Vr 26 mei 2017 Grote Zaal 20.15 uur
Serie Grote Zangers
Sergei Leiferkus, Olesya Golovneva +Â Semyon Skigin Het authentieke Russische lied Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale programmaboekje is een extra service ter voorbereiding op het concert. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie tijdens het concert te raadplegen via uw mobiele telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de andere concertbezoekers. Bij voorbaat dank.
Serie Grote Zangers
Programma
Vr 26 mei 2017 Grote Zaal 20.15 - 21.50 uur
Sergei Leiferkus, Olesya Golovneva + Semyon Skigin Het authentieke Russische lied
ca. 40 minuten voor de pauze ca. 35 minuten na de pauze
Olesya Golovneva sopraan Sergei Leiferkus bariton Semyon Skigin piano
Mikhail Glinka (1804 - 1857) I recall that wonderful moment (Я помню чудное
VOORPROGRAMMA Grote Zaal 19.30 - 19.45 uur Mitch Raemaekers tenor Irina Sisoyeva piano
мгновенье)
Barcarolle (Баркарола) Pjotr Tsjaikovski (1840 1893) To forget so soon (Забыть так скоро)
Sergej Rachmaninov (1873 - 1943) How fair this spot op. 21/7 (Здесь хорошо)
Mikhail Glinka Here I Am, Iñesilla (Я здесь, Инезилья)
Bent u niet vergeten uw mobiele telefoon uit te zetten? Dank u wel.
2
Dit concert wordt opgenomen door Omroep MAX voor uitzending op 30 mei om 20.00 uur op NPO Radio 4
Met dank aan Wilhelmina E. Jansen Fonds
Programma
Pjotr Tsjaikovski (1840 - 1893) Hoog in de hemel, op. 47/2 (Горними тихо летела душа небесами) Geen woord, o mijn vriend, op. 6/2 (Ни слова, о друг мой) Ik heb het raam geopend, op. 63/2 (Растворил я окно) Te midden van een rumoerig bal, op. 38/3 (Средь шумного бала) Het was in de vroege lente, op. 38/2 (То было раннею весной) Ik zal niets tegen jou zeggen, op. 60/2 (Я тебе ничего не скажу) Was ik dan geen gras in het veld geweest, op. 47/7 (Я ли в поле да не травушка была) Nur wer die Sehnsucht kennt, op. 6/6 (Нет, только тот, кто знал) Weer, als voorheen, alleen, op. 73/6 (Снова, как прежде один) De zon is onder, op. 73/4 (Закатилось солнце) Vergeten, en zo snel (Забыть так скоро) Of hier de dag heerst, op. 47/6 (День ли царит) Pauze Sergej Rachmaninov (1873 - 1943) Zing niet, o schoonheid, op. 4/4 (Не пой, красавица) Ze antwoordden, op. 21/4 (Они отвечали) Seringen, op. 21/5 (Сирень) Ik werd verliefd tot mijn verdriet, op. 8/4 (Полюбила я на печаль свою) Voorjaarswateren, op. 14/11 (Весенние воды) Modest Moesorgski (1839 - 1881) Liederen en dansen van de dood (Песни и пляски смерти) ·· Wiegelied (Колыбельная) ·· Serenade (Серенада) ·· Trepak (Трепак) ·· De veldheer (Полководец)
3
Welkom U bent vanavond aanwezig bij een uniek concert. Binnen Nederland was het nauwelijks mogelijk afgelopen jaren een concert te bezoeken met een programmering als deze. Russische poëzie, Russische componisten en drie Russische artiesten; een concert gewijd aan Russische cultuur op dit ambitieniveau komt nauwelijks voor in Amsterdam, maar ook niet in Londen, Wenen of Parijs. De Russische liedkunst kan zich aardig meten met de Duitse liedkunst. Om te beginnen hebben Tsjaikovski, Moesorgski en Rachmaninov talloze liederen gecomponeerd die wonderschoon zijn. Rimski-Korsakov maakte een enorme ontwikkeling door als liedcomponist en zou zijn latere liederen helemaal scheppen vanuit metrum en poëzie, dus niet vanuit een ‘lekkere melodie’. Net als bij Duitse liedkunst, hebben Russen gedurende een eeuw een enorme productie van liederen laten zien. Het begon bij Glinka rond 1840 tot Sjostakovitsj, die nog Russische liederen na de Tweede Wereldoorlog componeerde. Grote Zangers begon in 2010. Ik wilde al vanaf het begin Russische kunst een plaats geven in de programmering. Dat bleek ingewikkeld. De niet-Russische zangers – de zangers uit het Westen – kon ik niet overhalen een geheel Russisch recital te verzorgen. Het is moeilijk de dictie juist te krijgen en Grote Zangers zijn huiverig poëzie te moeten vertolken in een hen wezensvreemde taal. Ik moest dus zangers vinden die het Russisch als moedertaal hebben. Daarna bleek dat sommige Russische zangers heel duur waren, terwijl andere liever opera of concerten deden. Waar veel zangers 4
– op den duur zelfs Grote Zangers – soms vragen om een recital in het Muziekgebouw, zo was het aan de kant van Russische zangers oorverdovend stil. Dus moesten we er zelf op uit. We moesten zangers enthousiasmeren en overhalen naar Amsterdam te komen. Ik ben ontzettend blij dat dat lukte met de ervaren Sergei Leiferkus die eerder deze maand schitterde in de hoofdrol in A Dog’s Heart bij De Nationale Opera. Ik had Olesya Golovneva vaak gehoord in Duitse operahuizen en was blij dat dit debuut in Grote Zangers samenvalt met haar internationale doorbraak eerder dit seizoen in Les Huguenots bij de Deutsche Oper Berlin. Ik hoop dat het concert mooi en succesvol zal zijn. Nog méér hoop ik dat dit concert het eerste is van een reeks Russische concerten die we komende seizoenen verder hopen te ontwikkelen. Theo van den Bogaard Stichting Grote Zangers De serie Grote Zangers wordt georganiseerd i.s.m. Muziekgebouw aan ’t IJ
Toelichting Het Russische kunstlied is nog niet zo oud als de westerse canon van liederen, maar sinds de negentiende eeuw is het aandeel gestaag gegroeid. De opkomst van het Russische lied heeft alles te maken met de opkomst van de nationale Russische muziek. Toen Mikhail Glinka in de jaren dertig van de negentiende eeuw met het idee kwam een ware Russische muziek vorm te geven, resulteerde dat niet alleen in zijn opera’s Een leven voor de Tsaar en Ruslan en Ludmila. Geïnspireerd door het westerse lied inspireerde hij Russische componisten zogenaamde ‘romances’ te schrijven. Liederen over leven, liefde, verlangen en meer die in hun melodievorming de inspiratie haalden uit de Russische volksmuziek. Vele Russische componisten waagden zich aan deze romances die zo ongeveer de status van levenslied kregen. Ook de grote componisten van de generatie na Glinka bemoeiden zich met deze Russische variant van het lied. Grootheden als Tsjaikovski, de leden van het Machtige Hoopje (Mili Balakirev, Aleksandr Borodin, César Cui, Modest Moesorgski en Nikolaj RimskiKorsakov) en later ook Sergej Rachmaninov vonden hun weg in de combinatie van de romance en het westerse lied. Zij konden daarbij putten uit teksten van grote Russische dichters als Aleksandr Poesjkin, Anton Tsjechov en Mikhail Lermontov die hun inspiratie deels haalden uit de Europese voorbeelden. Maar ook vele minder grote dichters zagen hun teksten tot lied getransformeerd worden. Het Russische lied in de eigen Russische taal kreeg zo een hele eigen klank en stijl naast bijvoorbeeld het Duitse en Franse lied.
Het enige probleem dat een verspreiding in de weg stond was de taal. Voor een westerse zanger is de Russische tongval geen gemakkelijke opgave. Vandaar dat het vooral de Russische vocalisten waren die het Russische lied verder verspreidden. Toch worden componisten als Pjotr Tsjaikovski, Sergej Rachmaninov en Modest Moesorgski nog steeds niet primair als liedcomponisten van het kaliber Schubert of Schumann beschouwd, terwijl de liederen een substantieel deel van hun oeuvre uitmaken.
Pjotr Tsjaikovski Diverse liederen Het is buiten Rusland niet zo bekend, maar Pjotr Tsjaikovski schreef gedurende zijn hele leven zo’n honderd liederen op teksten van tijdgenoten. De beknopte vorm van de romance gaf Tsjaikovski de gelegenheid om uitdrukking te geven aan complexe stemmingen en gebeurtenissen uit zijn dagelijks leven. De eerste liederen componeerde hij al voordat hij naar het conservatorium ging en de laatste in 1893, vlak voor zijn dood. Vele liederen vonden hun weg naar de openbaarheid in sets van zes. De eerste set van zes romances die in 1869 verscheen, Tsjaikovski’s Opus 6, bevatte meteen een 5
Toelichting
van zijn meest bekende en succesvolste liederen: een bewerking door de dichter Lev Mei van Goethes Nur wer die Sehnsucht kennt. Het lied werd vooral bekend onder de Engelse titel None but the lonely heart, maar het zette Tsjaikovski in eigen land neer als een ware liedcomponist. Hoewel Tsjaikovski niet altijd gebruik maakte van de beste tekstdichters bleven de liederen naar goede traditie een soort dagboek van zijn leven. Zo kwam er in de periode na zijn desastreuze huwelijk en de scheiding drie maanden later weinig meer uit zijn pen. Wel schreef hij een cyclus van Zes liederen op. 38 in 1878 in de tijd dat hij verbleef op het landgoed van Nadezjda von Meck om bij te komen van alle psychologische stormen. Vooral het tweede en derde lied op teksten van Alexej Tolstoj, een neef van de grote schrijver, aangedragen door Nadezjda von Meck geven in al hun opgewektheid en verlangen tegengas aan de somberheid van Tsjaikovski in die periode.
In Tsjaikovski’s liederen gaat het om liefde, verbondenheid en eenzaamheid. Tsjaikovski werd in eigen land hoog geëerd als liedcomponist. Zozeer dat dichters hem werk toestuurden om te gebruiken als basis voor zijn liederen. Zo stuurde ook 6
groothertog Konstantinovitsj Romanov, een kleinzoon van Tsaar Nikolaas I, Tsjaikovski in 1886 een aantal gedichten. De componist bleek de beroerdste niet en gebruikte de gedichten als basis voor zijn Zes romances op. 63. In zijn laatste liedcyclus, Opus 73 uit 1893, vatte Tsjaikovski nog eens samen waar het hem in al zijn liederen eigenlijk om ging: liefde, verbondenheid en gevoelens van eenzaamheid. Die tegenstrijdige kanten van het leven worden samengevat in het vierde lied, De zon is onder, over het begin van een verwachtingsvolle avond samen met een luchtig boleroritme in de piano en het laatste lied met de veelzeggende titel Weer, als voorheen, alleen waarin de eenzaamheid centraal staat. Al is deze hanteerbaar vanwege het verbond met vrienden uit het verleden dat er voor Tsjaikovski altijd is.
Sergej Rachmaninov Diverse liederen Het was Sergej Rachmaninov die de ‘nostalgia’ van de liederen van Tsjaikovski naar de twintigste eeuw bracht. De briljante pianist en componist schreef tussen 1890 en 1916 ruim zeventig liederen. Daarna emigreerde hij naar het Westen en stokte de stroom. Hij zou na 1916 geen enkel lied meer aan zijn oeuvre toevoegen. Alsof het ontbreken van het directe contact met zijn vaderland en de Russische volksaard hem het schrijven van de Russische liederen onmogelijk maakte. Het werk van
Toelichting
Rachmaninov is ook nadrukkelijk verbonden met grote Russische vocalisten; de meeste liederen droeg hij op aan bevriende zangers en zangeressen en schreef hij op hun maat. In zijn Zes romances op. 4 is Rachmaninov nog erg schatplichtig aan Tsjaikovski, al valt direct op – ook in het volksliedachtige Zing niet, o schoonheid – dat de componist de stem en de piano als volstrekt gelijkwaardig behandelt. Het is meer een duet tussen piano en stem dan een ‘volkslied’ met begeleiding. Zijn omgang met het lied leverde Rachmaninov vele fanatieke fans op. Dat bleek ook weer na een van de meest opvallende liederen uit de Twaalf romances op. 21 uit 1902, Seringen, een zeer zonnige zetting van een gedicht van de achttiendeeeuwse dichter Ekatrina Beketova. Het prille huwelijksgeluk van de componist, die in dat jaar met Nathalie Satina trouwde, spat ervan af. Vanaf 1908 kreeg Rachmaninov, waar ter wereld hij ook speelde, na elk concert dat hij gaf een boeket seringen van een anonieme bewonderaar. Pas in 1918 maakte de Russische Madame Felke Rousseau zichzelf kenbaar als de dame achter de seringen met de vraag wanneer hij eindelijk weer in Rusland op zou treden. Nadat Rachmaninov geantwoord had dat hij, zo lang de politieke situatie bleef zoals hij was, helemaal niet naar Rusland terug zou keren, bleven de boeketten verder uit. Rachmaninov bleef overigens erg tevreden over het lied. Seringen was uiteindelijk een van de zeer weinige liederen van eigen hand die hij voor piano solo bewerkte.
Modest Moesorgski Liederen en dansen van de dood Modest Moesorgski geldt voor velen als het summum van de Russische liedkunst. Hij liet bijna zeventig liederen na inclusief drie bijzondere cycli: De Kinderkamer, Zonder Zon en zijn meesterwerk Liederen en dansen van de dood. In zijn liederen overheersen emoties als verdriet, verlies, zorgen en dood. Hij goot deze emoties in een zeer herkenbare eigen stijl waarbij elke noot een eigen lading en betekenis heeft. Zijn liederen gaan altijd uit van de tekst, bevatten een vooral sfeer scheppende begeleiding, leunen in melodisch opzicht sterk op de Russische volksmuziek en hebben een vrije ritmische zetting die veel overeenkomsten vertoont met de Russische spraak. ‘De muziek moet niet alleen de menselijke zielenroerselen maar ook de menselijke spraak weergeven’, zei de componist al eens. Zijn bekendste cyclus, Liederen en dansen van de dood, is daar geen uitzondering op. Moesorgski schreef de vier liederen tussen 1875 en 1877 op advies van het intellectuele brein achter het componistencollectief het Machtige Hoopje, Vladimir Stasov, die Moesorgski het idee toespeelde om de teksten van zijn goede vriend Arseny Golenisjtsjev-Koetoezov te gebruiken. Moesorgski koos vier teksten die de dood – niet alleen in de Russische literatuur, maar 7
Toelichting
ook in het dagelijks leven alomtegenwoordig – vier verschillende gezichten geven. De Dood is daarbij de hoofdpersoon, zoals de Speelman die aan het eind van Schuberts Winterreise vele gedaanten aanneemt en iedereen die hij wenst op te ‘nemen’ op passende wijze toezingt. In het eerste lied waakt een angstige moeder bij haar zieke kind tot de Dood aanklopt en de uitgeputte vrouw verleidt te gaan slapen en vervolgens het kind in een eeuwige slaap zingt. In de Serenade is de Dood de steelse ‘redder’ en minnaar van een ziek jong meisje. In Trepak lokt de Dood een dronken boer in een sneeuwstorm en zweept hij de elementen op om de boer te verzwelgen. In het laatste lied is de Dood de oppermachtige veldheer die de veldslag overziet, de slachtoffers inspecteert en hen op lugubere wijze troost: ‘Ik maak een dodendans over uw graf en stamp de grond aan, opdat gij de aarde nimmer meer kunt verlaten’. Tekst toelichting: Paul Janssen
8
Liedteksten Pjotr Tsjaikovski Горними тихо летела душа небесами op.47 nr. 2
Hoog in de hemel
Tekst: Aleksej Tolstoj (1817 - 1875)
Горними тихо летела душа небесами, Грустные долу она опускала ресницы, Слёзы в пространство от них упадая звездами, Светлой и длинной вилися за ней вереницей.
