2016 04 21 Steel Hammer

do 21 apr 2016 donderdagavond serie grote zaal / 20.15 uur

a

Bang on a Can All-stars + Trio Mediaeval Steel Hammer

PROGRAMMA

do 21 apr 2016 donderdagavond serie Grote Zaal / 20.15-21.30 uur DUUR: ca. 75 minuten zonder pauze

Bang on a Can All-stars + Trio Mediaeval Steel Hammer

inleiding

Julia Wolfe (1958) Steel Hammer (2009) Some Say The States Destiny Mountain Characteristics Polly Ann and The Race Winner Lord Lord

Atrium / 19.15-19.45 uur

Thea Derks in gesprek met componiste Julia Wolfe

TOELICHTING ‘Steel Hammer komt voort uit mijn liefde voor de legenden en de muziek van de Appalachen. De tekst is samengesteld uit meer dan tweehonderd versies van de ballade van John Henry. Al deze versies, gebaseerd op geruchten en sterke verhalen, handelen over de mens versus machine, een belangrijke thema in veel Amerikaanse legenden.’

Julia Wolfe vervolgt: ‘Veel van de feiten zijn onduidelijk; sommigen beweren dat John Henry uit West Virginia kwam, anderen plaatsen hem in South Carolina, weer anderen melden New Jersey. Hoe dan ook: John Henry is een metaforische figuur voor het industriële tijdperk: zwaaiend met zijn pikhouweel ging hij een bovenmenselijke krachtenstrijd aan met de stoommachine. Ik putte uit de meest extreme varianten van dit verhaal en weefde fragmenten van tegengestelde versies samen tot een nieuw geheel. Vaak sta ik langere tijd stil bij sommige woorden of frasen om zo een objectief verhaal over het verhaal te vertellen en aan te tonen hoe de ballade van John Henry verschillende paden heeft bewandeld.’

en Michael Gordon stond zij aan de wieg van dit kunstenaarsplatform en van het ensemble Bang on a Can All-Stars, een zeskoppige kerngroep van versterkte musici die sinds 1992 wereldwijd podia en festivals opschudt met ultra-dynamische uitvoeringen van werk van onder anderen Steve Reich, Brian Eno, Ornette Coleman, Meredtih Monk en natuurlijk de hier genoemde ‘founding fathers’ (en ‘founding mother’) van Bang on a Can. Drive Veel muziek van Julia Wolfe laat zich kenmerken door een enorme ‘drive’ en een sterke preoccupatie met ritme en fysieke kracht. Inspiratie haalt zij uit onder meer West-Europese avant-gardemuziek, traditionele muziekstijlen (met name uit de Verenigde Staten), rock, jazz, Motown en, steeds vaker, middeleeuwse muziek. Dankbaar gebruikmakend van pulserende ritmes, modale melodieën, minimalistische patronen en plotselinge klankerupties bouwt zij aan een indrukwekkend oeuvre van composities die buiten iedere tijd en plaats staan. Voor een

De naam van componiste Julia Wolfe (1958) hangt onlosmakelijk samen met het New Yorkse kunstenaarscollectief Bang on a Can, dat sinds 1987 opzien baart met podiumproducties waarin grenzen tussen verschillende muziekgenres en kunstdisciplines systematisch worden geslecht. Samen met componisten David Lang 3

toelichting

aantal theatrale composities – waaronder Steel Hammer – putte zij uit mondeling overgeleverde verhalen, handelend over universele thema’s zoals het individu versus de massa, kwetsbaarheid versus doodsverachting, natuur versus industrialisatie, onderdrukking versus mededogen.

drie krachtige vrouwenstemmen van het Noorse Trio Mediaeval. Hun rechtlijnige non-vibratozang, horend bij de esthetiek van de lineaire middeleeuwse muziek, past perfect binnen de tijdloze klankwereld van Wolfe. Als drie onheilsprofetessen verhalen de zangeressen over het noodlot van John Henry, terwijl ze in toenemende mate worden omsloten door een documentair geluidsdecor van het Bang on a Can Ensemble. De menselijke krachtsinspanning van de protagonist, uitgebeeld in hoekige additieve ritmiek, wordt afgezet tegen de monotone puls van de oprukkende industrialisatie. Uitvergrote boventoonspectra in het versterkte ensemble geven een extra aureool aan de bezongen ‘ijzeren eeuw’.

Wolfes onblusbare maatschappelijke engagement – lees: woede – is de benzine waar haar creatieve machine op draait. Een sterk voorbeeld hiervan is het avondvullende oratorium Anthracite Fields, handelend over de vroegere keiharde werkomstandigheden in de steenkoolmijnen van Pennsylvania. Dit aangrijpende werk leverde Wolfe in 2015 de prestigieuze Pulitzer Prize voor muziek op.

Voor 2018 heeft de New York Philharmonic de première gepland van een door Wolfe te schrijven avondvullend werk voor orkest en vrouwenkoor, dit keer rondom de arbeidsters van de New Yorkse textielindustrie uit de tijd rond 1900.

Als drie onheilsprofetessen verhalen de zangeressen over het noodlot van John Henry

Tegen oprukkende industrialisatie Geheel in de hierboven beschreven lijn past Steel Hammer uit 2009. De harde thematiek over John Henry die zijn pikhouweel opheft tegen een machine krijgt hier mythische proporties. Wolfe laat haar objectieve verhaal ‘vertellen’ door de

Pas wanneer de vrouw van John Henry ter sprake komt (Hoe heet ze? Polly Ann? Mary Ann? Mary Magdalena?) verspringt het perspectief naar een intiemer relaas, begeleid door de traditionele Apalachian citer. Zie het als een oase van warmte in een keihard 4

toelichting

verhaal over toenemende ontmenselijking.

‘This hammer’s gonna be the death of me’, zo voorspelt John Henry zijn eigen lot. Overal ter wereld zijn er talloze John Henry’s gecrepeerd, hakkend in rotsen, werkend aan spoorwegen en in mijnen. Amerikaanse negentiende-eeuwse ooggetuigen meldden hoe de fanatiekste mannen letterlijk hun eigen ingewanden naar buiten werkten en een lelijke dood stierven.

Wie zijn leven wilde sparen, deed er verstandig aan door tijdens het werk een lied te zingen.

Een langzaam lied, met een vaste puls, als een machine.

Tekst toelichting: Saskia Törnqvist

5

liedteksten Julia Wolfe

John Henry was a little man sitting on his mama’s knee a baby boy sitting on his daddy’s knee John Henry he said, ‘I’m gonna be a steel drivin’ man.’

He picked up his hammer and a little piece of steel He said, ‘This hammer’s gonna be the death of me.’

Steel Hammer Tekst: Julia Wolfe

Some say Some say he’s from some say he some say he’s from some say some say he say he he

Mountain The mountain was so tall John Henry was so small

The States Georgia Tennessee Columbus, Ohio Kentucky Alabama New Jersey Yew Pine Mountains Mississippi Mountain West Virginia South Carolina

Characteristics He was small He was tall He was black He was white He was true He was false He was two hundred pounds He was two twenty-five He’s a worker Convict Singer Thirty-five years Twenty-two Fifty Cotton picker Steel Driver (hammer, hammer, steel, steel)

Destiny John Henry was a little boy sitting on his papa’s knee 6

liedteksten

The race The captain told John Henry ‘gonna bring that steam drill ’round’ John Henry told the captain ‘a man ain’t nothin’ but a man’ nothin’, nothin’, nothin’ but a man, but a man John Henry on the right side the steam drill’s on the left right, left, right, left ‘Before I let your steam drill beat me down, I’ll hammer my fool self to death.’ nine pound hammer ten pound hammer twelve pound hammer twenty pound hammer two nine pound hammers two twenty pound hammers sixteen pound hammer hammer, hammer, hammer, hammer

He was true He was false He was six feet tall He was five foot one He was tall He was small He was small He was tall Polly Ann John Henry had a little woman And her name was Polly Ann, Mary Ann, Julie Ann, Sary Ann, Sally Ann, Martha Ann, Liza Ann, Lucy Ann, Mary Magdelena, Magdelena John Henry had a little woman and she was all dressed in blue, dressed in red, red, blue, black John Henry’s woman said to him, ‘My darling Johnny, I’ve been true.’ true to you, true to you John Henry had a little woman and her name was Ida Red, and her name was Liza Jane, and her name was Maggadee, Polly Ann, Mary Ann, Julie Ann, Sary Ann, Sally Ann, Martha Ann, Liza Ann, Lucy Ann, Mary Magdelena, Magdelena Ida Red, Maggadee, Liza Jane, Polly When John Henry he took sick to bed, then Polly drove steel just like a man.

Winner The man that invented the steam drill, he thought he was mighty fine.

John Henry sunk the steel fourteen feet, while the steam drill only made nine, Lord Lord, Lord Lord Lord Lord This old hammer rings like silver This old hammer shines like gold 7

Beeld van John Henry aan de rand van het stadje Talcott (Summers County, West Virginia)

8

BIOGRAFIEËN COMPONIST Julia Wolfe

Wolfe is een multitalent: naast compositie volgde ze ook stemvorming en een theater- en dansopleiding.

De composities van Wolfe kenmerken zich door een intense fysieke en rusteloze kracht die de uitvoerenden opzweept tot extremen en het publiek om grote aandacht vraagt. Ze schrijft voor verschillende bezettingen, van strijkkwartet tot orkest.

Uitvoeringen vonden onder andere plaats in het Kennedy Center, Carnegie Hall, Lincoln Center, The Public Theatre, The Kitchen, Arena Stage Theater, Los Angeles County Museum of Art en in Tanglewood. Het

foto: Peter Serling

De Amerikaanse componiste Julia Wolfe (1958) studeerde aan de University of Michigan, Yale en Princeton. Momenteel is zij Associate Professor of Composition op de Steinhardt School, onderdeel van de New York University.

oratorium Anthracite Fields, waarvoor Wolfe in 2015 de Pulitzer Prize won, ging op 16 april jl. in Europa in première. De eerdere opname is genomineerd voor een Grammy voor Beste hedendaagse klassieke compositie.

9

biografieën

UITVOERENDEN

Opgericht in 1992, staan de Bang on a Can All-Stars inmiddels wereldwijd bekend om hun dynamische concerten en opnamen met de meest innovatieve muziek. Daarbij overschrijdt het ensemble de grenzen tussen klassiek, jazz, rock, wereldmuziek en experimentele muziek. De zes instrumentalisten spelen versterkt en ook dat heeft hun klank een geheel eigen identiteit.

De All-Stars hebben samengewerkt met componisten en musici als Steve Reich, Ornette Coleman, de Chinese zangeres Gong Linna, Tan Dun en DJ Spooky.

Tot de gevierde projecten van het ensemble behoort hun opname van de ‘ambient’ klassieker Music for Airports van Brian Eno en de live uitvoeringen met muziek van Philip Glass, Meredith Monk, Don Byron, Iva Bittová, Thurston Moore en Terry Riley.

Recente projecten betreffen de première en opname van Anthracite Fields van Julia

foto: Peter Serling

Bang on a Can All-stars

Wolfe (Pulitzer Prize), de cd met Julia Wolfes Steel Hammer met Trio Mediaeval en een nieuw samenwerkingsproject met SITI Company en regisseur Ann Bogart. Het grote multimediaproject Field Recordings, uitgebracht op cd/dvd, omvat meer dan twintig opdrachtwerken aan componisten als Tyondai Braxton, Mira Calix, Anna Clyne, Bryce Dessner, Florent Ghys, Jóhann Jóhannsson, Christian Marclay, Steve Reich en Todd Reynolds. Van de compositie 2x5 van Steve Reich verzorgde het ensemble de wereldpremière.

Met de vele composities die speciaal voor de groep worden geschreven, zijn de Bang on a Can All-Stars een genre op zich geworden. Opnamen van de Bang on a Can All-Stars 10

verschijnen op Cantaloupe Music en voorheen op de labels Sony, Universal en Nonesuch.

Ashley Bathgate cello Robert Black bas Vicky Chow piano David Cossin slagwerk Mark Stewart gitaar Ken Thomson klarinet/saxofoon Andrew Cotton geluid

biografieën

Trio Mediaeval

De eerste cd die Trio Mediaeval uitbracht, Words of the Angel, kwam meteen in de Billboard’s Top 10 Bestseller lijst en werd uitgeroepen tot Recording of the Month in april 2002.

Er volgden nog enkele cd’s, waaronder Folk Songs met Noorse ballades en liederen, die werd genomineerd voor een Grammy Award in de categorie kamermuziek. Trio Mediaeval heeft gewerkt met componisten als Anna Clyne, Gavin Bryars, William Brooks, Ivan Moody, Sungji Hong, Oleh Harkavyy, Bjørn Kruse, Trygve Seim en Andrew Smith. In samenwerking met het componistentrio Bang on a Can en het Keulse Ensemble Musikfabrik bracht het trio in 2005 de première van Shelter. Deze grootse multimediaproductie vormde

foto: Oddleiv Apneseth

Trio Mediaeval is opgericht in 1997 in Oslo. Het trio richtte zich in eerste instantie op middeleeuwse Franse en Engelse polyfonie en op oude Noorse volksmuziek. Daarnaast presenteert het ensemble hedendaagse composities en schrijft een toenemend aantal componisten speciaal voor hen nieuwe werken. voor Julia Wolfe de aanleiding voor het componeren van Steel Hammer. De samenwerking met Bang on a Can resulteerde weer in de compositie Reason to believe van David Lang, die het trio in 2011 met het Noors Radio-Orkest in première bracht. In 2014 deed het trio twee samenwerkingsprojecten: de uitvoering en opname van Just van David Lang en van En la mar hai una torre van Betty Olivero met het Saltarello Trio in Drogheda in Ierland. Ook namen ze John Adams’ Grand Pianola Music met het Deutsches Symphonie-Orchester Berlin en het GrauSchumacher Piano Duo op.

Anna Maria Friman sopraan Linn Andrea Fuglseth sopraan Berit Opheim sopraan 11

VERWACHT

DO 28 APR 2016

donderdagavond serie grote zaal / 20.15 uur

Collegium Vocale Gent + BL!NDMAN [sax] Salve-Salva

Het schijnbaar onverenigbare verenigen om zo tot grootse muzikale ervaringen te komen. Daarvan is dit concert met de oude-muziekspecialisten van Collegium Vocale Gent en de hedendaagse avonturiers van BL!NDMAN een prachtig voorbeeld. Uitgangspunt vormt een nieuw werk van de Italiaanse componist Salvatore Sciarrino, wiens poĂŤtische muziek zich begeeft op het grensvlak van stilte en geluid. De sensuele liefdeslyriek en Mariadevotie uit de renaissancemuziek van componisten als Obrecht en Ockeghem komt zo in een nieuw daglicht te staan.

De wereld van de renaissance is er een van verheven muziek volgens de strenge regels van de meerstemmigheid. Schitterende, devote koorzang die Collegium Vocale Gent uitstekend ligt. BL!NDMAN, in de oorspronkelijke samenstelling als saxofoonkwartet, is juist een gezelschap dat regels omverwerpt en graag de wereld van nieuwe klanken binnengaat. Vinden zij elkaar in het werk van Sciarrino?

PROGRAMMA: Salvatore Sciarrino nieuw werk (Nederlandse première) / Werken van Alexander Agricola, Pierre de la Rue, Josquin des Prez, Jacob Obrecht en Johannes Ockeghem

12

Salvatore Sciarrino

VERWACHT

VR 29 APR 2016

serie Asko|Schönberg serie muziektheater grote zaal / 20.15 uur

Private View

Asko|Schönberg + Neue Vocalsolisten Stuttgart Geïnspireerd op het materiaal van Hitchcock is Private View een opera met de suspense van een rasechte thriller. De toeschouwer wordt meegezogen in de blik van een voyeur die in de levens van anderen binnendringt en op zoek gaat naar betekenis. Maar vertellen onze ogen werkelijk wat we zien? De voorstelling confronteert het publiek met de dubbelzinnigheid van kijken en bekeken worden.

De muziek en vooral ook videoprojecties vertellen het verhaal. In een sfeer van paranoia en vervreemding lopen spanning en humor in elkaar over. Een thema dat vandaag relevanter lijkt dan ooit. De Vlaamse componiste Annelies van Parys schreef de muziek voor Private View op een libretto van de Schotse dichteres Jen Hadfield.

Deze productie van Muziektheater Transparant was al goed voor de FEDORA - Rolf Liebermann Prize for Opera 2014.

PROGRAMMA: Annelies Van Parys Private View

13

Annelies Van Parys

VERWACHT

April vr 22 apr / 20.15 uur

RIAS Kammerchor + Concerto Italiano Meerkorige Italiaanse barok

za 30 april / 20.15 uur

zo 8 mei / 15.00 uur

Nederlands Kamerkoor De Mis van Martin

DJ Isis Wat is het geheim van de DJ (8+)

Mei

zo 8 mei / 20.15 uur wo 4 mei / 21.00 uur

Susanne Kujala + Ere Lievonen 4 voeten, 4 handen

Nederlands Philharmonisch Orkest Ensemble Herdenking op 4 mei

zo 24 april / 15.00 uur

do 5 mei / 18.00 uur / Zouthaven

Symfonieorkest van Conservatorium van Amsterdam De Nacht

Vrijheidsmaaltijd

zo 24 april / 11.00 uur / Kleine Zaal

zo 24 april / 19.30 uur / Kleine Zaal

Versatile Sweet 20 Jonathan Fitoussi & Clemens Hourrière (live), Etienne Jaumet (live), Zombie Zombie (live), Young Marco

Unieke jubileumwandeling Muziekgebouw met app Curvices

do 5 mei / 20.15 uur

Lavinia Meijer + Carel Kraayenhof 5 mei concert vr 6 mei / 20.15 uur

Zefiro Torna +Vocalconsort Berlin + Ghalia Benali De allegorie van het verlangen za 7 mei / 20.15 uur

Collegium Vocale Gent + Bl!ndman [sax] Salve-Salva

Bram van Sambeek + Hugo Wolf Quartet Van Weense klassieken naar klassieke jazz

vr 29 april / 20.15 uur

za 7 mei / 22.30 uur / Splendor

Asko|Schönberg + Neue Vocalsolisten Stuttgart Private View

Het Weeshuis van de Nederlandse Muziek in Splendor

do 28 april / 20.15 uur

Jazz Orchestra of the Concertgebouw invites Magnus Lindgren + Joris Roelofs Rhythm Changes

14

Speciaal voor ons 10-jarig bestaan maakte componiste Rosalie Hirs de poëzie- en klankinstallatie Curvices Amsterdam. Een unieke muzikale rondwandeling waarvoor u de gratis Curvices-app kunt downloaden via de App Store, Google Play of iTunes. De app schakelt in zodra u rondom het gebouw een van de wandelzones betreedt. Een cadeautje van de componist waarvan u het hele jubileumseizoen kunt profiteren!

Meer info: muziekgebouw.nl/ festival/10jaar Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen

Muziekgebouw aan ‘t IJ / foto: Erik van Gurp

MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ Piet Heinkade 1 / 1019 BR Postbus 1122 / 1000 BC Amsterdam Kaartverkoop T 020 788 2000 ma t/m za 12.00 -18.00 uur Kantoor T 020 788 2010 F 020 788 2020 E post@muziekgebouw.nl Zakelijke evenementen T 020 788 2023

Restaurant Zouthaven bevindt zich op de begane grond van het Muziekgebouw.

Voor een heerlijke start van uw concertavond.

Openingstijden en reserveren www.zouthaven.nl of T 020 788 2090 WORD VRIEND Steun het Muziekgebouw al vanaf € 75 per jaar. Lees meer op : muziekgebouw.nl/steunons

PARTNERS De activiteiten van het Muziekgebouw aan ’t IJ komen tot stand door steun van:

Gelieve te zorgen dat uw mobiele telefoon uit staat tijdens het concert.

Camerabeeld- en geluidsopnamen alleen toegestaan met toestemming vooraf.

Mediapartner:

Pauzedrankje (indien inbe­grepen) serveren wij op tafels bij de uitgang van de zaal.

Druk binnenwerk:

EARLY BIRD TICKETS Voor jongeren tot 30 jaar, bijna alle concerten € 10. Wees snel: hoe eerder, hoe meer kans. Lees meer op: www.muziekgebouw.nl/earlybirds

Reserveren en openingstijden restaurant Zouthaven: www.zouthaven.nl.

Centraal Station (10-15 min lopen) is met tram 26 bereikbaar tot 00.00 uur. Taxicentrale Amsterdam: T 020 677 7777.

De Piet Heinparkeergarage onder Muziekgebouw aan ’t IJ is 24 uur per dag open.

Informatie + online kaarten bestellen www.muziekgebouw.nl. Ook voor onze nieuwsbrief.

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX