Wo 18 apr 2018 Grote Zaal 20.15 uur
Serie Koren
Nederlands Kamerkoor +Â Peter Dijkstra Miserere
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale programmaboekje is een extra service ter voorbereiding op het concert. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie tijdens het concert te raadplegen via uw mobiele telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de andere concertbezoekers. Bij voorbaat dank.
Programma
Serie Koren Serie NKK
Nederlands Kamerkoor + Peter Dijkstra Miserere Peter Dijkstra dirigent Caroline Kang cello Regina Albanez theorbe Kathryn Cok orgel
Wo 18 apr 2018 Grote Zaal 20.15 - 21.55 uur ca. 40 minuten voor de pauze ca. 40 minuten na de pauze
Voorprogramma Grote Zaal 19.45 - 20.00 uur Lelikoor Amsterdam o.l.v. JanJoost van Elburg
Gregorio Allegri (1582 - 1652) Selectie uit Miserere mei Deus (ca. 1638) Domenico Scarlatti (1685 -1757) Stabat Mater Pauze Carlo Gesualdo (1566 - 1613) uit Responsoriae (1611) Feria V - In coena Domini ·· Responsorium 1 ·· Responsorium 2 ·· Responsorium 3
Dit concert wordt live uitgezonden door de NTR op NPO Radio 4
Giacinto Scelsi (1905 - 1988) Tre canti sacri (1958) James MacMillan (1959) Miserere (2009) Bent u niet vergeten uw mobiele telefoon uit te zetten? Dank u wel.
2
Toelichting Het Miserere van Allegri is een magisch stuk dat al eeuwenlang de gemoederen bezighoudt. De Sixtijnse Kapel wilde de muziek voor geen goud delen. In een tijd zonder opnameapparatuur was de partituur een kostbaar bezit. Het Nederlands Kamerkoor voert naast het Miserere ook Scarlatti’s tienstemmige Stabat Mater uit, een hoogtepunt in het oeuvre van deze Italiaanse meester. James MacMillans Miserere is een enorm krachtig werk dat momenten van grote expressiviteit afwisselt met bijna stille momenten. Zeer dramatisch. Een programma van pure schoonheid.
Gregorio Allegri Miserere mei Deus Bijna elke klassieke muziekliefhebber zal het beamen: mooie muziek is toch vooral trieste muziek. Om diep in de menselijke ziel van zijn toehoorders af te dalen, neemt een componist in het algemeen toch liever de sporten van de mineurtoonladder dan die van de grote tertstrap. Tal van teksten vragen er ook om, waaronder die van Psalm 51. Een schuldbewuste koning David zou de woorden ervan geschreven hebben nadat hij vreemd was gegaan. Een van de populairste zettingen van de boetepsalm zette de Italiaanse componist Gregorio Allegri rond 1638 op papier. Blijkbaar vonden pausen en kardinalen dat deze hemelse muziek slechts bestemd was voor hun eigen ‘heilige’ oren: meer dan een eeuw lang mocht het werk alleen maar tot klinken komen in de Sixtijnse Kapel in Rome.
Kopieën van het negenstemmige werk, waarin de versierde sopraanpartij zelfs de hoge c aandoet, waren verboden en het zou tot het einde van de achttiende eeuw duren voordat de compositie beschikbaar was voor gewone schepselen. Overigens was de muziek daarvoor al eens (op een bijna bovenmenselijke manier) naar buiten gesmokkeld door een veertienjarige knaap. Deze jongeman, een zekere Wolfgang Amadeus Mozart, had Allegri’s werk in de pauselijke kapel gehoord en het – als was het de gewoonste zaak van de wereld – kort daarop vanuit zijn geheugen opgeschreven.
Domenico Scarlatti Stabat Mater Ook de jammerende woorden van de bedroefde Maria bij het kruis – zoals weergegeven in de middeleeuwse Latijnse hymne Stabat Mater – werden in de loop der eeuwen vaak door componisten ter hand genomen. Domenico Scarlatti was een van hen. De Italiaan, die vooral bekend zou worden dankzij de meer dan 550 klaviersonates die hij na zijn verhuizing naar Spanje schreef, laat de klaagzangen horen uit de mond van tien onafhankelijke vocale stemmen, ondersteund door continuo (orgel en een strijkbas). Hij 3
Toelichting
schreef het werk nog in zijn vaderland, vermoedelijk voor het pauselijke koor. In zijn Stabat Mater kijkt Scarlatti in dit werk qua stijl eerder terug in de tijd dan vooruit of om zich heen. Soberheid en ouderwetse degelijkheid zijn troef; de belcanto-stijl, waar zijn vader Alessandro in grossierde, of de lichte, ‘klassieke’ stijl die Domenico in zijn sonates hanteert, zijn ver weg. Alleen in de dansante slotdelen wijkt de meditatieve sfeer voor meer vrolijkheid. Knap hoe Scarlatti de tekst steeds in andere samenstellingen van de tien stemmen over het voetlicht weet te brengen.
