di 9 dec 2014 serie kamermuziek internationaal Grote Zaal / 20.15 uur
Hugo Ticciati + Anna Larsson + Julian Arp + Hannes Minnaar Nederland – Zweden 400 jaar
PROGRAMMA
di 9 dec 2014 serie kamermuziek internationaal Grote Zaal / 20.15-22.00 uur DUUR: ca. 40 minuten voor de pauze ca. 45 minuten na de pauze
Hugo Ticciati + Anna Larsson + Julian Arp + Hannes Minnaar Nederland – Zweden 400 jaar Hugo Ticciati viool Julian Arp cello Hannes Minnaar piano Anna Larsson alt
Dit concert wordt live uitgezonden door Omroep MAX
Tekst toelichting: Katja Reichenfeld
Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621) Zes klaviervariaties op het lied Mein junges Leben hat ein End Henriëtte Bosmans (1895-1952) Trois impressions (1926) voor cello en piano Cortège Nuit calme En Espagne Bo Linde (1933-1970) Sonatina op. 15 nr 2 (1955) voor viool en piano Tranquillo Scherzando Largo Allegro con brio Ture Rangström (1884-1947) Twee liederen voor alt en piano
Bön till natten (gebed in de nacht) Vingar i natten (vleugels in de nacht) PAUZE Theo Loevendie (1930) Ackermusik (1997) voor pianotrio Richard Wagner (1813-1883) Wesendonck-Lieder (1858) bewerking voor zangstem en pianotrio: David Lundblad Der Engel Stehe still! Im Treibhaus Schmerzen Träume Albert Schnelzer (1972) Apollonian Dances (2003) voor viool en piano Birth of Apollo Adolescent Apollo
TOELICHTING Vierhonderd jaar diplomatieke betrekkingen verbinden Nederland aan Zweden. Twee perkamenten documenten uit 1614 in het Nationaal Archief in Den Haag bevestigen de vriendschap die uiteraard berustte op wederzijds voordeel uit de handel. Het verdrag met Zweden leidde in Nederland zelfs tot de bouw van de allereerste buitenlandse ambassade, het ‘Zweedse huis’ aan het Spui in Den Haag, helaas afgebroken in de negentiende eeuw. Nu, na vierhonderd jaar, is de Zweedse cultuur op allerlei gebieden in Nederland verankerd: we leven tussen de Ikea meubels, lezen onze kinderen voor uit Nils Holgerson en Pippi Langkous, en we werden volwassen met films van de grote Zweedse cineast Ingmar Bergman.
meteen daarna komt de Deen Nielsen, beiden ook in Nederland veel uitgevoerd. Maar noemt u eens een Zweedse componist? Juist! U zit met de mond vol tanden. Toch zijn er verschillende coryfeeën die ook hier niet onbekend zijn, zoals de vrij brave romanticus Franz Berwald, de heftige Karl-Birger Blomdahl en de door pijn getekende Allan Petterson. Het programma van deze avond, samengesteld door de in Zweden woonachtige violist Hugo Ticciati, brengt een paar in Nederland vrij onbekende Zweedse componisten samen met Nederlanders uit verleden en heden. En Wagner? Zijn Wesendonck-Lieder worden uitgevoerd omdat ze nu eenmaal zo mooi en aangrijpend zijn.
In Nederland zijn Zweedse componisten vrij onbekend En de muziek? Allerlei grote Zweedse musici verschijnen regelmatig op de Nederlandse podia: dirigent Herbert Blomstedt, klarinettist Martin Fröst, trombonist en dirigent Christian Lindberg; incidenteel treedt ook zangeres Anne Sofie von Otter hier wel eens op. Zij brengen onder andere muziek van Scandinavische componisten mee. De grootste is natuurlijk de Fin Sibelius, en 4
TOELICHTING
Jan Pieterszoon Sweelinck
Van Sweelincks klaviermuziek is tijdens zijn leven niets in druk verschenen. Al zijn werken, toccata’s, fantasieën en variaties zijn overgeleverd in kopieën die door zijn leerlingen met de hand werden geschreven. De bekendste variatiereeks is de serie die vanavond wordt uitgevoerd, op het anonieme wereldlijke liedje Mein junges Leben hat ein End, wellicht geschreven in dezelfde tijd waarin het ‘Zweedse huis’ in Den Haag werd gebouwd. Het werk is geschreven in de dorische toonaard die in onze oren wat zwevend klinkt (een hele secunde in plaats van een halve leidt naar de grondtoon). Hoewel er zes variaties zijn overgeleverd, speelde Sweelinck zelf er waarschijnlijk veel meer, want als orgelimprovisator wist hij van geen ophouden wanneer de kerk vol zat met enthousiast publiek.
