2016 04 22 RIAS Kammerchor + Concerto Italiano

vr 22 apr 2016 serie koren grote zaal / 20.15 uur

RIAS Kammerchor + Concerto Italiano Meerkorige Italiaanse barok

PROGRAMMA

vr 22 apr 2016 serie koren Grote Zaal / 20.15-22.00 uur DUUR: ca. 50 minuten voor de pauze ca. 30 minuten na de Pauze

RIAS Kammerchor + Concerto Italiano Meerkorige Italiaanse barok

Rinaldo Alessandrini dirigent Alessandro Melani (1639-1703) Litanie per la Beata Vergine voor 9 stemmen Pietro Paolo Bencini (1670-1755) Magnificat voor 8 stemmen Alessandro Melani Messa La Cellesa voor 16 stemmen PAUZE Domenico Scarlatti (1685-1757) Stabat mater (1715?) voor 10 stemmen

TOELICHTING Daar, waar tegenwoordig de machtige Via della Conciliazione je vastberaden in één richting duwt.

Daar, waar je dan een van de meest onafzienbare pleinen ter wereld moet oversteken, maar waar je je in de verte toch omarmd weet door colonnades, rijen pilaren gegroepeerd in halve cirkels, alsof je een immense opengesneden vrucht binnenwandelt met de twee helften terzijde gevallen. Daar, waar hoog in de lucht een immense, met luchtbogen versierde koepel de blauwe hemel insteekt.

En alles is wit, wit, wit, niet zelden marmer. Ieder jaar met Pasen verschijnt een indrukwekkende oude man, ook wit, op het balkon, spreekt zijn zegen uit. Een plek die jaarlijks miljoenen mensen trekt. Hier liep tussen 1714 en 1719 elke dag ook Domenico Scarlatti. En een paar decennia later, tussen 1743 en 1749, zijn collega Pietro Paolo Bencini. Doodgewoon op weg naar hun werk. Het plein overstekend, de hoge deuren – vier keer manslengte – openend, langs de Pietà van Michelangelo, het baldakijn van Bernini, de graftombe van Alexander VII, altijd weer bedwelmd door de immense ruimte, driehonderd meter diep, de hoge plafonds, zo ver weg als de hemel – kortom, door ’s werelds grootste kerk, de Basilica di San Pietro, de Sint-Pieter in Rome.

renaissance-pausen en kunstmecenassen Julius II; in zijn opdracht had Bramante ook de basiliek zelf aan een enorme uitbreiding onderworpen.

‘Ik stuur hem ver van Rome vandaan want Rome is geen goede plek voor de muziek die er bedelaarstatus heeft. Deze zoon van mij is een adelaar die nu zijn vleugels moet uitslaan: hij mag niet werkloos in het nest blijven…’ schreef Alessandro Scarlatti, zelf een beroemd musicus, over zijn zoon Domenico. Maar hij vergiste zich deerlijk in de stad. Zo imposant de kerken waren, zo machtig ook de bloei van kunsten en muziek in de Eeuwige Stad. Operahuizen, kerken, de private salons – ze wedijverden om de beste musici aan te trekken. De salon van kardinaal Ottoboni bijvoorbeeld was een begrip in de kunstenwereld, Arcangelo Corelli, Georg Friedrich Händel, vader en zoon Scarlatti liepen er in en uit. Laatstgenoemde hield er waarschijnlijk zijn legendarisch geworden ‘klavierwedstrijd’ met Händel: Händel won op het orgel, Scarlatti op het klavecimbel…

Maestro di capella, kapelmeester, was hun beroep. Ze leidden de Cappella Giulia, het voortreffelijke pauselijk koor. Componeerden voor dit ensemble hun lauden, hun litanieën, hun missen, hun Magnificats, hun Stabat Maters.

De Cappella Giulia, die nog steeds bestaat, was in 1513 opgericht door een van de beroemdste 3

toelichting

Hier, binnen dit klimaat van grandeur en pracht, van schittering en praal, van geloofsijver en kunstliefde, woonden en werkten ooit de drie heren van vanavond: Alessandro Melani, Pietro Paulo Bencini en Domenico Scarlatti.

Daarnaast deed hij het bijzonder goed bij de invloedrijke Borghese familie. Deze had in de Santa Maria Maggiore waar dus Melani in dienst was, zijn eigen privékapel, de ‘Salve’. Dit instituut bestond uit tien zangers plus organist en kapelmeester. De Salve droeg zeker het zijne bij aan de uitgebreide Maria-cultus in Rome, met het laten uitvoeren van het Salva Regina elke zaterdag én op de feestdagen van de Maagd.

