thomson Reuters жəне Scopus библиометрикалық мəліметтер базасымен индекстелетін рейтингілік басылымдардағы университет ғалымдарының жариялану динамикасы сияқты көрсеткіш бойынша да байқалады. Университетте профессор-оқытушылар құрамын шетелдік журналдарға сапалы мақалалар жазу бойынша ынталандырудың кешенді жүйесі əзірленген. Соңғы үш жылда университет 273 жарияланым бойынша материалдық сыйақы төледі. Маңызды көрсеткіштердің бірі жоғары оқу орнында меншікті ғылыми мерзімді журналдардың болуы болып табылады. ЕҰУ-да қазіргі уақытта 7 ғылыми журнал шығарылады. Журналдардың бірі – Eurasian Mathematical Journal, ол 2015 жылғы қаңтардан бастап халықаралық Scopus библиометрикалық мəліметтер базасына кіреді. Бұл журналдың жұмысы ғалымдардың ғылым мен білімнің жаңа көкжиектерін игеруіне себеп болатыны сөзсіз. ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ИНСТИТУТТАРЫ МЕН ЗЕРТХАНАЛАР ТУРАЛЫ Халықаралық EXPO-2017 көрмесі қарсаңында университетте баламалы энергия көздері, энергияны үнемдеу, тиімді жылу-жылыту жүйелері, тұтыну жəне өндіріс қалдықтарын өңдеу жəне басқалары бойынша бірқатар инновациялық жобалар жүзеге асырылуда. Қазіргі таңда «жасыл технологиялар» деп те аталатын баламалы энергетиканы дамытуға бағытталған ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүзеге асыруға ерекше назар аударуда. Университеттің ұлттық зерттеушілік ретінде қалыптасуы ғылыми қызметті дамыту бойынша жаңа міндеттер тудырады. Университет ғылыми əзірлемелердің сапасы, зерттеу нəтижелерін өндіріс пен оқу үдерісіне енгізу, ғылыми жəне ғылыми-өндірістік жұмыстардың қаржылық көрсеткіштерін жақсарту

бағдарламасында да көрініс тапқан университеттерді интернационалдандыруды дамыту стратегиясын іске асыру механизмдерінің бірі болып табылады.

2010-2015 жылдар аралығында шақырылған ғалымдардың жалпы саны əлемнің 50-ден астам елінен шамамен 1000-ға жуық профессорды құрады. Бұл ретте тек соңғы есептік жылда дəріс оқу, ғылыми жұмыс жүргізу жəне жас ғалымдарға жетекшілік ету үшін 245 шетелдік маман шақырылды. ЕҰУ ғалымдарының шақырылған шетелдік профессорлармен біріккен жарияланымдары бойынша көрсеткіштер – 80%-ды, біріккен ғылыми жобалар бойынша 20%-ды құрайды. Университет жетістіктері республикада да, елімізден шалғай жерлерде де халықаралық жетекші университет ретінде танылуға негіз бола алады. БƏСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІК Жоғары оқу орнының бəсекеге қабілеттілігі көп жағдайда елден тыс шетелдік білім алушылардың арасындағы қызығушылықпен, анағұрлым кең географиялық кеңістікте танылумен анықталады. Сондықтан академиялық ұтқырлықтың маңызды бағыты – шетелдік білім алушыларды тарту, бұл атаулы геосаяси міндетке айналып отыр. Шетелдік білім алушылар санына келер болсақ, аталмыш көрсеткіш ЕҰУ-да 2014 жылы 3,6%-ды (429 адам) құрады. Студенттер рекрутингі жүзеге асырылатын елдер географиясы біртіндеп кеңейіп келеді. Бұл Германия, Польша, Оңтүстік Корея, Қытай жəне Беларусь. ҚОС ДИПЛОМ ЖƏНЕ КӨПТІЛДІЛІК Қос дипломды білім беру Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ-да 2009 жылы ТМД Желілік Университеттері мен Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы Университеттері аясында дами бастады. Қазіргі уақытта бұл 23 біріккен бағдарламаны іске асыратын 11 жоғары оқу орнымен ынтымақтастық орнаған. ТМД Желілік университетінің Консорциумы аясында магистрлер дайындау бағытын жүзеге асыру бойынша 16 келісім жасалды, оның ішінде 9 бағыт Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ-да іске асырылады. Біріккен білім бағдарламалары бойынша 51 келісімшарт жасалды. Халықаралық бағдарламалар аясында ЕҰУ 4 жобаға қатысады, ERASMUS+ бағдарламасының жобаларына 12 тапсырыс берілді. Университетте көптілді топтардың саны жыл санап артып келеді. Аталмыш бағытты дамыту аясында ЕҰУ-де 136 оқытушы ағылшын тілінде сабақ жүргізеді. 250 пəн шетел тілдерінде оқытылады. Мысалы, халықаралық қатынастар факультетінде «Халықаралық қатынастар» мамандығының 1 курстан 3 курсқа дейінгі көптілді топтарында барлық пəндердің 85 %-ы, ал «Аймақтану» мамандығында 65 %-ы ағылшын тілінде өткізіледі. Соңғы кезең, 4 курста бұл сан 100 %-ға жетеді. ƏЛЕУМЕТТІК-МƏДЕНИ ЖҰМЫС Университеттегі əлеуметтік-мəдени жұмыс – ерекше назар аударуға тұрарлық бағыт. Университеттің əлеуметтік саясаты білім алушылардың интеллектуалдық жəне физикалық дамуы үшін анағұрлым қолайлы жағдай жасауға, позитивті жастар бастамасын қолдауға жəне ынталандыруға бағытталған. Университетте əлеуметтік қорғалмаған студенттерді қолдауға, оларға атаулы əлеуметтік көмек, əлеуметтік-психологиялық көмек көрсетуге ерекше көңіл бөлінеді: - 119 студентке ішкі грант пен білім алуда жеңілдіктер жасалған; - Тамақтану мен киінуге материалдық жəрдемақы төлеу (100 мың теңгеге дейін) түрінде жыл сайын 126 студентке көмек көрсетіледі; - 68 ата-анасыз жəне мүгедек студент студенттер үйінде тегін тұрады; - көп балалы отбасынан шыққан 1000-нан астам студент Астана қаласы Əкімдігінің Көпбалалы отбасыларды қолдау жөніндегі бағдарламасына сəйкес жолақы билетімен қамтамасыз етіледі.

- 120 адам жыл сайын «Сенім» кəсіподақ ұйымының желісі бойынша стипендия алады. Студенттерді тамақтандыруды ұйымдастыру

МАТЕРИАЛДЫҚ-ТЕХНИКАЛЫҚ БАЗА ЖƏНЕ БАСПАНА МƏСЕЛЕСІ Есеп беру кезеңінде университеттің материалдықтехникалық базасын дамытуға, оның пайдаланылуын жетілдіруге, студенттер мен қызметкерлердің əлеуметтік мəселелерін шешуге баса назар аударылды. Инфрақұрылымды дамыту бойынша: - Қажымұқан көшесіндегі № 2 оқу-зертханалық ғимараттың құрылысы аяқталды. Сəулет-құрылыс факультетінің жаңа мамандандырылған оқу-зертхана ғимараты заманауи зертханалық құрылғылармен, компьютерлік сыныптармен жабдықталып, пайдалануға берілді. Жарық, кең аудиторияларда қазір бакалавриаттың, магистратураның құрылыс, ғимараттар мен ғимараттарды жобалау, сəулет, дизайн, геодезия мен картография сияқты бес мамандық бойынша студенттер білім алуда. Биылғы жылы университеттің жанындағы М.В. Ломоносов атындағы ММУ Қазақстандық филиалының Студенттер үйі пайдалануға берілді.

2015 жылғы 18 қыркүйекте ҚР Білім жəне ғылым министрі Аслан Сəрінжіповтің қатысуымен салтанатты ашылу рəсімі өткізілді. Жатақхананың жалпы ауданы – 8 354 ш.м., ол 125 секциядан тұрады. Секциялар тұрмысқа жайлы пəтерлер типі бойынша орналастырылған, жиһазбен жəне тұрмыс үшін қажеттінің бəрімен жабдықталған. Студенттер үйінде кітапхана, жаттығу залы, буфет жəне кір жуу бөлмесі бар. Студенттер үшін тұру ақысы айына екі жарым мың теңгені құрайды. Аталған əлеуметтік маңызы бар нысандар аудиториялық қормен жəне білім алушыларға арналған тұрғын үймен қамтамасыз ету жағдайын жақсартуға мүмкіндік берді. ЕҰУ-дің «Барлығы студенттер үшін» бағдарламасы аясында Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ аумағында жалпы ауданы 8071,16 м2 болатын 500 орындық жаңа 9 қабатты студенттер үйінің құрылысы жүргізіліп жатыр. Бұл Студенттер үйін тапсыру 2016 жылдың ІІІ тоқсанына жоспарланған. АҚПАРАТТЫҚ САЯСАТ ЖƏНЕ ҚОҒАММЕН БАЙЛАНЫС Университет өз Стратегиясын ұзақ ізденіс барысында қалыптастырып, онда ақпараттық саясат пен қоғаммен байланысқа ерекше көңіл бөлінген. Жоғары оқу орнының ақпараттық саясатының мақсаты – қоғамға Қазақстан Республикасының заңнамасы аясында жоғары оқу орнының қызметі туралы анағұрлым нақты, толық жəне маңызды ақпаратты ұсыну.

2014 жылы Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ-дың ақпараттық қызметінде қазақстандық ақпараттық кеңістіктегі сұхбаттар саны – 87 есеге, шетелдік ақпараттық кеңістікте 4 есеге артты, ал жоғары оқу орны сарапшыларының комментарийлері келтірілген қазақстандық БАҚ жарияланымдары 3700-ден асып түсті. ЕҰУ бренді аталған жарияланымдардың жалпы саны – 5,8 мыңнан астам БАҚ материалдарын құрады, БАҚ-қа 1460 баспасөз-хабарлама жіберілді.

Google-ден ЕҰУдеп іздеп көретін болсаңыз, жоғары оқу орнының 394 мың рет, ал Yandex-те- 2 миллион мəрте ескерілгенін көресіз. Ақпарат ағыны қоғамның Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетіне деген қызығушылығы соңғы жылдары артқанынан хабар береді. Бұл ЕҰУдың 20-жылдығына орай өткізілетін салтанатты шаралар қарсаңында өте маңызды əрі өзекті. Біз қашаннан "Басталған істің жұмысы – біреу, ырысы – ортақ" деп, еңбегін елдігіне, тірлігін бірлігіне балаған халықпыз. «Ақжолтай істің алды – бейнет, арқасы – ырыс» деген. Есепті кезеңде атқарылған шаруа көп, жобалаған жоспар да жеткілікті. Оның бəрі бір ғана ректор немесе проректорлардың тындырған дүниесі емес. Мұның бəрі – бірлесе атқарған еңбектің арқасы, ортақ жетістіктің жемісі. Өткен жылдың қорытындылары дамудың қарқындылығын растайды, бұл ортақ еңбектің жемісі болып табылады. Осылайша қысқа мерзімді жəне стратегиялық міндеттерді іске асыру бойынша болашақ жұмыс үшін жақсы негіз қаланып отыр. Алайда бүгінгі күннің шындығы сол, егер университетіміз қол жеткізген орнында қалып, таяудағы 2-3 жылда білім жəне ғылым қызметтері нарығында бəсекелестерінен озып шыққысы келсе, «əлемдік деңгейдегі» университетті қалыптастыруды бастау керек. Бұл бүкіл ұжымның айтарлықтай күш жұмсауы мен жауапкершілігін арттыруды талап ететін үлкен міндет. ОРТАҚ ЕҢБЕК НƏТИЖЕСІ НЕМЕСЕ КЕЛЕШЕКТІ ОЙЛАСАҚ... Есепті кезеңде атқарылған жұмыстар туралы жан-жақты баяндаған ЕҰУ ректоры Ерлан Сыдықов алдағы уақытта атқаратын міндеттерді саралап, салмақтап берді:

