2015 10 24 Simone Lamsma + Robert Kulek

Page 1

za 24 okt 2015 serie kamermuziek internationaal grote zaal / 20.15 uur

Simone Lamsma + Robert Kulek

Mendelssohn, Schumann en Janácek ˇ


PROGRAMMA

za 24 okt 2015 serie kamermuziek internationaal Grote Zaal / 20.15-22.00 uur DUUR: ca. 45 minuten voor de Pauze ca. 40 minuten na de pauze

Simone Lamsma + Robert Kulek Mendelssohn, Schumann en Janácek ˇ

na afloop

Simone Lamsma viool Robert Kulek piano

Na afloop van het concert signeert Simone Lamsma haar nieuwste cd.

Leoš Janácek ˇ (1854-1928) Vioolsonate (1914/1921) I Con moto II Ballada III. Allegretto IV Adagio Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847) Vioolsonate in F (1838) I Allegro vivace II Adagio III Assai vivace PAUZE Robert Schumann (1810-1856) Vioolsonate nr. 2 in d, opus 121 (1851) I Ziemlich langsam - Lebhaft II Sehr lebahft III Leise, einfach IV Bewegt Tekst toelichting: Thijs Bonger


TOELICHTING Schumann en Mendelssohn hebben elkaar goed gekend. Rond 1830 is Leipzig het muzikale centrum van Duitsland en op zijn zesentwintigste wordt Mendelssohn daar benoemd tot directeur van het Gewandhausorchester en de Singakademie. Iedereen valt voor Mendelssohn door zijn combinatie van charme en kundigheid. Hij ziet er goed uit, is geestig, kan goed met mensen omgaan, maar weet toch precies wat hij wil. Ook de orkest- en koorleden lopen met hem weg. Schumann is aanwezig bij het eerste concert onder Mendelssohns leiding en schrijft daarover: ‘Persoonlijk stoorde mij de aanwezigheid van een dirigent met een stokje (…) het orkest moet een republiek zijn en geen vorst erkennen.’ Voor de komst van Mendelssohn werden orkesten geleid door de concertmeester met de viool onder de kin.

hem.’ Na zijn kennismaking met Mendelssohn schrijft Schumann: ‘Mijn eerste indruk van hem was: dit is iemand die je na één keer nooit meer vergeet’. De bijnaam ‘Felix Meritis’, die Schumann voor hem verzint, spreekt boekdelen en al gauw zet hij hem op een voetstuk.

Zondagskind en provinciaaltje Dat is ook wel begrijpelijk, want dit zondagskind is in allerlei opzichten bevoorrecht. Schumann is zoon van een eenvoudige boekhandelaar, Mendelssohn is een rijkeluisjongen en goed bevriend met staatshoofden, adel en de culturele elite. Mendelssohn heeft al heel wat afgereisd, spreekt meerdere talen vloeiend en beweegt zich ook in de hoogste kringen met een vanzelfsprekend gemak. Naast hem voelt Schumann zich maar een provinciaaltje. Verder lijkt het of alles wat Mendelssohn doet, dirigeren, componeren, piano-, orgel-, viool- en altvioolspelen en schilderen geen enkele moeite kost, het komt hem allemaal aanwaaien. Ze raken bevriend, maar bij Schumann lijken de gevoelens van vriendschap wat dieper te gaan. Mendelssohn beschrijft Schumann als: ‘Nogal

Schumann zette Mendelssohn op een voetstuk en verzon de bijnaam ‘Felix Meritis’ Maar Schumann moet toch toegeven dat het heerlijk is om Mendelssohn te zien dirigeren. Hij schrijft: ‘Felix Meritis ( Latijn voor: gelukkig door verdiensten) trad naar voren en vanaf het eerste moment klopten honderd harten warm voor 3


toelichting

stil en in zichzelf gekeerd, maar vriendelijk, zeer getalenteerd en ingoed.’ Mendelssohn helpt Schumann waar hij maar kan. Hij houdt twee symfonieën van Schumann ten doop en zorgt ervoor dat ze in de rest van Duitsland worden gespeeld, en ook in Den Haag en Rotterdam. Om iets terug te doen draagt Schumann zijn drie strijkkwartetten op aan Mendelssohn. Die richt in 1842 in Leipzig een conservatorium op en hij benoemt Schumann tot piano- en compositieleraar. Daarmee bezorgt hij hem eindelijk een regelmatig inkomen. Als leraar is Schumann geen groot succes. Hij wordt steeds vaker overvallen door depressieve buien en is dan niet in staat om te communiceren. Een van zijn leerlingen vertelt dat Schumann tijdens een les een uur lang geen stom woord zegt.

Impulsief Het andere uiterste vinden we bij Janá cek. ˇ Je hoeft maar een paar maten van zijn muziek te horen om erachter te komen dat hij buitengewoon impulsief was en onderhevig aan sterk wisselende stemmingen. Hij heeft ook erg veel manuscripten in de rivier gegooid of verbrand. Een pianiste die vaak werk van hem uitvoerde was op den duur zo verstandig om zijn muziek meteen stiekem te kopiëren. Ze had namelijk meer dan eens meegemaakt dat de componist tijdens een generale repetitie woedend naar de piano beende en het manuscript in stukken scheurde. Zelfs als een compositie van hem al lang in druk was verschenen wilde hij er op het laatste moment toch weer wijzigingen in aanbrengen.

Des te mededeelzamer is Schumann in zijn muziek. Hij draagt meestal het hart op de tong, zoals we ook vandaag weer kunnen horen. Dat kunnen we niet altijd zeggen over Mendelssohn. Iedereen is het erover eens dat hij de kunst van het componeren tot in de finesses beheerste en dat hij ook nog eens de ene na de andere heerlijke melodie bedacht. Maar sommige mensen vinden zijn muziek te beschaafd en niet emotioneel genoeg. Misschien dat hij daarom niet altijd de waardering krijgt die hij verdient.

Vioolsonate

Leoš Janác ˇ ek Het manuscript van de enige vioolsonate van Janácek ˇ die bewaard is gebleven heeft erg lang op zijn bureau gelegen. Hij begon eraan in 1914, toen hij vol optimisme dacht dat de Russen de Slavische volkeren wel zouden bevrijden van de Oostenrijkse overheersing. Het koraalthema in de finale, begeleid door nerveuze tremolandi van de piano, is volgens 4


toelichting

de componist zelf een weergave van zijn verwachtingsvolle opwinding over de Russische inval in Hongarije in september 1914. Misschien dat de cymbaalimitatie van de piano in het eerste deel daar ook iets mee te maken heeft. Verder verwerkte hij in deze sonate twee Russische thema’s die hij ook gebruikte in zijn opera Kát’a Kabanová. Het gaat om het hoofdmotief aan het begin van het eerste deel en het scherzothema van het derde deel. Janá cek ˇ staat erom bekend dat hij oneindig bleef sleutelen aan zijn composities en deze vioolsonate is een goed voorbeeld daarvan. Al in 1914 gooide hij op aanraden van een violist de hele compositie om. Het enige deel dat intact bleef was het tweede. Deze Ballada had hij al voor 1914 geschreven en was ook apart in druk verschenen. Na nog twee ingrijpende wijzigingen werd de uiteindelijke versie pas in 1921 uitgegeven. Omdat er van een bevrijding door de Russen niets terecht was gekomen eindigt de sonate gedesillusioneerd.

Dat lag aan twee dingen. Ten eerste was hij rijk en hoefde dus niet van zijn muziek te leven en ten tweede had hij een forse hoeveelheid zelfkritiek. Zo hield hij het overgrote deel van zijn vaak verbazingwekkende jeugdwerken angstvallig verborgen. Maar ook latere werken konden soms de toets van zijn kritiek niet doorstaan. In 1953 kwam de legendarische violist Yehudi Menuhin in het bezit van het manuscript van een toen volslagen onbekende vioolsonate, door Mendelssohn geschreven in 1838. Mendelssohn was toen al dirigent van het Gewandhaus Orchester in Leipzig en hij stond op zeer goede voet met de concertmeester, Ferdinand David. Met diens violistische kwaliteiten in het achterhoofd begon hij in datzelfde jaar schetsen te noteren die zouden uitgroeien tot zijn beroemde vioolconcert. Ook de sonate van vandaag droeg hij aan hem op. Mendelssohn – aan de piano – en David speelden het stuk door en brachten tijdens die sessie wat wijzigingen aan. Die krabbelde Mendelssohn zeer summier in de kantlijn. Het jaar daarop herschreef Mendelssohn het eerste deel, maar hij maakte het niet af. Kennelijk had hij een hekel gekregen aan het werk, want in een brief heeft hij het over ‘die verdomde sonate‘.

Felix Mendelssohn Bartholdy Vioolsonate in F

Mendelssohn heeft musicologen en muziekuitgevers opgezadeld met allerlei raadsels en problemen omdat hij maar een gedeelte van zijn oeuvre heeft laten uitgeven. 5


toelichting

Voor ons moeilijk te begrijpen, die afkeer. In het openingsdeel horen we een aantal zaken die doen denken aan zijn vioolconcert. Zangerige melodieën, vaak parelend begeleid door de piano met volop ruimte voor het etaleren van toon, streektechniek, aanslag en virtuositeit; een aanstekelijke vaart, soms onderbroken door momenten van verstilling. Deel twee vormt een vredig landschap. Er steekt een storm op maar die gaat weer liggen en de dromerige stemming van het begint keert weer terug. De finale is een briljante race tussen de viool en de piano, die voortdurend ideeën van elkaar overnemen. Op dit soort muziek had Mendelssohn patent. Een niet te stuiten vaart, maar toch blijft alles vederlicht.

de Schumanns aankwamen trakteerde het orkest hen op een serenade en twee dagen later volgde een door Schumann gedirigeerd concert met uitsluitend eigen werken. De toekomst zag er zonnig uit en dat inspireerde hem tot het schrijven van twee meesterwerken, zijn celloconcert en de derde symfonie, bijgenaamd de ‘Rheinische’. Maar Schumann had last van depressieve buien en klapte dan vaak helemaal dicht. Voor een dirigent een onmogelijke situatie en al gauw begonnen koor en orkest over hem te klagen. Drie jaar later liep het geheel uit de hand. Tijdens een door hem gedirigeerd concert was hij zich zo weinig bewust van wat er zich om hem heen afspeelde dat hij doorging met dirigeren toen het stuk al lang afgelopen was. Enkele musici weigerden daarna nog onder hem als dirigent op te treden. De verhoudingen waren dermate verstoord dat een delegatie uit koor en orkest zich meldde bij Schumanns vrouw Clara en eiste dat Schumann het dirigeren voortaan zou overlaten aan zijn assistent, behalve als het om eigen composities ging. Het uiteindelijk resultaat was dat hij nooit meer de dirigeerstok ter hand nam. Dat gebeurde allemaal in 1853. In het jaar van het ontstaan van de vioolsonate, 1851, was er nog sprake van een zeker evenwicht tussen sombere en optimistische periodes.

Robert Schumann Vioolsonate nr.2 op.121

In 1850 kreeg Schumann na zijn mislukking als leraar in Leipzig eindelijk een goede baan met bijbehorend salaris. Dat laatste was meer dan welkom want zijn vrouw Clara en hij hadden inmiddels vijf kinderen. Schumann werd benoemd tot directeur van het stedelijk koor en orkest in Düsseldorf. Men was daar heel blij met hem. Toen 6


toelichting

Schumann schreef de sonate in een week tijd, vrijwel meteen na het voltooien van zijn eerste vioolsonate, waar hij ontevreden over was. ‘Ik hoop dat deze beter is’ schreef hij. Hoewel Schumann deze sonate uiteindelijk opdroeg aan Ferdinand David – dezelfde violist aan wie Mendelssohn vioolsonate en zijn vioolconcert opdroeg – werd de première verzorgd door violist Joseph Joachim met Clara aan de piano. Het thema dat verschijnt in de majestueuze langzame inleiding bestaat uit de noten D-AF-D, een anagram van Ferdinand David. Daarna wordt de muziek stormachtig en gepassioneerd. Het daarop volgende krijgshaftige scherzo maakte zo’n diepe indruk op de jonge Brahms dat hij iets vergelijkbaars componeerde. Het thema van het scherzo komt terug in de derde variatie van het langzame deel. Het hoofdthema daarvan doet sterk denken aan het koraal ‘Aus tiefer Not schrei ich zu dir’. Joseph Joachim was verrukt over de sonate en beschreef de finale als volgt: ‘Het laatste deel roept beelden op van een schitterend zeegezicht met hoge golven’

7


BIOGRAFIEËN COMPONISTEN Leoš Janác ˇ ek

had hij een orgelschool die snel uitgroeide tot een heus conservatorium waar Janá cek ˇ compositie doceerde. In 1904 schreef hij de opera Jenufa ˚ en na de uitvoering van dit werk in 1915 in Praag werd ook de rest van Europa wakker en groeide Janá cek ˇ uit tot een van de belangrijkste componisten van zijn land. In 1916 kwam hij de veel jongere Kamila Stösslová tegen. Zij werd de laatste twaalf jaren van zijn leven zijn muze en vormde de inspiratie voor belangwekkende werken als Sinfonietta, de Glagolitische Mis en De Zaak Makropoulos.

De Tsjechische componist Leoš Janácek ˇ (1854-192) is internationaal beschouwd een laatbloeier. Lange tijd was hij slechts een plaatselijke grootheid in Brno die de regionale volksmuziek bestudeerde.

Felix Mendelssohn Bartholdy

Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847) kreeg zijn eerste pianolessen in 1812 in Berlijn. Compositielessen volgde hij bij Friedrich Zelter. Toen hij negen jaar oud was, gaf hij zijn eerste recital. Op zeventienjarige leeftijd schreef hij de compositie Ein Sommernachtstraum, gebaseerd op een komedie van William Shakespeare. In 1829 voerde hij in Berlijn voor het eerst in honderd jaar de Matthäus Passion van Bach uit. Hierna is Bach niet meer weg

Van de klankrijkdom en inflecties van de Tsjechische taal maakte hij een gedegen studie en af en toe leverde hij een compositie af waarin deze zaken tot uiting kwamen. Ook 8


biografieën

te denken uit de geschiedenis van de westerse muziek. In het begin van de dertiger jaren maakte hij enkele grote reizen naar Italië, Engeland en Frankrijk, waar hij Liszt en Berlioz ontmoette. In 1833 werd hij muziekdirecteur in Düsseldorf en twee jaar later bekleedde hij dezelfde functie bij het Gewandhaus Orchester in Leipzig. In 1843 richtte hij een nieuwe muziekschool op in Leipzig, die al snel beroemd werd in heel Europa.

Robert Schumann

Robert Schumann (1810-1856) werd geboren in Zwickau ten zuiden van Leipzig, als zoon van een boekhandelaar en uitgever. Al op jonge leeftijd kreeg hij pianoles en trad op in kleine kring. Bij zijn pianoleraar Friedrich Wieck leerde hij in 1828 diens dochter Clara kennen met wie hij later zou trouwen. Zijn compositieleraar was Heinrich Dorn, en vele pianocomposities ontstonden in de jaren dertig. Tegelijkertijd schreef hij artikelen voor het door hem opgerichte Neue Zeitschrift für 9

Musik dat nog altijd bestaat. In de vele bewonderende artikelen over het werk van zijn grote tijdgenoten kwam Schumanns ruimhartige karakter volop tot uiting. Al in 1842 waren er tekenen van een geestesziekte, veroorzaakt door vroeger opgelopen syfilis. Toch bleef hij als componist enorm productief, gaf hij een poos les aan het conservatorium van Leipzig en werkte als dirigent in Düsseldorf. In 1854 probeerde hij zichzelf in de Rijn te verdrinken, waarna hij opgenomen werd in een instituut voor geesteszieken in Endenich bij Bonn. Daar overleed hij twee jaar later op slechts zesenveertigjarige leeftijd.


biografieën

UITVOERENDEN Simone Lamsma Viool

Door dirigent Jaap van Zweden, met wie Simone een regelmatige samenwerking geniet, wordt ze omschreven als een van de meest toonaangevende violisten ter wereld. Als solist treedt Simone op met ’s werelds belangrijkste orkesten waaronder het London Philharmonic, BBC Symphony, Frankfurt Radio Symphony, Orchestra National de France, Orchestre de la Suisse Romande, Hong Kong Philharmonic en Seoul Philharmonic; in de Verenigde Staten met het Chicago Symphony, Cleveland Orchestra, San Francisco Symphony en Dallas Symphony, alsook regelmatig met alle orkesten in Nederland, waaronder het Koninklijk

foto: Merlijn Doomernik

Geroemd voor haar 'brilliant... polished, expressive and intense' (Cleveland Plain Dealer) en 'absolutely stunning' (Chicago Tribune) spel, wordt Nederlandse violiste Simone Lamsma wereldwijd gerespecteerd door pers, collega’s en publiek.

Concertgebouw Orkest, Rotterdams Philharmonisch en Radio Filharmonisch. Simone Lamsma bespeelt de 'Mlynarksi' Stradivarius (1718), die haar genereus ter 10

beschikking is gesteld door een anonieme bruikleengever.


biografieën

Robert Kulek Piano

Pianist Robert Kulek heeft zijn naam gevestigd als vooraanstaand kamermusicus en begeleider. Hij treedt op met enkele van de meest toonaangevende musici van tegenwoordig, waaronder Nikolaj Znaider, Julia Fischer, Arabella Steinbacher en Daniel Müller-Schott. Robert Kulek werd geboren in Riga en emigreerde met zijn familie naar de Verenigde Staten toen hij negen jaar oud was. Hij begon zijn muzikale opleiding aan het Mannes College of Music in New York bij Elena Leonova. Hij vervolgde zijn studie aan de Guildhall School of Music and Drama in London bij Joan Havill en aan Yale University, waar hij studeerde bij Claude Frank en Boris Berman. Robert Kulek ontving lovende kritieken voor zijn duo- en kamermuziekconcerten in Europa, Noord-Amerika en het Verre Oosten. Robert Kulek geeft sinds 2012 kamermuziek op het conservatorium van Keulen en geeft regelmatig masterclasses op het conservatorium in Dublin.

Hij maakte voor diverse labels cd-opnamen, voor Deutsche Grammophon nam hij onder andere de Vioolsonate van Mendelssohn met violiste Ye‑Eun Choi op. 11


VERWACHT

di 10 nov 2015 serie grote zangers grote zaal / 20.15 uur

Annette Dasch + Rudolf Jansen Schumann en Mendelssohn

Annette Dasch is zeer gewild bij de grote operahuizen. Eind vorig jaar bracht ze volgens de New York Times nog een ‘betoverende’ Eva in Wagners Die Meistersinger von Nürnberg onder leiding van James Levine in de Metropolitan Opera. Met dit liedrecital is ze eindelijk weer eens in Nederland te horen.

12

foto: Manfred Baumann

Met intieme liederen van Schumann en Mendelssohn presenteert de Duitse sopraan Annette Dasch zich op Nederlandse bodem als liedzangeres. In korte tijd is ze uitgegroeid tot een van de grootste jonge internationale sterren aan het operafirmament. Vorig voorjaar zou ze al in de titelrol van Strauss’ opera Arabella te horen zijn geweest bij De Nationale Opera, maar haar zwangerschap verhinderde dat. Dit recital is een buitenkans om haar nu live te horen.

Annette Dasch


VERWACHT

za 14 nov 2015 serie kamermuziek internationaal grote zaal / 20.15 uur

Quatuor Danel + Alexander Melnikov Weinberg en Chopin

Quatuor Danel breekt graag een lans voor de composities van Weinberg. In 2011 speelde het kwartet al diens strijkkwartetten met groot succes in Utrecht. Voor het Eerste pianoconcert van Chopin verplaatst het Quatuor Danel zich in de rol van orkest. Hier zal ieders aandacht vooral op Alexander Melnikovs kwaliteiten zijn gericht.

13

foto: Marco Borggreve

‘Gloeiend intens’, zo omschreef de Bayerische Rundfunk het spel van Quatuor Danel. Het kwartet oogst veel lof met hun interpretatie van het lang veronachtzaamde maar prachtige oeuvre van de Pools/Russische componist Mieczysław Weinberg. Weinberg was een tijdgenoot en vriend van Dmitri Sjostakovitsj, maar componeerde in een wat mildere, romantische stijl. In dit concert speelt Quatuor Danel samen met de Russische toppianist Alexander Melnikov het Pianokwintet van Weinberg, een van zijn meest gekende werken.

Alexander Melnikov


VERWACHT

Oktober

November

zo 25 oktober / 15.00 uur

zo 1 november

Open je Oren: Simone Lamsma Wat is het geheim van de viool (8+)

Kindermiddag

zo 25 oktober / 20.15 uur

Calefax Calefax 30!

Hespèrion XXI + Jordi Savall Folias & Canarios

De Geniale Oerknalvoorstelling (6+) Wouter van Reek + Slagwerk Den Haag

MOUW (2-4) Theater de Spiegel 14.30 uur / Bimhuis

wo 28 oktober / 20.15 uur

Reinbert de Leeuw Satie

DASH! (10+) zo 1 november / 20.15 uur

Kurt Elling do 29 oktober / 20.15 uur

Asko|Schönberg + Martin Fondse Near East Up North

do 5 november / 20.15 uur

Rias Kammerchor + Ufuk + Bahar Dördüncü Kamerkoor en piano

vr 30 oktober / 20.15 uur

Huelgas Ensemble + Paul van Nevel De Rore 500

vr 6 nov / 16.00 uur / Bimhuis

Masterclass Joshua Redman vr 6 november / 20.15 uur

za 31 oktober / 20.15

Nederlandse Bachvereniging Händels The Ways of Zion ma 9 november / 20.30 uur

13.30 uur

13.30 + 15.30 uur / Kleine Zaal di 27 oktober / 20.15 uur

zo 8 november / 15.00 uur

James Farm

Cello Biënnale 2016 Sneak Preview 14

The Rest is Noise: Touch Label Night Philip Jeck, Thomas Ankersmit, Claire M Singer, The Eternal Chord Unieke jubileumwandeling Muziekgebouw met app Curvices Speciaal voor ons 10-jarig bestaan maakte componiste Rosalie Hirs de poëzie- en klankinstallatie Curvices Amsterdam. Een unieke muzikale rondwandeling waarvoor u de gratis Curvicesapp kunt downloaden via de App Store, Google Play of iTunes. De app schakelt in zodra u rondom het gebouw een van de wandelzones betreedt. Een cadeautje van de componist waarvan u het hele jubileumseizoen kunt profiteren! Meer info: muziekgebouw.nl/ festival/10jaar Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen


Muziekgebouw aan ‘t IJ / foto: Erik van Gurp

MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ Piet Heinkade 1 / 1019 BR Postbus 1122 / 1000 BC Amsterdam Kaartverkoop T 020 788 2000 ma t/m za 12.00 -18.00 uur Kantoor T 020 788 2010 F 020 788 2020 E post@muziekgebouw.nl Zakelijke evenementen T 020 788 2023

Restaurant Zouthaven bevindt zich op de begane grond van het Muziekgebouw. Voor een heerlijke start van uw concertavond. Openingstijden en reserveren www.zouthaven.nl of T 020 788 2090 WORD VRIEND Steun het Muziekgebouw al vanaf € 75 per jaar. Lees meer op : muziekgebouw.nl/steunons

PARTNERS De activiteiten van het Muziekgebouw aan ’t IJ komen tot stand door steun van:

Gelieve te zorgen dat uw mobiele telefoon uit staat tijdens het concert. Camerabeeld- en geluidsopnamen alleen toegestaan met toestemming vooraf.

Mediapartner:

Pauzedrankje (indien inbe­grepen) serveren wij op tafels bij de uitgang van de zaal.

Druk binnenwerk:

EARLY BIRD TICKETS Voor jongeren tot 30 jaar, bijna alle concerten € 10. Wees snel: hoe eerder, hoe meer kans. Lees meer op: www.muziekgebouw.nl/earlybirds

Reserveren en openingstijden restaurant Zouthaven: www.zouthaven.nl. Centraal Station (10-15 min lopen) is met tram 26 bereikbaar tot 00.00 uur. Taxicentrale Amsterdam: T 020 677 7777. De Piet Heinparkeergarage onder Muziekgebouw aan ’t IJ is 24 uur per dag open. Informatie + online kaarten bestellen www.muziekgebouw.nl. Ook voor onze nieuwsbrief.


XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.