Carlo Gesualdo Responsoriae De klagende teksten van de responsoria die tijdens de drie dagen vóór Pasen in de traditionele katholieke liturgie staan voorgeschreven, waren waarschijnlijk koren op de molen van de excentrieke graaf Gesualdo de Venosa. Bij deze morbide Italiaanse componist, die zijn vrouw en haar minnaar vermoordde, zaten meerdere steekjes los. Gelukkig maakte hij van zijn hart geen moordkuil: met name in zijn laatste madrigaalboeken lijkt het getormenteerde karakter van de graaf door te klinken in dissonante en onconventionele muzikale tekstuitbeeldingen. ‘In hoge mate shockerend’, meenden tijdgenoten, ‘Het ene akkoord volgt zonder enig verband op het andere.’ Is zijn geestelijke muziek 4
doorgaans traditioneler, de Responsoriae uit 1611 doen regelmatig aan deze expressieve madrigaalstijl denken. Vandaag hoort u drie gezangen voor Witte Donderdag, de vijfde dag (Feria V) van de Goede Week, waarop traditioneel de Maaltijd van de Heer centraal staat (‘in coena Domini’).
Giacinto Scelsi Tre canti sacri Met Giacinto Scelsi maakt een tweede Italiaanse graaf zijn entree in het programma, maar dan een uit de twintigste eeuw. Net als veel van zijn tijdgenoten, schreef Scelsi aanvankelijk in een idioom, dat voortborduurde op dat van Arnold Schönberg en de zijnen. Na een crisis sloeg hij aan het eind van de jaren vijftig een nieuwe weg in: hij begon zich vooral te focussen op klank – ‘de kosmische kracht waarvan alles afkomstig is’ – en bracht oosterse mystiek in zijn werken. Zijn Tre Canti Sacri dateren uit 1958. In het centrale deel horen we een tekst uit de dodenmis; de overmatige kwart (bijvoorbeeld c-fis), een toonsafstand die wel de ‘duivel in de muziek’ wordt genoemd, speelt een belangrijke rol. De zonnigere thematiek van de hoekdelen lijkt er los van te staan. In de drie werken gebruikt Scelsi tal van mogelijkheden van de menselijke stem, we horen glissando’s, vibrato en tonen die niet in het gebruikelijke spectrum voorkomen (microtonen).
Toelichting
James MacMillan Miserere James MacMillan is een van de bekendste hedendaagse Schotse componisten. Zijn gevarieerde muziek die gekleurd wordt door zijn sterke katholieke geloof, zijn Schotse roots, zijn politieke engagement en oosterse invloeden, doet het uitstekend op de internationale podia. Zijn muzikale taal – een mix van felle dissonanten, interessante ritmiek en meditatieve momenten – weet kennelijk een gevoelige snaar te raken bij menig eenentwintigste-eeuwse luisteraar. In 2009 schreef hij voor Harry Christophers en zijn ensemble The Sixteen zijn versie van de Miserere-tekst. Net als Allegri gebruikt MacMillan de gregoriaanse melodie van de psalm, maar hij vertaalt de tekst in een spannende persoonlijke interpretatie, waarin verstilde momenten contrasteren met expressieve uitbarstingen. In de woorden van Christophers: ‘MacMillans Miserere is ongelooflijk krachtig. Hij kent zijn Bijbel en kruipt in de woorden… het is een meesterwerk.’ Tekst toelichting: Dirk Luijmes
5
Liedteksten Gregorio Allegri Miserere mei Deus Miserere mei, Deus, secundum magnam misericordiam tuam;
Wees mij genadig, God, in uw trouw,
Et secundum multitudinem miserationum tuarum, dele iniquitatem meam.
u bent vol erbarmen, doe mijn daden teniet,
Amplius lava me ab iniquitate mea: et a peccato meo munda me:
was mij schoon van alle schuld, reinig mij van mijn zonden.
Quoniam iniquitatem meam ego cognosco, et peccatum meum contra me est semper.
Ik ken mijn wandaden, ik ben mij steeds van mijn zonden bewust,
Tibi soli peccavi, et malum coram te feci; ut justificeris in sermonibus tuis, et vincas cum judicaris.
tegen u, tegen u alleen heb ik gezondigd, ik heb gedaan wat slecht is in uw ogen. Laat uw uitspraak rechtvaardig zijnen uw oordeel zuiver.
Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum: et in peccatis concepit me mater mea.
Ik was al schuldig toen ik werd geboren, al zondig toen mijn moeder mij ontving,
Ecce enim veritatem dilexisti; incerta et occulta sapientiae tuae manifestasti mihi.
maar u wilt dat waarheid mij vervult, u leert mij wijsheid, diep in mijn hart.
Asperges me hyssopo, et mundabor; lavabis me, et super nivem dealbabor.
Neem met majoraan mijn zonden weg en ik word rein, was mij en ik word witter dan sneeuw.
Auditui meo dabis gaudium et laetitiam: et exsultabunt ossa humiliata.
Laat mij vreugde en blijdschap horen: u hebt mij gebroken, laat mij ook juichen.
Averte faciem tuam a peccatis meis, et omnes iniquitates meas dele.
Sluit uw ogen voor mijn zonden en doe heel mijn schuld teniet.
6
Liedteksten
Cor mundum crea in me, Deus, et spiritum rectum innova in visceribus meis.
Schep, o God, een zuiver hart in mij, vernieuw mijn geest, maak mij standvastig,
Ne projicias me a facie tua, et spiritum sanctum tuum ne auferas a me.
verban mij niet uit uw nabijheid, neem uw heilige geest niet van mij weg.
Redde mihi laetitiam salutaris tui, et spiritu principali confirma me.
Red mij, geef mij de vreugde van vroeger, de kracht van een sterke geest.
Docebo iniquos vias tuas, et impii ad te convertentur.
Dan wil ik verdwaalden uw wegen leren, en zullen zondaars terugkeren tot u.
Benigne fac, Domine, in bona voluntate tua Sion, ut aedificentur muri Jerusalem.
Wees Sion welgezind en schenk het voorspoed, bouw de muren van Jeruzalem weer op.
Tunc acceptabis sacrificium justitiae, oblationes et holocausta; tunc imponent super altare tuum vitulos.
Dan zult u de juiste offers aanvaarden, offers in hun geheel verbrand, dan legt men stieren op uw altaar.
Psalm 51
Vertaling: ontleend aan de Nieuwe Bijbelvertaling Š Nederlands Bijbelgenootschap 2004
7
Liedteksten
Domenico Scarlatti Stabat Mater 1. Stabat Mater dolorosa juxta crucem lacrimosa, dum pendebat Filius.
De diepbedroefde Moeder stond wenend bij het kruist terwijl haar Zoon daar hing.
2. Cuius animam gementem, contristatam et dolentem, per transivit gladius. O quam tristis et afflicta fuit illa benedicta Mater unigeniti! Quae maerebat et dolebat, Pia Mater, dum videbat Nati poenas inclyti. Quis est homo qui non fleret, Christi Matrem si videret in tanto supplitio?
Haar klagende ziel, medelijdend en vol smart, werd als door een zwaard doorstoken. O hoe bedroefd en aangedaan was die gezegende Moeder van de Enig-geborene! Die rouwde en treurde, de vrome Moeder, terwijl ze zag de foltering van haar glorieuze zoon. Welk mens zou niet huilen Bij het zien van Christus’ Moeder in zo’n marteling?
3. Quis non posset contristari, piam Matrem contemplari dolentem cum Filio? Pro peccatis suae gentis Vidit Jesum in tormentis, et flaggellis subditum. Vidit suum dulcem Natum Moriendo desolatum, dum emisit spiritum.
Wie zou niet medelijden bij het aanschouwen van de vrome Moeder lijdend samen met haar Zoon? Voor de zonden van zijn volk zag zij Jezus bij de folteringen en een geseling ondergaan. Zag zij haar geliefde zoon sterven in eenzaamheid toen hij de geest gaf.
4. Eja Mater, fons amoris, Me sentire vim doloris, Fac, ut tecum lugeam. Fac, ut ardeat cor meum in amando Christum Deum, ut sibi complaceam.
Ach Moeder, bron van liefde laat mij de kracht van het verdriet voelen opdat ik met U treuren kan. Maak dat mijn hart gaat branden bij het houden van Christus de Heer, opdat ik Hem behage.
8
Liedteksten
5. Sancta Mater, istud agas, Crucifixi fige plagas Cordi meo valide. Tui nati vulnerati tam dignati pro me pati, poenas mecum divide.
Heilige Moeder, zorg ervoor, grif de wonden van de gekruisigde diep in mijn hart. Van uw gewonde zoon die zich verwaardigde zo voor mij te lijden, deel met mij zijn pijnen.
6. Fac me vere tecum flere, crucifixo condolere donec ego vixero.
Laat mij oprecht met u wenen de gekruisigde beklagen zolang ik leef.
7. Juxta crucem tecum stare et me tecum sociare in planctum desidero. Virgo virginum praeclara, mihi jam non sis amara: fac me tecum plangere. Fac ut portem Christi mortem passionis fac consortem et plagas recolere. Fac me plagis vulnerari crucem hac inebriari, ob amorem Filii.
Met U bij het kruis staan en met U te delen In uw klagen wil ik. Uitverkoren Maagd der Maagden, moge U voor mij niet meer verbitterd zijn laat mij met U klagen. Laat mij dragen Christus dood en deelhebben aan zijn lijden en zijn wonden gedenken. Laat zijn wonden mij wonden, het kruis mij in een roes brengen, wegens liefde voor de Zoon.
8. Inflammatus et accensus per te, Virgo, sim defensus in die judicii. Fac me Cruce custodiri, morte Christi premuniri confoveri gratia. Quando corpus morietur,
In vlam gezet en aangestoken, door U, Maagd, moge ik verdedigd worden op de dag des oordeels. Laat het kruis mij beschermen, Christus’ dood mij wapenen en mij met Genade vervullen. Als mijn lichaam sterft:
9. Fac ut animae donetur paradisi gloria. Amen.
Maak dat mijn ziel gegeven wordt de glorie van het Paradijs. Amen. Vertaling: Hans van der Velden, www.stabatmater.info
9
Liedteksten
Carlo Gesualdo Responsoria: Feria V- In coena Domini Responsorium 1 In monte Oliveti oravit ad Patrem: Pater, si fieri potest, transeat a me calix iste; Spiritus quidem promptus est, caro autem infirma. Fiat voluntas tua.
