Do 15 jan 2015 donderdagavond serie Grote Zaal / 20.15 uur
Ensemble Klang + Ensemble Codarts & Koninklijk Conservatorium In de geest van Bang On A Can
PROGRAMMA
do 15 jan 2015 donderdagavond serie Grote Zaal / 20.15-22.25 uur DUUR: ca. 55 minuten voor de pauze ca. 55 minuten na de pauze
Ensemble Klang + Ensemble Codarts & Koninklijk Conservatorium In de geest van Bang On A Can
inleiding
Julia Wolfe (1958) Lick (1994)
foyerdeck 1 / 19.15-19.45 uur
Door Michel Khalifa David Lang (1957) men (2001) PAUZE Michael Gordon (1956) Trance (1994)
Dit concert is mede mogelijk gemaakt door Société Gavigniès.
ès G
société Gavigniès
Partners Donderdagavondserie:
Tekst toelichting Saskia Törnqvist
TOELICHTING
Al een dikke 27 jaar vormen ze een drie-eenheid: de Amerikaanse componisten David Lang, Julia Wolfe en Michael Gordon. In 1987 organiseerden zij in New York hun eerste Bang on a Can-marathonconcert vol urgente nieuwe muziek, onder andere met als doel de grenzen tussen verschillende muziekgenres te slechten. in een anarchistisch aangestuurd pointillistisch klanklandschap. Het woord ‘volharden’ in voorgaande zin staat er niet toevallig. Trance van Gordon doet in concept en opzet onder andere denken aan het werk De Volharding uit 1972 dat Louis Andriessen schreef voor zijn gelijknamige ensemble. En laat Andriessen, een van de stamvaders van de vermaarde Nederlandse ensemblecultuur, een belangrijke bron van inspiratie zijn voor de Bang on a Cancomponisten.
Het succes was enorm. Er volgden tal van concertseries en festivals, waarin grote namen als Philip Glass, Yoko Ono en John Zorn schitterden naast veelbelovende jonge componisten en kunstenaars uit diverse disciplines. Nog altijd is het platform actief en krijgt het Bang on a Can-model op verschillende plaatsen navolging. In deze lijn presenteert Ensemble Klang hier een programma met werk van Lang, Gordon en Wolfe. Het trefwoord dat de drie werken van dit programma met elkaar verbindt, is monomanie, de dwang tot steeds hetzelfde. De monomanie manifesteert zich in de uiterst sobere melodielijnen en de ritualiserende langzame puls van bas en percussie in de 45-durende compositie men van David Lang. De monomanie klinkt in de dwangmatige, hectische ritmiek en de eendimensionale dynamiek van Julia Wolfes Lick. En wellicht is de monomanie het meest manifest in Michael Gordons Trance, waarbij ieder ensemblelid keihard volhardt in het volgen van zijn eigen ritmische discours, wat resulteert
Louis Andriessen is een belangrijke bron van inspiratie voor de Bang on a Can-componisten In een interview met ondergetekende zei David Lang onlangs: ‘Muzikaal gesproken ben ik in Holland gerijpt. Ik had in de jaren tachtig en negentig meer uitvoeringen van mijn werk in Amsterdam dan in New York. Louis Andriessen 3
TOELICHTING
was in die tijd een soort magneet voor mij. Wij spraken elkaar geregeld: over hoe je als componist midden in de maatschappij moet staan, over hoe je vast moet houden aan je meest oorspronkelijk ideeën. En als er íets is wat ik van Louis heb geleerd is het dit: wanneer je je niet comfortabel voelt bij de bestaande muziekinstituties, dan zal je zelf een instituut moeten creëren dat bij je past’.
ook: vliegende vaart, lekken, spelen, een pak slaag geven en overwinnen (to lick bad habits out of). Het sensuele, het agressieve, het haastige en het euforische komen allemaal samen in deze obsessieve compositie waarin de musici voortdurend elkaar met hun eigen gelijk om de oren slaan. ‘Ik heb de beat verdeeld over de verschillende spelers waardoor er een gefragmenteerde energiestroom op gang komt,’ zegt Wolfe over haar werkwijze. Zij schreef het werk voor de Bang on a Can All Stars, en zij verheugde zich erop om te zien hoe deze musici ingesloten zouden raken in de intense energie. ‘Het hele stuk is absoluut over de top’, concludeert zij.
De musici waar Lang, Gordon en Wolfe het liefst mee werken zijn van het ruimdenkendste en flexibelste soort. Een complexe partituur moeten zij kunnen benaderen als een vorm van popmuziek en vice versa. De musici van het Haagse Ensemble Klang voldoen perfect aan dat beeld. Hun klankpalet bevat een keur aan mogelijkheden, variërend van verstilde, fragiele klanken tot snoeiharde pulserende muziek. De hiërarchieloze werkwijze houdt alle musici tot op het bot betrokken en verantwoordelijk voor de totaalklank.
David Lang men
David Lang schreef zijn compositie men in 2001 ter gelegenheid van de opening van het nieuwe stadhuis in Ulm. Het ensemble dat dit stuk bij hem bestelde, bestond louter uit mannen. Dat zette Lang aan het denken.
Julia Wolfe Lick
Lick van Julia Wolfe is een uiterst efficiënte manier om weer in het hier en nu te ontwaken.
Lang zei daarover: ‘Het begon als een soort grap. Ik speelde met het idee om een stuk te maken dat alleen door mannen kon worden gespeeld en alleen door mannen kon worden begrepen. Een leuke, controversiële gedachte vond ik dat. Maar terwijl ik aan dit stuk werkte werd de wereld opgeschrikt door de gebeurtenissen van 11 september 2001. Mijn stuk heeft er niks mee te maken, maar toch gaven die gebeurtenissen mij het antwoord op mijn vragen. Want het zijn altijd mannen die
Wolfe groeide op met Motownmuziek, funk en rock: ‘Ik danste erop, ik voelde de vrijheid ervan’, aldus Wolfe in haar eigen toelichting. ‘Lick heeft verschillende betekenissen en al die betekenissen zijn van toepassing op mijn stuk’, vervolgt ze. Slaan we het woordenboek erop na, dan zien we ‘lick’ in de betekenis van een lik met de tong, een lik verf of likkende vlammen. Maar het betekent 4
TOELICHTING
andere, wildvreemde mannen willen doden. Het zijn mannen die met elkaar daarvoor de destructiemiddelen ontwikkelen.’
complexe middeleeuwse Ars Nova muziek, Indonesische gamelan; en natuurlijk ook in het stuk Hoketus van Louis Andriessen, geschreven voor het gelijknamige ensemble.
‘Iets wat begon als een grap werd een soort begrafenismars. Men verklankt eeuwenoude mechanismen van mannen die in hun stam zitten te broeden op het beste plan om een andere stam uit te roeien. (…) Componeren is niet veel anders dan in je studio zitten en kijken waar je gedachten je mee naartoe nemen. En ik kom vaak op dit soort grote thema’s uit. Muziek bestaat om mensen met elkaar te verbinden, dat hebben we nu eenmaal nodig. Maar uiteindelijk sterft iedereen alleen. En daarin zit een paradox. Want muziek herinnert ons ook daaraan: aan de ultieme eenzaamheid.’
Trance doorloopt verschillende stadia waarbij de luisteraar wordt blootgesteld aan een stortvloed van muzikale informatie, opgediend door verschillende instrumentengroepen. Voor Gordon is het alsof alle mogelijke muziek van overal op de wereldbol simultaan tot klinken komt. Trance is, kortom, een mooie metafoor voor de westerse 24-uurs economie, gaande gehouden door een oeverloze stroom van onbegrensde digitale mogelijkheden. Het stuk is twintig jaar oud, maar zijn tijd ver vooruit.
Michael Gordon Trance
Michael Gordon schreef het werk Trance in 1994 voor het Britse Icebreaker Ensemble – inderdaad, vernoemd naar het voormalige Muziekcentrum De IJsbreker aan de Weesperzijde. Het intrigerende van Trance is dat het hele stuk een en al pulserende ritmes suggereert, zonder dat iemand van de musici daadwerkelijk een vaste puls speelt. Het ensemble is in groepen opgedeeld, die in verschillende tempi metrums en ritmes langs elkaar heen schuiven en en passant elkaar aanvullen. Zoals dat ook gebruikelijk is in hoketus-structuren, aan te treffen in Centraal-Afrikaanse pygmeeënzang, 5
BIOGRAFIEﾃ起 is zij Assistant Professor of Composition op de Steinhardt School, onderdeel van de New York University. Wolfe is een multitalent: naast compositie volgde ze ook stemvorming en een theater- en dansopleiding. Haar composities werden reeds uitgevoerd in het Kennedy Center, Carnegie Hall, Lincoln Center, The Public Theatre, The Kitchen, Arena Stage Theater, Los Angeles County Museum of Art en in Tanglewood. foto: Peter Serling
Julia Wolfe
David Lang
foto: Peter Serling
COMPONISTEN
David Lang (1957) geldt als vertegenwoordiger van het post-minimalisme. Hij studeerde aan de Standford University en de University of Iowa en haalde zijn doctoraal aan de Yale School of Music. Zijn zin voor muzikaal avontuur, die toch diep in de klassieke traditie verankerd zit, drijft hem tot een constante zoektocht naar nieuwe muziekvormen.
De Amerikaanse componiste Julia Wolfe (1958) ontleent haar inspiratie aan rock, folk en verschillende klassieke genres. De composities van Wolfe kenmerken zich door een intense fysieke en rusteloze kracht die de uitvoerenden opzweept tot extremen en het publiek om grote aandacht vraagt.
Lang heeft talrijke prijzen gekregen voor zijn muziek. Zo ontving hij in 2008 de Pulitzer Prize voor the little
Julia Wolfe studeerde aan de University of Michigan, Yale en Princeton. Momenteel 6
biografie
Michael Gordon
foto: Peter Serling
match girl passion – vorige week nog uitgevoerd in het Muziekgebouw – en won de gelijknamige cd in 2010 een Grammy. Het tijdschrift Musical America riep hem uit tot componist van het jaar 2013. In 2014 was hij composer in residence van de Carnegie Hall in New York. Wereldwijd worden Langs composities uitgevoerd, door vertolkers als de New Yorker Philharmonic, het Kronos Quartet, Cleveland Orchestra en de San Francisco Philharmonic.
De Amerikaanse componist Michael Gordon (1956) bracht zijn jongste jeugd door in Nicaragua en groeide op in de Verenigde Staten. Hij werd beïnvloed door zijn ervaring met de underground rockscene in New York en door zijn compositiestudie aan de Yale University. Zijn werk is zeer direct en wordt wel omschreven als post-minimalisme. Samen met zijn vrouw, de componiste Julia Wolfe, en de componist David Lang is hij de oprichter van het invloedrijke Bang on A Can 7
Festival. Zowel gezamenlijk als afzonderlijk werken zij ook aan multimediale projecten als het ‘oratorium’ Lost Objects en Shelter. Gordon schrijft voor ensembles – bijvoorbeeld Timber (2009) voor Slagwerk Den Haag – en grote orkestrale werken als Rewriting Beethoven’s Seventh Symphony, in 2006 geschreven voor het Beethoven Festival in Bonn, en Sunshine of your Love (1999) voor 100 instrumenten.
biografie
foto: Remke Spijkers
Ensemble Klang is uitgebreid met musici van:
UITVOERENDEN Ensemble Klang Het Haagse Ensemble Klang werd in 2003 opgericht door zes musici en een geluidstechnicus die in die tijd nog studeerden aan het Koninklijk Conservatorium. Vanaf het begin is het doel om de energie en het klankbeeld van rock te combineren met de complexiteit van eigentijdse gecomponeerde muziek.
Daarnaast inspireert de bezetting vooraanstaande componisten als Heiner Goebbels, Martijn Padding, Jacob ter Veldhuis en Peter Adriaansz om muziek voor hen te schrijven of te bewerken. Ensemble Klang werd door de Nederlandse pers al snel erkend als een van de belangrijkste nieuwe ensembles. In 2010 bracht het tegelijkertijd drie debuut-cd’s uit die enthousiast ontvangen worden. In 2012 verscheen een album gewijd aan Kate Moore op vinyl. www.ensembleklang.com
Geluidsman Tom Gelissen is volwaardig lid van de groep, die opereert als kamermuziekensemble zonder dirigent. Met elektrisch gitarist Pete Harden als artistiek leider werkt Ensemble Klang graag met de jongste generatie van componisten, die speciaal voor het ensemble schrijven.
Pete Harden gitaar Anton van Houten trombone Saskia Lankhoorn piano Joey Marijs slagwerk Michiel van Dijk saxen Erik-Jan de With saxen Tom Gelissen geluid Emeline Dessi fluit Aart Strootman gitaar 8
Ensemble Codarts: Leon Westerweel althobo Geerhard Abma trompet Annet Bentsschap Knook trompet Ferdi Seelbach trompet Roel Zande trompet Junior Huigen trombone Jesse van der Ham trombone Esther Wustenhoff viool Alberto Munoz Vicente cello Koninklijk Conservatorium: Marije Weenink fluit Thora Sveinsdóttir altviool Cody Takacs contrabas Daan van Koppen sopraansaxofoon Wilco Oomkes accordeon Tim Sabel piano Amaya Oses Ruiz piano Sophie Graven trombone
VERWACHT
do 29 jan 2015 donderdagavond serie grote zaal / 20.15 uur
Ives Ensemble
Eenlingen en wegbereiders Het Nederlandse Ives Ensemble is groots in de uitvoering van ongedirigeerde muziek uit de 20e en 21e eeuw. Met dit exemplarische programma toont het gezelschap zijn kracht. Een recent meesterlijk strijkkwartet van Louis Andriessen, de esoterische noten van Morton Feldman voor klarinet en strijkkwartet, en de granieten klanken van Xenakis vormen een mooi drieluik van componerende eenlingen en wegbereiders. Met Miserere voegde Louis Andriessen in 2007 een bijna mystiek strijkkwartet aan zijn oeuvre toe. Ge誰nspireerd door 14e-eeuwse bronnen, schiep Andriessen een soort thema met variaties dat bij vlagen raakt aan de wereld van Morton Feldman. Met Plekto uit 1993 verliet Xenakis de massale klankblokken en concentreerde hij zich op de individuele lijn.
9
Morton Feldman
VERWACHT
januari
zo 25 jan / 13.30 uur
za 31 jan / 15.00 uur
Kindermiddag 13.30 uur
De IJ-Salon Achter de grote muur vandaan
Carmen (6+) Frank Groothof e.a.
za 31 jan / 20.15 uur
za 17 jan / 20.15 uur
Score Collective Levenskunst zo 18 jan / Kleine Zaal / 11.00 uur
Ere Lievonen 65 jaar Fokker-orgel
13.30 + 15.30 uur / Kleine Zaal
Nathalie Stutzmann + Inger Södergren Schuberts Winterreise
zo 18 jan / 20.15 uur
Woei! (2-4 Jaar) Alle Hoeken van de Kamermuziek
Nieuw Ensemble Masterconcert
14.30 uur / Bimhuis
zo 1 feb
Zapp4 (10+)
Bachdag
vr 16 jan t/m di 3 feb
Flamenco Biënnale Nederland
februari
voor meer informatie: wo 28 jan / 20.15 uur
www.muziekgebouw.nl wo 4 februari / 21.00 uur
do 22 jan / 20.15 uur
Nieuw Ensemble + Ralph van Raat What about ChinAAA!
Marina Heredia A mi tempo
do 29 jan / 20.15 uur
vr 23 jan / 20.15 uur
Ives Ensemble Eenlingen en wegbereiders
The Rest is Noise: Gazelle Twin Support-act: Bernholz
Cañizares + Christianne Stotijn + Ed Spanjaard Flamenco, de Falla & Montsalvatge za 24 jan / 20.15 uur
Combattimento Grand Tour
Kleine Zaal
do 5 februari / 20.15 uur
Vervolg Flamenco Biënnale vr 30 jan / 20.15 uur
Asko|Schönberg + Cappella Amsterdam FAMA
Dubbelconcert Flamenco & Orient Qasida + East meets East
10
Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
Muziekgebouw aan ‘t IJ / foto: Erik van Gurp
MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ Piet Heinkade 1 / 1019 BR Postbus 1122 / 1000 BC Amsterdam Kaartverkoop T 020 788 2000 ma t/m za 12.00 -18.00 uur Kantoor T 020 788 2010 F 020 788 2020 E post@muziekgebouw.nl Zakelijke evenementen T 020 788 2023
Restaurant Zouthaven bevindt zich op de begane grond van het Muziekgebouw. Voor een heerlijke start van uw concertavond. Openingstijden en reserveren www.zouthaven.nl of T 020 788 2090 WORD VRIEND Steun het Muziekgebouw al vanaf € 75 per jaar. Lees meer op : muziekgebouw.nl/steunons
PARTNERS De activiteiten van het Muziekgebouw aan ’t IJ komen tot stand door steun van:
Gelieve te zorgen dat uw mobiele telefoon uit staat tijdens het concert. Camerabeeld- en geluidsopnamen alleen toegestaan met toestemming vooraf.
Mediapartner:
Pauzedrankje (indien inbegrepen) serveren wij op tafels bij de uitgang van de zaal.
Druk binnenwerk:
EARLY BIRD TICKETS Voor jongeren tot 30 jaar, bijna alle concerten € 10. Wees snel: hoe eerder, hoe meer kans. Lees meer op: www.muziekgebouw.nl/earlybirds
Reserveren en openingstijden restaurant Zouthaven: www.zouthaven.nl. Centraal Station (10-15 min lopen) is met tram 26 bereikbaar tot 00.00 uur. Taxicentrale Amsterdam: T 020 677 7777. De Piet Heinparkeergarage onder Muziekgebouw aan ’t IJ is 24 uur per dag open. Informatie + online kaarten bestellen www.muziekgebouw.nl. Ook voor onze nieuwsbrief.