Binnen deze vorstelijk-geestelijke context klonk ook Melani’s Litanie per la Beata Vergine (Gebed tot de Heilige Maagd), geschreven voor het aantal zangers – negen – waar de Salve na de reorganisatie in 1664 toe beperkt was.

Alessandro Melani De klokkenluider van de kathedraal van Pistoia, Domenico di Sante Melani, was een man die zich bepaald geen zorgen hoefde te maken dat zijn muzikale genen verloren zouden gaan. Acht zoons had hij, zeven ervan werden musicus waarvan drie componist. Zo ver heeft zelfs Johann Sebastian Bach, toch de trotse vader van Carl Philipp Emanuel, Johann Christian, Wilhelm Friedemann en Johann Christoph Friedrich, het niet gebracht.

Melani bepaalde per testament dat de manuscripten van alles wat hij voor de Salve componeerde in de archieven van ‘zijn’ kerk, de Santa Maria Maggiore, moesten worden bewaard. Daar lagen ze veilig. Een beetje erg veilig zelfs, want bijna waren ze er nooit meer uitgekomen. Drie eeuwen lang wist men niet van hun bestaan. Pas eind twintigste eeuw kwam iemand op het idee de archieven eens te openen, de nootjes te bestuderen, en ze in modern notenschrift te transcriberen. Het RIAS Kammerchor zingt uit het handschrift van de ontdekker Luca della Libera; moderne gedrukte versies zijn er nog niet.

De Messa La Cellesa schreef Melani niet voor

De jongste Melani-zoon Alessandro (1639-1703) werd de bekendste. Hij was kapelmeester in zijn geboorteplaats Pistoia, Orvieto, Ferrara alvorens hij naar Rome werd geroepen en hier in 1667 kapelmeester werd van de Santa Maria Maggiore. In 1672 kreeg hij deze functie in de San Luigi dei Francesi maar bleef daarnaast ook in zijn ‘oude’ kerk actief. Melani genoot de protectie van Ferdinando de’ Medici en de Poolse koning.

4

toelichting

de Salve-kapel. Onder meer gezien zijn titel ligt het voor de hand dat dit werk uit 1670 werd gecomponeerd ter ere van de vooraanstaande familie Cellesi uit Pistoia. De peettante van Melani was ook een Cellesi. Indrukwekkend, de 16-stemmigheid van deze mis. Het illustreert dat Melani wel vaker groot uitpakte; hij schreef ook acht oratoria waaronder Golia abbatuto (De neerslachtige Goliath) en Il fraticidio di Caino (De broedermoord van Kaïn) en opera’s (L’empio punito was de eerste opera ooit over de notoire vrouwenversierder Don Juan).

Het Magnificat voor 8 stemmen is voor dubbel koor (twee maal vier stemmen). Bencini’s werk vindt een soort parallel in het toen in zwang zijnde concerto grosso, bekend geworden in de handen van onder anderen Vivaldi en Corelli: een grote groep (tutti) versus een kleinere selectie uit het ensemble (concertino). De Magnificat-tekst komt uit het Lucasevangelie.

Het beschrijft de blijde reactie van Maria nadat de engel Gabriel haar heeft verteld dat zij spoedig Gods Zoon zal baren: ‘Magnificat anima mea dominum’, mijn ziel verheerlijkt God. Het was een geliefde tekst voor componisten; groten als Monteverdi, Orlando di Lasso (honderd stuks!) en Purcell waren Bencini al voor gegaan, Durante, Carl Philipp Emmanuel Bach en niet te vergeten Johann Sebastian Bach zouden hem nog volgen.

Pietro Paulo Bencini ‘Più scelti Maestri della Corte di Roma’ (een van de ‘voortreffelijkste muzikale meesters aan het Romeinse hof’), zo werd Pietro Paolo Bencini (1670-1755) genoemd. Hij was veertig jaar kapelmeester van de Maria dell’Anima en de Chiesa Nova in Rome vóór hij deze functie kreeg aan de Cappella Giulia.

Domenico Scarlatti Een spookachtig persoon. Een van de meest verdwenen componisten ooit. Wie een biografie over Domenico Scarlatti leest, stoot op meer ‘waarschijnlijk’, ‘mogelijk’, ‘misschien’, ‘verondersteld wordt’, ‘het kan goed zijn dat’ dan in welke andere componistenbiografie ook. De laatste dertig jaar van Scarlatti’s leven waren al helemaal in nevelen gehuld.

Daar werkte Bencini ter bekroning van zijn werk nog zes jaar; op z’n negenenzeventigste moest de krasse oude baas er echt mee stoppen. Een groot oeuvre aan geestelijke muziek liet hij na; zo bestaan er naast het Magnificat van vanavond nog vier van dergelijke werken.

