Do 30 okt 2014 donderdagavond serie Grote Zaal / 20.15 uur
Doelenkwartet Micha Hamel autobiografisch
PROGRAMMA
do 30 okt 2014 donderdagavond serie Grote Zaal / 20.15-22.00 uur DUUR: ca. 40 minuten voor de pauze ca. 45 minuten na de pauze
DoelenKwartet
Micha Hamel autobiografisch
inleiding
Frank de Groot viool Maartje Kraan viool Karin Dolman altviool Hans Woudenberg cello
grote zaal / 19.15-19.45 uur
Renate Arends sopraan Micha Hamel voordracht Philippe Boesmans (1936) Fly and Driving (1989) voor strijkkwartet Aspasia Nasopoulou (1972) Nachtwerk (2014) tekst en voordracht Micha Hamel Pauze Micha Hamel (1970) Nous Deux (2014) cyclus voor sopraan en strijkkwartet
Michel Khalifa in gesprek met componist en dichter Micha Hamel en cellist Hans Woudenberg
Voor het project Nous Deux stelde het DoelenKwartet een tekstboek samen waarin de gedichten van Micha Hamel en Paul Éluard zijn opgenomen. Deze speciale editie is verkrijgbaar voor slechts 5 euro. Ook zijn andere dichtbundels van Micha Hamel, uitgegeven door Atlas/Contact, verkrijgbaar. In de pauze zal Micha Hamel aanwezig zijn om te signeren.
Partners Donderdagavondserie:
Tekst toelichting: Christiane Schima
TOELICHTING Een kunstvorm die alle zintuigen aanspreekt en waarin de maker van een werk en het publiek dichter bij elkaar komen – dat is waar Micha Hamel naar zoekt. Begonnen als componist en dirigent, heeft hij zich steeds meer toegelegd op het schrijven van gedichten en projecten voor muziektheater, recentelijk een stuk voor toneelgroep Orkater. Hamel streeft naar een levendige en alomvattende expressie, zoekt naar het directe contact met het publiek. Nachtwerk voor strijkkwartet en spreker is ontstaan in nauwe samenwerking met de Griekse componiste Aspasia Nasopoulou. Hamel tekent voor de teksten en draagt deze zelf voor. Het DoelenKwartet dat Hamels artistieke ontwikkeling al lang met grote interesse volgt, heeft zich ingespannen voor de totstandkoming van dit uitzonderlijke werk. Op het programma staat bovendien de première van Hamels liederencyclus Nous Deux op gedichten van de Franse dichter Paul Éluard (1895-1952). Het concert opent met het strijkkwartet Fly and Driving van de zonderlinge Belgische componist Philippe Boesmans.
3
TOELICHTING
Philippe Boesmans
Hamel: ‘Ik heb gemerkt dat de concertzaal een luistercultuur veronderstelt die op dit moment aan het eroderen is. De theatrale ruimte, de ‘zwarte doos’, is voor mij de ruimte waarin ik veel vrijer kan opereren en met verschillende disciplines een betekenisvol idee op toneel kan zetten. In een concert is alles heel erg georganiseerd, gescript als het ware. Ik wil die gescripte situatie doorbreken, ook als performer, ik zoek naar tussenruimtes. Zo is Nachtwerk geen concert en geen poëzievoordracht maar iets van beide. Ik vind het leuk om mijn gedichten op literaire avonden voor te dragen, met een publiek in aanraking te komen. Als schrijver wil ik gewoon weten hoe mijn boek in de wereld is beland en hoe mensen erop reageren, in plaats van een of twee recensies krijgen.’
Fly and Driving
Philippe Boesmans geldt in componistenkringen als onaangepast en eigenzinnig. De nu 78-jarige autodidact beschouwt zijn werken als footprints van zijn leven. ‘De grote mythes, symbolen en onze huidige sociale problemen houden me bezig, maar zijn nooit een motivatie van mijn componeren geweest. De kleine en persoonlijke ervaringen in het leven, dat zijn voor mij de drijvende krachten.’ Zo heeft Boesmans zich in zijn strijkkwartet Fly and Driving onder andere laten inspireren door het ‘stop and go’ van het alledaagse stadsverkeer, zoals te horen is in Driving, het deel dat hij als eerste componeerde. Later kwam daar nog Fly bij, als het ware als tegenhanger en langzame introductie van het werk. Fly and Driving gaat over de droom van het vliegen en de aardse beperkingen, zoals je die achter het stuur van een auto meemaakt. Zowel het Arditti Quartet als het DoelenKwartet hebben dit bijzondere en tot de verbeelding sprekende werk in hun repertoire opgenomen.
