do 22 mei 2014 donderdagavond serie Grote Zaal / 20.15 uur
Amsterdam sinfonietta + slagwerk den haag Strijken & Slaan
PROGRAMMA
do 22 mei 2014 donderdagavond serie Grote Zaal / 20.15-22.00 uur DUUR: CA. 40 MINUTEN VOOR DE PAUZE CA. 40 MINUTEN NA DE PAUZE
Amsterdam Sinfonietta + Slagwerk Den Haag Strijken & Slaan
inleiding
Candida Thompson leiding en viool Simone Lamsma viool
foyerdeck 1 / 19.15-19.45 uur
Thea Derks in gesprek met violiste Simone Lamsma en componiste Kate Moore
Dit concert wordt rechtstreeks uitgezonden door Omroep MAX op Radio 4.
Partners Donderdagavondserie:
Tekst toelichting Willem de Bordes, artistiek coördinator en programmeur Amsterdam Sinfonietta
Steve Reich (1936) Music for Pieces of Wood (1973) Kate Moore (1979) Fern (2014; wereldpremière) Voor 5 strijkers, 5 slagwerkers en elektronica Opdracht van Amsterdam Sinfonietta en Slagwerk Den Haag Ton de Leeuw (1926-1996) Symphonie voor strijkers en slagwerk (1950) Aan mijn ouders I Poco lento II Lento III Allegro non troppo IV A tempo leggiero PAUZE Leonard Bernstein (1918-1990) Serenade naar Plato’s Symposium (1954) Ter herinnering aan Serge en Nathalie Koussevitzky I Phaedrus: Pausanias (Lento, allegro marcato) II Aristophanes (Allegretto) III Erixymathus (Presto) IV Agathon (Adagio) V Socrates: Alcibiades (Molto tenuto, adagio, allegro molto vivace)
TOELICHTING Speciaal voor het programma Strijken & Slaan werken de ensembles Amsterdam Sinfonietta en Slagwerk Den Haag samen. De aanzet voor deze combinatie was de instrumentatie die Bernstein koos voor zijn vioolconcert Serenade; behalve de soloviool en een harp louter strijkers en slagwerkers. In de muziekgeschiedenis is de combinatie strijkers en slagwerk vrij ongebruikelijk. Een bekend voorbeeld is Mozarts Serenata Notturna voor stijkers en solopauken, maar zeker ook Muziek voor snaren, celesta en slagwerk van Béla Bártòk. Voor zowel Leonard Bernstein als Ton de Leeuw is dit meesterwerk een model geweest, een voorbeeld voor hoe je beide instrumentgroepen kunt laten wedijveren of versmelten. De Australisch-Nederlandse componiste Kate Moore schreef in opdracht van beide ensembles een werk waarin vijf slagwerkers en vijf strijkers naast elkaar staan. Het programma opent met een titel die op zowel strijkers als slagwerkers had kunnen slaan, maar de eer is aan Slagwerk Den Haag.
Over Music for Pieces of Wood schreef Reich het volgende: ‘Dit stuk is heeft dezelfde muzikale wortels als mijn werk Clapping Music, het is een goed voorbeeld van hoe iets interessants kan ontstaan uit het samenvoegen van een aantal basale elementen. Om het stuk te begrijpen moet je je voorstellen dat je naar een caleidoscoop luistert. Er wordt een patroon neergezet dat met een klik opeens verandert. Er zijn 58 patroonveranderingen binnen ongeveer tien minuten. Het stuk bestaat uit drie delen, waarbij de ritmische structuur is gebaseerd op het proces van ‘rhythmic build ups’. De ritmische eenheden worden per deel steeds korter en klinken dus sneller achter elkaar.’
Steve Reich
Kate Moore
Vanaf jongs af aan bestudeerde Reich al klassieke muziek, maar altijd met een speciale aandacht voor slagwerkinstrumenten. Tijdens zijn ‘traditionele’ muziekstudie, kwam ook zijn interesse in pop en volksmuziek tot bloei.
De uit Australië afkomstige maar in Nederland woonachtige componiste Kate Moore kreeg van Slagwerk Den Haag en Amsterdam Sinfonietta de opdracht om een werk te schrijven voor strijkers en slagwerkers.