Hoog in de hemel bleef de ziel zachtjes vliegen, Haar trieste wimpers sloeg zij steeds terneer, Tranen rolden ervan en ze lieten Een spoor van het licht achter zich als van een ster.
Встречные тихо её вопрошали светила: ‘Что так грустна и о чём эти слёзы во взоре?’ Им отвечала она: «я земли не забыла. Много, много страданья, Ах, много оставила я там страданья и горя.
Hemellichamen die ze tegenkwam, vroegen: ‘Waarom ben je triest en vanwaar deze tranen?’ Antwoordde zij: ‘Ik denk steeds aan de aarde. Veel, heel veel leed, Ah, veel leed heb ik daar achtergelaten.’
Здесь я лишь ликам блаженства и радости внемлю, Праведных души не знают ни скорби, ни злобы, — О, отпусти меня снова, Создатель, на землю, Было б о ком пожалеть и утешить кого бы. О, отпусти меня снова, Создатель, на землю, Было б о ком пожалеть и утешить кого бы!
Blij, gelukzalig zijn gezichten die ik hier aanschouw, De rechtschapen zielen kennen geen leed en rancune – O Schepper, laat me weer naar de aarde terugkeren, Om mee te leven en leed te verzachten van iemand. O Schepper, laat me weer naar de aarde terugkeren, Om mee te leven en leed te verzachten van iemand. Vertaling: Olga de Kort
9
Liedteksten
Ни слова, о друг мой op. 6/2
Geen woord, o mijn vriend
Ни слова, о друг мой, ни вздоха... Мы будем с тобой молчаливы... Ведь молча над камнем, над камнем могильным Склоняются грустные ивы...
Geen woord, o mijn vriend, en geen zucht… Wij hullen ons samen in zwijgen… Zoals bij een grafsteen In zwijgen gebogen Verdrietige treurwilgen staan…
И только, склонившись, читают, Как я в твоём сердце усталом, Что были дни ясного счастья... Что этого счастья – не стало! Что этого счастья – не стало!
Net als zij in hun buiging, kan ik nu In jouw vermoeide hart lezen Dat er ooit stralende dagen zijn geweest… Maar dat geluk is voorbij! Maar dat geluk is voorbij!
Tekst: Aleksey Plesjtsjejev (1825 - 1893)
Vertaling: Olga de Kort
Растворил я окно op. 63/2
Ik heb het raam geopend
Растворил я окно, стало душно невмочь, Опустился пред ним на колени, И в лицо мне пахнула весенняя ночь Благовонным дыханьем сирени.
Bij het wijd open raam, door verdriet overmand, Knielde ik, in de voorjaarsnacht, En de seringentakken, verlicht door de maan, Geurden zoetig, bedwelmend en zacht.
А вдали где-то чудно запел соловей; Я внимал ему с грустью глубокой И с тоскою о родине вспомнил своей,
In de verte klonk ‘t wonderlijke vogelgezang; Ik werd triest van weemoedige klanken, Dacht aan het land, ver van hier, verlaten al lang, Aan mijn vaderland dacht ik, verlangend –
Tekst: K.K. (Konstantin Romanov) (1858 - 1915)
Об отчизне я вспомнил далекой, Где родной соловей песнь родную поёт И, не зная земных огорчений, Заливается целую ночь напролёт Над душистою веткой сирени.
Waar de nachtegaal zijn zo dierbare lied zingt, De hele nacht, onvermoeid tot aan het waken, En niets weet over het leed en het aardse verdriet, En zich schuil houdt in de seringentakken. Vertaling: Olga de Kort
10
Liedteksten
Amid the noise of the ball op. 38/3
Te midden van een luidruchtig bal
Tekst: Aleksej Tolstoj
Средь шумного бала, случайно, В тревоге мирской суеты, Тебя я увидел, но тайна Твои покрывала черты. Лишь очи печально глядели, А голос так дивно звучал, Как звон отдалённой свирели, Как моря играющий вал. Мне стан твой понравился тонкий И весь твой задумчивый вид, А смех твой, и грустный, и звонкий, С тех пор в моём сердце звучит. В часы одинокие ночи Люблю я, усталый, прилечь, Я вижу печальные очи, Я слышу веселую речь. И грустно я, грустно так засыпаю, И в грёзах неведомых сплю... Люблю ли тебя, я не знаю, Но кажется мне, что люблю!
Te midden van het rumoerige bal, zag ik jou, Toevallig ving ik je blik op en zag dat je ogen droevig stonden alsof een ongekend geheim je gezicht tekende. Ook hoorde ik je stem die zo wonderlijk klonk als het geluid van een fluit in de verte, als een speelse golf van de oceaan. Ik was getroffen door je in gepeins verzonken verschijning, je slanke taille en je lach, die zowel melancholiek als honingzoet klonk en welke trouwens nog steeds weerklinkt in mijn hart. Soms, laat in de avond als ik moe ben en ga liggen om uit te rusten, zie ik weer je bedroefde ogen en hoor ik je opgewekte gepraat. En uiteindelijk val ik dan heel bedroefd in slaap, om alleen maar vreemde dromen te dromen. Of ik van je houd weet ik niet, Maar het lijkt er wel op... Vertaling: Sonja van Lier
11
Liedteksten
То было раннею весной op. 38/2 Tekst: Aleksej Tolstoj
Het was in de vroege lente
То было раннею весной, Трава едва всходила, Ручьи текли, не парил зной, И зелень рощ сквозила;
Het was in de vroege lente, Het gras kwam net boven de grond, De vloeiende beekjes, geen dampende hitte, Het loofbos dat in groen amper stond.
Труба пастушья поутру Ещё не пела звонко, И в завитках ещё в бору, Был папоротник тонкий;
De herdersfluit hoorde je niet vroeg in de ochtend zingen, De varen verschuilde zich uit het zicht In haar dunne, krullende ringen.
То было раннею весной, В тени берёз то было, Когда с улыбкой предо мной Ты очи опустила...
Dat was in het voorjaar, vroeg, Onder schaduwrijke berken, Toen jij jouw ogen neersloeg, Mij met jouw glimlach wenkend...
То на любовь мою в ответ Ты опустила вежды — О жизнь! О лес! О солнца свет! О юность! О надежды!
Dat was je liefdesantwoord, Je sloeg je ogen neer – O het leven! het bos! de jeugd! Het zonnelicht! Zo veel hopen!
И плакал я перед тобой, На лик твой глядя милый, — То было раннею весной, В тени берёз то было!
Ik huilde met jou toen daar, Jouw lieve gezicht aankijkend, Dat was in het vroege voorjaar, In de schaduwen van berken!
То было в утро наших лет — О, счастье! О слёзы! О лес! О жизнь! О солнца свет! О свежий дух берёзы!
Dat was in de ochtend van onze Toen nog zo jonge jaren. O het geluk! Het leven! Het bos! Het zonlicht, berkenlucht, tranen! Vertaling: Olga de Kort
12
Liedteksten
Я тебе ничего не скажу op. 60/2
Ik zal niets tegen jou zeggen
Я тебе ничего не скажу, Я тебя не встревожу ничуть, И о том, что я молча твержу, Не решусь ни за что намекнуть.
Ik zal niets tegen jou zeggen, Ik zal jouw rust nooit verstoren, Datgene wat ik in gedachten herhaal, Durf ik nooit hardop te verwoorden.
Целый день спят ночные цветы, Но, лишь солнце за тучи зайдёт, Раскрываются тихо листы, И я слышу, как сердце цветёт.