5

toelichting

Waarschijnlijk – daar heb je het al – was dat uitgerekend zijn meest creatieve periode maar de man die dan een slordige 555 klavecimbelsonates schrijft, bevindt zich als muziekleraar van een prinses in Lissabon en vervolgens in Madrid. Daarmee verdwijnt Scarlatti voor de Europese muziekwereld uit beeld. Afgezien van één bundel Essercizi – ook alweer schimmig: deze zogenaamde ‘oefeningen’ blijken geniale pianosonates – dringt niets meer door tot de muzikale broeihaarden van zijn tijd.

werd gevraagd achter het klavecimbel plaats te nemen. [Maar] toen hij begon te spelen [kreeg men] de indruk dat er wel duizend duivels aan het instrument zaten; nog nooit had [men] zo’n voordracht gehoord met zo’n grote uitwerking.

Roseingrave verklaarde dat hij daarna een maand lang geen instrument meer durfde aanraken…’ Aldus de grote muziekvorser Charles Burney. Het is een van de heel zeldzame beschrijvingen van de componist.

Scarlatti’s Stabat Mater toont zijn onwaarschijnlijke compositietechniek

Niet alleen door zo zomaar te verdwijnen, maakt hij het ons lastig hem te leren kennen. In 1685 te Napels gedoopt als Giuseppe Domenico Scarlatti noemde hij zich, verwarrend, bij zijn tweede naam. In Portugal en Spanje werd dat Domingo Escarlatti. Bovendien had hij een beroemde componerende vader, Alessandro, en een neef die luisterde naar Domenico’s eerste voornaam Giuseppe, ook componist. Bronnen van verwarring te over; Scarlatti’s biograaf mag zich al even hebben warmgelopen met het genre detective.

Scarlatti componeerde zijn Stabat mater waarschijnlijk in de tijd dat hij in Rome verbleef.

(Het stuk vergt een uitmuntende zangerscast, zoals aanwezig in Rome; maar sommige zangers reisden mee naar Portugal, zodat het ook in Lissabon voor hen gecomponeerd kan zijn). Over Scarlatti’s Romeinse jaren, van zijn aankomst in 1709 tot zijn vertrek naar Lissabon in 1720, weten we relatief nog het meest – maar o wee, ditmaal lijken slordigheden van musicologische aard roet in het eten te willen strooien. Want sommige bronnen, waaronder de vorige editie van de New Grove Dictionary, zeggen dat

Wat Scarlatti voor iemand was? Wel, een schim.

Maar met karakter: ‘Een ernstige jongeman gekleed in zwart en met een zwarte pruik op, die in een hoek van de kamer had gestaan, heel kalm en oplettend terwijl Roseingrave speelde, 6

toelichting

Scarlatti in dienst was van de Basilica Giulia, een kerk die weliswaar heeft bestaan maar helaas slechts tot 49 n.Chr. Dat moet de Cappella Giulia zijn – inmiddels in de Grove hersteld.

was Scarlatti’s Stabat mater erg populair. Sinds zijn herontdekking heeft het een unieke positie: het is het enige vocale werk van Scarlatti, vooral bekend om zijn pianosonates, dat repertoire geworden is.

Zoals zijn persoon, zo leefde ook Scarlatti’s muziek in de mist van het schimmenrijk.

Het Stabat mater werd pas herontdekt in de twintigste eeuw. De eerste moderne uitvoering was tijdens de Accademia Musicale Chigiana in Siena, september 1940. Een gebeurtenis. De musicoloog Alfredo Casella leidde de uitvoering in met de woorden: ‘De grootste openbaring zal zonder twijfel het buitengewone Stabat mater zijn, een schitterende en uitgebreide compositie waarbij we plotseling oog in oog staan met een Domenico die niemand had verwacht, een polyfonist met een onwaarschijnlijke techniek wiens contrapuntische bekwaamheid de vergelijking verdient met die van Bach.’

Geheel in stijl zong men niet uit het autograaf want dat is, zoals zo ontzettend veel voor de componist relevante documenten, spoorloos verdwenen. De bibliotheek van het Vaticaan bezit geen exemplaar en aangezien je met excommunicatie werd bedreigd wanneer je iets uit deze bibliotheek stal, zal het zich ook niet daarbuiten bevinden. We moeten het doen met afschriften, waarvan er gelukkig nogal wat van in omloop waren want in de achttiende eeuw

Tekst toelichting: Stephen Westra

7

liedteksten Alessandro Melani Litanie per la Beata Vergine Kyrie, eleison, Christe, eleison, Kyrie, eleison.