Responsorium 1 Op de Olijfberg bad Hij tot de Vader: Vader, als het mogelijk is, Laat dan die kelk aan mij voorbijgaan. De geest is wel gewillig, maar het vlees is zwak: Uw wil geschiede.
Versus Vigilate et orate, ut non intretis in tentationem.
Versus Blijf waken en bidt, dat jullie niet op de beproeving ingaan.
Responsorium 2 Tristis est anima mea usque ad mortem; sustinete hic et vigilate mecum. Nunc videbitis turbam quae circumdabit me, Vos fugam capietis et ego vadam immolari pro vobis.
Responsorium 2 Mijn ziel is bedroefd tot stervens toe; blijf hier met mij waken. Weldra zullen jullie de menigte zien die mij zal omringen, Jullie zullen vluchten en ik zal mijzelf voor jullie offeren.
Versus Ecce appropinquat hora, et Filius hominis tradetur in manus peccatorum.
Versus Zie, het uur is nabij en de Mensenzoon zal in de handen van zondaren worden overgeleverd.
Responsorium 3 Ecce vidimus eum non habentem speciem, neque decorem: aspectus ejus in eo non est: hic peccata nostra portavit et pro nobis dolet: ipse autem vulneratus est propter iniquitates nostras : cujus livore sanati sumus.
Responsorium 3 Zie, wij zagen Hem zonder gedaante en zonder schoonheid; zijn uiterlijk was in Hem verloren gegaan; Hij heeft onze zonden gedragen en lijdt voor ons; Hij toch is gewond om wille van onze ongerechtigheden: Door zijn striemen zijn wij genezen.
10
Liedteksten
Versus Vere languores nostros ipse tulit et infirmitates nostras ipse portavit.
Versus Waarlijk, Hij heeft onze krankheden gedragen, en heeft Zich beladen met onze smarten.
Giacinto Scelsi Tre canti sacri I Angelus Domini untiavit Mariae et concepit spiritu sancto.
I De engel des Heren heeft Maria een boodschap gebracht, en zij raakte bevrucht door de Heilige Geest.
II Requiem aeternam dona eis Domine
II Geef hen eeuwige rust, Heer.
III Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis.
III Ere zij God in de hoogste hemel en op aarde zij er vrede voor de mensen van goeden wille.
11
Liedteksten
James MacMillan Miserere Miserere mei, Deus, secundum magnam misericordiam tuam;
Wees mij genadig, God, in uw trouw,
Et secundum multitudinem miserationum tuarum, dele iniquitatem meam.
u bent vol erbarmen, doe mijn daden teniet,
Amplius lava me ab iniquitate mea: et a peccato meo munda me:
was mij schoon van alle schuld, reinig mij van mijn zonden.
Quoniam iniquitatem meam ego cognosco, et peccatum meum contra me est semper.
Ik ken mijn wandaden, ik ben mij steeds van mijn zonden bewust,
Tibi soli peccavi, et malum coram te feci; ut justificeris in sermonibus tuis, et vincas cum judicaris.
tegen u, tegen u alleen heb ik gezondigd, ik heb gedaan wat slecht is in uw ogen. Laat uw uitspraak rechtvaardig zijnen uw oordeel zuiver.
Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum: et in peccatis concepit me mater mea.
Ik was al schuldig toen ik werd geboren, al zondig toen mijn moeder mij ontving,
Ecce enim veritatem dilexisti; incerta et occulta sapientiae tuae manifestasti mihi.
maar u wilt dat waarheid mij vervult, u leert mij wijsheid, diep in mijn hart.
Asperges me hyssopo, et mundabor; lavabis me, et super nivem dealbabor.
Neem met majoraan mijn zonden weg en ik word rein, was mij en ik word witter dan sneeuw.
Auditui meo dabis gaudium et laetitiam: et exsultabunt ossa humiliata.
Laat mij vreugde en blijdschap horen: u hebt mij gebroken, laat mij ook juichen.
Averte faciem tuam a peccatis meis, et omnes iniquitates meas dele.
Sluit uw ogen voor mijn zonden en doe heel mijn schuld teniet.
12
Liedteksten
Cor mundum crea in me, Deus, et spiritum rectum innova in visceribus meis.
Schep, o God, een zuiver hart in mij, vernieuw mijn geest, maak mij standvastig,
Ne projicias me a facie tua, et spiritum sanctum tuum ne auferas a me.
verban mij niet uit uw nabijheid, neem uw heilige geest niet van mij weg.
Redde mihi laetitiam salutaris tui, et spiritu principali confirma me.
Red mij, geef mij de vreugde van vroeger, de kracht van een sterke geest.
Docebo iniquos vias tuas, et impii ad te convertentur.
Dan wil ik verdwaalden uw wegen leren, en zullen zondaars terugkeren tot u.
Libera me de sanguinibus, Deus, Deus salutis meae, et exsultabit lingua mea justitiam tuam.
U bent de God die mij redt, bevrijd mij, God, van de dreigende dood, en ik zal juichen om uw gerechtigheid.
Domine, labia mea aperies, et os meum annuntiabit laudem tuam.
Ontsluit mijn lippen, Heer, en mijn mond zal uw lof verkondigen.
Quoniam si voluisses sacrificium, dedissem utique; holocaustis non delectaberis.
U wilt van mij geen offerdieren, in brandoffers schept u geen behagen.
Sacrificium Deo spiritus contribulatus; cor contritum et humiliatum, Deus, non despicies.
Het offer voor God is een gebroken geest; een gebroken en verbrijzeld hart zult u, God, niet verachten.
Benigne fac, Domine, in bona voluntate tua Sion, ut aedificentur muri Jerusalem.
Wees Sion welgezind en schenk het voorspoed, bouw de muren van Jeruzalem weer op.
Tunc acceptabis sacrificium justitiae, oblationes et holocausta; tunc imponent super altare tuum vitulos.
Dan zult u de juiste offers aanvaarden, offers in hun geheel verbrand, dan legt men stieren op uw altaar.
13
Biografieën Componisten Gregorio Allegri
Palestrina. Hij componeerde magnificats, motetten en andere kerkmuziek. Volgens sommige bronnen zou Allegri een castraat zijn geweest, maar op afbeeldingen staat hij meestal met een baard. Als hij castraat was geweest, zou hij deze nooit hebben kunnen krijgen. Zijn bekendste werk is het Miserere, dat nog jaarlijks op Goede Vrijdag in de Sixtijnse Kapel uitgevoerd.
Domenico Scarlatti
Gregorio Allegri (1582 ‑ 1652) was een Italiaanse priester en componist van kerkmuziek. Hij was een belangrijke zanger en componist van het pauselijk koor na 1630. Na zijn dood werd Allegri’s muziek in de Sixtijnse Kapel nog steeds uitgevoerd en gekopieerd, zelfs tot in de negentiende eeuw. Allegri schreef in de stijl van Giovanni Pierluigi da 14
Domenico Scarlatti (1685 1757), zoon van Alessandro Scarlatti, is in hetzelfde jaar geboren als Johann
Sebastian Bach en Georg Friedrich Händel. Over zijn leven is echter veel minder bekend. Op zestienjarige leeftijd werd Domenico Scarlatti benoemd tot componist en organist van de koninklijke kapel in Napels. In 1703 debuteerde hij met zijn eerste opera’s: L’Ottavia restituita al trono en Il Giustino. In 1707 of 1708 werd hij assistentkapelmeester van zijn vader in de Santa Maria Maggiore in Rome. In zijn gehele werkzame Italiaanse periode, van 1701 tot 1720, heeft hij zowel voor kerkelijke als wereldlijke werkgevers regelmatig vocale en orkestwerken geproduceerd. In 1719 vertrok hij naar Portugal, waar hij de prinses Maria Barbara, dochter van koning Juan klavecimbellessen gaf. Maar liefst dertig jaar lang bleef hij haar trouw als hofmusicus; ook toen zij trouwde en koningin werd van Spanje. In 1738 werd hij door koning Juan tot ridder benoemd en Scarlatti droeg de Essercizi per gravicembalo aan hem op. Een fors deel van zijn oeuvre is waarschijnlijk
Biografieën
verloren gegaan bij de grote aardbeving van 1755, waarbij Lissabon zwaar werd getroffen. Ruim 90 procent van het achterhaalde werk bestaat uit klaviersonates.
Carlo Gesualdo
Carlo Gesualdo (1566 1613) was een Italiaans componist, luitspeler en edelman uit de late renaissance. Gesualdo was een leerling van Pomponio Nenna en zeer bevriend met de dichter Torquato Tasso. Gesualdo is zowel door zijn muziek, als door zijn levensloop een opvallende
figuur binnen de klassieke muziek. Hij had een grote naam als luitspeler, maar is muziekhistorisch vooral belangrijk om zijn zeer vooruitstrevende vernieuwingen op het gebied van het madrigaal. In 1960 completeerde Igor Stravinsky drie Cantiones Sacrae van Gesualdo, ter gelegenheid van wat men toen voor zijn 400ste geboortejaar hield. Nu weten we dat dat 1566 moet zijn. Met name zijn latere werken vertonen een voor zijn tijd ongehoorde melodische en harmonische rijkdom en expressiviteit. Hij componeerde, naast madrigalen, vijf-, zes- en zevenstemmige motetten en responsoria.
Giacinto Scelsi Giacinto Scelsi (1905 – 1988) was een Italiaans componist en dichter van Franse poëzie. Scelsi is geboren in een adellijke familie en studeerde muziek in Rome bij Giacinto Sallustio en in Wenen bij Walther Klein, een leerling van Arnold Schönberg.