Overdag slapen nachtelijke bloemen, En als de zon achter wolken verdwijnt, Vouwen bladeren zachtjes weer open En hoor ik het opbloeiende hart.
И в больную, усталую грудь Веет влагой ночной... я дрожу, Я тебя не встревожу ничуть, Я тебе ничего не скажу! Я тебя не встревожу ничуть, Я тебе ничего, ничего не скажу!
Mijn vermoeide en ziekelijke borst Is verkoeld met een bries, en ik tril... Ik zal jou geen onrust bezorgen, En vertellen zal ik jou niets! Ik zal jou geen onrust bezorgen, En vertellen zal ik jou niets!
Tekst: Afanasy Fet (1820 - 1892)
Vertaling: Olga de Kort
13
Liedteksten
Я ли в поле да не травушка была op. 47/7
Was ik dan geen gras in het veld geweest
Я ли в поле да не травушка была, Я ли в поле не зеленая росла; Взяли меня, травушку, скосили, На солнышке в поле иссушили.
Was ik dan geen gras in ‘t veld geweest, Groeide ik dan niet al groen in ’t veld; Ik, het gras, was neergemaaid, in ‘t veld, In het zonnetje was ik gedroogd.
Tekst: Ivan Surikov (1841 - 1880)
Ох, ты, горе мое, горюшко! Ох, ты, горе мое, горюшко! Знать, знать такая моя долюшка! Я ли в поле не пшеничушка была? Я ли в поле не высокая росла? Взяли калинушку, сломали, Да в жгутики меня посвязали! Ох, ты, горе мое, горюшко! Ох, ты, горе мое, горюшко! Знать, знать такая моя долюшка! Я ль у батюшки не доченька была, У родимой не цветочек я росла; Неволей меня, бедную, взяли, Да с немилым, седым повенчали! Ох, ты, горе мое, горюшко! Ох, ты, горе мое, горюшко! Знать, знать такая моя долюшка! Нет, только тот, кто знал op. 6/6
Oh, mijn ellende! Oh, mijn ellende! Dat is dan mijn lot! Was ik dan geen tarwe in ‘t veld geweest, Groeide ik dan niet in ‘t veld al hoog? Als groene takjes, werd ik gebroken, En in strakke bosjes werd ik gebonden. Oh, mijn ellende! Oh, mijn ellende! Dat is dan mijn lot! Was ik dan geen dochter van mijn vadertje, Groeide ik dan niet als bloem bij het moedertje; Ik, de arme, was onwillig meegenomen, En aan ongeliefde grijsaard weggegeven! Oh, mijn ellende! Oh, mijn ellende! Dat is dan mijn lot! Nur wer die Sehnsucht kennt
Tekst: Lev Mey (1822 - 1862)
Tekst: Johann Wolfgang von Goethe (1749 - 1832)
Нет, только тот, кто знал Свиданья, жажду, Поймёт, как я страдал
Nur wer die Sehnsucht kennt Weiß, was ich leide! Allein und abgetrennt Von aller Freude,
14
Liedteksten
И как я стражду. Гляжу я вдаль... нет сил, Тускнеет око...
Seh’ ich ans Firmament Nach jener Seite.
Ах, кто меня любил И знал — далёко! Ах, только тот, кто знал Свиданья жажду, Поймёт, как я страдал И как я стражду. Поймёт, как я страдал И как я стражду. Вся грудь горит...
Ach! der mich liebt und kennt, Ist in der Weite. Es schwindelt mir, es brennt Mein Eingeweide. Nur wer die Sehnsucht kennt Weiß, was ich leide!
Снова, как прежде один op. 73/6
Weer, als voorheen, alleen
Снова, как прежде, один, Снова объят я тоской. Смотрится тополь в окно, Весь озарённый луной.
Ik ben, als voorheen, weer alleen, Opnieuw overmand door verdriet. Een populier kijkt door mijn raam, Geheel overgoten met maanlicht.
Смотрится тополь в окно, Шепчут о чем то листы. В звездах горят небесаююю Где теперь, милая, ты?
Hij kijkt naar zichzelf in het raam, Ik hoor ‘t gefluister van ‘t blad. Door het sterrenvuur kleurt ‘t hemelruim, Waar ben je, mijn lieveling, waar?
Всё, что творится со мной, Я передать не берусь... Друг! помолись за меня, Я за тебя уж молюсь!
Alles wat in mij nu omgaat, Is met geen woord te beschrijven... Bidt voor mij, vriend, en ik laat Mijn gebed voor jou stijgen!
Tekst: anoniem
Vertaling: Olga de Kort
15
Liedteksten
Закатилось солнце op. 73/4
De zon is onder, opus 73/4
Закатилось солнце, заиграли краски Легкой позолотой в синеве небес. В обаянье ночи сладострастной ласки Тихо что-то шепчет задремавший лес.
Nu is de zon onder, schitteren de kleuren Door de lichte goudgloed in het hemelsblauw. In de nacht vol zoete, liefkozende hartstocht, Is het gefluister te horen van het slaperige bos.
И в душе тревожной умолкают муки, И дышать всей грудью в эту ночь легко. Ночи дивной тени, ночи дивной звуки,
Zwijgt de ziel die van lijden en onrust is verlost, Stroomt de adem vrijelijk en uit volle borst. Schaduwen en klanken van dit nachtelijk wonder Voeren ons, mijn vriend, verder met zich weg.
Tekst: Daniil Rathaus (1868 - 1937)
Нас с тобой уносят, друг мой, далеко. Вся объята негой этой ночи страстной, Ты ко мне склонилась на плечо главой... Я безумно счастлив, о, мой друг прекрасный, Бесконечно счастлив в эту ночь с тобой!
Deze nacht vol passie is de gelukzaligheid zelve, Jij hebt jouw hoofdje op mijn schouder gelegd… Wat ben ik gelukkig, o, mijn mooie vriend, hier, Eindeloos gelukkig in deze nacht met jou. Vertaling: Olga de Kort
16
Liedteksten
Забыть так скоро
Vergeten, en zo snel
Забыть так скоро, Боже мой, Всё счастье жизни прожитой! Все наши встречи, разговоры, Забыть так скоро, забыть так скоро!
Vergeten, en zo snel, mijn God, Al dat geluk, ‘t geschenk van het lot! Gesprekken van het verliefde stel, Vergeten en zo snel, zo snel.
Забыть волненья первых дней, Свиданья час в тени ветвей! Очей немые разговоры, Забыть так скоро, забыть так скоро!
Vergeten de opwinding, de eerste dromen, Ontmoetingen onder de schaduwrijke bomen, De ogen die elkaar opzoeken elke tel, Vergeten en zo snel, zo snel.
Забыть, как полная луна На нас глядела из окна, Как колыхалась тихо штора, Забыть так скоро, забыть так скоро, так скоро!
Vergeten hoe de volle maan Nieuwsgierig staarde door het raam, Gordijnen zweefden in het lichtenspel, Vergeten en zo snel, zo snel.
Забыть любовь, забыть мечты, Забыть те клятвы помнишь ты, помнишь ты, помнишь ты? В ночную пасмурную пору, в ночную пасмурную пору, Забыть так скоро, забыть так скоро! Боже мой!
Vergeten de beloften en het vuur Van onze liefdeseed, herinner je dit uur?
Tekst: Aleksei Apoechtin (1841 - 1893)
Gezworen in de schemer, hevig, fel Vergeten en zo snel, zo snel. O mijn God! Vertaling: Olga de Kort
17
Liedteksten
День ли царит op. 47/6
Of hier de dag heerst
День ли царит, тишина ли ночная, В снах ли бессвязных, в житейской борьбе, Всюду со мной, мою жизнь наполняя,
Of hier de dag heerst of nachtelijke stilte, In de roes van de dromen, in de dagelijkse sleur, Heb ik één denkbeeld dat mijn leven beheerst, Eén, noodlottig geworden gedachte, Die is enkel aan jou!
