do 12 mei 2016 donderdagavond serie serie nieuw ensemble grote zaal / 20.15 uur
Nieuw Ensemble
Loevendie, De Vries, Roukens en Bulsink
PROGRAMMA
do 12 mei 2016 donderdagavond serie serie nieuw ensemble Grote Zaal / 20.15-22.00 uur DUUR: ca. 40 minuten voor de pauze ca. 45 minuten na de pauze
Nieuw Ensemble
Loevendie, De Vries, Roukens en Bulsink
inleiding
Ed Spanjaard dirigent Wolter Wierbos trombone Wilbert Bulsink luchtpiano Joost Lijbaart slagwerk Patrick Delges live-elektronica Centre Henri Pousseur
foyerdeck 1 / 19.15-19.45 uur
Harrie Starreveld fluit Ernest Rombout hobo Anna voor de Wind klarinet Fokke van Heel hoorn Martine Sikkenk (kwarttoon)mandoline Helenus de Rijke gitaar Ernestine Stoop harp Michiel Weidner cimbalom Anne Veinberg piano Jasper Berben keyboard Herman Halewijn slagwerk Angel Gimeno viool Emi Ohi Resnick viool Frank Brakkee altviool Jeroen den Herder cello Rob Dirksen contrabas
JoĂŤl Bons in gesprek met de vier componisten
Joey Roukens (1982) Catching Proteus (2005) Wilbert Bulsink (1983) Prelude nr. 2 (2003) Theo Loevendie (1930) Bons (1991) voor improvisator en ensemble Wilbert Bulsink Op/Weg… geblazen (2008) voor luchtpiano en ensemble Theo Loevendie A Dramé (1996) voor djembé (of percussie*) en ensemble * in dit concert wordt de oorspronkelijke djembé-partij voor het eerst uitgevoerd op andere slagwerkinstrumenten
PAUZE Klaas de Vries (1944) Ghaf (2003) voor ensemble, publiek en live-elektronica, hommage aan Pieter Saenredam (1597-1665) In de pauze wordt de zaal omgebouwd voor het stuk Ghaf van Klaas de Vries. Graag uw persoonlijke bezittingen meenemen bij het verlaten van de zaal in de pauze. Ghaf zult u al dwalend door de Grote Zaal beluisteren. Voor wie liever zit, blijven er stoelen beschikbaar.
inleiding De vrije Hollandse geest Door Joël Bons - artistiek leider Nieuw Ensemble We staan er misschien niet bij stil, maar de veelkleurigheid van het huidige Amsterdamse muziekleven is vooral te danken aan een groep componisten en musici die kort voor (en in) de Tweede Wereldoorlog is geboren: Theo Loevendie (1930), Frans Brüggen (1934-2014), Peter Schat (1935-2003), Jan van Vlijmen (1935-2004), Otto Ketting (1935-2012), Mischa Mengelberg (1935), Reinbert de Leeuw (1938), Louis Andriessen (1939), Jan Wolff (1941-2012), Willem Breuker (19442010) en Klaas de Vries (1944). In de jaren zestig van de vorige eeuw toverden zij de gezapige naoorlogse Nederlandse muziekcultuur om in een van de meest vooruitstrevende en sprankelende ter wereld. De sociaal-culturele omwentelingen van die roerige periode zijn niet alleen nauw verbonden met de opkomende popscene, maar ook met vrijgevochten jazz en nieuw gecomponeerde muziek. Op 17 november 1969 verstoort een groep jonge activisten met knijpkikkertjes een concert van het Concertgebouworkest onder leiding van Bernard Haitink. Het is een roep om een avontuurlijker artistiek beleid en meer aandacht voor nieuwe muziek. De Notenkrakersactie staat niet op zichzelf. Provo drukt zijn stencils in de kelder van het huis van Peter Schat. In de opera Reconstructie – een gezamenlijk project van twee schrijvers en vijf componisten – staat de Cubaanse guerrillastrijder Che Guevara centraal. Groepen als het Nederlands Blazers Ensemble, de Instant Composers Pool en Orkest de Volharding
brengen Musici voor Vietnam en Inklusieve concerten in Carré, muziektheatervoorstellingen in Frascati en programma’s met nieuwe muziek in poptempel Paradiso. Theo Loevendie organiseert in het Shaffy Theater een ludieke, succesvolle serie gratis Stampconcerten (Stichting Alternatieve Muziekpraktijk) en in het Concertgebouw start Reinbert de Leeuw zijn Rondom-serie. Gouden jaren De jaren zeventig zien een ongekende bloei in het Nederlandse componeren: Peter Schat presenteert met het speciaal ontworpen openluchttheater Amsterdam Electric Circus zijn spraakmakende To You (1972), inclusief gigantische bromtollen; kort daarop volgt Schats 4
inleiding
meesterproef Canto General op tekst van Pablo Neruda. Otto Ketting schrijft zijn ‘bestseller’ Time Machine (1972), een kraakhelder pakkend stuk voor blazers en slagwerk. Louis Andriessen verplettert iedereen met De Staat (1972-76), door velen nog altijd beschouwd als zijn sterkste werk. De jonge Tristan Keuris breekt door met zijn welluidende neoromantische Sinfonia (1974) en Theo Loevendie met de kleurrijke liederencyclus Six Turkish Folkpoems (1977). Breuker en Mengelberg toeren met de ene na de andere hilarische muziektheaterproductie door het land. Het zijn opwindende, om niet te zeggen gouden tijden voor de Nederlandse muziek.
jong broekie: ik. Na de première in De Balie wordt de voorstelling nog ruim vijftig keer in het gehele land uitgevoerd. Wij muzikanten hebben zodanig de smaak te pakken dat we besluiten als groep door te gaan. Samen met klarinettist Arjan Kappers bel ik Tristan Keuris op en vraag hem of hij een stuk voor ons wil maken. Hij zegt ‘ja’ – het Nieuw Ensemble is geboren. Op 11 maart 1981 debuteren we in een serie Stampconcerten die ik van de Stichting Gaudeamus mag organiseren. Behalve de première van Keuris en Loevendies suite uit Venus and Adonis spelen we nieuw werk van Arjan en mij en van een paar bevriende jonge componisten. We hebben helemaal geen repertoire voor onze rare bezetting, dus moeten we componisten interesseren voor ons te schrijven.
Ontstaan Nieuw Ensemble In het kielzog van deze ontwikkelingen neemt Volharding- en Willem Breuker Kollektiefhoornist Jan Wolff in 1979 een uniek initiatief: hij richt De IJsbreker op, een klein zaaltje aan de Weesperzijde waar uitsluitend nieuwe muziek ten gehore wordt gebracht.* De ene na de andere jonge nieuwe-muziek groep ziet het licht. Zo ook het Nieuw Ensemble. In 1980 schrijft Loevendie de muziek voor een productie van de Theaterunie naar Shakespeares gedicht Venus and Adonis, gespeeld door twee acteurs en een bijzonder ensemble van vijf musici: viool, klarinet, mandoline, gitaar en slagwerk. De gitarist is een
Componistenpractica In 1982 en 1983 organiseren we componistenpractica: jonge componisten kunnen een paar maanden met ons samenwerken en onder leiding van ‘vooraanstaande componisten’ als Loevendie, Ketting en De Vries een stuk schrijven dat aan het eind van het project op een slotconcert in de IJsbreker wordt uitgevoerd. Deelnemers zijn Willem Jeths, Jan van der Putte, Theo Verbey en nog een hele rits piepjonge toondichters. Om de zoveel jaar organiseren we 5
inleiding
weer een practicum. Het mes snijdt aan twee kanten: een leerzame ervaring voor de jonge componisten levert een nieuwe oogst aan stukken voor ons repertoire. In 2002 leidt samenwerking met het Conservatorium van Amsterdam ertoe dat het practicum jaarlijks wordt; elke aflevering krijgt een speciaal thema. Onder de titel Het Verfijnde Oor gaat de eerste editie over microtonaliteit. Een van de deelnemers is Wilbert Bulsink, sterleerling van Theo Loevendie. We maakten al met hem kennis toen hij veertien was en het Prinses Christina Concours won met zijn Prelude nr. 1, een heel muzikaal stukje dat wij mochten uitvoeren. Voor Het Verfijnde Oor componeert Wilbert Prelude nr. 2, een veel rijper werk en het eerste waarin hij microtonaliteit verkent.
middelbare scholieren: ontwerp een nieuw instrument. De winnende luchtpiano wordt ten doop gehouden in Op/Weg… geblazen. Loevendie en De Vries Na ons geboortestuk Venus and Adonis weten we Loevendie door de jaren heen steeds weer te verleiden tot het componeren van prikkelende stukken met vaak ongewone bezettingen of invalshoeken, zoals Bons (met improviserend solist), Passacaglia alla Turca (voor ons tienjarig bestaan), Muzikaal dobbelsteenspel (voor een kinderprogramma in het festival Regels en Spel), A Dramé (met de Afrikaanse djembé-virtuoos Adama Dramé als solist) en de opera Johnny en Jones (geproduceerd door De Nederlandse Opera). Theo vergezelt ons met zijn sopraansax op concertreizen naar Hamburg, Warschau, Praag, Royaumont, Tasjkent en Seoul. Voor het debuut van het Atlas Ensemble in Berlijn componeert hij in 2002 Seyir voor vijfentwintig westerse en nietwesterse instrumenten.
