2017 03 06 Julia Lezhneva + Mikhail Antonenko

Ma 6 mrt 2017 Grote Zaal 20.15 uur

Serie Grote Zangers

Julia Lezhneva +Â Mikhail Antonenko Vocale acrobatiek

Programma

Serie Grote Zangers Ma 6 mrt 2017 Grote Zaal 20.15 - 21.45 uur

Julia Lezhneva + Mikhail Antonenko Vocale acrobatiek Julia Lezhneva sopraan Mikhail Antonenko piano

ca. 40 minuten voor de pauze ca. 30 minuten na de pauze

Voorprogramma Grote Zaal 19.30 - 19.45 uur Alexander de Jong basbariton William Shaw piano Francesco Paolo Tosti (1846 - 1916) La Serenata Marechiare Tristezza A Vucchella Eduardo di Capua (1865 - 1917) Maria, Mari’

Dit concert wordt live uitgezonden door Omroep MAX op NPO Radio 4

Bent u niet vergeten uw mobiele telefoon uit te zetten?

Dank u wel.

2

Programma

Antonio Vivaldi (1678 - 1741) uit Griselda RV 718 (1735) ·· Agitata da due venti Georg Friedrich Händel (1685 - 1759) uit motet Saeviat tellus inter rigores HWV 240 (1707) ·· Carmelitarum, ut confirmet ordinem ·· O, nox dulcis Nicola Porpora (1686 - 1768) uit motet In caelo stelle clare (1744-1745) ·· Exulta, exulta o cor ·· Care Deus cordi amanti Wolfgang Amadeus Mozart (1756 - 1791) uit motet Exsultate, jubilate KV165 (1773) ·· Fulget amica dies ·· Tu Virginum corona ·· Alleluia

Gioachino Rossini (1792 - 1868) Tre canzonette: La regata veneziana (1858) ·· Anzoleta avanti la regata ·· Anzoleta co passa la regata ·· Anzoleta dopo la regatta Vincenzo Bellini (1801 - 1835) Uit Sei Ariette (1829) ·· Arietta nr. 6 ‘Ma rendi pur contento’ Franz Schubert (1797 - 1828) Impromptu in Ges op. 90 nr. 3 voor piano solo (1827) Gioachino Rossini uit La Donna del Lago (1819) ·· Tanti affetti

Pauze

In samenwerking met Decca Classics

3

Welkom Zangers die bij de De Nationale Opera hoofdrollen zingen behoren tot de internationale top. Dat is misschien net zo moeilijk als de top 100 halen in tennis en maar weinigen gegeven.

Deze zangers hebben tenminste één ding gemeenschappelijk: ze hebben een goede techniek. Met alleen maar een mooie stem duurt de carrière van een jonge zanger meestal kort. Jaar in jaar uit, honderden optredens geven, over de hele wereld: onder zulke zware omstandigheden houd je een zangstem alleen gezond met een goede techniek.

Maar dan ben je er nog niet. In het begin van een carrière helpt het om te kunnen gaan met teleurstellingen. Bekend is het verhaal van Eva-Maria Westbroek die de eerste twee jaar van haar carrière voor alle audities werd afgewezen, ook door ondergetekende.

Dankzij haar ijzeren wil beleeft deze operaheldin nu internationale successen.

Afgewezen worden zoals Westbroek is haast de norm onder jonge zangers. Als een zanger ondanks zulke teleurstellingen doorzet, moet hij al gauw tien jaar ervaring opbouwen om echt groots te worden. Dit is in een notendop het verhaal van Grote Zangers als Matthias Goerne en Ian Bostridge.

Deze wetmatigheden gaan allemaal niet op voor Julia Lezhneva. Zij doet alles anders.

Zij is 28 jaar oud en heeft daarmee de leeftijd van zangers die doorgaans in het voorprogramma optreden. Haar collegaGrote Zanger is al gauw een kwart eeuw ouder. Lezhneva bezit niet een goede techniek, maar een fenomenale techniek.

4

Zo fenomenaal dat het misschien eens in de tien of twintig jaar voorbijkomt. Haar naam ging kort geleden als een wervelwind rond onder platenbazen en zaaldirecteuren. Het grote Universal stuurde mij een clipje van erbarmelijke kwaliteit, opgenomen met een mobiele telefoon, met een amateur orkest, maar wat een ongelofelijke techniek!

Zo’n wonder van de menselijke natuur verkoopt zichzelf. Lezhneva kon zichzelf het lange pad vol afwijzingen en ervaring opbouwen besparen. Zo jong, en nu al een solocarrière. Ik denk dat de laatste zanger die dat lukte Cecilia Bartoli is. Wij zijn blij dit stemfenomeen als eerste binnen Nederland in een solo-optreden te kunnen presenteren.

Het wordt vast spetterend met Vivaldi, Porpora, en zelfs opera-aria’s van Rossini en Bellini op het programma. Hopelijk zult u over een aantal jaren zeggen: ‘Ik was er bij’!

Theo van den Bogaard Stichting Grote Zangers De serie Grote Zangers wordt georganiseerd i.s.m.

