2014 05 08 09 louis andriessen 75 website

do 8 + vr 9 mei 2014 festival

Louis Andriessen 75 Eerbetoon aan Nederlands beroemdste componist

Louis Andriessen 75 Eerbetoon aan Nederlands beroemdste componist

Donderdag 8 mei 2014 Vanaf 16.00 uur / Kleine Zaal Films en documentaires van en over Louis Andriessen zie volledig programma op pag. 44-45 Doorlopend 16.00-23.30 uur / Entreehal De Tijd - Via Serpenti (2006, wereldpremière) Wereldpremière van de performance van Betsy Torenbos in de Via Serpenti in Rome.

Soundtrack: Asko Ensemble en Schönberg Ensemble o.l.v.

Reinbert de Leeuw, Concertgebouw Amsterdam, 2005.

18.30-19.00 uur / Foyerdeck 1 Inleiding Thea Derks in gesprek met Caecilia Andriessen, de zus van Louis, en Agnes van der Horst, auteur van De Andriessens 19.15-19.45 uur / Entreehal Interview Interview door Jacqueline Oskamp met Louis Andriessen Cd-presentatie Solos for Virtuosi 19.45-20.15 uur / Entreehal Muzikale ode aan Louis Andriessen Tien componisten, tevens oud-studenten van Louis Andriessen, schreven een korte compositie als cadeau aan Louis Andriessen.

Alle werken worden uitgevoerd door musici van Asko|Schönberg. zie werken en musici op pag. 12 20.30-22.15 uur / Grote Zaal Concert Asko|Schönberg + Nieuw Amsterdams Peil Louis Andriessen 75 zie programma + toelichting vanaf pag. 13

do 8 + vr 9 mei 2014 festival

Vrijdag 9 mei 2014 Vanaf 16.00 uur / Kleine Zaal Films en documentaires van en over Louis Andriessen zie volledig programma op pag. 44-45 Doorlopend 16.00-23.30 uur / Entreehal De Tijd - Via Serpenti (2006) Performance van Betsy Torenbos in de Via Serpenti in Rome.

Soundtrack: Asko Ensemble en Schönberg Ensemble o.l.v.

Reinbert de Leeuw, Concertgebouw Amsterdam, 2005.

18.45-20.00 uur / Grote Zaal Speciale vertoning van de film Imperfect Harmony (75’) zie toelichting op pag. 22 20.30-22.15 uur / Grote Zaal Concert Nieuw Amsterdams Peil + Asko|Schönberg Louis Andriessen 75 zie programma + toelichting vanaf pag. 23 ca. 22.45 uur / Grote Zaal Gesprek onder leiding van Jacqueline Oskamp Met Louis Andriessen.

Uitvoering van composities voor Louis Andriessen door Gerard Bouwhuis (piano)

andriessen in vogelvlucht Louis Andriessen wordt beschouwd als een boegbeeld van de nieuwe Nederlandse muziek en van het internationale muziekleven. Afkomstig uit een familie van componisten en muzikanten, was het voor hem volkomen vanzelfsprekend dat hij componist zou worden. ‘Als mijn vader bakker was geweest, was ik bakker geworden,’ aldus Andriessen. Thuis werd veel gemusiceerd. Zijn vader Hendrik Andriessen en zijn oudere broer Jurriaan waren ook componist en hielpen hem al vroeg bij het componeren.

Er gaat een wereld voor hem open als Jurriaan Andriessen begin jaren vijftig na een verblijf in Amerika terugkeert met een stapel lp’s en de eerste spijkerbroek als souvenir. Louis brengt meer tijd door in platenzaken dan op school en wordt van het jezuïetencollege gestuurd, maar kan op zijn achttiende toch beginnen aan het conservatorium in Den Haag. In die tijd ontmoet hij de vrienden met wie hij later de kern van actiegroep de Notenkrakers zou vormen en die allemaal op enig moment deel uitmaken van de klas van Kees van Baaren: Peter Schat, Jan van Vlijmen, Misha Mengelberg en Reinbert de Leeuw. Kees van Baaren brengt hem in aanraking met het serialisme, een strenge componeerwijze die in de jaren vijftig heel modern is.

vooral veel gepraat en heel veel gekaart.’

Andriessen wordt de favoriete pianist van Berio’s toenmalige vrouw, de zangeres Cathy Berberian.

Met haar veelzijdige stem brengt zij de nieuwste stukken van de avant-garde, maar ook Armeense volksmuziek en Beatles-liedjes.

Afzetten tegen het conservatisme De tweede helft van de jaren zestig zijn vol muzikale experimenten en politieke acties.

Andriessen zet zich samen met anderen af tegen het conservatisme in de muziekwereld.

Dit mondt in 1969 uit in de Notenkrakersactie, waarbij in het Concertgebouw op het eerste teken van de dirigent zo’n 40 knijpkikkers, toeters en rateltjes klinken uit de zaal. Inzet van de actie is meer inspraak voor musici bij de programmering, meer aandacht voor eigentijdse muziek en de aanstelling van dirigent Bruno Maderna voor dit deel van de programmering.

Met de componisten Peter Schat, Jan van Vlijmen, Reinbert de Leeuw en Misha Mengelberg en de schrijvers Hugo Claus en

In 1962 vertrekt Louis Andriessen naar Milaan en vervolgens Berlijn om bij Luciano Berio te studeren. Andriessen: ‘In de tijd van de twaalftoonsavant-garde ging hij door voor de meest muzikale en de feestelijkste. We hebben 4

andriessen in vogelvlucht

Harry Mulisch schrijft Andriessen de collectieve opera Reconstructie (1968-1969).

Andriessen heeft dan al besloten dat hij alleen nog wil schrijven voor andere combinaties dan het symfonieorkest, met zijn hiërarchische, ondemocratische structuur en vaststaande instrumentgroepen. In 1972 neemt hij het initiatief tot de oprichting van een ensemble van klassieke musici en jazzmusici die ook noten kunnen lezen. De groep bestaat uit elf blazers met Andriessen op piano en bas en wordt vernoemd naar het eerste stuk dat zij spelen: De Volharding. Hierin combineert Andriessen repetitieve technieken die hij kende van Terry Riley’s legendarische stuk In C met elementen uit de jazzmuziek. Andriessen biedt de spelers vrijheid en laat hun het initiatief om de duur van het stuk te bepalen. Orkest De Volharding zal meer dan dertig jaar bestaan. Een paar jaar later, in 1976, ontstaat opnieuw een ensemble bij een stuk van Andriessen. Hij geeft inmiddels onder de noemer ‘Instrumentatie’ les aan het Haags conservatorium. Als reactie op de ‘zoete roomboterreclame’-kant van de minimal music ontstaat het stuk Hoketus en het gelijknamige ensemble, waarin hij wederom zelf piano speelt. Daarnaast spelen in Hoketus onder meer theatermaker Paul Koek, pianist Gerard Bouwhuis en Louis’ vriendin en latere echtgenote Jeanette Yanikian.

van Plato die de vrouwenstemmen zingen, waarschuwen voor de gevaren van sommige toonladders. En pas op: als de wetten van de muziek veranderen, veranderen ook de wetten van de staat. De componist weet wel beter, al betreurt hij het dat Plato ongelijk heeft. Er volgen meer grote stukken: Mausoleum (1979), De Tijd (1981), De Snelheid (1983). Ondertussen is in hetzelfde jaar 1976 ook zijn eerste stuk voor Toneelgroep Baal in première gegaan, Mattheus Passie. Het is het begin van een reeks muziektheaterproducties in samenwerking met regisseur Lodewijk de Boer, waarin hij een schat aan ervaring opdoet voor zijn latere, grote muziektheaterwerken. Hij ziet en hoort de voordelen van acteurs die zingen, vergeleken bij zangers die acteren.

Andriessen verkiest acteurs die zingen boven zangers die acteren In De Materie (1989) verbindt Andriessen voor het eerst de complexiteit van zijn werk voor grote bezettingen met muziektheater. De Nederlandse Opera brengt de première in een regie van Robert Wilson. Als de BBC hem vervolgens uitnodigt voor een televisieproject rondom de herdenking van Mozarts tweehonderdste sterfdag in 1991, nodigt Andriessen filmmaker Peter Greenaway uit voor een samenwerking. Het resultaat, M is for Man, Music, Mozart, krijgt een vervolg in twee avondvullende opera’s met Greenaway (Rosa 1994, Writing to Vermeer, 1999). Filmmaker Hal Hartley regisseert zijn opera La Commedia (2009), waarvoor Andriessen de prestigieuze

Nationale en internationale doorbraak In hetzelfde jaar, 1976, gaat De Staat in première en dat betekent een doorbraak voor Andriessen, nationaal en internationaal. Voor de klank die hij wilde horen, was De Volharding niet toereikend. Hij schrijft nu voor een bezetting van 27 musici en vier vrouwenstemmen. De teksten 5

andriessen in vogelvlucht

Groei internationale roem Vanaf de jaren tachtig is Andriessens internationale roem gestaag gegroeid, vooral in de Angelsaksische landen. Zijn vijfenzeventigste verjaardag werd eerder dit jaar al uitbundig gevierd in Boston, Washington en Los Angeles.

Met C.P.E. Bach, Strauss en Gluck bereikte hij de ‘Top Five Notable Composer Anniversaries in 2014’ van radiostation WQXR. In de afgelopen decennia werd zijn muziek veelvuldig gespeeld en werden vele festivals gewijd aan zijn muziek, door onder andere het South Bank Centre London, (1994 en 2002), Lincoln Center New York (2000 en 2004) en Carnegie Hall New York (2011).

Veel jonge componisten kwamen speciaal voor hem naar het Koninklijk Conservatorium in Den Haag in al die jaren dat hij daar les gaf.

Een speciale band ontstond met de New Yorkse groep Bang On A Can, die hem zien als hun ‘godfather’. Ook in Europa wordt Andriessen in het algemeen gezien als een van de groten van deze tijd. Duitsland en Frankrijk hebben hun reserves, elk vanuit een andere muzikale smaak.

Maar ook daar lijkt een kentering gaande. Voor in de agenda: de Ruhrtriennale opent in augustus van dit jaar in de Kraftzentrale in Duisburg met een nieuwe enscenering van De Materie, door componist en regisseur Heiner Goebbels.

Amerikaanse Grawemeyer Award ontvangt.

Zijn volgende groot muziektheaterwerk staat gepland voor 2016, in opdracht van de Los Angeles Philharmonic en De Nationale Opera.

Doorbreken klassieke zangtraditie Net als voorheen schrijft Andriessen in deze jaren afwisselend voor muziektheater en voor het concertpodium. Eind jaren negentig leert Andriessen de Italiaanse zangeres Cristina Zavalloni kennen. In haar herkent hij een nieuwe Cathy Berberian. Zij komt uit de NoordItaliaanse impro-scene en haar stem heeft niets van de gebruikelijke, klassiek getrainde operastem waar hij een hekel aan heeft.

Hij schrijft verschillende ensemblewerken waarin zij een solorol vervult, soms naast de violiste Monica Germino (Passeggiata, 1999; La Passione, 2002), soms alleen (Letter from Cathy, 2003; Racconto dall’Inferno, 2004; Anaïs Nin, 2010). Zijn muziek is hier veel directer verbonden met de tekst dan in eerdere, meer conceptuele werken. Voor de zangstem wil hij bereiken wat in zijn ogen voor andere instrumenten al bereikt is: dat grenzen tussen genres doorbroken en opgeheven worden, zodat de hedendaagse muziek niet opgescheept zit met negentiende-eeuwse uitvoeringspraktijken.

In november 2013 vieren het Koninklijk Concertgebouworkest en het Concertgebouw hun 125-jarig jubileum. Voor die gelegenheid vragen zij Andriessen om een nieuw orkestwerk.

Hij schrijft Mysteriën, op teksten van Thomas a Kempis. Zijn allernieuwste werk, Tapdance, gaat op 24 mei in première in Amsterdam en reist in de herfst naar Londen en Eindhoven.

6

foto: Jarko Aikens

7

Beuken op de poorten van hemel en hel Op 12 december 2006 werd Louis Andriessen, levend en wel, opgenomen in het pantheon der Groten. Op die dag werd zijn archief aangekocht door de Paul Sacher Stiftung in Bazel, dat de nalatenschappen beheert van vrijwel alle belangrijke twintigste-eeuwse componisten.

Daarmee wordt zijn oeuvre definitief in een internationaal perspectief geplaatst.

Hoewel de nadruk ligt op Europese toondichters (Milhaud, Honegger, Bartók, Webern, Stockhausen, Boulez, Kurtág, Ligeti, Oestvolskaja, Kagel, Maderna en Donatoni), omvat de collectie ook werk van transAtlantische collega’s als Varèse, Reich en Feldman. De Stiftung werd in het leven geroepen door de Zwitserse dirigent Paul Sacher, die was ingetrouwd in de farmaceutische familie Hoffmann-La Roche en in 1999 een enorm vermogen naliet. De beheerders van het instituut zagen voor Andriessen een logische plek tussen Luciano Berio, zijn voormalige leraar, en Igor Stravinsky, van wie hij als kenner te boek staat.

Breken met het muzikale verleden Wat kunnen Andriessen-vorsers zoal aantreffen aan de Bazelse Münsterplatz 4? Naast een enkel serieel experiment (Séries, 1958), een wat uitgebreidere sectie politiek geëngageerde stukken: Dat gebeurt in Vietnam uit 1972, Workers Union (voor elke luidklinkende groep instrumenten) uit 1975, Y después uit 1983 – waarin Andriessen zijn maatschappelijke betrokkenheid en verontwaardiging tot uitdrukking brengt. En dan een reeks werken die, zeker achteraf gezien, tot doel hebben te breken met het muzikale verleden. Want ook al benadrukt Louis Andriessen de laatste jaren steeds meer de hechte band met zijn vader, de componist Hendrik Andriessen, toch behoorde deze tot de vooroorlogse generatie die het componeren tot stilstand had gebracht en vernieuwing in de weg stond.

Kort na de aankoop reed de blauwe vrachtwagen voor van de firma Gerlach, gespecialiseerd in het vervoer van kunst en antiek, om Andriessens partituren in te laden. Niet de Tweede rapsodie die hij als jongetje van acht concipieerde (‘dat vond ik stoerder dan een Eerste rapsodie’), maar wel het Rondo op. 1 dat hij op veertienjarige leeftijd schreef en bovenal de circa tweehonderd werken die daarop zouden volgen. Afgesproken is dat ook alle toekomstige stukken van Andriessen onderdak zullen vinden in Bazel.