Het jaar daarop draait het practicum Bezielde Tijd om ritme. Klaas de Vries – docent in Rotterdam – raadt zijn leerling Joey Roukens aan. Ook hem hebben we al eerder tijdens een Christina Concours ontmoet: we voerden toen speelse stukken van Joey uit met titels als De componistenreünie en Purbakala, een stuk voor Balinese fluiten en ensemble. Tijdens het practicum blijkt opnieuw zijn levendige en eigengereide geest in het catchy Catching Proteus. In 2008 betrekken we Wilbert Bulsink bij het project Eurekafoon! Het is een prijsvraag voor
Ook de samenwerking met Klaas de Vries stamt al uit de beginperiode van het Nieuw Ensemble: in 1983-84 schrijft hij zijn eerste opera Eréndira in opdracht van de Rotterdamse Kunststichting op tekst van Gabriel García Márquez. Twintig jaar later ontstaat Ghaf, een uniek werk in zijn 6
inleiding
oeuvre. Even uniek om een andere reden is Chant voor het Atlas Ensemble, dat in 2014 het licht ziet. Inmiddels staat er alweer een nieuw werk van Klaas de Vries op stapel voor een Nieuw Ensemble-concert op het Deense Suså Festival in september 2017. Leraar en leerling De natuurlijke affiniteit tussen Loevendie en De Vries bleek al in die creatieve jaren zestig. Qua denken en opvattingen staan zij elkaar zeer na en hun wegen kruisten zich vele malen. Toen Theo de organisatie van de Stampconcerten voor gezien hield, nam Klaas het stokje van hem over. Jarenlang waren zij collega-docenten in Rotterdam. Het feit dat Bulsink bij Loevendie studeerde en Roukens bij De Vries, maakte voor hun ontwikkeling weinig uit: hun leraren deelden dezelfde opvattingen over het doel van de compositiestudie – het vrij laten ontplooien van de creatieve eigenheid van elk individu. Inmiddels hebben Joey en Wilbert hun weg gevonden, ze zijn nu zelf ‘vooraanstaande componisten’. Dit programma belichaamt de vrije Hollandse geest. *Het zou nog vijfentwintig jaar duren voordat Wolff zijn eigenlijke droom – een middenzaal voor nieuwe muziek – realiseert: het Muziekgebouw aan ‘t IJ opent zijn deuren in 2005.
7
toelichting Joey Roukens
Wilbert Bulsink
Catching Proteus is een stuk waarin ritme een prominente rol speelt als generator van een voortrazende, tomeloze energie. Het woord ‘catching’ suggereert een soort jacht: het stuk heeft iets jachtigs. Proteus was een Griekse zeegod die allerlei gedaanten kon aannemen, wat het lastig maakte hem te vangen.
Dit stuk combineert ritmes in verschillende tempo’s met microtonaliteit. Het is geschreven naar aanleiding van de workshop Het Verfijnde Oor van het Nieuw Ensemble in 2003 waarin microtonaliteit onderzocht werd.
Catching Proteus
Prelude nr. 2
Sindsdien fascineren stemmingen buiten de voor ons gebruikelijke getempereerde stemming me zeer. Prelude nr. 2 bevat veel klanken en technieken die ik nog steeds gebruik. Ik heb een stuk met microtonen willen schrijven waarin deze tonen niet opvallen. In de toelichting bij het stuk die ik destijds gaf schreef ik: ‘Microtonaliteit bestaat niet: in werkelijkheid zijn alle tonen microtonaal.’
In Cathing Proteus neemt de voortrazende muziekstroom telkens andere stilistische vormen en gedaanten aan, hoewel het notenmateriaal steeds hetzelfde blijft: nu eens klinkt de muziek brutaal en primitief, dan weer speels en volksmuziekachtig, nu weer nerveus en zacht murmelend, dan weer luchtig popachtig. Weet Proteus uiteindelijk te ontsnappen of gaat hij ten onder in het geweld van het meest elementaire ritmische gegeven: de regelmatige puls?
Wilbert Bulsink
Joey Roukens
8
toelichting
Theo Loevendie
gebrek aan respons, wordt bezworen door de dirigent in een deel van het werk tijdens de uitvoering spontane beslissingen te laten nemen; er zijn fermates (momenten van stilstand) die één tot tien seconden kunnen duren. Ook de ensemblemusici hebben mogelijkheden om bepaalde details te wijzigen en daarmee beslissingen van solist en dirigent te beïnvloeden. Zo wordt de mogelijkheid gecreëerd dat het ensemble – zij het binnen vastgelegde structuren – de solist respons kan bieden. Belangrijk is dat deze flexibiliteit op het podium blijft bestaan; het tevoren vastleggen van een bepaalde interpretatie is in strijd met het idee dat in dit werk wordt beoogd: het bewerkstelligen van een spontane wisselwerking tussen de uitvoerenden.