Micha Hamel wil de 'gescripte' situatie van een concert doorbreken Nachtwerk voor strijkkwartet en spreker gaat terug op een idee van Hamel, de in Nederland werkzame Griekse componiste Aspasia Nasopoulou en het DoelenKwartet. Hamel: ‘Ik heb samen met Aspasia, die al eerder iets van mij heeft verklankt dat ik erg mooi vond, een paar gedichten uit mijn gedichtenbundels geselecteerd. Ik heb toen de gedichten voor haar ingesproken zodat ze zich kon inleven in de akoestische en declamatorische eigenschappen van mijn taal. Aspasia schrijft een lyrische, als het ware ‘gebarende’ muziek, niet illustratief; zij volgt de tekst niet letterlijk maar laat een innerlijke stem horen. De cyclus heeft als onderwerp het schrijverschap en het moeilijke proces van schrijven.
Aspasia Nasopoulou Nachtwerk
Micha Hamel is als componist, dichter, performer en muziektheatermaker behalve een multitalent een kunstenaar die op zoek is naar ‘een nieuw brandpunt voor de kunst en maatschappij’. Naar een forum, podium, waar meerdere disciplines samenkomen. 4
TOELICHTING
Het begint met de poging om iets op papier te krijgen. In het tweede lied ‘Nachtwerk’ wordt een professor beschreven die in een duikerklok onder zee met behulp van een onduidelijk instrument iets belangrijks aan het onderzoeken is. Er volgen gevechten met de muze in de gestalte van een twistzieke zus, dan de arbeid, de crisis van de stilte. Aan het eind komt de inspiratie weer terug en staat het volwassen werk.’ De inspiratie dankt de schrijver aan zijn kinderen. Hamels gedichten hebben een autobiografische achtergrond, maar krijgen door de vertaling naar een kunstvorm een universele betekenis.
staat de liefde uit de as weer op. Wat betreft mijn muziek: ik heb met verschillende stijlen gewerkt. Net als Éluards gedichten heeft ze een mozaïekvorm, variërende kleuren, lengtes. Ik wilde de prosodie van de taal in de muziek terug te laten komen. De tekst is ook zonder programmaboekje goed verstaanbaar. Iets dat ik van Ravel heb geleerd: de plasticiteit van de gedichten correspondeert met de akoestische plasticiteit.’ De om elkaar heen draaiende secunden in het eerste lied Nous deux, een tête á tête suggererend, zetten de toon voor een sprekend verhaal dat – anders dan bijvoorbeeld Schuberts Winterreise – goed afloopt. In het slotlied Nous avons fait la nuit wordt namelijk, aldus Hamel, ‘de liefde gevierd. Ze is weliswaar niet meer symbiotisch zoals in het begin, maar de ander wordt in zijn anders zijn herkend. De liefde is via de crisis getransformeerd. De geliefde wordt zowel tot in het verborgene gekend als gelijk aan het onbekende voorgesteld.’
Micha Hamel Nous Deux
De aanleiding voor zijn liederencyclus Nous Deux gaf het in 2003 ontstane en nu een na laatste lied Le Phénix, toen eveneens door het DoelenKwartet in première gebracht. In een tijdsbestek van zes jaar is nu een uit acht liederen bestaande cyclus ontstaan, allemaal gebaseerd op teksten van de Franse dichter Paul Éluard. Hamel: ‘Éluards gedichten gaan over verschillende aspecten van de liefde. Net als Nachtwerk waarin het gaat over de moeilijkheden van het schrijven, beschrijft Nous Deux een ontwikkelingsproces, dat van een liefdesrelatie. In het begin is de liefde symbiotisch, vervolgens ontstaat frictie, de relatie komt in een crisis, de twee zijn onherkenbaar voor elkaar geworden. In het lied Le Phénix wordt de verbinding verbrand, maar 5
BIOGRAFIEËN COMPONISTEN Philippe Boesmans
Boesmans werd al snel de lieveling van Franstalig België. In 1971 ontving hij de Italia Prijs voor Upon La-Mi (1969) en was hij vertegenwoordigd op de belangrijkste festivals voor hedendaagse muziek (onder andere Darmstadt, Royan, Zagreb, Avignon, Almeida, Straatsburg, Montreal, Ars Musica, Salzburg en het IRCAM). Veel van zijn werken verschijnen op lp en cd. Hij ontving de Koussevitzky International recording Prize en de Charles Cros Academy Award. Boesmans was producer bij het RTBF in 1971 in Brussel en had daar
foto: Ann Selders
Philippe Boesmans (1936) studeerde piano aan het Conservatorium in Luik maar is als componist autodidact. Aanvankelijk was hij sterk beïnvloed door het serialisme maar hij ontwikkelde een eigen sterk persoonlijke muzikale taal.