Muziekgebouw aan ’t IJ

Toelichting In het programma van vanavond staat de virtuoze Italiaanse zangkunst centraal, die in vroeger eeuwen ongeëvenaarde pieken bereikte, maar ook weer genadeloos in verval raakte.

In de laatste vijftig jaar begon zich echter een herwaardering af te tekenen en zette een opleving van deze hoogwaardige kunstvorm in. Dankzij jonge zangeressen als de op het Russiche eiland Sachalin geboren Julia Lezhneva blijkt er ook nu nog toekomst voor het belcanto – de Italiaanse manier van zingen die gepaard gaat met uitbundige versieringen en een hoge wendbaarheid van de stem tot in de hoogste regionen.

Een klein dozijn operahuizen telde Venetië al in de vroege zeventiende eeuw. Opera op commerciële basis begon in deze mondaine handelsstad en daarmee werd ook de concurrentieslag tussen zangers een feit.

Een levendige beschrijving van een stukje Venetiaanse operacultuur uit de achttiende eeuw vinden we terug in de veelgelezen memoires van de beruchte vrouwenversierder Giacomo Casanova.

Met hun virtuoze capriolen wonden de diva’s en prima donna’s het publiek om hun vinger Zelf een echt theaterkind – zijn moeder was actrice, zijn vader violist – verdiende hij in zijn jonge jaren nog enige tijd de kost met vioolspel in de orkestbak, voordat hij wijselijk verkoos op zijn eigen, onnavolgbare wijze de sociale ladder te beklimmen. In zo’n orkestbak was het niet altijd prettig toeven voor de musici: er hing de constante walm van kaarsen, waarvan het vet langzaam op de partijen neerdruppelde en er was kans op klappen. Het publiek wilde namelijk zo dicht mogelijk bij de

zangers verkeren en knechten moesten van hun meesters de beste plaatsen reserveren en bewaken. Niet zelden braken er daarom onderlinge knokpartijen uit, zodat vanaf een gegeven moment stelselmatig aan de ingang op wapenbezit gecontroleerd werd.

En dan waren er nog de zangers: diva’s en prima donna’s om wier stemakrobatiek alles draaide. Zij wisten heel goed het publiek om hun vinger te winden met hun virtuoze capriolen, vooral in de coloratuur-cadenzen.

Onder ‘coloratuur’ verstaan we een geweldige stembeheersing met een grote wendbaarheid ook bij de hoogste tonen; een ‘cadens’ is een vaak geïmproviseerde passage waarin de solist volledig zijn eigen gang kan gaan, terwijl de begeleiding zwijgt. Soms waren er in een eenvoudige aria wel drie van dat soort momenten. Geestig, maar niet vleiend is een beschrijving van die praktijk uit de tijd zelf: ‘De kunst van de zangers van tegenwoordig bestaat uit het voltooien van de eerste cadens met een overmaat van passages en divisies en het orkest wacht; in de tweede cadens neemt de dosis toe en het orkest wordt moe; maar bij de laatste cadens slaat de keel op hol, als een windhaan in een wervelwind en het orkest geeuwt.’ Toch bloeide de opera in de rijke lagunestad Venetië en de gondeliers mochten 5

Toelichting

er gratis naar de voorstellingen toe om hun muzikaliteit te ontwikkelen.

De Italiaanse manier van zingen waaierde uit: de Venetiaan Vivaldi eindigde in Wenen, de Duitser Händel leerde in zijn jonge jaren de opera in Italië kennen en nam die mee naar Hannover en Londen en Nicola Porpora – zelf een beroemd Italiaans zangvirtuoos – ging als componist in Londen de concurrentie met Händel aan. Ook later zette de internationalisering zich voort: Mozart schreef zijn eerste opera’s tijdens een verblijf in Milaan en nam de fris opgedane kennis met zich mee naar Salzburg en Wenen, waar aan het hof de Italiaanse cultuur de boventoon voerde. De Siciliaan Bellini trok in 1835 voor zijn opera I Puritani naar Parijs waar hij nog in hetzelfde jaar ziek werd en overleed. En ook ‘de Zwaan van Pesaro’, de met zijn opera’s al vroeg rijk geworden Rossini, sleet zijn laatste dagen in Parijs, een stad die in de negentiende eeuw tot opera-hoofdstad zou uitgroeien.

Het belcanto stierf hier echter een zoete dood onder invloed van het om zich heen grijpende realisme en verisme. Opera’s schrijven had Rossini al vroeg opgegeven – hij legde zich na zijn zevenendertigste vooral toe op lekker eten – maar hij schreef af en toe nog wel kleine stukjes voor sociale evenementen, de zogenaamde ‘Péchés de vieillesse’ (oudedagszonden). Al deze componisten leggen in hun werk getuigenis af van het zeldzaam hoge niveau dat juist de Italiaanse zangkunst ooit bereikte: van het gekwinkeleer met trillers in geïmproviseerde coloratuur-cadenzen van de barok-opera tot 6

het gepolijste, verfijnde en emotioneel beladen belcanto van de vroege negentiende eeuw.