Dat het anders moest, stond voor de jonge Andriessen vast. Hij vond drie muzikale handvatten om een breuk met het verleden te 8

beuken op de poorten van hemel en hel

forceren. In de eerste plaats zijn liefde voor de jazzmuziek, die de oudere generatie een doorn in het oog was (‘De degeneratie dezer tijden vindt in haar een klinkend symbool’, aldus Piet Ketting in 1935). Dan de Amerikaanse minimal music, die met zijn monotone repetitieve patronen korte metten maakte met het romantische idioom, dat berust op conflict en contrast. En ten derde een stijlbloempje dat de geschiedenis is ingegaan als de karakteristiek van de Haagse School: keiharde percussieve akkoorden, die spatgelijk moeten worden gespeeld. De symboliek is niet mis te verstaan: hier wordt gehakt en de spaanders vliegen in het rond.

Vrijwel elke compositie van Andriessen ‘gaat over’ een historische collega. In Mysteriën, het werk dat hij in 2013 schreef voor het Koninklijk Concertgebouworkest, heeft hij zelfs enkele citaten uit de liederen van zijn vader ingebed. Deze liefdevolle omarming van de muziekgeschiedenis – Jeremy Geffen, artistiek directeur van de Carnegie Hall in New York, typeert Andriessen als ‘een muzikale omnivoor’ – is bijzonder, te meer daar zijn stukken nooit ‘klinken naar…’.

Non-vibrato Dat eigen geluid van Andriessen vloeit direct voort uit de gekozen bezetting en de articulatie van de noten. ‘Als ik voor een symfonieorkest zou schrijven, zou ik eerst de helft van het orkest naar huis moeten sturen en vervolgens een hoop andere muzikanten moeten inhuren’, heeft de componist herhaaldelijk verklaard.

‘Muziek over muziek’ Waren de stijlmiddelen van Andriessen louter provocatief van aard? Geenszins, want in de loop der jaren zijn ze uitgegroeid tot volwassen compositorisch materiaal, dat in vele varianten maar toch uiterst consistent het fundament van zijn oeuvre vormt. Een gevleugeld begrip in het universum van Andriessen is ‘muziek over muziek’, dat hij op zijn beurt ontleent aan zijn grote held Stravinsky. Zo zijn er diverse stukken die refereren aan de jazzmuziek: On Jimmy Yancey uit 1973, de door Piet Mondriaan zo geliefde boogiewoogie die opduikt in De Stijl (1985), en de virtuoze capriolen van saxofonist Charlie Parker die ten grondslag liggen aan het strijkkwartet Facing Death (1991).

Andriessens liefde voor zijn voorgangers omvat echter ook Bach (De Materie uit 1988), Saint-Saëns (Dancing on the bones uit 1997) en Ravel en Cage die in de opera Writing to Vermeer (1999) opduiken.

Ook al verloor de ironie zijn scherpste kantjes, de woede is niet helemaal verdwenen Kort gezegd: veel strijkers eruit, saxofoons, synthesizers, gitaren en basklarinetten erin. In de praktijk heeft Andriessen al zijn groot bezette werken (De Tijd, Mausoleum, Rosa enz.) voor een gecombineerd Asko en Schönberg Ensemble geschreven, dat de meeste instrumenten zelf al in huis had.

Essentieel daarbij is de speelwijze: hard (vaak versterkt), strak en non-vibrato, wat de noten een haast agressieve onmiddellijkheid geeft.

9

beuken op de poorten van hemel en hel

Niet voor niets noemde Andriessen zijn geliefde bezetting ooit ‘Het Verschrikkelijke Orkest van de 21ste eeuw’.

In de loop van de tijd is de muziek van Louis Andriessen minder onverbiddelijk geworden.

Wellicht was de opera Rosa (1994) het keerpunt.

Deze keer geen compositie ‘over’ een andere componist, maar ‘over toegankelijkheid’. In het klankbeeld ontstond meer ruimte voor pure schoonheid, voor lyriek, en zelfs voor een voorzichtig sentiment, hoe beknopt ook.

Misschien moet je zeggen: de ironie, van oudsher een belangrijk wapen van Andriessen, verloor zijn scherpste kantjes. Toch is de woede niet helemaal verdwenen. De componist die grote filosofische thema’s nooit uit de weg is gegaan, telt op zijn werkenlijst geen stuk getiteld De Dood. Maar wel: Facing Death, Trilogie van de Laatste Dag, Racconto dall’Inferno en Mysteriën, waarin hij de dood vanuit verschillende perspectieven probeert te benaderen. Als er nu nog wordt gebeukt in de muziek van Andriessen, dan is het op de poorten van hemel en hel.

Hopelijk wordt er voorlopig niet opengedaan.

10

Louis Andriessen - foto: Francesca Patella

11

do 8 mei 2014 louis andriessen 75

randprogramma 18.30-19.00 uur / Foyerdeck 1 Inleiding

David Dramm – Oproeien Marieke Schut, Joey Marijs

Thea Derks in gesprek met Caecilia Andriessen, de zus van Louis, en Agnes van der Horst, auteur van De Andriessens.

Hanna Kulenty – Happy Birthday Tjeerd Oostendorp, Jasper Grijpink, Margreet Bongers

Het boek is beide dagen voor een speciale prijs te koop, nl. € 19,95 (normaal € 24,95).

Yannis Kyriakides – Folly for Louis Jan Erik van Regteren Altena, Wim de Jong, Quirijn van Regteren Altena

19.15-19.45 uur / Entreehal Interview

Daniël Matej – LA musica 75 Toon van Ulsen, Jeannette Landré

Interview door Jacqueline Oskamp met Louis Andriessen over de nationale en internationale betekenis van het werk van Andriessen.

Cd-presentatie Solos for Virtuosi Uitvoering Deuxième Chorale voor speeldoosje door Ron Ford.

Kate Moore – Telephone Frank Braafhart, Saleem Khan Reza Namavar - Bouis Serguei Dovgaliouk, Francien Schatborn, Laura Groenestein-Hendriks

19.45-20.15 uur / Entreehal Muzikale ode aan Louis Andriessen

Martijn Padding – Keizersgracht Shuffle Godelieve Schrama, Ger de Zeeuw, David Kweksilber

(in alfabetische volgorde)

Richard Ayres – Two Small Pieces for Louis Hans Woudenberg, Saskia Lankhoorn, Marijke van Kooten Caroline Berkenbosch –Louis, Toegift II Hans Woudenberg, Saskia Lankhoorn, Marijke van Kooten Derek Bermel – Under the polders Tjeerd Oostendorp, Jasper Grijpink, Kaspar Snikkers 12

do 8 mei 2014 louis andriessen 75

programma Asko|Schรถnberg + Nieuw Amsterdams Peil Louis Andriessen 75

grote zaal / 20.30-22.15 uur duur: ca. 50 minuten voor de pauze ca. 35 minuten na de pauze

Reinbert de Leeuw dirigent Claron McFadden sopraan Cristina Zavalloni mezzosopraan Monica Germino viool Alfredo Casella (1883-1947) Pupazzetti, bewerking Louis Andriessen (2002-2003) Louis Andriessen (1939) Dances (1991) PAUZE Louis Andriessen La Passione (2001-2002) Una canzone si rompe La sera di fiera Una forma nera cornuta O Satana Sul treno in corsa Il Russo

Dit concert wordt live uitgezonden door Omroep MAX op Radio 4.

13

toelichting Pupazzetti

Dances

Stravinsky, de Amerikaanse jazz en minimal music – het zijn de bouwstenen waaruit Andriessen zijn muzikale taal in de loop der jaren heeft opgetrokken. Een minder bekende bron vormen de stukken voor quatre-mains, Undici Pezzi Infantili en Pupazzetti, van de vrijwel vergeten Italiaanse componist Alfredo Casella (1883-1947).

‘Functionele muziek’ noemt Andriessen de partituren die hij schreef voor theater, dans en film.

Een van de vroegste werken in dit genre, De moord in de kathedraal naar een tekst van T.S. Eliot, schreef hij eind jaren vijftig tijdens zijn studie aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Andriessen kreeg de belangstelling voor toegepaste muziek mee van thuis: zijn broer Jurriaan legde zich al vroeg toe op theater- en hoorspelmuziek, zijn vader Hendrik was een gevierd kerkmusicus (‘óók theater’, volgens zoon Louis) en beiden konden rekenen op volle zalen.

Andriessen: ‘Mijn vader zei altijd: “We doen het om de schoonheid en om God te dienen”, en dat was ook zo, maar je had enorm veel steun van het publiek.’

Deze stukken waren in het ouderlijk huis van Andriessen prominent aanwezig en waren, naar eigen zeggen, ‘zeer vormend geweest voor de compositorische ontwikkeling in mijn jongensjaren’. In verschillende composities heeft Andriessen een flard van Casella verwerkt. Zo ook in La Passione, waar in het begin van het vierde deel een citaat uit Pupazzetti klinkt. Deze verwijzing heeft Andriessen doen besluiten om de gehele Pupazzetti te instrumenteren voor groot ensemble, en additionele transities te componeren. ‘Wat mij in Pupazzetti aantrok, was een extreem Stravinskiaans modernisme gecombineerd met geacteerde ‘volksheid’.’

Voor deze zeven minuten durende bewerking heeft Andriessen gekozen voor een Nino Rota-achtige bezetting met niet alleen blazers, strijkers, harp en piano, maar ook accordeon, gitaar, basgitaar, es-klarinet, sopraansaxofoon en een drumkit.

Meeslepende dansmuziek bewerkt tot een zelfstandig concertstuk De weg die zou leiden naar de opzienbarende muziektheaterstukken die Andriessen later in zijn carrière schreef (waaronder De Materie, Rosa, Writing to Vermeer, La Commedia) en die een intensieve samenwerking met regisseurs, choreografen en filmmakers tot gevolg had, 14

toelichting 8 mei

slingerde langs tal van kleinere producties: van de theatermuziek voor Toneelgroep Baal (vanaf 1976), filmmuziek bij The Family (1973) van Lodewijk de Boer tot de dansmuziek bij Dubbelspoor (1986) van Beppie Blankert.

Ook De Trap uit 1991 valt in die categorie multidisciplinaire stukken. Andriessen schreef de partituur voor een choreografie van Bianca van Dillen, die op 24 april 1991 in het Amsterdamse theater Frascati in première ging. Hier vertolkt een theatrale zangeres de hoofdrol: sopraan Claron McFadden verbeeldt een Egyptische farao, die een van de dansers uitverkiest om ‘de trap’ te bestijgen. In een geserreerde dramatiek, met een stijgend loopje als basismotief, verklankt Andriessen de wanhoop en eenzaamheid van de farao (‘None knew that I felt like a harp too tightly strung, which at a touch gives forth harsh discords’).

Niet lang na de première bewerkte hij deze toegankelijke en meeslepende muziek tot een zelfstandig concertstuk: Dances.

inspirerend. Voor haar arrangeerde hij onder andere een aantal Beatles-songs. Eenzelfde talent herkende hij in Cristina Zavalloni, ‘de zangeres in wie ik na veertig jaar zoeken mijn eigen Cathy Berberian heb gevonden.’ Zavalloni, van oorsprong een popzangeres, beheerst de voor hem ideale vocale techniek (legato, strak in dynamiek en non-vibrato), en bovendien is zij even wendbaar in stijl en repertoire. Andriessen schreef een reeks stukken voor Zavalloni: Passeggiata, Inanna, Letter from Cathy, Racconto dall’Inferno, Anaïs Nin en de rol van Dante in La Commedia.

Zavalloni attendeerde Andriessen op de Canti Orfici van de Italiaanse dichter Dino Campana (1885-1932), waarvan het laatste deel, Il Russo, de basis vormt voor La Passione. Campana publiceerde zijn Canti Orfici in 1914. Zijn bestaan werd gedomineerd door psychische problemen. Na een verblijf van vijf weken in een psychiatrische inrichting in het Noord-Italiaanse Imola, stuurde zijn vader hem naar Argentinië om op krachten te komen. Op de terugreis naar Italië, in oorlogstijd, werd de dichter aan de Belgisch-Franse grens gearresteerd en overgebracht naar een psychiatrische inrichting in het Vlaamse Doornik. Daar speelt Il Russo zich af.

La Passione De wortels van La Passione reiken tot in de vroege jaren zestig, toen Andriessen twee jaar studeerde bij Luciano Berio in Milaan. Minstens even belangrijk als de compositielessen van de Italiaanse maestro, was de opbloeiende vriendschap met diens toenmalige vrouw, de Armeense zangeres Cathy Berberian.

Andriessen noemt de situaties die Campana oproept ‘fantastische, soms schrikwekkende, onvoorspelbare collages van visionaire droombeelden’. Voor La Passione, een dubbelconcert voor zang en viool, koos hij zes fragmenten uit verschillende teksten. Alleen voor het tweede lied, La sera di fiera, heeft hij het volledige gedicht gebruikt. La Passione

Berberians persoonlijkheid, muzikaliteit, techniek en flexibiliteit, die maakten dat ze moeiteloos verschillende vocale genres bestreek, waren voor Andriessen bijzonder 15

toelichting 8 mei

is formeel gestructureerd als een introductie gevolgd door een reeks van zes liederen, maar is doorgecomponeerd tot een eendelig stuk van 32 minuten. Campana’s surrealistische poÍzie was de belangrijkste leidraad voor de muzikale taal van de compositie, die grilliger is dan gebruikelijk bij Andriessen.

Louis Andriessen, Hendrik Andriessen, Jurriaan Andriessen

16

liedteksten Dances

unsmooth, nor, if the outline of my eye was smudged, could I throw the wax upon the floor, as I sometimes longed to do.

Always I had to preserve an unflawed calm, as though the light around me shone like pearl instead of being flecked with the red of anger.

None knew that I felt like a harp too tightly strung, which at a touch gives forth harsh discords; that crowns and wigs and ceremonial robes were heavy after a tunic and loose hair; that to sit immobile on a throne tired my muscles, which were used to freedom. In the temple I had been much alone: but now, except when I was sleeping, or in my sanctuary, people were always with me, people to whom I must be wise and kind.

