di 18 nov 2014 serie oude muziek Serie nederlands Kamerkoor Grote Zaal / 19.00 uur
nederlands kamerkoor + Paul van nevel
In Vlaamse kringen + college Erasmus
PROGRAMMA
di 18 nov 2014 serie oude muziek serie nederlands kamerkoor Grote Zaal / 19.00-21.30 uur
college Nederlands Kamerkoor + Paul Van Nevel In Vlaamse kringen + college Erasmus Luc Panhuysen historicus Paul Van Nevel dirigent
aanvang 19.00 uur duur: ca. 45 minuten
concert
aanvang: 20.15 uur DUUR: ca. 35 minuten voor de pauze ca. 25 minuten na de pauze
François Regnard (ca. 1530-1600) Super flumina Babylonis Las, je me plains Et factum est postquam in captivitatem Gaspard van Weerbeke (1445-na 1518) Lamentationes Jeremiae Prophetae Officium Papale Sanctus & Benedictus Agnus Dei à 4 PAUZE Firminus Caron (ca. 1440-ca. 1490) Corps contre corps Gloria uit de mis Jesus autem transiens Agnus Dei uit de mis Accueilly m’a la belle Hélas! que pourra devenir mon cueur
In samenwerking met:
Tekst: Luc Panhuysen (college) Clemens Romijn (toelichting)
college LEVEN IN DE TIJD VAN ERASMUS (1466-1536) College door Luc Panhuysen Desiderius Erasmus (1466-1536) komt in Rotterdam ter wereld als Geert Geerts – de naam waarmee hij als humanist beroemd zou worden is een artiestennaam. Bevangen door een onverzadigbare honger naar kennis leest de jonge Erasmus alles wat hem voor de voeten komt: aanvankelijk auteurs uit de Klassieke Oudheid, later ook kerkvaders. Hij gaat schrijven en wordt de eerste Europese bestsellerauteur die groot wordt dankzij de boekdrukkunst. Niemand beheerst het Latijn vloeiender dan Erasmus – geleerde kringen van Bazel tot Leuven verslinden zijn boeken. Erasmus is een selfmade man. Maar behalve een kiene ondernemer is hij ook een idealist. Hij vindt de tijd waarin hij leeft vies, rauw en onbeholpen. Hij is bezorgd over de verdeeldheid in Europa, terwijl de Turken oprukken naar Wenen.
(Spreekwoorden) biedt zijn lezers duizenden frasen uit de Oudheid aan, bedoeld als bouwstenen voor de beschaafde omgangvormen van de toekomstige mensheid. Gaandeweg verlegt Erasmus zijn focus. Hij publiceert een nieuwe vertaling uit de originele Griekse teksten van de Vulgaat, de gezaghebbende editie van het Nieuwe Testament. Dit boek, Novum Instrumentum, draagt bij aan een schokgolf die de gezeten wereldlijke en kerkelijke machten, maar uiteindelijk ook Erasmus’ eigen beschavingsideaal, in grote problemen zal brengen. De evangeliën: al langer dan duizend jaar een kerkelijk monopolie, met zorg uit handen van de gelovigen gehouden. Als een taalgeleerde heeft Erasmus de heilige teksten opnieuw bekeken, en op fouten betrapt.
Erasmus wilde de mensheid opvoeden De enige hoop die hij ziet is in opvoeding van de mensheid, een christelijk humanistische opvoeding die hij zal leveren. Sleutelbegrippen hierin: beschaving, mildheid, verdraagzaamheid. In zijn Colloquia (Gesprekken) staan geestige conversaties waarin de vloer wordt aangeveegd met het wangedrag van zijn tijdgenoten, zowel laag- als hooggeboren. Zijn Adagia 3
college
Erasmus’ nieuwe vertaling is toegankelijk voor iedereen die het Latijn machtig is. Zoals de jonge Maarten Luther. Rond 1517 bevindt Erasmus van Rotterdam zich op het hoogtepunt van zijn roem. Hij ontvangt brieven van de paus, van vorsten en geleerden. In datzelfde jaar springen ook de eerste barsten in de wereldorde: Luther begint zijn protest tegen de Kerk en ontketent de Reformatie. Christelijk Europa begint te scheuren, hartstochten laaien op en Erasmus wordt door zowel Luther als paus dringend verzocht partij te kiezen. Erasmus kan het niet. Binnen een paar jaar is de grote humanist ingehaald door de tijdgeest. Zijn droom van een geletterde en verdraagzame wereld wordt weggespoeld door het springtij van christelijk fundamentalisme.