nauwe contacten met De Munt. Hiervoor schreef hij onder andere de opera’s La passion de Gilles (1983) en Reigen (1993).
6
biografie
Aspasia Nasopoulou Aspasia Nasopoulou (Athene 1972) woont en werkt in Amsterdam. Ze studeerde piano en compositie aan conservatoria in Piraeus en Athene. Met steun van de Propondis Foundation voltooide zij daarna haar masterstudie compositie in 2005 aan het Conservatorium van Amsterdam bij Wim Henderickx met als specialisatie hedendaagse muziek in combinatie met hedendaagse dans. In 2012 ontving zij in de MCN-Donemus Compositie Competitie de aanmoedigingsprijs met het stuk Lelia Doura voor het ensemble Seldom Sene. In 2014 won zij zowel de juryals de publieksprijs in de ensemble categorie van het Keuris Componisten Concours met het stuk Nanourisma voor piano, fluit en fagot. Haar werk wordt regelmatig uitgevoerd door verschillende ensembles in binnen- en buitenland, waaronder DoelenKwartet,
Nieuw Ensemble, De Volharding, Aerodynamic Trio, Concord Ensemble (Dublin) en Alma Mahler Sinfonietta (ItaliĂŤ) en wordt uitgegeven bij Donemus.
7
biografie
Micha Hamel Micha Hamel (1970) kreeg vanaf 1986 privélessen compositie en orkestdirectie van Huub Kerstens en studeerde in 1994 af in beide hoofdvakken aan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag. Na het afsluiten van zijn studie nam hij deel aan de compositieklas van het Tanglewood Music Center (USA), waar hij studeerde bij Mario Davidovsky en Louis Andriessen. In 1994 werd hem door het Amsterdams Fonds voor de Kunst de Aanmoedigingsprijs voor Compositie toegekend en in 1998 kreeg hij de Elisabeth Everts Prijs; een tweejaarlijkse prijs voor talentvolle jonge musici. In 1999 werd hem de Kersjes-van de Groenekan Beurs toegekend, die hem in staat stelde om studiereizen te maken. Zijn concertmuziek werd uitgevoerd door de belangrijkste Nederlandse orkesten en ensembles en hij componeerde muziek voor theaterproducties. In juni 2012 was hij de zogenoemde ‘componist in focus’ op het Holland Festival, waarvoor hij
op uitnodiging van Pierre Audi twee avondvullende werken componeerde: Requiem voor tenor (Marcel Beekman), acteur (Porgy Franssen) en tien instrumenten, alsook een stuk geïnspireerd op het schilderij De Rode Kimono van George Hendrik Breitner. Naast componist is Micha Hamel dichter. Zijn eerste gedichten verschenen in 2003 in literair tijdschrift De Gids, een jaar later verscheen zijn eerste dichtbundel Alle enen opgeteld. Het debuut werd genomineerd voor 8
de Cees Buddinghprijs, en door de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde bekroond met de Lucy B.-van der Hoogt-prijs. In november 2006 verscheen Luchtwortels, zijn tweede dichtbundel, die werd genomineerd voor de J. C. Bloemprijs. In januari 2010 verscheen zijn derde bundel Nu je het vraagt, die alom goed werd besproken, en in januari 2013 zijn vierde, en voorlopig laatste: Bewegend Doel. Deze bundel werd bekroond met de Jan Campertprijs en genomineerd voor de VSB-poëzieprijs.