Antonio Vivaldi Griselda Een verhaaltje uit Boccaccio’s schalkse Decamerone over de liefde tussen een herderinnetje en een koning deed al jaren dienst als opera-libretto.

Toen kreeg Antonio Vivaldi in 1735 de opdracht een nieuwe opera te schrijven voor het theater San Samuele in zijn geboortestad Venetië. (Best mogelijk dat de tienjarige Casanova zich bij de première in het publiek bevond, met zijn vader in de orkestbak en zijn moeder op het toneel!) Het oorspronkelijke libretto van Apostolo Zeno was echter sleets geworden en de blijspelauteur Carlo Goldoni moest er aan te pas komen om het in te korten en nieuw leven in te blazen. In de aria ‘Agitata da due venti’ is Costanza ten prooi aan tegenstrijdige gevoelens van liefde en plicht, die vergeleken worden met golven op zee die de wind van verschillende zijden opzweept.

Georg Friedrich Händel Saeviat tellus inter rigores In Rome schreef de tweeëntwintigjarige Händel in 1707 het motet Saeviat tellus inter rigores.

Toelichting

Het was waarschijnlijk bedoeld voor de vesperdiensten van de orde der Karmeliten, een bedelorde uit het midden van de twaalfde eeuw. Kruisvaarders vanuit Calabrië waren opgetrokken naar Jeruzalem en hadden zich teruggetrokken op de legendarische berg Karmel. Het motet gaat over de angst voor natuurgeweld en de rust en kracht die uitgaat van het geloof in Maria. Lezhnova zingt twee delen uit dit motet: in het recitatief blijkt dat Maria ter geruststelling in een droom verschijnt. Een heel serene sfeer weet Händel te creëren in de daaropvolgende aria ‘O nox dulcis’, het kwaad dat even lijkt op te duiken in de vorm van de Megera (een van de klassieke Furiën) wordt door haar bezworen.

Nicola Porpora In caelo stelle clare Het motet In caelo stelle clare van Niccola Porpora, ontdekte Lezhneva onlangs in de British Library. Met haar betoverende stemgeluid brengt zij dit weer tot leven.

Ook hieruit klinken twee opeenvolgende delen: een recitatief en een aria. Lezhneva toonde zich in een interview verrukt over deze nieuwe vondst, waarin – in haar woorden – op een tienerachtige manier uiting wordt gegeven aan extase. Porpora schreef het motet voor een meisjesweeshuis in Venetië en daar moeten formidabele violistes en zangeressen verkeerd hebben, als we op de vaak verbluffend veeleisende composities van Vivaldi en Porpora afgaan.

Wolfgang Amadeus Mozart Exsultate, jubilate Het laatste werk voor de pauze is eigenlijk ook liturgisch van karakter, bedoeld voor gebruik in de kerk. Desalniettemin vond het zijn weg naar talloze concertzalen.

Mozart schreef dit motet voor de hem dierbare castraatzanger Vincenzio Rauzzini, die in een van zijn eerste opera’s had opgetreden. De componist was toen pas zeventien jaar oud en verbleef in Milaan waar hij zich kon laven aan de Italiaanse operacultuur. We horen hier eigenlijk hoe de wereldlijke theatrale muziek de kerk binnensluipt. Uit dit motet klinken een recitatief en twee aria’s, alles ter ere van Maria, ‘de kroon der maagden’. De laatste aria, met alleen het woord ‘Halleluja’ (Looft de Heer) kunnen we wel beschouwen als zowel het summum van virtuoze zangkunst in de tijd van het Classicisme als het embleem ervan.

Gioachino Rossini Tre canzonette: La regata veneziana In Venetiaans dialect klinken drie van de ‘oudedagszonden’ van Rossini, die hij waarschijnlijk in 1858 noteerde.

Het jonge meisje Anzoleta moedigt haar geliefde Momolo aan zijn best te doen bij de ‘regata’, de roeiwedstrijd die in Venetië 7

Toelichting

al sinds 1274 jaarlijks in september wordt gehouden. In het eerste lied moedigt ze hem aan, in het tweede ziet ze hem winnen en in het derde bedelft ze hem onder de kussen. Grappig hoe Rossini in de pianobegeleiding het geluid van roeispanen treffend weet na te bootsen.

het Weense Congres van 1815 keerde de rust terug. In de geest van het brave Biedermeier componeerde Schubert zijn huismuziek waarvan dit derde Impromptu voor piano solo een modelvoorbeeld is: rustig kabbelend, maar toch vol innerlijke dynamiek.

Vincenzo Bellini

Gioachino Rossini

Sei Ariette

La Donna del Lago

‘Ma rendi pur contento’ is een heel kort liedje, maar toch exemplarisch voor de belcantozangkunst aan het begin van de negentiende eeuw.

Weinigen zullen zich realiseren dat Schuberts overbekende Ave Maria van oorsprong niet een kerkelijk lied is, maar in feite deel van een langer episch gedicht.

Vincenzo Bellini schreef het als laatste van zes arietta’s (kleine aria’s). Zangers als Pavarotti maakten het bekend. ‘Als mijn lief gelukkig is, ook als ik daar zelf onder moet lijden, ben ik ook gelukkig, want ik leef meer in haar dan in mijzelf’ luidt de korte tekst waarin alle gevoelsregisters opengetrokken kunnen worden.