4
Erasmus geschilderd door Hans Holbein de Jonge
5
TOELICHTING Geen illustere namen op het programma bij Paul Van Nevel. Maar bij deze meester van de renaissancemuziek is dat bijna een aanprijzing. Het betekent dat hij weer bibliotheken is ingedoken, markten in afgelegen dorpjes is afgestruind, op zoek naar verborgen schatten. Met de noten van drie Franco-Flamands, schildert Paul Van Nevel bijna letterlijk het muzikale landschap in het Vlaanderen van de 15de en 16de eeuw. Hij stelde drie ‘panelen’ samen, elk gewijd aan een andere componist. ‘De wereld ontwaakt als uit een diepe slaap’. Humanist Desiderius Erasmus van Rotterdam (1466-1536) over het tijdperk van de renaissance. Maar liefst twee eeuwen lang, tussen 1400 en 1600, waren de Lage Landen de belangrijkste bakermat van muziek in Europa. Dit tijdperk, aangeduid met renaissance, was de periode dat vanuit de zuidelijke Nederlanden de kerkelijke meerstemmige muziek, maar ook het wereldlijke genre van het chanson, zich als een olievlek over het katholieke Europa verspreidde. Talloze in Henegouwen, Vlaanderen en Brabant opgeleide zangers en componisten zwermden voor kortere of langere tijd uit over zuidelijk Europa, over Italië en Spanje, over Oostenrijk en Bohemen. Daar werkten ze aan adellijke hoven, kerken en kapellen. Zo verging het ook de drie nu onbekende componisten van dit programma: François Regnard, Gaspard van Weerbeke en Firminus Caron. Maar ook beroemdheden van de renaissance, als Josquin des Prez en Orlando de Lasso: toondichters met een groot zelfbewustzijn en zelfs heldenstatus, die
eigenlijk nog steeds hun schaduw werpen over de minder bekende componisten. Muziekonderwijs Kweekvijvers voor de jonge muziektalenten waren de vele koorscholen in de Lage Landen, opleidingsinstituten verbonden aan kathedralen, waar jongens hun lagere- en middelbare schoolopleiding genoten met het accent op muziek. Zo raakten ze al voor hun tiende ingewijd in de wereld van het gregoriaans, van de meerstemmige missen en motetten van de Franco-Vlaamse componisten en van het gezongen gebed der monniken, het officie. Ze raakten doorkneed in de cadans van de kerkelijke kalender, met zijn feestdagen en herdenkingen, blij en droef. En ze spelden natuurlijk de psalmen. Deze teksten van lof op God voor feest, dank en boete waren verplichte kost voor een koorknaap in opleiding. 6
TOELICHTING
Zo leerden deze talenten denken in muzikale structuren, in grote bouwsels van vormgegeven klank, in zinsbouw en scharnierpunten met cadensen. Ze trainden het modelleren van vier of meer stemmen rond een centrale rode draad. Dit was de zogenaamde cantus firmus, een gregoriaanse melodie of volkslied waarin de lange notenwaarden in de tenor de ruggengraat vormen van zowel mis als motet. Ze beoefenden de techniek van het contrapunt, het democratisch lijnenspel van vier gelijkwaardige stemmen: een mooie verworvenheid van het humanisme.
was een van vijf broers die carrière maakten in de muziek. De bekendste was zijn broer Jacques of Jacob Regnart die het grootste deel van zijn leven in dienst was van de Habsburgse keizers Maximilian II en Rudolf II en aartshertog Ferdinand in Wenen, Praag en Innsbruck. Het werk van de gebroeders Regnart is bekend dankzij de uitgave die een van hen, Augustin, verzorgde in 1590, de Novae cantiones sacrae, quator, quinque et sex vocum. Behalve vanwege zijn geestelijke motetten werd François Regnart bekend door zijn toonzettingen van de sonnetten van Pierre de Ronsard, de renaissance-dichter befaamd om zijn liefdespoëzie in de Franse taal.