Bons voor improvisator en ensemble Het idee ontstond in 1990 tijdens de verjaardagstournee die ik met het Nieuw Ensemble maakte: een werk schrijven voor improvisator en kamermuziekensemble. Dit heeft geleid tot een compositie waarin afgeweken wordt van de traditionele relatie tussen componist, solist, dirigent en musici. Het duidelijkst komt dat tot uiting in de verhouding tussen componist en solist. De solopartij wordt totaal geïmproviseerd, op enkele melodische fragmenten in het begin na. Twee zaken moeten leiden tot integratie van solopartij en gecomponeerde partituur: (1) het vormgevoel en de creativiteit van een improvisator van klasse en (2) de verwijzing in een toelichting bij de solopartij naar de melodische curven die structurele uitgangspunten van de partituur zijn. Dat juist het benutten van deze curven in een improvisatie bruikbaarder is dan exacte intervalstructuren is niet vreemd; mijn improvisatie-ervaring vormt een van de factoren die de sinds 1979 in al mijn werken gehanteerde curvetechniek deed ontstaan. Het gevaar dat een in alle details vastgelegde partituur voor de solist remmend zou kunnen werken door
Theo Loevendie
9
toelichting
Wilbert Bulsink
Theo Loevendie
Op/Weg...geblazen gebruikt de klank van de luchtpiano als vertrekpunt. De luchtpiano is bedacht door de middelbare scholieren Naphur van Apeldoorn en Ali Ouad Hadj in het kader van het Eurekafoon!-project van Verstegen & Stigter en het Nieuw Ensemble.
A Dramé is vernoemd naar djembé-speler Adama Dramé. Niets vermoedend van de spectaculaire samenwerking die zou volgen, hoorde ik hem ooit in het Bimhuis spelen.
Op/Weg… geblazen
A Dramé
Toen de rest van de groep pauze nam, trommelde Dramé in zijn eentje door. Dat zei mij genoeg. Joël Bons kwam met het idee om mij een stuk te laten schrijven voor het Nieuw Ensemble met Dramé als solist. Uiteindelijk is het een idiote partituur geworden, naar de maatstaven van de gecomponeerde muziek dan, want er zit geen slotmaat aan. Tegen het einde hoor je steeds duo’s die canons spelen, de boel draait dol in een vrolijke, swingende kermis, en hoe moet die djembé daar in vredesnaam een eind aan maken? Dat moet geïmproviseerd worden. In Afrikaanse muziek is het normaal dat er op een zeker moment een trommelsignaal komt, een soort opmaat tot de finale klap – wat de Fransen ‘appel’ noemen en de Spanjaarden ‘llamada’. En waar die precies komt, is open.
Het instrument werd gebouwd in samenwerking met de TU Delft. De klanken worden geproduceerd als bij een panfluit: dus niet door lucht in de pijpen te blazen, zoals bij een orgel, maar door lucht over de pijpen te blazen. De luchtdruk wordt geleverd door een persluchtfles waar 200 bar druk op staat. De luchttoevoer naar het instrument wordt geregeld door middel van een voetpedaal. De toetsen van het instrument zijn elk ongeveer vier centimeter breed: het bespelen van het instrument vergt veel kracht. In Op/Weg...geblazen wordt het ensemble gebruikt als een grotere versie van de luchtpiano. Het stuk laat vele verschillende mogelijkheden van de luchtpiano horen: van fluisterzacht tot industrieel hard; overblazen; scherpe en zachte attacks. Ook houdt het stuk rekening met het feit dat de luchtpiano niet getempereerd (met onzuivere intervallen) gestemd is en dat sommige pijpen slecht aanspreken. De instabiliteit van het instrument was een inspirerende factor bij het schrijven van het stuk en leidt tot bijzondere klanken en nieuwe harmonieën.
Theo Loevendie
Wilbert Bulsink
10
toelichting
Klaas de Vries
toon of akkoord (A! = behoud van energie) en ten slotte een neerwaartse beweging eindigend in een ruisklank (FFFF = verlies van energie).
Ghaf
Ghaf (Perzisch voor ‘onbereikbare plek’) is een compositie met elementen van een installatie. Het werk is niet alleen bedoeld voor een grote enigszins over-akoestische ruimte, maar betrekt die ruimte ook in de ervaring van de luisteraar. Elektronische of instrumentale klanken worden via twaalf luidsprekers door de ruimte gestuurd, waarbij allerlei bewegingspatronen worden gesuggereerd. Ook de bezoeker zou zich vrij moeten bewegen. Hij/zij wandelt of liever nog: slentert door de ruimte en daarmee als het ware door de compositie.