De auteur was Sir Walter Scott, die door heel Europa bewierookt werd om zijn romantische, middeleeuwse vertellingen met helden als Ivanhoe. Zijn ballade The Lady of the Lake werd vertaald als La Donna del Lago. Dit soort verhalen bleek juist bij de Italianen met hun hang naar het exotische Noorden enorm in de smaak te vallen. Hoofdpersoon Ellen (of Elena) zoekt in Schuberts lied (Ellen’s dritter Gesang) in bange dagen steun bij de Maagd Maria, want wat is er aan de hand? Ze is hopeloos verliefd op de aanvoerder van de tegenpartij en dat natuurlijk tegen de wil van haar clan. Des te groter haar blijdschap aan het einde als alles zich ten goede heeft gekeerd. In Tanti affetti kan zij zowel haar minnaar als haar vader weer vrijuit omarmen en haar vreugde uit zij in steeds rijker passages en coloraturen: een waar belcanto-feest!

Franz Schubert Impromptu Net zoals Rossini en Bellini had Schubert in zijn jeugd te maken met de onlusten van de Napoleontische tijd.

Misschien hij nog wel het meest, want in 1805 stond Napoleon met manschappen en kanonnen voor de muren van Wenen. Maar na 8

Tekst toelichting: Kees Arntzen

Liedteksten Antonio Vivaldi

Georg Friedrich Händel

Uit Griselda

Uit Saeviat tellus inter rigores

Tekst: Apostolo Zeno (1669 - 1750)

Agitata da due venti Door plicht en liefde aangevallen geeft dit hart bijna op.

Agitata da due venti, freme l’onda in mar turbato e ‘l nocchiero spaventato già s’aspetta a naufragar.

Dal dovere da l’amore combattuto questo core non resiste e par che ceda e incominci a desperar.

Carmelitarum ut confirmet ordinem (recitatief) De Maagd verscheen voor de slapende Hororio. Haar licht doet zowel de zon als de maan in het niet vallen.

Carmelitarum ut confirmet ordinem dormienti Hororio Virgo apparet cuius luce nox coruscat et lux augetur cum qua si confertur una turpis est Sol turpis est Luna O nox dulcis, quies serena (aria) O lieflijke nacht, wees standvastig voor de Karmelieten. Maak geen zorgen over Megera, de afkeurende, en laat Maria’s licht schijnen.

O nox dulcis, quies serena Carmelitis sis longa, sis stabilis No te turbet tristis Megaera dum Mariae lux nitet amabilis

9

Liedteksten

Nicola Porpora

Wolfgang Amadeus Mozart

Uit In caelo stelle clare

Uit Exsultate, jubilate

Exulta, exulta o cor (recitatief)

Fulget amica dies (recitatief)

Mijn hart jubelt nu het overloopt van Gods liefde. Het lijden is voorbij nu mijn ziel liefde vindt in het Hemelse vuur.

De donkere nacht is voorbij en voor de rechtvaardigen is er onverwachte rust.

Exulta, exulta o cor!

Astra fulgendo flores laeti ridendo animae voto arrident; nec amplius in me spes modo languescit; sed affectum in Deum denuo clarescit.

Quid tardas ergo o cor pectus in flame o sacra caeli flamma.

Arde contenta demum a te fugasta paean amare in incendio beato, anima cara.

Care Deus cordi amantis (aria) Ik word niet langer meer gekweld nu mijn verlangende hart is geheeld door de liefde van God. Care Deus cordis amantis, sentio in me paenas placavi, iam ardoris mei constantis splendet fax clara et serena.

In spe beata cor suspirando Est divo affetu anima plena.

10

Fulget amica dies, jam fugere et nubila et procellae; exortus est justis inexspectata quies.

Undique obscura regnabat nox, surgite tandem laeti qui timuistis adhuc, et jucundi aurorae fortunatae. frondes dextera plena et lilia date.

Tu Virginum corona (aria) Geef ons vrede, kroon der maagden.

Tu virginum corona, tu nobis pacem dona, tu consolare affectus, unde suspirat cor.

Alleluia (aria) Alleluia.

Liedteksten

Gioachino Rossini Tre canzonette: La regata veneziana Tekst: Francesco Maria Piave (1810 - 1876)

Anzoleta avanti la regata Momolo, gaap niet, als je in de boot bent. Win de eerste prijs en denk aan jouw Anzoleta.

Vlieg!

Là su la machina xe la bandiera, varda, la vedistu, vala a ciapar.

Co quela tornime in qua sta sera, o pur a sconderte ti pol andar.

In pope, Momolo, no te incantar.

Va, voga d’anema la gondoleta, né el primo premio te pol mancar.

Va là, recordite la to Anzoleta che da sto pergolo te sta a vardar.

In pope, Momolo, no te incantar.

In pope, Momolo, cori a svolar.

Anzoleta co passa la regata Mijn Momolo is tweede. Kom op, roei, roei!