There was no one who knew my secret doubts and fears, or heard the foolish, angry words that did not pass my lips, but shouted in the silence of my thoughts.

Tekst: Joan Grant (1907-1989)

1.

Introduction 2.

Then, young girls, naked and slender as reeds, danced the Shadow of the North Wind. First they stood quiet as a field of corn upon a still day, and muted drums murmured of the drowsy heat. Then the reed pipes whispered of the evening breeze, and the dancers’ arms rippled like a breezestirred meadow when the grass is high. Then they moved gently, as leaves flutter with the first breathings of a storm. The wind strengthened to the melody of harps, and they swayed like papyrus bowing to the marsh. As the music heralded the storm, they were like trees whose branches clasp great winds and scatter their leaves as tempest-driven offerings to the racing clouds. Thunder muttered to the surge of drums, until it seemed that we were encompassed by a mighty storm. And as the music drifted into peace, the dancers’ rhythm turned to gentleness.

Then the music enfolded quietness, and they were still, as trees upon a silent evening.

4.

Neyah and I were together, yet I was lonely: though I had his companionship, I longed for that double link where each to each is like the balanced scale. I could not tell Neyah of my longing, because I feared he would be sorrowful if he knew that though I ruled beside him, I still felt the loneliness of all women who do not have a man to share their lives.

3.

Always must I be Pharaoh, remote and wise and undisturbed. With no one save Neyah could I put off this garment of control. I could not even be impatient when the mirror showed my hair

Tekst uit The Winged Pharaoh van Joan Grant met toestemming van A.P. Watt Ltd. namens Nicola Bennett via Boosey & Hawkes Music Publishers Ltd.

17

liedteksten 8 mei

La Passione Tekst: Dino Campana (1885-1932)

1. Una canzone si rompe Volti, volti cui risero gli occhi a fior del sogno, voi giovani aurighe per le vie leggere del sogno che inghirlandai di fervore: fragili rime, o ghirlande d’amori notturni... Dal giardino una canzone si rompe in catena fievole di singhiozzi: la vena è aperta: arido rosso e dolce è il panorama scheletrico del mondo.

1. Het brekende lied Gezichten, gezichten, waarvan de ogen om de bloem der dromen lachten, zie jonge koetsiers op de lichte wegen van de droom die ik met slingers omhing: breekbare rijmen, o guirlandes van nachtelijke liefdes... Vanuit de tuin breekt een lied zich in een zwakke ketting van snikken: de ader is geopend: rood, onvruchtbaar en zoet is het bot-achtige panorama van de wereld.

2. La sera di fiera Il cuore stasera mi disse: non sai?

La rosabruna incantevole Dorata da una chioma bionda: E dagli occhi lucenti e bruni colei che di grazia imperiale Incantava la rosea Freschezza dei mattini: E tu seguivi nell’aria La fresca incarnazione di un mattutino sogno: E soleva vagare quando il sogno E il profumo velavano le stelle (Che tu amavi guardar dietro i cancelli le stelle le pallide notturne): Che soleva passare silenziosa E bianca come un volo di colombe Certo è morta: non sai?

Era la notte Di fiera della perfida Babele Salente in fasci verso un cielo affastellato un paradiso di fiamma In lubrici fischi grotteschi E tintinnare d’angeliche campanelle E gridi e voci di prostitute E pantomime d’Ofelia

2. De avond van de jaarmarkt Vanavond zei mijn hart mij: weet je niet?

De donkerrode toverachtige huidskleur Verguld door een blonde haarlok: En met de rozige lichtende en bruine ogen die met keizerlijke gratie De rozige frisheid Van de morgens betoverde: En jij volgde in de lucht De nieuwe menswording van een ochtenddroom: En begon te zwerven toen de droom En de geur de sterren versluierden (Jij die er van hield achter de tralies te kijken naar de sterren, de nachtelijke bleke sterren): Die stil voorbij trok En wit als een duivenvlucht Zeker, zij is dood: weet je niet?

Het was de nacht Van de jaarmarkt van het perfide Babel Opstijgend in lichtbundels naar een hemel, een vlammenparadijs In grotesk, obsceen fluiten En het gebeier van engelachtige klokjes En in gegil en stemmen van hoeren En in pantomimes van Ophelia 18

liedteksten 8 mei

Stillate dall’umile pianto delle lampade elettriche.

Una canzonetta volgaruccia era morta E mi aveva lasciato il cuore nel dolore E me ne andavo errando senz’amore Lasciando il cuore mio di porta in porta: Con Lei che non è nata eppure è morta E mi ha lasciato il cuore senz’amore: Eppure il cuore porta nel dolore: Lasciando il cuore mio di porta in porta.

Bedruppeld door bescheiden tranen van elektrische lampen Een vulgair liedje was vergaan En liet mijn hart achter in pijn En ik ging weg dwalend zonder liefde En liet mijn hart achter van deur tot deur: Met Haar die niet geboren was en toch dood En mijn hart zonder liefde heeft achtergelaten: En toch het hart in het lijden draagt: Mijn hart achterlatend van deur tot deur.

3. Una forma nera cornuta Ascolto. Le fontane hanno taciuto nella voce del vento. Dalla roccia cola un filo d’acqua in un incavo. Il vento allenta e raffrena il morse del lontano dolore. Ecco son volto. Tra le rocce crepuscolari una forma nera cornuta immobile mi guarda immobile con occhi d’oro.

3. Een zwarte, gehoornde gestalte Ik luister. De bronnen zijn verstomd in de stem van de wind. Vanaf de rotswand stroomt een waterlijntje in een inham. De wind vertraagt en beteugelt de beet van al het verre lijden. Dan heb ik mij omgedraaid. Uit de duistere rotsen kijkt onbeweeglijk een gehoornde, zwarte gestalte mij aan, onbeweeglijk, met gouden ogen.

4. O Satana Passeggio sotto l’incubo dei portici. Una goccia di luce sanguigna, poi l’ombra, poi una goccia di luce sanguigna, la dolcezza dei seppelliti.

Scompaio in un vicolo ma dall’ombra sotto un lampione s’imbianca un’ombra che ha le labbra tinte. O Satana, tu che le troie notturne metti in fondo ai quadrivii, o tu che dall’ombra mostri l’infame cadavere di Ofelia, o Satana abbi pietà della mia lunga miseria!

4. O Satan Ik wandel onder de nachtmerrie van de zuilen.

Een spel van bloederig licht, dan de schaduw, dan een spel van bloederig licht, de zachtheid van de begravenen. Ik verdwijn in een steegje maar uit de schaduw onder een lantaarn verbleekt een schaduw met geschilderde lippen.

O Satan, jij, die de hoertjes achter de kruising plaatst, o jij die het infame kadaver van Ophelia uit de schaduw tevoorschijn tovert, o Satan, heb medelijden met mijn lange lijden!

19

liedteksten 8 mei

5. Sul treno in corsa Ero sul treno in corsa: disteso sul vagone sulla mia testa fuggivano le stelle e i soffi del deserto in un fragore ferreo: incontro le ondulazioni come di dorsi di belve in agguato: selvaggia, nera, corsa dai venti la Pampa che mi correva incontro per prendermi nel suo mistero: che la corsa penetrava, penetrava con la velocità di un cataclisma: dove un atomo lottava nel turbine assordante nel lugubre fracasso della corrente irresistibile. ……

Ero in piedi: ero in piedi. Era la morte? Od era la vita?

5. Op een rijdende trein Ik was op een rijdende trein: uitgestrekt op de wagon, boven mijn hoofd vlogen de sterren en de adem van de woestijn in een ijzeren dreunen: ik zie de bergen als ruggen van loerende wilde beesten: wild, zwart, de pampa beweegt door de wind die mij tegemoet rende om me mee te nemen in zijn mysterie: waar de loop binnendrong, drong hij binnen met de snelheid van een orkaan: waar een atoom vocht in de oorverdovende turbine in de lugubere herrie van de onweerstaanbare stroom.

Ik stond overeind: ik stond overeind.

Was het de dood? Of het leven?

6. Il Russo Il Russo era condannato. Da diciannove mese rinchiuso, affamato, spiato implacabilmente, doveva confessare, aveva confessato. E il supplizio del fango!

6. De Rus De Rus was veroordeeld. Sinds negentien maanden opgesloten, uitgehongerd, onverbiddelijk bespioneerd, moest hij bekennen, had bekend. En de marteling van de modder!

Ora io lo vedevo chiudersi gli orecchi per non udire il rombo come di torrente sassoso del continuo strisciare dei passi.

Nu zag ik dat hij zijn oren dicht hield om het dreunen van de voetstappen niet te horen, dat klonk als een rivier vol stenen.

Erano i primi giorni che la primavera si svegliava in Fiandra. 'Dalla camerata a volte (la camerata dei veri pazzi dove ora mi avevano messo), oltre i vetri spessi, oltre le sbarre di ferro, io guardavo il cornicione profilarsi al tramonto. Un pulviscolo d’oro riempiva il prato, e poi lontana la linea muta della città rotta di torri gotiche. E così sera coricandomi nella mia prigionia salutavo la primavera. E una di quelle sere seppi: il Russo era stato ucciso.

Het waren de eerste dagen van de lente ontluikend in Vlaanderen. Uit de gewelfde slaapzaal (de slaapzaal voor de echte gekken waar ze me in gestopt hadden), zag ik ook door de dikke vensterbanken, tussen de ijzeren spijlen, hoe de kroonlijsten zich aftekenden tegen de zonsondergang. En in de verte de zwijgende horizon van de stad, onderbroken door gotische torens. Zo groette ik iedere avond, als ik in mijn gevangenis ging slapen, de lente. En op een van deze avonden wist ik het: Ze hebben de Rus gedood.

Uit: Canti Orfici van Dino Campana Werkvertaling Louis Andriessen

20

Vijf stills uit de film Imperfect Harmony (2014).

In deze film volgt filmmaker Carmen Cobos componist Louis Andriessen en dirigent Mariss Jansons in de week voor de première van MysteriÍn, het werk dat Louis Andriessen schreef ter gelegenheid van de 125e verjaardag van het Koninklijk Concertgebouw Orkest.

Tijdens dit festival zal de film vertoond worden in de Grote Zaal van Muziekgebouw aan 't IJ. zie programma en toelichting op pag. 22

21

vr 9 mei 2014 louis andriessen 75

RANDprogramma 18.45-20.00 uur / Grote Zaal Speciale vertoning van de film Imperfect Harmony (75’)

In Imperfect Harmony volgen we Andriessen en Jansons op de voet en zijn we getuige van de laatste dagen van hun gespannen verstandhouding. Met krap een week repetitietijd voor de wereldpremière, moeten ze hun radicaal verschillende opvattingen op één lijn zien te krijgen. Maar is het wel mogelijk voor de nuchtere, intuïtieve minimalist om zich aan te passen aan een dirigent die meer gewend is aan het Duits-Romantische repertoire, of zal hij dan tweede viool moeten spelen? Zal het concert worden gezien als Andriessens knieval voor het establishment of als de kroon op zijn hele carrière? En zullen ze hun muzikale verschillen te boven kunnen komen? De uitkomst is soms verre van zeker.

een film van Carmen Cobos over Mysteriën van Louis Andriessen

Imperfect Harmony is een film over muzikale controle, belicht aan de hand van een confrontatie tussen twee maestro’s: de rebelse avant-gardist en meest bekende componist van Nederland, Louis Andriessen, en de chef-dirigent van het Koninklijk Concertgebouworkest in Amsterdam, Mariss Jansons.

Een halve eeuw geleden zwoer Andriessen dat hij nooit meer voor symfonieorkest zou schrijven. Maar tegen alle verwachtingen in, en na rijp beraad, doet hij het nu toch. De aanleiding is het jubileumconcert voor 125 jaar Concertgebouworkest, en de opdracht is een verjaardagscadeau van het Concertgebouw aan het orkest.

Een COBOS FILMS productie in coproductie met AVRO & met financiële steun van CoBo en SNS Reaal Fonds

ca. 22.45 uur / Grote Zaal Zijn nieuwe stuk, Mysteriën, is opgedragen aan zijn vader Hendrik Andriessen, eveneens componist. Volgens Louis heeft de stem van zijn overleden vader hem overgehaald de opdracht aan te nemen en zich te baseren op een boek van de vermaarde veertiende-eeuwse monnik Thomas à Kempis. Elk tafereel van de zesdelige compositie is geïnspireerd op een hoofdstuk uit diens boek Over de navolging van Christus ( De Imitatione Christi ), met thema’s als ijdelheid, ellende, waarheid, liefde, beweging en dood.

Gesprek onder leiding van Jacqueline Oskamp met Louis Andriessen.

Uitvoering van composities voor Louis Andriessen door Gerard Bouwhuis (piano) Astrid Kruisselbrink Oefeningen van volharding Warre Simons nieuw werk Max van Platen 75 maten

22

vr 9 mei 2014 louis andriessen 75

programma Nieuw Amsterdams Peil + Asko|Schönberg Louis Andriessen 75

grote zaal / 20.30-22.15 uur duur: ca. 70 minuten voor de pauze ca. 30 minuten na de pauze

Cristina Zavalloni mezzosopraan Toespraak Janis Susskind, Managing Director van Louis Andriessens uitgeverij Boosey & Hawkes Louis Andriessen (1939) Life (2009) met films van Marijke van Warmerdam, acteurs Manon Alving, Jaap Maarleveld, director of photography Sander Snoep nsc, steadicam Jo Vermaercke, editor Gys Zevenbergen, gaffer Erik van Wouden, camera assistant Flip Bleekrode, Jac Ghijsels, flighthead technician Flip Bleekrode, compositing Sven de Jong, met dank aan Hectic Projex, Amstelveen. De films zijn tot stand gekomen met financiële steun van: Mondriaan Fonds en Amsterdams Fonds voor de Kunst.

Jay Alan Yim (1958) & Marlena Novak (1957) Driving School (2009) Louis Andriessen Anaïs Nin (2009-2010) regie Jeroen De Man met film van Joggem Simons/Inexcelsisvideo, stem in film Han Buhrs

PAUZE Louis Andriessen & Martijn Padding (1956) Het Gesprek (2012) mede mogelijk gemaakt door Slagwerk Den Haag

Louis Andriessen Hoketus (1976) 23

toelichting Life

Jay Alan Yim en Marlena Novak geven zelf de volgende toelichting: 'Louis Andriessen's characteristic sense of harmony and rhythm are two of the things we love most about his music. We started out with an electronic 65th birthday piece that was strictly made with the following rules (knowing that Louis likes the challenge of discipline, as we do, too):

Al zo’n vijfentwintig jaar is Louis Andriessen bevriend met de componisten van het vooruitstrevende Bang On A Can-festival in New York: Julia Wolfe, David Lang en Michael Gordon.

Door de eigenzinnige manier waarop Andriessen in zijn jonge jaren de Amerikaanse minimal music incorporeerde in zijn eigen muziek, was hij van grote invloed op deze jongere generatie componisten. De wederzijdse genegenheid resulteerde in 2009 in het stuk Life voor Bang On a A Can All-Stars, gecombineerd met vier korte films van beeldend kunstenaar Marijke van Warmerdam. Andriessen typeert Life als ‘een soort hedendaagse Schilderijententoonstelling’ (naar de fameuze compositie van Modest Moessorgski), waarin hij ‘laat-Romantische Europese muziek’ combineert met ‘hippe Amerikaanse repetitieve muziek’. Deze combinatie wordt versterkt door allerhande dwarsverbanden, zowel in de muziek als in de films. Elke film staat op zich, maar bevat verwijzingen naar de andere films.

13 pieces.

65 samples.

Only chords.

No transposition and no pitch changes, but good voice-leading.

No time-stretching.

No filtering.

No fancy plug-ins.

Full throttle. ...and further developed this in 2009 into the visual domain with a celebration of pattern, proportion, and movement, the source of which is Louis himself.'

Anaïs Nin

Driving School

De incestueuze verhouding die de Franse schrijfster Anaïs Nin onderhield met haar vader, vormt het uitgangspunt van deze compositie. Hoewel Nin in de jaren zestig

Speciaal voor Louis Andriessens zeventigste verjaardag maakten Jay Alan Yim en Marlena Novak een elektronisch geschenk.

24

toelichting 9 mei

– in openhartigheid haar tijd ver vooruit – wereldberoemd werd met haar erotische dagboeken, kende Andriessen aanvankelijk vooral haar vader, de componist Joaquín Nin.

slagwerk, waaronder een rasp en een drumset.

Dit 35 minuten durende muziekdrama, met een rode sofa als enige rekwisiet, gaat niet zozeer over de seksuele avonturen van Anaïs Nin als wel over de emotionele leegte die haar kwelt: ‘Ik ben zo eenzaam, dat niemand mij ooit kan helpen.’ In een dramatische toonzetting maakt Andriessen de wanhoop, passie en ironie van deze intelligente schrijfster tastbaar.

Nins pianostukken en bewerkingen van Spaanse liederen behoorden tot de inventaris van het ouderlijk huis van Andriessen in Utrecht. Pas jaren later vielen de puzzelstukjes op hun plaats en besloot Andriessen voor zijn muze, de Italiaanse ‘duivelskunstenaar’ Cristina Zavalloni, een monodrama over dit schokkende onderwerp te schrijven.

Het Gesprek Het Gesprek, een gezamenlijke compositie van Louis Andriessen en Martijn Padding, is een muzikale choreografie gebaseerd op een alledaagse conversatie. Het stuk, dat dateert uit 2012, begint met het geluid van een fluitketel, gevolgd door een mysterieuze dialoog, die wordt uitgevoerd door twee slagwerkers.

Wanhoop, passie en ironie van een intelligente schrijfster tastbaar gemaakt Uit de dagboeken van Nin bleek al snel dat zij met meer oudere mannen een seksuele relatie onderhield: Henry Miller, een tot dan toe onbekende Amerikaanse alcoholist die onder invloed van Nin zou uitgroeien tot de beroemde schrijver, en de Franse filmacteur, dichter en toneelschrijver Antonin Artaud. Artaud ried Anaïs Nin aan zijn psychiater René Allendy te consulteren, waarop deze ook al snel tot haar harem behoorde.

Wat ging hieraan vooraf? Bij een bezoekje aan de werkruimte van Andriessen aan de Amsterdamse Keizersgracht, legde Padding hun gesprek over koetjes en kalfjes vast op zijn iPhone. Nadat ze de tekst hadden uitgeschreven en ontdaan van alle klinkers, componeerden zij de resterende, slagwerkachtige taal (sptmbr –> september of Mnc –> Monica), ritmisch en naar klankbeweging. Aan de slagwerkers vervolgens de opdracht om deze muzikale dialoog te voorzien van corresponderende, met de stem nagebootste percussie-instrumenten.

Vergelijkbaar met een gitarist op de luchtgitaar bespelen zij dus een imaginair instrumentarium.

In de instrumentatie heeft Andriessen zich laten leiden door het tijdvak waarin de gekozen dagboekfragmenten werden geschreven, te weten de vroege jaren dertig. Dat verklaart het gebruik van saxofoons en klarinetten die verwijzen naar de jazzmuzikanten Coleman Hawkins en Sidney Bechet en het specifieke 25

toelichting 9 mei

Het Gesprek maakt deel uit van Double Music, een project ter gelegenheid van het 35-jarig bestaan van Slagwerk Den Haag en de honderdste geboortedag van John Cage, beide in 2012. Zeven componistenduo’s kregen de opdracht een stuk te maken naar analogie van Double Music uit 1941, een gezamenlijke compositie van John Cage en Lou Harrison waar zij ieder afzonderlijk aan schreven.

spelen. Twee identieke groepen staan tegenover elkaar op het podium en spelen identiek materiaal, maar nooit tegelijk. De korte patronen haken in elkaar tot een geheel. De naam Hoketus verwijst dan ook naar het woord ‘hoketeren’, een techniek die in bepaalde soorten volksmuziek wordt toegepast en waarbij ‘de ene stem zingt als de andere stem zwijgt’. Het strakke ritme vereist een volledige concentratie van de musici, wat wordt benadrukt doordat ze, afgezien van de twee pianisten, staande musiceren. Minstens even theatraal is het geluid dat als in een tenniswedstrijd over het podium heen en weer schiet. De duur van het stuk varieert van 25 tot 50 minuten: de musici beslissen zelf wanneer ze overstappen op een volgend patroon.

Hoketus Een van de sleutelstukken waarmee ‘het’ allemaal begon: Hoketus, dat op 31 mei 1976 op het Koninklijk Conservatorium in Den Haag in première ging – van 1977 tot 1986 tevens de naam van het bijbehorende ensemble.

Door een stuk te schrijven voor twee panfluiten, twee saxen, twee piano’s, twee elektrische gitaren, twee basgitaren en twee paar conga’s – dit alles elektronisch versterkt – schoof Andriessen elke traditionele bezetting terzijde.

En ondanks het sterk repetitieve karakter van het werk, rekende hij in één moeite door ook af met de ‘roomboteresthetiek’ en ‘kosmische rimram’ van de Amerikaanse minimalisten: rauwe, onbarmhartige klappen sloegen elk idee van schoonheid aan diggelen. De komende decennia werd ‘radicaal’ het sleutelwoord in Andriessens muzikale denken.

Hoketus is exemplarisch voor de Nederlandse ensemblecultuur: uitgevoerd zonder dirigent, geschreven op de capaciteiten van de individuele musici, en een volledig commitment eisend.

Want Hoketus is vooral bijzonder lastig om te 26

foto: Co Broerse

Martijn Padding en Louis Andriessen in gesprek (De Roode Bioscoop, Amsterdam, 30 maart 2014)

27

liedteksten Anaïs Nin Anaïs Nin

Anaïs Nin

p. 90

p. 90

Even when I possess all – love, devotion, Henry, Antonin, Allendy – I still feel myself possessed by a great demon of restlessness driving me on and on. I am rushing on, I am going to cause suffering; all day I feel pushed, pushed.

Only Henry senses the monster, because he too is possessed. I too will leave a scar upon the world.

Zelfs wanneer ik alles bezit – liefde, toewijding, Henry, Antonin, Allendy – voel ik me nog steeds bezeten door een grote duivel van rusteloosheid die me maar doet voortrazen. Ik blijf doorgaan, ik ga ellende veroorzaken; de hele dag voel ik me opgejaagd, opgejaagd.

Ik vul pagina na pagina met mijn koorts, met deze overweldigende overvloed aan extase, en het is niet genoeg. Ik been heen en weer door mijn hol. Ik heb Henry, en ik ben nog steeds hongerig, nog steeds zoekende, nog steeds in beweging – ik kan niet stilstaan.

Alleen Henry voelt het monster in mij, want ook hij is bezeten. Ook ik zal een litteken achterlaten op de wereld.

Antonin Artaud

Antonin Artaud

p. 393

p. 393

Plusieurs choses nous rapprochent terriblement, mais une surtout: notre silence.

Vous avez le même silence que moi. Et vous êtes la seule personne devant qui mon propre silence ne m’ait pas gêné. Vous avez un silence véhément où l’on dirait que l’on sent passer des essences, je le sens étrangement vivant, comme une trappe ouverte sur un gouffre, où

Meerdere dingen brengen ons verschrikkelijk dicht bij elkaar, maar één ding vooral: onze stilte.

Je hebt dezelfde stilte als ik. En je bent de enige persoon bij wie mijn eigen stilte me niet heeft gegeneerd. Je hebt een hevige stilte, waarin het lijkt alsof je geuren voorbij voelt komen, ik voel het wonderlijk reëel, als een open luikgat waaruit men het stille en geheime gerommel

I cover pages and pages with my fever, with this superabundance of ecstacy, and it is not enough.

I pace up and down the cave. I have Henry, and I am still hungry, still searching, still moving – I cannot stop moving.

28

liedteksten 9 mei

l’on sentirait le murmure silencieux et secret de la terre. Il n’y a pas de poésie inutile et fabriquée dans tout ce que je vous raconte, d’ailleurs vous le sentez bien.

van de aarde zou horen. Er is geen nutteloze of gekunstelde poëzie in alles wat ik je vertel, bovendien voel je het heel goed aan.

p. 394

p. 394

... je veux vous amener à faire vivre devant moi des images, des images où je sente notre propre vie. J’ai depuis hier le goût d’une bouche de femme qui me poursuit, mais comme une idée, comme une essence. Ce goût n’est plus une chose du corps, il me montre à nu le sens même d’une âme.

… ik wil de beelden met je tot leven wekken, de beelden waarin ik ons eigen leven voel. Sinds gisteren achtervolgt mij de smaak van een vrouwenmond, maar als idee, als een parfum.

Deze smaak staat los van het lichamelijke, hij toont me in alle naaktheid de eigen betekenis van een ziel.

Anaïs Nin

Anaïs Nin

p. 118

p. 118

Artaud – the face of my hallucinations. The hallúcinated eyes. The sharpness, the paincarved features. The man-dreamer, innocent and diabolical, frail, nervous.

Artaud – het gezicht van mijn hallucinaties. Die hallucinante ogen. De scherpte, de door pijn getekende lijnen. De mannendromer, onschuldig en duivels, frèle, nerveus.

p. 119

p. 119

‘Je suis le plus malade de tous les surrealistes.’

‘Ik ben de ziekste van alle surrealisten.’

p. 192

p. 192

I was haunted by Artaud.

Artaud bleef maar bij mij rondspoken.

p.193

p.193

I met Artaud at the Viking. I was trembling.

And then began a night of ecstasy. We left the café, we walked in a dream, in a frenzy, Artaud torturing himself with mad talk about eternity, God. We kissed violently; an ecstasy. He said: ‘Mon amour, mon grand amour! Entre nous il pourrait y avoir un meurtre.’

Ik ontmoette Artaud in de Viking. Ik stond te trillen op mijn benen. En toen begon een nacht van extase. We verlieten het café, liepen een droom in, een waanwereld, terwijl Artaud zichzelf kwelde met gekke praat over de eeuwigheid, God. We kusten wild; een extase. Hij zei: ‘Mijn lief, mijn grote geliefde! Tussen ons zou zich een moord kunnen afspelen.’

29

liedteksten 9 mei

René Allendy

René Allendy

p. 180

p. 180

La jalousie est toujours régressive, qu’il s’agisse de l’angoisse de l’abandon si intense chez les petits enfants.

De jaloezie is altijd regressief, aangezien het gaat om verlatingsangst, die zo intens is bij kleine kinderen.

p. 181

p. 181

L’idée d’une possession absolue, surtout en matière sentimentale, est éminemment infantile. L’enfant voudrait avoir la présence perpétuelle et les soins, les pensées exclusifs de sa mère, existant seul pour elle.

Het idee van een absoluut bezit, en vooral in een zaak van het hart, is hoogst kinderachtig: een kind zou het liefst willen dat zijn moeder voortdurend aanwezig was en alleen voor hem zorgde, aan hem dacht. Tenslotte bestaat het kind alleen voor haar.

p. 176

p. 176

La jalousie serait la réaction normale de celui qui aime, et même la preuve de son attachement véritable. La jalousie est toujours maladive.

Sans doute, dès que l’amour s’est produit, l’expérience grave qu’il comporte inspire une peur anxieuse de perdre le contact avec l’être aimé et un désir de s’assurer son attachement, pour des fins de sécurité; mais ceci n’est pas nécessairement de la jalousie, car la jalousie est une possessivité tyrannique, toujours plus ou moins cruelle. Quand un amoureux présente des instincts digestifs, son désir ressemble à celui du chasseur pour la proie qu’il va tuer et manger, et revêt alors des nuances de tyrannie et de cruauté. Nous avons le cas de quelques grands sadiques qui mordaient leurs victimes, buvaient leur sang, mangeaient leur chair. Ils servent à faire comprendre ce qui se passe, dans des proportions heureusement très réduites, chez les petits jaloux!

De jaloezie zou de normale reactie zijn van degene die liefheeft, en zelfs het bewijs van ware genegenheid. De jaloezie is altijd ziekelijk.

Natuurlijk, vanaf het moment dat de liefde zich voordoet, veroorzaakt de daarbij behorende ernst een bezorgde angst om het contact met het geliefde wezen te verliezen en een verlangen zich te verzekeren van zijn of haar genegenheid, om redenen van veiligheid; maar dit is niet noodzakelijk jaloezie, want de jaloezie is een tirannieke bezitterigheid, altijd min of meer wreed. Wanneer iemand instinctief zijn geliefde wil verorberen, lijkt zijn verlangen op dat van de jager naar de prooi die hij gaat doden en opeten, wat elementen van tirannie en wreedheid in zich heeft. We weten van enkele grote sadisten die hun slachtoffers beten, hun bloed dronken, hun vlees opaten. Dankzij hen kunnen we begrijpen wat er, gelukkig in veel kleinere proporties, omgaat in de hoofden van de kleine jaloersen!

Anaïs Nin

Anaïs Nin

p. 146

p. 146

Métro Cadet. I’m late and Allendy thought I was not coming. Experience, curiosity, comedy.

Allons donc.

Metro Cadet. Ik ben laat en Allendy dacht dat ik niet zou komen. Ervaring, nieuwsgierigheid, komedie.

30

liedteksten 9 mei

And he takes out of his pocket a whip!

Now, I had not counted on the whip. I didn’t know how to regard it.

Kom op, we gaan.

Allendy kust me niet. Hij zit op de rand van het bed. ‘Nu zul je voor alles boeten. Je hebt me verslaafd gemaakt en vervolgens verlaten. Kleine slet!’

En hij haalt een zweep uit zijn zak!

Nou, ik had niet gerekend op de zweep. Ik wist niet wat ik daarmee moest.

p. 147

p. 147

But I was enjoying Allendy’s fierceness – the fanatic eyes, his anger, the will in him.

Maar ik genoot van Allendy’s heftigheid – de fanatieke blik, zijn woede, die wil in hem.

p.149

p.149

What I hated today, with Allendy, seeing (…).

Today I saw (…).

I have walked through the universe of death. I was fucked by death!

Wat ik vandaag haatte, van Allendy, te zien (…)

Vandaag zag ik (…).

Ik heb door het universum van de dood gewandeld. Ik werd geneukt door de dood!

p.196

p.196

Artaud asked me, ‘What have you done to Allendy? You have done him harm.’ ‘Why do you give that terrible impression – of evil – of cruelty – of seductiveness, trickery, superficiality? Is it an appearance?’

Artaud vroeg me: ‘Wat heb je gedaan met Allendy? Je hebt hem pijn gedaan.’

‘Waarom geef je die vreselijke indruk – van kwaadaardigheid – van wreedheid – van verleidelijkheid, bedriegerij, oppervlakkigheid? Is het enkel schijn?’

p. 201

p. 201

Strange days. Weather bad, so I created my own weather.

Vreemde dagen. Weer was slecht, dus heb ik mijn eigen weer gemaakt.

p. 203

p. 203

I await my father with deep joy and impatience.

Ik wacht op mijn vader met groot plezier en ongeduld.

p.155

p.155

My Double! My evil Double!

Mijn Evenbeeld! Mijn slechte Evenbeeld!

p. 179

p. 179

When I talk, I feel that I lie imperceptibly in order to cover myself. I put on costumes. Lies seem like a costume.

Als ik praat, heb ik het gevoel dat ik onmerkbaar aan het liegen ben, om mezelf te verbergen. Ik verkleed mezelf. Leugens lijken net een soort kostuums.

Allendy doesn’t kiss me. He sits on the edge of the bed. ‘Now you will pay for everything, for enslaving me and then abandoning me. Petite garce!’

31

liedteksten 9 mei

The truth is I only face human beings in fragments. Henry, who has the largest portion, Hugh, Allendy, Joaquin, Father. I always find the mensonge vital necessary – the one lie which separates me from each person. Will Father alone have the whole, as the journal has?

De waarheid is dat ik menselijke wezens alleen in fragmenten tegemoet treed. Henry, die de grootste portie heeft, Hugh, Allendy, Joaquín, Vader. Ik vind altijd de mensonge vital noodzakelijk – die ene leugen die me van elke persoon scheidt. Zal alleen mijn vader het geheel hebben, net als het dagboek?

p. 203

p. 203

I await my father with deep joy and impatience.

Tomorrow, tomorrow begins another romance!

Ik wacht op mijn vader met groot plezier en ongeduld.

Morgen, morgen begint er weer een nieuwe romance!

Henry Miller Am waiting anxiously for a letter. What shall I do? I’m wretched. I hate telling you that I am miserable, but it’s the truth. Maybe all I want is to hear from you. It seems so long ago since I left Louveciennes. Write me at once. Everything looks rotten to me. I hate Paris. Hate the whole world. Jesus. I don’t know what’s come over me.

I love you – terribly. I wouldn’t be able to do a damned thing without you. I’ve just realized that you’re the whole world to me. And when I talked so glibly about my self-sufficiency I was just a braggart and a liar. I’m completely disoriented.

Henry Miller p. 201 Ik wacht ongeduldig op een brief. Wat zal ik doen?

Ik voel me ellendig. Ik vind het verschrikkelijk jou te vertellen dat ik me miserabel voel, maar het is de waarheid. Misschien wil ik alleen maar iets van je horen. Het lijkt alweer zo lang geleden dat ik Louveciennes verliet. Schrijf me meteen. Alles is verrot in mijn ogen. Ik haat Parijs. Haat de hele wereld. Jezus. Ik weet niet wat me overkomt. Ik hou van jou – verschrikkelijk veel. Ik zou verdomme niet weten wat ik zonder jou zou moeten. Ik heb me net gerealiseerd dat je voor mij de hele wereld bent. En toen ik zo vlotjes sprak over mijn onafhankelijkheid, was ik alleen maar een bluffer en een leugenaar. Ik ben totaal in de war.

Anaïs Nin p. 204 First day of Father story. King Father arrives after conquering a paralyzing lumbago. Pale.

Suffering. Impatient to come. He appears cold and formal. He conceals his feelings. His face is a mask.

Anaïs Nin p. 204 Eerste dag van Vader-verhaal. Koning Vader arriveert na zijn overwinning op een verlammende rugpijn. Bleek. Lijdend. Verlangend te komen. Hij lijkt koud en formeel. Hij verbergt zijn gevoelens. Zijn gezicht is een masker.

p. 201

32

liedteksten 9 mei

p. 206

p. 206

He talked about his love affairs as I do, mixing pleasure with creativity, interested in the creation of a human being through love. Playing with souls. And I watched him. And I knew he was telling me the truth, that he was talking to me as I talk to my journal. That he was giving me himself. This self was generous, imaginative, creative. And at certain moments, inevitably untrue.

Hij sprak over zijn liefdesaffaires net als ik, plezier en creativiteit vermengend, geïnteresseerd in de schepping van een menselijk wezen door liefde.

Spelen met zielen. En ik bekeek hem. En ik wist dat hij me de waarheid vertelde, dat hij tegen me praatte zoals ik tegen mijn dagboek praat.

Dat hij mij zichzelf gaf. Dit zelf was gul, rijk aan verbeelding, creatief. En op sommige momenten, onvermijdelijk onwaar.

p. 207

p. 207

Meals were brought to the room. I wore my satin negligee. The hours passed swiftly.

Maaltijden werden naar de kamer gebracht.

Ik droeg mijn satijnen negligé. De uren vlogen voorbij.

p. 208

p. 208

Then he said, ‘You are the synthesis of all the women I have loved. I don’t feel toward you as if you were my daughter.’

‘I don’t feel as if you were my Father.’

‘What a tragedy. What are we going to do about it? I have met the woman in my life, the ideal, and it is my daughter! I’m in love with my own daughter!’

‘Everything you feel, I feel.’

There was a long silence.

Father asked me to move nearer. He was lying on his back and could not move.

Toen zei hij: ‘Je bent de synthese van alle vrouwen die ik heb liefgehad. Ik heb niet het gevoel dat je mijn dochter bent.’

‘Ik heb niet het gevoel dat je mijn vader bent.’

‘Wat een tragedie. Wat gaan we hieraan doen? Ik heb de vrouw van mijn leven ontmoet, de ideale, en het is mijn dochter! Ik ben verliefd op mijn eigen dochter!’

‘Alles wat jij voelt, voel ik.’

Er viel een lange stilte.

Vader vroeg me dichterbij te komen. Hij lag op zijn rug en kon niet bewegen.

p. 209

p. 209

We kissed, and that kiss unleashed a wave of desire. And when his hand caressed me – oh, the knowingness of those caresses – I melted. With a strange violence, I lifted my negligee and I lay over him.

‘Toi, Anaïs! Je n’ai plus de Dieu!’

My yielding was immense, with my whole being.

We kusten elkaar, en die kus maakte een golf van verlangen los. En toen zijn hand me streelde – oh, de kundigheid van die strelingen – smolt ik.

Met een vreemde heftigheid tilde ik mijn negligé op en ging over hem heen liggen.

‘Anaïs! Ik heb mijn God verloren!’

Mijn overgave was immens, met mijn hele zijn.

p. 245

p. 245

Letter to Father:

Brief aan Vader: 33

liedteksten 9 mei

p. 246

p. 246

… from the way I look at you, you will know that I love you, that I am moved by your voice, and your eyes, your bright smile.

I love our serene hours and the way you make me laugh. How you can laugh! That will be our Sabbath – not a Sunday, but a seventh day of our own invention. At the dawn of the seventh day you will say, ‘It is good.’

I am going to sit on your bed, and we will spread out in front of us all that we have, all we possess.

Those will be the days of our joy. And then, because of that wonderful seventh day, in six days you will create music so miraculously beautiful that I shall reward you with another seventh day…

… uit de manier waarop ik naar je kijk, kun je opmaken dat ik van je houd, dat ik geraakt word door je stem, en je ogen, je stralende lach.

Ik houd van onze serene uren en van de manier waarop je me aan het lachen maakt. Wat kun jij lachen! Dat zal onze Sabbath zijn – geen zondag, maar een zevende dag die we zelf hebben verzonnen. Bij het aanbreken van de zevende dag zul jij zeggen: ‘Het is goed.’

Ik ga op je bed zitten en we zullen alles wat we hebben voor ons uitspreiden, alles wat we bezitten. Dat zullen de dagen van ons geluk zijn. En dan, vanwege die prachtige zevende dag, zul je in zes dagen muziek schrijven die zo wonderbaarlijk mooi is, dat ik je zal belonen met nog een zevende dag…

p. 273

p. 273

Henry was tired from a late night. We lay in bed, softly kissing. When Henry was asleep I felt a dark, dark loneliness. The noise of the door, as I went away, awakened him. ‘Are you all right, Anaïs?’

I knelt to kiss him. Then my despair stifled me and I bowed my head: ‘I’m lonely, Henry.’

I’m lonely, I’m hungry – I’m so lonely nobody can ever heal me! But Henry thought I was lonely for a few moments only, because he had gone to sleep.

Henry was moe van een korte nacht. We lagen in bed, zacht kussend. Toen Henry sliep voelde ik een diepe, donkere eenzaamheid. Het geluid van de deur, toen ik wegging, maakte hem wakker.

‘Gaat het wel goed met je, Anaïs?’

Ik knielde om hem te kussen. Toen overviel mij de wanhoop en ik boog mijn hoofd: ‘Ik ben eenzaam, Henry.’

Ik ben eenzaam, ik ben hongerig – ik ben zo eenzaam dat niemand me ooit kan helpen!

Maar Henry dacht dat ik alleen op dat moment eenzaam was, omdat hij in slaap was gevallen.

Op straat huilde ik. Ik huil nu ik dit schrijf.

In the street I wept. I weep now while I write.

34

liedteksten 9 mei

Bronnen Anaïs Nin, Incest. From A Journal of Love.

Harcourt Brace Jovanovich, Publishers New York, San Diego, London Copyright 1992 by Rupert Pole Antonin Artaud, Oeuvres, p 393-394, Lettres à Juliette Beckers et Anaïs Nin. Samengesteld door Évelyne Grossman, Éditions Gallimard, 2004 René Allendy, L’Amour, Éditions denoël, 19, rue Amélie, 19, Paris VII, 1942

Anaïs Nin

35

biografieën CONCERTEN COMPONISTEN Alfredo Casella

De Italiaanse componist Alfredo Casella (1883–1947) was een van de bekendste Italiaanse pianovirtuozen van zijn generatie. Van 1927 tot 1929 was Casella de chefdirigent van de Boston Pops, waar hij werd opgevolgd door Arthur Fiedler.

Samen met Arturo Bonucci (cello) en Alberto Poltronieri (viool), vormde hij het Trio

Italiano in 1930. Dit ensemble was bekend in Europa en Amerika. Zijn status als pianist en zijn werk met het trio maakten zijn bekendste composities populair, waaronder A Notte Alta, de Sonatine, Nove Pezzi, en de Zes etudes op. 70 voor piano.

De herontdekking van Vivaldi’s werken in de twintigste eeuw is grotendeels te danken aan de inspanningen van Casella, die in 1939 de nu historische Vivaldiweek organiseerde, waarbij ook de dichter Ezra Pound betrokken was.

binnen sociale, politieke en fysieke structuren, hoe ze daarbij hindernissen opwerpen, die vervolgens proberen te overwinnen, en tenslotte compromissen sluiten.

Marlena Novak / Jay Alan Yim Sinds 2000 werken beeldend kunstenares Marlena Novak en componist Jay Alan Yim samen onder de naam localStyle. Zij combineren beeld (Novak) en geluid (Yim), en maken daarbij gebruik van zowel low tech als high-techmiddelen.

Novak en Yim onderzoeken hoe mensen zich ontwikkelen 36

Dat uitte zich tot nog toe in uiteenlopende thema’s

biografie

foto: Gerrit Schreurs

Martijn Padding

Martijn Padding (1956) studeerde compositie bij Louis Andriessen aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, piano bij Fania Chapiro en muziekwetenschap aan de Universiteit van Utrecht.

Zijn oeuvre varieert van korte solostukken tot grootschalige symfonische werken en muziektheater. In zijn recente werk staan zijn kenmerkende hoekigheid en kernachtige harmonisch gestructureerde taal minder op de voorgrond. Paddings composities worden met grote regelmaat in binnenen buitenland uitgevoerd door belangrijke ensembles, solisten en orkesten. Zijn composities komen tot stand in nauwe samenwerking met een vaste groep van musici en ensembles zoals Gerard Bouwhuis, Heleen Hulst, Asko|Schönberg, MAE ensemble, NAP, LOOS en de ereprijs. Padding heeft een langlopende samenwerking met regisseur/musicus Paul Koek en zijn avant-garde muziektheatergroep de Veenfabriek.