ChrIste, audi nos, Christe, exaudi nos, Pater de caelis Deus Filii Redemptor mundi Deus Spiritus Sancte Deus Sancta Trinitas, unus Deus, miserere nobis.

Heer, ontferm U over ons.

Christus, ontferm U over ons.

Heer ontferm U over ons.

Christus, aanhoor ons.

Christus, verhoor ons.

God, hemelse Vader, God, Zoon, Verlosser van de wereld, God, heilige Geest, Heilige Drievuldigheid, één God, ontferm U over ons.

Sancta Maria, ora pro nobis.

Heilige Maria, bid voor ons.

Sancta Dei Genitrix, Sancta Virgo virginum, Mater Christi, …

Mater divinae gratiae, Mater purissima, Mater castissima, ora pro nobis.

Heilige moeder Gods, Heilige maagd der maagden, Moeder van Christus, Moeder van de goddelijke genade, Allerreinste Moeder, Zeer kuise Moeder, bid voor ons.

Mater inviolata, Mater intemerata, Mater amabilis, Mater admirabilis, ora pro nobis.

Onschendbare Moeder, Onbevlekte Moeder, Beminnelijke Moeder, Bewonderenswaardige Moeder, bid voor ons.

8

liedteksten

Mater Creatoris, Mater Salvatoris, ora pro nobis.

Moeder van de Schepper, Moeder van de verlosser, bid voor ons.

Virgo prudentissima, Virgo veneranda, Virgo praedicanda, Virgo potens, Virgo clemens, Virgo fidelis, ora pro nobis.

Allervoorzichtigste Maagd,, Eerwaardige Maagd, Lofwaardige Maagd, Machtige Maagd, Goedertieren Maagd, Getrouwe Maagd, bid voor ons.

Speculum justitiae, Sedes sapientiae, Causa nostrae laetitiae, ora pro nobis.

Spiegel van goddelijke Heiligheid, Zetel van wijsheid, Oorzaak van onze blijdschap, bid voor ons.

Vas spirituale, Vas honorabile, Vas insigne devotionis, ora pro nobis.

Geestelijk vat, Eerwaardig vat, Heerlijk vat van godsvrucht, bid voor ons.

Rosa mistica, Turris Davidica, Domus aurea, Foederis arca, Ianua caelis, Stella matutina, ora pro nobis.

Mystieke Roos, Toren van David, Gouden Huis, Ark van het verbond, Deur van de Hemel, Morgenster, bid voor ons.

Salus infirmorum, Refugium peccatorum, Consolatrix afflictorum, Auxilium Christianorum, ora pro nobis.

Heil van de Zieken, Toevlucht van de zondaars, Troosteres van de bedroefden, Hulp van de christenen, bid voor ons.

9

liedteksten

Regina angelorum, Regina patriarcarum, Regina prophetarum, Regina apostolorum, Regina martyrum, ora pro nobis.

Koningin van de engelen, Koningin van de aartsvaders, Koningin van de profeten, Koningin van de apostelen, Koningin van de martelaren, bid voor ons.

Regina confessorum, Regina Virginum, Regina Sanctorum omnium, ora pro nobis.

Koningin van de belijders, Koningin van de maagden, Koningin van alle heiligen, bid voor ons.

Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, parce nobis, Domine.

Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, exaudi nos, Domine.

Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis.

Lam Gods dat de zonden van de wereld wegneemt, spaar ons, Heer.

Lam Gods dat de zonden van de wereld wegneemt, verhoor ons, Heer.

Lam Gods dat de zonden van de wereld wegneemt, ontferm U over ons.

Pietro Paolo Bencini Magnificat Magnificat anima mea Dominum; et exsultavit spiritus meus in Deo salutari meo.

Groot maakt mijn ziel de Heer, en mijn geest heeft zich verheugd om God mijn Redder.

Quia respexit humilitatem ancillae suae; ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes.

Want Hij aanschouwde de nederigheid van zijn dienares: ja zie, van nu af aan spreken alle geslachten mij zalig.

10

liedteksten

Quia fecit mihi magna qui potens est et sanctum nomen ejus.

Want grote dingen heeft Hij mij gedaan die machtig is, en heilig is Zijn naam.

Et misericordia ejus a progenie in progenies timentibus eum.

En Zijn barmhartigheid is van nageslacht tot nageslacht, voor hen die Hem vrezen.

Fecit potentiam in bracchio suo, dispersit superbos mente cordis sui.

Hij heeft kracht getoond in Zijn arm, en hoogmoedigen in de gedachte van hun hart verstrooid.

Deposuit potentes de sede et exaltavit humiles.

Hij stootte machtigen van hun zetel, en nederigen heeft Hij verheven.

Esurientes implevit bonis et divites dimisit inanes.