Zes klaviervariaties op het lied Mein junges Leben hat ein End Jan Pieterszoon Sweelinck, de al tijdens zijn leven zo beroemde Nederlandse organist, klavecinist en componist, had in Amsterdam een kring van leerlingen om zich heen waaronder vooral veel jonge Duitse organisten. Een van hen was Andreas Düben die na zijn leertijd bij Sweelinck een aanstelling kreeg in Stockholm als kapelmeester van de koninklijke hofkapel. Tot zover het verband tussen Sweelinck en Zweden. Sweelinck was waarschijnlijk vanaf zijn vijftiende jaar als organist verbonden aan de Oude Kerk in Amsterdam. Later woonde hij met zijn vrouw en zes kinderen in de Koestraat bij de Nieuwmarkt en wandelde dagelijks in tien minuten naar zijn werk, waar hij vóór en ná de Protestantse kerkdienst speelde. In dezelfde Oude Kerk gaf hij ook orgelconcerten die later uitgebreid werden met een instrumentaal ensemble. Hij liet zich ook door de rijke kooplieden inhuren om in de riante grachtenpanden als klavecinist op te treden. Kortom: met Sweelinck begon het Amsterdamse concertleven voor de ontwikkelde liefhebbers op te bloeien. 5
TOELICHTING
Henriëtte Bosmans
Pears die zij in liedrecitals begeleidde, en vooral een nieuwe liefde voor de zangeres Noémie Perugia droegen bij tot het ontstaan van een circa twintig liederen die stuk voor stuk een gouden omlijsting verdienen.
Trois impressions
Henriëtte Bosmans componeerde de Trois impressions voor cello en piano op een belangrijk moment in haar leven. In 1926 begon zij zich los te maken van de Duitse romantiek die haar vroege werk had bepaald, en ging zij zich richten op Frankrijk. Een jaar later klopte ze aan bij de Frans georiënteerde componist Willem Pijper die haar drie jaar lang les zou geven. De drie impressies met hun Franse titels zijn sfeerstukken waarbij elk deel is opgebouwd vanuit een simpel motief, maar uitgewerkt met kleurrijke harmonieën. Vanaf deze periode vond Bosmans haar eigen stijl: poëtisch maar krachtig en helder. De pianopartij schreef zij waarschijnlijk voor zichzelf want zij was een uitstekende pianiste, opgeleid aan het Amsterdams conservatorium door haar moeder, de pianiste Sara Benedicts. Al vanaf haar zeventiende trad Henriëtte op als solist met het Concertgebouworkest en dirigenten als Mengelberg, Ansermet en Monteux. De cellopartij van de Trois impressions was toebedacht aan Gerard Hekking, van 1903 tot 1914 solocellist bij het Concertgebouworkest, de functie die haar vroeg overleden vader ook had vervuld. En de vioolpartij? Misschien was die wel geschreven voor de begaafde violist Francis Koene die in 1934 haar verloofde werd, en die een jaar later stierf. Bosmans belandde toen in een langdurige depressie en componeerde jarenlang geen noot. Pas na de oorlog begon het leven en de creativiteit weer te stromen. Het contact met Benjamin Britten en tenor Peter 6
TOELICHTING
Bo Linde
Ture Rangström
De Sonatina van de 22-jarige Bo Linde is geschreven in een heel eigen maar direct toegankelijk idioom: een aantrekkelijk en lyrisch eerste deel, een levendig scherzo geflankeerd door een kort en duister largo, en tot slot een spetterende finale.
In slechts twee duistere en melancholieke liederen op dit programma van de Zweed Ture Rangström wordt het karakter van zijn oeuvre goed belicht.
Sonatina
Bön till natten (gebed in de nacht) Vingar i natten (vleugels in de nacht)
De langzame tempo’s en de lange muzikale lijnen lijken een evocatie te zijn van de grootse en uitgestrekte natuur van Zweden waarin de mens klein is als een muis. Het is een sfeer die doet denken aan de muziek van Wagner maar vooral aan de Fin Sibelius. Rangströms muzikale idioom is laat romantisch, hoewel hij leefde in een tijd waarin deze taal op het muzikale wereldtoneel als afgedaan werd beschouwd.
Bo Linde was een soort koekoeksjong: hij kroop uit het ei in het ‘verkeerde’ nest. Zijn ouders hadden geen enkele belangstelling voor muziek, maar toevallig woonde het gezin boven een pianowinkel en werd de kleine Bo onweerstaanbaar aangetrokken tot die glimmende zwarte instrumenten. Het resultaat was dat hij zichzelf leerde piano spelen en componeren. Dat viel op in de stad Gävle (zo’n 200 km ten noorden van Stockholm), waar de plaatselijke dirigent hem onder zijn hoede nam.