Aan de koorscholen opgeleide muziektalenten droegen bij aan de pracht en praal van de renaissance
Gaspar van Weerbeke Ook de carrière van Gaspar van Weerbeke is representatief voor de zangers en componisten van de polyfonisten van de Lage Landen. Hij werd opgeleid in de zangschool voor koorknapen van de Sint-Walburgakerk in zijn geboorteplaats Oudenaarde. Hij was een tijdgenoot van Josquin en werkzaam als kapelmeester van hertog Galeazzo Maria Sforza in Milaan. Tweemaal ging hij terug naar de Nederlanden op jacht naar muzikale talenten. Later was Gaspar van Weerbeke zanger aan de Sixtijnse Kapel in Rome, waaraan destijds ook Josquin Desprez verbonden was. Verder was Van Weerbeke werkzaam voor Filips I van Castilië, voor de bourgondische hertogen Karel de Stoute en Filips de Schone en was hij als kanunnik verbonden aan de Sint-Donatiuskerk in Brugge. Kort nadat hij in 1517 kanunnik werd van de Sint-Maria-ad-Graduskerk in Mainz overleed hij daar. Het gros van zijn oeuvre bestaat uit geestelijke vocale muziek, zoals missen, motetten en de vanavond uitgevoerde
Naar het evenbeeld van kerkarchitecten, meesterschilders van drieluiken en religieuze panelen en schrijnwerkers leerden zij hun steentje bij te dragen aan de pracht en praal van de kerkelijke en wereldlijke macht in heel Europa en later zelfs in de Nieuwe Wereld. François Regnart François Regnart was een tijdgenoot van Di Lasso en afkomstig uit Douai of Dowaai in het huidige Frans-Vlaanderen in Noord-Frankrijk. Hij zong als koorknaap in de kathedraal van Tournai (Doornik) waar hij later ‘maître de chapelle’ (kapelmeester) werd. Omstreeks 1573 kwam François Regnart in dienst van aartshertog Matthias van Oostenrijk. Regnart 7
TOELICHTING
Lamentationes, een toonzetting van de aangrijpende klaagzangen van de profeet Jeremiah. Firminus Caron De Fransman Firminus Caron was een van de meest succesvolle componisten van zijn tijd, zo is af te lezen aan de grote verspreiding van zijn muziek en het lovende oordeel van de gezaghebbende theoreticus Johannes Tinctoris. Hij is de enige van de drie componisten van dit concert die niet in de Lage Landen was geboren maar in Frankrijk. Groot is de discrepantie tussen zijn eigentijdse roem en zijn tegenwoordige onbekendheid, hetgeen te wijten is aan het enorme gebrek aan biografische gegevens. Mogelijk stamde hij uit de omgeving van het Franse Amiens, waar de achternaam Caron vaker voorkomt en waar in 1422 melding gemaakt wordt van ‘primus huius ecclesie musicus Firminus le Caron’, ‘een zanger werkzaam aan de kathedraal hier’, maar dat zou eerder de vader van Caron geweest kunnen zijn. Want pas vanaf 1473 noemt Tinctoris hem als een gevestigde meester naast Ockeghem, Busnoys en Regis en roemt hem als ‘de meest bijzondere van alle componisten die ik gehoord heb.’ Als laatste werk van dit concert klinkt van Firminus Caron het vroege succesvolle en invloedrijke chanson Hélas! Que pourra devenir dat in maar liefst 22 handschriften is overgeleverd en zo getuigt van Carons grote bekendheid in zijn tijd.
8
liedteksten François Regnart Super flumina Babylonis Super flumina Babylonis Illic sedimus et flevimus, cum recordaremur tui Sion. In salicibus in medio ejus suspendimus organa nostra. Quia illic interrogaverunt nos, qui captivos duxerunt nos, verba cantionum. Et qui abduxerunt nos: Hymnum cantate nobis de canticis Sion.
Aan de rivieren van Babel Aan de rivieren van Babel, daar zaten wij treurend en dachten aan Sion. In de wilgen op de oever hingen wij onze lieren. Daar durfden onze bewakers te vragen om een lied, daar vroegen onze beulen: ‘Zing voor ons een vrolijk lied uit Sion.’
Las je me plains Las, je me plains de mille et mille et mille souspirs, qu’en vain des flancs je vay tirant, Heureusement mon plaisir martirant Au fond d’une eau qui de mes pleurs distille.
Mijn treuren Mijn treuren wordt door duizenden zuchten omgeven, Overal word ik door hen bestookt. Mijn vreugde zet zich om in lijden tot op de bodem van een meer dat gevoed wordt door mijn tranen.
9
liedteksten
Et factum est postquam in captivitatem
En het gebeurde dat, nadat IsraĂŤl in gevangenschap En het gebeurde dat, nadat IsraĂŤl in gevangenschap Was weggevoerd en Jeruzalem vernietigd was, De profeet Jeremia huilend neerzat, En dit klaaglied over Jeruzalem zong, En, met bittere ziel zuchtend en rouwend, zei:
Et factum est postquam in captivitatem reductus est Israel et Hierusalem destructa est, sedit Hieremias propheta flens, et planxit lamentatione hac in Hierusalem, et amaro animo suspirans et ejulans dixit:
Hoe zit zij eenzaam, de stad zo rijk aan bewoners. Als een weduwe is geworden de heerseres der volken. De vorstin der gewesten is dienstplichtig geworden.
Quomodo sedet sola civitas plena populo. Facta est quasi vidua Domina gentium. Princeps provinciarum facta est sub tributo.
Gaspar van Weerbeke Lamentationes Jeremiae Prophetae Incipit Lamentatio Jeremiae Prophetae.
Klaagliederen van de profeet Jeremia Hier begint het Klaaglied van de profeet Jeremia.
Aleph. Quomodo sedet sola civitas plena populo.
Beth. Plorans ploravit in nocte, et lacrimae eius in maxillis eius. Non est qui consoletur eam ex omnibus caris eius. Omnes amici eius spreverunt eam, et facti sunt ei inimici.
Aleph. Hoe zit zij eenzaam, de stad zo rijk aan bewoners. Als een weduwe is geworden de heerseres der volken. De vorstin der gewesten is dienstplichtig geworden. Beth. Zij weent en weent des nachts, en haar tranen zijn op haar wangen. Geen is er die haar troost van al haar geliefden. Al haar vrienden verachten haar, en zijn haar tot vijand geworden.
Jerusalem, Jerusalem, convertere ad Dominum Deum tuum.
Jeruzalem, Jeruzalem, bekeer u tot de Heer uw God.
Daleth. Viae Sion lugent eo, quod non sint qui veniant ad solemnitatem.
Daleth. De wegen van Sion treuren, omdat er geen meer komen ten hoogtijd.
Facta est quasi vidua Domina gentium. Princeps provinciarum facta est sub tributo.
10
liedteksten
Omnes portae eius destructae; sacerdotes eius gementes: virgines eius squalidae, et ipsa oppressa amaritudine. He. Parvuli eius ducti sunt in captivitatem, ante faciem tribulantis.
Al haar poorten zijn verwoest; haar priesters zuchten: haar jonkvrouwen gaan in rouwgewaad, en zij zelve is overstelpt van bitterheid. He. Haar kinderen zijn in gevangenschap gevoerd, voor het aangezicht van de verdrukker.
Jerusalem, Jerusalem, convertere ad Dominum Deum tuum.
Jeruzalem, Jeruzalem, bekeer u tot de Heer uw God.
Vau. Et egrussus est a filia Sion omnis decor eius. Facti sunt principes eius velut arietes non invenientes pascua. Zain. Recordata est Jerusalem dierum afflictionis suae et praevaricationis omnium desiderabilium suorum. Viderunt eam hostes et deriserunt sabbata eius.
Vau. En verdwenen is van de dochter van Sion alle luister; haar vorsten zijn als rammen die geen weide vinden. Zain. Jeruzalem overpeinst de dagen van haar ellende en haar overtreding, en al wat zij begeerlijks bezat. De vijanden zagen haar aan, en spotten met haar rustdagen.
Jerusalem, Jerusalem, convertere ad Dominum Deum tuum.
Jeruzalem, Jeruzalem, bekeer u tot de Heer uw God.
Officium Papale: Sanctus & Benedictus Sanctus, sanctus, sanctus, Dominus Deus Sabaoth. Pleni sunt coeli et terra gloria tua, osanna in excelsis.
Sanctus & Benedictus Heilig, heilig, heilig is de Heer, God der Legerscharen. Hemel en aarde zijn vol van Uw heerlijkheid, Hosanna in de hoge.
Benedictus qui venit in nomine Domini, osanna in excelsis.
Gezegend Hij die komt in de naam van de Heer. Hosanna in de hoge.