Hongerigen heeft Hij met gaven vervuld, en rijken heeft Hij leeg weggezonden.

Suscepit Israel puerum suum recordatus misericordiae suae.

Hij is Israel zijn dienaar te hulp geschoten, zijn barmhartigheid gedenkend,

Sicut locutus est ad patres nostros Abraham et semini eius usque in saeculum.

Zoals Hij gesproken heeft tot onze vaderen, Abraham en zijn zaad in eeuwigheid.

Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto.

Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest.

Sicut erat in principio et nunc et semper, et in saecula saeculorum.

Amen.

Zoals het was in het begin, en nu en altijd, en in de eeuwen der eeuwen.

Amen.

11

liedteksten

Alessandro Melani Messa ‘La Cellesa’ Kyrie Kyrie eleison, Christe eileison, Kyrie eleison.

Heer, ontferm u over ons Christus, ontferm u over ons Heer, ontferm u over ons.

Gloria Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis.

Laudamus te. Benedicimus te, Adoramus te. Glorificamus te.

Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam.

Domine Deus, Rex caelestis, Deus Pater omnipotens.

Domine Fili unigenite Jesu Christe.

Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris.

Qui tollis peccata mundi, miserere nobis.

Qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram.

Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis.

Quoniam tu solus sanctus, tu solus Dominus, tu solus altissimus Jesu Christe.

Cum Sancto Spiritu, in gloria Dei Patris. Amen.

Eer aan God in den hoge en vrede op aarde aan de mensen die Hij liefheeft.

Wij loven U. Wij prijzen en aanbidden U. Wij verheerlijken U en zeggen U dank voor uw grote heerlijkheid.

Heer God, hemelse Koning, God almachtige Vader; Heer, eniggeboren Zoon, Jezus Christus; Heer God, Lam Gods, Zoon van de Vader; Gij die wegneemt de zonden der wereld, ontferm U over ons; Gij die wegneemt de zonden der wereld, aanvaard ons gebed; Gij die zit aan de rechterhand van de Vader, ontferm U over ons.

Want Gij alleen zijt de Heilige.

Gij alleen de Heer.

Gij alleen de Allerhoogste: Jezus Christus.

Met de Heilige Geest in de heerlijkheid van God de Vader. Amen.

Credo Credo in unum Deum, Patrem omnipotentem, factorem coeli et terrae.

Ik geloof in één God, de almachtige Vader, Schepper van hemel en aarde, 12

liedteksten

Visibilium omnium et invisibilium.

Et in unum Dominum Jesum Christum, Filium Dei unigenitum.

Et ex Patre natum ante omnia saecula.

Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de Deo vero.

Genitum, non factum, consubstantialem Patri: per quem omnia facta sunt.

Qui propter nos homines, et propter nostram salutem descendit de caelis.

Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine: et homo factus est.

Crucifixus etiam pro nobis: sub Pontio Pilato passus et sepultus est.

Et resurrexit tertia die, secundum scripturas.

Et ascendit in coelum, sedet ad dexteram Patris.

Et iterum venturus est cum gloria, judicare vivos et mortuos: cujus regni non erit finis.

Et in Spiritum Sanctum, Dominum et vivificantem, qui ex Patre Filioque procedit.

Qui cum Patre et Filio simul adoratur et conglorificatur: qui locutus est per Prophetas.

Et unam sanctam catholicam et apostolicam Ecclesiam.

Confiteor unum baptisma in remissionem peccatorum.

Et expecto resurrectionem mortuorum.

Et vitam venturi saeculi.

Amen.

van al wat zichtbaar en onzichtbaar is.

En in één Heer, Jezus Christus, eniggeboren Zoon van God, vóór alle tijden geboren uit de Vader.

God uit God, Licht uit Licht, ware God uit de ware God. Geboren, niet geschapen, één in wezen met de Vader, en dóór Wie alles geschapen is.

Hij is voor ons, mensen, en omwille van ons heil uit de hemel neergedaald.

Hij heeft het vlees aangenomen door de heilige Geest uit de Maagd Maria, en is mens geworden.

Hij werd voor ons gekruisigd, Hij heeft geleden onder Pontius Pilatus en is begraven.

Hij is verrezen op de derde dag, volgens de Schriften.

Hij is opgevaren ten hemel : zit aan de rechterhand van de Vader.

Hij zal wederkomen in heerlijkheid om te oordelen levenden en doden.

En aan zijn Rijk komt geen einde.

Ik geloof in de heilige Geest, die Heer is en het leven geeft; die voortkomt uit de Vader en de Zoon; die met de Vader en de Zoon tezamen wordt aanbeden en verheerlijkt; die gesproken heeft door de profeten.

Ik geloof in de éne, heilige, katholieke en apostolische kerk.

Ik belijd één doopsel tot vergeving van de zonden.

Ik verwacht de opstanding van de doden. en het leven van het komend Rijk.

Amen.

13

liedteksten

Sanctus Sanctus Dominus Deus Sabbaoth.

Pleni sunt caeli et terra gloria tua.

Hosanna in excelsis.

Heilig de Heer, de God der hemelse machten.

Vol zijn hemel en aarde van uw heerlijkheid.

Hosanna in den hoge.

Agnus Dei Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis.

Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, dona nobis pacem.

Lam Gods, dat wegneemt de zonden der wereld, ontferm U over ons.

Lam Gods, dat wegneemt de zonden der wereld, geef ons de Vrede.

Domenico Scarlatti Stabat mater Stabat mater dolorosa juxta crucem lacrimosa dum pendebat Filius.

De diepbedroefde Moeder Stond wenend bij het kruis Terwijl haar Zoon daar hing.

Cujus animam gementem contristatem et dolentem pertransivit gladius.

Haar klagende ziel, Medelijdend en vol smart, Werd als door een zwaard doorstoken

O quam tristis et afflicta fuit illa benedicta Mater Unigeniti.

O hoe bedroefd en aangedaan Was die gezegende Moeder van de Enig-geborene!

Quae maerebat et dolebat et tremebat, dum videbat nati poenas inclyti.

Die rouwde en treurde, En beefde terwijl zij zag De foltering van haar glorieuze zoon

Quis est homo qui non fleret, Christi matrem si vederet in tanto supplicio?

Welk mens zou niet huilen Bij het zien van Christus’ Moeder In zo’n marteling?

14

liedteksten

Quis non posset contristari Christi matrem contemplari dolentem cum Filio?

Wie zou niet mede lijden Bij het aanschouwen van Christus’ Moeder Lijdend samen met haar Zoon?

Pro peccatis suae gentis vidit Jesum in tormentis et flagellis subditum.

Voor de zonden van zijn volk Zag zij Jesus bij de folteringen En een geseling ondergaan

Vidit suum dulcem natum moriendo desolatum, dum emisit spiritum.

Zag zij haar geliefde zoon Sterven in eenzaamheid Toen hij de geest gaf

Eja mater, fons amoris, me sentire vim doloris fac, ut tecum lugeam.

Ach Moeder, bron van liefde Laat mij de kracht van het verdriet voelen Opdat ik met U treuren kan

Fac, ut ardeat cor meum in amando Christum Deum, ut sibi complaceam.

Maak dat mijn hart gaat branden Bij het houden van Christus de Heer, Opdat ik Hem behage

Sancta Mater, istud agas, crucifixi fige plagas cordi meo valide.

Heilige Moeder, zorg ervoor, Grif de wonden van de gekruisigde Diep in mijn hart

Tui nati vulnerati, tam dignati pro me pati, poenas mecum divide.

Van uw gewonde zoon Die zich verwaardigde zo voor mij te lijden, Deel met mij zijn pijnen

Fac me vere tecum flere, crucifixo condolere, donec ego vixero.

Laat mij oprecht met u wenen De gekruisigde beklagen Zolang ik leef

Juxta crucem tecum stare, et me tibi sociare in planctu desidero.

Met U bij het kruis staan En gretig te delen In uw klagen wil ik

15

liedteksten

Virgo virginum praeclara, mihi jam non sis amara, fac me tecum plangere.

Uitverkoren Maagd der Maagden Moge U voor mij niet meer verbitterd zijn Laat mij met U klagen

Fac ut portem Christi mortem, passionis fac consortem, et plagas recolere.

Laat mij dragen Christus dood En het lot van zijn lijden En zijn wonden gedenken

Fac me plagis vulnerari, crucem hac inebriari, ob amorem Filii.

Laat zijn wonden mij wonden Het kruis mij in een roes brengen Wegens liefde voor de Zoon

Inflammatus et accensus, per te, virgo, sim defensus in die judicii.

In vlam gezet en aangestoken, Door U, Maagd, moge ik verdedigd worden Op de dag des oordeels

Fac me cruce custodiri, morte Christi praemuniri, confoveri gratia.

Laat het kruis mij beschermen Christus’ dood mij wapenen En mij met Genade vervullen

Quando corpus morietur, fac, ut animae donetur paradisi gloria.

Als mijn lichaam sterft Maak dat mijn ziel gegeven wordt De glorie van het Paradijs!

Amen.

Amen.