Сараптамалық сауалнамаларды жүргізу қазір бұрынғыдай өзекті емес. Бедел өлшемінің заманауи технологияларын енгізу қажет. Бұл тұрғыда ұлттық жəне əлемдік бұқаралық ақпарат құралдарында ЕҰУ туралы пікірлерді талдау өзекті болмақ. Жас оқытушыларға арналған ғылыми зерттеулерді жүргізу жəне оқыту əдістемесі бойынша, сондай-ақ ЕҰУ қызметкерлеріне арналған оқу жəне ғылым үдерісін ұйымдастыру тəжірибесі бойынша тренингтер өткізу үшін шетелдік мамандарды шақыру мүмкіндігін қарастыру керек. Академиялық беделдің негізгі критерийі ғылыми белсенділік болып табылады. Ол жариялану белсенділігін жəне цитатталуды білдіреді. Əлемдік тəжірибеде «агрессиялы» деп аталатын тиімді əдістердің бірі келесілер болып табылады: əлемдік деңгейде танымал ғалымдарды тарту; біздің ғалымдардың халықаралық деңгейдегі жобаларға кіруі;ерекше құндылыққа ие ғылыми жобаларды əзірлеу. Шетелдік оқытушыларды іздеу жəне қызметке тарту бойынша жұмысты осы талаптарды ескере отырып жүргізу қажет. Аталған мəселені шешу жолдарының бірі негізгі ғылыми бағыттар бойынша ЕҰУ-мен ынтымақтастық орнатқысы келетін ғалымдарды табу бойынша шетелдегі қазақ диаспораларымен, шетелде білім алатын магистранттармен, докторанттармен ынтымақтастық орнату болып табылады. ЕҰУ-дың ғылыми жаңалықтары мен жетістіктері туралы мақалаларды шетелдік сайттарда, басылымдарда жариялау бойынша жұмысты белсендіру орынды болмақ. Университет ғалымдарының ғылыми іссапарларының нəтижелілігін арттыруға баса назар аударғым келеді. Əр іссапар ғылыми мақала, жоба, патентке өтініш беру, ынтымақтастық туралы келісімшарт түрінде нəтижелі болуы қажет. Əлемдік деңгейдегі университеттерге қойылатын маңызды талаптардың бірі білім алу жəне озық ғылыми зерттеулерді жүргізу үшін қолайлы жағдай жасауға ресурстардың жеткілікті саны болып табылады. Қолда бар қаражатты тиімді пайдалану, университеттің экономикалық көрсеткіштерін жақсартуға əсер ететін резервтерді анықтау жəне пайдалану – ЕҰУ қаржылық қызметінің алдына қояр мақсатым осы. Университетке жеке капитал тарту мəселесі бұрынғыдай өзекті болып қала бермек. Мұндай міндеттер қазірде шетелдік жоғары оқу орындарында шешімін тапқан. Əлеуметтік-тəрбие жұмысы назардан тыс қалмауы тиіс. Еліміздің Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстан жолы-2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» жолдауы болашақ маманның тұлғасын жоғары рухани-адамгершілік, конфессияаралық, этносаралық жəне құқықтық мəдениеті бар өз Отанының патриоты етіп қалыптастыруға бағыттайды.Бірқатар жағдайлар жастар бірлестіктерінің азаматтық ұстанымы мен қуатына байланысты болып келеді. Олар жастарды əлеуметтендірудің, жас ұрпақтың бойынша озық ойлар мен заманауи құндылықтарды қалыптастырудың маңызды механизміне айналуы тиіс. Бір сөзбен айтқанда, ЕҰУ-дың бəсекеге қабілеттілігін арттырып, əлемдік деңгейдегі университет ретінде қалыптастыру үшін біз ғылымизерттеу бағдарын жəне жоғары білім жүйесін академиялық көшбасшы тұрғысынан одан əрі дамытуымыз қажет. Бұл зор мақсатқа лезде жету мүмкін емес. Бұл баршамыздың мақсатты жəне үлкен еңбегіміздің нəтижесінде ғана жүзеге аспақ. Алда атқарылар іс көп, жобаланған жоспар да жетерлік. Жоғарыда оның біразын санамалап айттық. Осының бəрі Елбасымыздың жоғары мектепке деген сенімін ақтаудың, тапсырмаларын орындаудың жауапкершілігімен түсіндіріледі. Мен ректорлық жауапкершілігімді, сіздер жауапты маман, жанкүйер адам ретіндегі жауапкершіліктеріңізді жақсы сезінсеңіздер, алар асуымыз – биік, маңдай теріміз – нəтижелі болмақ!деп түйіндеді баяндамасын Еуразия ұлттық университетінің ректоры Ерлан Сыдықов. Ректор есебінен кейін Словакия Елшісі, ЕҰУ-дің құрметті профессоры Петер Юза, экс-сенатор, ЕҰУ ҚХА кафедрасының меңгерушісі Анатолий Башмаков; жұмыс берушілер атынан BI групп «Астана» холдинг МЖК дивизионының бас директоры Арман Ахметов, Астана Мəслихатының депутаты, Астана қаласы автопаркінің Басқарма төрағасы С.Богатырев; Ғылыми кеңес мүшесі атынан, философия ғылымдарының докторы, профессор, академик Ғарифолла Есім, ЕҰУ-дің шақырылған профессорлары атынан Эдита ДенстГарсия, (Сервантес институты, Мадрид, Испания); докторанттар атынан Халықаралық қатынастар факультетінің 1 курс докторанты Чун Янг Мин (Оңтүстік Корея), студенттер атынан Жастар саясаты орталығының төрағасы Заңғар Орманша сөз сөйледі. Ой-пікірлерімен бөліскен шешендердің барлығы да ректор Ерлан Бəтташұлының ашық есебіне ризашылықтарын білдіріп, кейбір көкейтесті мəселелерді шешудің жолдарын ортаға салуды да ұмытпады. Алқалы басқосуда Қазақстан ғылымы тарихында болмаған жаңалық айтылды. Томсон Рейтер базасына енетін журналдарда бір жылда 50 ғылыми мақала шығарған университет ғалымы Рəтбай Мырзақұловқа "Орталық Азия бойынша ғылым көшбасшысы" атты сыйлықты Ерлан Бəтташұлы салтанатты жағдайда тапсырды. Шындығында отандық медиакеңістікте жаңашыл əрі іскер, қарапайым ректор ретінде бағаланып жүрген Ерекең студенттер мен профессороқытушылар арасында да ерекше құрметке бөленген. Мұндай абырой-беделге ие болу оңай еместігін ескерсек, жаңа уақыттың тынысына сəйкес қажымай-талмай еңбек етіп жүрген басшы алдағы уақытта да көп көңілінен шығатынына сенімдіміз. М. ТƏУКЕБАЙ, Халықаралық ақпараттық бірлестігінің мүшесі Астана

¦ÄIËÅÒ (Соңы. Басы 1-бетте). «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы" ҚР Заңы мен "Тілдерді қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын" жүзеге асыру мақсатында облысымызда екі жыл сайын өңірлік бағдарлама жəне арнайы іс-шаралар жоспары жасалып, соған сəйкес аталған жылдар аралығында ауқымды жұмыстар атқарылды. Елбасымыздың Үкіметке берген тікелей тапсырмасы бойынша Қазақстанда тұратын барлық этностардың тілдерін сақтай отырып, ұлт бірлігін нығайтудың аса маңызды факторы ретінде мемлекеттік тілдің кең ауқымды қолданысын қамтамасыз ететін үйлесімді тіл саясатын жүргізуді жалғастыру мақсатында "Тілдерді қолдану мен дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы" қабылданды. Осыған байланысты, облысымызда бағдарламаны іске асыру жөніндегі 2014 - 2016 жылдарға арналған ісшаралар жоспары бекітіліп, жұмыстар атқарылуда. Еліміз бойынша барлық орталық жəне жергілікті атқарушы органдардағы мемлекеттік тілде жүргізілетін іс қағаздарының ара салмағына мониторинг жүргізіледі. Өздеріңізге белгілі, елімізде 2010 жылы іс қағаздарын мемлекеттік тілге көшіру толық аяқталды. Президент Əкімшілігінің Басшысының тапсырмасы бойынша кез келген іс қағаздың міндетті түрде қазақ тіліндегі нұсқасы болмаса, құжатты тіркемейтін үрдіс те қалыптасты. Демек, талап күшейтілді. Ал, біздің облысымыз еліміздегі алғашқы аймақтардың бірі болып, 2003 жылы іс жүргізуді мемлекеттік тілге көшірді. Бүгінде барлық деңгейдегі басқосулар, ресми жəне мəдени іс-шаралар мемлекеттік тілде өткізіледі. Қаулылар, шешімдер мен өкімдер, бұйрықтар мемлекеттік тілде əзірленіп, қабылданады. Облыстық мекемелердегі құжаттардың мемлекеттік тілде əзірленуіне бақылауды күшейту мақсатында тоқсан сайын мəліметтер базасы жинақталып, құжаттардың мемлекеттік тілдегі көрсеткішінің рейтингісі шығарылады. Бүгінде облыста іс қағаздар 100 пайыз мемлекеттік тілде жүргізіліп, республика

Облыста ересек тұрғындардың 90 пайызы мемлекеттік тілді меңгерген

ТІЛ мен ДІЛ бойынша 1-орындағы көрсеткішке иеміз.

- Қазақ мектептерінің болашағы туралы не айтар едіңіз? Қазақ мектептеріне барып жүрген басқа ұлт өкілдерінің саны жылдан жылға өсіп келе жатса керек. Солай болса, нақты мысалдар келтіре кетсеңіз?

- Республика бойынша мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде қазақ тілінде

алуда. Қазақ сыныбында 20034 өзге этнос балалары білім алады, оның ішінде өзбек ұлтының 6308 баласы бар. Бұл алдыңғы оқу жылымен салыстырғанда 5586 балаға артқан. Бүгінде барлық орыс, өзбек, тəжік мектептерінде қазақ сыныптары ашылып, жылдан жылға қазақ тілінде білім беру ауқымы кеңейіп

Ерлан АЙТАХАНОВ, Оңтүстік Қазақстан облысы әкімінің орынбасары:

мектептер билингвальді оқыту жүйесіне көшті. Яғни, сабақ бір мезгілде қазақ жəне өзбек немесе тəжік тілінде өтеді. Сондай-ақ биылғы жылы тамыз айында ҚР Білім жəне ғылым министрі мемлекеттік тілді жоғары деңгейде меңгеру міндеті тұрғанын атап өтіп, «Қазақ əдебиеті, Қазақстан тарихы жəне география пəндері оқытылу тіліне қарамастан барлық орта мектептерде қазақ тілінде жүргізілетін болады» деді. Енді қазақ, орыс, ағылшын тілдерін оқыту 1-сыныптан басталады. Елбасы 2011 жылғы халыққа Жолдауында

№43 (246) 6.11.2015 жыл

5

Облыста барлық ұлт өкілдеріне тілдерді тегін оқытатын 14 мемлекеттік орталық жұмыс жасайды. Орталық тіл үйренушіге қазақ, орыс, ағылшын тілдерін оқытып, үйретеді. Сондықтан кез келген тіл үйренушіге мемлекет тарапынан барлық жағдай жасалған, тек жеке азамат тарапынан ынта-ықылас болса болғаны.

- Əкімшілік жүйесінде іс қағаздарын қазақ тілінде жүргізу қалай атқарылып келеді? Қандай түйінді мəселелер бар? Қазақ тілін жетік білетін кадрлар жеткілікті ме?

- Əкімдікте іс қағаздарын жүргізу заң шеңберінде жүргізіліп келеді. Жалпы құжат айналым мемлекеттік тілде жүргізіледі. Ал, əкімдік тарапынан шығатын қаулы, өкім, басқа нормативтік құжаттар қазақ жəне орыс тілдерінде дайындалады. Əкімдік қызметкерлері ұлттық құрамынан 95 пайызын қазақ ұлты құрайды. Барлығы да мемлекеттік тілді жетік меңгерген, іс қағаздарын қазақ тілінде еркін жүргізе алады. Іс қағаздарына байланысты түйінді мəселе жоқ.

- Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың БҰҰ саммитінде қазақша сөйлеуін қалай қабылдадыңыз? Жалпы облыс жұртшылығы қазақ тілінің болашағына, мəңгілік ел идеясына қалай қарап отыр?

- Мемлекет Басшысының қазақ тілінде мəлімдеме жасап, бүкіл əлемге қазақ тілін танытуы тек мені емес, барша жұртшылықты қуантып, Елбасы саясатын қуаттай түсті деп ойлаймын. Əлемдік мінберде қазақ тілінің бой көтеруін ерекше қуанышпен жекелеген азаматтар да, бұқаралық ақпарат құралдары айтып та, жазып та жатыр. Қазақстан мемлекеті болып, қазақ елі тұрғанда қазақ тілінің болашағы өрлемесе, өшпейді деп сеніммен айта аламын. Қазақ елі мəңгі жасаса, тілі де мəңгі жасайды. Өз тілін, елін сүймейтін адам жоқ. Өздеріңіз жақсы білесіздер, елі мен тілін сақтау үшін ел азаматтары аянбай еңбек еткен, қаншама қан төгілген. Əрбір азамат осы байлықты аса қадірлеп, ұрпақтан ұрпаққа аманат етіп, ұлы жауапкершілікпен салиқалы саясат ұстанып, еңбек етіп келеді де, еңбек етеді де... Əңгімелескен З. ҚЫСТАУБАЙҰЛЫ.

Сындарлы тіл саясатының ЖЕМІСТЕРІ Берекелді ауылындағы жаңа мектеп

оқытудың пайыздық көрсеткіші 62,5 %-ды құраса, облыстағы бұл көрсеткіш 82%-ға жеткен. Еліміздегі мектептердің 51,9 %-ы, ал облыс мектептерінің 72,4 %-ы қазақ тілінде білім береді. Облыста 562621 оқушы білім алса, оның 417728-і (72,4%) қазақ сыныбында, 62078-і (11%) орыс сыныбында, 82815-і (14,7%) ұлттық топтарда (өзбек, тəжік тілдерінде) білім

келеді. 2013 жылы таза өзбек тілінде білім беретін 56 мектеп болса, оның 37-сінде қазақ сыныптары ашылып, аралас мектептерге айналды. Қазіргі кезде 19-ында ғана қазақ тілі сыныбын ашу мəселесі қалды. Сондай-ақ «Ұлттық тілде оқытатын мектептерде көп тілді білім беруді енгізудің 2013-2015 жылдарға арналған іс-қимыл жоспарына» сəйкес облыстағы барлық өзбек, тəжік тілінде оқытатын

«Енді он жылдан кейін мектеп бітірушілердің 100 %-ы мемлекеттік тілді біліп шығатын болады. Ол үшін біз бəрін де жасап жатырмыз. Біз сол сияқты орыс тілін жəне өзге де қазақстандық этностар тілін дамытатын боламыз» деді. Сондықтан тілді сапалы оқыту, меңгерту, сөйлету əрбір оқытушыға жүктелген үлкен міндет екенін ұмытпау керек.

- Мемлекеттік тілді дамыту, басқа ұлт өкілдері арасында қазақ тілін оқытудың ісжоспары бар ма? Қазір облыс жұртшылығының мемлекеттік тілді игеруі қай деңгейде (қанша пайыз)?

- Оңтүстік өңірі – түрлі ұлттың ең көп шоғырлануымен ерекшеленетін аймақтың бірі. Облыста 106 этнос бар. Облыста ұлттық тілдердің дамуы мен сақталуына, олардың мемлекеттік тілде оқып, үйренуіне жағдай жасалып, этномəдени орталықтар мен жексенбілік мектептермен тығыз байланыс орнатылған. Мемлекет Басшысы халыққа кезекті Жолдауында 2017 жылға қарай мемлекеттік тілді меңгергендер үлесі 80%-ға, 2020 жылға дейін 95%-ға, ағылшын тілін меңгерген үлесі 20%-ға дейін жеткізу міндетін қойды. Облыста ересек тұрғындардың 90%-ы мемлекеттік тілді, 61,5%-ы орыс тілін, 7,8%-ы ағылшын тілін меңгерген.

Тамшыдан – дария Мемлекеттік тіл – тəуелсіз елдің негізгі рəміздерінің бірі. Кез келген өркениетті елдің өзінің Туы, Елтаңбасы, Əнұраны, шекарасы болатыны секілді мемлекеттік тілі де болады. Демек, мемлекеттік тіл де – мемлекетіміздің негізгі атрибуттарының бірі. Тіл адамдардың қарым-қатынас құралы болғандықтан, ол сөйлеу əрекетінің арқауы болып табылады. Тіл ұлт пен ұлтты жақындастыратын өзгеше қатынас құралы. Адам тіл арқылы бір-бірімен қатынаса алады. Президент Н.Назарбаевтың «Қазақстан – 2050» стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында: «Тілге деген көзқарас, шындап келгенде елге деген көзқарас екені даусыз. Сондықтан оған бей-жай қарамаймыз. Қазақ тілі жаппай қолданыс тіліне айналып, шын мəнінде мемлекеттік тіл мəртебесіне көтерілгенде, елімізді Қазақ мемлекеті деп атайтын боламыз» деген болатын. Мемлекеттік тіл тəуелсіздігіміздің жырын жырлап, бұғанасын қатайтты. «Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нəрсенің ең қуаттысы – тіл» деген Ахмет Байтұрсыновтың қасиетті қағидасына сүйенсек, Ата заң аясында бақ-берекетіміздің сақталып отырғаны тіл саясатын да дұрыс жүргізудің жемісі екені анық. Тіл – халық қазынасы, ұлттың жаны. Тілдің мəселесі – ұлттың мəселесі. Тіл меңгеруде ата-ананың рөлі ерекше екенін, əр отбасы уыз шағынан балаға қазақ тілін үйретуді қолға алса, бұл тілдің еш қиындығы жоқ. “Ана тілін білмеген, анасын да сыйламас” демекші, өз ана тілін білмеген жаннан, анасын сыйлайтын жанның шығуы неғайбыл. Шынында қазақ пен қазақтың, əке мен баланың, əріптестердің жұмыста қазақ тілінде сөйлеспеуі көңілге қонымсыз-ақ жəйт. Бірақ қазақ тілі – тек қазақ Жуырда Алматы қаласында Абай Құнанбаевтың 170, Шоқан Уəлихановтың 180, Мұстафа Шоқайдың 125 жылдығы құрметіне арналған «Ғылым жəне Өмір – Наука и жизнь» атты халықаралық ғылымитеориялық конференция болып өтті.