Officium Papale: Agnus Dei Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Agnus Dei Lam Gods, dat weg neemt de zonden der wereld, ontferm u over ons. 11
liedteksten
Firminus Caron Corps contre corps
Lijf aan lijf
Superius & Contra I
Superius & Contra I
Corps contre corps sans penser convoytise L’un l’autre amer du cueur parfaitement Faire son fait partout secretament Des amoureux ce doibt estre la guise.
Lijf aan lijf, zonder begeerte, elkaar liefhebben, volledig en van harte, je gang gaan, maar wel stiekem: zo toon je ware liefde.
Contra II
Contra II
Ramboure luy, rataquon, Ramboure luy son bas. Je recontray nonnette Qui rechiet le cas
Naai haar, rammelaar, naai haar dicht van onderen. Ik ben een nonnetje tegengekomen, met wie je zaken kunt doen.
La chuchay sur le lette Et luy levay les draps
Ik heb haar op het bedje gelegd en het laken van haar getrokken.
Ramboure luy, rataquon, Ramboure luy son bas.
Naai haar, rammelaar, naai haar dicht van onderen.
Foullés cul espuisé Gentil compaignon Foullés cul espuisé Doux sargent du passon Couillés de fer et vit de plomb Et con d’acier! Je revenoye de Noion, Couillés de fer et vit de plomb Si encontray ung valenton Hu, tu, du, dâ, dâ, dâ Fier du cul trais-t’en là Ricardaine met ton cul sur le myen Je le vien, je le tien, ricardon!
Schiet in de uitgeputte kont, nobele makker, Schiet in de uitgeputte kont, zoete veldwachter, met je stok. IJzeren ballen en een loden schroef en een kutje van staal! Ik kwam terug uit Noyon, IJzeren ballen en een loden schroef, toen ben ik een edelman tegengekomen, hu, du, du, dah, dah, dah, hij pronkt met zijn kont, laat hem toch zitten. Vlot meisje, leg je kont op de mijne! Ik kom, ik houd hem tegen, vlotte knaap!
12
liedteksten
Tenor
Tenor
Cinq solz et demy Doibt le cul au con de restes Autour de la Saint Remy Pourquoy luy permy
Vijf-en-een-halve sous is die lul vanwege het kutje schuldig aan Sint Remigius. Die mocht hij houden.
Cinq solz et demy Pour le corps et pour les testes Et le cul resioit pour luy Partout secretament: Des amoureux ce doibt estre la guise.
Vijf-en-een-halve sous voor zijn wapenrusting, en die lul trok voor haar ten velde wel stiekem: zo toon je ware liefde.
Gloria uit de mis “Jesus autem transiens� Gloria in excelsis Deo. Et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Laudamus te, benedicimus te, adoramus te, glorificamus te. Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam. Domine Deus, Rex coelestis, Deus pater omnipotens, Domine fili unigenite Jesu Christe, Domine Deus, Filius patris. Qui tollis peccata mundi, miserere nobis,
Gloria Ere aan God in den hoge. En vrede op aarde aan de mensen van goede wil. Wij loven U, wij prijzen U, wij aanbidden U, wij verheerlijken U. Wij brengen U dank om Uw grote heerlijkheid. Heer God, Koning des Hemels, God, almachtige Vader, Heer eniggeboren Zoon, Jezus Christus, Heer God, Zoon van de Vader. Die de zonden der wereld wegneemt, ontferm U over ons, aanvaard onze smeekbede. Die zetelt aan de rechterhand van de Vader, ontferm U over ons. Want Gij alleen zijt heilig, Gij alleen zijt Heer. Gij alleen zijt de Allerhoogste, Jezus Christus. Met de Heilige Geest in de heerlijkheid van God de Vader. Amen.
suscipe deprecationem nostram, Qui sedes ad dexteram patris, miserere nobis. Quoniam tu solus sanctus, tu solus Dominus, tu solus altissimus, Jesu Christe. Cum sancto spiritu in gloria Dei patris. Amen.
13
liedteksten
Agnus Dei uit de mis “Accueilly m’a la belle”
Agnus Dei
Sopraan, Tenor II & Bas
Sopraan, Tenor II & Bas
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis. Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis. Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, dona nobis pacem.
Lam Gods, dat weg neemt de zonden der wereld, ontferm u over ons. Lam Gods, dat weg neemt de zonden der wereld, ontferm u over ons. Lam Gods, dat weg neemt de zonden der wereld, geef ons vrede.
Tenor I
Tenor I
Accueilly m’a la belle au gent atour Tournant mon bien en dolourant destour. Destourné m’a son amoureulx racueil.
De schone gaf mij een hartelijk welkom En ik raakte in een pijnlijke verwarring. Haar liefdevolle ontvangst bracht me van mijn stuk.
Hélas! que pourra devenir mon cueur Hélas! que pourra devenir mon cueur S’il ne peut parvenir a chelle hautaine emprise Ou sa voulenté s’est soubmise Pour mieux sur toutes advenir? Cest choys sans ailleurs revenir Eslite pour temps avenir avoir plaisance? Or est contrainct pour l’avenir, Car Desir la fait convenir Qui la mis hors de sa franchise Et desira sa cause est commise A exercer par Souvenir.
O wee! Wat zal er met mijn hart gebeuren O wee! Wat zal er met mijn hart gebeuren als ik die belofte, om je boven alles uit te kiezen, niet tot een goed einde brengen kan? Deze onvermijdelijke keuze zal bovendien in de toekomst mijn richtlijn moeten zijn? Vanaf nu is mijn hart met de toekomst verbonden, want het Liefdesbegeren (*) heeft zich de vrijheid genomen om de plaats te ruimen voor alleen maar de Herinnering (*). (*) Allegorische figuren (Desir, Souvenir) uit de Roman de la Rose
14
15
Detail van een bladzijde uit de Roman de la Rose
liedteksten
BIOGRAFIEﾃ起 UITVOERENDEN Luc Panhuysen Historicus
Luc Panhuysen (1962) studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Groningen. Na tien jaar werkzaam te zijn geweest bij een landelijk dagblad besloot hij de waan van de dag te verruilen voor de verbeelding van het verleden. Panhuysen combineert archiefonderzoek met het vertellen van een historisch verhaal, waarin de mensen van toen centraal staan. In zijn boeken verbindt hij de levensgeschiedenissen van zijn hoofdpersonen met de grotere lijnen van de Nederlandse en internationale geschiedenis. Zijn werk is dan ook breed toegankelijk en is goed ontvangen. Hij is een veel gevraagd spreker, werkte mee aan verschillende cdluisterboxen en valt regelmatig te beluisteren en te zien op radio en televisie.
Over de Reformatie en de godsdienstwaanzin in de zestiende eeuw schreef hij De beloofde stad. Opkomst en ondergang van het koninkrijk der wederdopers (2000) en Jantje van Leiden (2002). Hij brak door met zijn dubbelbiografie De Ware Vrijheid. De levens van Johan en Cornelis de Witt (2005) en met zijn dicht op de huid van zeventiende-eeuwers 16
geschreven Rampjaar 1672. Hoe de Republiek aan de ondergang ontsnapte (2009). In opdracht van het Rijksmuseum schreef hij Een Nederlander in de Wildernis. De ontdekkingsreizen van Robert Jacob Gordon (1743-1795) in Zuid-Afrika (2011). Onlangs verscheen een bundeling van zijn artikelen met als titel De Gouden Eeuw. 17 portretten en momenten.
biografie
Paul Van Nevel Dirigent
Paul Van Nevel is artistiek directeur van het Huelgas Ensemble en eregastdirigent van het Nederlands Kamerkoor. Hij is sinds lange tijd een belangrijk gezicht van de hoogstaande historische uitvoeringspraktijk in Europa. Kenmerkend voor zijn benadering is de interdisciplinaire benadering van de originele bronnen, rekening houdend met de tijdsgeest (literatuur, oude uitspraak, temperament en tempo, en retoriek). In zijn zoektocht naar onbekende werken ontdekte Van Nevel vergeten schatten van de Vlaamse polyfonie. Hij is gastdocent aan de Musikhochschule van Hannover en dirigeert regelmatig andere ensembles, zoals het Deens Radiokoor. Hij schreef onder meer een monografie over Johannes Ciconia en een werk over Nicolas Gombert. Ook gaf hij transcripties van
renaissancemuziek uit. Hij werd verschillende keren onderscheiden; zo kreeg hij onder meer de Prix in Honorem van de Académie Charles Cros (1994), verschillende Diapasons d’Or, de Cannes Classical Award, de Choc de l’année van Le monde de la Musique (2000 en 2003) en de Deutscher Musikpreis Klassik 2011. 17
biografie
Nederlands Kamerkoor Het Nederlands Kamerkoor is al meer dan 75 jaar een begrip en het koor staat al decennia lang aan de wereldtop. Het Nederlands Kamerkoor is meer dan de som der delen, want door critici in binnen- en buitenland geroemd om zijn homogene klank én om de solistische kwaliteit van de individuele zangers. Het Nederlands Kamerkoor ziet het als zijn opdracht om koormuziek als kunstvorm springlevend te houden. Door te zoeken naar nieuwe vormen, door compositieopdrachten die grenzen verkennen en door prikkelende samenwerkingen. Het leidt tot concerten die niet alleen als mooi worden ervaren, maar ook als een belevenis. Educatie en participatie maakt onlosmakelijk deel uit van de missie van het Koor. Nederland kent duizenden amateurkoren en talloze jeugd- en kinderkoren. Het Nederlands Kamerkoor verzorgt coaching, workshops en ‘adopteert’ koren als voorprogramma van zijn eigen concerten.
