2017 04 28 Szymanowski Quartet + Kit Armstrong

Vr 28 apr 2017 Grote Zaal 20.15 uur

Serie Kamermuziek Internationaal

Szymanowski Quartet +Â Kit Armstrong Kwintetten uit Polen en TsjechiĂŤ Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale programmaboekje is een extra service ter voorbereiding op het concert. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie tijdens het concert te raadplegen via uw mobiele telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de andere concertbezoekers.

Bij voorbaat dank.

Programma Szymanowski Quartet +Â Kit Armstrong Kwintetten uit Polen en TsjechiĂŤ

Serie Kamermuziek Internationaal Vr 28 apr 2017 Grote Zaal 20.15 - 22.00 uur ca. 45 minuten voor de pauze ca. 40 minuten na de pauze

Szymanowski Quartet: Agata Szymczewska viool Robert Kowalski viool Vladimir Mykytka altviool Marcin Sieniawski cello Kit Armstrong piano

Bent u niet vergeten uw mobiele telefoon uit te zetten?

Dank u wel.

2

Programma

Karol Szymanowski (1882 - 1937) Strijkkwartet nr. 1 in C op. 37 (1917) ·· Lento-Allegro ·· Andante ·· Scherzando alla burlesca Grażyna Bacewicz (1909 - 1969) Pianokwintet nr. 1 (1952) ·· Moderato molto espressivo ·· Presto ·· Grave ·· Con passione Pauze Antonín Dvořák (1841-1904) Pianokwintet nr. 2 in A op. 81 (1887) ·· Allegro, ma non tanto ·· Dumka: Andante con moto ·· Scherzo (Furiant): molto vivace ·· Finale: Allegro

3

Toelichting Veel hedendaagse luisteraars hebben last van koudwatervrees bij nieuwe muziek en houden het liever bij oud en bekend. Wij koesteren nu eenmaal graag de muziektaal waarmee we zijn opgegroeid want die verstaan we en daaraan verbinden we dierbare herinneringen. Maar soms wordt een eigentijds werk meteen omarmd door zowel publiek als musici. Dan is het de componist kennelijk gelukt om aan te knopen bij een levensgevoel dat herkend wordt; in het beste geval weet hij zelfs richting te geven aan onze chaotische gevoelens en gedachten over de wereld waarin wij leven.

Helden zijn het, de componisten die dat voor elkaar krijgen. Want ook zij hebben ooit hun eerste stappen gezet in het bekende idioom van de door hen bewonderde reuzen uit het verleden. Bijvoorbeeld de Poolse componist Karol Szymanowski : hij was in zijn jeugd idolaat van Chopin, Schumann, Wagner en Strauss. Later raakte hij diep onder de indruk van Debussy en Skrjabin. Zijn vaardigheden als componist bouwde hij op romantische en impressionistische fundamenten. Maar rond zijn dertigste begon hij een eigen stem te laten horen.

Als rijkeluiszoon was hij in de gelegenheid om te reizen en nieuwe indrukken op te doen: Italië, Sicilië, Algiers en Tunesië. Met gretigheid snoof hij de Arabische en de vroegChristelijke culturen op. Toen brak de Eerste Wereldoorlog uit en de hechte banden met het verleden waren plotseling niet zo hecht meer. De vertrouwde wereld viel uit elkaar en een kunstenaar die zichzelf en zijn publiek serieus nam, moest wel een ander geluid laten horen. In die jaren schreef Szymanowski zijn Eerste strijkkwartet dat na de oorlog in 1924 in Warschau première zou gaan. Deze muziek wordt niet bepaald door thema’s en hun ontwikkeling, maar door ‘sound’: een rijke samenklank die schuurt tegen de grenzen van 4

de tonaliteit. Lyrisch en intens persoonlijk zijn vooral de eerste twee delen. Het werk sloeg meteen aan en werd al snel overal in Europa door belangrijke ensembles uitgevoerd. In een interview zou Szymanowski later zeggen: ‘Ik erken in alle oprechtheid de traditie als beginpunt voor een kunstenaar, maar toch is ons doel niet “gisteren” maar “vandaag” en “morgen”.’

Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog lieten componisten een ander geluid horen.

Een dergelijke ingrijpende verandering van zijn wereldbeeld heeft Antonín Dvořák niet meegemaakt: zijn romantische taal werd hooguit bijgestuurd in de richting van het opkomende nationalisme. Bij hem kwam dat tot uiting in een idioom dat geënt was op volksliederen en -dansen, met een vleugje nostalgie. Anders was dat voor Grażyna Bacewicz. Zij was een gevierde violiste die daarnaast componeerde. Pas in de jaren vijftig werd componeren voor haar de hoofdzaak.