Tekst: Aleksei Apoechtin
Дума всё та же, одна роковая, Всё о тебе! С нею не страшен мне призрак былого, Сердце воспрянуло снова любя... Вера, мечты, вдохновенное слово, Всё, что в душе дорогого, святого, — Всё от тебя! Будут ли дни мои ясны, унылы, Скоро ли сгину я, жизнь загубя! — Знаю одно, что до самой могилы Помыслы, чувства, и песни, и силы, Всё для тебя!
Zij maakt me weer vrij van de vroegere geesten, Het hart dat weer opleeft, opnieuw kan liefhebben… Het vertrouwen, dromen, aanstekelijke woorden, Alles wat een ziel bezit zo dierbaar en heilig… Alles is van jou! Zou ik mijn dagen in licht of wenend doorbrengen, Zou ik van de aarde verdwijnen, verpest ik mijn leven! Alles wat ik weet is dat mijn alle gedachten, gezangen, Krachten, gevoelens - tot ik in mijn graf ben Al deze zijn voor jou! Vertaling: Olga de Kort
18
Liedteksten
Sergej Rachmaninov Не пой, красавица op. 4/4
Zing niet, o schoonheid, in mijn bijzijn
Не пой, красавица, при мне Ты песен Грузии печальной; Напоминают мне оне Другую жизнь и берег дальний.
Zing niet, o schoonheid, de gezangen Van het bedroefde Georgië in mijn bijzijn. Ze laten me alweer verlangen Naar de verre kust en het andere bestaan.
Увы, напоминают мне Твои жестокие напевы И степь, и ночь, и при луне Черты далекой, бедной девы!
Helaas! Jouw liederen vol smart Herinneren aan andere beelden: De nacht, de steppe, het door de maan verlichte gelaat Van die ene verre, arme deerne.
Я призрак милый, роковой, Тебя увидев, забываю; Но ты поёшь, и предо мной Его я вновь воображаю.
Dit lieve en fatale wezen Vergeet ik bij ons wederzien. Maar dan zing jij – en ze is weer aanwezig Als geest, verbeelding, fantasie.
Не пой, красавица, при мне Ты песен Грузии печальной; Напоминают мне оне Другую жизнь и берег дальний.
Zing niet, o schoonheid, de gezangen Van het bedroefde Georgië in mijn bijzijn. Ze laten me alweer verlangen Naar de verre kust en het andere bestaan.
Tekst: Aleksandr Poesjkin (1799 - 1837)
Vertaling: Olga de Kort
19
Liedteksten
Они отвечали op. 21/4
Ze antwoordden
Спросили они: Как в летучих челнах
Ze vroegen: ‘Hoe zweef je in een vliegende boot Als een zeemeeuw, zo wit, op de golven, Uit zicht van bewakers, geheel onverstoord?’ ‘Ga roeien!’, antwoordden ze.
Tekst: Lev Mey / Victor Hugo (1802 - 1885)
Нам белою чайкой скользить на волнах, Чтоб нас сторожа недогнали? Гребите! они отвечали. Спросили они: Как забыть, навсегда, Что в мире юдольном есть бедность, беда, Что есть в нём гроза и печали?
Ze vroegen: ‘Vergeten – hoe doe je ‘t ook alweer, Omringd door onheil en armoede?
Засните! они отвечали.
Hoe merk je geen werelds verdriet en onweer?’ ‘Ga slapen!’, antwoordden ze.
Спросили они: Как красавиц привлечь Без чары: чтоб сами на страстную речь Они нам в объятия пали? Любите! они отвечали.
Ze vroegen: ‘Hoe trek je de schoonheden aan, Bedwelm ze met lieflijke praatjes? Hoe word je omarmd, met welke toverij?’ ‘Ga liefhebben!’, antwoordden ze. Vertaling: Olga de Kort
20
Liedteksten
Сирень op. 21/5
Sering
По утру, на заре, По росистой траве, Я пойду свежим утром дышать; И в душистую тень, Где теснится сирень, Я пойду свое счастье искать...
‘s Morgens bij zonsopgang, loop ik over het bedauwde gras om de frisse ochtendlucht in te ademen. En in de geurige schemering, waar de sering in bloei staat zoek ik mijn geluk.
В жизни счастье одно Мне найти суждено, И то счастье в сирени живёт;
Ik ben veroordeeld in dit leven om naar dat ene geluk te zoeken.. Dit ene geluk in mijn leven vind ik bij de seringenboom, waar op de groene takken in geurige trosjes, mijn arm geluk in bloei staat...
Tekst: Ekaterina Beketova (1855 - 1892)
На зелёных ветвях, На душистых кистях Моё бедное счастье цветёт...
Vertaling: Sonja van Lier
21
Liedteksten
Полюбила я на печаль свою op. 8/4
Ik werd verliefd tot mijn verdriet
Полюбила я, На печаль свою, Сиротинушку Бесталанного. Уж такая мне Доля выпала! Разлучили нас Люди сильные; Увезли его, Сдали в рекруты... И солдаткой я, Одинокой я, Знать, в чужой избе И состареюсь... Уж такая мне Доля выпала.
Ik werd verliefd, Tot mijn verdriet, Op een weesje, een misdeelde. Dat is het lot en dát trof mij. Wij werden uit elkaar gehaald, Men kwam met macht; Weg is hij nou, weggevoerd Als een rekruut… Eenzaam, bij vreemden in het huis Zal ik mijn dagen slijten, Een soldatenvrouw, nergens thuis, Tot ik de ogen mag sluiten. Dat is het lot en dát trof mij.
Весенние воды op. 14/11
Voorjaarswateren
Ещё в полях белеет снег, А воды уж весной шумят -Бегут и будят сонный брег, Бегут, и блещут, и гласят...
De velden zijn nog wit van de sneeuw, Maar de wateren zijn in de ban van de lente. Ze maken slaperige oevers wakker, Ze stromen, schitteren en roepen…
Они гласят во все концы: ‘Весна идёт, весна идёт! Мы молодой весны гонцы, Она нас выслала вперёд.
Ze jubelen in alle windstreken: ‘Het voorjaar komt, het voorjaar komt! Wij zijn de jonge lente-boodschappers, Ze heeft ons al vooruit gestuurd.
Весна идёт, весна идёт, И тихих, теплых майских дней Румяный, светлый хоровод Толпится весело за ней!...’
Het voorjaar komt, het voorjaar komt!’ Een lichte, blozend rondedans Van de zachte, warme meidagen Verdringt zich vrolijk in het gevolg!...
Tekst: Aleksei Plesjtsjejev (1825 - 1893)
Tekst: Fjodor Tjoettsjev (1803 - 1873)
22
Liedteksten
Modest Moesorgksi Liederen en dansen van de dood Tekst: Arseny Golenisjtsjev-Koetoezov (1848 - 1913) Vertaling: Peter Greve
(Колыбельная) Стонет ребёнок. Свеча, нагорая, Tускло мерцает кругом. Целую ночь колыбельку качая, Мать не забылася сном. Раным-ранёхонько в дверь осторожно Смерть сердобольная стук! Вздрогнула мать, оглянулась тревожно. ‘Полно пугаться, мой друг! Бледное утро уж смотрит в окошко. Плача, тоскуя, любля, Ты утомилась, вздремни-ка немножко, Я посижу за тебя. Угомонить ты дитя не сумела. Слаще тебя я спою.” ‘Тише! ребёнок мой мечется, бьётся, Душу терзая мою!’ ‘Ну, да со мною он скоро уймётся. Баюшки, баю, баю.’ ‘Щёчки бледнеют, слабеет дыханье. Да замолчи-же, молю.’ ‘Доброе знаменье, стихнет страданье, Баюшки, баю, баю.’ ‘Прочь ты, проклятая! Лаской своею сгубишь ты радость мою!’ ‘Нет, мирный сон я младенцу навею. Баюшки, баю, баю.’ ‘Сжалься, пожди допевать хоть мгновенье, Страшную песню твою!’ ‘Видишь, уснул он под тихое пенье. Баюшки, баю, баю.’