biografie
UITVOERENDEN Renate Arends Sopraan
De Nederlandse lyrische sopraan Renate Arends studeerde aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, het Internationale Opera Centrum in Amsterdam en het Steans Institute in Chicago (VS). Tot haar uitgebreide operarepertoire behoren rollen als Susanna (Le nozze di Figaro), Constance (Dialogues des carmélites) en Poppea (Händels Agrippina). Daarnaast is zij actief op het concertpodium. Zo was zij onder andere te horen in Miroir de peine van Hendrik Andriessen, Matthesons Cleopatra, Bach’s Passionen, Händels Messiah, Ein deutsches Requiem van Brahms en Haydns Die Schöpfung. Renate Arends werkte met dirigenten als Edo de Waart, Paul McCreesh, Marc Albrecht, Ed Spanjaard en Kenneth Montgomery. Zij was te horen op vele nationale en internationale opera- en concertpodia, zoals De Nederlandse Opera, het
Concertgebouw in Amsterdam, de Opéra National de Lyon, de Opéra de Lille, deSingel in Antwerpen, de Opéra de Toulon en de concertzalen van Tel Aviv en Jeruzalem.
9
biografie
DoelenKwartet Het DoelenKwartet is een van de belangrijkste strijkkwartetten in Nederland op het gebied van de hedendaagse klassieke muziek. Het repertoire omvat ruim 200 voornamelijk eigentijdse werken en composities uit de vroeg twintigste eeuw. Om deze nieuwe muziek in een historisch perspectief te kunnen plaatsen, laat het kwartet incidenteel ook de klassieken herleven. De vele ontmoetingen die het DoelenKwartet met vooraanstaande componisten mocht hebben, zijn voor het kwartet een leidraad geweest bij het vormen van een onmiskenbaar eigen signatuur: Steve Reich, Henri Dutilleux, Kevin Volans, John Adams, Wolfgang Rihm, Hans Abrahamsen, Willem Jeths, Peter-Jan Wagemans. Eveneens zet het DoelenKwartet zich in voor een jongere generatie componisten uit binnen en buitenland, zoals bijvoorbeeld jaarlijks te horen is tijdens het Gaudeamus Festival. Het DoelenKwartet is het huiskwartet van Concertgebouw de Doelen,
de concerten van het DoelenKwartet vormen dan ook een substantieel onderdeel van de Red Sofa Serie. Met ingang van seizoen 2010/2011 verzorgt het DoelenKwartet ook in de Nieuwe Kerk te Den Haag een eigen serie. Behalve op de belangrijke Nederlandse podia en festivals trad het kwartet op in Frankrijk, Duitsland, Polen, TsjechiÍ, Zwitserland, Denemarken en Costa Rica. Verder profileert het DoelenKwartet zich met bijzondere cd-opnamen van componisten als Hans Erich Apostel, Karl Amadeus Hartmann, Wolfgang Rihm en Willem Jeths. Cybele-Records is het innoverende label waarmee het DoelenKwartet samenwerkt. De bij Cybele uitgebrachte cd’s werden allen onderscheiden met diverse prijzen, waaronder tweemaal de Echo Klassik Preis, de Leopold Preis, de Editors Choice van The Grammophone en nominaties voor de Deutsche Schallplattenpreis 2009 en 2010. www.doelenkwartet.nl
10
Foto: Louis Haagman
biografie
11
VERWACHT
do 6 nov 2014 donderdagavond serie grote zaal / 20.15 uur
Nederlands Blazers Ensemble Romeo en Julia
Het Nederlands Blazers Ensemble voegt een nieuw hoofdstuk toe aan de bestaande reeks van kunstenaarsimpressies, opvoeringen, balletten en verfilmingen van Shakespeares beroemde verhaal. Begeleid door streetdancers en beelden uit de zwijgende film Romeo & Guilietta uit 1912 van Ugo Falena, blaast het ensemble dit dramatische liefdesverhaal nieuw leven in.
Beeld uit de film Romeo & Guilietta van Ugo Falena
12
VERWACHT
d1 4 nov 2014 serie strijkkwartetten grote zaal / 20.15 uur
Leipziger Streichquartett + Christian Zacharias Op de schouders van Schubert
In de lyrisch expressieve muziek van David Philip Hefti, een leerling van onder anderen Rihm, speelt de traditie een grote rol. Net als bij de 70-plusser Aribert Reimann en zijn ode aan Schumann. De Duitse componist won nog niet zo lang geleden de Ernst von Siemens Muziekprijs, de ‘Nobelprijs voor de muziek’. De vitale composities van Jörg Widmann, tevens klarinettist van wereldklasse, krijgen wereldwijd grote bijval.