Naast de eigen concertseries gaat het Koor regelmatig samenwerkingsverbanden aan met gerenommeerde ensembles als het Koninklijk Concertgebouworkest, Asko|Schönberg, La Fenice en Concert Lorrain. Het Koor heeft zo’n vijfenzeventig cd’s uitgebracht, waarvan verschillende zijn bekroond. Sinds 2011 waakt de Est Risto Joost over het behoud van de unieke klank van het Nederlands Kamerkoor, per 1 augustus 2015 zal hij opgevolgd worden door Peter Dijkstra. Het Nederlands Kamerkoor kende in oprichter Felix de Nobel zijn eerste chefdirigent. Uwe Gronostay, Tõnu Kaljuste en Stephen Layton waren zijn respectievelijke opvolgers. Stuk voor stuk dirigenten die de koormuziek in het algemeen en het Nederlands Kamerkoor in het bijzonder, van nieuwe, grootse impulsen voorzagen.
18
foto: Gerrit Schreurs 2014
biografie
Sopranen Annet Lans Mónica Monteiro Maria Valdmaa Alten Dorien Lievers Peter de Groot Tenoren Stefan Berghammer Alberto ter Doest Guy Cutting William Knight João Moreira Endrik Üksvärav Bassen Gilad Nezer Jasper Schweppe Matthew Baker Mitchell Sandler
19
VERWACHT
do 11 dec 2014 serie oude muziek grote zaal / 19.00 uur college + 20.15 uur concert
Il Giardino Armonico + Giovanni Sollima Concerto Grosso + college Casanova
Componeren, improviseren en cellospelen: de Italiaan Giovanni Sollima beheerst het als geen ander. Een celloconcert van Vivaldi klinkt bij hem compleet nieuw en sprankelend. Dat improvisatie een mooie, nieuwe dimensie biedt in de barok, blijkt ook uit concerti grossi van Francesco Geminiani en Händel. In deze vroege orkeststukken spannen solisten samen tegen de groep. Telemann introduceerde een noviteit: de chalumeau, een kleurrijke voorloper van de klarinet. Door Telemanns Concert voor 2 chalumeaus en strijkers liet Giovanni Sollima zich op zijn beurt inspireren tot een gloednieuw stuk voor dezelfde bezetting. Oude klanken en nieuwe klanken: ze zijn toe te vertrouwen aan het Italiaanse topensemble Il Giardino Armonico. Collegereeks Leven in de tijd van de oude muziek De serie Oude muziek verrijken wij dit seizoen met een collegereeks over het leven van mensen uit die tijd. als de muziek had geklonken en de laatste noten waren weggestorven, naar welke levens keerden die mensen dan terug? Aan de hand van vijf markante personen neemt historicus en schrijver Luc Panhuysen het publiek mee op reis door het weidse panorama van tweeënhalve eeuw geschiedenis. Dit concert wordt voorafgegaan door het college ‘Leven in de tijd van Casanova’. 20
Casanova
VERWACHT
wo 17 + do 18 dec 2014 serie nederlands kamerkoor grote zaal / 19.30 uur
Nederlands Kamerkoor + Concerto Copenhagen Weihnachtsoratorium
Dit fameuze werk van Bach heeft vermoedelijk weinig nadere uitleg nodig: wat de Mattheus is voor de passietijd is het Weihnachtsoratorium voor Kerst. Het Nederlands Kamerkoor gaat de samenwerking aan met Concerto Copenhagen, internationaal een van beste barokensembles. In dit concert de uitvoering van het complete werk, met alle zes cantates. De uitvoeringen van het Weihnachtsoratorium door het Nederlands Kamerkoor zijn al jaren zeer geliefd, en razendsnel uitverkocht. Met deze uitvoering kan het publiek zich opmaken voor de voor velen belangrijkste feestdagen van het jaar.