халқының тілі емес, мемлекеттік тіл – ортақ тіліміз. Қазақстанда тұратын, оны Отаным деп қабылдайтын, өзін Қазақстанның патриоты деп есептейтін азаматтардың тілі. Елбасымыз айтқандай, «Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде». Ендеше, тілімізді, ұлтымызды отбасымызды қадірлегендей қадірлейік! Бұрынғы даналардан қалған: «Қанша тілді білсең, сонша мəдениеттісің, сонша байсың» деген сөз бар. Əрине, құптарға боларлық ой, бірақ өзге тілді білемін деп жүргенде өз тілімізден көз жазып қалмайық! Ең бастысы, қазір қазақстандықтар мемлекеттік тілді қолдау жəне дамыту бағытында барынша мүдделілік танытып отыр. Бүгінгі күні тілдерді дамыту жан-жақты қарастырылуда. Қазіргі таңда көптеген отбасылар балаларын қазақ тілінде оқытатын мектептерге беріп, оқытып жатқандары қуантарлық жағдай. Əрбір отбасында, осындай тілге деген жанашырлық болса, «тамшыдан тама-тама дария болар» дегендей, тіліміздің жағдайы əлдеқайда жоғары деңгейге көтерілер деген сенімдемін. Жалпы мектебімізде тіл мерекесіне байланысты 17 қыркүйектен бастап іс-шаралар жүргізілді.

арқасында еліміз күннен-күнге өсіп дамып келе жатыр. Құдайға шүкір елу елдің қатарындамыз. Елбасымыз осыдан 20 жыл бұрын, 1995 жылдың 1 наурызында қоғамдағы бейбітшілік пен келісімді сақтауға арналған бірегей

Д. МЕҢЛІБАЕВА, №66 Жалпы орта мектебінің мұғалімі. Шымкент қаласы

қазақстандықтардың ортақ мерекесі. Еліміздің əрбір азаматы атамекеніміздегі бейбітшілік пен келісімді сақтауға жауапты екенін айқын сезінуі керек. Бұл – Қазақстан болашағының негізі. Ассамблея жылы «Қазақстан - 2050»

Тарихымыз да, таєдырымыз да ортаќ Конференцияның мақсаты – ұстаздардың біліктілігінің дамуына үлес қосу, тəжірибелі ұстаздардың ғылыми жетістіктерін қоғамға танымал ету, жас ұстаздарды зерттеу жəне жобалау жұмыстарына баулу, ғылыми қызметкерлерді ұстаздармен бірлескен жобаларға шақыру, жалпы білім беру орындарындағы ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастырудың үздік тəжірибелерін халыққа таныту. Қазақстанның түкпір-түкпіріндегі білім ордаларының өкілдері жиналған бұл конференцияға Оңтүстік Қазақстаннан облыстық өзбек мəдени орталығы жастар қанатының төрағасы Нарзулла Шерметов қатысып қайтқан болатын. Ол өз баяндамасында мына жайларға тоқталды. Ұлтым өзбек болса да, осындай болашағы жарқын қазақ елінде өмір сүріп, осы елдің суын ішіп жүргеннен кейін жаным қазақ болып кеткендей. Мен осындай гүлденіп, өсіп дамып келе жатқан мемлекетте өмір сүріп жатқаныма өте қуаныштымын, əрі елімізді мақтан тұтамын жəне мақтанышпен айта аламын. Еліміздің өсіп-өркендеуіне өз үлесімді қосып, аянбай адал еңбек етсем деп жүрген қазақ жастарының бірімін. Елбасымыздың салиқалы саясатының

E-mail: adilet.media@mail.ru

институт – Қазақстан халқы ассамблеясын құру туралы Жарлыққа қол қойды. Осы уақыт аралығында Ассамблея шынайы түрде жалпыхалықтық, азаматтық, саяси мүдделерден жоғары тұрған ұйым ретінде танылды, конституциялық мəртебеге ие болды. Бүгінгі таңда Қазақстан халқы ассамблеясы – еліміздегі барлық ұлт пен ұлысты бір шаңырақ астына топтастыратын маңызды құрылымға айналды. Сондықтан Ассамблея жылы – 17 миллион

Стратегиясының мақсаттарына жетудің нақты істері мен жаңа жетістіктер жылы болады. Елбасымыздың «Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» деп аталатын жаңа экономикалық саясатының негізгі міндеттерінің орындалуына біз жастар өз септігімізді тигізуіміз керек. Дəл осы жылы, «Ассамблея жылы» «Конституциямыздың 20 жылдығы», «Қазақ хандығының 550 жылдығы» жəне «Ұлы жеңістің 70 жылдығы» сияқты маңызды оқиғаларға толы болды. Бұл жылы ортақ тарих пен тағдыр мəңгілікке біріктірген халқымыздың бірлігін паш ететін жыл болмақ. Қазақстан – бұл біртұтас жер, біртұтас халық, ортақ болашақ. Сондықтан Ассамблея жылының басты идеясы – «Менің елім – Мəңгілік ел». Екі күнге созылған бұл ғылыми конференцияны əділқазылар қорытындылай келе І, ІІ, ІІІ орын иегерлерін белгілеп, арнайы дипломдармен марапаттады. Олардың ішінде оңтүстікқазақстандық Нарзулла Шерметов бірінші орынды иеленіп, арнайы дипломмен жəне төсбелгісімен марапатталды. А. МҰСТАФИНА

Биылғы жыл халқымыз үшін айтулы мəдени-тарихи мерекелерге толы. Осы орайда жас ұрпаққа тарихты насихаттауда үлкен орын алатын көптеген іс-шаралар атқарылуда. Шымкент қаласында орналасқан, ғасырлық тарихы бар №7 Қ.Сыпатаев атындағы мектеплицейде «Қазақ хандығының 550 жылдығы» үлкен деңгейде аталып өтті.

Көшбастаушылар қатарындағы байырғы орда Ұ л ы қ ол ба с ш ы , ба һ а д ү р Б ау ы р ж а н Момышұлыдай, ақын Əбділда Тəжібаев пен бүкіл ғұмырын ғылым мен білімге сарп еткен Өмірбек Жолдасбековтей дара тұлғалар қанат қаққан білім ордасы қаламыздағы алдыңғы қатарлы мектептердің бірі. Сондайақ таза қазақ тілді білім шаңырағы болғандықтан да оқуға келген балалардың қатары жыл сайын артуда. Өткен айда мектепте «Қазақ хандығына – 550 жыл» атты айлық ұйымдастырылды. Айлық барысында мектеп басшылығының белгілеген жоспары бойынша түрлі сайыстар мен ашық сабақтар өз мақсатына жетті.

8-9 сыныптар арасында баскетболдан өткен жарыста нағыз шымырлар жеңіске жетсе, қоңыр үнімен сөз құдіретін жүректерге жеткізер ақынжанды оқушылар мəнерлеп оқу сайысында өз бақтарын сынады. Одан əрі айлық барысы сурет көрмесі, ақындар сайысымен жалғасып, қаламы ұшты оқушылар есімі паш етілді. Ал дөңгелек үстел басында жиналған 10-сынып оқушылары Қазақ хандығының 550 жылдық тарихына бойлады. Мектеп кітапханашыларының ұйымдастыруымен өткен кітап көрмесі оқушыларға «кітаптың алтын сандық» екендігін ұғындырғандай болды. Айлық өз мəресіне тақырыпқа орайластырылған тарихи кешпен жетті. Тарихи кешке мектептің ардагер ұстазы Қ.Апатанов пен облыстық ардагерлер кеңесінің мүшесі А.Таштанов жəне қалалық білім бөлімінің маманы Ш.Райымова қатысты. Кеште сөз алған мектеп директоры Орынкүл Алшынбекова: – «Қазақ хандығына – 550 жыл» тақырыбында тарихи кеш өткізіп отырмыз. «Бүгінгі күн – ертеңгі тарих» демекші, бүгінгі сіздердің игі істеріңіз ертеңгі ұрпақ үшін өнегесі мол игі шара болмақ. Мен сіздердің айлық барысында ұйымдастырған барлық мəдени ісшараларыңызға үлкен баға беріп, қазақ елінің туын ұстар патриот азаматы болатындарыңызға сенемін,– деген ойымен бөлісті. Айта кетейік, іс-шаралардың өз деңгейінде өтуіне білім ордасының ұстаздары мен

оқушылары белсене атсалысқан болатын.

– Елбасы Н.Ə.Назарбаевтың «100 нақты қадам» Ұлт Жоспарының негізгі міндеттерін жүзеге асыруда мұндай мерекелік кештердің рөлі зор. Біздің əрбір өткізген ашық сабақтарымыз бен мектептің негізгі жұмыстары Мемлекет басшысының айқындап берген жоспар, Жолдауларынан қуат алады. Ел бастайтын жас буынды біліммен қаруландыру, оларға ұлттық тəрбие беру – əрбір мектептің алға қойған мақсаты ғой. Осы жолда біз аянбай еңбек етудеміз, – дейді Орынкүл Жұмабайқызы. Киелі қарашаңырақтың тарихы 1918 жылдан бастау алады. 1921 жылы 2 сыныптық №1 Коммуна мектебі болып құрылған. 1952 жылы мектепке С.Қожанов есімі беріліп, онда 100 шақты бала білім алған. Ал 1926 жылы Т.Отарбаев директорлыққа келіп, сол тұста Б.Момышұлы, Ə.Тəжібаев сынды тұлғалар мектеп шəкірттерінің қатарында болған. 192728 жылдары мектепті М.Əйкенов басқарып тұрған шақта білім мекемесі біраз биіктерді бағындырған екен. ҰОС жылдарында мектеп үйі Тəукехан көшесі (бұрынғы Коммунистік) бойындағы 2 қабатты ғимаратқа көшіріліп, 1943 жылы мектепке майдан даласында аңызға айналған ерлігімен аты шыққан жерлесіміз, жауынгер Қарсыбай Сыпатаевтың есімі берілді. Ал 1963 жылы мектеп ұжымы қазіргі Республика даңғылындағы 4 қабатты ғимаратқа көшті. Кейіннен мектеп кабинеттік жүйеге ауысып, 1996 жылы «мектеп-лицейі» статусын алған. Бүгінде №7 мектеп-лицейдің түлектері – Халықаралық, республикалық, облыстық деңгейдегі бірнеше олимпиадалар мен сайыстардың жүлдегерлері. Мəселен, Жүсіпбек Айғазы, Альмира Дүйсебекова, Аяла Əмір, Бекжан Қадырғалиев, Архат Ізбасов, Əділбек Əбдіғаппаров, Айдана Нүрден жəне тағы басқа оқушылар Астана қаласында өткен интернет олимпиадада республика бойынша алдыңғы орындардан көрініп, халықаралық деңгейдегі дипломдармен марапатталған. Н. ДƏУЛЕТҚЫЗЫ

Екі халық достассын, Қазақ пенен қырғыздай.

ОҢТҮСТІК

¦ÄIËÅÒ

ЌАЗАЌ-ЌЫРЄЫЗ ДОСТЫЄЫНЫЅ СИМВОЛЫ Күн сəулесін шашып тұрған жаймашуақ сол күні Жер ана тосын мінез көрсетіп, бір сілкініп алды. Содан кейін көп ұзамай ақын Мұхтар Шаханов мектептің оқушылары жəне қала тұрғындарымен жүздесуге білім ошағына арнайы ат басын тіреді. «Ұстаздық еткен жалықпас үйретуге балаға» демекші, қашанда шəкірт жағдайын ойлап жүретін мұғалімнің үйреншікті əдеті емес пе? Талай жыл ұстаздық етіп, шəкірт тəрбиелеген, ұжым басқарған, бүгінде зейнетте болса да, баяғыдай қамқорлық ниетімен «Асар» тұрғыны Бөріхан Баймұсаұлы осы кездесуді ұйымдастыруға мұрындық болғанын атап өту керек. Ине шаншыр жер қалмаған мектеп актзалындағы көпшілік қауым ақынды үлкен қошеметпен қарсы алды. Түркі халықтарына ортақ мұра «Манас» эпосын коммунистік идеологияның қылышынан қаны тамып тұрған уақытта сақтап қалған Мұхтар Омарханұлын қырғыз бауырлар айрықша құрметтейді. «Қырғыз үшін отқа салған қанатын, Ол - Мұхтар Əуезов болатын» деп, ақын айтқандай, осы ерлігі үшін заңғар жазушымызды қырғыздар «ата Мұхтар» десе, 1959 жылдан бері əдебиет майданында еркін көсіліп келе жатқан Шахановты Əуезовтың жолын жалғастырушысы деген оймен «бала Мұхтар» дейді екен. Сол Мұхтар бүгін дара Мұхтар, дана Мұхтар деп атануына толық құқығы бар, атанып та жүр. Мұхтар ағамыздың «Ақындықтың міндеті мен азабы» деген өлеңіндегі: Шыншыл ақын болу деген – азаптың ең азабы, Сол азапқа төзе білу – ғажаптың ең ғажабы. Соңғы он жылда өз тілімде, ой-санамда жаңғырар, Бір жақсы өлең оқымаппын өзімді таң қалдырар. Қаншама жыр жаңалықсыз, түйсігі жоқ, алды бар, Сөз тіркесі негізінде тек ұйқасы сəн құрар. Ақындық күш – айтылмаған ой-сезімдер жиыны, Ол биіктен бой көрсету – қиынның ең қиыны, деген жыр жолдарын оқығанда, ұлы ақын болу өз алдына, онымен қоса шыншыл ақын болу – əркімнің маңдайына жаза бермейтін тағдырдың тартқан ғаламат бір сыйы екендігін сезінесің. Өйткені шындықты айту - Мұхтар Шахановтай тұлғалардың ғана қолынан келеді. «Əдебиет – ақиқат өмірдің сырлы суреті, халықтың көркем тарихы»