Music for Pieces of Wood
Fern
4
TOELICHTING
Ze staat bekend om haar opvallende klankvelden voor akoestische maar ook vaak elektronische instrumenten. Kate maakt klankinstallaties maar schrijft ook traditionele concertmuziek. Over haar werk Fern (Varen) schreef Kate Moore het volgende: ‘Een varen is een betoverende plant, oud en universeel. Als de bladeren door de wind in beweging worden gebracht vertonen ze een intrigerend patroon dat gelijkenis vertoont met de veren van bewegende vleugels. Na verloop van tijd bedekken deze veerachtige bladeren de rijke, donkere, vruchtbare grond van het bos. Hier is de onzichtbare deken van moeder natuur ononderbroken aan het werk. De skeletachtige structuur van de plant en de insecten die onder deze natuurlijke laag beschutting vinden worden in dit werk verklankt.’
de benadering van oosterse muziekprincipes vanuit een westers perspectief. Blokstructuren, herhaalde ritmische en melodische patronen en modaliteit zijn daarbij zijn belangrijkste bouwelementen, toegepast met een duidelijk streven naar evenwicht en harmonie.
Leonard Bernstein
Serenade naar Plato’s Symposium Leonard Bernstein wordt niet alleen beschouwd als een van de grootste dirigenten van de vorige eeuw, hij manifesteerde zich ook als een hoogst oorspronkelijk en succesvol componist van meesterwerken als West Side Story, Chichester Psalms en On the Town. Leonard Bernstein voltooide zijn Serenade op 7 augustus 1954. De dag erna schreef hij de volgende toelichting:’ Er is geen letterlijk programma voor deze Serenade, ondanks het feit dat het stuk ontstond nadat ik Plato’s dialoog Het Symposium (het feestmaal) had herlezen. De muziek is net als de dialoog een serie betogen ter glorie van de liefde en volgt in ruwe vorm de opeenvolging van sprekers zoals in Plato’s dialoog. De verbondenheid van de verschillende delen leunt niet op gemeenschappelijk materiaal, maar komt voort uit een systeem waarbij elke deel evolueert uit elementen van het voorafgaande deel.’
Ton de Leeuw
Symphonie voor strijkers en slagwerk De vierentwintigjarige Ton de Leeuw was duidelijk nog onder invloed van de muziek van Béla Bártòk toen hij dit werk schreef. Dat is te horen in zijn gebruik van harmonie en instrumentatie. De Leeuw is een van de belangrijkste Nederlandse componisten van de twintigste eeuw. Tot zijn vroege inspiratiebronnen behoren naast Béla Bártòk ook Paul Hindemith, Igor Stravinsky en Willem Pijper. Aangevuurd door zijn leerjaren bij de componist Olivier Messiaen verdiepte De Leeuw zich steeds meer in nietWesterse muziek en later ook in elektronische muziek. Kenmerkend voor De Leeuws oeuvre is
De instrumentatie die Bernstein koos was strijkorkest aangevuld met een batterij slagwerkers. Qua instrumentatie doet het meteen denken aan dat bekende meesterwerk van Béla Bártòk: Muziek voor snaren, slagwerk 5
TOELICHTING
en celesta (1936); een werk dat Bernstein goed kende en vaak dirigeerde. In de Serenade mengt Bernstein een serieus idioom met elementen uit de jazz en musicalmuziek. De Serenade schreef Bernstein in opdracht van de Koussevitzky Foundation, opgericht door Russische componist en dirigent Serge Koussevitzky. Op 12 september 1954 voerde de componist het werk uit met het Filharmonisch orkest van IsraĂŤl en de violist Isaac Stern in het Theatro Fenice in VenetiĂŤ. In april 2005 voerde Amsterdam Sinfonietta de Serenade van Bernstein voor het laatst uit. Het ensemble maakte een tournee langs het onder meer het Amsterdamse Concertgebouw, Brussel en Mannheim met de violist Gidon Kremer als solist. Voor dit programma stond het ensemble onder leiding van een onbekende, Venezolaanse dirigent, die met Amsterdam Sinfonietta zijn debuut in Nederland maakte; Gustavo Dudamel.