Hij lijkt te vliegen en is een halve lengte voor.

Ah, ik snap het: hij keek me aan.

Anzoleta co passa la regata I xe qua, i xe qua, vardeli, vardeli, povereti i ghe da drento, ah contrario tira el vento, i gha l’acqua in so favor.

El mio Momolo dov’elo? ah lo vedo, el xe secondo.

Ah! che smania! me confondo, a tremar me sento el cuor.

Su, coragio, voga, voga, prima d’esser al paleto se ti voghi, ghe scometo, tutti indrio ti lassarà.

Caro, caro, par che el svola, el li magna tuti quanti meza barca l’è andà avanti, ah capisso, el m’a vardà.

Anzoleta dopo la regatta Lieve Momolo, een kus en nog een. Ik zei al: hij gaat de rode vlag winnen, waar heel Venetië over sprak. Jij bent de beste van alle gondeliers.

Ciapa un baso, un altro ancora, caro Momolo, de cuor; qua destrachite che xe ora de sugarte sto sudor.

Ah t’o visto co passando su mi l’ocio ti a butà e go dito respirando: un bel premio el ciaparà, sì, un bel premio in sta bandiera, che xe rossa de color; gha parlà Venezia intiera, la t’a dito vincitor.

Ciapa un baso, benedeto, a vogar nissun te pol, de casada, de tragheto ti xe el megio barcarol.

11

Liedteksten

Vincenzo Bellini

Gioachino Rossini

Uit Sei Ariette

Uit La Donna del Lago

Tekst: Pietro Metastasio (1698 - 1782)

Ma rendi pur contento (nr. 6) Liefde, maak haar hart gelukkig, en ik vergeef je als het mijne niet blij is.

Ma rendi pur contento della mia bella il core, e ti perdono, amore, se lieto il mio non è.

Gli affanni suoi pavento più degli affanni miei, perché più vivo in lei di quel ch’io vivo in me.

12

Tanti affetti (Rondó, Elena) Ik heb geen woorden om mijn immense vreugde te beschrijven. Ik durfde niet te hopen op zo veel geluk.

Tanti affetti in tal momento Mi si fanno al core intorno.

Che l’immenso mio contento Io non posso a te spiegar.

Deh! il silenzio sia loquace...

Tutto dica un tronco accento...

Ah Signor! la bella pace Tu sapesti a me donar.

Fra il padre. e fra l’amante Oh qual beato istante!

Ah! chi sperar potea Tanta felicità!

Biografieën Componisten Antonio Vivaldi

ontwikkeling van het barokke en klassieke concerto als virtuoos solowerk voor een of meerdere instrumenten met orkestbegeleiding. Hij stierf op 28 juli 1741. Van de eens zo succesvolle en redelijk welgestelde componist was weinig meer over. Hij werd in een Weens armengraf begraven.

Georg Friedrich Händel

De Venetiaanse componist Antonio Vivaldi (1678 - 1741) was een leerling van zijn vader die violist was aan de San Marco, en van Giovanni Legrenzi.

In 1703 werd Vivaldi tevens tot priester gewijd.

Van 1713 tot 1740 werkte Vivaldi achtereenvolgens als vioolleraar, dirigent en componist aan het Conservatorio dell’Ospedale Pietà. Vivaldi’s naam is sinds jaar en dag onlosmakelijk verbonden met de

Al op jonge leeftijd openbaarde zich bij Georg Friedrich Händel (1685 - 1759) zijn talent en belangstelling voor muziek. Hij begon zijn

muziekopleiding bij de organist Friedrich Zachow, maar studeerde daarnaast rechten.

Al snel genoot hij grote faam als organist en werd hij aangesteld als organist in de gereformeerde domkerk van Halle. In 1710 werd hij hofkapelmeester in Hannover.

In datzelfde jaar maakte hij zijn eerste reis naar Londen.

Twee jaar later ging hij opnieuw naar Londen en vanaf 1714 vestigde hij zich er definitief. Daar richtte hij de Royal Academy of Music op, waar zijn Italiaanse opera’s hoogtij vierden. In 1751, tijdens het schrijven van zijn laatste oratorium Jephta kreeg hij last van zijn ogen en werd hij geleidelijk blind. In 1753 was hij volledig blind geworden, maar bleef desondanks wel orgel spelen en dirigeren. Hij stierf op 14 april 1759 en werd in de Westminster Abbey begraven.

Nicola Porpora Nicolo Porpora (1686 1768) werkte niet alleen in zijn geboortestad Napels, maar ook in Venetië. Hij 13

Biografieën

genoot groot aanzien als operacomponist, maar was ook een begenadigd zangleraar. Men veronderstelt dat hij de beroemde castraat Farinelli les heeft gegeven.

Conservatorio di San Maria di Loreto en in 1760 kreeg hij een positie aangewezen in het Conservatorio di San Onofrio, maar al in september van 1760 nam hij zijn ontslag. Hij bracht zijn laatste jaren in Napels door, waar hij in armoede stierf.