демекші, əр ақын өз заманының перзенті, өзі өмір сүрген қоғамда болып жатқан оқиғалар оның шығармасында көрініс табуы – заңдылық. Ғасырлар тоғысында өмір сүріп, поэзия мұхитында алған бағытынан таймай, жыр кемесімен толқынын жарып келе жатқан ақын, кеңестік дəуірінде де іріп шіруге айналған тоталитарлық билікті өткір тілмен оңдырмай сынаған болатын. Кезінде орыстың шыншыл да сыншыл ақыны Е. Евтушенконың аударуымен КСРОны былай қойып, дүние жүзіне тарап кеткен, «12-3=?» деген өлеңінде биліктің жай-күйін философиялық тұжырымдарымен əшкере еткен. Мұхтар Шахановтың даналығы – шығармалары арқылы философиялық ой қорытуында. Кеңес үкіметі кезінде ең жоғары мінберлерден жаны шырылдап, жалған айыптау мен жаладан тұтастай бір ұлтты, қазақ ұлтын арашалап алғанын тарих ешқашан ұмытпақ емес. Əлемдік деңгейдегі классик жазушы, М. Шахановтың досы Шыңғыс Айтматов бұл туралы: «Мен Желтоқсан оқиғасын XX ғасырдың ұлы оқиғалардың бірі деп білемін. ... Мұхтар – халқының қиын шақта жел өтінде ұстаған, ел ішінде батыр қатарында мойындалған қанатты перзенттерінің бірі. 1986 жылғы Кеңес Одағындағы тоталитарлық жүйеге қарсы батыл бас көтерген қазақ жастарын ақтап алуда, ол өз тағдырына төнген қауіпке қарамай, нағыз өрлік, еркектік мінез көрсетті...» - деп баға берген еді. Төскейде малы, төсекте басы қосылған бауырлас қырғыз елі: Екі халық доштоссун, Қазақ менен қырғыздай. Екі жигит доштоссун,

Мухтар менен Шыңғыздай деп, екі ел мен екі əдебиет алыбын жырға қосады екен. М. Шахановтың тек сөзбен емес өзінің іс-əрекетімен де ұлт жанашыры, тіл жанашыры ретінде атқарған жұмыстарын айтар болсақ, бір мақаланың көлеміне сыймасы анық. Жүздесудегі ақынның сөзіне жазылған əндердің орындалуы табиғаттың дүлей күшінен шошынып қалған оқушылардың қорқыныштарын сейілтіп, көңіл-күйлерін бір көтеріп тастады. Оқушылар ақын ағамыздың өлеңін мəнерлеп, нақышына келтіріп жатқа оқығанда, тыңдармандарды да, ағамыздың өзін де қуанышқа бөледі. Ақынның өзіне сөз реті келгенде, ерекше бір шабытпен өлеңдерін де оқып берді. Ақын тудырған шығарманы кітаптан оқу қандай да, ал автордың өз орындауында оқылған өлең қандай екенін тыңдарман барынша сезінгендей болды. Мектеп оқушылары берген сауалдарына жан-жақты тұшымды жауап алғаннан кейін, ақынға деген ыстық ықыластарын бір ерекше шабыт билеген тыңдармандар өз лебізін өлеңмен білдіріп жатты. Əсіресе, ерекше бір тебіреніспен тарих пəнінің мұғалімі А. Табылдиеваның өлеңі ақынның да, залда отырғандардың да көңілінен шықты. Қазақтың салты бойынша келген қонаққа мектеп ұжымы мен қала тұрғындары атынан ақынның иығына шапан жабылды. Ұжым басшысы А. Орынбековтың тікелей нұсқауымен, мектебімізде «Асар» мөлтек ауданының құрылу тарихын

баяндайтын мұражай ашу көзделген еді. Қазақ тілі мен əдебиеті пəнінің мұғалімі Қ. Қалыбекова мұражайды ұйымдастыру жұмыстарын абыроймен атқарып шықты. Мұражайға ажыратылған бөлмені жабдықтауда «Зеромакс» ЖШСнің директоры Қалыбеков Нұржан Жантөреұлының жасаған демеушілігі атап өтуге əбден лайықты. «Біткен істің басына, жақсы келер қасына» демекші, лентасын қиып, мұражайды ашып беру міндеті де Мұхтар ағамызға бұйырған екен. Белгілі қоғам қайраткері, ақын М. Шахановпен үш сағатқа созылған кездесу əп-сəтте аяқталғандай болып, əдебиет сүйер қауым дара тұлғамен қимастықпен қоштасты. Ж. ҚОШҚАРОВ, №90 жалпы орта мектебінің қазақ тілі мен əдебиеті пəнінің мұғалімі. Шымкент қаласы

Н.Үсіпахметов

№43 (246) 6.11.2015 жыл

Оңтүстік Қазақстан облысында Мемлекет басшысы Н.Ə.Назарбаевтың «100 нақты қадам» Ұлт Жоспарының негізінде қызу жұмыстар атқарылуда. Бұл ертеңіне бейжай қарамайтын азаматтар үшін, Отанымыз үшін маңызды қадамдар екені хақ. Елбасымыз Н.Ə.Назарбаев Қазақстан Республикасының Президенті лауазымына кірісу рəсімінде сөйлеген сөзінде ел алдында тұрған бес ауқымды ішкі міндеттердің қатарында «тарихтың жаңа белесінде ұлттың бірлігін нығайту» қажеттігін атаған болатын. Бүгін біз шежірелі Оңтүстіктегі ұлттар мен ұлыстардың ұюына бірден бір сеп болып отырған Шымкент қаласындағы «Əдет-ғұрып жəне салт-дəстүр орталығының» жұмысы туралы сөз етпекпіз.

Бұл өзі

БІРЕГЕЙ ОРТАЛЫҚ

Туған елім – тірегім

РЕСПУБЛИКАДАҒЫ АЛҒАШҚЫ ОРТАЛЫҚ

Көптеген ғасырлар барысында ұлттардың өзіндік нанымсенімдері, əдет-ғұрыптары мен салт-дəстүрлері қалыптасқан. Оңтүстіктегі ұлттардың киімдері Асқақ арман, қайсар рух сыйлаған, мен салт-дəстүрлерінен сыр Отаным деп құйылады жыр маған. шертетін біраз дүниені бүгінде Көк байрағым желбірейді көгімде, «Əдет-ғұрып жəне салт-дəстүр Маған қымбат – қасиетің, жыр – ғалам! орталығынан» көре аламыз. Мұндай орталық елімізде алғаш рет, өткен жылы Шымкент қаБейбіт күнде қалықтайды қыраным, ласында бой көтерген болаКүллі əлемге таныс болған ұраның. тын. Заңғар таудай, өрісі кең қазақтың - Орталығымыз 2014 жылдың Көкірегімді кернеп тұр ғой жыр – əнім! желтоқсанында Мемлекет басшысының облысымызға келуі Жырла қазақ, бақыттысың сен бүгін, қарсаңында, бұрынғы өңір Жар салатын бар дауысыңмен келді күн. басшысы А.Мырзахметовтың Көз алдымда гүлдей жайнап жатырсың, қолдауымен ашылған. Негізгі мақсат – ғылыми-зерттеушілік Мұның бəрі – өз пейілің, кеңдігің. жұмыстармен айналысу, - дейді орталық директорының орынҚазақстан – Отаным, ол – тірегім, басары Назарбек Үсіпахметов. Сен деп соғар дүрсіл қаққан жүрегім. Мəдени нысанда бүгінде 4 Жұмақ болсын, керегі жоқ ,басқа жер, бөлім жұмыс жасайды. Оның Жер ұйығым тек өзің деп білемін. қатарында ғылыми-əдістемелік қамтамасыз ету, қорларды ғыЕлім үшін еңбегімді еселейін, берейін, лыми зерттеуді қамтамасыз ету, Сені Отаным, биіктерден көрейін. ғылыми-ағартушылық қамтамаМықты болып, Тəуелсіздік тұғыры, сыз ету жəне шаруашылық бөлімдері бар. Асқақтай бер, үстем болсын мерейің! Аталған орталық бүгінде Раушан САҚЫБЕКҚЫЗЫ, қазыналы дəстүрімізді насихаткөп балалы ана, тауда халыққа берер пайдасы ағылшын тілі мол бірнеше кітаптар шығарып, пəнінің оқытушысы. біраз мəдени іс-шаралардың Жетісай қаласы. бастаушысы болып үлгерді. Орталықтың алғашқы басылған кітабы «Дəстүр бізден басталады» деп аталады. Қазір қазағымыздың əр салтына арналған жекелей кітаптар дайындалуда. Онда кезінде ата-бабаларымыз қалыптастырып, бірақ бүгінде ұмыт қалып бара жатқан салт-дəстүрлер туралы мəліметтер жинақталады. Шыны керек, бүгінгі той-думандарда жасалатын дəс-түрлі жөн-жоралғыларымыз уақыт пен өмір ағымына орай өзгерістерге ұшыраған. Ал біздің орталық ата дəстүріміздің түпкі нұсқасын көрсетуде үлкен істер атқаруда. тілдің біріншісі, негізгісі, Оны кітап бетіне түсіріп қана қоймай,

Үш тілдің негізгісі, бастысы «Тілді үйренуіміз керек, үйретуіміз керек» деп, жар салып жүргенімізге қаншама жыл өтті. Еңбек етіп жатқандаймыз, бірақ əлі қазақша сөйлей алмай жүрген қандастарымыз бар. Бұған көбіне қоғамды кінəлаймыз, кеңестік дəуірді кінəлаймыз. Тек қана тіл білмейтін адам кінəлі емес. Сондайларға қазақ тілін үйретеміз деп ұсыныс айта барғанда кейбірі шошына қарап, «мен қазақпын, қазақша сөйлей аламын» деп, орысша жауап қатып, есікті тарс жабатындарын көзіміз көрді. Ал кейбірі «қазақша білмейтініме намыстанбаймын, керісінше орысша таза сөйлей алатыныма мақтанамын, себебі кейбір қазақ жігіттерінің орысша сөйлей алмай тұрғанын көргенде намысым келеді» дегендерін естігенде өмірден сонша артта қалғанына, көп жылдан бері өткен уақыт аясынан шыға алмай жүргеніне таң қаламын. Осындайларды көріп, қарным ашып жүргенде, біздің орталыққа «маған қазақ тілін үйретіңіз», - деп үкідей сары қыз келді. Жалпы орыс қыздарының тіл үйренемін деп бізге келуі таңсық емес, алғашқыда сондай көптің бірі екен деп ойлағанмын, күнделікті жұмыс істей келе ол сары қыздың талабы да, тəрбиесі де өзгеше екенін ұқтым. Қуантатын тек бұл сары қызым емес, тағы Александр (суретте) атты əдемі жігіт келді, ол жігіттің де талабы күшті болып тұр, өзі «Жас Отанның» ішінде «ХІІІ Легион саламатты өмір сүру салтын қалыптастыру» қоғамдық қорының негізін қалап, 2014 жылдың 19 қыркүйегінен бастап төрағасы болып жұмысын бастады. «Бұл қорды ашудағы мақсатым - жастарды көше спорты мен кəсіби

E-mail: adilet.media@mail.ru

Қазақ тілі үш тілдің біреуі болып қалмайды. Үш бастысы, маңыздысы бола береді. Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі жəне оған қамқорлық та сондай дəрежеде болады. Қазақ тілі – Қазақстанда ғана тамырын жая алады. Н. Назарбаев

спорт түрлеріне баулып, саламатты өмір салтына баулу, мүмкіндігі шектеулі адамдармен, балалар үйінің тəрбиеленушілері а р а с ы н д а ə рт ү рл і спорт түлерінен жарыстар ұйымдастырып, өткізіп, соған дайындау, - дейді Александр. Сонымен қоса «қазақстанда тұрғаннан соң сол елдің тілін білуім керек» - деп, алдына мақсат қойыпты. Швейцария елінің уақытша тұрғыны Əбілқайыр мен Асқар Қазақстанға қыдырып келгенде, өз ана тілдерін үйренгісі келетінін айтқанда менің қуанышымда шек болмады. Əсіресе сол балаларының болашағын ойлап, қам жеген анасына үлкен алғысымды білдіргім келеді. Кез келген ана олай уайымдай бер-

мейді, қайта орыс тілі мен ағылшын тілін білетінін мақтаныш тұтып, бүкіл əлемге жар салар еді (Ондайларды да көзіміз көріп жүр ғой). Ал мұндағы əке-ананың жөні бір бөлек, балаларына өз ұлтының кім екенін, руының кім екенін, жалғастырар ұрпағы қазақ болғанын, болашақ ұрпақтарының қазақ болғанын қалайтын атаана осылай жұмыс істейді! Өйткені Əбілқайыр мен Асқардың тілге қызығушылығы ерекше болды. Осылай ол қазақ отбасына өз баласындай сіңіп кетті. Олар өз сөздерінде «өзіміздің салт-дəстүріміз бен мəдениетіміздің дамуына үлесімізді қосамыз» деді. Бұл олардың қоғам алдындағы азаматтық парызы. Мен, қуандым. Жауабын таппай жүрген сұрағымның жауабы табылғандай мəзмейрам болдым. Біз жасаған жұмыстардың жемісі шығар, бəлкім! Иə, еңбек ешқашан еш кетпейді. Гүлшахар ӨТЕБАЙҚЫЗЫ, Шымкент қалалық тілдерді оқыту орталығының мұғалімі.

6

қойылым арқылы да ел назарына ұсынудамыз, - деп атап өтті Н.Үсіпахметов. – Тағы бір жемісіміз – «Ұлы дала өсиеті».

700 беттен асатын бұл кітапқа ақын, жырауларымызбен қатар кешегі өткен айбынды Б.Момышұлыдай атақты тұлғалардың ұлағатты сөздері мен өсиеттері жинақталған. Бұрынғы облыс əкімі А.Мырзахметовтың бастамасымен, облыстық Мəдениет басқармасының қолдауымен жарық көрген бұл кітап биылғы атқарған, ауыз толтырып айта алатындай үлкен істеріміздің бірегейі деп есептейміз. Сондай-ақ, айтулы туынды кеше ғана Астана мен Тараз қалаларында үлкен деңгейде аталып өткен «Қазақ хандығының 550 жылдық» мерейтойында қонақтарға Оңтүстік Қазақстан облысының атынан сый ретінде табысталды. Алда өңір басшысы Б.Бəкірұлының бастамасымен 16 желтоқсанға қарай «Мəңгілік ел, мəңгілік мұра» деп аталатын екінші кітап жарық көреді.

«МЫҢ ЕСТІГЕННЕН, БІР КӨРГЕН АРТЫҚ» Орталық қызметкерлері мен Ж.Шанин атындағы академиялық драма театры əртістерінің бірігуімен халқымыздың бірнеше салт-дəстүріне бейнероликтер түсірілген. Мəселен, қамшы ілу, шеге шапан, қызды оң босағаға отырғызу, шілдехана, бесікке салу, тұсаукесер сынды салтдəстүрлеріміз студенттер мен оқушылар алдында сахналанып, 15 шақты бейнероликтер телеарналардан көрсетілуде.