6
BIOGRAFIEĂ‹N
foto: Wonge Bergmann
Steve Reich
Aanvankelijk schreef Reich twaalftoonsmuziek, maar al snel zocht hij naar eenvoudiger communicatiemiddelen en kwam hij met uit tapeloops bestaande composities als It’s gonna rain. Onder invloed van de Afrikaanse muziek schreef hij Drumming (1970/71), een van de belangrijkste vroege minimal-musicwerken. Reich bleef zich ontwikkelen en kwam via geavanceerde faseverschuivings- en vertragingstechnieken uiteindelijk uit bij invloeden van joodse en islamitische muziek en thematiek.
De Amerikaanse componist Steve Reich (1936) is een van de grondleggers van de minimal music. Hij studeerde onder anderen bij Vincent Persichetti, Luciano Berio en Darius Milhaud.
Kate Moore
foto: Thanasis Deligiannis
COMPONISTEN
De Australische componiste Kate Moore (1979) werd geboren in Engeland en woont en werkt in Nederland. Ze studeerde aan het Conservatorium van Sydney, de School of Music Canberra en het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Moore studeerde onder meer bij Louis Andriessen, Martijn Padding, Diderik Wagenaar, Gilius van Bergeijk, Larry Sitsky, Jim Cotter, David Lang, Julia Wolfe, Michael Gordon, Susan Blake en Dorothy Sumner. Haar werk wordt
Reich behoort tot de wereldberoemde school der minimalisten, waartoe ook Terry Riley, Phillip Glass en Frederic Rzewski behoren. De bekendste Nederlandse minimalist is Simeon ten Holt. 7
biografie
Ton de Leeuw
foto: Wim Jansen
inmiddels internationaal uitgevoerd en klonk in onder meer Carnegie Hall, het Concertgebouw Amsterdam, Sydney Opera House en diverse festivals zoals The Bang On A Can Marathon, ISCM World Music Days - Sydney, The International Gaudeamus Muziekweek, November Music, The Sonic Festival NY, MATA Festival, Carlsbad festival of Music CA en het Canberra International Chamber Music Festival. Er vielen haar al diverse prijzen ten deel zoals De Komeet Cultuurprijs en de Carlsbad Festival of Music Price.
Ton de Leeuw (1926-1996) studeerde compositie bij Henk Badings en Louis Toebosch. Vanaf 1949 studeerde hij in Parijs bij Olivier Messiaen (analyse) en Thomas de Hartmann (orkestratie). Vanuit zijn belangstelling voor nietwesterse muziek studeerde hij ook etnomusicologie bij Jaap Kunst in Amsterdam. Na zijn studies piano, muziektheorie en muziekgeschiedenis richtte De Leeuw zich tot ver in de jaren vijftig op het componeren van seriĂŤle muziek. Aangevuurd door zijn leerjaren bij de componist Olivier Messiaen verdiepte De Leeuw zich steeds meer in niet-Westerse muziek en 8
later ook in elektronische muziek. De Leeuw werkte tot 1959 als muziekregisseur bij de Nederlandse Radio Unie. Van 1959 tot 1987 was hij verbonden aan het Sweelinck Conservatorium te Amsterdam, eerst als hoofddocent compositie, hedendaagse muziek en niet-westerse muziek, en vanaf 1984 als artistiek directeur. Bovendien werkte hij als wetenschappelijk hoofdmedewerker bij de vakgroep muziekwetenschap van de Universiteit van Amsterdam. In 1964 verscheen zijn boek: Muziek van de twintigste eeuw. Het boek is ook in het buitenland verschenen.
biografie
foto: U.S. News & World Report (1971)
Leonard Bernstein
Leonard Bernstein (19181990) studeerde aan de Harvard University en aan het Curtis Institute of Music te Philadelphia. Bernstein maakte verschillende musicals in de jaren veertig. Hij werd bekend toen hij in 1943 bij een concert te New York als dirigent inviel voor de zieke Bruno Walter.