Wiegelied Een kind kreunt. Een kaars verspreidt walmend een flakkerend licht. De hele nacht heeft de moeder, zich geen slaap gunnend, het kind gewiegd. In alle vroegte klopt, behoedzaam, de barmhartige Dood op de deur. De moeder schrikt op, kijkt angstig om. ‘Schrik niet, mijn beste! De bleke ochtend kijkt al door het venster. In tranen, je vol liefde zorgen makend, heb je je afgemat. Ga wat slapen, ik kom bij je zitten. Jij hebt het kind geen rust kunnen geven, lieflijker dan jij zal ik zingen.’ ‘Stil! Mijn kind woelt, het verweert zich, de aanblik verscheurt mijn ziel!’ ‘Wel, met mij zal hij spoedig inslapen. Slaap mijn kind, slaap zacht.’ ‘Zijn wangen verbleken, zijn adem stokt. Zwijg toch, smeek ik je!’ ‘Een goed teken: het lijden wordt minder. Slaap mijn kind, slaap zacht.’ ‘Weg jij, vervloekte! Met je liefkozingen vernietig je mijn geluk.’ ‘Nee, ik wuif de jongen een vredige slaap toe. Slaap mijn kind, slaap zacht.’ ‘Heb medelijden, hou op met dit vreselijke lied, al is het maar even!’ ‘Kijk, hij is onder mijn vredig gezang ingeslapen. Slaap mijn kind, slaap zacht.’ 23
Liedteksten
Серенада Нега волшебная, ночь голубая, Трепетный сумрак весны. Внемлет, поникнув головкой, больная Шопот ночной тишины. Сон не смыкает блестящие очи, Жизнь к наслажденью зовёт, А под окошком в молчаньи полночи Смерть серенаду поёт: ‘В мраке неволи суровой и тесной Молодость вянет твоя; Рыцарь неведомый, силой чудесной Освобожу я тебя. Встань, посмотри на себя: красотою Лик твой прозрачный блестит, Щёки румяны, волнистой косою Стан твой, как тучей обвит. Пристальных глаз голубое сиянье, Ярче небес и огня; Зноем полуденным веет дыханье. Ты обольстила меня. Слух твой пленился моей серенадой, Рыцаря шопот твой звал, Рыцарь пришёл за последней наградой: Час упоенья настал. Нежен твой стан, упоителен трепет. О, задушу я тебя В крепких объятьях: любовный мой лепет. Слушай!... молчи!... Ты моя!’
24
Serenade Een betoverende vreugde, een diepblauwe nacht, de sidderende schemering van de lente. Met gebogen hoofd luistert de zieke naar de nachtelijke fluistering van de stilte. De slaap sluit haar stralende ogen niet, het leven roept op tot genietingen. Maar onder het raam, in de middernachtelijke stilte, zingt de Dood zijn serenade: ‘In de duisternis van je gevangenschap, wreed en rauw, verwelkt je jeugd. Een onbekende ridder zal je met zijn toverkracht bevrijden. Sta op, kijk naar jezelf: je doorschijnend gelaat straalt van schoonheid, je wangen zijn purper, met een golvende vlecht is je lijf als in een onweerswolk omwikkeld. De blauwe glans van je waakzame ogen is helderder dan hemel en vuur, als een middagzwoelte zucht je ademhaling. Je hebt mij in vervoering gebracht, je oren hebben mijn serenade opgevangen. Je fluistering riep de ridder, de ridder kwam voor zijn laatste beloning, het uur van de verrukking is nabij. Je lijf is teder, het siddert betoverend. O, ik zal je verstikken in mijn krachtige omhelzing, luister naar mijn verliefd gestamel. Zwijg… Je bent van mij!’
Liedteksten
Трепак Лес да поляны, безлюдье кругом. Вьюга и плачет и стонет, Чуется, будто во мраке ночном, Злая, кого-то хоронит; Глядь, так и есть! В темноте мужика Смерть обнимает, ласкает, С пьяненьким пляшет вдвоём трепака, На ухо песнь напевает: ‘Ой, мужичок, старичок убогой, Пьян напился, поплёлся дорогой, А мятель-то, ведьма, поднялась, взыграла. С поля в лес дремучий невзначай загнала. Горем, тоской да нуждой томимый, Ляг, прикорни, да усни, родимый! Я тебя, голубчик мой, снежком согрею, Вкруг тебя великую игру затею. Взбей-ка постель, ты мятель-лебёдка! Гей, начинай, запевай погодка! Сказку, да такую, чтоб всю ночь тянулась, Чтоб пьянчуге крепко под неё заснулось! Ой, вы леса, небеса, да тучи, Темь, ветерок, да снежок летучий! Свейтесь пеленою, снежной, пуховою; Ею, как младенца, старичка прикрою... Спи, мой дружок, мужичок счастливый, Лето пришло, расцвело! Над нивой солнышко смеётся да серпы гляют, Песенка несётся, голубки летают...’
Trepak Wouden en vlakten. Nergens mensen te zien. De sneeuwstorm huilt en kreunt; het lijkt alsof hij, kwaardaardig, iemand in het nachtelijk duister ten grave draagt. En kijk! Zo is het ook! In de duisternis omarmt de Dood een boer, liefkoost hem, danst samen met de dronken man de trepak, zingt hem in het oor: ‘Och, boertje, oude pechvogel, dronken heb je je de weg op gesleept, maar de sneeuwstorm, die valse heks, is opgestoken; ze heeft je opgepakt, je ongemerkt van het veld het dichte bos in gejaagd. Je bent door smart, angst en nooddruft gekweld: ga liggen, leun voorover en slaap in, mijn vriend! Ik zal je, mijn duifje, met sneeuw verwarmen en een groots spektakel voor je opvoeren! Schud, sneeuwstorm, zwaan, een bed voor hem op! Hej! Begin, zing, noodweer, een sprookje dat de hele nacht duurt, zodat deze dronkenlap vast kan inslapen. O, bossen, hemel en onweerswolken, duisternis, winden en stuifsneeuw, pak hem in in een sneeuwdekbed, ik zal de oude ermee als een zuigeling toedekken. Slaap, mijn vriend, mijn gelukkig boertje! De zomer is gekomen, ontloken. Boven de velden lacht het zonnetje, sikkels blinken, gezang weerklinkt, duiven vliegen…’
25
Liedteksten
Полководец Грохочет битва, блешут брони, Орудья жадные ревут, Бегут полки, несутся кони И реки красные текут. Пылает полдень, люди бьются; Склонилось солнце, бой сильней; Закат бледнеет, но дерутся Враги все яростней и злей. И пала ночь на поле брани. Дружины в мраке разошлись... Всё стихло, и в ночном тумане Стенанья к небу поднялись. Тогда, озарена луною, На боевом своём коне, Костей сверкая белизною, Явилась смерть; и в тишине, Внимая вопли и молитвы, Довольства гордого полна, Как полководец место битвы Кругом объехала она. На холм поднявшись, оглянулась, Остановилась, улыбнулась... И над равниной боевой Раздался голос роковой: ‘Кончена битва! я всех победила! Все предо мной вы смирились, бойцы! Жизнь вас поссорила, я помирила! Дружно вставайте на смотр, мертвецы! Маршем торжественным мимо пройдите, Войско моё я хочу сосчитать; В землю потом свои кости сложите, Сладко от жизни в земле отдыхать! 26
De veldheer Een veldslag dreunt, harnassen schitteren, bronzen geschut buldert. Regimenten rennen, paarden draven, rode rivieren stromen. De middagzon vlamt op, de manschappen strijden! De zon neigt ter kimme, de slag wordt heviger! De zon gaat bleek onder, de vijanden vechten steeds heftiger en wreder! En over het slagveld viel de nacht. De legers slopen in de duisternis uiteen. Alles werd stil, en in de nachtelijke nevel verhief het gesteun van de gewonden zich ten hemel. Toen verscheen, verlicht door de maan, op zijn krijgsros, zijn gebeente fonkelend van witheid, de Dood! Zwijgend luisterend naar het geklaag en de gebeden, vol van trotse voldaanheid, reed hij als een veldheer over het slagveld. Na een heuvel opgereden te zijn, stopte hij, keek om zich heen en glimlachte. En over de krijgsvlakte weerklonk zijn huiveringwekkende stem: ‘De veldslag is afgelopen! Ik heb allen overwonnen! In mijn aangezicht hebben jullie je allen verzoend, strijders! Het leven heeft jullie verdeeld, ik heb jullie in vrede samengebracht: sta op als vrienden, doden, ter inspectie! Trek aan mij voorbij in een plechtige parade, ik wil mijn krijgers tellen. Legt daarna jullie beenderen in de aarde: het is zoet in de aarde uit te rusten van het leven.