- Одан бөлек, «Отаным – бақытымның ордасы» деген атаумен өзге ұлттардың да салт-дəстүрлеріне бейнероликтер түсірудеміз. Бұның барлығы биылғы «Қазақстан Халқы ассамблеясының 20 жылдығына» арналған шара, - дейді Назарбек Нышанбекұлы. Қазақстан халқының, оның ішінде, əрине, əртүрлі ұлт өкілдерінің бірлігін жарастыруда бүгінгі біз сөз еткен «Əдетғұрып жəне салт-дəстүр орталығы» жұмысының маңызы зор . Ұлыстар мəдениетімен танысамын деген кез-келген жанға əрдайым есігі айқара ашық. Жұмыс істей бастағанына əлі жыл толмаған орталықтың Ұлт болашағы үшін атқарар жұмыстары əрқашан жемісті боларына сенім мол. Н. НҰРТАЕВА

Тарих – єасырлар куəсі Шымкент қаласындағы барлық білім беру мекемелерінде «Қазақ хандығының құрылуы» тақырыбы аясында бірыңғай ашық сабақтар өткізілді. Аталмыш сабақтардың мектеп оқушыларының ел тарихына деген қызығушылығын, шығармашылығын, халқымыздың тарихимəдени құндылықтарын зерделеуге, өз ұлтының патриоты болуға тəрбиелеуде маңызы зор. Қаламыздағы А.С.Макаренко атындағы №41 мектеп-лицейінде де айтулы мерейтой атап өтілді. Қазан айының 22-сі күні мектеп кітапханашыларының ұйымдастыруымен өткізілген кітаптар көрмесі қалың көрерменнің көңілінен шықты. «Кітап – алтын қазына» демекші, сол қазына бүгінде ғаламтордың тасасында қалып бара жатқаны жасырын емес. Міне, осындай көрмелер оқушыларға кітаптың берері мол екендігін ұғындыруда аса маңызды рөл атқармақ. Сондай-ақ, бұл көрмеде 57 сынып оқушыларының өз қолдарымен жасаған бұйымдары қойылды. Жоғары сынып оқушыларының ғаламтор фотоматериалдарынан жасаған қабырға газеттері де көрменің сəнін келтірді. Бұл арқылы əрбір сынып, əрбір оқушы өз шеберліктері мен тарихқа деген құрметін көрсете білді. Төменгі сынып оқушылары да «Қазақ

хандығының 550 жылдық» мерейтойы қарсаңында ұйымдастырылған суреттер көрмесіне бар ынта-жігерімен қатысуға талпынды. Шəкірттердің барлық туындылары мектептегі қабырғаларға ілініп, ұстаздар тарапынан жоғары бағаланып жатты. Мерейтойлық ашық сабақтар мен барлық іс-шаралар мектептің мəжіліс залында сахналандырылған қойылыммен жалғасып, қорытынды концертпен аяқталды. Мектебімізде еліміздің өткен жəне қазіргі тарихи аренада алатын орнын ашып көрсету мақсатында ұйымдастырылатын іс-шаралар легі əлі де жалғасын табатын болады. Л.МЫРЗАҚҰЛОВА, №41 А.Макаренко атындағы мектеп лицейдің тарих пəні мұғалімі

¦ÄIËÅÒ

Елбасының ұстанымы –

МӘҢГІЛІК ЕЛ Болашағы жарқын ел – бақытты ел. Біз бақытты елміз. Ең бастысы – Тәуелсіз елміз. Ең бастысы – Мәңгілік Елміз! Елбасының Қазақстан халқына ұсынған ұстанымы да осы. Елбасының ұстанған бұл ұлттық идеясының маңызы зор. Өйткені, біздің болашағымыз асқақ та нұрлы. Заман күннен күнге көріктеніп, қоғамның өрісі кеңейіп, еліміз өркениеттікке бет бұрып келеді. Бұл бет бұрыс – Қазақстанның әлемдегі дамыған 30 елдің қатарына қосылуының игі қадамы. Қазіргі таңда əлемдік дағдарыс туындайды деген толқу белең алды. Бірақ, оған толқымау да, өзгеше пікірге бой ұрмау да керек. Ол дағдарыс туындағанның өзінде біздің еліміз қиындықты жеңіп шығады. Қазақстан халқы дағдарысқа ұшырамайды. Бұл сенім əркімнің көңіл түкпіріне бекем ұялауы қажет. Жеңіске қандай мəселені де құқықтық реттеу жəне ғылыми басқару жолымен жетеміз. Былтырғы жылдың 15 желтоқсан күні Елордадағы “Астана Опера” сарайында еліміздің қастерлі мерекесі – Тəуелсіздік күніне орай өткен салтанатты шарада, “Қазақстан Республикасының тəуелсіздігі – Мəңгілік Елдің ұлы тарихы” деген қағидалы сөзінде Елбасымыздың “Дағдарыстар ұзаққа созылмайды. Жоғарыда айтқанымдай, бұл дағдарыс та өтеді. Əлемдік экономикадағы қиындықтарды еңсеруімізге, əлемдік нарықтардағы бағалардың тұрақтануына, экономикалық жобаларымыздың жүзеге асырылуына орай, біз міндетті түрде өсім қарқынын қайта оралтамыз” дей келе, “Мəңгілік Ел – бұл ертеңгі күнге есік ашатын, болашаққа сенім арттыратын идея, бұл – кері қайтпайтын жəне берік тұрақтылықтың символы” деуі осы ойымызды түйіндеп, біздің де сенімімізді арттыра түседі. Көңіл түкпіріне бекем ұялаған сенімді жоғалтпау керек. Сенім бар жерде жеңіс бар. Осы тұста, Қазақстан халқы ассамблеясы мүшелерінің бас қосуында айтылған “Жиһандық сын-қатерлер кезеңінде еліміздің Президенті Нұрсұлтан Назарбаевқа Қазақстанды дағдарыстан алып шығуына мүмкіндік беретін жаңа сенім мандаты берілуі қажет” деген пікірұсынысы сенімнің келешегіне жарқын жол ашарын айғақтай түседі. Осы өмірлік қағиданы жүзеге асыру үшін қоғамның дамуын өрістету, нақтысы идеологиялық кері көзқарастан арылу қажет. Кері көзқарастан арылу дегеніміз – моральдық жəне рухани құндылықтарды төмендетпеу деген ұғым. Ол ұғымның игілікке бастары ақиқат. Ол ұғым ұлттық идеяның рухани, əлеуметтік əділдікке ұласуына мүмкіндік тудырады. Елбасының “Нұрлы жол – болашаққа бастар жол” деген Жолдауында “Мəңгілік Ел – елдің біріктіруші күші, ешқашан таусылмас қуат көзі” деп атап көрсеткені мəлім. Елбасы бұл ұстанымының мемлекетіміздің мызғымас идеялық тұғыры екеніне тоқтала келе, “Жаңа қазақстандық патриотизм дегеніміздің өзі – Мəңгілік Ел” деп тұжырымдайды. Шын мəнінде, “Мəңгілік Ел” идеясының бастауы тереңде жатқанын осыдан-ақ айқын аңғаруға болады. Бақытты елдің, Тəуелсіз елдің төрт құбыласы сай болуы керек. Біздің төрт құбыламыз сай десек болады. Оған бірлік, татулық, бейбітшілік туын биік ұстауымыз дəлел. Оған бір мақсат, бір мүддені көздеуіміз айғақ. Ал, Елбасының да көксегені халықтың мақсат-мүддесі!

Діттеген негізгі мəселенің бірі – Мəңгілік Ел екенін бүкіл əлемге əйгілеу. Шынтуайтында, Қазақстанды бүкіл əлем біледі десек асыра айтқандық емес. Сол бүкіл əлем білетін ел енді Мəңгілік Ел туын байырғысынан да биікке желбіретуі керек. Туы биікте желбіреп тұрған ел өзге елге үлгі-өнеге болу керек. Ең бастысы біз білімдар елміз. Елбасымыз білімдар ел атануымызға басты назар аударып келеді. Оны “Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ” деген Жолдауынан да айқын аңғарамыз. Онда “Біз үшін ортақ тағдыр – бұл біздің Мəңгілік Ел. Мəңгілік Ел – жалпы қазақстандық ортақ шаңырағымыздың ұлттық идеясы” деген қағида бар. Ол қағида ұлттық тəрбиеге қашанда нақты көңіл бөлуді меңзейді. Оның түпкі мақсаты: бəсекеге қабілетті ел – бəсекеге қабілетті ұрпақ тəрбиелеуді оңды жолға қою. Сөйтіп, ұлттық тəрбие берудің өрісін кеңейту. Бұл тұрғыдан алғанда, біздің əлФараби атындағы Қазақ ұлттық университетіндегі журналистика факультеті оқытушыларының еңбектері елеулі. Аталмыш Жолдау олардың арасында үлкен серпіліс тудырды. Ол серпіліс студенттерді отансүйгіштікке қалыптастыруға, ұлтының рухани-мəдени құндылықтарын, тарихын бағалауға, салт-дəстүрді сақтауға үйретуге оңды ықпал етуде. Оңды ықпалдың ұрпақ тəрбиелеудегі маңызы ерекше. Ол ұлттық идеяны өркендетуге, өрістетуге кең жол ашуда. Жолдауда көрсетілгендей, ортақ шаңырағымыздың ұлттық идеясын өркендетпей, өрістетпей оның мүддесін қорғап, болмысын қолдай алмаймыз. Оған дəлел: біз ұлы ойшыл əл-Фарабидің “Мəдениетсіз алған білім өте қатерлі” деген ұлағатты сөзі мен Мұстафа Шоқайдың “Ұлттық мəдениеттен жұрдай рухта тəрбиеленген ұрпақтан халқымыздың қажеті мен мүддесін жоқтайтын пайдалы азамат шықпайды” деген қағидасын қашанда жадымызда ұстаймыз. Өйткені, біз өркениет өнегесін үлгі еткен елміз. Сондықтан да алға қойған мақсатымыз: ұлттық мəдениет пен оны үйлестіретін идеялық негіз, яғни ғылыми жүйені жетілдіру, тіл, тарих, дəстүрді жанжақты дамыту. Қазіргі таңда біздің факультетте ұлттық тəлім-тəрбиені студенттер санасына сіңіру, ұлттың рухани жаңаруын ғылыми негізде жандандыру, “Мəңгілік Ел” идеясын игілікке ұластыру өзіндік өресін тапқанын мақтан тұтамыз. Марлан НЕГІЗБАЕВА, əл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дің журналистика факультетінің доценті

Аман-есен елге оралды. Бұған да тəубе дейді. Шүкіршілік етеді. Сондықтан шығар, мұсылманшылыққа ерте бойұсынды. Əр нəрсеге ой жіберуді дағдысына айналдырған. Пендешілікке бармауды парызы санады. Тəңірден тек жақсылық тіледі. Заң саласының қызметкері болуды қалады. Осыны өмірінің бағдаршамы деп білді. Ол кезде заң факультеті тек Қазақ Ұлттық Университетінде ғана. Орта білім

Мұсаев Құнанбай Əбибуллаұлы – Оңтүстік Қазақстан облысы, Мақтаарал ауданында дүниеге келген. Орта мектепті бітірген соң еңбек жолын «Мақталы» кеңшарында жұмысшы болып бастады. Үш жыл Кеңес əскері қатарында азаматтық борышын өтеді. Ауған соғысына да қатысты. Оқ пен оттың ортасында күндері мен түндері өткен азамат. Ол жайында көп əңгімелегенді ұнатпайды. Мүмкін жапжас боздақтардың өмірден ерте озғаны жанын жаралайтын шығар. Кім біліпті? Бəрі мүмкін. Уақыты сол сұрапылға тұспа-тұс келген. Басқа салды, көнді.

Негізгі мəселенің бірі – Мəңгілік Ел екенімізді əлемге əйгілеу

ЗАМАНДАС

Данышпан халық «Қайраты бар кісінің, берекеті бар ісінің» деп, бекер айтпаған. Иə, еңбек ерлікке жеткізеді, қажырлы іс еш кетпейді. Талай есікті тоздырып, аяқ аттаған сайын кездесетін үлкен бюрократтық қиындықтарды жеңіп, қажымас еңбегімен ашқан «ЖасАй» медицина орталығы бүгінде ел игілігіне айналып отыр. Инемен емдеу дегенді бұрын-соңды естімеген жұрт ондайды тек теледидардан, қытай фильмдерінен ғана көретін. Денсаулығымызды одан сайын құртып аламыз

7

медицинасы бойынша хирургиялық ауруларда қабыну үрдістерінің алдын алу жəне емдеу»атты ғылыми еңбегін жазып, медицина ғылымының кандидаты атағын алды. 2012 жылғы 28-ші ақпан айында Ресей Федерациясы Мəскеу қалалық Жоғары академия аралық аттестациялық комиссиясының шешімімен «Жүйкесі жұқарған емделушіні күйзелістен шығаруда дəрісіз емдеу жəне адамның хал-жағдайын қалпына келтіру үрдісін бақылау» атты докторлығын қорғап, ғылыми еңбегіне Медицина ғылымдарының докторы дəрежесі берілді. Денсаулық тақырыбында қазақ тілінде