Mahler, Britten, Sjostakovitsj, Nielsen en Sibelius toen deze nog amper werden gespeeld in de Verenigde Staten. Bernstein deelde zijn liefde voor klassieke muziek met een miljoenenpubliek door de tv uitzendingen van de door hemzelf vormgegeven en gepresenteerde Young People’s Concerts, die door CBS werden opgenomen en in meer dan veertig landen werden uitgezonden. Zijn uitnodiging om een serie colleges te geven aan Harvard University resulteerde in het kloeke boek The Unanswered Question. Op intrigerende wijze koppelde Bernstein hierin de taal der muziek aan principes uit de taalwetenschap, psychologie en muziekgeschiedenis en esthetische filosofie.
Bernstein was zijn leven lang voorvechter van Amerikaanse componisten als George Gershwin, William Schumann en Roy Harris en Europese hedendaagse muziek. Hij dirigeerde wereldpremières van Messiaen, Ives en Copland en brak een lans voor het werk van componisten als 9
biografie
UITVOERENDEN Simone Lamsma Viool
Lamsma was de jongste student ooit die het Bachelor of Music programma volgde. Op 19-jarige leeftijd studeerde zij cum laude af met verschillende prestigieuze onderscheidingen. Ze werd in 2011 benoemd tot ‘Associate of the Royal Academy of Music’, een eer aan studenten die een significante en onderscheidende bijdrage hebben geleverd in hun vakgebied. In 2010 won zij de VSCD Klassieke Muziekprijs in de categorie ‘Nieuwe generatie musici’, een prijs voor de meest indrukwekkende prestatie op het gebied van live klassieke muziek op de Nederlandse concertpodia. Als een van de meest succesvolle Nederlandse solisten, treed Simone regelmatig
foto: Otto van den Toorn
Simone Lamsma begon met viool spelen op 5-jarige leeftijd, en verhuisde naar Engeland toen zij 11 jaar was om te studeren aan de Yehudi Menuhin School bij Hu Kun en vervolgens de Royal Academy of Music bij Maurice Hasson.
op met alle belangrijke orkesten in Nederland, waaronder het Koninklijk Concertgebouworkest, Rotterdams Philharmonisch, Radio Filharmonisch en Amsterdam Sinfonietta. 10
biografie
Candida Thompson Leiding, viool
Als solist speelde Candida Thompson met diverse orkesten in Europa, de Verenigde Staten en het Verre Oosten. Daarnaast is Candida Thompson een gepassioneerd kamermusicus. Zij speelde samen met musici als Isaac Stern, Janine Jansen, Julian Rachlin, Isabelle Faust en Bruno Giuranna. Met celliste Xenia Jancovic en pianist Paolo Giacometti vormt zij het Hamlet pianotrio. Al vanaf jonge leeftijd voerde Candida Thompson kamerorkesten aan in Scandinavië, Spanje, Nederland en GrootBrittannië. Sinds 1995 is zij als concertmeester verbonden aan Amsterdam Sinfonietta en sinds 2003 is zij tevens artistiek leider van het orkest.
foto: Marco Borggreve
Candida Thompson studeerde bij de vermaarde pedagoog David Takeno aan de Guildhall School of Music and Drama in Londen, waar zij haar solistendiploma met onderscheiding behaalde. Ze studeerde verder aan het Banff Centre for the Arts in Canada.
Candida Thompson woont sinds 1992 in Amsterdam en bespeelt een viool van JeanBaptiste Vuillaume.