Liedteksten
Годы незримо пройдут за годами, В людях исчезнет и память о вас. Я не забуду и громко над вами Пир буду править в полуночный час! Пляской тяжёлою землю сыруюЯ притопчу, чтобы сень гробовую Кости покинуть вовек не могли, Чтоб никогда вам не встать из земли!’
Jaar na jaar zal onopgemerkt voorbijgaan, in de mensen zal de herinnering aan jullie vervagen. Maar ik zal jullie niet vergeten en luid boven jullie mijn middernachtelijk feest vieren! Met een zware dans zal ik de vochtige aarde aanstampen opdat jullie beenderen voor eeuwig nimmer de schoot van het graf kunnen verlaten, zodat jullie nooit uit de aarde zult kunnen verrijzen!’
27
Biografieën Componisten Pjotr Tsjaikovski De Russische componist Pjotr Tsjaikovski (1840 1893) studeerde aan het Conservatorium van St. Petersburg en werkte daar vervolgens zelf als docent. Vanaf 1877 werd Tsjaikovski financieel gesteund door de rijke weduwe Nadezjda von Meck. Hoewel ze er een zeer vertrouwde briefwisseling op na hielden, heeft Tsjaikovski haar nooit willen ontmoeten. Tsjaikovski reisde veel en liet zich in zijn werk ook beïnvloeden door veel westerse muziek. Wat hem op het verwijt van onder anderen de collega’s van het Machtige Hoopje kwam te staan dat hij te westers zou schrijven. Ondertussen groeide hij wel uit tot de meest gespeelde Russische componist. Zijn zes symfonieën, symfonische gedichten, concerten, opera’s en balletten behoren alle tot het gekende repertoire. Ook zijn kamermuziek en liederen sieren regelmatig 28
de programma’s. Tsjaikovski stierf in 1893. Officieel aan cholera, maar de geruchten dat hij zelfmoord heeft gepleegd vanwege de problemen die zijn homoseksuele geaardheid gaf, zijn nog altijd hardnekkig.
BiografieĂŤn
Sergej Rachmaninov Sergej Rachmaninov (1873 - 1943) geldt als de laatste vertegenwoordiger van de laatromantische Russische pianistiek en als de laatste componist die de romantische WesterseRussische stijl van componeren tot ver in de twintigste eeuw bracht. Rachmaninov kreeg zijn opleiding aan het Conservatorium van Moskou en won er de gouden medaille voor zijn opera Aleko uit 1892. De slechte ontvangst van zijn Eerste symfonie in 1895 stortte Rachmaninov in een diepe depressie. Na de Revolutie van 1917 verliet Rachmaninov zijn vaderland om zich te vestigen in de Verenigde Staten. Hij werd geplaagd door heimwee en zijn compositorische arbeid nam zienderogen af, maar hij bleef wel concerten geven. Als pianist kreeg hij mede dankzij zijn fabelachtige techniek en de grote spanwijdte van zijn handen een legendarische status. 29
Biografieën
Modest Moesorgski Modest Moesorgski (1839 - 1881), de zoon van een Russische grootgrondbezittersfamilie, werd conform de familietraditie opgeleid tot legerofficier, maar de muziek bleek sterker. Als peuter had Moesorgski de eerste pianolessen van zijn moeder gehad en hij bleek een natuurtalent. Dat talent bracht hem uiteindelijk bij de soirees van Alexander Dargomyzhsky, toen de belangrijkste componist na Mikhail Glinka. Hier ontmoette Moesorgski de componisten van het Machtige Hoopje en werd hij door onder anderen Mili Balakirev ingewijd in de geheimen van het componeren. Moesorgski maakte zich sterk voor echte Russische muziek en week in zijn harmonieën en melodieën vaak af van wat in die tijd in Rusland gangbaar was. Hij groeide uit tot een belangrijk liedcomponist en schreef primair voor piano. Zijn 30
werken zoals de Schilderijen van een Tentoonstelling en Een nacht op de kale berg werden beroemd door de orkestraties van anderen. Pas later kwamen de zeer originele eigen orkestraties van Moesorgski boven
water. Na het succes van de opera Boris Godoenov kreeg de alcoholverslaving van de componist meer de overhand. Hij stierf op 42-jarige leeftijd verarmd in een ziekenhuis in St. Petersburg.
Biografieën
Uitvoerenden Olesya Golovneva Sopraan De Russische sopraan Olesya Golovneva (1980) studeerde in St. Petersburg en rondde haar studie af met de studie Lied en oratorium in Wenen bij Robert Holl. Golovneva gooide daarna hoge ogen bij onder andere het Internationaal Vocalisten Concours in ‘s Hertogenbosch en ze begon haar carrière in 2005 in het ensemble van de Wiener Staatsoper waar zij opviel als Koningin van de Nacht in Mozarts Die Zauberflöte. Ze zong dezelfde rol onder andere in Berlijn, Leipzig, Stuttgart en Luxemburg. Dit effende de weg naar een internationale carrière als coloratuursopraan. Inmiddels is Golovneva een veelgevraagd sopraan bij alle grote internationale operahuizen.
31
BiografieĂŤn
Sergei Leiferkus Bariton De bariton Sergei Leiferkus (1946) geldt al jaren als een van de meest vooraanstaande Russische vocalisten en blinkt vooral uit in dramatische Russische en Italiaanse operarollen. Ook op het gebied van het (orkest)lied is Leiferkus ongeĂŤvenaard. Hij kreeg zijn opleiding aan het Conservatorium van St. Petersburg en hij maakte zijn operadebuut in 1972 in Leningrad. Vanaf 1977 maakte hij furore als ensemblelid van de beroemde Kirov Opera waar zijn vocale prestaties en zijn acteertalent internationaal geroemd werden. Sindsdien frequenteert hij de grote operahuizen en concertzalen in de hele wereld en werkte hij met vele grote dirigenten en orkesten.
32
BiografieĂŤn
Semyon Skigin Piano De Russische pianist Semyon Skigin studeerde aan het conservatorium van Leningrad en specialiseerde zich in liedbegeleiding. Skigin doceerde liedbegeleiding in Dresden aan de Musikhochschule Carl Maria von Weber en sinds 1990 is hij verbonden aan de Musikhochschule Hanns Eisler in Berlijn. Hoewel hij zich ook als solist manifesteert is het vooral de liedbegeleider in Skigin die furore maakt. Hij werkte met grote artiesten als Olaf Bär, Andreas Schmidt, Cheryl Studer en Sergei Leiferkus. Hij geeft regelmatig masterclasses en is de artistiek leider van het Muziekfestival van Dresden.
33
BiografieĂŤn
Mitch Raemaekers Tenor
zong hij zijn eerste hoofdrol met orkestbegeleiding bij het BrusselsOperetteTheater, als Caramello in Eine Nacht in Venedig van Johann Strauss II. Onlangs was hij te zien als solist bij Nationale Opera & Ballet in de productie Hondenhartje. In juni verschijnt Mitch op het Aldeburgh festival in de historische Jubilee Hall.