Helaas was dit de periode waarin Polen aan

Toelichting

de leiband van communistisch Rusland liep.

Het motto ‘Big brother is watching you’ gold ook voor de kunst, en van componisten werd verwacht dat zij aansprekende muziek componeerden die het leven van ‘de gewone man ’opfleurde’. ‘Sociaal realisme’ was de term die de machthebbers gebruikten. Een vrije ontwikkeling was dus voor Bacewicz niet weggelegd en het ging erom hoe zij door de mazen van het net kon doorglippen.

In haar Eerste pianokwintet uit 1952 deed zij dat met grote vindingrijkheid. De aangrijpende treurmars in het middendeel wordt omsloten door snelle delen waarin zij met haar neoklassieke idioom en haar enerverende energie de machthebbers fonkelende zandkorrels in de oren strooiden.

Drie jaar later werd haar Vierde symfonie zelfs bekroond met een prijs van het Poolse ministerie van cultuur.

Karol Szymanowski Strijkkwartet nr. 1 Szymanowski’s Eerste strijkkwartet is een driedelig werk. Er was een vierde deel gepland maar dat werd niet geschreven. De familie Szymanowski moest in 1917 hals over kop vluchten uit hun villa in de Oekraïne vanwege de Russische Revolutie die ook hun landgoed had bereikt.

De partituur van het onvoltooide kwartet ging mee maar de componist heeft het werk nooit voltooid. In het eerste deel laat hij de sonatevorm, die zo lang standaard was, achter

zich. In plaats van contrastrijke thema’s horen we hier contrastrijke sferen: dromerig en glinsterend tegenover agressief en ritmisch.

In het tweede deel laat Szymanowski zich wellicht uit heimwee naar een verloren wereld meevoeren in een verfijnd sensuele droom. In het derde deel, Burlesca, breekt een wilde dans los die soms overgaat in een sierlijke wals. Deze Burlesca is een polytonaal experiment: elk van de vier partijen is geschreven in een andere toonsoort zodat schurende samenklanken ontstaan.

Grażyna Bacewicz Pianokwintet nr. 1 Het Eerste pianokwintet van Grażyna Bacewicz is geschreven in neoklassieke stijl, tonaal en toegankelijk, met duidelijk herkenbare thema’s. Maar wat zij met die thema’s doet is uitermate kunstig.

Het werk begint met een broeierige langzame inleiding, gevolgd door een snel deel. Zowel de inleiding als het snelle deel blijkt te zijn gebouwd op hetzelfde simpele thema dat zij door uitrekken, inkorten en ‘kleuring’ steeds een ander karakter geeft. Ook in het tweede deel wordt een simpel thema virtuoos uitgewerkt in een wervelende Poolse dans, een ‘oberek’. Het Grave is een aangrijpende treurmars waarin de langzaam sluipende tred soms stokt, dan weer aanzwelt tot een hamerend pathos, en tenslotte in de stilte verdwijnt. Hierop volgt een korte enerverende finale, verbeten maar briljant.

5

Toelichting

Antonín Dvořák Pianokwintet nr. 2 Dvořáks Pianokwintet is een stuk waarop zowel publiek als musici altijd weer verliefd worden: zoveel aanstekelijke levensvreugde, gekleurd met een vleugje melancholie, daar laten wij ons graag door meevoeren.

Het is muziek van voor ‘de zondeval’, dat wil zeggen: vóór de wereld definitief veranderde door de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog, de Russische Revolutie en het communisme. Hoewel het wordt aangeduid als nummer twee had Dvořák zijn vijftien jaar eerder geschreven eerste pianokwintet eigenlijk liever laten verdwijnen van de aardbodem. Het zogenaamde tweede, hét pianokwintet, is behalve hartveroverend ook meesterlijk geschreven: een eerste deel in de sonatevorm waarbij de thema’s steeds worden gevarieerd; een tweede deel in rondovorm met een hoofdthema geïnspireerd op de melancholieke Slavische ‘dumka’; een scherzo dat geënt is op een Slavische dans, de ‘furiant’; en een opwindende finale, wederom gegoten in de sonatevorm.

Afgezien van de constructie zijn vooral de overgangen tussen de verschillende thema’s en sferen fascinerend, soms abrupt en vaak ongrijpbaar poëtisch. Het is alsof Dvořák een toneelstuk schreef waarin hij het publiek meevoert van de ene scène naar de andere.