11
biografie
Amsterdam Sinfonietta Amsterdam Sinfonietta is al 25 jaar het enige professionele strijkorkest in Nederland en treedt op over de hele wereld. De afgelopen jaren maakte Amsterdam Sinfonietta tournees door Europa, China, Amerika en Australië. Het ensemble, dat uit 22 strijkers bestaat, wordt geleid door violiste en artistiek leider Candida Thompson en speelt zonder dirigent. Daarmee onderscheidt Amsterdam Sinfonietta zich van gangbare orkesten. Het repertoire omvat uiteenlopende muzikale stijlen, van barok tot hedendaags. Naast de uitvoeringen van bekend repertoire breekt het orkest ook een lans voor onbekend gebleven of nieuw repertoire. Zo speelde Amsterdam Sinfonietta recentelijk premières van Peter-Jan Wagemans, Michel van der Aa, Tigran Mansurian en P ¯eteris Vasks. Kenmerkend voor Amsterdam Sinfonietta is de innovatieve programmering; regelmatig brengt het orkest, naast het gevestigde strijkersrepertoire originele en spannende combinaties van muziekwerken. Zo gaat het onverwachte samenwerkingen aan of voert grensverleggende
concepten uit, met onder andere videokunst, dans en theater. Met de educatieve voorstelling Kleutersinfonietta bereikt Amsterdam Sinfonietta jaarlijks duizenden kinderen in Nederland. Daarnaast organiseert het orkest de ‘Sinfonietta Strijkersdagen’ waarin jonge strijkers deelnemen aan workshops en in speciaal geformeerde strijkorkesten optreden voor publiek. Met Candida Thompson heeft Amsterdam Sinfonietta sinds 2004 een reeks cd’s uitgebracht in samenwerking met het kwaliteitslabel Channel Classics, waaronder The Bohemian Album (2009), Brahms Schönberg (2011) The Mahler Album (2012) en Britten (2013). Afgelopen september werd een cd met werk van Sjostakovitsj en Weinberg gepresenteerd. In februari reisde het orkest met de Amerikaanse bariton Thomas Hampson langs twaalf Europese concertzalen met een bijzonder liedprogramma. Ook speelde het concerten in Rusland met de Georgische pianiste Nino Gvetadze. Voor de toekomst staat een Europese tournee gepland met violiste Janine Jansen en concerten in de Benelux, Duitsland en Oostenrijk met cellist Jean-Guihen Queyras. www.sinfonietta.nl
12
Musici: viool 1 Candida Thompson Ingrid van Dingstee Nicoline van Santen Karen Segal Miki Tsunoda Viktor Stenhjem viool 2 Daniel Bard Maaike Aarts Petra Griffioen Frances Thé Inki Varga Floor Le Coultre altviool Tomoko Akasaka Els Goossens Ernst Grapperhaus Anne-Bartje Fontein David Marks cello Kaori Yamagami Maarten Mostert Michiel Weidner Örs Köszeghy contrabas Stacey Watton Servaas Jessen harp Astrid Haring
13
foto: Marco Borggreve
biografie
biografie
Slagwerk Den Haag
Musici:
Slagwerk Den Haag is een gespecialiseerd slagwerkensemble dat met grote openheid en inventiviteit invulling geeft aan muziek van nu.
Fedor Teunisse Niels Meliefste Pepe Garcia Joey Marijs Frank Wienk
SDH initieert daarbij zeer uiteenlopende projecten; van multidisciplinaire voorstellingen tot jeugdprogramma’s en educatieve projecten in de sloppenwijken van Cairo. Het instrumentarium van SDH onderscheidt zich door een ongekende diversiteit. SDH werkt(e) samen met partners als het Holland Festival, Bang On A Can (New York) en Muziekgebouw aan ‘t IJ, maar ook met partners uit andere kunstdisciplines als Orkater en Club Guy & Roni. SDH heeft met componisten als Mauricio Kagel, John Cage, Karlheinz Stockhausen, Guo Wenjing, Louis Andriessen en Seung-Ah Oh gewerkt. Ook de jongste lichting componisten komt, middels laboratoriumprojecten in samenwerking met het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, aan bod. www.slagwerkdenhaag.nl
14
biografie
15
seizoen 2014-2015 donderdagavondserie In de Donderdagavondserie toont het Muziekgebouw hoe rijk hedendaagse muziek is. Spannend, virtuoos en verrassend. De reeks opent met een wereldpremière van formaat: een nieuw sextet van componist Wolfgang Rihm. Daarnaast bijzondere samenwerkingen. Zo werken Nederlandse topensembles samen met vermaarde buitenlandse ensembles zoals het Engelse Hilliard Ensemble en het Duitse notabu. En er zijn dwarsverbanden met onze andere series. Zo klinkt vaak splinternieuw werk van componisten als Arvo Pärt, Pierre Boulez, Seung-Ah Oh en David Lang ook buiten de donderdagavond. Donderdagavondserie-concerten met Amsterdam Sinfonietta do 13 nov 2014 Amsterdam Sinfonietta De nieuwe Goebaidoelina do 27 nov 2014 Amsterdam Sinfonietta + Isabelle Faust Hirs & Bartók
16
TO VRO T 40% EG KOR BOEK TING
SEIZOEN 14/15 KLINKT GOED Stel nú online uw eigen concertseizoen samen MUZIEKGEBOUW.NL / 020 78817 2000
VERWACHT
Mei vr 23 mei / 20.15 uur
Amsterdam Sinfonietta + Slagwerk Den Haag Love Serenade
za 7 juni / 15.00 + 20.15 uur
zo 22 + ma 23 juni / 20.30 uur
Waalse Kerk
Holland festival
Nederlandse Bachvereniging Ruim baan! Cantates van jonge Bach
Ben Frost + David Pountney The Wasp Factory wo 25 + do 26 juni / 20.30 uur
di 10 + wo 11 juni / 20.30 uur
Holland festival
za 24 mei / 20.15 uur
Holland Festival
Orkest van de 18e Eeuw + Kristian Bezuidenhout Mozart
Harry Partch + Heiner Goebbels + Ensemble musikFabrik Delusion of the Fury
William Kentridge + Matthias Goerne + Markus Hinterhäuser Winterreise (Nederlandse Première)
zo 25 mei / 15.00 uur
Cappella Amsterdam Josquin en zijn motetten wo 28 mei / 20.15 uur
Véronique Gens + Susan Manoff La douce France
Juni
di 10 juni / 22.30 uur
za 28 juni / 20.30 uur
Kleine Zaal
Holland festival
Holland Festival
Calliope Tsoupaki & Edzard Mik Oidípous (Wereldpremière)
David Moss Bitter Music za 14 + zo 15 + ma 16 juni 20.30 uur /Holland Festival
Holland Festival
Rainer Werner Fassbinder + Martin Kušej + Residenztheater Die Bitteren Tränen Der Petra Von Kant
Nico Muhly + David T. Little Spiral Mass | Soldier Songs
do 19 juni / 20.30 uur
ma 2 juni / 20.30 uur
Holland festival do 5 + vr 6 + za 7 juni / 20.30 uur Holland Festival
Peter Brook + Marie-Hélène Estienne + Bouffes du Nord The Valley of Astonishment
Philip Glass + Radio Filharmonisch Orkest + Groot Omroepkoor The Civil Wars
18
Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
Muziekgebouw aan ‘t IJ / foto: Erik van Gurp
MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ Piet Heinkade 1 / 1019 BR Postbus 1122 / 1000 BC Amsterdam Kaartverkoop T 020 788 2000 ma t/m za 12.00 -18.00 uur Kantoor T 020 788 2010 F 020 788 2020 E post@muziekgebouw.nl Zakelijke evenementen T 020 788 2023
Restaurant Zouthaven bevindt zich op de begane grond van het Muziekgebouw. Voor een heerlijke start van uw concertavond. Openingstijden en reserveren www.zouthaven.nl of T 020 788 2090 WORD VRIEND Steun het Muziekgebouw al vanaf € 75 per jaar. Lees meer op : www.muziekgebouw.nl/steunons
PARTNERS De activiteiten van Muziekgebouw aan ’t IJ komen tot stand door steun van:
Gelieve te zorgen dat uw mobiele telefoon uit staat tijdens het concert. Camerabeeld- en geluidsopnamen alleen toegestaan met toestemming vooraf.
Mediapartner:
Pauzedrankje (indien inbegrepen) serveren wij op tafels bij de uitgang van de zaal.
Druk binnenwerk:
EARLY BIRD TICKETS Voor jongeren tot 30 jaar, bijna alle concerten € 10. Wees snel: hoe eerder, hoe meer kans. Lees meer op: www.muziekgebouw.nl/earlybirds
Reserveren en openingstijden restaurant Zouthaven: www.zouthaven.nl Centraal Station (15 min lopen) is met tram 26 bereikbaar tot 00.00 uur. Taxicentrale Amsterdam: T 020 677 7777. De Piet Heinparkeergarage onder Muziekgebouw aan ’t IJ is 24 uur per dag open. Informatie + online kaarten bestellen www.muziekgebouw.nl. Ook voor onze nieuwsbrief.