Hoewel Rangström in Berlijn korte tijd compositieles kreeg van Hans Pfitzner, was hij als componist toch min of meer autodidact. Als zanger en zangleraar was hij echter degelijk opgeleid door Julius Hey in Berlijn en vervolgens in München. Julius Hey was een groot Wagnerbewonderaar, en in voortdurend gesprek met Wagner schreef hij zijn zangmethode die in 1884 werd gepubliceerd. Eenmaal terug in Zweden ging Rangström werken als muziekcriticus, zangleraar en dirigent van onder andere het orkest in Göteborg. Hoewel hij muziek voor allerlei verschillende genres componeerde waaronder orkestwerken en een paar opera’s, staan zijn vele liederen (ongeveer 300) centraal in zijn oeuvre. Een aantal daarvan wordt nog steeds uitgevoerd.
Op z’n vijftiende kwam hij in Stockholm in de compositieklas van Lars-Erik Larsson, maar het bleek dat hij zijn zes jaar oudere medestudenten al veruit de baas was. Later kreeg hij een beurs om aan het conservatorium van Wenen directie te studeren, en de wereld leek voor hem open te staan. Toch keerde hij terug naar Zweden en bleef daar een outsider in de muziekwereld van de jaren vijftig die ook daar werd beheerst door de avant-garde die vooral abstracte twaalftoonsmuziek produceerde. Bo Linde ging terug naar zijn geboorteplaats Gävle waar hij als muziekcriticus, pianist en componist zijn weg volgde. Evenals de Nederlandse componisten van de ‘vergeten generatie’ wordt ook hij pas de laatste twintig jaar weer wat meer uitgevoerd. 7
TOELICHTING
Theo Loevendie
zich niet door een systeem liet beteugelen. Want Loevendie wás en ís wars van starre verschijnselen. In de jaren zeventig verrijkte hij het geïnstitutionaliseerde Amsterdamse concertleven met de STAMP concerten, waarbij STAMP stond voor Stichting Alternatieve Muziek Praktijk. Nu is hij al decennia lang een serieuze componist met een indrukwekkende lijst van composities waaronder zelfs vijf opera’s. Zijn vijfde opera, The Rise of Spinoza over de enkeling die zich verzet tegen de macht, ging onlangs in première in de NTR Zaterdagmatinee. Voor Loevendie geldt dezelfde levensinstelling als voor zijn held Spinoza: hij laat zich niet inperken door welke structuur dan ook, en in het gareel lopen doet de nu 84-jarige componist nog altijd niet.
Ackermusik
Theo Loevendie schreef zijn pianotrio Ackermusik in 1997 voor Reinbert de Leeuw, Vera Beths en Anner Bijlsma die het werk op een Duits festival genaamd Ackermusik in première brachten. Het Osiris Trio zette het stuk in 2001 op cd, en ook het Van Baerle Trio van Hannes Minnaar maakte in 2012 een opname. Ackermusik is geschreven in een soort ei-vorm: aanvankelijk meditatief, in het midden fel uitbarstend in een climax om vervolgens weer tot stilstand te komen. De vogel heeft met geweld de eierschaal doen barsten en keert weer terug naar de veilige beschutting. Een belangrijk thema in Loevendies oeuvre is de spanning tussen vrijheid en beschermende ordening. Hij begon als ‘vrije vogel’ en speelde aanvankelijk een belangrijke rol in het Nederlandse muziekleven als jazzklarinettist en saxofonist. In zijn jazzimprovisaties liet hij zich niet inperken door een vast akkoordenschema. In 1955 ging hij compositie studeren aan het Amsterdamse conservatorium, en toen hij met de daar opgedane kennis over structuur vanaf de jaren zestig ‘serieuze’ muziek begon te schrijven, bleef hij ruimte maken voor verrassende elementen die leken op improvisaties. Vaak ontleende hij die verrassingen aan nietWesterse muziek. Bijvoorbeeld kleine glissando’s en melodieën met piepkleine toonsafstanden, zo kenmerkend in de Turkse muziek. Ook gebruikte hij Afrikaanse ritmes en vooral paste hij een grote beweeglijkheid toe waarbij hij 8
TOELICHTING
Richard Wagner
Albert Schnelzer
Richard Wagner schreef de Wesendonck-Lieder in de periode waarin hij de tekst van de opera Tristan und Isolde had voltooid en bezig was de muziek te componeren. De liederen zijn dan ook doordrenkt van de opera in wording.
De jonge Zweedse componist Albert Schnelzer is een nieuwe ster aan het firmament. Zijn heldere licht is ook buiten Scandinavië opgevallen sinds hij in 2004 met zijn Predatory Dances voor pianotrio succes boekte bij het Présence Festival in Parijs. Tegelijkertijd schreef hij het tweedelige pianotrio Apollonian Dances, een kalmere tegenpool van de heftige ‘Roofdier Dansen’.
Wesendonck-Lieder
Apollonian Dances
In het eerste lied, Der Engel, weerklinken de noten die uiteindelijk in Isoldes ‘liefdesdood’ terecht zouden komen. Im Treibhaus (‘in de broeikas’) komt overeen met de koortsige muziek aan het begin van de derde acte waarin de dodelijk gewonde Tristan wacht op de komst van Isolde, en het laatste lied, Träume, preludeert op de liefdesscène uit de tweede acte.
Schnelzer studeerde compositie aan het conservatorium van Malmö en Londen. In zijn muziek liet hij de zwaarmoedigheid van de vorige generatie ver achter zich en liet zich inspireren door Stravinsky, heavy-metalbands en volksmuziek van de Balkan. Toch heeft hij de band met de romantische klassieke muziektraditie niet doorgeknipt en in zijn muziek is altijd een ‘verhaal’ te ontdekken. Al luisterend raakt het publiek in de ban en vraagt zich af: waar gaat dit naartoe?
De tekst van de Wesendonck-Lieder is niet van Wagner zelf maar van zijn ‘muze’, de 29-jarige Mathilde Wesendonck, echtgenote van Wagners mecenas Otto Wesendonck. Onder twee paar waakzaam toeziende ogen, die van Otto en die van Wagners echtgenote Minna, hadden de twee in Zürich een innige verstandhouding. Veel te innig vonden de wederzijdse echtgenoten. ‘Zo kon ik vanmorgen mijn engel smeken: liefde!’, schreef Wagner vanuit het belendende perceel aan Mathilde in villa Wesendonck. ‘Diepste vreugde van de ziel aan deze liefde, de bron van mijn verlossing!’ De brief werd door Minna onderschept en leidde tot een definitieve breuk tussen haar en Wagner.
In een toelichting bekent Schnelzer: ‘Ik zie mezelf als een verhalenverteller. Mijn muziek is in wezen ‘romantisch’, maar heeft vaak een sterke ritmische gedrevenheid. De laatste jaren werkte ik veel met ritmische onvoorspelbaarheid waarin ook het kans-element wordt toegelaten.’ Schnelzers muziek is verankerd in de tonaliteit, want dat is een onmisbare factor voor een muzikale verhalenverteller. Maar de invloed van de rockmuziek met zijn vele herhalingen van ritmische motieven geeft zijn verhalen een opzwepend karakter. Dat Schnelzer ook zijn lyrische en dromerige kant heeft, blijkt in het pianotrio Apollonian Dances. 9
liedteksten Ture Rangström Bön till Natten Tekst: Bo Bergman (1869-1967)
Prayer to Night
Slut är dagens lust som larmar vild och kort. Djupa natt, i dina armar, bär oss bort.
Finished are the day’s pleasures, wild and brief. Deep night, carry us away in your arms.
Vid ditt bröst det nådefulla skyl vår skam, medan glömskans timmar rulla smärtlöst fram,
On your merciful breast shield our shame, while the hours of forgetfulness roll by without pain,
som en flod, där allt får drunkna, glider kall över dolda brott och sjunkna syndafall.
as an all-drowning river glides coldly over hidden crime and sunken sin.
Du som ensam dig förbarmar och ger svar, milda natt, i dina armar, håll oss kvar.
You who alone bring forgiveness and answers, gentle night, hold us fast in your arms. Vertaling: Hugo Ticciati
10
liedteksten
Vingar i Natten Tekst: Bo Bergman
Wings in the Night
Det flyger en fågel svart och stum. Vem binder hans öde? Ingen. Han flyger i världens vida rum med ångestens vind i vingen.
There flies a bird, dark and mute. Who oversees his fate? No-one. He flies in the world’s open spaces With the wind of anxiety in his wings.
Har ej rede att värma sig i. Har ej värn eller viloställen. Min längtan susar skugglikt förbi din brinnande ruta i kvällen.
No nest to warm him, Nor shield nor place of rest. Come evening, my yearning whirls shadow-like past your burning panes.
Så blek i månskenets bleka ljus du stryker en dröm från din panna. Nu sover ditt stora tysta hus. Mitt öde kan icke stanna.
How pale in the moonlight’s pale light You wipe out a dream from your forehead. Now your large silent house sleeps. My fate ineluctable.
Det är skyar som fara och flarn på flykt över dunkla vatten - vi längtans fåglar, vi orons barn, vi susande vingar i natten!
It is clouds of flaming danger in flight over murky waters. We, the birds of longing, the children of anxiety, we, the whispering wings at night. Vertaling: Hugo Ticciati
11
liedteksten
Richard Wagner Wesendonck-Lieder Tekst: Agnes Mathilde Wesendonck geb. Luckemeyer(1828-1902) Vertaling: G.J. Nieuwenhuize
Der Engel In der Kindheit frühen Tagen Hört ich oft von Engeln sagen, Die des Himmels hehre Wonne Tauschen mit der Erdensonne,
De engel In mijn jongste kinderjaren Heb ik over engelen horen verklaren Die de glans van Gods aangezicht Verruilen voor het aardse licht.
Daß, wo bang ein Herz in Sorgen Schmachtet vor der Welt verborgen, Daß, wo still es will verbluten, Und vergehn in Tränenfluten,
Zodat, wanneer een bang hart in zorgen Smacht, voor de wereld verborgen, Zodat, wanneer het in stilte bloedt, En wil sterven in een tranenvloed.
Daß, wo brünstig sein Gebet Einzig um Erlösung fleht, Da der Engel niederschwebt, Und es sanft gen Himmel hebt.
Zodat, wanneer zijn gebed vol vurigheid Slechts enkel om verlossing pleit, Er dan een engel nederdaalt En het zacht naar de hemel omhoog haalt.
Ja, es stieg auch mir ein Engel nieder, Und auf leuchtendem Gefieder Führt er, ferne jedem Schmerz, Meinen Geist nun himmelwärts!
Ja, ook voor mij kwam een engel op een dag, Op stralend lichte vleugelslag, Die mijn hart van verdriet bevrijdde, En mijn geest naar de hemel leidde!
12
liedteksten
Stehe still! Sausendes, brausendes Rad der Zeit, Messer du der Ewigkeit; Leuchtende Sphären im weiten All, Die ihr umringt den Weltenball; Urewige Schöpfung, halte doch ein, Genug des Werdens, laß mich sein!
Bedaar! Suizend en jagend rad van tijd, Jij meter van de eeuwigheid; Lichtende sferen die de kosmos vullen Jullie die de aardbol omhullen; Oereeuwige Schepping, kom tot staan, Genoeg genese, laat mij begaan!
Halte an dich, zeugende Kraft, Urgedanke, der ewig schafft! Hemmet den Atem, stillet den Drang, Schweiget nur eine Sekunde lang! Schwellende Pulse, fesselt den Schlag; Ende, des Wollens ew’ger Tag! Daß in selig süßem Vergessen Ich mög alle Wonnen ermessen!
Laat af, verwekkende kracht Oerdrift, altijd op jacht! Matig je adem, spaar me je dwang Zwijg slechts een seconde lang Zwellend pulseren, toom je bonzen Beëindig die drang, het dagelijks gonzen! Zodat ik in zalig zoet vergeten Al mijn heerlijkheden kan bemeten!
Wenn Aug’ in Auge wonnig trinken, Seele ganz in Seele versinken; Wesen in Wesen sich wiederfindet, Und alles Hoffens Ende sich kündet, Die Lippe verstummt in staunendem Schweigen, Keinen Wunsch mehr will das Innre zeugen: Erkennt der Mensch des Ew’gen Spur, Und löst dein Rätsel, heil’ge Natur!
Als oog in oog zaligheid drinkt, Ziel gans in ziel verzinkt; Wezen zich aan wezen bindt, En alle hoop vervulling vindt, De lippen verstommen in verbaasd zwijgen En een wens het hart meer eigen: Dan herkent de mens eeuwigheidsduur En ontrafelt je geheimenis, heilige natuur!
13
liedteksten
Im Treibhaus Hochgewölbte Blätterkronen, Baldachine von Smaragd, Kinder ihr aus fernen Zonen, Saget mir, warum ihr klagt?
In de kas Hoge, gewelfde bladerkronen Baldakijnen van smaragd Kinderen uit verre regionen, Vertel mij jullie klacht.
Schweigend neiget ihr die Zweige, Malet Zeichen in die Luft, Und der Leiden stummer Zeuge Steiget aufwärts, süßer Duft.
Zwijgend buigen jullie de twijgen, Tekenen symbolen vol kleur, En de stomme getuige van jullie lijden Stijgt omhoog – een zoete geur.
Weit in sehnendem Verlangen Breitet ihr die Arme aus, Und umschlinget wahnbefangen Öder Leere nicht’gen Graus.
Uit hunkerend verlangen Spreiden jullie de armen wijd, En omhelzen door zelfbedrog bevangen Een ontredderde verlatenheid.
Wohl, ich weiß es, arme Pflanze; Ein Geschicke teilen wir, Ob umstrahlt von Licht und Glanze, Unsre Heimat ist nicht hier!
Arme planten, ik weet heel goed, Wij delen eenzelfde lot in ons bestaan; Ofschoon wij baden in een lichte gloed, Ons thuisland is hier ver vandaan!
Und wie froh die Sonne scheidet Von des Tages leerem Schein, Hüllet der, der wahrhaft leidet, Sich in Schweigens Dunkel ein.
En hoe blij de zon scheidt, Van de dagen die zich in lege glans rijgen, Zo hult hij, die waarlijk lijdt, Zich in het duister van het zwijgen.
Stille wird’s, ein säuselnd Weben Füllet bang den dunklen Raum: Schwere Tropfen seh ich schweben An der Blätter grünem Saum.
Het wordt stil, een fluisterend weven Gaat eng door het donkere vertrek: Zware druppels zie ik kleven Aan het groene bladerdek.
14
liedteksten
Schmerzen Sonne, weinest jeden Abend Dir die schönen Augen rot, Wenn im Meeresspiegel badend Dich erreicht der frühe Tod;
Pijn Zon, je huilt elke avond Je mooie ogen rood, Als je, in de spiegel van de zee badend, Gegrepen wordt door een vroege dood.
Doch erstehst in alter Pracht, Glorie der düstren Welt, Du am Morgen neu erwacht, Wie ein stolzer Siegesheld!
Maar je herrijst in oude pracht, Glorie van de donkere wereld, Als je in de ochtend ontwaakt weer lacht, Als een trotse, overwinnende held!
Ach, wie sollte ich da klagen, Wie, mein Herz, so schwer dich sehn, Muß die Sonne selbst verzagen, Muß die Sonne untergehn?
Ach, waarom dan zou ik klagen, Waarom mijn hart ben je zo ontdaan Als de zon zelf moet versagen Als de zon moet ondergaan?
Und gebieret Tod nur Leben, Geben Schmerzen Wonne nur: O wie dank ich, daß gegeben Solche Schmerzen mir Natur!
En als de dood slechts leven baart Geeft pijn slechts heerlijkheid: O dan dank ik dat mijn aard Mij zulk verdriet bereid!
15
liedteksten
Träume Sag, welch wunderbare Träume Halten meinen Sinn umfangen, Daß sie nicht wie leere Schäume Sind in ödes Nichts vergangen?
Dromen Zeg, welke heerlijke dromen Hebben zich van mij meester gemaakt, Dat zij niet, als ijdele stromen, In het Grote Niets zijn zoekgeraakt?
Träume, die in jeder Stunde, Jedem Tage schöner blühn, Und mit ihrer Himmelskunde Selig durchs Gemüte ziehn!
Dromen die op iedere stonde, Alle dagen mooier bloeien, En met hun hemelse verkonden Zalig door mijn inborst vloeien!
Träume, die wie hehre Strahlen In die Seele sich versenken, Dort ein ewig Bild zu malen: Allvergessen, Eingedenken!
Dromen, die als heilige sferen In de ziel neerzinken, Daar een eeuwig beeld creëren: In een Al-vergeten, Eén-beminnen!
Träume, wie wenn Frühlingssonne Aus dem Schnee die Blüten küßt, Daß zu nie geahnter Wonne Sie der neue Tag begrüßt,
Dromen, zoals wanneer op lentedagen De zon de bloemen uit de sneeuw bevrijdt, Zodat zij in onvermoed welbehagen, Begroet worden door een nieuwe tijd,
Daß sie wachsen, daß sie blühen, Träumend spenden ihren Duft, Sanft an deiner Brust verglühen, Und dann sinken in die Gruft.
Zodat zij groeien, dat zij bloeien, Dromend hun geuren schenken, Zacht aan je borst ontgloeien, En dan in het graf wegzinken.
16
BIOGRAFIEËN UITVOERENDEN Hugo Ticciati Viool
Vervolgens zette hij zijn studie voort in Toronto en in Zweden bij de Russische violisten Nina en Oleg Balabina. Tegenwoordig woont hij in Zweden waar hij zijn eigen festival organiseert (O/MODERNT: ‘on-modern’), en waar hij intensief samenwerkt met een aantal hedendaagse Zweedse componisten. Ticciati treedt op als solist in de belangrijke concertzalen zoals de Carnegie Hall, de concertzaal van het Mariinsky theater en de Wigmore Hall. Daarnaast geeft hij masterclasses en
Foto: Marco Borggreve
Violist Hugo Ticciati (1980) werd in Engeland geboren in een muzikantenfamilie van Italiaanse herkomst (zijn jongere broer Robin is een succesvolle dirigent). Hugo studeerde in Londen en maakte op zijn twaalfde furore met een optreden tijdens het Edinburgh Festival.
lezingen waarbij hij ingaat op de heilzame uitwerking van meditatie op het vioolspel.
17
biografie
Anna Larsson Alt De Zweedse alt Anna Larsson (1966) maakte haar internationale debuut in Berlijn (1997), waar zij met de Berliner Philharmoniker onder leiding van Claudio Abbado soleerde in Mahlers Tweede symfonie.
Foto: Tron Ulberg
Vervolgens werd zij een veel gevraagde Mahler-alt in de Tweede en Derde symfonie, in het Lied von der Erde, de Rückert-Lieder en de Kindertotenlieder. Zij trad op met dirigenten als Daniel Barenboim, Zubin Mehta, Bernard Haitink en Mariss Jansons. In Wagners Ring der Nibelungen zingt zij vaak de rol van Erda, en in Nederland trad zij nog onlangs op in de DNOproductie van Schönbergs Gurrelieder waarin zij de rol van de Woudduif vervulde. Larsson geeft ook liedrecitals: onder andere trad zij in 2011 op in de Kleine Zaal van het Amsterdamse Concertgebouw waar zij naast liederen van Mahler en Strauss ook liederen van de Zweedse Nyström en Ranström zong.
18
biografie
Hannes Minnaar Piano Pianist Hannes Minnaar (1984) debuteerde op zijn zeventiende bij het toenmalige Orkest van het Oosten als solist in het Concertino van HenriĂŤtte Bosmans. Minnaar groeide op in Goes en studeerde in Amsterdam aan het conservatorium bij Jan Wijn. Bovendien volgde hij masterclasses bij onder anderen Alfred Brendel en Menahem Pressler, en studeerde hij orgel bij Jacques van Oortmerssen. In 2010 werd hij als eerste Nederlander ooit derde prijswinnaar bij het Koningin Elisabeth Concours in Brussel, waarna hem in 2011 een beurs van de Borletti-Buitoni Trust werd toegekend. Minnaar werkte als solist samen met beroemde dirigenten als Frans BrĂźggen en Herbert Blomstedt en op het ogenblik werkt hij met Jan Willem de Vriend en het Orkest van het Oosten, nu omgedoopt tot HET Symfonieorkest, aan de opname van Beethovens vijf pianoconcerten. Zijn solorecitals brengen pers en publiek in verrukking, evenals
de concerten van zijn Van Baerle Trio, in 2004 opgericht samen met Maria Milstein en Gideon den Herder.
19
biografie
Julian Arp Cello De Duitse cellist Julian Arp (1981) werd geboren in Soltau (Noord Duitsland) en studeerde in Berlijn aan het Hanns Eisler conservatorium. Zijn leraren waren daar Boris Pergamenschikow, David Geringas, en voor de kamermuziek violist Eberhard Feltz. Daarnaast nam hij deel aan masterclasses van onder anderen György Kurtàg, Ralph Kirshbaum en de in 2011 gestorven cellolegende Bernhard Greenhouse. In Duitsland treedt hij op als solist maar ook samen met pianist Caspar Frantz: samen wonnen zij verschillende kamermuziekcompetities en maakten twee cd’s met cellowerken uit de romantiek (Mendelssohn, Chopin, Schumann, Janá c˘ ek en Debussy). Bovendien is Arp een van de leiders van het internationale festival ‘Zeitkunst’ in Berlijn, waar eigentijdse kamermuziek wordt samengebracht met eigentijdse literatuur.
20
VERWACHT
vr 20 feb 2015 serie kamermuziek internationaal grote zaal / 20.15 uur
Severin von Eckardstein & Friends Klarinet in de hoofdrol
De Duitse pianist Severin von Eckardstein wordt internationaal gezien als een van de belangrijkste jonge pianisten van dit moment. In november 2013 gaf hij een fenomenaal solorecital in het Muziekgebouw. In dit concert maakt hij deel uit van een sterrenensemble met onder anderen de Nederlandse klarinettist Lars Wouters van den Oudenweijer. Op het programma de mooiste kamermuziek met klarinet in de hoofdrol. Sinds de klarinet in Mozarts tijd volwassen werd, heeft het instrument een vaste plaats in de kamermuziek. Alle grote componisten hebben zich met het instrument bezig gehouden. Met de beroemde klarinettrio’s van Beethoven en Brahms en latere meesterwerken van Hindemith en Bartók geeft het gezelschap een mooi beeld van het repertoire. De jonge Nederlandse componist Lucas Wiegerink voegt een nieuw werk aan de reeks toe.
21
Severin von Eckardstein
VERWACHT
december 2014
di 16 dec / 20.15 uur
za 10 jan / 20.15 uur
wo 10 dec / 20.15 uur
Nora Fischer My Favorite Songs
Lets Radiokoor Miserere van Pärt
Wings BL!NDMAN [drums]
wo 17 + do 18 dec / 19.30 uur
wo 14 jan / 20.15 uur
Nederlands Kamerkoor + Concerto Copenhagen Weihnachtsoratorium
Cappella Amsterdam Carte Blanche voor MaNOj Kamps
vr 19 dec / 20.30 uur
do 15 jan / 20.15 uur
Robert Henke The Rest is Noise
Ensemble Klang + Ensemble Codarts & Koninklijk Conservatorium In de geest van Bang On A Can
do 11 dec / 19.00 uur college + 20.15 uur concert
Il Giardino Armonico + Giovanni Sollima Concerto Grosso + college Casanova vr 12 dec / 20.15 uur
za 20 dec / 20.15 uur
Nederlands Kamerorkest Born in the USA
Artis Quartett Muzikale geestgenoten
za 13 dec / 20.15 uur
ma 22 dec / 19.30 uur
Combattimento Stagioni
Nederlandse Bachvereniging Weihnachtsoratorium
zo 14 dec / 15.00 uur
januari 2015
vr 16 jan t/m di 3 feb
Ties Mellema Wat is het geheim van de saxofoon (8+)
za 17 jan / 20.15 uur
Score Collective Levenskunst
zo 4 jan / 15.00 uur
Van Swieten Society Een nieuwjaarsconcert
di 16 dec / 12.30 uur
Lunchconcert Ism Nationaal Muziekinstrumenten Fonds
Flamenco Biënnale Nederland
zo 18 jan / Kleine Zaal / 11.00 uur
Ere Lievonen 65 jaar Fokker-orgel
wo 7 jan / 20.15 uur
Ralph Van Raat + Tai Murray Pärt in perspectief
zo 18 jan / 20.15 uur
Nieuw Ensemble Masterconcert
vr 9 jan / 20.15 uur
Match Girl Passion Silbersee (ex VOCAALLAB) 22
Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
Muziekgebouw aan ‘t IJ / foto: Erik van Gurp
MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ Piet Heinkade 1 / 1019 BR Postbus 1122 / 1000 BC Amsterdam Kaartverkoop T 020 788 2000 ma t/m za 12.00 -18.00 uur Kantoor T 020 788 2010 F 020 788 2020 E post@muziekgebouw.nl Zakelijke evenementen T 020 788 2023
Restaurant Zouthaven bevindt zich op de begane grond van het Muziekgebouw. Voor een heerlijke start van uw concertavond. Openingstijden en reserveren www.zouthaven.nl of T 020 788 2090 WORD VRIEND Steun het Muziekgebouw al vanaf € 75 per jaar. Lees meer op : muziekgebouw.nl/steunons
PARTNERS De activiteiten van het Muziekgebouw aan ’t IJ komen tot stand door steun van:
Gelieve te zorgen dat uw mobiele telefoon uit staat tijdens het concert. Camerabeeld- en geluidsopnamen alleen toegestaan met toestemming vooraf.
Mediapartner:
Pauzedrankje (indien inbegrepen) serveren wij op tafels bij de uitgang van de zaal.
Druk binnenwerk:
EARLY BIRD TICKETS Voor jongeren tot 30 jaar, bijna alle concerten € 10. Wees snel: hoe eerder, hoe meer kans. Lees meer op: www.muziekgebouw.nl/earlybirds
Reserveren en openingstijden restaurant Zouthaven: www.zouthaven.nl. Centraal Station (10-15 min lopen) is met tram 26 bereikbaar tot 00.00 uur. Taxicentrale Amsterdam: T 020 677 7777. De Piet Heinparkeergarage onder Muziekgebouw aan ’t IJ is 24 uur per dag open. Informatie + online kaarten bestellen www.muziekgebouw.nl. Ook voor onze nieuwsbrief.