Жақсы адам – ЕЛ ЫРЫСЫ

деген үрей мен қорқыныштан «Жас-Ай» медицина орталығын айналып өтетіндер, бүгінде өздері іздеп жүріп, табатын болды. Алғашқы іргетасы қаланған 2004 жылдан бері он жылдан астам уақыт ішінде академик Жасан Зекейұлы жетекшілік ететін медициналық ұжым заманауи құралдармен жабдықталған ірі медициналық орталыққа айналып отыр. Бес қабатты, алпыс төсектік ауруханасы бар емдеу орнында Қазақстан бойынша медициналық класстер жүйесі негізінде алғашқылардың бірі болып қызмет көрсете бастады. «Жас-Ай» медициналық орталығы республика бойынша ең көп халықтық сұранысқа ие болып, жеке медициналық орталықтардың арасында көш бастады. Медициналық орталыққа қай кезде келсең де, үлкен қарбалас үстінде жүрген мейірбикелер мен дəрігерлерді көресіз. Жасан Зекейұлының қабылдауына бір-екі апта бұрын, тіпті бір ай бұрын жазылып қойып, кезегін күтіп отырған науқастарды көптеп кездестіруге болады. Олардың арасында қала тұрғындарымен қатар, Қазақстанның түкпір-түкпіріндегі ауылдардан келген ағайындар да бар. Тек қазақ ұлты ғана емес, əр ұлттың өкілдері, сондай-ақ, ТМД елдерінен келген шетелдіктер де ұшырасады. Немересін жанына алып, кезек күтіп отырған ақ жаулықты анамен танысып, əңгімеге тарттық: - Жасан Зекейұлын əдейі іздеп, Қарағанды қаласынан келдім. Ауылдағы жақын құдағиымның танысының баласы осы жерден мешел дертінен жазылып шығыпты. Өз еркімен жүріп-тұра алмайтын, тіпті өз қолымен тамақ іше алмайтын баланы Жасан бауырымыз емдеген соң, үйіне өз аяғымен қайтыпты. Сол сөзді естіп, үлкен үмітпен келіп отырмын. Əйтпесе, немеремді апармаған аурухана, көрсетпеген дəрігерім қалмады, – деп, көзінен еріксіз шыққан жасты жаулығының ұшымен сүрте берді. Мен жас нəрестенің айығып кететініне іштей сенімді едім. «Жас-Ай» медициналық орталығында он жылдан астам уақыттың ішінде қырық мыңнан астам науқасқа ем жасалып, мыңдаған адамдар айығып, шаңырақтарына үлкен қуанышпен оралды. Осы уақыт ішінде 500-ге жуық ана сəбилі болып, үлкен бақытқа кенелді. Көптеген сəбилер мешел ауруынан айығып, аяқтарынан тік тұрып кетті. «Дəрігерлік деген – үлкен өнер. Əрбір өнерді Алла тағала пендесіне аманатқа береді. Сол өнерді де жеке басының қамы үшін емес, елдің қажетіне жұмсасаң, игілікті істермен айналыссаң ел сеніміне бөленесің. Дəрігердің парызы, жауапкершілігі өте үлкен. Өмірдің қаншалық қымбат, жанның қандай тəтті, ажал мен аурудың қандай жақын екендігін күнде көріп, біліп жүресің. Барлығы көз алдыңнан өтіп жатады. Пенденің қаншалықты қауқарсыз екенін сəт сайын сезінесің. Осының бəрін көре тұрып, менмендік, тəкаппарлық жасаған дəрігерден ештеңе күтуге болмайды. Жақсы дəрігер болудың негізгі үш алғы шарты бар. Əрине, ең біріншісі – білім. Білімсіз дəрігер баланың қолындағы оқтаулы мылтықпен бірдей. Осыдан кейін – кішіпейілділік пен имандылық. Осы қасиеттің үшеуі де дəрігердің бойынан табылуы тиіс, – дейді, өмірден көргені мен түйгені мол академик, дəрігер. Қазақ жерінде шығыс медицинасы дегенде, ең алдымен, Жасан Зекейұлының есімі аталады. «Шығыс медицинасы мені танытса, мен шығыс медицинасын таныттым» деген академик сөздері үлкен шындықты аңғартса керек. Жасан қытай елінде медицина саласы бойынша терең білім алған дəрігер. Ол Қазақстанға оралған соң С. Асфендияров атындағы Ұлттық Медицина университетінің Емдеу-хирургия факультетінің аспирантурасында білімін жетілдірді. Оқып жүрген кезінде бірлі-жарымды жандарға ине салып, біліктілігімен ерекше дараланып, есімі атала бастады. Еңбегі жоғары бағаланып, 1998 жылдары Халықаралық инемен емдеу академиясының академигі,Халықаралық шығармашылық академиясының академигі, Ғарыштану академиясының академигі атанды. 2002 жылы 13 қыркүйекте академик, профессор Аман Нұрмақовтың жетекшілігімен Алматы қаласының А.Н.Сызғанов атындағы ғылыми - зерттеу институтында «Тибет

Оған тиянақты дайындық керек. Бес жылғы көз майын тауысқан күндер де артта қалып, қолына заңгер деген диплом алды. Жолдамамен Шығыс Қазақстан облысына жол тартты. Жұмысты алғашқыда Тарбағатай аудандық прокуратурасында тəлімгерліктен бастады. Бір жылдан соң аға тергеушілікке, прокурордың көмекшісі лауазымына ауыстырылды. Екі жарым жылдан аса прокуратура саласында

АРДАГЕРI

алғанына төрт жыл. Мектеп бағдарламасын пысықтау қажеттігін түсінді. Оқулықтарды қайта қолға алды. Мұқият дайындалды.Ең бастысы уақытты ұтымды пайдалануды мақсат етті. Арнайы күн жоспарын жасады. Соны қатаң орындауға дағдыланды. Сөйтіп Алматыға жол тартты.

– Адамда нақты мақсат болса ғана жеңіске жетеді, – дейді Құнанбай өткен күнін еске алып. – Тиянақты дайындықтың нəтижесі шығар, армандаған оқуыма түстім. Студент атандым. Құқықтану мамандығы жеңіл оқу емес.

E-mail: adilet.media@mail.ru

(Соңы. Басы 1-бетте).

№43 (246) 6.11.2015 жыл

қызмет еткен соң, Құнанбай Əбибуллаұлы Тарбағатай аудандық сотына , бір жылдан соң Лениногорск қалалық сотына судьялыққа жіберілді. Міне Құнекеңнің қара қылды қақ жаратын, билік айтатын қызмет жолы осылай басталды. Ол 2009-жылы туған жеріне оралды. Əуелі Мақтаарал аудандық №2 сотының судьялығын атқарса, кейіннен төрағалығына жоғарылатылды. Өткен жылдың мамырынан Ордабасы аудандық соттың төрағасы лауазымында.

Ердің асылы ісінен білінеді Халық мақалы

республикалық «Жас-Ай» медициналық журналының оқырман қауымына жол тартқанына 5 жыл толды. Ақпарат айдынындағы бес жылдың ішінде журналдың таралымы өсіп, оқырман көңіліне жол таба білді. Басылымның оқырмандары - зиялы қауым, медицина саласының өкілдері, негізінен қарапайым халық. Басылымның басты мақсаты – Елбасымыз Н.Ə.Назарбаевтың «Салауатты Қазақстан» бағдарламасын іс жүзінде насихаттау, еліміздің денсаулық сақтау саласына тың жол ашып, жаңа серпін беру, бабаларымыз мұра етіп қалдырған емдеу əдістерін жаңғыртып, оны заманауи техникамен ұштастыру. Жасан Зекейұлы жетекшілік етіп отырған «Жас-Ай» медицина орталығы осы күнге дейін 7 мыңнан астам адамға тегін медициналық көмек көрсетіпті. Егер, осы игілікті істерді қаржы түрінде есептесек, 315 млн. теңгенің көлемін құрайды екен. Алматы облысы, Талғар ауданы, Талдыбұлақ ауылының тұрғыны Балтабай Жақсыбайұлының «Жас-Ай» медицина орталығына келгенде жағдайы тым ауыр еді. Жасан Зекейұлы науқасты мұқият қарап шығып, мидың əрекет жүйесі мен қозғалыс жүйесінің орта қуысына көп қан кеткені, яғни оң жақ ми бөлігіндегі қанның тоқтауынан аяқтары ұйып, істен шыққаны мəлім болды. Науқасқа он күннен үш рет ем тағайындалып, Жасан Зекейұлы өз қалтасынан науқастың толық айығып кетуіне 250 мың теңге жұмсады. Қоғамдағы мүмкіндігі шектеулі науқас жандарға үміт отын сыйлау мақсатында көптеген игілікті істер жүзеге асырылып келеді. Бас пен жұлынның зақымдалуынан сал ауруына ұшыраған сегіз жасар Қыдырəлі де тегін ем алып, бүгінде аман-есен айығып кетті. Ол бүгінде төртінші сыныпта оқып жүр. Чимеровтерге тегін ем жасалып, соның нəтижесінде ағайынды Кəмилə мен Дəмир де дерттерінен құлан-таза айықты. Дəл осындай игілікті, қайырымды мысалдарды жүздеп санауға болады. Жыл сайын қасиетті Рамазан айында сауапты іс жүзеге асырылып, жүз оқушыға тегін киім, тұрмысы төмен оқушыларға компьютер сыйға тартылады. Жасан Зекейұлының дəрігерлік қызметіндегі қол жеткен жетістіктері мен табыстары бір төбе. Ал, азамат ретінде, қоғамға қосып жатқан ерекше үлесі, атымтай жомарттығы, қайраткерлігі өз алдына бір төбе. Өткен жылы ақын Жəркен Бөдешұлының 70 жылдығы тойланып, Жасан бауырымыз ақын ағасына темір тұлпардың кілтін сыйлады. Бұл – ақынға деген құрмет емес пе! Өткен жылы Жəкең қазақтың айбынды ханы Абылайханның бас қолбасшысы Баян батырдың ескерткішін орнатуға лайықты үлес қосып, демеушілік жасады. Осының бəрін Жəкең ұлтымыздың ертеңі мен бүгіні үшін жасайды. Мақаламыздың басында «Жас-Ай» шығыс-тибет медицинасына үлкен үмітпен келген көптеген адамдардың құлан-таза жазылып кеткендіктері туралы деректер келтірдік. Алатаудың етегіне орналасқан шипалы емдеу орнына Қазақстанның түкпір-түкпірінен, одан да тысқары жерлерден алғысқа толы хаттар үздіксіз ағылып келіп жатады. Жақында сол алғысқа толы сəлемдерден құрастырылған «Ізгіліктің ізі бар» атты кітап жарық көріп, оқырманның қолына тиді. Алғысқа толы əрбір хатты оқи отырып, ерекше тебіренесіз, үлкен мен кішінің жүректен шыққан алғыс сезімдері жан толқытады. Олар ең алдымен мейірімі шексіз Аллаға шүкіршілік етіп, жүрегі мейірімді, қолы алтын Жасан Зекейұлының дəрігерлік үлкен талантына баға береді. Адам баласына бақыт, өмір сыйлаған

«Жас-Ай» медициналық орталығының дəрігерлеріне ризалық сезімдерін білдіреді. Медицина ғылымдарының докторы, академик Жасан Зекейұлының ерекшелігі - үнемі ізденіс үстінде жүретіндігінде. Тың идеялар мен жаңалықтар енгізуге ерекше назар аударып, дамыған елдерге жасаған іссапарлардан қорытынды жасап, сол елдің медицинадағы озық жетістіктерін «Жас-Ай» медицина орталығына жан-жақты қолданып отырады. Бұл игі шаралардың тиімділігі де өте мол. Еңбек пен ізденістің нəтижесінде 2006-2009 жылдар аралығында ол Қазақстан халық емшілері қауымдастығының «Халық емшілігін дамытуға қосқан үздік үлесі үшін», «Халықтың денсаулығын жақсартудағы емшілік қызметіндегі үздік жетістіктері үшін» құрмет белгілерімен марапатталып, абыройы арта түсті.

2006 жылы «Үздік дəрігер», 2007 жылы «ҚР Денсаулық сақтау ісінің үздігі» атағына ие болды. Халықтың ықыласына бөленген абзал жан 2008 жылы «Алтын жүрек» номинациясының иегері атанды. 2009 жылы Тараз қаласында өткен қазақ емшісі Өтейбойдақ Тілеуқабылұлы атындағы VI Халықаралық конгресте «Үздік зерттеуші-ғалым, емші» деген атаққа ие болып қайтты. 2010 жылы Вена қаласындағы Халықаралық университетінің құрметті профессоры атағын алып, елге үлкен абыроймен оралды. Нобель сыйлығының лауреаттары Джон В.А.Неттинг жəне Уил Гулдхир сияқты аса беделді ғалымдар қазылық еткен Сократ Комитеті Оксфорд Саммитінің шешімі бойынша Жасан Зекейұлы 2012 жылы дүниежүзілік ғылыми интеграцияны дамыту мен өз кəсіби қызметінде заманауи озық технологияларды игеру мен барынша тиімді пайдалануға қосқан жеке үлесі үшін ғылым саласында бүкіл əлем бойынша ең беделді саналатын Халықаралық Сократ сыйлығымен марапатталды. Қазіргі экономикалық дағдарыс кезеңінде сексеннен астам адамды тұрақты жұмыспен қамтамасыз етіп, ырыс пен берекенің үлкен қара шаңырағына айналған, науқас жандарға қуаныш пен бақыт сыйлап, үміт отын жандандырған, «Жас-Ай» медициналық орталығы туралы көптеген жүрекжарды сөздер айтуға болады. Жақсы іс əрқашан да көңілге қуаныш əкеледі. Жасан Зекейұлының шəкірттері - бас директордың орынбасары Бибігүл Нұртазаева мен жоғары дəрежелі инетерапевт Бибісара Кеңесқызы жəне басқа да медицина қызметкерлері жөнінде көптеген жылы лебіздер естуге болады. Сөз орайы келгенде, айта кететін бір жəйт – кейбір ағайындар ел мүддесі үшін атқарылып жатқан игі істерді көрсе де, көрмеген болады. Кейбір басылымдар адамзаттың ең үлкен байлығы – денсаулық үшін жасалып жатқан жасампаз істерді қолдаудың орнына, тырнақтың астынан кір іздеп, аққа қара жаққылары келеді. «Жақсы адамның артынан сөз ереді» демекші, ел сыйлаған ардақты азамат соңғы кездері жүйкеге тиетін, жанға бататын кейбір келеңсіз жайларды басынан кешіріп жүр. Бірақ, басқаны алдасаңыз да, халықты алдай алмайсыз. Олар ісіне қарап, кімнің кім екендігін жақсы біледі. Мен осындай сəттерде сыйлас болған, талай-талай бірге сапарлас болған қазақтың біртуар талантты ақыны Қадыр Мырза Əли ағамның «Ұлы сөзді халқыңа, жылы сөзді көршіңе айт» деген қанатты сөздерін жиі есіме аламын. Ел сүйсінетін істі қолдап, қуанудың орнына, кейде бір ауыз жылы сөзімізді аяймыз. «Жақсының жақсылығын айт, нұры тасысын» демекші, медицина ғылымдарының докторы, профессор, академик Жасан Зекейұлының халқына бергенінен, берері көп. Ол жетекшілік ететін ұжымның шығатын биік асулары əлі алда.

Қайырымдылық жасаудан шет қалмайды. Былтыр Шұбарсудағы бірінші топтағы мүгедек Көпжан Белқожаевқа (суретте) қоларба сыйлады. «Мейірімділік пен қанағат» қорына да қаржы аударды. Жетім, жартылай жетім балаларға да көмек қолын созуда. Мəслихат хатшысы Сəдуақасов Баймаханның бастамасымен биыл барлық ауылдық округте тұрғындардың заң саласы қызметкерлерімен кездесуі өтті. Сол

жиындарда Құнекең өзге əріптестерімен бірге көпшіліктің көкейіндегі сұрақтарға толық жауап беріп, заң саласындағы кейбір өзгешеліктерді кеңінен түсіндіргені жадымызда. Мына бір мəселені де айтып кеткенді жөн көрдік. Тоқсаннан асқан, ауданның алғашқы сот қызметін атқарған Шойбекова Жамал апаймен кездесу ұйымдастырды. Басқосуға қатысушылар негізгі есіктен залға өтсе, төраға алғашқы сот апасын судьялар кіретін есіктен əспеттеп енгізді. Мұның өзі өнегелілік əрі құрмет деп түсіндік. Кездесуде «сот қызға» сый-сияпат жасап, қолтықтап жүруі де ғибратты көрініс еді. Облыстық соттың төрағасы Нұрсерік Шəріповтің бастамасымен 40 сот қызметкері Шымкенттен қасиетті

Ордабасы тауына веложорыққа шыққанда біздің кейіпкеріміз ұйымдастырушылық жұмыстың үлгісін көрсетті. Бір сəт мəліметтерге көз жүгіртейікші. Өткен жылмен салыстыра əңгімелейік.