Irina Sisoyeva Piano
De Nederlandse tenor Mitch Raemaekers (1992) behaald zijn bachelor diploma Zang aan het conservatorium van Maastricht en studeerde cum laude af aan de universiteit van Leuven met een master in de musicologie. In november 2015 debuteerde hij bij Nationale Opera & Ballet als Le Fils in Poulencs Les Mamelles de TirĂŠsias. In 2016 maakte hij deel uit van het Britten-Pears Young Artist Programme in Aldeburgh. Datzelfde jaar 34
Irina Sisoyeva, geboren in Samara (Rusland), won in 1984 het Kabalevskiconcours en in 1988 het Volgo Pianoconcours.
Ze studeerde in 1996 cum laude af aan het Conservatorium van St-Petersburg. Ze trad op als solopianiste, gaf soloconcerten en recitals en werkte voor het Gergiev Festival in Rotterdam, het Combattimento Consort, het Grachtenfestival Amsterdam, Toneelgroep Amsterdam, Operafront en Complicite in Londen. In 2008 trad ze in dienst van de Nederlandse Opera als koorrepetitor en taalcoach. Irina neemt actief deel aan het voorbereiden van Russische repertoire.
Grote Zangers Colofon stichting Grote Zangers De serie Grote Zangers is een samenwerking tussen Muziekgebouw aan ’t IJ en stichting Grote Zangers.
Stichting Grote Zangers Theo van den Bogaard, directeur Lia van der Steen, communicatie en voorprogramma Rozemarijn Tiben, productie Leo Spigt, mecenaat Partners Muziekgebouw aan ’t IJ Alferink Artists Management Contact Stichting Grote Zangers Herengracht 458 1017 CA Amsterdam 020 664 3151 info@grotezangers.nl Volg ons op www.grotezangers.nl
35
Seizoen 2017-2018 Serie Grote Zangers Grote Zangers is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een internationaal toonaangevende recitalserie waarin de wereldtop zeer graag te gast is. Niet alleen de akoestiek van het Muziekgebouw is perfect voor de liedkunst, ook krijgen de zangers de mogelijkheid bijzondere en avontuurlijke programma’s te presenteren. Zonder uitzondering prijzen de zangers de ongeëvenaarde concentratie van het publiek. In seizoen 2017-2018 is onder meer Angelika Kirchschlager te gast en Matthias Goerne met een nieuw, uniek dubbelrecital. wo 25 okt 2017 Matthias Goerne + Alexander Schmalcz Brahms volgens Matthias Goerne vr 27 okt 2017 Matthias Goerne + Markus Hinterhäuser Schumann volgens Matthias Goerne vr 1 dec 2017 Dorothea Röschmann + Malcolm Martineau De dramatische kant van Dorothea Röschmann wo 10 jan 2018 Christopher Maltman + Joseph Middleton The Soldier – from Severn to Somme za 17 feb 2018 Angelika Kirchschlager + James Sherlock Geliefde liederen van Schubert, Schumann en Brahms wo 16 mei 2018 Véronique Gens + Susan Manoff Licht op de Franse mélodie
36
Verwacht
Serie Grote Zangers Wo 25 okt 2017 Grote Zaal 20.15 uur
Matthias Goerne + Alexander Schmalcz Brahms volgens Matthias Goerne De Amerikaanse Chicago Tribune omschreef Matthias Goerne als ‘today’s leading interpreter of German art songs’. En volgens de NRC is zijn stem in de ‘bloeitijd’. Na het grote succes in het Muziekgebouw met zijn uitverkochte debuutrecitals in 2015, komt Goerne dit seizoen terug met opnieuw een uniek dubbelrecital. In dit concert staat Brahms op het programma en vrijdagavond 27 oktober zingt hij liederen van Schumann. Goerne is in het Duitse lied onovertroffen. Na zijn hoog geprezen Schubert-recitals richt hij zich nu helemaal op de liederen van Johannes Brahms, de belangrijkste erfgenaam van Schubert en Schumann wat het Duitse lied betreft. Met dit recital brengt hij een mooie dwarsdoorsnede van de liedkunst van Brahms. Een programma dat binnenkort ook op cd verschijnt, maar dat live fenomenaal is.
Matthias Goerne Foto: Marco Borggreve voor Harmonia Mundi
Programma: Johannes Brahms Vier ernste Gesänge op. 121 / Liederen op gedichten van Heinrich Heine / Lieder und Gesänge op. 32
37
Verwacht
Mei za 27 mei / 20.15 uur Smell of Bliss Liza Ferschtman + LeineRoebana zo 28 mei / 15.00 uur Ton Koopman Wat is het geheim van het orgel? (8+) di 30 mei / 20.30 uur Terry Riley + Gyan Riley In concert
Juni
Holland Festival 3 t/m 25 juni 2017
ma 5 + di 6 + wo 7 + do 8 jun / 19.00 uur The Nation Eric de Vroedt, Het Nationale Theater
Strange Sounds From Beyond
vr 9 jun / 20.30 uur Cowell, Cage, Crumb Margaret Leng Tan
zo 25 jun / 12.00 - 23.00 uur / NDSM Festival
za 10 jun / 20.30 uur Robots/Non/Robots Mouse on Mars, Ensemble Musikfabrik, André de Ridder do 15 + vr 16 jun / 20.30 uur Octavia. Trepanation Boris Joechananov, Dmitri Koerljandski, Stanislavsky Electrotheatre za 17 jun / 20.30 uur Ruang Suara Ensemble Modern, Senyawa zo 18 + ma 19 / 20.30 uur Setan Jawa Garin Nugroho, Rahayu Supanggah
vr 2 jun / 21.00 uur / Kleine Zaal Lost & Found
di 20 jun / 20.30 uur Orchester-Finalisten Studenten Koninklijk Conservatorium
do 22 jun / 20.30 uur / Kleine Zaal Kel Assouf The Rest is Noise
wo 21 jun / 20.30 uur Alles wieder gut Franui, Florian Boesch, Jonas Dahlberg
38
vr 23 jun / 20.30 uur Black Angels Ragazze Quartet, Slagwerk Den Haag, Ives Ensemble
Juli zo 2 jul / 15.00 uur Bang on a Can All-Stars + Cappella Amsterdam Anthracite Fields
Huil van de Wolff Elke 22e van de maand klinkt om 20.00 uur het geluidsmonument Huil van de Wolff. Martijn Padding componeerde deze interactieve geluidsinstallatie ter herinnering aan oprichter van het Muziekgebouw Jan Wolff (1941 - 2012). Zie voor meer informatie muziekgebouw.nl/ huilvandewolff Geheimtips Bijzondere concerten
Foto: Erik van Gurp
Restaurant Zouthaven Kom voor het concert eten in restaurant Zouthaven. Reserveren: 020 788 2090 of zouthaven.nl
Rondom het concert - Na aanvang van het concert heeft u geen toegang meer tot de zaal. - Zet uw mobiele telefoon uit voor aanvang van het concert. - Het maken van beeld- of geluidsopnamen in de zaal alleen met schriftelijke toestemming. - Algemene Bezoekersvoorwaarden zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Bij de prijs inbegrepen Reververingskosten en garderobe zijn bij de kaartprijs inbegrepen. Ook een pauzedrankje, tenzij anders vermeld op uw concertkaartje. Bij concerten zonder pauze staan drankjes klaar na afloop van het concert.
Steun het Muziekgebouw Inkomsten uit kaartverkoop dekken ten dele onze kosten. Word vriend of doneer: met uw extra steun kunnen we concerten op het hoogste niveau blijven organiseren. Meer informatie: muziekgebouw.nl/steunons
Op de hoogte blijven? Blijf op de hoogte van nieuw geboekte concerten of ander nieuws. Volg ons via onze e-nieuwsbrief (aanmelden op muziekgebouw.nl), Facebook, Twitter of Instagram. Dank! Wij kunnen niet zonder de steun van onze vaste subsidiĂŤnten en Vrienden van het Muziekgebouw. Wij zijn hen daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
39