In de jaren 20 sloot Scelsi vriendschap met intellectuelen als Jean Cocteau en Virginia Woolf en reisde hij uitgebreid naar het buitenland. Hij kwam voor het eerst in contact met nietEuropese muziek in Egypte in 1927. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verbleef hij in Zwitserland en kwam na de oorlog in een persoonlijk crisis. In zijn muziek werd improvisatie het belangrijkste element, waarbij de musicus een tussenpersoon is voor een hogere transcendente realiteit. Er mochten geen foto’s van hem verschijnen in combinatie met zijn muziek. Hij gaf zijn werken wel een symbool mee als een soort 15
Biografieën
handtekening (een bol boven een lijn). Pas na zijn dood kwam enig fotomateriaal boven tafel. Scelsi vond het ook niet nodig dat zijn werken uitgevoerd werden; eenmaal gecomponeerd was voor hem de zaak af. Door zijn houding zijn er maar weinig werken van hem tijdens zijn leven uitgevoerd, pas de laatste jaren ziet men het belang van zijn composities in.
James MacMillan
foto: Philip Gatside
James MacMillan (1959) begon zijn muzikale leven als een ware academicus. 16
Hij kreeg zijn opleiding aan de Edinburgh en Durham University en startte in 1986 een carrière als universitair docent aan de Manchester University. Als componist liet hij zich in eerste instantie in met een doorwrocht postserieel modernisme waarmee hij weinig publiek bereikte. Geïnspireerd door de sociale bewogenheid van zijn mentor Peter MaxwellDavies keerde MacMillan terug naar Schotland. Daar werd hij de huiscomponist van het Scottish Chamber Orchestra. Vanaf 2000 tot 2009 was hij dirigent en huiscomponist van de BBC Philharmonic. In 2010 was hij vaste gastdirigent van de Radio Kamer Filharmonie. Sinds zijn terugkeer naar Schotland veranderde zijn muziek en werd toegankelijker. Hij gebruikte elementen uit het katholieke geloof, Schotse volksmuziek, de aloude traditie van de Britse koorzang, minimalisme en moderne twintigsteeeuwse technieken. Zo creëerde hij een stijl vol spirituele, religieuze en ook
politieke thema’s die voor velen zeer aansprekend is. Sinds The Confession of Isobel Gowdie (1990) en het slagwerkconcert Veni, veni Emmanuel uit 1992 is MacMillan een van de meest gespeelde hedendaagse componisten.
Biografieën
Uitvoerenden Peter Dijkstra Dirigent
foto: Astrid Ackermann
Peter Dijkstra studeerde koordirectie, orkestdirectie en solozang aan de conservatoria van Den Haag, Keulen en Stockholm en behaalde zijn diploma’s summa cum laude met onderscheiding. Met de toekenning van de Kersjes-van de Groenekanbeurs voor jonge orkestdirigenten in 2002 en
het winnen van de eerste prijs van de Eric Ericson Award 2003 in Stockholm werd zijn internationale carrière in gang gezet. Van 2005 tot 2016 was Peter Dijkstra artistiek leider van het Chor des Bayerischen Rundfunks, en onder zijn leiding ontwikkelde dit ensemble zich tot een internationaal gewaardeerd en veelzijdig vocaal ensemble. In 2007 werd Dijkstra aangesteld als chef-dirigent van het Zweeds Radiokoor en trad daarmee in de voetsporen van de legendarische Eric Ericson. Na een lange periode als eerste gastdirigent werd Dijkstra in september 2015 chefdirigent van het Nederlands Kamerkoor, en met ingang van het seizoen 20182019 is hij benoemd tot vaste gastdirigent van het Groot Omroepkoor. Ook bij gerenommeerde orkesten is Dijkstra een graag geziene gast. Hij werd als gastdirigent uitgenodigd bij onder andere het Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks, het Japan Philharmonic Orchestra, de Radio
Kamer Filharmonie en het Residentie Orkest en barokorkesten als Akademie für Alte Musik Berlin en BROCK. Dijkstra zet zich speciaal in voor de verbinding tussen de professionele muziekpraktijk en de amateurwereld. Hij werkt graag met amateurensembles, en is artistiek leider van vocaal ensemble MUSA. In oktober 2016 werd Dijkstra aangesteld als Professor voor Koordirectie aan de Hochschule für Musik in Köln. Peter Dijkstra is erelid van de Royal Swedish Academy of Music. In 2013 werd hem het Gouden Viooltje toegekend, een prijs voor internationaal gerenommeerde musici uit Noord-Nederland, en in 2014 won hij de Eugen Jochum prijs.
17
Biografieën
Caroline Kang Cello
Festival d’Aix-en-Provence en Música Antigua de Barcelona, en werkte met gerenommeerde musici als Lars Ulrik Mortensen, William Christie, Andrew Lawrence King, Nicholas McGeegan en Lawrence Cummings. Ze is een vast lid van Anima Eterna (BE), Holland Baroque (NL), en is eerste cellist van het Bach Orchestra of the Netherlands. Caroline doceert momenteel aan het Koninklijk Conservatorium van Den Haag.