37

UITVOERENDEN Reinbert de Leeuw Dirigent

foto: Merlijn Doomernik

als het paargedrag van de tweeslachtige platworm (platyhelminthes), de relatie tussen bewegingen in de aardkorst, migratiestromen en politiek, alsmede het sonificeren (hoorbaar maken) van een ‘koor’ sidderalen uit het Amazone-bekken.

Vanaf de oprichting in 1974 is Reinbert de Leeuw vaste dirigent van het Schönberg Ensemble, tegenwoordig Asko|Schönberg.

Daarnaast dirigeert hij ook een groot aantal andere ensembles, operagezelschappen en symfonieorkesten in binnen- en buitenland, waaronder het Koninklijk Concertgebouworkest. De Leeuw was artistiek adviseur bij het Sydney Symphony

biografie

Sindsdien heeft McFadden opgetreden met orkesten als het London Philharmonic Orchestra, BBC Symphony Orchestra, Residentie Orkest, Nederlands Philharmonisch Orkest en het King’s Consort.

Zij was onder andere te horen in Louis Andriessens De Staat en De Stijl en zong de rol van Beatrice in zijn opera La Commedia. Ze trad op in producties van onder meer Covent Garden, De Nederlandse Opera en het Théâtre des Champs-Elysées.

In 2006 ontving Claron McFadden de Amsterdamprijs voor de Kunsten. In 2012 zong zij in haar eigen muziektheaterproductie Lilith, waarin zij klassieke muziek, jazz, sampling, toneel, film en poëzie combineerde.

Claron McFadden Sopraan

foto: Mike Hoban

www.claronmcfadden.com

Claron McFadden (1961) studeerde aan de Eastman School of Music in New York en maakte in 1985 haar operadebuut op het Holland Festival in Hasses L’Eroe cinese.

Cristina Zavalloni Mezzosopraan

De Italiaanse Cristina Zavalloni (1973) zong aanvankelijk voornamelijk jazz. Zij volgde ook de opleiding bel canto en compositie aan het conservatorium in Bologna.

Daarnaast studeerde ze 38

een aantal jaren klassiek en modern ballet.

foto: Maki Galimberti

Orchestra, het Aldeburgh Festival en bij het Tanglewood Festival voor hedendaagse muziek in de Verenigde Staten. Tot voor kort was hij artistiek leider van het NJO. Hij ontving diverse prijzen en onderscheidingen voor zijn baanbrekende werk.

Voor zijn enorme oeuvre en buitengewone verdiensten voor de Nederlandse muziek ontving hij de Edison Oeuvreprijs Klassiek 2013.

Haar veelzijdigheid stelt haar in staat zowel jazz- als klassiek repertoire uit te voeren.

Cristina Zavalloni trad op in grote theaters en op festivals in Europa en werkte met dirigenten als Martyn Brabbins, Reinbert de Leeuw en Oliver Knussen. Hedendaagse muziek is haar belangrijkste aandachtsgebied. Zavalloni werkt nauw samen met Louis Andriessen, die een groot aantal werken voor haar schreef, zoals Passeggiata in tram per l’America e ritorno, La Passione, Inanna, Letter from Cathy en de hoofdrol in zijn opera La Commedia en monodrama Anaïs Nin. Voor haar vertolking van Andriessens Racconto dall’Inferno ontving zij in 2006 de Diapason d’Or. Daarnaast

biografie

de Queen Elizabeth Hall, Barbican Centre, Berliner Festspiele, Lincoln Center, Het Concertgebouw en soleerde bij onder andere London Sinfonietta, Asko|Schönberg, Boston Modern Orchestra Project en musikFabrik.

legt zij zich toe op het zingen van oude muziek. Cristina Zavalloni vormt sinds 2003 een duo met pianist Andrea Rebaudengo met wie ze een aantal cd’s maakte en optrad in onder andere Carnegie Hall, New York. In 2012-2013 trad ze op in Beatles! samen met het Virtuosi Italiani orkest, tourde ze met Brass Gang! en trad ze op in Brittens Rape of Lucretia en Turn of the Screw, naar aanleiding van de 100e verjaardag van de componist. www.cristinazavalloni.it

Monica Germino

foto: Marco Borggreve

Viool

Violiste Monica Germino (VS/NL) bevindt zich in de frontlinie van de nieuwe muziek. Zij speelde premières in zalen als

Zij werkt veel samen met Louis Andriessen en met componisten als John Cage, Heiner Goebbels, Michael Gordon, György Ligeti en Julia Wolfe. Germino is medeoprichtster van ensemble ELECTRA dat opdrachten verleent aan componisten over de hele wereld. Daarnaast treedt zij op met de belangrijkste dansen theatergezelschappen van Europa en werkt samen met choreografe Nanine Linning, zangeres Cristina Zavalloni en pianiste Tomoko Mukaiyama. Sinds 2003 verkent zij op een ‘Violectra’ de grenzeloze mogelijkheden van de elektrische viool.

Het combineren van spelen en zingen is een techniek die zij de laatste jaren heeft ontwikkeld. Met geluidstechnicus Frank van der Weij heeft zij multimedia programma’s gemaakt waarbij het concept recital 39

voor solo viool revolutionair wordt vernieuwd door geluid te transformeren en nieuwe technologieën uit te buiten.

Ze heeft opnamen gemaakt voor Attacca Records, Basta Music en BMOP. Daarnaast is ze op verschillende uitgaven te horen van Asko|Schönberg die zijn uitgebracht op Deutsche Grammophon, Nonesuch en Philips.Germino bespeelt een Joannes Baptista Ceruti viool (Cremona, 1802), in langdurige bruikleen van de Elise Mathilde Foundation. www.monicagermino.com

foto: Hans Hijmering

biografie

Asko|Schönberg Asko|Schönberg, toonaangevend ensemble voor nieuwe muziek, voert muziek van de twintigste en eenentwintigste eeuw uit.

Deze muziek is niet alleen van grote, gevestigde namen als Louis Andriessen, Sofia Goebaidoelina, Mauricio Kagel, György Kurtág, György Ligeti, Wolfgang Rihm en Karlheinz Stockhausen, maar ook van jongere componisten als Michel van der Aa, Martijn Padding, Jörg Widmann en Rob Zuidam. Speciale aandacht is er voor langjarige relaties en samenwerking met grote, betekenisvolle componisten, voor onbekend en gloednieuw werk van hoge kwaliteit. Concerten vinden plaats in series in Muziekgebouw aan ’t IJ en Het Concertgebouw, in gastoptredens in het Holland Festival, De

Nederlandse Opera en in coproducties. Het ensemble treedt op in een keur aan concertzalen en festival in binnen- en buitenland. Ook het jongere publiek wordt niet vergeten: er zijn educatieve projecten voor diverse leeftijden.

Asko|Schönberg is ensemble in residence bij Muziekgebouw aan ’t IJ. www.askoschoenberg.nl

Musici Ingrid Geerlings fluit/piccolo Jeannette Landré fluit/piccolo Jana Machalett fluit Marieke Schut hobo Evert Weidner hobo/althobo David Kweksilber klarinet/ basklarinet/contrabasklarinet/ sopraansaxofoon Jasper Grijpink esklarinet/ basklarinet Margreet Bongers fagot Nadine van de Merwe fagot 40

Serguei Dovgaliouk hoorn Pierre Buizer hoorn Frank Braafhart trompet Bianca Egberts trompet Saleem Khan trompet/flügelhorn Toon van Ulsen trombone Koen Kaptijn trombone Tjeerd Oostendorp tuba Gerard Bouwhuis piano Sepp Grotenhuis piano Saskia Lankhoorn synthesizer Godelieve Schrama harp Marieke Grotenhuis accordeon Wiek Hijmans gitaar/electrisch gitaar Patricio Wang basgitaar Jan Rokyta cymbalon Joey Marijs slagwerk Ger de Zeeuw slagwerk Marijke van Kooten viool Jan Erik van Regteren Altena viool Wim de Jong viool Heleen Hulst viool Isa Goldschmeding viool Ana Matias Pires viool Francien Schatborn altviool Laura Groenestein-Hendriks altviool Thora Sveinsdóttir altviool Hans Woudenberg cello Rares Mihailescu cello Quirijn van Regteren Altena contrabas James Oesi contrabas Jan Panis geluid Malu Peeters boventiteling

foto: Carine Bijlsma

biografie

Nieuw Amsterdams Peil Nieuw Amsterdams Peil (NAP) is een groep van geestverwante en bevriende musici die in 2005 werd opgericht door violiste Heleen Hulst en pianist Gerard Bouwhuis.

Hoewel het ensemble de rijkdom van verschillende muziekstromingen wil laten horen, ligt de nadruk op de muziek van de twintigste eeuw. De musici zijn alle afzonderlijk ook erkende specialisten op het gebied van de nieuwe muziek.

Het leggen van verbanden tussen componisten en hun inspiratiebronnen of breder gezien, het plaatsen van componisten in hun context en de geschiedenis,

behoort tot hun prioriteiten.

In de afgelopen jaren trad het gezelschap onder meer op met programma’s rond Ligeti, Cage, Poulenc, Guus Janssen, Richard Ayres en Pavel Haas. Inmiddels zijn er door componisten als Martijn Padding, Guus Janssen, Louis Andriessen en Rob Zuidam werken voor NAP geschreven. Daarnaast komt NAP regelmatig met bijzondere Muziektheater voorstellingen, zoals onlangs: Urwald van Arnoud Noordegraaf, Narcissus van Calliope Tsoupaki, Conversations with my mother i.s.m. De Diamantfabriek en verzorgde zij de muziek in de Berlijnse film The Lost van Reynold Reynolds.

41

Musici Renato Freyggang panfluit David Kweksilber saxofoons/ klarinetten Michiel van Dijk saxofoons/ klarinetten Ron Schaaper hoorn Frank Braafhart trompet Cees van Zeeland piano Gerard Bouwhuis piano Sepp Grotenhuis elec. piano Saskia Lankhoorn fenderpiano Niels Meliefste slagwerk Joey Marijs slagwerk Patricio Wang gitaar/panfluit Pete Harden basgitaar Jelte van Andel basgitaar Heleen Hulst viool Mick Stirling cello Dario Calderone contrabas Koen Keevel techniek Jan Panis geluid Malu Peeters boventiteling

biografie randprogramma

RANDPROGRAMMA

Jacqueline Oskamp Gespreksleider

Thea Derks

Gespreksleider

Muziek in maatschappelijk perspectief. Ook werkt zij aan een publicatie over de cultuurpolitieke context waarin ons muzikaal erfgoed verkeert.

Carmen Cobos Film

Thea Derks studeerde Engels en Muziekwetenschap. In 1996 voltooide zij cum laude haar studie musicologie aan de UvA. Derks verzorgt interviews en programma’s voor Radio 4, o.a. voor De Vrijdag van Vredenburg. Zij gaf cursussen over hedendaagse muziek in het Concertgebouw en Muziekgebouw aan ‘t IJ te Amsterdam en schreef de biografie Reinbert de Leeuw: mens of melodie. theaderks.wordpress.com

Jacqueline Oskamp (1964) studeerde in 1988 af als politicoloog. Sindsdien werkt zij als freelance journaliste op het gebied van muziek, muziektheater en nieuwe media.

Van 1994 tot 2001 was zij muziekprogrammeur bij Huis a/d Werf in Utrecht. In 2003 verscheen een bundel interviews met Nederlandse componisten, getiteld Radicaal gewoon – bestaat er zoiets als Nederlandse muziek?. Op dit moment schrijft zij een boek over het componeren in Nederland in de twintigste eeuw, met als werktitel 42

Carmen Cobos is geboren in Spanje en verhuisde in 1997 naar Nederland.

Hier richtte ze haar eigen productiemaatschappij op.

Zij werkte samen met John Appel, Marco Wilms en Heddy Honigmann. Haar films werden op meer dan honderd filmfestivals vertoond. www.cobosfilms.nl

biografie randprogramma

Gerard Bouwhuis

Schönberg Ensemble, de Ebony Band en het Nederlands Blazersensemble. In de loop van zijn carrière heeft Gerard Bouwhuis veel componisten geïnspireerd nieuw werk voor hem te schrijven, onder wie Louis Andriessen, Cornelis de Bondt, Rob Zuidam en Guus Janssen.

Voor zijn bijzondere inzet voor de hedendaagse Nederlandse muziek ontving hij in 2003 de Theo Bruinsprijs.

Gerard Bouwhuis is docent hedendaagse muziek aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag.

geheel vanzelfsprekend tot haar sculpturen, foto's en beschilderde film-stills.

De pianist Gerard Bouwhuis is gespecialiseerd in eigentijds repertoire. Hij was als solist betrokken bij uitvoeringen met onder andere het Schönberg Ensemble, de Ebony Band, het Nederlands Blazers Ensemble en het Radio Kamerorkest.

www.gerardbouwhuis.nl

In haar werk kiest ze dikwijls voor schaamteloos alledaagse onderwerpen, waaraan we vaak achteloos voorbijgaan. Achter deze luchtige onderwerpen ligt een fascinerende omgang met de principes van waarneming en beeldconstructie verborgen.

Van Warmerdam vertelt in haar films geen verhaal, maar vertrouwt op de kracht van het beeld.

Piano

Met de violiste Heleen Hulst vormt hij sinds 1998 een duo en samen richtten zij in 2005 Nieuw Amsterdams Peil op, een ensemble dat is gespecialiseerd in de kamermuziek van de twintigste en eenentwintigste eeuw.

Hij was als solist betrokken bij uitvoeringen met o.a. het

Marijke van Warmerdam Film

Marijke van Warmerdam (1959) verwierf vanaf de jaren 90 internationale bekendheid met haar filmloops: begin en einde zijn aan elkaar geplakt waardoor de film zich eindeloos herhaalt, niet zelden met een hypnotiserend resultaat.