Доқтырхан ТҰРЛЫБЕК, жазушы, Халықаралық «Түркі əлемі» телестудиясының бас директоры.

Биылғы көрсеткіштің тоғыз айы екені есіңізде болсын. Қылмыстық істер бойынша: былтырғы түскен іс – 162, биылғысы – 309. Азаматтық істер бойынша: өткен жылғысы – 984, биылғысы – 1073. Əкімшілік істер бойынша да тиісінше: 326 жəне 404. Осы істердің бəрі қаралды. Əр судья жылына орта есеппен 28 іс қарауы қажет. Былтырғысы – 53,5, биылғысы 65,6 іс. Осыдан-ақ аудандық соттағы жұмыстың барысын бағамдауға болар. Оның бірнеше марапаты бар екен. Жоғарғы соттың төралқасы ұсынған «Қарулы күштердің 70 жылдығы» жəне «Əскери үздік белгісі», Ауған Президентінің «Марапат» медалі, Қазақстан Қарулы күштерінің 20 жылдығына орай жəне Қазақстан Республикасы Судьялар одағының Құрмет грамоталары сөзімізге дəлел. Жұмыс бабымен сот төрағасына жолығып тұрамыз. Қарапайым. Сөзі мəнді. Асықпай, аптықпай əңгіме айтады. Əдеби кітаптарды көп оқитыны аңғарылады. Елдегі жəне шет елдегі жаңалықтарды сарапқа салып, кеңінен талдап, ой өрбітетіні бар. Риза боласың. Жасынан еңбекте шыңдалып, ауған соғысында ажалмен бетпе-бет келген, өмірден түйгені бар, тəжірибесі мол адам сот саласына келген соң осылай жұмыс істейтіні табиғи нəрсе шығар. Нүридін ШƏМШІҰЛЫ

«Алтын күз» мерекесі дастархан берекесі

8 Ғасырға жуық тарихы бар

ДЕНСАУЛЫҚ

№43 (246) 6.11.2015 жыл

Баршаға аян, туберкулез, қазақы ұғымда құрт ауруы бүгінгі таңда денсаулық сақтау саласының өзекті мәселелерінің біріне айналып отыр. Туберкулез – бұл тек қана медициналық емес, сонымен қатар қоғамдық мәселе. Оны емдеу, алдын алу жолдары жайында кеңінен мағлұмат алу мақсатында бүгінде тоқсан жылдық тарихы бар еліміздегі байырғы емдеу орындарының бірінен саналатын Шымкент қалалық өкпе-құрт ауруына қарсы диспансерінің бас дәрігері П.К.БЕРДАЛИЕВПЕН жолыққан едік.

Аймақтың

ЭКСПОРТТЫҚ ӘЛЕУЕТІ ЖОҒАРЫ Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «100 нақты қадам» Ұлттық жоспарында ел экономикасының барлық саласы бойынша нақты меже-міндеттерді белгілеп берді. Мысалы, жоспардың 60 және 61 қадамдары сүт және сүт өнімдерін дамыту, сондай-ақ ет өндірісі мен өңдеуді дамыту үшін бірінші кезекте атқарылуға тиіс міндеттерді алға тартады. Бұл тапсырмаларды орындауда Оңтүстік Қазақстан облысының алар орны ерекше. Өйткені ауыл шаруашылығы – аймақтың негізгі салаларының бірі. Жылдағы дәстүр бойынша «Алтын күз» мерекесін өткізуге байланысты іс-шаралармен айналысып жатқан облыстың ауыл шаруашылығы басқармасындағы көңіл-күй көтеріңкі. Биылғы көрсеткіштер қай саладан да былтырғыдан жоғары екен. Бұның үстіне Елбасы қойып отырған мақсаттарды орындау барысында да атқарылып жатқан нақты жұмыстар бар. Әсіресе облыстың экспорттық әлеуетін арттыру бағытындағы көрсеткіштер жылдан жылға артып келеді. Үстіміздегі жылдың өткен тоғыз айының қорытындылары және жаңа жылға дейін өндірілетін өнімдердің мөлшері туралы ОҚО ауыл шаруашылық басқармасының бөлім басшысы Тәкен ӨМІРЗАҚтан сұраған едік.

– Ауыл шаруашылығы – тұрғындарды сапалы азық-түлік тауарларымен қамтамасыз ететін Оңтүстік Қазақстан облысының негізгі салаларының бірі, – деді Т.Өмірзақ. – Жалпы облыста ауыл шаруашылығы дақылдары 772,5 мың гектарға егілді. Соңғы жылдары облыста мал шаруашылығын дамыту мақсатында егістікті əртараптандыруға үлкен көңіл бөлінуде. Атап айтқанда, соңғы бес жылда дəндік жүгерінің 50,4 мың гектарды, арпа 43,9 мың гектарды, мал азықтық дақылдар 225,6 мың гектарды құрады. Сонымен қатар, «Қарқынды бау шаруашылығын дамыту өңірлік іс-шарасы бойынша» биылғы жылы қосымша 5000 га жеміс-жидек, жүзім, оның ішінде 574 га интенсивті баулар отырғызылды. Нəтижесінде жеміс-жидек жəне жүзім алқабы 30 мың гектарға, оның ішінде интенсивті баулар 1200 гектарға жеткізілді. Отандық өнімдердің көлемін арттыру алдағы жылдары импорттық өнімдердің үлесін азайтып, ауыл шаруашылығы өнімдерінің экспорттық үлесін арттыруға зор мүмкіндіктер береді. Республикалық үлеске шаққанда алынған өнім бойынша мақтаның 100 %, жүзімнің 70 %, бақшаның 64 %, мақсарының 38 %, жеміс-жидектің 36 %, көкөністің 23 % - ОҚО үлесінде. Ауыл шаруашылығы тауар өндірушілері өндірген өнімдерін Республиканың Солтүстік өңірлеріне, Астана, Алматы қалаларына жəне ТМД мен Еуропа елдеріне жөнелтуде. Облыстан негізінен экспортқа: картоп, көкөніс, бақша, бидай, ұн, балық жəне балық өнімдері, өсімдік майы, құс еті жəне мақта талшықтары шығарылады. Облыста суармалы жерлердің көлемі 466,0 мың га құрайды. Оның ішінде 2012-2015 жылдар аралығында «Суармалы жерлердің көлемін 292,0 мың га ұлғайту іс-шарасы бойынша» жер көлемі 75,0 мың га ұлғайтылды.

Сонымен қатар ағымдағы жылы 267 шақырымдық 43 канал, 1 тоғанды қалпына келтіру жұмыстары жүргізіліп, нəтижесінде 19 612 гектар суармалы жерді ағын сумен қамтамасыз ету жақсарды жəне 1970 гектар жер жаңадан ауыл шаруашылығы айналымына қосылды. Суармалы жерлердің көлемін ұлғайту ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін арттырып, жаңа жұмыс орындары ашылып, аймақтардың əлеуметтік-экономикалық дамуына оңды ықпалын тигізуде. Тамшылатып суғару əдісі 9,3 мың гектарға артып, бүгінгі күнге 43,3 мың га ендіріліп, Республикадағы көрсеткіштің 72 %-ын құрады. Жылыжайлар көлемі 110 га артып 1020 га жетті. Бұл – республикалық көрсеткіштің 87 %-ы. Осы жылыжайлар есебінен бүгінгі күнге 150 мың тн көкөніс өнімі өндірілді. Облыста жеміс - көкөніс сақтау қоймаларының жалпы сыйымдылығы 220 мың тоннаны құрайды. Республикалық көрсеткіштің 5/1 бөлігі. Бұл облыс тұрғындарын маусым аралық кезеңде жеміс-көкөніс өнімдерімен қамтамасыз етуге жəне артылған өнімдерді сақтап тиімді бағада сатуға толық мүмкіндік береді.

2015 жылдың 1 қазанына облыста ірі қара малдың саны 859,0 мың, қой мен ешкілер 4 млн. 111,0 мың басты, жылқы – 224,0 мың, түйе 23,4 мың жəне құс 2 млн. 460,0 мың басты құрайды.

2015 жылғы 9 айында өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда ет өндіру – 5,0 %-ға, сүт – 2,0 %-ға, жұмыртқа өндіру 6,2%-ға артты. Мал шаруашылығы өнімдерінің көлемін арттыруға өңірде іске асырылып жатқан «ОҚО мал шаруашылығын дамытудың 2014-2016 жж. арналған ісшаралар жоспары” тікелей əсерін тигізуде. Іс-шараның негізгі мақсаты шағын жобаларды қаржыландырып, елдімекен тұрғындарын жұмыспен қамтамасыз етіп, əл-ауқаттарын арттырып,

ТЕРІСКЕ ШЫҒАРУ Астана қаласының Сарыарқа аудандық сотының судьясы К.С.Ариповтың 2014 жыл 23 желтоқсандағы №2-9098/14 шығарған шешіміне сəйкес: «И.Жунисбеков «Транс-сервис Сарыағаш» ЖШС-нің 10.000 АҚШ доллары тұратын эксковаторын ұялмай қызармай, Құдайдан қорықпастан өз үйіне тығып иемденіп кетпекші болып, онысы іске аспағаннан кейін, бөлшектеп талан таражға салған», «И.Жунисбеков қылмыс жасады...», «осындай қылмыстық əрекеттен шіміркпей, біреудің мүлкіне көзін алартқан адамды ары таза, рухы биік адам деп айта алмас едім» - деген мəліметтерді теріске шығарамыз. * * * Сарыағаш аудандық сотының судьясы Б.Каиповтың 2015 жылғы 12 қазандағы №1-117/2015 үкіміне сəйкес «Əділет» ұлттық апталық газетінің 10.04.2015 жылғы №14 (217) санында жарияланған «Заңнан да, құдайдан да... немесе жазықсыздардың жанайқайы Бас Прокуратураға жете ме?» атты мақаладағы мəліметтерді теріске шығарамыз. «Əділет» ұлттық апталық газеті

УТЕРЯ Утерянные бланки строгой отчетности АО «СК» «Сентрас Иншуранс» серии 01 №1402261, №1478134, №1505292. Серии ОГПОПП №00002294, №00002295, №00007594, №00007595, №00007596, №00007831, считать недействительными. * * * 01.03.1988 жылы туылған ИИ :880301402183 Теберикова Гульзат Жакыповнаның атына Ордабасы ауданы, Шұбарсу ауылы Геолог -2, 173 үй 9.10.2007 жылы берілген кад, 19:293:1207849 госакт, №13438. 19.07.2007 жылы Ордабасы ауданы, Шұбарсу ауылы əкімдігі берген шешімнің жоғалуына байланысты жарамсыз деп танылсын.

Ұлттық рух – ұлттың асыл қасиеті. Б.МОМЫШҰЛЫ

¦ÄIËÅÒ

Бас редактор Захардин ҚЫСТАУБАЙҰЛЫ

ҰЛТТЫҚ АПТАЛЫҚ

E-mail: adilet.media@mail.ru

НАЦИОНАЛЬНЫЙ ЕЖЕНЕДЕЛЬНИК / NATIONAL WEEKLY / ULUSAL HAFTALIK / ‫اﻟوطﻧﯾﺔ اﻷﺳﺑوﻋﻲ‬

Меншік иесі: «Тасс-Media» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі

Жауапты хатшы Мұрат СЕРІКБАЙҰЛЫ

Тілшілер Ақжібек МҰСТАФИНА

Журналистік зерттеу бөлімінің меңгерушісі Алмас АҚЫЛБЕК

Назипа НҰРТАЕВА

диспансерінің бас дəрігері болып Əбдуəлі Жақсыбайұлы Жақсыбаев қызмет атқарған. Ол кісінің басқаруымен туберкулез бойынша алдын алу жəне эпидемиологияға қарсы іс-шаралар Шымкент қаласы бойынша əрі қарай өз жалғасын тапты. Өзінің денсаулық сақтау саласындағы беделінің арқасында диспансердің материалдықтехникалық базасының толық жабдықталуын қамтамасыз ете білді. Туберкулезбен ауыратын қосымша қант диабеті бар науқастар үшін емхана ішінен 30 төсек-орындық күндізгі стационар ашты. Оған тек қаладан ғана емес, облыс көлемінен келген науқастар да жатқызылып емделді.

1998 жылдың тамыз айынан бастап Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының ұсынысымен ДОТС бағдарламасы енгізіліп, туберкулезді ерте анықтау жəне емдеу, туберкулезге қарсы дəрілермен қамтамасыз ету жұмыстары жақсарды. Сонымен қатар туберкулездің тұрақты түрлерін анықтау жұмыстары жүйелендіріліп, бірінші қатардағы дəрілерге сезімталдық тесті қойыла бастады. Аталған бағдарлама бойынша жұмыс жүргізу емдік іс-шаралардың сапасы мен тиімділігін арттырды. Туберкулез ауруына күдік тудыратын адамдарды бактериоскопиялық, «қауіпті топтағыларды» флюрографиялық тексерулерден өткізу аурудың алдын алу мен ерте сатыда анықтаудың ең тиімді тəсілі болып келді, солай бола бермек. Бұл ауруға қарсы күрес қай кезде де өзінің өзектілігін жоғалтқан емес. Ə.Жақсыбаев басшылық жасаған уақытта Шымкент қалалық туберкулезге қарсы диспансерінің ұжымы қауіпті кеселге шалдыққан науқастарға тиімді ем жүргізу, ауруларды алдын ала анықтау, олардың қатарын азайту, өлім көрсеткіштерін төмендету секілді мəселелерге айрықша мəн беріп, осы бағытта өз жұмыстарын ұтымды үйлестіруге ұмтылды. Ұжым қазір де сол мақсатта аянбай еңбек етіп келеді. ОҚО денсаулық сақтау басқармасының 2011 жылғы №492 бұйрығы бойынша 2011 жылдың 1 қараша айынан диспансер төсек-орны 300-ден 240-қа қысқартылып, облыстық туберкулезге қарсы диспансерден балалар жəне жасөспірімдер бөлімі ауыстырылды, реанимациялық 3 төсек-орын ашылды. Облыс көлемінде балалар мен жасөспірімдерді емдейтін арнайы бөлімшелер тек қалалық туберкулезге қарсы диспансерде орналасқан.