De acht instrumentale delen vormen een soort suite bestaande uit de volgende delen: 1 introductie (begonnen vóór de luisteraar binnenkomt) 2 solo voor hoorn en elektronica 3 resonantie-koraal (ensemble) 4 solo voor hobo en elektronica 5 solo voor fluit en elektronica 6 solo voor (bas-)klarinet en ensemble 7 ‘dans’ voor het hele ensemble 8 ‘cantus’ voor het hele ensemble Begin, midden en einde worden gemarkeerd door een steeds in lengte en heftigheid toenemend GHAF!-moment. De eveneens in lengte toenemende elektronische ‘bijna stiltes’ bevinden zich respectievelijk tussen de delen 1, 2 en 3 en 4-7 en ten slotte aan het eind na deel 8.
Ghaf is zo georganiseerd dat muzikaal sterk de aandacht trekkende delen worden afgewisseld met vlakkere statische momenten (meestal elektronica). Er zijn vier van deze door mij ‘bijna stiltes’ genoemde episoden die de bezoeker (c.q. luisteraar, wandelaar) de gelegenheid geven tevens aandacht te schenken aan de architectonische ruimte, waarbij door de gesuggereerde geluidsbewegingen steeds andere accenten worden gelegd.
Klaas de Vries
De acht overwegend instrumentale delen zijn grofweg geordend volgens het principe van accumulatie van dichtheid (meerdere lagen tegelijkertijd), tempo en veelheid van contrasten en ten slotte klanksterkte (volume). Het laatste geldt expliciet voor de drie zogenaamde GHAF!momenten. Dit zijn door het gehele ensemble gespeelde klanknabootsingen van het woord GHAF, bestaande uit een plotselinge uitroep (GH! = ontketening van energie) een aangehouden 11
BIOGRAFIEﾃ起 COMPONISTEN Joey Roukens
huidige tijd waarin meer dan ooit tevoren de meest diverse stijlen en genres deel uitmaken van onze muzikale cultuur en daarmee van het muzikale DNA van de hedendaagse componist. Ondanks de heterogeniteit van zijn bronnen en invloeden streeft Roukens in ieder stuk altijd naar een coherente muzikale taal die op organische wijze van de ene verschijningsvorm in de andere kan transformeren.
Wilbert Bulsink
Wilbert Bulsink (1983) is componist, pianist en toetsenist, en maakt deel uit van componistencollectief Monotﾃ｡k. Op jonge leeftijd werden composities van hem gespeeld door het Nederlands Blazers Ensemble, de Ereprijs en het Nieuw Ensemble.
Joey Roukens (1982) studeerde psychologie aan de Universiteit Leiden en bij Klaas de Vries compositie aan het Rotterdams Conservatorium. Daarnaast volgde hij privﾃｩlessen piano bij Ton Hartsuiker.
Vanaf zijn twaalfde volgde hij compositielessen bij Daan Manneke, Theo Loevendie en Wim Henderickx en studeerde piano bij Ton Hartsuiker en Gert-Jan Vermeulen. Hij sloot zijn studie compositie met onderscheiding af. Bulsink
Roukens is lange tijd ook in de popmuziek actief geweest. Zijn idioom wordt gekenmerkt door een stilistische pluriformiteit: dit ziet Roukens als een natuurlijk gevolg van de 12
biografieën
Theo Loevendie
foto: Theo Krijgsman
won een eerste prijs bij het Prinses Christina Concours 1998 met Prelude nr. 1; in 2003 werd Prelude nr. 2 uitgevoerd tijdens de World Music Days in Ljubljana. In 2005 werd hem de eerste Jan van Vlijmenprijs uitgereikt en voor The Expected ontving hij de Proms in Paradiso Programma Prijs. Bulsink componeerde Air (an eternal music) (2007) voor het Nieuw Ensemble, aangevuld met sho, duduk en qanun. Op/Weg… geblazen en Koranfragment werden geselecteerd voor het Nederlandse muziekfestival Toonzetters 2009 en 2010. In 2015 was hij componist in focus tijdens November Music.
Theo Loevendie (1930) studeerde, na een internationale reputatie als jazzmusicus te hebben opgebouwd, klarinet en compositie aan het Conservatorium van Amsterdam. Vanaf 1970 was hij hoofdvakleraar compositie aan de conservatoria van achtereenvolgens Rotterdam, Den Haag en Amsterdam. Loevendies muziek wordt over de gehele wereld uitgevoerd. Door zijn jazzervaring bieden sommige van zijn werken ruimte aan improvisatoren 13
voor hun eigen creativiteit. Daarnaast is de invloed van muziek uit het Midden Oosten een kenmerkende factor in zijn composities. Loevendie was centrale componist in vele festivals, gaf masterclasses over de hele wereld en won diverse prijzen, waaronder twee Edisons. Met Pierre Boulez deelde hij de Amerikaanse Koussevitzky Award en hij was de eerste componist die de prestigieuze 3M Award ontving. Komend november gaat Brandenburgiana in première, voor blokfluit en barokorkest, gevolgd door een tournee met acht concerten in Nederland en België. Dit voorjaar verschijnt de opera The Rise of Spinoza op cd, gecombineerd met een dvd over het leven van Loevendie. Later dit jaar brengt Ralph van Raat zijn volledige pianomuziek op cd uit.
biografieĂŤn
Klaas de Vries
Een fascinatie voor literatuur loopt als een rode draad door het werk van Klaas de Vries (1944). Zijn levendige en brede interesse is steeds een vruchtbare voedingsbodem. Daaraan ontspruit muziek die grimmig en wrang kan zijn, maar ook licht en humoristisch.
aan het Rotterdams Conservatorium en compositie bij Otto Ketting. In 1974 ontving hij de Prijs voor Compositie van het Koninklijk Conservatorium waarna hij een jaar bij de Kroatische componist Milko Kelemen in Duitsland studeerde. In 1979 werd hij benoemd tot docent analyse, instrumentatie en compositie aan het Rotterdams Conservatorium. Samen met mededocent PeterJan Wagemans richtte hij de stichting Unanswered Question op. Voor Discantus (1983), A King, Riding en Interludium (1998) ontving hij de Matthijs Vermeulen Prijs.
Zijn fascinaties hebben geleid tot grote opera’s als A King, Riding (1995) en Wake (2010), maar ook tot de oprichting van muziektheatergezelschap De Helling. De Vries studeerde piano, theorie en compositie 14
biografieën
UITVOERENDEN Ed Spanjaard
foto: Klaas Fopma
Dirigent
Orkest, de Opéra van Lyon, Ensemble Intercontemporain (Parijs), Ensemble Modern (Frankfurt) en KlangForum Wien. Als gastdirigent van het Orkest van de 18e Eeuw voerde hij in 2013 met veel succes de semi-concertante versie van Così fan tutte uit en kreeg hij voor de uitvoering van Ein deutsches Requiem vorige maand met het Scottisch Chamber Orchestra lovende kritieken. Sinds september 2012 is Ed Spanjaard tevens hoofddocent orkestdirectie aan het Conservatorium van Amsterdam. www.edspanjaard.nl
Ed Spanjaard is sinds 1982 vaste dirigent van het Nieuw Ensemble. Daarnaast is hij regelmatig gastdirigent bij het Koninklijk Concertgebouworkest, de Nederlandse radio-orkesten en het Nederlands Kamerkoor. Spanjaard dirigeerde bij de Münchner Philharmoniker en was ook werkzaam bij de Staatskapelle Weimar, het Deens Nationaal Symfonie 15
biografieën
Wolter Wierbos
Cecil Taylor, Evan Parker en Frank Gratkowski. Zijn spel is enerzijds geïnspireerd door trombonisten uit de band van Duke Ellington en anderzijds door free-jazztrombonisten. Hij wordt geprezen om zijn beheersing van extreme en ongebruikelijke technieken.
Joost Lijbaart Slagwerk
foto: Keke Keukelaar
Trombone
Wolter Wierbos (1957) wordt in 1979 trombonist en groeit snel uit tot een belangrijke figuur in de geïmproviseerde muziek in Nederland.
Joost Lijbaart (1967) begon op zevenjarige jarige leeftijd met drummen. Direct na zijn afstuderen aan het Hilversums conservatorium startte hij samen met saxofonist Yuri Honing en bassist Tony Overwater het Yuri Honing trio.
In 1995 ontving Wierbos de Boy Edgar Prijs en in 2001 richtte hij met vier gelijkgezinden Stichting dOeK op. Prominente bands waarvan hij deel uitmaakt zijn het ICP Orchestra, Available Jelly, het Podium Trio en het Gerry Hemingway Quintet. Wierbos speelde ook in internationale bands van onder anderen
In 2002 won Lijbaart met de groep AGOG de Dutch jazz competition en kreeg hij als drummer de solistenprijs uit handen van Elvin Jones. Lijbaart heeft een jarenlange ervaring met jazz uit de jaren 16
biografieĂŤn
50 en 60, speelde veel pop en rock en bestudeerde muzikale tradities uit West-Afrika, Noord-India en het Midden Oosten. Hij speelt regelmatig klassieke slagwerkmuziek van Iannis Xenakis, John Cage, en Steve Reich en heeft samengewerkt met Theo Loevendie en Louis Andriessen.
Centre Henri Pousseur
Sinds de oprichting in 1970 heeft het Centre Henri Pousseur, gevestigd in Luik, een pioniersrol gespeeld in de realisatie en de verspreiding van elektronische composities, in het bijzonder van gemengde muziek. Ieder jaar geeft het Centre opdrachten aan componisten; sinds 2009 reikt het ook een tweejaarlijkse prijs uit. Aan de hand van eigen projecten, zoals het festival Images Sonores, ijvert Centre Henri Pousseur voor de uitvoering en de verspreiding van de composities die in zijn studio’s gerealiseerd worden. 17
biografieën
Nieuw Ensemble Het Nieuw Ensemble is opgericht in 1980. De basisbezetting bestaat uit twaalf musici, tokkelinstrumenten behoren tot de vaste kern. Het ensemble heeft een geheel eigen repertoire van ongeveer zevenhonderd stukken. Onder leiding van chefdirigent Ed Spanjaard heeft het Nieuw Ensemble zich ontwikkeld tot een internationaal toonaangevend ensemble voor hedendaagse muziek. In 1998 werden het ensemble en artistiek leider Joël Bons onderscheiden met de Prins Bernard Fonds Muziekprijs vanwege de ‘uitgesproken avontuurlijke en speelse programmering die letterlijk en figuurlijk als grensoverschrijdend kan worden betiteld.’ Samenwerking met componisten is essentieel voor het Nieuw Ensemble. De groep werkte met Pierre Boulez, Elliott Carter, Franco Donatoni, Brian Ferneyhough,
Mauricio Kagel, Ton de Leeuw, György Ligeti, György Kurtág en Theo Loevendie, organiseerde talloze componistenpractica en introduceerde een groot aantal componisten uit landen buiten Europa: in premièreprogramma’s stonden China, Japan, de Kaukasus, het Midden-Oosten en Midden- en Zuid-Amerika centraal. Het ensemble geeft concerten over de hele wereld. Het Nieuw Ensemble ontvangt een meerjarige subsidie van de Gemeente Amsterdam en is ensemble in residence bij het Conservatorium van Amsterdam. www.nieuw-ensemble.nl
18
foto: Kadir van Lohuizen
biografieĂŤn
19
VERWACHT
DO 19 MEI 2016
donderdagavond serie grote zaal / 20.15 uur
Uwe leipe mastdramnis
Gerrie de Vries + Nieuw Amsterdams Peil
Dit concert brengt de wereldpremière van Rob Zuidams nieuwste, negende opera, getiteld Uwe leipe mastdramnis. In opdracht van het Muziekgebouw en Nieuw Amsterdams Peil schrijft hij een muziektheaterwerk voor mezzosopraan Gerrie de Vries en Nieuw Amsterdams Peil. Een criticus van Der Spiegel noemde de Nederlandse componist Rob Zuidam ooit ‘ein genialischer Hund’. Ook in de Verenigde Staten wordt zijn werk graag gezien en gehoord, vooral zijn opera’s als Rage d’Amours en Suster Bertken. Zuidam combineert een scherp gevoel voor drama met een swingend eclectische taal en vocale lijnen die in het hoofd blijven rondzingen. PROGRAMMA: Rob Zuidam Uwe leipe mastdramnis (wereldpremière, met steun van Ammodo)
20
foto: Karoly Effenberger
Een verwarde, oude vrouw scharrelt in het schemerduister rond in een geweldige berg spullen. Al haar bezittingen en herinneringen zijn daarin verzameld. Eindeloos schikt en herschikt zij ze. Geleidelijk wordt een bed zichtbaar; haar sterfbed waar ze zich na enig dralen op neerlegt. Vermoeid en stamelend begint ze te zingen. Aanvankelijk aarzelend, maar dan met steeds meer overgave, brengt ze een gloedvol en aangrijpend afscheid aan het leven. Als haar aria gedaan is stijgt de vrouw ten hemel, vanuit de verte horen we haar nog altijd zacht zingen.
Rob Zuidam
seizoen 2016-2017 serie nieuw ensemble Het Nieuw Ensemble is een nationaal en internationaal toonaangevend ensemble voor hedendaagse muziek. Alom geprezen om de baanbrekende programmering en repertoirevernieuwing. Het gezelschap heeft een geheel eigen repertoire opgebouwd van 700 in opdracht geschreven composities. Tokkelinstrumenten vormen het karakteristieke hart van het ensemble. Chef-dirigent Ed Spanjaard zorgt voor topuitvoeringen. do 1 dec 2016 Nieuw Ensemble Dubbelportret Elliott Carter / Franco Donatoni do 9 feb 2017 Nieuw Ensemble Transformations - Carola Bauckholt / Christina Kubisch do 30 mrt 2017 Nieuw Ensemble An Evening of Today 2017 do 20 apr 2017 Nieuw Ensemble Just Playing
21
VERWACHT
Mei
za 21 mei / 21.00 uur
Juni
vr 13 mei / 20.15 uur
Ragazze Quartet Nocturne
Nederlandse Bachvereniging Bach motetten
zo 22 mei / 11.00 uur / Kleine Zaal
Calefax Duke Ellington De Suites
Pimp My Organ 4Ever! Ere Lievonen, Fokker-orgel & Carrillo-piano
Holland Festival 4 t/m 26 jun
za 14 mei / 20.15 uur
Jerusalem Quartet Baanbrekende strijkkwartetten zo 15 mei / 19.00 uur college + 20.15 uur concert
Weser Renaissance Benedicta es + college Ignatius van Loyola
www.hollandfestival.nl zo 22 mei / 20.15 uur
Plaid + Southbank Gamelan Players Gamelantronics
do 19 mei / 20.15 uur
Uwe leipe mastdramnis Nieuw Amsterdams Peil + Gerrie de Vries vr 20 mei / 20.00-3.00 uur /
Underworld Metropole Orkest Bigband do 26 mei / 20.15 uur
Central Conservatory Junior Orchestra Beijing Butterfly lovers vr 27 mei / 19.30 uur / Muziekgebouw aan de Ring
Lucy (live concert) feat. Jon Jacobs & Ignazio Mortellaro
Kleine Zaal
Online Radio Festival Not Waving, Suzanne Kraft, BEA1991, Orpheu b2b Nosedrip, Lullabies for Insomniacs
Unieke jubileumwandeling Muziekgebouw met app Curvices
wo 25 mei / 20.15 uur
wo 18 mei / 20.15 uur
Amsterdam Sinfonietta Chopin in Bohemen
wo 1 jun / 20.30 uur / Bimhuis
za 28 mei / 20.15 uur
Nederlands Kamerkoor + Residentie Orkest Händels Israël in Egypte
22
Speciaal voor ons 10-jarig bestaan maakte componiste Rosalie Hirs de poëzie- en klankinstallatie Curvices Amsterdam. Een unieke muzikale rondwandeling waarvoor u de gratis Curvices-app kunt downloaden via de App Store, Google Play of iTunes. De app schakelt in zodra u rondom het gebouw een van de wandelzones betreedt. Een cadeautje van de componist waarvan u het hele jubileumseizoen kunt profiteren! Meer info: muziekgebouw.nl/ festival/10jaar Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
Muziekgebouw aan ‘t IJ / foto: Erik van Gurp
MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ Piet Heinkade 1 / 1019 BR Postbus 1122 / 1000 BC Amsterdam Kaartverkoop T 020 788 2000 ma t/m za 12.00 -18.00 uur Kantoor T 020 788 2010 F 020 788 2020 E post@muziekgebouw.nl Zakelijke evenementen T 020 788 2023
Restaurant Zouthaven bevindt zich op de begane grond van het Muziekgebouw. Voor een heerlijke start van uw concertavond. Openingstijden en reserveren www.zouthaven.nl of T 020 788 2090 WORD VRIEND Steun het Muziekgebouw al vanaf € 75 per jaar. Lees meer op : muziekgebouw.nl/steunons
PARTNERS De activiteiten van het Muziekgebouw aan ’t IJ komen tot stand door steun van:
Gelieve te zorgen dat uw mobiele telefoon uit staat tijdens het concert. Camerabeeld- en geluidsopnamen alleen toegestaan met toestemming vooraf.
Mediapartner:
Pauzedrankje (indien inbegrepen) serveren wij op tafels bij de uitgang van de zaal.
Druk binnenwerk:
EARLY BIRD TICKETS Voor jongeren tot 30 jaar, bijna alle concerten € 10. Wees snel: hoe eerder, hoe meer kans. Lees meer op: www.muziekgebouw.nl/earlybirds
Reserveren en openingstijden restaurant Zouthaven: www.zouthaven.nl. Centraal Station (10-15 min lopen) is met tram 26 bereikbaar tot 00.00 uur. Taxicentrale Amsterdam: T 020 677 7777. De Piet Heinparkeergarage onder Muziekgebouw aan ’t IJ is 24 uur per dag open. Informatie + online kaarten bestellen www.muziekgebouw.nl. Ook voor onze nieuwsbrief.
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX