museumbulletin > gelezen
gelezen In 2015 organiseert het Hospitaalmuseum een tentoonstelling over de zorg voor lichaam en geest in het hospitaalwezen in Europa. Mieke Parez las het boek ‘Aristote au Mont Saint-Michel. Les racines grecques de l’Europa chrétienne’ van Sylvain Gouguenheim vanuit deze optiek. Een mythe is volgens van Dale een als juist aanvaarde maar ongefun-
af. Op Averroës na keek geen enkele denker na Avicenna de teksten van
deerde voorstelling. Mythen zijn van alle tijden. Ze bevatten meestal iets
Aristoteles nog in. Die kennis werd ons bovendien helemaal niet aange-
van waarheid en veel fantasie en ze zijn doorgaans onschuldig. Als een
reikt, we gingen er zelf actief naar op zoek. De drang naar kennis van de
mythe echter een correcte weergave van de geschiedenis in de weg staat,
kerkelijke geleerden was daarbij de drijvende kracht.
hebben we een probleem. Dan is het de plicht van de historicus om te
En Gouguenheim besluit: L’hellénisation de l’Europe médiévale fut le fruit
reageren. Tenminste, dat denkt Sylvain Gouguenheim, professor middel-
des Européens. Asjeblieft. Dat dit boek niet onopgemerkt zou blijven is
eeuwse geschiedenis aan de ENS (Ecole Normale Supérieure) van Lyon,
wel duidelijk. Al vlug komt een heftige - en bij momenten bitsige en in-
Frankrijk. Het werd de aanleiding voor zijn boek ‘Aristote au Mont Saint-
tellectueel onfatsoenlijke - discussie op gang. Gek, want eigenlijk knoopt
Michel’. Gouguenheim maakt het zichzelf niet makkelijk: de mythe die hij
Gouguenheims visie weer aan met de gangbare inzichten waarmee onze
wil ontkrachten is een stelling die in de jaren 1960 werd geponeerd en
generatie nog werd opgevoed. Gouguenheims enige vrees is dat zijn dis-
sindsdien als evident wordt aanvaard. Ze stelt dat West-Europa een groot
cours in foute kringen zou worden gerecupereerd of hijzelf gestigmati-
deel van zijn culturele identiteit aan de Arabische wereld te danken heeft.
seerd. Daarop tracht hij te anticiperen in een verrassende bijlage die het
Daar werd de Griekse kennis die hier na de val van het Romeinse Rijk
op zich al de moeite waard maakt om dit boek te lezen. Aan de lezer om
was verdwenen, zorgvuldig bewaard, vertaald en aan ons doorgegeven. Zo
ze te ontdekken.
werd het pad voor de renaissance geëffend.
‘Aristote au Mont Saint-Michel’ is een sterk geargumenteerd werk van een
Een verdraaiing van de historische feiten, vindt Gougenheim. Hij start een
respectabele wetenschapper die niet over één nacht ijs is gegaan. Of de
onderzoek en stelt de resultaten in 2008 voor. En hoe! Om het tegen ge-
auteur ons inderdaad behoedt voor een historische dwaling moet onder
vierde iconen als Alain de Libera op te nemen moet je namelijk met een so-
mediëvisten worden uitgeklaard. Gouguenheim heeft alvast een punt: na
lide tegenargumentatie kunnen uitpakken. In het geval van Gouguenheim
veertig jaar zet hij het wetenschappelijk debat weer in beweging.
is dat een understatement. Met een verpletterende reeks voorbeelden en citaten toont hij aan dat er in West-Europa nooit een breuk met de antieke wereld is geweest. De Griekse logos was en bleef ingebed in onze cultuur.
Mieke Parez adjunct-conservator van het Hospitaalmuseum
De Kerkvaders lazen en citeerden Plato. Aan het Karolingische hof werden de Griekse manuscripten intensief bestudeerd. Verschillende mini-renaissances volgden elkaar op. De banden met het Byzantijnse rijk werden nooit verbroken, de Griekse kennis werd er gekopieerd en via talrijke Griekse enclaves in Zuid-Europa ononderbroken naar ons doorgesluisd. Medische teksten van Hippokrates en Soranos werden al in de 6de eeuw in Europa verspreid. De monniken van de Mont Saint-Michel, vandaar de titel, vertaalden Aristoteles direct uit het Grieks in het Latijn, lang voor de Arabische vertalingen ons bereikten. En zo kunnen we nog een tijdje doorgaan… De auteur bekijkt de stelling vervolgens van de andere zijde. Was de bewondering voor de antieke cultuur in de Arabische wereld wel zo groot? Minder groot dan gedacht én selectief, stelt Gouguenheim en hij zet een
22
even verbluffende bewijsvoering neer. Griekse wetenschappelijke teksten
GOUGUENHEIM, Sylvain
werden er bewaard en vertaald, ja, maar dan wel door Syriaakse en Ara-
Aristote au Mont Saint-Michel
bische christenen, de enigen trouwens die het klassiek Grieks beheersten.
Les racines grecques de l’Europe chrétienne
De islamitische geleerden namen ervan over wat voor hen nuttig was en
Editions du Seuil, maart 2008
niet strijdig met hun religie. De geest van het hellenisme wezen ze echter
ISBN 978-2-02-096541-5