Haar eigenzinnige installaties met 16- en 35mm filmloops verhouden zich 43

filmprogramma kleine zaal Doorlopend films en documentaires van en over Louis Andriessen

Filmprogramma donderdag 8 mei

Peter West en Steve Martland, Een tijdelijke overeenkomst met de zee, Lagestee film (60’)

16:00 Het geheim van de schoonheid 16:12 The Road 17:47 Y Después (piano) 17:51 Voyage to Cythera 17:56 Never a dull moment 18:24 Y Después (Volharding) 18:28 In the ocean 18:34 Het geheim van de schoonheid 18:46 Een tijdelijke overeenkomst met de zee 19:46 Y Después (piano) 19:50 Het geheim van de schoonheid 20:02 In the ocean 20:08 Voyage to Cythera 20:13 Het geheim van de schoonheid

Louis Andriessen / Betsy Torenbos, Y Después (4’) Carine Bijlsma, Never a Dull Moment: Louis Andriessen componeert Anaïs Nin (28') Frank Scheffer, The Road, 1998, Allegri Film (95’) Frank Scheffer, Voyage to Cythera, 1999 (fragment, 5') Louis Andriessen spreekt over Luciano Berio

Frank Scheffer, In the ocean, 2001 (fragment, 6') David Lang en Julia Wolfe (Bang On A Can) spreken over Louis Andriessen

Robert Weelinck en Bart van Zutphen, Het geheim van de schoonheid, 2014 (12') In opdracht van Asko|Schönberg en Muziekgebouw aan 't IJ

44

Filmprogramma kleine zaal

20:25 Y Después (Volharding) 20:29 The Road 22:04 Een tijdelijke overeenkomst met de zee 23:04 Het geheim van de schoonheid 23:16 Voyage to Cythera 23:21 In the ocean 23:27 Het geheim van de schoonheid 23:39 Y Después (piano)

18:57 Y Después (Volharding) 19:01 In the ocean 19:07 Never a dull moment 19:35 Y Después (piano) 19:39 Het geheim van de schoonheid 19:51 Voyage to Cythera 19:56 Never a dull moment 20:24 Y Después (Volharding) 20:28 The Road 22:03 Een tijdelijke overeenkomst met de zee 23:03 Het geheim van de schoonheid 23:15 In the ocean 23:21 Voyage to Cythera 23:26 Het geheim van de schoonheid 23:38 Y Después (piano)

Filmprogramma vrijdag 9 mei 16:00 Y Después (piano) 16:04 Een tijdelijke overeenkomst met de zee 17:04 The Road 18:39 Het geheim van de schoonheid 18:51 Voyage to Cythera 45

biografie filmprogramma

Peter West

choreografieën. Hij schreef en regisseerde de film A Temporary Arrangement with the Sea over Louis Andriessen.

Documentairemaker Peter West (1939-2005) begon zijn carrière in de vroege jaren 60 bij BBC 2.

Betsy Torenbos

Als filmeditor maakte hij meer dan vijfentwintig lange documentaires, voornamelijk over klassieke muziek en musici.

(2001). In 2006 maakte Andriessen met Torenbos een performance voor danseres en orgel. Deze compositie was gebaseerd op De Tijd. Voor haar theatergezelschap Rood Paleis maakte Louis Andriessen de korte composities Memento (2009) en Terra en het circus (2010). www.roodpaleis.nl

www.independent.co.uk/news/ obituaries/peter-west-6145447.html

Frank Scheffer

Steve Martland

foto: Chidi Onwuka

Betsy Torenbos (1969) studeerde af aan de dansopleiding aan de AHK in Amsterdam en ontwikkelde zichzelf als choreografe.

Steve Martland (1954-2013) was een Engelse componist.

Martland studeerde compositie bij Louis Andriessen. Zijn muziek werd vaak gebruikt voor

Ze werkt als regisseur en producent in binnenen buitenland aan theaterproducties, installaties en films. Voor Louis Andriessen maakte ze een choreografie en film op De Materie IV (2000). Samen maakten ze de korte film Y Después 46

Frank Scheffer (1956) is een Nederlandse cineast en filmproducent, voornamelijk van documentaires.

Scheffer is vooral bekend om zijn regie van Conducting Mahler, de documentaire

biografie filmprogramma

die in 1995 op het Mahler Festival in Amsterdam werd vertoond. Daarnaast heeft hij documentaires gemaakt over Edgard Varèse (The One All Alone, 2009), Louis Andriessen (The Road, 1997), Luciano Berio (Voyage to Cytheria, 1999) en Pierre Boulez (Eclat, 1993).

Naast verschillende vakprijzen en festivalprijzen, kreeg Scheffer een oeuvreprijs op het Holland Festival in 2001. In 2008 won hij een prijs op het Mumbai International Film Festival.

Carine Bijlsma

In 2008 studeerde zij af aan de Nederlandse Film en Televisie Academie (NFTA) in Amsterdam met de film Het Geheim van Boccherini, die bekroond werd met de Wildcard en de documentaire prijs van het Prins Bernard Cultuurfonds. Zij heeft sindsdien verscheidene muziekdocumentaires op haar naam staan waaronder Toonladders en Tweedeklassers, Soliste en Never a dull moment over Louis Andriessen. Daarnaast maakte zij videobeeld voor de voorstelling AnaĂŻs Nin. www.carinebijlsma.com

Carine Bijlsma, fotografe en regisseuse (1983) studeerde fotografie in Amsterdam, Florence en New York.

47

Geboren op 6 juni 1939 in Utrecht in een muzikale familie. Via zijn vader Hendrik, componist en organist van de Utrechtse Domkerk, ontwikkelt de jonge Louis een fascinatie voor Bach en een voorliefde voor Franse muziek. Zijn oom Willem is componist en pianist, zijn oudere broer Jurriaan is ook componist.

1939

Bevrijding van Nederland door de geallieerden.

Wederopbouw van de Nederlandse culturele sector.

1945 1947

Louis verhuist met zijn familie naar Den Haag.

1950

Oudere broer Jurriaan keert terug uit de Verenigde Staten met een collectie platen: Cage, Copland en jazz. Louis ontwikkelt een voorliefde voor bebop en cool jazz, waaronder Charlie Parker, Dizzie Gillespie, Stan Kenton en Miles Davis.

1951

Zijn vader begint hem te helpen bij het componeren. Luistert veel naar jazz op de radio en in Haagse platenzaken.

1952 48

De familie Andriessen (Caecilia, vader Hendrik, Louis, moeder Johanna) en een onbekende vrouw (foto 1940-45)

Levenslijn Louis Andriessen

Tweede rapsodie

levenslijn Louis Andriessen

1954

Rondo Barbaro opus 8

1955 1956

Componeert Sonate voor fluit en piano, het vroegste werk dat een blijvende rol zal spelen in zijn catalogus.

1953 Compositielessen van Jurriaan Andriessen.

Rondo voor piano (opgenomen in Souvenirs d'enfance)

Sonate voor fluit en piano

1957

Componeert Séries voor twee piano’s, een van de eerste seriële werken in Nederland.

1958

Séries voor 2 piano’s

1959

Percosse voor fluit, trompet, fagot en percussie Nocturnen voor sopraan en kamerorkest

1961

Elegie voor cello of contrabas en piano Nuit d’été voor piano 4-handen

Begint zijn studie aan het Conservatorium van Den Haag bij Kees van Baaren.

Medestudenten zijn onder anderen Peter Schat, Misha Mengelberg en Hans van Sweeden. Ontwikkelt een interesse in avantgarde, vooral in de radicale post-oorlog esthetiek van Boulez en Stockhausen.

Ittrospezione I voor piano 4-handen Trois pièces voor piano linkshandig Aanloop en sprongen (Rincorsa e salti) voor fluit, hobo en klarinet Joli commentaire voor piano 4-handen Paintings voor fluit en piano

Wint Avro-prijs (Gaudeamus)

49

levenslijn Louis Andriessen

Ittrospezione III (Concept I) voor 2 piano’s en ensemble A flower song III voor cello A flower song II voor hobo Sweet voor altblokfluit

1965

Double voor klarinet en piano Ittrospezione III (fragment) voor 2 piano’s en tenor saxofoon Ittrospezione III (Concept II) voor 2 piano’s en ensemble

1966

Souvenirs d’enfance. Verzameling teksten en stukken voor solo piano i.s.m. Bernlef

1967

The Garden of Ryoan-gi voor 3 elektronische orgels Anachronie I voor orkest Contra tempus voor ensemble

1968

Werkt samen aan muziek-politieke projecten met Reinbert de Leeuw, Misha Mengelberg, Peter Schat en Jan van Vlijmen. Een concert in Theater Carré in Amsterdam wordt door de politie sterk in de gaten gehouden, men vermoedt revolutionaire activiteiten.

Ittrospezione II voor orkest Registers voor piano

1964 Louis besluit na Anachronie I niet meer voor standaard symfonieorkest te schrijven.

Triplum per chitarra voor gitaar Canzone 3.Utinam voor sopraan en piano

1963

Terugkeer naar Nederland, alwaar hij aan het werk gaat als componist en pianist in Amsterdam.

1962

Wint de Conservatorium Compositie Prijs en vertrekt naar Milaan en Berlijn, samen met Berio. Ontvangt voor de tweede maal de Avro-prijs van Gaudeamus.

50

levenslijn Louis Andriessen

Louis Andriessen achter de piano bij Orkest de Volharding (ca. 1976).

Foto: Alt Willem van Zadelhoff

In Memoriam elektronische muziek Volkslied voor een ongelimiteerd aantal spelers. Eenstemmige kompositie, waarin de melodie van het Wilhelmus langzamerhand getransformeerd wordt in de melodie van de Internationale Le voile du bonheur voor viool/altviool en piano

1972 1973

Componeert Il Duce en Il Principe, die samen met De Staat een politiek triptiek vormen.

Spektakel voor improvisatoren en groot ensemble De negen Symphonieën van Beethoven voor promenade-orkest en ijscobel Vergeet mij niet voor hobo die ook piano speelt

1971

Richt Orkest De Volharding op om muziek uit de zaal te halen en naar de mensen op straat te brengen. Begint ook rond deze tijd aan het schrijven van De Staat, zijn polemisch antwoord op het symfonieorkest.

Reconstructie opera (met Peter Schat, Jan van Vlijmen, Reinbert de Leeuw, Misha Mengelberg, Hugo Claus, Harry Mulisch) Anachronie II musique d’ameublement voor hobo en orkest Choralvorspiel voor draaiorgel Hoe het is voor live-elektronica en 52 strijkers

1970

Tv-presentator Willem Duys is vol lof over Louis’ stuk De negen Symphonieën van Beethoven. Louis besluit een jaar op de bank te gaan zitten.

1969

Collectieve opera Reconstructie tracht te breken met de conservatieve Nederlandse muziektraditie. Protesteert als een van de Notenkrakers tijdens een concert in Het Concertgebouw tegen het gevoerde programmeringsbeleid en voor aanstelling van dirigent Bruno Maderna. De demonstranten worden de zaal uitgezet:

51

De Volharding voor De Volharding Thanh Hoa voor stem en piano De Maatregel voor koor en piano. Tekst Bertolt Brecht

Il Duce elektronische muziek The Family filmmuziek voor ensemble On Jimmy Yancey voor De Volharding Il Principe voor 2 koren en houtblazers ensemble

levenslijn Louis Andriessen

1974

Begint met het geven van instrumentatielessen aan het Haags Conservatorium.

1975 1978

Wordt aangesteld als docent compositie aan het Conservatorium van Den Haag

Hoketus voor 2 groepen van 5 instrumenten De Staat voor 4 vrouwelijke zangers en groot ensemble Mattheus passie muziektheater

1977

De Staat wint de Matthijs Vermeulen Prijs en de eerste prijs in Unesco’s International Rostrum of Composers.

Workers Union voor elke luidklinkende groep instrumenten Nederland, let op uw schoonheyt voor koperensemble en/of houtblazersensemble

1976

Experimenteert op het Conservatorium met muziek geschreven voor twee symmetrische groepen instrumenten. Dit leidt tot de oprichting van Hoketus, om de complexe ritmische overgangen in de muziek te oefenen en uit te voeren. De Staat gaat in première in Amsterdam: een bepalend moment voor de Nederlandse nieuwe muziekscene. Begint met de compositie van muziektheater voor Toneelgroep Baal.

Symphonieën der Nederlanden voor harmonieorkest Melodie voor blokfluit en piano Hymne to the memory of Darius Milhaud voor symfonieorkest Wals voor piano

52

Orpheus muziektheater

Symfonie voor losse snaren voor 12 solo strijkinstrumenten Laat toch vrij die straat voor stem en piano

levenslijn Louis Andriessen

1980 1984

Première van De Snelheid door San Francisco Symphony onder leiding van Edo de Waart.

Geeft lessen aan CalArts

1983

Begint met componeren van De Snelheid.

John Adams dirigeert leden van de San Francisco Symphony tijdens de première van De Staat in de Verenigde Staten

1982

Rondt samen met Elmer Schönberger het boek Het apollinisch uurwerk over Stravinsky af.

1981

Reinbert de Leeuw dirigeert de première van De Tijd in Den Haag.

Overture to Orpheus voor clavecimbel Disco voor viool en piano

Trepidus voor solo piano Menuet voor Marianne voor piano Y después voor stem en piano

De Snelheid voor groot ensemble

De Stijl (De Materie deel III) voor 4 vrouwenstemmen, een vrouwelijke spreker en groot ensemble Berceuse voor Annie van Os voor piano

1986

De Staat wordt uitgevoerd door New York Philharmonic onder leiding van Gunther Schuller

De Tijd voor vrouwenkoor en een groot ensemble La Voce voor cello Commentaar voor viool en piano

1985

Première van De Stijl in Amsterdam

Ende voor twee altblokfluiten bespeeld door 1 muzikant George Sand muziektheater Erik Satie – Messe des Pauvres arrangement voor gemengd koor en ensemble Un beau baiser voor koor

Dubbelspoor voor piano, klavecimbel, klokkenspel en celesta. Voor choreografie van Beppie Blankert.

De Lijn voor 3 fluiten

53

levenslijn Louis Andriessen

1991 1992

Luciano Berio, Jeanette Yanikian & Louis Andriessen (15 januari 1987).

Foto: Co Broerse.

Wint voor de tweede keer de Matthijs Vermeulen Prijs. Reinbert de Leeuw dirigeert uitvoeringen van De Materie in Amsterdam, Den Haag en Utrecht.

1990

Eerste samenwerking met Peter Greenaway voor de videofilm M is for Man, Music, Mozart.

Een nieuwe serie opnames bij label Nonesuch, onder andere De Staat.

1989

Componeert Facing Death voor het Kronos Quartet

1988

De Materie gaat in première o.l.v. Reinbert de Leeuw en geregisseerd door Robert Wilson.

1987

Geeft lessen in muziektheorie en compositie aan de University of Yale in de VS. Hoketus wordt opgeheven. Werkt verder aan De Materie.