Regina Albanez Theorbe
foto: Claudio Frateschi
Caroline studeerde de moderne en barokke cello aan de Eastman School of Music (Rochester, NY), Longy School of Music (Boston), Ithaca College School of Music, Cornell University en aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Caroline Kang trad op als solist en kamermusicus in de Library of Congress, het Kennedy Center, Edinburgh Festival, Bachfest Leipzig, Thüringen Bachwochen, 18
De Braziliaanse luitiste Regina Albanez studeerde klassiek gitaar, cello en compositie aan de Universiteit van Campinas (São Paulo). Daarna studeerde ze renaissanceen barokluit, theorbe en barokgitaar bij Toyohiko Satoh aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Regina is een van de meest actieve luitspelers in Nederland. Ze speelde onder
BiografieĂŤn
andere met het Nederlands Kamerorkest en Nederlands Kamerkoor, De Nederlandse Bachvereniging, Combattimento, Cappella Amsterdam, Concerto Palatino, het Utrechts Barok Consort, Frank Groothof en Currende. Ze speelde in het Netwerk voor Oude Muziek en in vele andere series in Nederland. Naast haar concerten in Nederland trad Regina op in festivals voor oude muziek en in concertseries over de hele wereld. Ze is lid van de ensembles La Primavera, La Suave Melodia, Dulcibella, Musica Ficta, Musica Temprana en Musica Glorifica. Ze geeft celloles bij het Leerorkest in Amsterdam en gitaar bij Pola Studio in Den Haag. Regina is tevens een talentvol componiste. Werk van haar is uitgegeven bij GSP in San Francisco.
Kathryn Cok Orgel
Kathryn Cok is geboren in New York, maar woont sinds 1996 in Nederland. Ze studeerde klavecimbel en fortepiano aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Kathryn is een veelgevraagd klavecinist, fortepianist en researcher aan beide zijden van de Atlantische Oceaan. Ze won de eerste prijs in het Concours voor barokinstrumenten in Brunnenthal in Oostenrijk. Ze werkt als solist en
als continuo-speler met The Amsterdam Baroque Orchestra en andere gerenommeerde barokensembles zoals het Nederlands Kamerkoor, het Tulipa Consort, Musica Temprana, en Harmonie Universelle. Daarnaast werkt zij met vooraanstaande symfonieorkesten zoals het Koninklijk Concertgebouworkest, het Deutsches SymphonieOrchester Berlin en de Berliner Philharmoniker. Kathryn treedt regelmatig op als solist in de meest vooraanstaande oudemuziekfestivals en concertseries zoals Festival Oude Muziek, Utrecht, Brunnenthaler Konzert Sommer, Amherst Early Music Festival en het Bodensee Festival. Kathryn doceert aan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag en bekleedt aan dit instituut tevens de functie van Head of Master Research.
19
Biografieën
Nederlands Kamerkoor Het Nederlands Kamerkoor behoort ruim tachtig jaar tot de wereldtop. Het staat vanaf het prille begin bekend om zijn avontuurlijke en vernieuwende koers: met het uitzetten van opdrachten aan grote componisten en jong talent, met de ontwikkeling van nieuwe vormen, en met spannende samenwerkingen. Het leidt tot concerten die ontroeren én prikkelen. Het Nederlands Kamerkoor wordt geroemd door critici in binnen en buitenland: ‘Het Nederlands Kamerkoor blijkt voor de koormuziek wat het Concertgebouworkest is voor de orkestmuziek: een toonaangevend topensemble’, aldus de Volkskrant (2016). In 20
december 2017 ontving het Nederlands Kamerkoor de klassieke muziekprijs van de VSCD, De Ovatie, voor het concertprogramma Via Crucis onder leiding van Reinbert de Leeuw. Educatie en participatie maken onlosmakelijk deel uit van de missie van het koor. Het Nederlands Kamerkoor verzorgt workshops en ‘adopteert’ koren als voorprogramma van zijn eigen concerten. Getalenteerde, jonge zangers krijgen in het talentontwikkelingstraject NKK NXT een kans te experimenteren met nieuwe vormen van koormuziek. Sinds 2015 is Peter Dijkstra chef-dirigent van het koor. Hij is een van de meest gevraagde koordirigenten ter wereld en staat keer op keer garant voor sprankelende uitvoeringen. Zijn voorgangers waren Hans van de Hombergh, Kerry Woodward, Uwe Gronostay, Tõnu Kaljuste,