Сонымен бірге емханада 17 фтизиатриялық, 1 жасөспірімдер, 1 өкпеден тыс туберкулез бойынша фтизиатр жəне 11 фтизиопедиатриялық аймақ жұмыс істейді. Жалпы 32 фтизиатр, 12 фтизиопедиатр, 6 рентгенолог, 5 дəрігер лаборант жəне қосалқы қызметтегі мамандар жұмыс істейді. Оның ішінде жоғарғы санатты 12, 1 санатты 20, 2 санатты 3 дəрігер бар. Мекеме соңғы талаптарға сай медициналық құрал-жабдықтармен қамтылған. Өкпе құрты кеселі үлкендердің ғана емес, жас балалардың да денсаулығы мен өміріне қауіпті дақ салатыны айқын. Сондықтан бұл ауруға шалдыққан жас өскіннің денсаулығын ұдайы қадағалап, тиімді емдеу шараларын жасап отырудың маңызы зор. Осы орайда туберкулез дертіне шалдыққан қаладағы жəне облыстағы мектеп жасына дейінгі балаларды емдеп-сауықтыруда қалалық туберкулезге қарсы балалар санаториінің қызметі ерекше тиімді. Айта өтейін, жыл сайын жүргізілетін флюорографиялық тексерулердің нəтижесінде анықталған туберкулездің клиникалық структурасы жақсарды. Соңғы 3 жыл көлемінде туберкулездің асқынған түрлері тіркелген жоқ. Барлық қалалық бастапқы медициналық санитарлық көмек ұйымдарында амбулаторлық емді науқастардың үзіліссіз қабылдауын бақылау мақсатында емді тікелей бақылау кабинеттері жұмыс істейді. Туберкулезге қарсы шаралардың мониторингін жүргізу үшін қалалық туберкулезге қарсы диспансерде арнайы 3 маманнан тұратын мониторинг жəне бақылау тобы құрылды. Атқарылып жатқан іс-шаралар нəтижесінде қалада туберкулезден эпидемиологиялық жағдай соңғы жылдарда тұрақтанып келеді. Соңғы он жылда туберкулез бойынша аурушаңдық халықтың 100 мың санына шаққанда едəуір төмендеді. Қалалық туберкулезге қарсы мекеме ведомстводан тыс күзет пен бейнебақылаумен қамтамасыз етілген.

2015 жылы қыркүйек айында барлық деңгейдегі туберкулезге қарсы объектілердің халықпен байланысын толықтай болдырмайтын биіктігі 2,5-3 метр біртұтас қоршау конструкциясының жəне стационар аумағында балалар бөлімінің болуына байланысты туберкулез таяқшасын бөлетін жəне бөлмейтін науқастар үшін бөлек қоршалған серуендеу алаңшаларының құрылыс жұмысы аяқталды. Ақжібек ƏЛƏЙДАРҚЫЗЫ.

ТҰМАУДАН САҚТАНАЙЫҚ! Тұмау – тыныс жолдарындағы вирустардың зақымдауынан дамитын жедел инфекциялық ауру. Тұмау 3 түрге бөлінеді: А, В, С. Тұмаудың А түрімен адамдармен қоса құстар, жануарлар ауырып, бұл түрі эпидемиямен қатар пандемияға апаруы мүмкін. В түрімен тек адамдар ауырып, эпидемияға апарса, С түрі жеңілдеу өтеді жəне эпидемия туғызбайды. Тұмаудың А түрінде вирус антигендік құрамының өзгеруіне байланысты жыл сайын оның түрі де өзгеріп отырады. Тұмау вирусы жыл сайын жер шарының 15%ға жуық тұрғындарын ауруға шалдықтырады. Тұмау вирусының өзгергіштік қасиетіне байланысты əр жылы «құс тұмауы», «шошқа тұмауы» т.с. сияқты түрлері пайда болады. Сол себепті адамдарда əрқашан белгісіз тұмаудың жаңа түріне қарсы иммунитеті болмайды. Аурудың таратушы көзі – науқас адам. Кез келген адам тұмаумен ауруы мүмкін, бірақ жас балалар мен қарттар арасында жиі кездеседі. Тұмау тек ауа арқылы ғана емес, тұрмыстық қатынас арқылы (ойыншықтар, ыдыс, төсеніштер) да тарауы мүмкін. Адамдар тумау вирусы бар затты ұстап, сол арқылы өзіне де ауру жұқтырады. Сол себепті қолды жиі жуу – тұмаудың алдын алудағы ең тиімді жолы. Тұмаудың белгілері вирусты жұқтырғаннан кейін бірден төрт күнге дейін дамуы мүмкін. Тұмау жедел басталып, дене қызуы бірнеше сағат жоғарылап, 2-3 күн сақталуы мүмкін. Қалтырап, қатты терлеп, бас (əсіресе маңдайы мен самай аймағы) ауырады, көздің

Республикалық «Əділет» ұлттық апталық газеті алқа кеңесінің төрағасы Нағашыбек ҚАПАЛБЕКҰЛЫ

Газет 2010 жылғы 5 мамырдан шыға бастады

web: www.adiletgazeti.kz

аудан, облыс экономикасын көтеру болып табылады. Биылғы 9 айда ісшара аясында жалпы 3397 жоба іске асырылды. Оның ішінде 2763 мал бордақылау алаңы, 556 жанұялық сүт фермасы, 40 сүт қабылдау бекеті, 30 шағын құс фермасы, 8 селолық тұтыну кооперациясы ұйымдастырылды. Іс-шара шеңберінде 2016 жылға дейін 20,0 мыңнан астам жаңа жұмыс орындары ашылып, 91 мың тонна ет, 72 мың тонна сүт, 27 млн. дана жұмыртқа өндіріліп, 87,3 млрд. тг өнімі қосымша өндірілетін болады. «Ірі қара мал экспортының əлеуетін дамыту» жобасы шеңберінде «Сыбаға» бағдарламасымен ағымдағы жылы 18 172 бас аналық сатып алынып, тапсырма 100 %-ға орындалды. Бүгінгі күнге тұқымдық түрлендіруге 50,9 мың бас аналық ІҚМ қатысуда, жалпы аналық басқа шаққандағы үлесі 14,5 %-ға жетті. «Құлан» бағдарламасы бойынша 3763 бас аналық жылқы алынып меже 140 пайызға, «Алтын асық» бағдарламасы бойынша 38823 бас тұсақ қойлар алынып, меже 2,0 есе артығымен орындалды. Облыста 38 ет, 37 сүт, 38 жеміскөкөніс өнімдерін қайта өңдеу кəсіпорындары жұмыс жасауда. Оның ішінде биылғы жылы 8 ет, 7 сүт, 9 бірлік орта шағын жеміс-көкөніс өнімдерін өңдейтін кəсіпорындар жаңадан іске қосылып, нəтижесінде 9 айда ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу көлемі өткен жылмен салыстырғанда 12,0 млрд. теңгеге ұлғайып, 105,3 млрд. теңгеге жетті. Жыл сайын ауыл шаруашылығы саласын қаржыландыруға бағытталған қаржы институттары арқылы ауыл шаруашылығы тауар өндірушілеріне 20,0 млрд. теңгеге жуық жеңілдетілген несие беріліп, жаңа жобалар іске асырылуда. Ағымдағы жылдың 9 айына 3870 жобаға 17,7 млрд. теңге несие берілді. «Агробизнес-2020» бағдарламасының инвестициялық субсидия бағыты салаға жеке инвестицияларды көптеп тартуға жол ашуда. Осы бағдарлама шеңберінде жайылымдарды суландыру, фермерлік қожалықтарды жаңа техникалармен қамтамасыз ету, жылыжай салу, тамшылатып суғару əдісін енгізу жəне қайта өңдеу кəсіпорындарын салуға басымдылық беріліп отыр.

2014 жылы 48 жобаға қолдау көрсетілсе, биыл 67 жоба қолға алынды. Бағдарлама өз жалғасын табатын болады. Серік ҚОСАЕВ

– Туберкулез — ешқашан күн тəртібінен түспейтін проблема. Оншақты жыл бұрынғы жағдаймен салыстырғанда біздің облысымыздағы көрсеткіші əлдеқайда төмендеді. Ол жылдарда тек біздің қаламыз ғана емес, күллі республикада туберкулез ауруын тұншықтыру үлкен мəселе болып, жағдай ушығып тұрған еді. Мамандардың тынымсыз ізденісі, сауатты ем-домы, осы дерттің себепсалдарын қоғамның дұрыс түсінуі, үгітнасихат жұмыстары біз ойлағаннан əлдеқайда жақсы нəтижеге жеткізді. Дегенмен, сырқаттың бұл түрі төрткүл дүниенің назарын өзіне аударып тұрғаны ащы ақиқат. Алғашқы белгілері байқалғаннан дəрігерге көрінсе, құлантаза жазылуға болатынын сала мамандары дəлелдеп жүр. Еліміздегі барша диспансерлер тəрізді біздің диспансерде де туберкулезбен күресу дұрыс жолға қойылған. Атқарылатын жұмыстар бірнеше процесс бойынша жүзеге асуда. Диагностикалау, туберкулезді анықтау мақсатында бактериоскопиялық зертханалық бинокулярлы микроскоптармен, рентген-сəулелік кабинеттер флюроқондырғылармен, жылжымалы флюроаппараттармен қамтамасыз етілген. Емнің сүйемелдеу кезеңінде дəріні бақылап ішкізу үшін қадағалап емдеу пункттерінде арнайы дайындықтан өткен химизаторлар еңбек етеді. Тұрғындардың, науқастардың арасында санитарлық ағарту жұмыстары мекеме мамандары, жалпы емдеу қызметкерлері, салауатты өмір салтын қалыптастыру орталығымен бірлесе жүзеге асады, - деді Полат Кенжебайұлы. Келесі кезекте, бас дəрігерден өткенсіз бүгінгіге баға беру қиындау боларын, алдымен тоқсанның төріне шыққан мекеменің тарихын, яғни негізі қалай қаланды, алғашқы ұйымдастырушылары, басшылары туралы айтып беруін сұрадық.

- Шымкент қалалық туберкулезге қарсы диспансері қала халқының санының өсуіне байланысты 1962 жылдың наурыз айында облыстық туберкулезге қарсы диспансер құрамынан бөлініп, 75 төсек-орынмен ашылды. Ол уақытта емхана бөлімі облыстық туберкулезге қарсы диспансердің құрамында болып, қала бойынша туберкулез науқастарына арналған кабинеттер қалалық емханалардың құрамында болған. 1963 жылдың аяғында туберкулез науқастарына арналған кабинеттер қалалық туберкулезге қарсы диспансерге біріктіріліп емхана бөлімі ашылған.

1965 жылы мекеме 75 орыннан 150 орынға, 1970 жылы жаңа ғимарат қосылып, стационар 300 төсек-орынға өсті. 1973 жылы емханалық бөлімшесі ескі ғимараттан жаңа ғимаратқа көшіріліп, 1 ауысымда 250 адамға дейін қабылдай бастады. Мекеменің негізін қалаушыларға тоқтала өтсем, 1962 жылдың наурыз айында Шымкент қалалық туберкулезге қарсы диспансерінің бірінші бас дəрігері болып Азбек Ильязов тағайындалды. 1987-2001 жылдары Шымкент қалалық туберкулезге қарсы

Тілшілер қосынының жетекшісі Мұратбек ТОҚТАҒАЗИН Меншікті тілшілер: Доқтырхан ТҰРЛЫБЕК (Алматы қаласы) Видео-фотооператор Руслан НАСИРОВ Серік ЖАУЫНБЕКҰЛЫ

Директор Асыл ЖАПАНОВ Қаржы жəне келісім-шарт бөлімінің меңгерушісі Қайыржан СЕМБАЕВ

ауруы, жарыққа қарай алмау, бас айналу, аяқ-қолдар қақсап, бұлшық еттердің ауырсынуы – тұмаудың басты белгілері. Түшкіру, тамақтың ауырсынуы, қызару белгілері тұмауда сирек кездеседі. Бұл белгілер жедел респираторлы ауруларға тəн. Тұмауда тамақтың артқы қабырғасы мен таңдайдың ауырсынуынан кейін жөтел дамиды жəне онымен қоса əлсіздік, бастың ауруы, ұйқысыздық немесе астениялық синдром аурудан жазылған соң да 2-3 аптаға созылуы мүмкін. Ал бұл белгілер ЖРИ (жедел респираторлы инфекция) кезінде сирек дамиды. Тұмауды міндетті түрде емдеу керек, себебі ол тек қана тыныс жолдарын емес, жүрек-тамыр жүйесін, бүйректі, басқа да іш құрылысының ағзаларын зақымдауы мүмкін. Тұмаудың вирусына қарсы арнайы əсер ететін препарат жоқ, себебі бұл – тұмау вирусының өзгергіштік қасиетіне байланысты. Тұмауға қарсы препараттар тұмаудың ауыр түрінде тағайындалып, аурудың белгілерін жоюға арналған. Тұмаудың жеңіл, орта түрінінің емінде үй жағдайында қатаң төсектік режимді сақтап, жиі жылы сұйықтық ішіп, интоксикация белгілерін жою болып табылады. Алдын алу шараларына тоқталатын болсақ: · Жүрген ортаңызда тұмау белгілері байқалған адам болса, тұмаудың алдын алу мақсатында бетперде кию – қорғанудың бірден-бір тəсілі. Сол себепті əр ауырған науқас өзін қоршаған адамдардың сақтығы үшін бірінші кезекте бетпердені өзі киюі

Мекен-жайымыз: ҚР Астана қаласы, А. Иманов көшесі, 41/127. Шымкент қаласы, Қазыбек би көшесі, 84Б-үй. Байланыс үшін тел./факс: 8 (7252) 55-85-84 Ұялы: 8-777-557-08-52 E-mail: adilet.media@mail.ru

Техникалық директор Константин МАРКОВ

Апталық Шымкент қаласы, "ERNUR" ЖШС-нің (Т.Əлімқұлов көшесі, 22-үй) баспаханасында басылады

тиіс; · Қолыңызды жиі жуу; · Бөлмені жиі желдетіп, тазалап отыру, сыртқа шығар алдында, əсіресе балалардың мұрнына оксалин майын жағу; · Тұзды сумен тамақ-мұрынды шаю; · Тұмау эпидемиясы кезінде витаминге бай құнарлы тамақ ішу, суды жеткілікті ішу, қосымша дəрумендер пайдалану; · Дұрыс ұйықтау, салауатты өмір сүру, ағзаның қорғаныс қызметін төмендететін зиянды əдеттен сақтану. Тұмаудан сақтанудың ең тиімді арнайы алдын алу тəсілі қазіргі таңда екпе болып табылады. Екпе ағзада тұмау вирусына қарсы антиденелердің пайда болып, ағзаға түскен вирустарды өлтіреді. Бұл екпені тұмау эпидемиясының басталуынан 1-2 ай бұрын салу қажет. Сонда ғана тұмау эпидемиясының алдын алуға болады. К. ЖҰМАГҰЛОВА, ОҚМФА жұқпалы аурулар жəне дерматовенерология кафедрасының ассистенті. А. САДЫКОВА, ШҚЖАА дəрігер-инфекционисі

Газет Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне ақпарат министрлігінде есепке алынып, 27.12.2013 жылы №14077-Г куəлігі берілген. Құрылтайшысы өзгеруіне байланысты қайта тіркелген басылым 2014 жылдың 1 қаңтарынан бастап «Əділет» ұлттық апталығы болып шығып келеді. Айына төрт рет жарық көреді. Таралымы - 15 000 дана. Тапсырыс - 2859 Кезекші редактор Назипа НҰРТАЕВА