13
foto: Klaus Rudolph
Het Leipziger Streichquartett is volgens het gerespecteerde Amerikaanse muziektijdschrift Fanfare ‘het beste Duitse strijkkwartet’. Met veel aandacht voor Beethoven en Schubert bewees het viertal de klassieke Duits-Oostenrijkse traditie diep in de genen te hebben. Tijdens dit concert vormt Schuberts Forellenkwintet, met Christian Zacharias op de piano, de referentie bij prachtige werken van gevierde hedendaagse componisten als de Zwitser David Philip Hefti en de Duitser Jörg Widmann.
Christian Zacharias
VERWACHT
oktober vr 31 okt / 20.15 uur
Ibrahim Maalouf Illusions
november za 1 nov / 20.15 uur
Zakir Hussain + Masters Of Percussion Tabla
do 6 + vr 7 nov / 20.15 uur
vr 14 nov / 20.15 uur
Nederlands Blazers Ensemble Romeo en Julia
Remy Van Kesteren Memento za 15 nov / 20.15 uur
za 8 nov / 20.15 uur
Christina Pluhar + L’arpeggiata Music for a While zo 9 nov / 13.30 + 15.30 uur
Francesco De Gregori In concert zo 16 nov / Kleine Zaal / 11.00 uur
Ensemble Scala Tonen Tussen Toetsen
Kindermiddag zo 16 nov / 15.00 uur
zo 2 nov / 20.15 uur
13.30 uur
Chris Thile and Brad Mehldau Duo Think Twice
Rondje Wereldorkest (6+) Musici van het Residentie Orkest
di 4 nov / 12.30 uur
Kleine Zaal / 13.30 + 15.30 uur
Lunchconcert Ism Young Pianist Foundation
Jazz Babar (2-4 Jaar) Frank Groothof e.a.
Symfonieorkest De Philharmonie Mahler & Schulhoff di 18 nov / 20.15 uur
di 4 nov / 20.15 uur
Leipziger Streichquartett + Christian Zacharias Op de schouders van Schubert
Nederlands Kamerkoor + Paul Van Nevel In Vlaamse kringen + College
di 11 nov / 21.00 uur
wo 19 nov / 20.15 uur
Apocalyptica Uitgestelde concert van 16 Oktober
Fauré Quartett Op de schouders van Brahms do 20 nov / 20.15 uur
wo 12 nov / 20.15 uur
wo 5 nov / 20.15 uur
Luther Cappella Amsterdam
New European Ensemble Strange News
do 13 nov / 20.15 uur
Amsterdam Sinfonietta De nieuwe Goebaidoelina 14
Asko|Schönberg + Gasten Composition with red, yellow and blue
Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
Muziekgebouw aan ‘t IJ / foto: Erik van Gurp
MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ Piet Heinkade 1 / 1019 BR Postbus 1122 / 1000 BC Amsterdam Kaartverkoop T 020 788 2000 ma t/m za 12.00 -18.00 uur Kantoor T 020 788 2010 F 020 788 2020 E post@muziekgebouw.nl Zakelijke evenementen T 020 788 2023
Restaurant Zouthaven bevindt zich op de begane grond van het Muziekgebouw. Voor een heerlijke start van uw concertavond. Openingstijden en reserveren www.zouthaven.nl of T 020 788 2090 WORD VRIEND Steun het Muziekgebouw al vanaf € 75 per jaar. Lees meer op : muziekgebouw.nl/steunons
PARTNERS De activiteiten van het Muziekgebouw aan ’t IJ komen tot stand door steun van:
Gelieve te zorgen dat uw mobiele telefoon uit staat tijdens het concert. Camerabeeld- en geluidsopnamen alleen toegestaan met toestemming vooraf.
Mediapartner:
Pauzedrankje (indien inbegrepen) serveren wij op tafels bij de uitgang van de zaal.
Druk binnenwerk:
EARLY BIRD TICKETS Voor jongeren tot 30 jaar, bijna alle concerten € 10. Wees snel: hoe eerder, hoe meer kans. Lees meer op: www.muziekgebouw.nl/earlybirds
Reserveren en openingstijden restaurant Zouthaven: www.zouthaven.nl. Centraal Station (10-15 min lopen) is met tram 26 bereikbaar tot 00.00 uur. Taxicentrale Amsterdam: T 020 677 7777. De Piet Heinparkeergarage onder Muziekgebouw aan ’t IJ is 24 uur per dag open. Informatie + online kaarten bestellen www.muziekgebouw.nl. Ook voor onze nieuwsbrief.