Wolfgang Amadeus Mozart

Buiten Italië werkte hij ook in Duitsland en in Engeland, waar hij met zijn opera’s de concurrentie met Händel aan ging. Alhoewel hij een ‘all-star cast’ had, waaronder Farinelli die hem vergezelde vanaf 1734, verwierf Porpora geen superioriteit over Händels bedrijf. Porpora keerde weer terug naar Venetië in 1736. In 1759 werd hij aangewezen tot maestro di Capella in Napels aan het 14

Wolfgang Amadeus Mozart (1756 - 1791) trok als componerend, viool- en pianospelend wonderkind tussen zijn zesde en zijn 23e jaar samen met zijn vader door Europa. Zijn enorme vermogen tot absorberen

maakte dat deze reizen een diepgaande invloed hadden op zijn componeren.

In Salzburg was hij aanvankelijk als hofmusicus in dienst van de aartsbisschop, maar in 1781 kwam het tot een breuk en Mozart vestigde zich in Wenen als eerste zelfstandige musicus in de geschiedenis. Daar werd hij beroemd en rijk maar gaf het geld te makkelijk uit, zodat hij toch altijd krap bij kas zat. Met zijn soloconcerten, zijn symfonieën, zijn opera’s en zijn kamermuziek wist hij twee soorten publiek te bedienen: het grote, niet speciaal onderlegde publiek, en de ‘kenners’. Of het nu ging om de opera, de symfonie, het soloconcert, het strijkkwartet, de pianoliteratuur of om vocale werken, op alle gebieden leverde Mozart bijdragen die gelden als de beste en de bekendste in hun soort.

Gioachino Rossini Gioachino Rossini (1792 – 1868) kreeg zijn eerste muzieklessen van zijn vader, de hoornist en

Biografieën

trompettist Giuseppe Rossini. In 1806 ging hij studeren aan het Liceo Musicale in Bologna en kreeg in 1810 zijn eerste opdracht voor een opera.

Hierna volgden er al snel meer.

het Théâtre Italien leidde.

In 1829 schreef Rossini zijn laatste theaterwerk, Guillaume Tell. Hierna schreef hij alleen nog maar geestelijk werk, waaronder het Stabat Mater en de Petite Messe Solemnelle.

Vincenzo Bellini

In 1813 boekt hij groot succes met Tancredi en L’Italiana in Algeri. Twee jaar later was hij verbonden aan het Teatro San Carlo in Napels en ontstonden er naast een groot aantal opere serie ook komische meesterwerken, zoals Il barbiere di Siviglia, La Cenerentola en La Gazza Ladra. Hij vertrok naar Londen en woonde daarna van 1824 in Parijs waar hij

Vincenzo Bellini (1801 1835) werd in 1801 in Catania, Sicilië, geboren.

Hij zou slechts 33 jaar oud worden. Niettemin liet hij een rijk oeuvre na aan Italiaanse opera’s.

Naast opera’s schreef Bellini ook liederen en symfonische

muziek, maar daarmee behaalde hij nooit het succes dat hij met zijn opera’s had. Bellini groeide op in een muzikaal gezin. Toen hij achttien was, was zijn muzikaliteit al zo ontwikkeld dat hij door de gemeente werd gesponsord om aan het conservatorium van Napels te gaan studeren. Naast klassieke scholing genoot Bellini hier ook lessen in de typische Napolitaanse liederen, waar zijn eigen latere belcanto-stijl op aan zou sluiten. Bellini stierf onverwacht op 33-jarige leeftijd in de buurt van Parijs. Hij werd begraven op de begraafplaats op Père Lachaise te Parijs.

In 1876 werd zijn lichaam overgebracht naar de kathedraal in Catania.

Franz Schubert Franz Schubert (1797 1828) was de zoon van een muzikale schoolmeester die hem leerde vioolspelen.

Pianoles kreeg hij van zijn twaalf jaar oudere broer Ignaz, daarnaast leerde hij zingen.

15

Biografieën

nog kort voor zijn dood de hele Winterreise te hebben gespeeld én gezongen. Ook trad hij op als pianosolist en gaf hij pianoles aan adellijke meisjes met wie hij graag vierhandig speelde.

Uitvoerenden Julia Lezhneva Sopraan Met zijn mooie jongenssopraan werd hij op zijn elfde aangenomen als koorknaap in de keizerlijke hofkapel in Wenen.

Aan het Stadtskonvikt kreeg hij een goede schoolopleiding. Op zijn dertiende begon hij liederen te schrijven, en vanaf zijn zeventiende ontstond het ene meesterwerk na het andere, waaronder Der Wanderer, geschreven toen hij negentien was.

Met zijn mooie stem en zijn vertrouwdheid met de piano voerde hij zijn liederen in z’n eentje uit tijdens de ‘Schubertiades’, informele salonavonden van Schuberts vriendenkring. Zo schijnt hij 16

De virtuoze sopraan Julia Lezhneva werd geboren op het Russische eiland Sachalin, het uiterste einde van Rusland. Op jonge leeftijd ging Lezhneva zang en piano studeren aan het Music College van het Moskouse conservatorium.

Piano speelde ze van jongs af aan en wilde ze niet opgeven.

