Museumbulletin 2009 - nr 4 by Musea Brugge

Museum

bulletin

moving archives. vondelingen kerken, ook toeristische trekpleisters margaretha van eyck gerard david europese grafiekbiĂŤnnale

driemaandelijks tijdschrift afgiftekantoor

8000

brugge

- 29ste jaargang 1 - 2 de afdeling

okt-dec 2009

P408620

Voorwoord directie

Moving Archives, Vondelingen

Kerken, ook toeristische trekpleisters

Margaretha Van Eyck

Gerard David

Europese Grafiekbiënnale

Gelezen

Vrienden van de Musea

Louis Delacenserie heeft als architect aan het einde van de 19de eeuw als geen ander het Brugse stadsbeeld bepaald. Zijn oeuvre buiten Brugge is eerder beperkt, maar het gaat daarentegen evenzeer om beeldbepalende gebouwen, zoals de Sint-Petrus en Sint-Pauluskerk in Oostende en de ‘spoorwegkathedraal’ van Antwerpen. Dit Centraal Station onderging een jarenlange restauratie en werd in september 2009 opnieuw plechtig in ere hersteld.

Foto rudy de nolf

‘De uitvinding van Brugge. De stad van Delacenserie’, nog tot 25 april 2010 in het Bruggemuseum-Gruuthuse. (Aleid Hemeryck))

museumbulletin > directie

beste museumvriend, beste lezer,

museumbulletin > moving archives, vondelingen

museumbulletin > kerken, ook toeristische trekpleisters

kerken, ook toeristische trekpleisters In eerste instantie zijn kerken en kapellen cultusplaatsen. Daar zal iedereen het over eens zijn. In een toeristische trekpleister als Brugge staan de kerken met hun rijk en divers patrimonium vaak op het lijstje van de te bezoeken plaatsen. Dit heeft niets te maken met het feit dat je er als gelovige of anders gelovige/ongelovige binnenstapt. Door Benoit Kervyn.

Het bezoeken van kerken en hun kunstwerken is

verleden

geen nieuw fenomeen. Wanneer Albrecht Dürer

Buitenlandse toeristen bezoeken in stijgende

(1471-1528) een rondreis maakt in de Lage

mate de Brugse kerken. Dit schept bij sommi-

Landen neemt hij de tijd om het op dat ogenblik

gen ergernis. Er dienen stappen ondernomen te

reeds wereldbekend beeld Madonna met Kind

worden om het bezoek in goede banen te lei-

van Michelangelo te bewonderen in de O.-L.-V.

den. Althans dit is de visie van de pastoor van

Kerk. De Franse Jean-Baptiste Descamps is de

de Sint-Salvatorskathedraal. In het najaar 1880

auteur van de heel populaire reisgids Voyage

schrijft hij de diverse Belgische kathedralen aan

pittoresque de la Flandre et du Brabant (1769).

met de vraag hoe zij het probleem van la circula-

Brugge krijgt er vierendertig bladzijden toebe-

tion des étrangers dans nos églises aanpakken.

deeld. De auteur snijdt niet alleen de belang-

De antwoorden zijn van plaats tot plaats heel

rijkste schilderijen in alle kerken en kloosters

verschillend (Archief Bisdom Brugge, S 689).

aan maar voegt er ook nog een kunsthistorisch

De Gentse Sint-Baafskathedraal met het

commentaar aan toe. De spoorwegverbinding

Lam Gods van de gebroeders Van Eyck is uit-

met Brugge van 1838 betekent de start van

sluitend in de voormiddag toegankelijk. Wan-

toerisme volgens de echte zin van het woord.

neer een bezoeker zich toch ’s namiddags aan-

De eerste reisgidsen over de bezienswaardig-

meldt, kan hij gebruik maken van het hamertje

heden van de stad verschijnen. Uiteraard komen

dat aan de poort hangt.

daarin ook de kerken aan bod.

De kathedraal van Luik telt weinig bezoekers.

Noch een reglement noch voorzieningen voor de

ontrent het hoogzaal, het stooren der geloovi-

zoals les Primitifs Flamands (1902), l’Art ancien

opvang van bezoekers zijn er vereist. Doornik

gen ontrent de biechtstoelen, het oneerbiedig

(1905) en la Toison d’or (1907) zijn daar niet

kent ook geen probleem en suggereert daarom

en stoorniswekkend gedrag aan de kapel van

vreemd aan. In 1913 bouwt men aansluitend

eens te polsen bij de Notre-Dame te Parijs.

het Allerh. Sacrament en ook aan de autaren ten

bij de kathedraal nieuwe kapittelzalen, ontwor-

Mocht er een antwoord komen vanuit Parijs dan

tyde van de Mis en voornamentlyk wanneer het

pen door kanunnik Duclos. Zij fungeren in eerste

zouden ze het op prijs stellen dat Brugge hen

Allerheiligste opgeheven wordt of uitgesteld is,

instantie voor het kapittel van kanunniken maar

daarover zou informeren. Ook Namen wordt niet

in een woord al dat strydig is met de eerbiedig-

als kunstliefhebber en historicus weet Duclos

geconfronteerd met een groot aantal bezoekers.

heid schuldig aan de heilige plaats en aan de

maar al te goed hoe kwetsbaar de kunstwer-

D’ailleurs, comme les touristes s’arrêtent peu à

gerustheid der geloovigen,…. Verder luidt het

ken, bewaard in de kathedraal, zijn. Hij laat dan

Namur, que rarement aussi on demande à visi-

Antwerps antwoord: …voor de suisse is het on-

ook alle panelen van de Vlaamse Primitieven,

ter la trésorerie de notre cathédrale, on n’a pas

mogelijk om in zo’n grote kerk controle te doen

de koperen grafplaten, het edelsmeedwerk en

encore constaté des abus nécessitant des me-

vandaar aan de 3 deuren een bord in F, N en

het textiel naar deze ruimten overbrengen. Een

sures d’ordre et de police à cet égard.

E verboden te circuleren tijdens de mis. In de

eerste vorm van beveiliging en bewaring van dit

In Antwerpen haalt men het meer dan zestig

brief valt ook te lezen dat bezoekers de O.-L.-V.

rijk religieus erfgoed.

jaar oude reglement voor de suisse uit 1819 bo-

Kathedraal mogen bezoeken mits betaling van

ven. Art. 4 vermeldt: Hij (de suisse) zal byzon-

één frank. Priesters, religieuzen en militairen

heden

der acht nemen en beletten het komen, en wat

komen gratis binnen. De kathedraal is gesloten

Op het einde van de 19de eeuw lopen de toe-

erger is, het verblyven van honden in de kerk,

van 12u tot het lof.

risten in eerste instantie naar de O.-L.-V. Kerk

het bedelen en tot het bedelen zitten der arme

Wat de pastoor/kerkfabriek van de Sint-Salva-

voor de praalgraven van de Bourgondiërs (toen

menschen, het loopen en spelen der kinderen,

torskathedraal gedaan heeft met de verkregen

nog in de Lanchalskapel) en het beeld van

het onbetamelijk klappen en lachen, het dragen

informatie is niet onmiddellijk duidelijk. Feit is

Michelangelo, gevolgd door de H. Bloedbasiliek

van korven, manden, eemers, jukken door de

echter dat vanaf 1900 het aantal bezoekers in

en de kathedraal. Een gelijkaardig bezoekpa-

kerk by wyze van doorgang, de ongeschiktheid

Brugge jaarlijks stijgt. De grote tentoonstellingen

troon geldt nu nog steeds. Vervolgens komen

museumbulletin > kerken, ook toeristische trekpleisters

voornamelijk de Sint-Jacobskerk en de Jeruzalemkapel aan de beurt. Vanaf de jaren 1840 duiken porseleinkaarten met de Brugse toeristische locaties op. Omstreeks 1900 kunnen de kunstliefhebbers postkaarten met de binnenzichten van onze kerken en hun kunstwerken opsturen of als souvenir naar huis meenemen. Vandaag is meer dan ooit de interesse voor het religieus erfgoed groot. Dit is merkbaar aan het jaarlijks stijgend aantal bezoekers in de kerken van de Brugse binnenstad. In 2008 bezoeken bijna 120000 personen de Sint-Jacobskerk, de Sint-Gilliskerk, de Sint-Walburga-, Sint-Annaen Heilige Magdalenakerk. De Stad Brugge staat financieel in voor zesenveertig pwa-toezichters (goed voor 8576 uren) zodat de vijf kerken zowat 220 dagen geopend kunnen blijven. Bij de start van het project in 2002 gold toezicht voor 4055 uren. Een opvallend en positief teken is dat in deze kerken vooral respectvolle bezoekers langskomen. Tevens gaat het om mensen die enkele dagen in de stad vertoeven. Topkerken blijven gedurende het ganse jaar toegankelijk. In 2008 stijgt het aantal bezoekers ook hier. De O.-L.-V. Kerk telt 1780000 bezoekers, de H. Bloedbasiliek ca. 1500000 en de kathedraal ongeveer één miljoen. Sedert de vestiging van

In&Uit op het Zand stijgt het aantal bezoekers van de kathedraal. Het blijft echter een grote zorg om dit kwetsbaar kunstbezit, waaronder topstukken, aan de volgende generatie door te geven. Het Topstukkendecreet zorgt voor de bescherming van roerend cultureel erfgoed dat in Vlaanderen bewaard moet blijven, omwille van zijn bijzondere archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis. Een bescherming brengt rechten en plichten met zich mee voor zowel de eigenaar (kerkfabriek) als de Vlaamse Gemeenschap. Kerken tegen vandalisme of diefstal sluiten is geen optie. Men degradeert op die manier deze plaatsen tot depots van religieus erfgoed. Indien mogelijk en verantwoord is het ook steeds beter het patrimonium te tonen in de kerken/kapellen waarvoor het oorspronkelijk tot stand kwam. Kerken zijn publieke gebouwen en behoren tot ons cultuurpatrimonium. Ze getuigen van een verleden maar ook van een levende traditie. Cultus en cultuur vinden er elkaar. Maar de combinatie cultus/kunstwerken blijft een zeer moeilijke oefening. Priesters staan in eerste instantie voor de liturgie, collectiebeheerders – daar dienen ze ook voor - schermen voor het patrimonium. Met behulp van communiebanken, glazen afschermingen, paaltjes en koorden kan aan het patrimonium in onze bedehuizen toch een zekere vorm van bescherming gegeven worden. Detectiesystemen zijn uiteraard een grotere stap (en investering). Kleinere objecten kunnen in vitrinekasten of onder stolpen getoond worden. Sommige plaatsen, zoals de O.-L.-V. Kerk en de H. Bloedbasiliek, worden gewoon plat betreden. Dat dit gevolgen heeft naar beveiliging van kunstwerken en van bezoekers, naar circulatie en naar het gebouw toe, is duidelijk. Honderd keer per dag dat schilderij of die muurbeschildering met flits fotograferen, telkens moeten kloppen of wrijven aan dat koper of marmer, laat eveneens sporen na. We spreken dan nog niet over luchtverplaatsing of risico op condensatie. Het is dus een missie voor elk van ons; pries-

ters, kerkfabrieken, collectiebeheerders, gidsen en bezoekers. De overheid is zich bewust van de kwetsbaarheid van dit specifieke erfgoed. Naast bescherming en financiële tussenkomsten voor onderhoud en restauratie zijn zowel in Antwerpen als in Brugge consulenten religieus erfgoed aangesteld. Zij stellen het bouwen van bruggen tot doel, zonder zich in te mengen in het reilen en zeilen van de kerkfabrieken. Zij kunnen advies geven qua inventarisatie, onderhoud, het opmaken van restauratiedossiers. Zij fungeren als tussenpersoon bij doorverwijzingen naar het CRKC (Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur), naar het KIK (Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium) en naar andere netwerken. Zij behartigen de deelname, al dan niet met andere Brugse erfgoedpartners, aan Erfgoeddag en Open Monumentendagen. Een wandeling langs vijf bidplaatsen van de Brugse binnenstad, in restauratie of op het punt te worden gerestaureerd, stond op het programma voor Erfgoeddag 2008. Naar aanleiding van de Open Monumentendagen 2009 kon men een tentoonstelling rond zieken- en armenzorg bezoeken in de Sint-Jacobskerk (organisatie Dienst Monumentenzorg, OCMW-Brugge, Kerkfabriek SintJacob, consulent religieus erfgoed). Diverse overheden ijveren voor een verantwoord behoud en beheer van het rijke patrimonium van kerken, kapellen, begijnhof en caritatieve instellingen. De aandacht is terecht. Benoit Kervyn is als consulent religieus erfgoed verbonden aan Musea Brugge.

museumbulletin > margaretha van eyck

museumbulletin > gerard david

museumbulletin > europese grafiekbiënnale

europese grafiekbiënnale

Yun-Jung Seo, Terra oltre IV (derde prijs)

De Commissie Cultuur van Rotary Club Brugge ’t Vrije organiseert dit jaar voor de twaalfde keer een biënnale voor grafische kunst. Het is de derde opeenvolgende keer dat voor de realisatie van dit project nauw samengewerkt wordt met de Brugse musea. Door Laurence Van Kerkhoven.

korte historiek

De volgende editie vindt uitzonderlijk plaats in

In 1986 komt Vivian Desmet op het idee een

het stadhuis van Damme. Van 1990 tot 2002

wedstrijd te organiseren voor jonge grafici,

krijgt de tentoonstelling een vaste stek in de

afgestudeerden en laatste jaarstudenten van

Brugse stadshallen. Gastland Nederland wordt

de Brugse Academie voor Schone Kunsten. Hij

in 1990 vertegenwoordigd door belangrijke

krijgt hiervoor de volle steun van Jean Hocepied,

kunstenaars als Karel Appel en Corneille. Frank-

directeur van de Academie. Van bij het begin

rijk, Tsjechië en Slowakije treden in 1992 en

worden strenge eisen gesteld, mogelijk dankzij

1994 op als gastlanden. Vanaf 1996 krijgt de

de bijstand van kunstcriticus Jaak Fontier en

‘Rotariale’ een Europese dimensie. Er wordt

Willy Le Loup. Van de toen drieëndertig inge-

beroep gedaan op kunstgaleries uit binnen- en

schreven kunstenaars worden drie laureaten

buitenland die gerenommeerde kunstenaars

gekozen. De jonge grafici kunnen samen met

voorstellen naast de drie prijswinnaars en de

enkele gevestigde kunstenaars tentoonstellen

geselecteerde werken van de grafiekwedstrijd.

in de Bogardenkapel. Om de wedstrijddeelnekoop aangeboden. Van bij het begin is het de be-

grafiekbiënnale in het Arentshuis

doeling deze ‘Rotariale’ van Rotary Club Brugge

In 2005 vindt de expositie voor de eerste maal

’t Vrije uit te bouwen tot een tweejaarlijkse

plaats in het Arentshuis. Aansluitend bij het

kunstmanifestatie.

programma Corpus’05 wordt het menselijk li-

mers aan te moedigen, worden hun werken te

Agata Gertchen, My personal space (eerste prijs) Francisco Velasco, Europeos X-L-251 (tweede prijs)

chaam als thema opgelegd. In 2007 worden kant en kantklossen de gezamenlijke thema’s. Voor de huidige twaalfde editie wenst men geen thema op te leggen. Grafici uit de hele Europese Unie worden voornamelijk via het internet (www.graphicartes.be) uitgenodigd tot deelna-

me aan het concours voor reproduceerbare grafiek in de ruimste zin van het woord. Alle aspecten van de grafiek – met uitzondering van de zuivere fotografie – komen hiervoor in aanmerking. Van de honderdeenenvijftig kunstenaars die een fotodossier van maximaal drie verschillende werken indienen, worden uiteindelijk drieëndertig kunstenaars uitgenodigd om hun originele werken ter jurering naar Brugge te sturen. De eigenlijke jurering van de ingezonden werken vindt plaats op 7 september en resulteert in de keuze van vijfendertig kunstwerken van drieëntwintig kunstenaars uit België (vijf), Polen (vijf), Nederland (drie), Spanje (twee), Italië (twee), Slowakije (twee), Finland (één), Zweden (één), Hongarije (één) en Tsjechië (één). De eerste prijs voor een bedrag van 2.500 € gaat naar Agata Gertchen (°1985) uit Polen voor haar linosnede ‘My personal space’; de tweede prijs ter waarde van 1.000 € wordt uitge-

reikt aan Francisco Velasco (°1955) uit Spanje voor zijn installatie ‘Europeos X-L-251’ en de derde prijs voor een totale waarde van 750 € wordt toegewezen aan Yun-Jung Seo (°1979) – oorspronkelijk afkomstig uit Korea maar nu wonend in Italië – voor haar drogenaald ‘Terra oltre IV’. De voor de expositie geselecteerde werken bieden een staalkaart van diverse grafische technieken: hoogdruk (linosnede), diepdruk (ets, drogenaald, aquatint en mezzotint), vlakdruk (lithografie), doordruk (zeefdruk), verschillende digitale drukken en enkele mengvormen. Zoals steeds worden de geselecteerde werken na de tentoonstelling door de Rotary Club Brugge ’t Vrije verkocht. Hiermee wil men in de eerste plaats steun bieden aan jonge grafici en een meer algemene waardering bezorgen aan de grafische kunsten. Een deel van het geld gaat ook naar diverse sociale doelen waarvoor de Rotary Club zich inzet. Laurence Van Kerkhoven adjunct-conservator van het Groeningemuseum

museumbulletin > gelezen

gelezen In 2015 organiseert het Hospitaalmuseum een tentoonstelling over de zorg voor lichaam en geest in het hospitaalwezen in Europa. Mieke Parez las het boek ‘Aristote au Mont Saint-Michel. Les racines grecques de l’Europa chrétienne’ van Sylvain Gouguenheim vanuit deze optiek. Een mythe is volgens van Dale een als juist aanvaarde maar ongefun-

af. Op Averroës na keek geen enkele denker na Avicenna de teksten van

deerde voorstelling. Mythen zijn van alle tijden. Ze bevatten meestal iets

Aristoteles nog in. Die kennis werd ons bovendien helemaal niet aange-

van waarheid en veel fantasie en ze zijn doorgaans onschuldig. Als een

reikt, we gingen er zelf actief naar op zoek. De drang naar kennis van de

mythe echter een correcte weergave van de geschiedenis in de weg staat,

kerkelijke geleerden was daarbij de drijvende kracht.

hebben we een probleem. Dan is het de plicht van de historicus om te

En Gouguenheim besluit: L’hellénisation de l’Europe médiévale fut le fruit

reageren. Tenminste, dat denkt Sylvain Gouguenheim, professor middel-

des Européens. Asjeblieft. Dat dit boek niet onopgemerkt zou blijven is

eeuwse geschiedenis aan de ENS (Ecole Normale Supérieure) van Lyon,

wel duidelijk. Al vlug komt een heftige - en bij momenten bitsige en in-

Frankrijk. Het werd de aanleiding voor zijn boek ‘Aristote au Mont Saint-

tellectueel onfatsoenlijke - discussie op gang. Gek, want eigenlijk knoopt

Michel’. Gouguenheim maakt het zichzelf niet makkelijk: de mythe die hij

Gouguenheims visie weer aan met de gangbare inzichten waarmee onze

wil ontkrachten is een stelling die in de jaren 1960 werd geponeerd en

generatie nog werd opgevoed. Gouguenheims enige vrees is dat zijn dis-

sindsdien als evident wordt aanvaard. Ze stelt dat West-Europa een groot

cours in foute kringen zou worden gerecupereerd of hijzelf gestigmati-

deel van zijn culturele identiteit aan de Arabische wereld te danken heeft.

seerd. Daarop tracht hij te anticiperen in een verrassende bijlage die het

Daar werd de Griekse kennis die hier na de val van het Romeinse Rijk

op zich al de moeite waard maakt om dit boek te lezen. Aan de lezer om

was verdwenen, zorgvuldig bewaard, vertaald en aan ons doorgegeven. Zo

ze te ontdekken.

werd het pad voor de renaissance geëffend.

‘Aristote au Mont Saint-Michel’ is een sterk geargumenteerd werk van een

Een verdraaiing van de historische feiten, vindt Gougenheim. Hij start een

respectabele wetenschapper die niet over één nacht ijs is gegaan. Of de

onderzoek en stelt de resultaten in 2008 voor. En hoe! Om het tegen ge-

auteur ons inderdaad behoedt voor een historische dwaling moet onder

vierde iconen als Alain de Libera op te nemen moet je namelijk met een so-

mediëvisten worden uitgeklaard. Gouguenheim heeft alvast een punt: na

lide tegenargumentatie kunnen uitpakken. In het geval van Gouguenheim

veertig jaar zet hij het wetenschappelijk debat weer in beweging.

is dat een understatement. Met een verpletterende reeks voorbeelden en citaten toont hij aan dat er in West-Europa nooit een breuk met de antieke wereld is geweest. De Griekse logos was en bleef ingebed in onze cultuur.

Mieke Parez adjunct-conservator van het Hospitaalmuseum

De Kerkvaders lazen en citeerden Plato. Aan het Karolingische hof werden de Griekse manuscripten intensief bestudeerd. Verschillende mini-renaissances volgden elkaar op. De banden met het Byzantijnse rijk werden nooit verbroken, de Griekse kennis werd er gekopieerd en via talrijke Griekse enclaves in Zuid-Europa ononderbroken naar ons doorgesluisd. Medische teksten van Hippokrates en Soranos werden al in de 6de eeuw in Europa verspreid. De monniken van de Mont Saint-Michel, vandaar de titel, vertaalden Aristoteles direct uit het Grieks in het Latijn, lang voor de Arabische vertalingen ons bereikten. En zo kunnen we nog een tijdje doorgaan… De auteur bekijkt de stelling vervolgens van de andere zijde. Was de bewondering voor de antieke cultuur in de Arabische wereld wel zo groot? Minder groot dan gedacht én selectief, stelt Gouguenheim en hij zet een

even verbluffende bewijsvoering neer. Griekse wetenschappelijke teksten

GOUGUENHEIM, Sylvain

werden er bewaard en vertaald, ja, maar dan wel door Syriaakse en Ara-

Aristote au Mont Saint-Michel

bische christenen, de enigen trouwens die het klassiek Grieks beheersten.

Les racines grecques de l’Europe chrétienne

De islamitische geleerden namen ervan over wat voor hen nuttig was en

Editions du Seuil, maart 2008

niet strijdig met hun religie. De geest van het hellenisme wezen ze echter

ISBN 978-2-02-096541-5

beste museumvriend(in), In het eerste nummer van deze jaargang had-

situatie aanschouwelijk moet maken. Het is

den we het al uitvoerig over legaten en schen-

deze ingelijste aquarel, sinds generaties een

kingen aan goede doelen zoals bijvoorbeeld aan

familiestuk, die de heer Saelens via de Vrienden

musea. Onze vereniging werkt in deze context

aan de musea wil schenken.

samen met Testament.be waarvan u de folder

De officiële schenking zal gebeuren op dins-

bij dit museumbulletin vindt.

dag 26 januari om 19 uur in de Vriendenzaal.

Om het hele project wat beter te duiden orga-

De heer Saelens die nog heel wat interessante

niseren we in samenwerking met de Vlaamse

archiefstukken bezit, is bereid een korte uiteen-

Federatie van Beleggingsclubs & Beleggers en

zetting te geven over zijn artistieke voorvader

Testament.be op donderdag 17 december

die in de periode na Delacenserie in Brugge en

om 19 uur in de Vriendenzaal een avond rond

omstreken de traditie van de katholiek & neo-

‘successierecht, duo-legaat en fiscaliteit’.

gotisch geïnspireerde bouwmeesters voortzet.

Een unieke gelegenheid om eventueel uw vra-

Nadien heffen we het glas op deze mooie geste

gen aan een team van specialisten voor te leg-

en op het nieuwe jaar 2010.

gen. Wie erbij wil zijn vragen we wel vooraf in te schrijven via mail of telefoon op ons secre-

De Raad van Bestuur

tariaat. Maar dat men niet hoeft te wachten tot aan zijn dood om te schenken bewijst ons medelid Paul Saelens. Hij is een rechtstreekse afstammeling van Théo Raison, een Brugse architect die vooral na de Eerste Wereldoorlog actief is in de Westhoek bij de heropbouw van boerderijen, kerken en kastelen. Ook in Brugge laat hij zijn stempel na. Onder andere de houten puntgevels aan de Rozenhoedkaai zijn van zijn hand. Ook het huis op n° 27 in de Korte Vuldersstraat met zijn merkwaardige traptoren is door hem ontworpen. In 1918 werkt Raison een plan uit om de oude Sint-Pieterskapel in de Philipsstockstraat, het huidige Keerske, te restaureren en er een memoriekapel van te maken voor de gesneuvelden van de Grote Oorlog. Het is een vrij ingrijpend en ambitieus project waarbij hij meteen voorstelt alle huizen die de kapel omringen met de grond gelijk te maken om zo het oude gebedshuis opnieuw helemaal tot zijn recht te laten komen. Naast een uitgebreide gedrukte publicatie gericht aan monseigneur Waffelaert,

Afbeelding naar de aquarel, in Théo Raison ‘La Chapelle Saint Pierre à Bruges,

bisschop van Brugge, maakt Raison ook een

projet de restauration’

mooie ingekleurde pentekening die de ‘nieuwe’

Colofon

BIJZONDERE BEGUNSTIGERS:

Museumbulletin is een driemaandelijks tijdschrift van Musea Brugge, uitgegeven door vzw Vrienden van de Stedelijke Musea Brugge Verantwoordelijke uitgever: Bertil van Outryve d’Ydewalle, p/a Dijver 12, 8000 Brugge Coördinatie en eindredactie: Sibylla Goegebuer & Willy Le Loup Redactie: Till-Holger Borchert, Rudy De Nolf, Sibylla Goegebuer, Aleid Hemerijck, Willy Le Loup, Manfred Sellink, Gwijde Steel museumbulletin.redactie@brugge.be

Beschermende leden en projectsponsors van de Vrienden van Musea Brugge in 2009

Foto’s: Stadsfotografen Jan Termont & Matthias Desmet, courtesy Lieve Van Stappen, Rudy De Nolf, .

mevr. Baert, Westkapelle

nv Graficon, Assebroek

bvba Bekking-Blitz, Amersfoort - NL

dhr. & mevr. Hendrickx, Sint-Michiels

nv Belcolade, Oostende

dhr. & mevr. Hoste, Beernem

Opmaak: Agates, Brugge

nv Bodima, Massenhoven

dhr. & mevr. Jacques, Oostkamp

nv Bonte & Sioen, Brugge

dhr. & mevr. Lemahieu, Sint-Andries

Druk: De Windroos, Beernem

dhr. & mevr. Calmeyn, Loppem

Libertas Art Gallery, Brugge

nv Chronos Brugge, Sint-Michiels

dhr. & mevr. Loupo, Oostende

dhr. & mevr. Coucke, Sint-Kruis

bvba Maertens - Fotografie, Sint-Andries

dhr. & mevr. Crombez, Sint-Andries

vzw Moritoen, Sint-Andries

D’Artagnan, Assebroek

Oni Onik, Oostnieuwkerke

dhr. & mevr. De Limburg Stirum, Brussel

dhr. & mevr. Serruys, Brugge

galeries De Maere, Brussel

nv Sima-Tours, Lichtervelde

hotel De Tuilerieen, Brugge

nv Soliver, Rumbeke

dhr. & mevr. De Weerdt, Brugge

dhr. & mevr. Taelman, Sint-Kruis

dhr. & mevr. De Wulf, Beveren (Leie)

dhr. & mevr. Tailleu, Oostende

nv Debailleul , Brussel

notaris & mevr. Thomas, Brugge

nv Defiac, Roeselare

nv Universal Express, Lissewege

mevr. Defoort, Sint-Andries

dhr. & mevr. Van Acker, Sint-Michiels

mevr. Deleersnijder, Knokke-Heist

dhr. & mevr. Van Den Heuvel, Knokke

dhr. & mevr. Denys, Blankenberge

dhr. & mevr. Van Thiel, Beek en Donk - NL

dhr. & mevr. Depre, Beernem

dhr. & mevr. Van Tieghem, Brugge

dhr. & mevr. Deudon de le Vielleuze, Sint-Michiels

dhr. & mevr. Vandamme, Brugge

dhr. Dobbelmann, Knokke

drukkerij Vandamme-Beke, Assebroek

nv Eurochair, Ardooie

radio VBRO, Brugge

Europacollege, Brugge

dhr. & mevr. Vlieghe, Oostende

dhr. Ferier, Oostende

dhr. & mevr. Vyncke, Sint-Andries

nv Gheeraert Transport, Loppemdhr. Glas, Overijse

dhr. & mevr. Wassink, Schoten

Musea Brugge Dijver 12, 8000 Brugge T 050 44 87 43 F 050 44 87 78 www.museabrugge.be musea@brugge.be