21
Johann Sebastian Bach
VERWACHT
november wo 19 nov / 20.15 uur
Fauré Quartett Op de schouders van Brahms do 20 - zo 23 nov
Sax 2014 Internationaal saxofoonfestival
za 22 nov / 14.00 uur
di 25 nov / 20.15 uur
Marinierskapel Der Koninklijke Marine Concert
Vesselina Kasarova + Hansjörg Albrecht Wagner en Berlioz
za 22 nov / 20.15 uur
wo 26 nov / 20.15 uur
Vincent David + James Carter + Lars Mlekusch The hallucinating world of the saxophone
Nederlandse Bachvereniging Wervelende Orkestsuites
zie voor het volledige programma www.muziekgebouw.nl/festival/
zo 23 nov / Kleine Zaal / 11.00 uur
sax2014
Niels Bijl + René Groothof De rijke bramenplukker (Kinderconcert 6+)
do 20 nov / 20.15 uur
Asko|Schönberg + Gasten Composition with red, yellow and blue vr 21 nov / 12.30 uur
Raaf Hekkema Bach en Paganini vr 21 nov / 20.15 uur
Nederlands Kamerorkest The saxophone now and then
zo 23 nov / 15.00 uur
Internationale saxofoonstudenten o.l.v. Vincent David Fantastique!
do 27 nov / 20.15 uur
Amsterdam Sinfonietta + Isabelle Faust Hirs & Bartók vr 28 nov / 20.15 uur
Amsterdam Sinfonietta Isabelle Faust za 29 nov / 15.00 uur
De Ij-Salon Oud en nieuw
zo 23 nov / 21.00 uur
zo 30 nov / 20.15 uur
Candy Dulfer Slotconcert
Cross-Linx Presents: Kintsukuroi Spinvis & Saartje van Camp
di 25 nov / 12.30 uur za 22 nov / 11.00 uur
Paquito D’rivera Recital
Lunchconcert Ism Conservatorium van Amsterdam
22
Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
Muziekgebouw aan ‘t IJ / foto: Erik van Gurp
MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ Piet Heinkade 1 / 1019 BR Postbus 1122 / 1000 BC Amsterdam Kaartverkoop T 020 788 2000 ma t/m za 12.00 -18.00 uur Kantoor T 020 788 2010 F 020 788 2020 E post@muziekgebouw.nl Zakelijke evenementen T 020 788 2023
Restaurant Zouthaven bevindt zich op de begane grond van het Muziekgebouw. Voor een heerlijke start van uw concertavond. Openingstijden en reserveren www.zouthaven.nl of T 020 788 2090 WORD VRIEND Steun het Muziekgebouw al vanaf € 75 per jaar. Lees meer op : muziekgebouw.nl/steunons
PARTNERS De activiteiten van het Muziekgebouw aan ’t IJ komen tot stand door steun van:
Gelieve te zorgen dat uw mobiele telefoon uit staat tijdens het concert. Camerabeeld- en geluidsopnamen alleen toegestaan met toestemming vooraf.
Mediapartner:
Pauzedrankje (indien inbegrepen) serveren wij op tafels bij de uitgang van de zaal.
Druk binnenwerk:
EARLY BIRD TICKETS Voor jongeren tot 30 jaar, bijna alle concerten € 10. Wees snel: hoe eerder, hoe meer kans. Lees meer op: www.muziekgebouw.nl/earlybirds
Reserveren en openingstijden restaurant Zouthaven: www.zouthaven.nl. Centraal Station (10-15 min lopen) is met tram 26 bereikbaar tot 00.00 uur. Taxicentrale Amsterdam: T 020 677 7777. De Piet Heinparkeergarage onder Muziekgebouw aan ’t IJ is 24 uur per dag open. Informatie + online kaarten bestellen www.muziekgebouw.nl. Ook voor onze nieuwsbrief.