54

De Materie (deel 1) voor tenor, 8 stemmen en groot ensemble

Hadewijch (De Materie deel II) voor sopraan, 8 stemmen en ensemble De Toren voor carillon De Materie (deel IV) voor vrouwelijke spreker, 8 stemmen en groot ensemble

Nietzsche redet voor voordrager en ensemble

Facing Death voor 4 versterkte strijkinstrumenten Flora tristan voor koor

M is for Man, Music, Mozart voor jazzzangeres en ensemble Hout voor tenorsaxofoon, marimba, gitaar en piano Lacrimosa voor 2 fagotten Romance for Caecilia voor piano The Memory of Roses voor piano en speelgoedpiano Dances voor sopraan en kamerorkest Chorale voor solo piano Deuxième chorale voor handbediend muziekdoosje … not being sundered voor sopraan, fluit en cello

levenslijn Louis Andriessen

1995

Ensemble intercontemporain onder leiding van David Robertson speelt de Franse première van De Staat. Ensemble Modern onder leiding van Sian Edwards speelt de Duitse première van De Snelheid. California EAR Unit voert als eerste Zilver uit in Los Angeles.

ROSA The Death of a Composer Muziektheater in twee aktes Zilver voor klein ensemble Base voor linkerhand piano A Song of the Sea voor onbegeleide stem 1994

Wordt aangesteld als artistiek directeur van het Meltdown Festival in het Londense South Bank Centre. Eerste Engelse uitvoering van de volledige Materie bevestigt zijn reputatie als belangrijk internationaal componist.

Gastcomponist van het Tanglewood Festival, waar de Amerikaanse première van Hadewijch plaatsvindt. In het Muziektheater in Amsterdam gaat de opera Rosa, een samenwerking met Peter Greenaway, met tien uitverkochte avonden in première. Wint een Edison voor De Tijd.

Lied voor solo piano

1993

Tijdens een festivalweekend in Den Haag voert het Residentie Orkest Mausoleum en Nocturnen uit. Het Huddersfield Festival beleeft de Engelse première van Hadewijch.

De documentaire A Temporary Arrangement with the Sea van Steve Martland en Peter West over Louis Andriessen wordt uitgezonden op BBC2. Het album The Memory of Roses wordt opgenomen. Louis Andriessen wint de 3M Muziekprijs, toen de meest prestigieuze Nederlandse prijs voor de kunsten.

55

De Komst van Willibrord voor carillon To Pauline O. voor solo hobo Odysseus’ Women voor 4 vrouwenstemmen en synthesizer. Voor choreografie van Beppie Blankert

levenslijn Louis Andriessen

1999

Rondt de tweede opera-samenwerking met Peter Greenaway af: Writing to Vermeer gaat in december in Amsterdam in première.

Optredens en cd-uitgaves ter gelegenheid van zijn 60e verjaardag.

dancing on the bones (Trilogie van de Laatste Dag deel 3) voor kinderstemmen en ensemble De Herauten voor koper en pauken

1998

Nederlandse première van de Trilogie van de Laatste Dag tijdens de 1000 e Vara Matinée in Het Concertgebouw. Reprise van Rosa in het Muziektheater Amsterdam. Frank Scheffer maakt documentaire The Road over Louis Andriessen.

De Laatste Dag (Trilogie van de Laatste Dag deel 1) voor 4 mannenstemmen, kinderstem en groot ensemble TAO (Trilogie van de Laatste Dag deel 2) voor solo piano, 4 vrouwenstemmen en ensemble

1997

Ensemble Modern voert als eerste de complete Trilogie van de Laatste Dag uit in Keulen. Ook spelen ze de première van De Snelheid in Turijn en De Staat in Berlijn, Frankfurt en Wenen. Is bijzonder hoogleraar Kunst en Cultuur aan de Katholieke Universiteit Nijmegen voor de Anton van Duinkerken-wisselleerstoel.

1996

Premières van De Laatste Dag in Amsterdam onder leiding van Reinbert de Leeuw en TAO in Donaueschingen onder leiding van Peter Eötvös. Gastcomponist bij Settembre Musica in Turijn. Amerikaanse première van De Stijl in New York en van De Staat in Finland. Geeft colleges aan Princeton in de Verenigde Staten.

Nonesuch geeft complete serie opnames van De Materie uit.

56

Odysseus’ Women voor 4 vrouwenstemmen en kamerorkest De Eerste Minnaar voor jongenssopraan en orgel

Passeggiata in tram in America e ritorno voor zang en klein ensemble Image de Moreau voor piano Woodpecker voor 1 slagwerker Writing to Vermeer opera

levenslijn Louis Andriessen

2004

Wordt onderscheiden als Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Hoogleraar Faculteit der Kunsten van de Universiteit Leiden.

Andriessen Festival in Lincoln Center New York, o.a. De Materie.

2003

Ontvangt een eredoctoraat aan het Royal Northern College of Music in Manchester.

2002

Andriessenfestival in het South Bank Centre in Londen, met onder andere de wereldpremière van La Passione en een concertuitvoering van Writing to Vermeer. Maja Trochimczyk, The Music of Louis Andriessen verschijnt bij Routledge. Publicatie van teksten en lezingen van Andriessen in Gestolen Tijd. Alle Verhalen, red. Mirjam Zegers, Querido. Engelse vertaling verschijnt bij Arc Publications. Is Toondichter des Vaderlands.

The New Math(s) voor sopraan, traverso, viool, marimba en cd What Shall I Buy You, Son? voor stem en piano Shopping List of a Poisoner voor een schrijvende zanger Feli-citazione voor solo piano

2001

Ars Musica festival in Brussel opent met een compleet Andriessen-concert. Is gastcomponist bij het Queensland Festival in Brisbane. Wint voor zijn bijdragen aan de blaasmuziek Prijs van het Wereld Muziek Concours Kerkrade.

2000

Nonesuch geeft eerste opname van Rosa uit. Writing to Vermeer staat op het Adelaide Festival en in het Lincoln Center in New York.

Werkt samen met filmmaker Hal Hartley aan The New Math(s).

57

La Passione voor solo stem, solo viool en ensemble Tuin van Eros voor strijkkwartet A Very Sharp Trumpet Sonata voor solo trompet Fanfare, om te beginnen voor 6-300 hoorns Klokken voor Haarlem voor twee piano’s en twee percussionisten

Letter from Cathy voor stem en klein ensemble Pupazzetti (A. Casella, arr. Andriessen) Inanna muziektheater Racconto dall’Inferno voor stem en groot ensemble (deel II van La Commedia)

levenslijn Louis Andriessen

Lucifer (deel 3 van La Commedia) De Tuin der Lusten (deel 4 van La Commedia) Raadsels voor viool

2007

Luce etterna (deel 5 van La Commedia) La Commedia

2008

Mouse Running etude voor marimba solo (computerprogramma, elke output verschillend) Haags Hakkûh voor Katia en Marielle Labeque en Los Angeles Philharmonic

De Stad van Dis in Los Angeles.

2009

Festival Dag in de Branding wijdt een aflevering aan Andriessens jongensjaren: veel vroeg werk en uitreiking Johan Wagenaar oeuvreprijs. Ontvangt de Zilveren Medaille van de stad Amsterdam. Viering 70 e verjaardag in Muziekgebouw aan 't IJ.

Xenia vioolsolo voor Monica Germino De Opening voor diverse ensembles (opening van Muziekgebouw aan ’t IJ) De Stad van Dis of Het Narrenschip (deel 1 van La Commedia)

2006

Reinbert de Leeuw dirigeert de Los Angeles Philharmonic met Racconto dall’Inferno en De Staat. Uitvoering en cd-opname van o.a.

La Passione in Boston met Boston Modern Orchestra Project.

2005

Amerikaanse première van Trilogie van de Laatste Dag in Boston.

58

levenslijn Louis Andriessen

2012

Nederlandse première La Girò in het Muziekgebouw. Uitvoering La Girò, Anaïs Nin en Life in Los Angeles.

2011

Ontvangt Grawemeyer Award for Music Composition van de Universiteit van Louisville voor La Commedia.

Anaïs Nin muziektheater voor Cristina Zavalloni en Nieuw Amsterdams Peil 2010

Krijgt Composer of the Year Award van Musical America. Eredoctoraat Birmingham City University. Reinbert de Leeuw dirigeert Asko|Schönberg bij uitvoering La Commedia in Los Angeles en New York. Wordt verkozen voor de Richard and Barbara Debs Composer’s Chair van Carnegie Hall, New York. Nederlandse première Anaïs Nin in het Muziekgebouw.

2013

Het Gesprek gecomponeerd samen met Martijn Padding voor Slagwerk Den Haag

Mysteriën in opdracht van het Koninklijk Concertgebouw als cadeau voor het Koninklijk Concertgebouworkest voor hun beider 125-jarig bestaan Vroegste herinneringen voor de 75e verjaardag van Reinbert de Leeuw Tapdance voor solo slagwerk en ensemble

2014

Louis Andriessen Festival op het Boston Conservatory. Festival Andriessen@75 in Washington. Reinbert de Leeuw voert De Materie uit in Los Angeles met de Los Angeles Philharmonic.

Festival Louis Andriessen 75 in Muziekgebouw aan 't IJ door Asko|Schönberg en NAP.

Life voor Bang On A Can All Stars. Film van Marijke van Warmerdam La Girò voor MiTo Festival, Monica Germino en London Sinfonietta Monument for Graettinger voor het Clazz Ensemble

59

Louis Andriessen 75 Eerbetoon aan Nederlands beroemdste componist

do 8 + vr 9 mei 2014 festival colofon

Louis Andriessen 75 is een co-productie van Asko|Schรถnberg, Nieuw Amsterdams Peil en Muziekgebouw aan 't IJ

Redactie: Yvonne Boon (Asko|Schรถnberg), Floortje Smehuijzen en Nicole van Lint (MGIJ), Mirjam Zegers, Monica Germino Omslag en opmaak: Evert de Cock

Teksten Andriessen in vogelvlucht: Mirjam Zegers Beuken op de poorten van hemel en hel en toelichtingen: Jacqueline Oskamp, eindredactie Joep Christenhusz

Dit festival kwam mede tot stand danzij

De activiteiten van Muziekgebouw aan 't IJ komen tot stand door steun van:

Mediapartner:

60

TO VRO T 40% EG KOR BOEK TING

SEIZOEN 14/15 KLINKT GOED Stel nú online uw eigen concertseizoen samen MUZIEKGEBOUW.NL / 020 78861 2000

VERWACHT

Mei

zo 18 mei / 13.30 uur

zo 25 mei / 15.00 uur

Rondleiding + lunch

Cappella Amsterdam Josquin en zijn motetten

za 10 mei / 20.15 uur

Calefax Rietkwintet Calefax in Trance

di 20 mei / 11.00 uur

Rondleiding + lunchconcert

wo 28 mei / 20.15 uur

di 13 mei / 20.15 uur

di 20 mei / 12.30 uur

Olli Mustonen + Steven Isserlis Topstukken voor cello en piano

Strings Attached Lunchconcert ism Conservatorium van Amsterdam

Véronique Gens + Susan Manoff La douce France

wo 14 mei / 20.15 uur

di 20 mei / 20.30 uur

Holland Festival

Jean-Efflam Bavouzet Beethoven en Debussy

Muziekgebouw at Trouw: Ben Frost

Nico Muhly + David T. Little Spiral Mass | Soldier Songs

do 15 mei / 20.15 uur

wo 21 mei / 20.15 uur

do 5 + vr 6 + za 7 juni / 20.30 uur

New European Ensemble Lindberg

The Sixteen The Queen of Heaven

Holland Festival

vr 16 mei / 20.15 uur

do 22 mei / 20.15 uur

Wende zingt Winterreise Een diva, haar pianist en een bloemstuk

Amsterdam Sinfonietta + Slagwerk Den Haag Strijken & Slaan

za 17 mei / 15.00 uur

vr 23 mei / 20.15 uur

De IJ-Salon Beestachtig

Amsterdam Sinfonietta + Slagwerk Den Haag Love Serenade

Juni ma 2 juni / 20.30 uur

za 17 mei / 19.30 uur

Nederlands Kamerkoor Russische barok en de Mozart van St. Petersburg

za 24 mei / 20.15 uur

Orkest van de 18e Eeuw + Kristian Bezuidenhout Mozart 62

Peter Brook + Marie-Hélène Estienne + Bouffes du Nord The Valley of Astonishment

tentoonstelling zo 27 apr t/m zo 11 mei 2014 atrium / dagelijks 10.00-01.00 uur toegang gratis

Horst Rikkels Het Bos Hermafrodiet Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen

Muziekgebouw aan ‘t IJ / foto: Erik van Gurp

MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ Piet Heinkade 1 / 1019 BR Postbus 1122 / 1000 BC Amsterdam Kaartverkoop T 020 788 2000 ma t/m za 12.00 -18.00 uur Kantoor T 020 788 2010 F 020 788 2020 E post@muziekgebouw.nl Zakelijke evenementen T 020 788 2023

Restaurant Zouthaven bevindt zich op de begane grond van het Muziekgebouw. Voor een heerlijke start van uw concertavond.

Openingstijden en reserveren www.zouthaven.nl of T 020 788 2090 WORD VRIEND Steun het Muziekgebouw al vanaf € 50 per jaar. Lees meer op : muziekgebouw.nl/steunons

PARTNERS De activiteiten van het Muziekgebouw aan ’t IJ komen tot stand door steun van:

Gelieve uw mobiele telefoon tijdens het concert uit te schakelen.

Camerabeeld- en geluidsopnamen alleen toegestaan met toestemming vooraf.

Mediapartner:

Pauzedrankje (indien inbe­grepen) serveren wij op tafels bij de uitgang van de zaal.

Druk binnenwerk:

EARLY BIRD TICKETS Voor jongeren tot 30 jaar, bijna alle concerten € 10. Wees snel: hoe eerder, hoe meer kans. Lees meer op: www.muziekgebouw.nl/earlybirds

Reserveren en openingstijden restaurant Zouthaven: www.zouthaven.nl.

Centraal Station (10-15 min lopen) is met tram 26 bereikbaar tot 00.00 uur. Taxicentrale Amsterdam: T 020 677 7777.

De Piet Heinparkeergarage onder Muziekgebouw aan ’t IJ is 24 uur per dag open.

Informatie + online kaarten bestellen www.muziekgebouw.nl. Ook voor onze nieuwsbrief.