Tekst toelichting: Katja Reichenfeld

6

Biografieën Componisten Karol Szymanowski Karol Szymanowski (1882 1937) groeide op in de Oekraïne op het landgoed van zijn Poolse adellijke, kunstzinnige familie. Vanaf zijn vierde kreeg hij pianoles en toen hij negentien was verhuisde de familie naar Warschau waar hij privécompositieles kreeg.

Omdat de muziek van jonge Poolse componisten nauwelijks werd uitgevoerd richtte hij in 1905 met geestverwanten Jong Polen in Muziek op. Hierdoor werden zijn romantisch getinte vroege werken vaker uitgevoerd en bovendien uitgegeven. In de jaren 1907-14 maakte hij, samen met zijn vrienden, vele reizen door Europa en Noord Afrika, waarbij hij in Parijs in de ban kwam van Debussy en Stravinsky. De oorlogsjaren bracht hij door op het familielandgoed dat echter tijdens de Russische revolutie in 1917 volledig werd verwoest. Na de Eerste

Wereldoorlog vestigde hij zich in Warschau en begon hij zich steeds verder los te maken van het romantische idioom. Uit de oorlogsjaren dateert zijn Eerste strijkkwartet, daarna schreef hij zijn opera Krol Roger (Koning Roger), een soort ode aan de mannenliefde.

De opera ging in 1926 in première, had veel succes en werd nog in seizoen 20002001 uitgevoerd bij DNO onder leiding van Hartmut

Haenchen. In zijn latere jaren veranderde zijn stijl en putte hij inspiratie uit de Poolse volks- en kerkmuziek.

Door internationale concerttournees waarbij hij eigen werken speelde, werd hij een beroemdheid.

Vanaf 1930 was hij directeur van het conservatorium in Warschau. In 1936 beleefde hij een groot succes met zijn ballet Harnasie, maar een jaar later stierf hij op 55-jarige leeftijd aan tuberculose.

7

Biografieën

Grażyna Bacewicz De Poolse Grażyna Bacewicz (1909 - 1969) studeerde viool, piano en compositie aan het conservatorium van Warschau. Vervolgens vertrok zij in 1932 naar Parijs waar zij bij Carl Flesch viool studeerde.

Compositielies nam ze bij Nadia Boulanger, die wonderbaarlijke docente die elk van haar leerlingen hielp zijn of haar eigen weg te vinden. Twee decennia lang bleef echter de viool het centrum van haar leven: Bacewicz trad op als solist in binnen- en buitenland en was in 1935 finalist bij het eerste Wieniawskiconcours in Poznań waar zij eigen werk speelde (de eerste prijs ging naar de toen vijftienjarige Ginette Neveu, de tweede naar David Oistrach). Bescheiden nam zij daarna plaats in het symfonieorkest van de Poolse radio. Daarnaast bleef zij componeren en won met haar composities diverse prijzen. Na een ernstig auto8

ongeluk in 1954 kon zij niet meer viool spelen en ging zij zich volledig richten op het componeren. Haar oeuvre is omvangrijk: zo schreef zij zeven strijkkwartetten, zeven vioolconcerten en vier symfonieën. Bacewicz was bovendien docent aan het conservatorium van Warschau en in haar geboortestad Lódz dat nu het Bacewicz Conservatorium heet.

Biografieën

Antonín Dvořák Antonín Dvořák (1841 - 1904) werd geboren in Bohemen, toen een provincie van Oostenrijk, waar hij opgroeide in een klein dorp tussen de velden en de heuvels. Al op jonge leeftijd hielp hij zijn vader in de kroeg en de slagerswinkel en in de dorpsschool leerde hij zingen en viool spelen.

In het dorpsorkestje raakte Dvořák vertrouwd met de Boheemse dansmuziek.

Hij speelde al goed viool, altviool, piano en orgel toen hij op zijn zestiende naar de Orgelschool in Praag werd gestuurd. Daar kreeg hij een degelijke opleiding en studeerde drie jaar later af.

Vervolgens verdiende hij zijn geld als pianoleraar en als altviolist in een dansorkest dat als operaorkest ingehuurd werd door het in 1862 geopende Tsjechische Theater. Voor dat theater schreef Dvořák zijn eerste opera die pas veel later zou worden uitgevoerd (in totaal schreef hij veertien opera’s waarvan alleen Rusalka

repertoire heeft gehouden).

In 1875 kwam er een eind aan het gesappel: door toedoen van Johannes Brahms kreeg hij een stipendium van de Oostenrijkse staat en werd zijn muziek bij Simrock uitgegeven. Vanaf dat moment werden zijn composities uitgevoerd en tijdens concertreizen, vooral naar Engeland, groeide zijn internationale roem. Uit die tijd dateren veel van zijn beroemde kamermuziekwerken, waaronder zijn Pianokwintet dat in 1888 in première ging in het nieuwe Praagse concertgebouw, het ‘Rudolfinum’. Sindsdien is het een geliefd repertoirestuk gebleven. In 1892 reisde hij met zijn gezin naar New York om daar directeur te worden van het nieuwe conservatorium en om als Tsjechische nationalist te helpen bij het creëren van een nieuwe Amerikaanse muziektaal. Resultaat was onder andere zijn Negende symfonie ‘Uit de nieuwe wereld’ en het Celloconcert waarin elke noot terug verwees naar Bohemen. Gedreven door heimwee keerde Dvořák

dan ook al in 1895 terug naar ‘huis’, waar hij zes jaar later directeur werd van het Praagse conservatorium. In Praag werd zijn zestigste verjaardag groots gevierd en na zijn vrij plotselinge dood, drie jaar later, kreeg hij een staatsbegrafenis.

9

Biografieën

Uitvoerenden Szymanowski Quartet Het Szymanowski Quartet werd in 1995 in Warschau opgericht en bestaat nu na twee ‘wisselingen’ tweeëntwintig jaar.

In de oorspronkelijke samenstelling studeerde het ensemble bij vooraanstaande musici zoals Hatto Beyerle (altviolist van het Alban Berg Quartett), Isaac Stern, het Amadeus Quartett, het Emerson Quartet, het Juilliard en het Guarneri Quartet. Zij wonnen vele prijzen bij kamermuziekcompetities en inmiddels heeft het ensemble zich een plaats aan de top veroverd.

Zij geven concerten op belangrijke podia zoals de Londense Wigmore Hall, de Carnegie Hall in New York en het Amsterdamse Concertgebouw. Bij hun vele tournees treden zij ook op in Azië en Zuid Amerika. Hun warme en gepolijste klank wordt geprezen in recensies, ook hun verrassende 10

repertoirekeuze waarin nieuwe werken en vergeten oudere werken de bekende paradepaarden vanuit een nieuwe hoek belichten.

Uiteraard staan zij op de bres voor composities van hun Poolse landgenoten, zoals Szymanowski en Bacewicz.

BiografieĂŤn

Foto: Florian Graser

11

BiografieĂŤn

Kit Armstrong Piano De jonge AmerikaansTaiwanese pianist Kit Armstrong (1992) is een multitalent. Op zijn vijfde begon hij te componeren en piano te spelen, op zijn negende ging hij naar de universiteit in Utah om muziek en wiskunde te studeren.

Toen hij elf jaar was werd hij aangenomen bij het Curtis Institute waar hij piano studeerde, vervolgens zette hij zijn studie voort in Londen aan de Royal Academy. In 2012 behaalde hij zijn master wiskunde aan de Sorbonne in Parijs.

Inmiddels treedt de nu 25-jarige Armstrong over de hele wereld op als solist en in kamermuziekformaties. Zijn eigen composities worden door diverse ensembles uitgevoerd. Kit Armstrong heeft een hechte band met Alfred Brendel die hij op zijn veertiende vroeg om zijn leraar te worden.

Samen met Brendel trad hij in 2015 op in de Kleine 12

Foto: Neda Navaee

Zaal van het Amsterdamse Concertgebouw waar Brendel sprak en Armstrong speelde. Zijn website is een bezoek waard: daar leidt hij ons rond door Londen en vertelt kostelijke anekdotes bij huizen waar grote componisten hebben gewoond en zalen waar zij hebben gespeeld.

BiografieĂŤn: Katja Reichenfeld

Serie Kamermuziek Internationaal Seizoen 2017 – 2018 Avontuurlijke kamermuziek in een perfecte akoestiek en setting gespeeld door internationale topmusici. Dat is in één zin de serie Kamermuziek Internationaal. Te gast zijn veelbelovende en gevestigde musici zoals dit seizoen het Nederlands-Israëlische Busch Trio, het Belgische Quatuor Danel, het Oostenrijkse Hagen Quartet en Quirine Viersen met de Italiaan Enrico Pace. Zij spelen avontuurlijk repertoire in combinatie met gekende werken. Daaronder absolute toppers uit de kamermuziekliteratuur zoals Schuberts Strijkkwintet in C, Brahms Eerste pianotrio en Mozarts Strijkkwintet. vr 30 sep 2017 Busch Trio De mooiste Tsjechische pianotrio’s zo 22 okt 2017 Quatuor Danel + Henri Demarquette Hartverscheurende intimiteit van Mantovani za 25 nov 2017 Quirine Viersen + Enrico Pace Cello en piano in optima forma wo 6 dec 2017 Alban Gerhardt Quintet Topmusici in gelegenheidsensemble za 27 jan 2018 Hagen Quartet + Jörg Widmann Symbiose van strijkkwartet en klarinet wo 7 mrt 2018 Nils Mönkemeyer + William Youn Nachtgesänge wo 9 mei 2018 Schnyder Trio Grootse pianotrio’s van Brahms en Beethoven

13

Verwacht

April za 29 apr / 20.30 uur Gaussian Curve Suso Sáiz + Suzanne Kraft zo 30 apr / 15.00 uur Collegium Vocale Gent Madrigalen van Monteverdi

Mei do 4 mei / 21.00 uur Nederlands Kamerorkest Schuberts ‘Unvollendete’ op 4 mei za 6 mei / 19.00 uur college + 20.15 uur concert Holland Baroque + Lars Ulrik Mortensen Drama in de barok + COLLEGE

do 11 mei / 20.00 uur / Paradiso Muziekgebouw aan ’t IJ presenteert: Nederlands Blazers Ensemble Wonderlijke verhalen do 11 mei / 20.15 uur Calefax More Moving Music vr 12 mei / 20.15 uur Amsterdam Sinfonietta Gentilhombre Pablo Sáinz Villegas za 13 mei / 15.00 uur De IJ-Salon Open IJ-Salon za 13 mei / 20.15 uur Cuarteto Casals Lichtvoetige Brahms zo 14 mei / 20.15 uur Jazz Orchestra of the Concertgebouw Rhythm Changes met Nora Fischer en Reinier Baas

zo 7 mei / 20.15 uur Sovjet-cinema: Arsenal Eric Sleichim & BL!NDMAN [strings]

wo 17 mei / 20.15 uur Paul Lewis Onmisbaar ijkpunt

wo 10 mei / 20.15 uur Jörgen van Rijen + Daria van den Bercken Mad Hatters

do 18 mei / 12.30 uur Lunchconcert Ism Conservatorium van Amsterdam

14

do 18 mei / 20.15 uur Asko|Schönberg Omtrent de Kammersymphonie vr 19 mei 9.00 uur t/m 03.00 uur / Kleine Zaal Online Radio Festival Celebrating independent radio culture za 20 mei / 20.15 uur Orkest van de 18e Eeuw + The Sixteen De Harmoniemesse van Haydn zo 21 mei / 11.00 uur Ere Lievonen + Anne Veinberg Laboratonium 2

Huil van de Wolff Elke 22e van de maand klinkt om 20.00 uur het geluidsmonument Huil van de Wolff. Martijn Padding componeerde deze interactieve geluidsinstallatie ter herinnering aan oprichter van het Muziekgebouw Jan Wolff (1941 - 2012).

Zie voor meer informatie muziekgebouw.nl/ huilvandewolff Geheimtips Bijzondere concerten

Foto: Erik van Gurp

Restaurant Zouthaven Kom voor het concert eten in restaurant Zouthaven. Reserveren: 020 788 2090 of zouthaven.nl

Rondom het concert - Na aanvang van het concert heeft u geen toegang meer tot de zaal.

- Zet uw mobiele telefoon uit voor aanvang van het concert.

- Het maken van beeld- of geluidsopnamen in de zaal alleen met schriftelijke toestemming.

- Algemene Bezoekersvoorwaarden zijn na te lezen op muziekgebouw.nl

Bij de prijs inbegrepen Reververingskosten en garderobe zijn bij de kaartprijs inbegrepen.

Ook een pauzedrankje, tenzij anders vermeld op uw concertkaartje.

Bij concerten zonder pauze staan drankjes klaar na afloop van het concert.

Steun het Muziekgebouw Inkomsten uit kaartverkoop dekken ten dele onze kosten. Word vriend of doneer: met uw extra steun kunnen we concerten op het hoogste niveau blijven organiseren.

Meer informatie: muziekgebouw.nl/steunons

Op de hoogte blijven?

Blijf op de hoogte van nieuw geboekte concerten of ander nieuws.

Volg ons via onze e-nieuwsbrief (aanmelden op muziekgebouw.nl), Facebook, Twitter of Instagram.

Dank!

Wij kunnen niet zonder de steun van onze vaste subsidiĂŤnten en Vrienden van het Muziekgebouw. Wij zijn hen daarvoor zeer erkentelijk.

Druk binnenwerk

15