Stephen Layton en Risto Joost. Het koor werd opgericht door Felix de Nobel, die tot 1972 de eerste chef-dirigent was. Sinds 2015 is het Nederlands Kamerkoor gevestigd in Utrecht. Sopranen Heleen Koele Annet Lans Mónica Monteiro Cressida Sharp Alten Marleene Goldstein Dorien Lievers Jenni Reineke Kaspar Kröner Tenoren Stefan Berghammer Alberto ter Doest William Knight João Moreira Bassen Kees Jan de Koning Gilad Nezer Jasper Schweppe Florian Just
Seizoen 2018-2019 Serie Koren De allerbeste koren in de ideale koorakoestiek van de Grote Zaal met vier eeuwen vocaal repertoire. Zo klinken dit seizoen werken van Palestrina tot David Lang en van Monteverdi’s madrigalen tot Schnittke’s 20e-eeuwse concert voor koor. Veel aandacht ook voor de Engelse koortraditie. Met The Tallis Scholars en The Cardinall’s Musick als vertegenwoordigers van de gevestigde orde, gecombineerd met de nieuwe frisse aanpak van Voces8. vr 28 sep 2018 Cappella Amsterdam Again and again di 27 nov 2018 VOCES8 + Rachel Podger Guardian Angel za 19 jan 2019 The Cardinall’s Musick Oorlog en Vrede di 22 jan 2019 Nederlands Kamerkoor Duister Rusland wo 20 feb 2019 The Tallis Scholars Italië en Duitsland vr 12 apr 2019 RIAS Kammerchor Victoria en Vivancos: twee requiems vr 3 mei 2019 Collegium Vocale Gent Madrigalen van Monteverdi vr 17 mei 2019 Cappella Amsterdam Rachmaninov Vespers 21
Verwacht
Mei
April
wo 2 mei / 20.15 uur Amsterdam Sinfonietta Song of the flying horses
do 19 apr / 20.15 uur Nieuw Amsterdams Peil + Michel van der Aa + Wende Spotlight op Van der Aa
do 3 mei / 12.30 uur Lunchconcert Ism Nationaal Muziekinstrumenten Fonds
vr 20 apr / 20.15 uur Symfonieorkest Conservatorium van Amsterdam Rituelen
do 3 mei / 20.15 uur Ragazze Quartet Radio Rusland
wo 25 apr / 20.30 uur / Atriumzaal DNK-ensemble + Konzert Minimal Michael Pisaro’s Tombstones tijdens DNK Days
vr 4 mei / 21.00 uur Nederlands Kamerorkest Naar het dagboek van Anne Frank za 5 mei / 18.00 uur Vrije Noten Componistendiner
do 26 apr / 20.15 uur Calefax + Neue Vocalsolisten Stuttgart Morphing Relations
wo 9 mei / 20.15 uur Schnyder trio Grootse pianotrio’s van Brahms en Beethoven
za 28 apr / 20.15 uur Sunrise (1927) Alexandre Tharaud
do 10 mei / 20.15 uur Joseph Puglia Music and Movement
zo 29 apr / 15.00 uur Nederlandse Bachvereniging Dido & Aeneas
vr 11 mei / 20.15 uur Das Cabinet des Dr. Caligari (1920) New European Ensemble
22
za 12 mei / 20.15 uur Hannes Minnaar Winnaar Nederlandse Muziekprijs 2016 zo 13 mei / 11.00 uur / Kleine Zaal Ere Lievonen + Anne Veinberg Laboratonium 3 zo 13 mei / 15.00 uur Nederlands Kamerkoor + Maarten Engeltjes + Lavinia Meijer Bernsteins Chichester Psalms wo 16 mei / 20.15 uur Véronique Gens + Susan Manoff Licht op de Franse mélodie
Huil van de Wolff Elke 22e van de maand klinkt om 20.00 uur het geluidsmonument Huil van de Wolff. Martijn Padding componeerde deze interactieve geluidsinstallatie ter herinnering aan oprichter van het Muziekgebouw Jan Wolff (1941 - 2012). Zie voor meer informatie muziekgebouw.nl/ huilvandewolff Geheimtips Bijzondere concerten die je niet mag missen
Foto: Erik van Gurp
Restaurant Zouthaven Kom voor het concert eten in restaurant Zouthaven. Reserveren: 020 788 2090 of zouthaven.nl
Rondom het concert - Na aanvang van het concert heeft u geen toegang meer tot de zaal. - Zet uw mobiele telefoon uit voor aanvang van het concert. - Het maken van beeld- of geluidsopnamen in de zaal alleen met schriftelijke toestemming. - Algemene Bezoekersvoorwaarden zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Bij de prijs inbegrepen Reververingskosten en garderobe zijn bij de kaartprijs inbegrepen. Ook een pauzedrankje, tenzij anders vermeld op uw concertkaartje. Bij concerten zonder pauze staan drankjes klaar na afloop van het concert.
Steun het Muziekgebouw Inkomsten uit kaartverkoop dekken ten dele onze kosten. Word vriend of doneer: met uw extra steun kunnen we concerten op het hoogste niveau blijven organiseren. Meer informatie: muziekgebouw.nl/steunons
Op de hoogte blijven? Blijf op de hoogte van nieuw geboekte concerten of ander nieuws. Volg ons via onze e-nieuwsbrief (aanmelden op muziekgebouw.nl), Facebook, Twitter of Instagram. Dank! Wij kunnen niet zonder de steun van onze vaste subsidiĂŤnten en Vrienden van het Muziekgebouw. Wij zijn hen daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
23