In plaats van naar het conservatorium te gaan, besloot Lezhneva na het afronden van het Music College verder te leren aan de International Academy of Voice in Cardiff. Daar kreeg ze les van onder anderen Dennis O’Neill. Verder

volgde ze masterclasses bij grootheden als Thomas Quasthoff. Niet veel later gingen de deuren van concertzalen en operahuizen voor haar open. Belcanto en barok hebben de afgelopen jaren centraal gestaan in Lezhneva’s repertoire. Zo kon het publiek in Nederland getuige zijn van haar vertolkingen van Rossane in Alessandro van Händel, Laodice in Siroe van Hasse en Asteria in Tamerlano van Händel. Lezhneva zong ook de sopraanpartij in het Stabat Mater van Pergolesi in het Concertgebouw, naast countertenor Philippe Jaroussky. Naast haar barok- en belcantorollen zingt Lezhneva sinds een paar jaar ook Mozart. In 2015 debuteerde ze met de rol van Zerlina in Don Giovanni bij het Royal Opera House in Londen en heeft ze ook Fiordiligi uit Così fan tutte op haar repertoire gezet.

BiografieĂŤn

17

Biografieën

Mikhail Antonenko Piano Mikhail Antonenko (1989) begon met pianolessen op zijn zesde en speelde zijn eerste soloconcert in Moskou op zevenjarige leeftijd.

Antonenko studeerde orgel en piano bij professor Vera Koroshina aan het Music College van het Moscow State Tchaikovsky Conservatorium en doet aan het Moskou State Tchaikovsky Conservatorium zijn masters piano bij Pavel Nersessian en orgel bij professor Natalia Gureeva.

Hij volgde masterclasses bij Christa Ludwig, Dmitry Bashkirov, Gunther Rost, Dennis O’Neill CBE, Elena Obraztsova, Yvonne Kenny en Simon Estes. Antonenko trad als solist op in heel Rusland en onder andere in het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Oostenrijk, Italië en Finland. Mikhail Antonenko is Julia Lezhneva’s pianist en manager en samen treden ze regelmatig op.

18

Biografieën

Alexander de Jong Bas-bariton

Foto: Rob ten Broek

Alexander de Jong rondde in 2016 de bacheloropleiding Klassiek Muziektheater af aan het conservatorium in Tilburg. In 2016 werd hij genomineerd voor de Jacques de Leeuw-prijs, een talentenprijs van Fontys Hogeschool.

In de zomer van 2015 was Alexander te zien in Een avond met Kurt Weill tijdens de NJO Muziekzomer. Op het Grachtenfestival 2017 speelde hij in Traviata Remixed in een regie van Lotte de Beer. De Jong zong onlangs

in de opera-performance Bewogen Bewegen van DNO in samenwerking met het Stedelijk Museum. In seizoen 2016/2017 is Alexander onder andere te zien bij De Nationale Opera als Generaal Al-Sisi in de nieuwe opera The New Prince van Mohammed Fairouz in regie van Lotte de Beer en in de familie-opera Hondenhartje. Verder zingt hij de rol van Dottore Grenvil in La Traviata bij Opera Spanga en geeft hij een solorecital op het Grachtenfestival. Sinds 2014 studeert Alexander tevens rechten aan de Universiteit Leiden.

nr. 2 tijdens een tour in het Verenigd Koninkrijk met het National Children’s Chamber Orchestra. Hij won in 2013 de felbegeerde begeleidersprijs tijdens een jaarlijkse competitie van de Association of English Singers and Speakers in Londen.

William Shaw Piano William Shaw (1992) is geboren in Noord Wales. Hij begon op driejarige leeftijd met pianolessen. Hij bezocht de Chetham’s School of Music in Manchester. Ook studeerde hij trompet.

William ontving verschillende prijzen onder andere voor kamermuziek. Op dertienjarige leeftijd speelde hij Sjostakovitsj’ Pianoconcert

Hij studeerde aan de Royal Welsh College of Music & Drama met de aantekening ‘1ste klas honour’. In zijn derde studiejaar ontving hij de Julian Jacobson prijs voor voordracht. Momenteel studeert hij bij Frank van de Laar aan het Conservatorium van Amsterdam. William is repetitor aan de vocale afdeling van dit conservatorium. Recent heeft hij ook gewerkt voor Opera Zuid in Maastricht als repetitor.

19

Grote Zangers Colofon stichting Grote Zangers De serie Grote Zangers is een samenwerking tussen Muziekgebouw aan ’t IJ en stichting Grote Zangers.

Stichting Grote Zangers Theo van den Bogaard, directeur Lia van der Steen, communicatie en voorprogramma Rozemarijn Tiben, productie Leo Spigt, mecenaat Partners Muziekgebouw aan ’t IJ Alferink Artists Management Contact Stichting Grote Zangers Herengracht 458 1017 CA Amsterdam 020 664 3151 info@grotezangers.nl Volg ons op www.grotezangers.nl

20

Serie Grote Zangers

Verwacht

Vr 24 mrt 2017 Grote Zaal 20.15 uurt

Bo Skovhus + Stefan Vladar Skovhus zingt Mahler Een compleet Mahlerprogramma met de Deense bariton Bo Skovhus en pianist Stefan Vladar. Dit prachtige en unieke componistenportret is een perfecte manier om de liedcomponist Mahler te leren kennen. Skovhus en Vladar spelen zowel de zelden uitgevoerde vroege áls de latere liederen, waaronder het monumentale lied Der Abschied. Zanger en pianist zijn volledig aan elkaar gewaagd en maakten in 2015 al veel indruk in deze serie Grote Zangers met een uitvoering van Schuberts Schwanengesang.

‘De stem is de sleutel tot de ziel’, liet Skovhus zich al eens ontvallen. In die zin lijken Mahlers liederen voer voor psychologen. Zo dacht men bijvoorbeeld lange tijd dat Mahler in het aangrijpende, dertig minuten durende Der Abschied zijn eigen naderende dood bezong. Feit blijft dat Mahlers liederen altijd veel indruk maken, zeker als ze uitgevoerd worden door een duo als Skovhus en Vladar.

Bo Skovhus

Programma: Gustav Mahler 9 vroege liederen / Rückert Lieder / Der Abschied uit Das Lied von der Erde

21

Verwacht

Maart wo 8 mrt / 19.00 uur De Optocht Ives Ensemble do 9 mrt / 20.15 uur Holland Baroque + Erik Bosgraaf Perfect Strings vr 10 mrt / 20.15 uur Amsterdam Sinfonietta Das Lied von der Erde za 11 mrt 20.15 uur Emerson String Quartet Machtig indrukwekkend kwartet zo 12 mrt / 11.00 uur / Kleine Zaal Jacob Lekkerkerker Lekkerkerker beroert het Fokker-orgel zo 12 mrt / 15.00 uur Nederlandse Bachvereniging Johannes Passion UITVERKOCHT wo 15 mrt / 20.15 uur Dudok Kwartet + Berlage Saxophone Quartet Under Construction 22

do 16 mrt / 20.15 uur Asko|Schönberg + Nederlands Kamerkoor Via Crucis: Reinbert de Leeuw vr 17 mrt / 20.30 uur Hello Stockhausen!

Early electronic works

za 18 mrt / 15.00 uur De IJ-Salon Matthäus zo 19 mrt / 20.15 uur Cappella Amsterdam Passions & Lamentations

wo 22 mrt / 20.15 uur Calefax Pelgrimage do 23 mrt / 12.30 uur Lunchconcert Rubens Consort + prijswinnaars Prinses Christina Concours do 23 mrt / 20.15 uur Liza Ferschtman & Friends Octetten van Mendelssohn tot nu vr 24 mrt / 20.15 uur Bo Skovhus + Stefan Vladar Skovhus zingt Mahler

Kijk Muziek!

Zo 26 mrt

13.30 + 15.30 uur / Kleine Zaal Wonderland Collectief + Makiko Ito Wonderland (2-4) 13.30 uur Nederlands Kamerorkest Laat me met rust! (5+) di 28 + wo 29 mrt / 20.00 uur And you must suffer (Johannes Passion) De Nationale Opera i.s.m. het Muziekgebouw do 30 mrt / 20.15 uur Nieuw Ensemble An Evening of Today 2017

Huil van de Wolff Elke 22e van de maand klinkt om 20.00 uur het geluidsmonument Huil van de Wolff. Martijn Padding componeerde deze interactieve geluidsinstallatie ter herinnering aan oprichter van het Muziekgebouw Jan Wolff (1941 - 2012).

Zie voor meer informatie muziekgebouw.nl/ huilvandewolff Geheimtips Bijzondere concerten

Foto: Erik van Gurp

Restaurant Zouthaven Kom voor het concert eten in restaurant Zouthaven. Reserveren: 020 788 2090 of zouthaven.nl

Rondom het concert - Na aanvang van het concert heeft u geen toegang meer tot de zaal.

- Zet uw mobiele telefoon uit voor aanvang van het concert.

- Het maken van beeld- of geluidsopnamen in de zaal alleen met schriftelijke toestemming.

- Algemene Bezoekersvoorwaarden zijn na te lezen op muziekgebouw.nl

Bij de prijs inbegrepen Reververingskosten en garderobe zijn bij de kaartprijs inbegrepen.

Ook een pauzedrankje, tenzij anders vermeld op uw concertkaartje.

Bij concerten zonder pauze staan drankjes klaar na afloop van het concert.

Steun het Muziekgebouw Inkomsten uit kaartverkoop dekken ten dele onze kosten. Word vriend of doneer: met uw extra steun kunnen we concerten op het hoogste niveau blijven organiseren.

Meer informatie: muziekgebouw.nl/steunons

Op de hoogte blijven?

Blijf op de hoogte van nieuw geboekte concerten of ander nieuws.

Volg ons via onze e-nieuwsbrief (aanmelden op muziekgebouw.nl), Facebook, Twitter of Instagram.

Dank!

Wij kunnen niet zonder de steun van onze vaste subsidiĂŤnten en Vrienden van het Muziekgebouw. Wij zijn hen daarvoor zeer erkentelijk.

Druk binnenwerk

23