16

BIOGRAFIEËN UITVOERENDEN Rinaldo Alessandrini Dirigent

Rinaldo Alessandrini nooit bang geweest om risico’s te nemen. Tijdens zijn grote doorbraak op het Festival Oude Muziek Utrecht 1993 vielen zijn expressieve Monteverdiinterpretaties op, met een nadruk op de poëzie en de soms rauwe contrasten die toen en nu als nieuw klonken.

Hij leidde de laatste jaren onder meer Caccini’s L’Euridice tijdens de Festwochen Alte Musik Innsbruck, Bob Wilsons Monteverdi-producties in Teatro della Scala en Opéra de Paris, en Così fan tutte bij São Paolo Opera. Zijn opnames,

foto: Eric Larrayadieu

Rinaldo Alessandrini, de Italiaanse klavecinist, pianofortespeler, organist en leider van Concerto Italiano richt zich vooral op de Italiaanse muziek van de zeventiende en achttiende eeuw, met een speciale voorliefde voor Monteverdi.

al jaren exclusief bij Naïve, worden steevast enthousiast onthaald.

17

biografieën

RIAS Kammerchor Het RIAS Kammerchor is een professioneel kamerkoor uit Berlijn dat ondersteund wordt door de Rundfunk Orchester und Chöre GmbH Berlin van onder andere de publieke omroep in Duitsland.

Het koor werd in 1948 opgericht door de toenmalige Duitstalige radio van de Amerikanen, de Rundfunk Im Amerikanischen Sektor.

Hoewel deze organisatie sinds 1993 niet meer bestaat is de naam van het koor altijd gebleven. Hoewel het koor begon als een radiogezelschap groeide het al snel uit tot een internationaal fenomeen dat samenwerkte met vele grote dirigenten, ensembles en orkesten. Onder leiding van Uwe Gronostay, van 1972 tot 1986 chef-dirigent, transformeerde het koor tot een gezelschap met een zeer breed repertoire dat ook op het gebied van de nieuwe muziek uitblonk. In de jaren dat de Nederlander Daniel Reuss er chef-dirigent was, 2003-2006, verdiepte het gezelschap zich ook in de oude muziek. Sinds 2007 is Hanns-Christoph Rademann chef-dirigent.

Sopranen: Iris-Anna Deckert Katharina Hohlfeld Mi-Young Kim Yvonne Prentki Anette Lösch Sabine Nürmberger Anja Petersen Stephanie Petitlaurent Inés Villanueva Fabienne Weiß Dagmar Wietschorke Ji Yoon Alten: Ulrike Bartsch Andrea Effmert Waltraud Heinrich Sibylla Maria Löbbert Hildegard Rützel Claudia Türpe Marie-Luise Wilke Frauke Willimczik Tenoren: Volker Arndt Joachim Buhrmann Jörg Genslein Minsub Hong Christian Mücke Volker Nietzke Kai Roterberg Michael Zabanoff Bassen: Ingolf Horenburg Werner Matusch Paul Mayr 18

Julián Millán Andrew Redmond Johannes Schendel Johannes Schmidt Klaus Thiem

foto: Matthias Heyde

biografieĂŤn

19

biografieën

Concerto Italiano Het Italiaanse oudemuziekgezelschap Concerto Italiano staat al jaren voor een nieuwe kijk op oude muziek, van madrigalen – vooral die van Monteverdi – tot achttiende-eeuwse opera.

Het ensemble werd opgericht in 1984. Sindsdien krijgen de cd-opnamen en concerten van Concerto Italiano lovende kritieken. Dit jaar sluit de groep Bob Wilsons meerjarige Monteverdi-cyclus af in

Opéra de Paris. De opnames van Vivaldi’s Jaargetijden en Bachs Brandenburgse Concerti werden door de Engelse pers gekozen als beste op de markt.

Theorben: Andrea Damiani Ugo Di Giovanni Craig Marchitelli Gabriele Palomba Franco Pavan Francesco Romano Orgel: Francesco Moi Ignazio Schifani 20

seizoen 2016-2017 serie KOREN

Zo expressief en flexibel als de menselijke stem zijn weinig instrumenten. Zeker in een koor is dat goed te horen. Dit seizoen in de Grote Zaal topkoren uit Letland, Polen, Engeland, België en Nederland. Zij brengen bijzonder mooie koormuziek. Sprekende madrigalen van Monteverdi, een soevereine mis van Haydn en de spiritualiteit van Pärt en MacMillan. za 10 sep 2016 Cappella Amsterdam Umbrae mortis

do 2 mrt 2017 Lets Radiokoor + Sinfonietta Riga De klaagzang van Adam

za 26 nov 2016 Polski Chór Kameralny (Pools Kamerkoor) 1050

vrij 14 apr 2017 Concerto Romano Tenebrae Romanae: de Goede Week in Rome rond 1600

zo 15 jan 2017 Nederlands Kamerkoor Big to Basics: Edo de Waart

zo 30 apr 2017 Collegium Vocale Gent Madrigalen van Monteverdi

wo 22 feb 2017 The Tallis Scholars De perfectie van de renaissance

za 20 mei 2017 Orkest van de 18e Eeuw + The Sixteen De Harmoniemesse van Haydn 21

VERWACHT

April

Mei

zo 24 april / 11.00 uur / Kleine Zaal

wo 4 mei / 21.00 uur

Susanne Kujala + Ere Lievonen 4 voeten, 4 handen

Nederlands Philharmonisch Orkest Herdenking op 4 mei

zo 24 april / 15.00 uur

do 5 mei / 18.00 uur / Zouthaven

Symfonieorkest van Conservatorium van Amsterdam De Nacht

Vrijheidsmaaltijd

zo 24 april / 19.30 uur / Kleine Zaal

Versatile Sweet 20 Jonathan Fitoussi & Clemens Hourrière (live), Etienne Jaumet (live), Zombie Zombie (live), Young Marco

zo 8 mei / 20.15 uur

do 5 mei / 20.15 uur

Lavinia Meijer + Carel Kraayenhof 5 mei concert vr 6 mei / 20.15 uur

Zefiro Torna +Vocalconsort Berlin + Ghalia Benali De allegorie van het verlangen za 7 mei / 20.15 uur

Collegium Vocale Gent + Bl!ndman [sax] Salve-Salva

Bram van Sambeek + Hugo Wolf Quartet Van Weense klassieken naar klassieke jazz

vr 29 april / 20.15 uur

za 7 mei / 22.30 uur / Splendor

Asko|Schönberg + Neue Vocalsolisten Stuttgart Private View

Het Weeshuis van de Nederlandse Muziek in Splendor

za 30 april / 20.15 uur

zo 8 mei / 15.00 uur

Nederlands Kamerkoor De Mis van Martin

DJ Isis Wat is het geheim van de DJ (8+)

do 28 april / 20.15 uur

Jazz Orchestra of the Concertgebouw invites Magnus Lindgren + Joris Roelofs Rhythm Changes

22

Unieke jubileumwandeling Muziekgebouw met app Curvices Speciaal voor ons 10-jarig bestaan maakte componiste Rosalie Hirs de poëzie- en klankinstallatie Curvices Amsterdam. Een unieke muzikale rondwandeling waarvoor u de gratis Curvicesapp kunt downloaden via de App Store, Google Play of iTunes. De app schakelt in zodra u rondom het gebouw een van de wandelzones betreedt. Een cadeautje van de componist waarvan u het hele jubileumseizoen kunt profiteren!

Meer info: muziekgebouw.nl/ festival/10jaar Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen

Muziekgebouw aan ‘t IJ / foto: Erik van Gurp

MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ Piet Heinkade 1 / 1019 BR Postbus 1122 / 1000 BC Amsterdam Kaartverkoop T 020 788 2000 ma t/m za 12.00 -18.00 uur Kantoor T 020 788 2010 F 020 788 2020 E post@muziekgebouw.nl Zakelijke evenementen T 020 788 2023

Restaurant Zouthaven bevindt zich op de begane grond van het Muziekgebouw.

Voor een heerlijke start van uw concertavond.

Openingstijden en reserveren www.zouthaven.nl of T 020 788 2090 WORD VRIEND Steun het Muziekgebouw al vanaf € 75 per jaar. Lees meer op : muziekgebouw.nl/steunons

PARTNERS De activiteiten van het Muziekgebouw aan ’t IJ komen tot stand door steun van:

Gelieve te zorgen dat uw mobiele telefoon uit staat tijdens het concert.

Camerabeeld- en geluidsopnamen alleen toegestaan met toestemming vooraf.

Mediapartner:

Pauzedrankje (indien inbe­grepen) serveren wij op tafels bij de uitgang van de zaal.

Druk binnenwerk:

EARLY BIRD TICKETS Voor jongeren tot 30 jaar, bijna alle concerten € 10. Wees snel: hoe eerder, hoe meer kans. Lees meer op: www.muziekgebouw.nl/earlybirds

Reserveren en openingstijden restaurant Zouthaven: www.zouthaven.nl.

Centraal Station (10-15 min lopen) is met tram 26 bereikbaar tot 00.00 uur. Taxicentrale Amsterdam: T 020 677 7777.

De Piet Heinparkeergarage onder Muziekgebouw aan ’t IJ is 24 uur per dag open.

Informatie + online kaarten bestellen www.muziekgebouw.nl. Ook voor onze nieuwsbrief.

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX