«...Бешубња, њизби Худо ѓолиб хоњад буд»,
Ќуръон: сураи Моида, ояти 56
Бовару талошњо барои ояндаи неки миллат моро ба майдон кашидааст
НАШРИЯИ
њИЗБИ
НАњЗАТИ
ИСЛОМИИ
ТОљИКИСТОН
№ 51 (821) Сешанбе, 16- уми декабри соли 2014 -и милодї, мутобиќ ба 24 - уми сафар, соли 1436 - и њиљрии ќамарї
Ширкат дар интихобот, интихоби афроди лоиќ ва сазовор вазифаи имонї ва шањрвандии њар яки мову шумост. Барои тасмими ѓалат дар пешгоњи Худованд ва миллат љавоб хоњем гуфт! устод С. А. Нурї
2
16 декабри соли 2014
www.nahzat.tj
паёми
М.Кабирї:
байни маќомоти давлатї ва ќишрњои гуногуни љомеъаи шањрвандї, аз љумла њизбу њаракатњои сиёсї буд, ки омили аслии рушд ва субот ќарор гирифт. Марњалаи саввумро метавон аз соли 2010 то ба имрўз замонбандї кард, ки бо вуљуди дастёбї ба пешравињо, Тољикистон дар аксари самтњои рушд гирифтори рукуд, њатто аќибравї гардид. Агар ќисме аз омилњои таъсирррасон ба ин раванд сарчашмаи хориљї ва берун аз иродаву хостаи сиёсатмадорон ва масъулини давлатї бошад, ќисми дигараш марбут ба сиёсату барномањои нодуруст ва якљониба буданд. Аз љумлаи омилњои муассири хориљї метавон буњронњои пайдарпайи иќтисодї ва молиявї, амниятї ва низомии љањонї ва минтаќавї, инчунин сиёсатњои носолими баъзе кишвару созмонњоро нисбати кишвари худ номбар кард, ки дар пайдоиши чунин њолат таъсир доштаанд. Аммо, омилњои дохилї дар расидан ба чунин њолати рукуд ва буњронї таъсири бештар доштаанд ва дар муќоиса бо омилњои хориљї ба маротиб зиёдтаранд. Аз љумла, муњимтарин омили манфї дар ин марњала, заъиф кардани рўњияи сулњ
пуртаќаллубтарин интихобот дар таърихи давлатдории пасошўравии миллат боќї мондааст. Маќомоти давлатї ба љойи эњтиромгузорї ба њаќиќат ва роњандозии муносибати оќилонаву одилона бо воќеъиятњои љадид, њамкорї ва њамдигарфањмї бо њизбу њаракатњо ва нерўњои муассир, мутаассифона, аз он ваќт то ба имрўз роњи заъиф сохтан ва ба њошия рондани баъзе аз нерўњои сиёсиро пеш гирифтаанд. Дар сурате, ки мардум гирифтори дањњо мушкилоти иќтисодї ва иљтимої мебошанд, аз љумла, надоштани барќу гармї, пасттарин маош, нафаќа ва стипендия дар сатњи минтаќа, муњољирати љавонон ба хориљ ва пошхўрии низоми оила дар љомеъа, ришваситонии густурда дар идорањо ва ѓайра, маќомот бояд барои паст кардани сатњи норизояти мардум дар масоили сиёсї, динї ва интихобот сабукиву озодињоеро роњандозї мекарданд. Мантиќи давлатдории солим таќозо мекунад, ки барои паст кардани таъсири мушкилоти иќтисодї, иљтимої ва амниятї бояд дар кишвар фазои муколама ва њамдигарфањмї байни њукумат ва нерўњои асосии сиёсї таќвият ёбад. Вале, надоштани нигоњи миллї ва давлатї дар
Бовару талошњо барои ояндаи неки Ба номи Худованди бахшанда ва мењрубон, њамд мар Худойро ва дуруд ба Паёмбар (с) ва бар олу асњобаш Муњтарам вакилон ва мењмонони анљуман! Хоњарон ва бародарони гиромї! Хонумњо ва љанобон! Имрўз, мо бо баргузор кардани ин анљуман ва пешнињоди барномаву рўйхати номзадњо ба њавзаи ягонаи умумиљумњуриявї расман вориди корзори интихоботї мегардем. Интихоботе, ки мардум баргузор шудани онро тибќи ќонун, шаффоф ва дар рўњияи эњтирому њамдигарфањмї умед дорад, интихоботе, ки бояд кишвари моро як ќадами дигаре ба сўйи демократия, рушд ва суботу амният бурда, бовариро барои ояндаи нек дар зењни сокинон бештар бигардонад. Кишвари азизи мо то соли 2020 дигар интихоботи саросарї надорад ва интихоботи навбатии парлумонї муайянкунандаи самти асосии рушд хохад буд, ки пас аз моњи марти 2015 оё мо вориди чунин як марњалаи пешрафт хоњем гашт ё ин интихобот њам мисли пешин бо таќаллуб баргузор гашта, вазъи бе ин њам душвори сиёсї, иќтисодї ва иљтимоъиро вахимтар мекунад. Ба њар њол, интихоботи парлумонии соли 2015 љамъбасти яке аз марњалањои муњими даврони истиќлолияти кишвари азиз ва оѓози марњалаи нав хоњад буд. Даврони истиќлолияти кишварро метавон шартан ба се марњала таќсим кард: Марњалаи аввал ва душвортарин ба солњои 1992-2000 рост меояд, ки бо сабаби надоштани таљрибаи сиёсї, тавтиъа ва дахолати бегонагон нерўњои асосї натавонистанд бо муколама ва њамдигарфањмї мушкилоти дохилиро њал намоянд. Натиљаи ин нофањмињо љанги бародаркуш ва бесуботиву нооромињо
гашт, ки то охири асри гузашта идома ёфт. Бо лутфи Худованд ва хиради азалии миллат, инчунин иродаву садоќати фарзандони асили он, Э.Рањмон, президенти ЉТ ва устод Сайид Абдуллоњи Нурї, роњбари ИНОТ, огоњиву ватандўстии нерўњои сиёсии ватанї, миллат аз бунбаст берун рафт ва пеши роњи парокандагии миллату давлат гирифта шуд. Марњалаи дуввум, солњои 20002010 мебошад, ки кишвар моломол аз рўњияи сулњу вањдат, њамдигарфањмї ва њамкорї байни тамоми ќишрњои сиёсї, иљтимої, фарњангї ва динї буд, ки заминаи њуќуќї ва маънавии онро Созишномаи умумии сулњ ва ризоияти миллї гузошта буд. Тољикистон аксари дастовардњои худро дар самтњои мухталифи љомеъа мањз дар њамин марњала ноил гашт, зеро фазои сулњу оромї ба мардум илњому умед мебахшид. Кишвари мо дар сатњи љањонї њамчун намунаи нодир барои гузаштан аз як шароити буњронї ба даврони истиќрор муаррифї гашт ва таваљљуњи созмонњои байналмилалї, инчунин кишвару миллатњои пешрафтаро ба худ љалб кард. Тамоми нишондодњо дар масоили иќтисодї, сиёсї, демократї ва озодињо баёнгари пешравињои чашмраси Тољикистон буданд. Муњимтарин падидаи ин марњала, эътимоди васеъ ва њамкорї
ва вањдати миллї, њамдигарфањмї ва муколама дар љомеъа аст, ки таъсири худро ба тамоми самтњои рушд гузошт. Кишвар дар як муддати кўтоњ ба сархати рўйхат ва рейтингњои манфии љањонї дар масоили озодї, фасоди молї ва идорї, мушкилоти иќтисодиву иљтимої ворид гашт. Бояд гуфт, ин марњалаи душвори кишвар мањз аз интихоботи пуртаќаллуби парлумонии соли 2010 оѓоз гашт ва печидагињои зиёде то имрўз моро дунболагир аст. Пас, ин љо рабти бевосита байни интихоботњо ва вазъи сиёсиву иќтисодии кишвар вуљуд дорад. Њар ќадаре интихобот шаффофу озодтар бошад, њамон ќадар ба бењбудии вазъи сиёсиву иќтисодї ва суботу амнияти кившар таъсир мерасонад. Оѓози ошкори мањдудиятсозиву фишорњо Интихоботи парлумонии соли 2010 нишон дод, ки тавозуни таъсир ва мањбубияти њизбу нерўњои сиёсї дар миёни мардум аз тасаввури маќомоти давлатї фарќ мекунад. Бо талоши зиёд ва таќаллуби гўшношунид раќамњои воќеъии интихоботи соли 2010 ба нафъи њизби њоким таѓйир дода шуд, вале њаќиќату воќеъият назди мардум, нозирон ва љомеъаи љањонї ошкор гашта, то ба имрўз
сиёсатњо, нописандї нисбати мардум ва нерўњои сиёсї, яккатозї ва кибру ѓурур дар рафтори баъзе аз масъулини давлатї ва маќомот ба он оварда расонид, ки болои мушкилоти иќтисодї ва иљтимої боз дањњо мањдудиятњои сиёсиву фарњангї ва динї љорї карда шуданд. Фишору таъќиб, туњмату тањќир, кашида гирифтани моликият ва дороии мардум, аз љумла, дигарандешони сиёсї ба ављи аълои худ расид. Кор то ба љое расид, ки тамоми маќомоти давлатї, идораву донишгоњњо ва мактабу расонањои хабарї, њатто нињодњои илмї низ ба маъракаи фишороварї, тањќиру заъиф сохтани нерўњои сиёсии мухолиф сафарбар шуданд. Коре, ки дар замони Шўравї назирашро касе ёд надорад. Ин марњала дар зењну таърихи миллат на танњо бо чандин дастовардњои сиёсї, иќтисодї ва фарњангї сабт хоњад шуд, ки тавассути зањматњои ин миллат ва роњбарияти кишвар ба даст омадаанд, инчунин, бо иштибоњи баъзе аз маќомоту масъулин њамчун марњалаи нишон додани фарњанги пасти сиёсї ва раќобати нољавонмардона низ дар ёдњо хоњад монд. Умед аст, ин интихобот нуќтаи тамматро ба ин падидаи манфї хоњад гузошт ва шоњиди пирўзии фарњанги баланди миллї дар сиёсат хоњем гашт. Инак, дар чунин шароити печида ва душвор, интихоботи навбатии парлумонї баргузор мегардад, ки ба таќдири ояндаи миллату кишвар таъсири зиёд дорад. Миллати тољик ва тамоми тољикистониён бояд дар интихобот њарфи охири худро бигўянд, ки оё ба идома ёфтани ин њолати сангини иќтисодї, сиёсї ва динї розианд ё мехоњанд ба ин сањифаи талх хотима гузошта шуда, марњилаи нави рушди миллат оѓоз бигардад. Марњалае, ки инсон
www.nahzat.tj
16 декабри соли 2014
сиёсї эњсоси каромату шарофати хешро пайдо намуда, давлат њимояи њуќуќу озодињо, обрўву њайсияти онро вазифаи аввалиндараљаи худ бидонад, марњалае, ки шањрванд бо боварњо вориди идораи давлатї бигардаду мутмаин бошад, ки касе аз ў ришва намеситонад, корманди давлатї танњо дар ивази маош вазифадор аст, ки дархосту хоњиши ўро сариваќт анљом дињад, марњалае, ки њукумат вазифадор аст ба шањрвандаш ниёзњои аввалияи зиндагии шарафмандонаро, мисли барќу гармї, маош ва нафаќаи кофї, љойи кор ва тањсили дастрас, амнияту суботи шахсиву љамъиятиро бе бањонаљўйї ва кашолкорї таъмин намояд. Сабру тањаммул кафили сулњу оромиш Вакилони арљманд! ЊНИТ, ки тайи ин марњалањо худро њамчун як нерўи сиёсии ватанхоњу миллатдўст ва масъулиятшинос муаррифї кард, њамчунин исбот сохт, ки омода аст ба хотири њифзи манфиатњои милливу давлатї аз манфиатњои худ чашм бипўшад, сиёсати сабру тањаммулро пеша намояд ва бо парњез аз бархўрду
тањдидњо болои Нањзат ва туњмат кардани он ба худфурухтагї ё сабри бетављењ дар муќобили ин њама аз як марказ маншаъ бигиранд. Зеро, њадаф нохун задан ба эњсосоти мардум, барангехтани њисси кинаву адоват ва нобоварї байни њукумату нерўњои асосии кишвар аст, ки мутаассифона, то њадде ба маќсадашон наздик шудаанд.
3
Талошњо љињати бедоркунии зиддиятњои идеологї Тањлилу баррасии вазъияти ба амаломада дар муносибати маќомот бо Нањзат нишон медињад, ки баъзе доирањо љонибдори идома ва таќвияти фазои сулњу вањдат нестанд ва бо њар бањона мехоњанд дар симои ќишрњо ва нерўњои алоњидаи кишвар душмантарошї кунанд. Зењни роњбарияту масъулини кишварро аз шинохту бартараф кардани хатару осебњои воќеъї ба самти «душман»њо ва «хатар»-њои бофтаи худ мекашонанд. Бањсу зиддиятњои идеологиву андешаиро, ки замоне бо дирояту зањматњои зиёди роњбарияти кишвар ва нухбагони сиёсиву фикрии миллат хотима ёфтанд, мехоњанд бедор кунанд ва љомеъаро ба ду лагери му-
ву љањонбинии якдигар кафили пойдории миллату давлат ќарор гирифт. Аз нав зинда кардани бархўрдњои идеологї на танњо мухолиф ба
њељ гоњ барои амнияту субот ва манфиатњои давлативу миллї сарчашмаи хатар набудаву нахоњад буд. Њатто, агар баъзењо бихоњанд
миллат моро ба майдон кашидааст пархошгарї њамеша муколамаро њамчун бењтарин ва осонтарин василаи њалли мушкилињо пешнињод бинмояд. Бо истифода аз фурсати муносиб, ба аъзо, тарафдорони њизб ва њамаи он касоне, ки њарфи моро то ин лањза эњтиром кардаанд, сипосу миннатдории роњбарияти њизбро барои пайравї аз сиёсатњои эълоншуда изњор менамоям. Бидонед, ки дар пањлуйи зањмату талошњои роњбарияти кишвар бањри пешрафту суботи миллат, мањз сабру тањаммули шумо, бародарону хоњарон ва њамдиёрони азиз, кафили сулњу оромиш ва рушди кишвар будааст ва хоњад буд. Бале, гоњо фишору таъќиб ва тањќир нисбати як њизби ќонунї ва аъзову тарафдоронаш на танњо аз марзи ќонун ва ањду паймон мегузарад, балки мухолиф ба тамоми ахлоќу арзишњои умумибашарист ва тањаммули чунин вазъият тоќатфарсо мегардад. Мањз дар чунин њолатњои душвору њассос мо ниёз ба сабру тањаммул дорем ва ин вожањо маънї пайдо мекунанд. Ќудрату масъулиятшиносї дар њамин њолатњо њувайдо мегардад ва моро аз дигарон фарќ мекунонад. Ќаблан, дар мавриди дигаре гуфта будем, ба хотири миллату арзишњоямон њар ќадаре лозим бошад, сабр хоњем кард, њатто то лањзае, ки сабри фишордињандагон лабрез ва аз кору амали хеш шармсору хиљолат шаванд. Албатта, агар ин мафњумњо барояшон ошно бошад. Фишору тањдид ба њизб ва дар муќобил оромии мо то њадде расонд, ки ин ду вожаи сабру тањаммул, ки зотан амалњои писандида ва шоистаанд, мавриди тамасхур ќарор гирифтанд. Кор ба љое њам расид, ки моро гоњо ба сабри аз њад зиёд, њатто фурухта шудану тарсуйї гунањкор менамоянд. Эњтимоли бештар ин аст, ки роњандозии фишору
холифи њам: динї ва дунявї таќсим созанд. Агарчи мо талош мекунем, ки аз ин бархўрдњои бемаънї ва фитнаангез парњез намоему худро канор мекашем, боз њам дар хомўшї ва сабри мо «хатар»-и навбатиро кашф мекунанд, њатто ошкор мегўянд: «сабри инњо аз эњсосоташон хатарноктар аст». Ин њама баёнгари он аст, ки ин доирањо манфиатдори вуљуди як њаракати сиёсии муътадил ва ќонунмењвар дар пањлуйи роњбарияти кишвар ва Њукумати ЉТ нестанд, балки худи сулњу вањдати ба даст омадаро як иштибоњи таърихї медонанд, ки ба фаъолияти сиёсї дар мабнои арзишњои милливу мазњабї шароитро фаро сохтааст. Бояд гуфт, ин доирањо бо гурўњи дигаре аз собиќ шарикони мо њамфикранд, ки онњо њам сулњу вањдати имзокардаи роњбарияти ИНОТ-ро иштибоњ медонанд. Яъне, ду гурўњи радикали норозї аз натиљањои сулњу вањдат, яке зери пўшиши дифоъ аз арзишњои динї, дигаре аз арзишњои дунявї, мехоњанд натиљањои ба дастомадаро зери суол баранд. Њар кадоме аз онњо фикр мекунад, ки он замон имкон дошт тарафи дигарро мањв кард ва пирўзии мутлаќ ба даст овард, бехабар аз он, ки идомаи љанг маънии нобудии миллату давлатро дошт. Мањз сулњу оштї ва ќабули андеша-
ормонњои сулњ, балки хиёнат ба ватану миллат мебошад. Фарќ намекунад бо кадом нияту њадаф ва дар пўшиши кадом шиори ватандўстонаву миллатпарварона ин доирањо гурўњи дигаре аз миллатро аз сањна поксозї кардан мехоњанд. Муњим ин аст, ки онњо хиёнат ба сулњу вањдат карда истодаанд ва пояњои суботу амнияти кишварро ба њам мезананд. Љои таассуф аст, ки ин доирањо то њадде ба имконоти давлатї даст ёфта тавонистанд ва њоло бо истифода аз ин имконот ва дар пўшиши «њимоят аз манфиатњои давлату миллат» ё «дунявият» бархўрдњои идеологї ва сиёсиро метезонанд. Бинобар ин, мо диќќати масъулини давлатї, ба хусус маќомоте, ки таъмини амнияти давлату миллат ва суботи сиёсиву иљтимої дар салоњияти онњост, ба ин нукта љалб менамоем, ки дар шинохти хатару чолишњои воќеъї фирефтаи зоњири масъала ва назарияњои карахту ќолабии идеологї нагарданд ва осебњои давлативу миллиро љиддитар баррасї кунанд. Бояд бидонанд, ки яке аз њадафњои ин фишору тањќирњои рўз ба рўз зиёдшаванда шикастани сабру тањаммули мардум ва бештар кардани рўњияи эътирозї алайњи роњбарияти кившар мебошад. Бояд њама бидонанд, ки ЊНИТ
моро чунин бубинанд њам, муваффаќ нахоњанд шуд. Зеро њимояти давлату миллат, хидмат ба мардум ва талош барои таќвияти сулњу вањдат, рушди кившар ва ояндаи неки ватан барои мо вазифаи имониву инсонї будаву хоњад монд. Инро дар чанд њолат бо далелњо исбот кардаем ва такрори онњоро лозим намешуморем. Аммо, набояд иљоза дод, ки баъзе «ватандўстони хасакї», ки ин ватанро танњо ба хотири курсї ва мансабу пулаш дўст медоранд ва то њол як маротиба њам ватандўстиву худгузаштагиро ба хотири миллат дар амал нишон надодаанд, нерўњои мардумї, аз љумла, ЊНИТ-ро пойбанд набудан ба манфиатњои милливу давлатї муттањам намоянд. «Он на ман бошам, ки рўзи љанг бинї пушти ман, Он манам, к-андар миёни хоку хун бинї саре. Он ки љанг орад ба хуни хеш бозї мекунад, Рўзи майдон в-он, ки бигрезад, ба хуни лашкаре». Интихоботи парлумонї ва доѓ шудани фазои сиёсї Хоњарону бародарони азиз! Шакке надорам, ки интихоботи оянда фазои сиёсиро боз њам доѓтар хоњад кард ва раќобати сиёсї байни њизбу номзадњо ва барномањо гоњо боиси бањсу бархўрдњои тезу тунд њам ќарор хоњад гирифт. Аммо, набояд ин раќобатњо аз чорчўби ќонун, фарњангу ахлоќи сиёсї берун бираванд. Пеш аз њама, шумо, онњое, ки ба маќоми номзад ба вакилї интихоб мегарданд, инчунин шахсони боэътимод ва таблиѓгарону нозирони ЊНИТро даъват мекунам, ки њангоми маъракаи интихоботї аз худ як фарњанги волои тољикї ва исломиро ба намоиш бигзоред, эњтироми раќибонро
(Идома дар сањ 4)
4
16 декабри соли 2014
www.nahzat.tj
паёми
(Идома аз сањ 3)
Бовару талошњо барои ояндаи неки ба љой биёред ва аз бањсњои тунду тањќиромез бипарњезед. Бовар дорам, ки дигар њизбу номзадњо низ нисбати мо айнан чунин рафтор хоњанд кард. Бояд ин интихоботро танњо як маъракаи сиёсї бидонем, ки дар он раъйи мардум мушаххас мегардад, на маъракаи душманиву хусумат ва бадбинии тарафњо. Бале, баъзе доирањо фазоро то интихобот хеле хашину њассос кардаанд, вале мо бояд бо табассум ва мењрубонї ин фазои дилгиркунандаро бишканем. Агар танќид мекунем, бояд холисона ва мунсифона бошад, агар таъриф мекунем, бояд одилона ва бетамаллуќ бигўем. Ваќте аз мушкилот суњбат мекунем, дар пањлуяш роњњалро њам бояд нишон бидињем. Танќиди њукумат, масъулин ва роњбарон набояд маќсаду мењвари маъракаи интихоботї бошад, балки аз дастоварду пешравињои кишвар низ бояд гуфт. Талош намоем, ки бештар мусбатнигар бошем, ба мардум бояд умед бахшид, на ноумедї. Њамзамон, мардумро аз вазъи имрўзаи кишвару љањон огоњ ва нигоњи њизбро ба ин масоилу роњњои њалли он пешнињод кард. Ин интихобот бояд як ќадам миллати моро ба сўйи шинохти масоил, њуќуќњои сиёсї, иќтисодї ва фарњангиву диниашон пеш барад. Бояд мардумро огоњ кард, то дар истифодаи ќонунии онњо фаъолтару љасуртар бошанд. Бидонанд, ки аз интихобот ва раъйи онњо ояндаи худ ва фарзандон вобастагии зиёд дорад, бидонанд, ки сабру тањаммул ва њимоят аз раъйи худ бо њам мухолиф нестанд, балки такмилкунандаи якдигаранд. Сабр бидуни љасорату адолат сабр нест, тарс аст. Мо ниёз ба шањрвандони ватандўсту огоњ, бедору сабур ва љасуру адолатхоњ дорем, ки ширкати фаъоли онњо дар интихобот барои расидан ба ин њадаф кўмак хоњад кард. Мехостам чанд нуктаро дар бораи муносибат бо мардум изњор намоям. Мо, сиёсатмадорону давлатмардон ва масъулин бояд худро то охири умр ќарздор пеши миллати сабур ва боњиммати тољик бидонем, ки бо вуљуди њама душвориву мањрумиятњо сабру тањаммулро пеша кардааст. Њељ миллатеро дар љањон пайдо нахоњед кард, ки бо вуљуди надоштани шаш моњ барќ ва поинтарин маошу нафаќа чунин сабру тањаммул дошта бошад. Мансабдорони давлатї бояд бидонанд, ки вазифаи аввалиндараљаи онњо тибќи ќонун риояти њуќуќњо ва хидмат ба мардум аст, баъд идораву раисї кардан. Пеш аз он ки худро раис ё мудир бидонед, ходиму масъули мардумед, вазифаи шумо таъмини барќу гармї, љойи кор, маошу нафаќаи сазовори онњост. Мушаххас аст, ки дар чунин вазъи душвор шояд имкони таъмини њамаи ин ниёзњо набошад ва мардуми сабуру боњиммат њам омода аст, ки ба баъзе аз норасоиву мушкилоти рўзгор чашм бипўшад. Аммо, дар иваз фаќат се хоњиш аст, ки барои анљоми он маблаѓу имконоти иловагї талаб намешавад, майлу ирода лозим асту бас. Аввал, ба раъйи мардум, ки он дар дасти шумост,
хиёнат накунед ва интихоботро пурра аз руйи ќонун бигзаронед. Тањти њељ фишору супориш ва хоњише набояд ба ин раъй хиёнат шаваду таќаллубе њам сурат бигирад. Дуввум, аз мардум барои анљоми масъулиятњои худ ришва наситонед. Барои анљоми ин масъулиятњо мардум аз љайби худ маош таъмин карда истодааст, ки бо номи буљаи давлат маъруф аст. Утоќњои корї ва мошинњои хидматї доред, ки њамаи ин аз пули мардум аст, шарт нест, ки дуюмбора ба шумо маблаѓ харљ намояд. Саввум, болои мардум ба хотири андешаву ибодат ва њизбияташ фишор наоред. Агар ќудрати таъмини зиндагии шоиста, барќу гармї ва љойи корро надоред, њадди аќал ба раъй ва моликияту озодии мардум дастдарозї накунед. Ин миллати сабуру боњиммат аз Шумо масъулини муњтарам интизориву таќозои бештаре аз инро надорад. Пас биёед дар ин интихобот эњтироми миллати азияткашидаро ба љо биёрему нагузорем, ки болои њама мушкилоти иќтисодиву иљтмоияш боз эњсоси фиребхўрдагї ва хиёнати масъулин зам шавад. Пас аз интихобот, новобаста аз љинсу минтаќа ва њизбияти мардум муносибати яксон њамчун соњибони аслии ин Ватан ва маќому мансабњо рафтор шавад. Даст кашидан аз хиёнату
мудаем, ки ќисме аз он ба баланд бардоштани шароити иљтимої рабт дорад, ќисми дигар ба бохтани обрў ва чењраи онњо дар байни мардум аст. Яке аз роњњои асосии расидан ба ин њадаф, олуда накардани маориф, устодону зиёиён ба муборизањои сиёсї ва дур нигањ доштани онњо аз њолатњои таќаллубкориву сохтакорї ва таблиѓоти манфї дар рафти интихобот мебошад. Њамчун силоњи сиёсї ва таблиѓотї истифода намудани мактабу маориф ва муаллиму равшанфикр аз тарафи њизбњо, маќомот ва номзадњои алоњида пеш аз њама хиёнат ба ин соња ва зарба ба обрўву эътибори номи равшанфикр аст. Ин љо, худи кормандони соњаи маориф ва фарњанг низ бояд сањм бигзоранд ва иљоза надињанд, ки њизбњои сиёсї, маќомоти давлатї, номзаду гурўњњо аз имконоту нуфузи онњо суйистифода намуда, ќонуншиканиву таќаллубњоро бо дасти ишон анљом бидињанд. Муаллим, устод ва зиёї бояд хамеша њамчун рамзу таљассумгари покї, адолат ва виљдону инсоф боќї бимонад ва аз нав маќому љойгоњи арзандаи худро соњиб гардад. Умед аст, дар ин интихобот ањли зиё ва кормандони соњаи маорифу фарњанг рисолати худро пеши миллат њамчун як ќишри огоњу бовиљдон анљом хоњанд дод, то дар оянда мавриди обрў ва эњтироми бештаре назди шогирдону волидонашон ќарор бигиранд.
тањќир дар раъйи мардум Њамдиёрони гиромї! Ба таври алоњида мехостам ба равшанфикрон, устодону муаллимон ва кормандони соњаи илму маориф мурољиат намоям, ки њамеша дар љомеъа фаъъол будаанд ва рўзњои интихобот боз њам фаъолтар мешаванд. Тибќи анъана, аксари масъулини интихоботњо дар мањал аз њисоби кормандони соњаи маорифу фарњанг ва равшанфикрон таъин ё интихоб мешаванд. Ба ибораи дигар, таќдири интихоботњо ва амонати мардум дар дасти ин ќишр аст. Миллат таърихан равшанфикрон ва босаводони хешро њамчун ќишри огоњ, одилу амонатнигањдор мешинохту бовар дошт. Обрўву эътибори таърихии илму дониш ва соњибони он мањз ба хотири виљдону инсофи ин гурўњ будааст. Мутаассифона, солњои ахир зери таъсири якчанд омил обрў ва нуфузи зиёї, ба хусус, муаллим, коњиш дид, ки барои ояндаи худшиносии миллат зарбаи бузург аст. Мо дар барномаи худ роњњои мушаххаси боло бурдани љойгоњ ва маќоми муаллим, соњаи маорифу фарњангро пешнињод на-
муњољирин аз интихобот Вакилони муњтарам! Мо дар кишвар хонаводае надорем, ки як ё якчанд нафари онњо дар муњољират набошанд. Тибќи омори расмї, то рўзи эълони интихобот наздик ба як миллиону дусад њазор њамватани мо дар Русия ќарор дошт ва ба ин шумора садњо њазори дигарро метавон изофа кард, ки ѓайрирасмї ё дар кишварњои дигар ба сар мебаранд. Агар шумораи интихобкунандагон тибќи маълумоти ахири КМИР як каме бештар аз чор миллион бошад, пас њадди аќал 30%-и интихобкунандањо имкони ширкат дар интихоботњоро нахоњанд дошт. Таври маълум, имсол ќитъањои интихоботї дар Русия танњо дар се шањр ташкил мешавад, ки намояндагии дипломатии мо вуљуд дорад, яъне танњо се ќитъаи раъйдињї. Ин маънои онро дорад, ки њамаи њизбњои сиёсї аз ќисме аз овозњои худ мањрум хоњанд шуд, аз љумла њизби мо њам. Њамаи њизбњо ба масоили марбут ба муњољирин таваљљуњ
Оќибати каноргузории
доштанду хоњанд дошт. Њанўз дар интихоботи 2010 мо пешнињод карда будем, ки вазорат ё кумитаи давлатии махсус дар умури муњољирин таъсис дода шавад. Зеро ин гурўњи бузург аз фарзандони миллат бо зањмату мењнати хеш дар њифзи суботи иљтимої сањми арзанда мегузоранд ва дар оянда низ масъалаи муњољират яке аз масоили доѓ хоњад монд. Агарчи, нињоди хосе дар сатњи хадамоти давлатї ташкил шуд, вале ин кор аз нигоњи мо кофї нест, њоло њам пешнињод побарљост ва дар оянда низ аз он пайгирї хоњем кард. Аммо, масъалаи ширкат карда натавонистани садњо њазор шањрванди муњољир дар интихобот як масъалаи хеле бањсноку нигаронкунанда аст. Муњољирин танњо як ќишри таъминкунандаи маблаѓ нестанд, онњо ќишри нисбатан љавон ва пешрафтаи љомеъа низ мебошанд, ки дур мондан аз равандњои сиёсї боиси боз њам људо гаштани онњо аз воќеиятњои кишвар мегардад. Гароиши бештари љавонони муњољир ба самти андешањои тунди сиёсиву мазњабї ва бештар гаштани шумораи ширкаткунандагон дар муноќишањои низомии хориљї аз њисоби муњољирин водор мекунад, ки мо онњоро бештар вориди равандњои сиёсї ва иљтимої намоем, то њисси бегонашавї ва њошия рафтан (маргинализация) барояшон пайдо нашавад. Намояндањои њизби мо аз соли 2010 то имрўз дар аксари шањру вилоятњои Русия, аз Владивосток то Санкт- Петербург, бо муњољирин бештар аз 100 мулоќоту вохўрињо анљом додаанд, ки барои шинохти пурратар аз вазъи иљтимої ва њуќуќии онњо кўмак расонидааст. Агарчи аз сатњи иртиботњои худ бо муњољирин пурра ќаноъатманд нестем, вале фахри онро дорем, ки дар байни њама њизбњо бештарин мулоќоту вохўрињоро анљом додаем ва иртиботњои мо бо муњољирин пайваста будаанд. Даъвои онро надорем, ки аксарияти муњољирин аз барномаву ормонњои њизби мо пуштибонї хоњанд кард, вале бо ќотеъият метавон гуфт, шумораи љонибдорони мо байни муњољирин солњои ахир хеле афзудааст. Даъватњои сершумори онњо барои сафар ба минтаќањои Русия, фиристодани маќолаву хабар, тамосњои телефонї ва баргузор кардани суњбатњои мустаќими шабакавї баёнгари таваљљуњи хоси муњољирин ба равандњои сиёсї, њизбу њаракатњо, аз љумла, њизби мо мебошад. Бо арзи ташаккур аз њамватанони азиз, ки ин њама солњо аз мо пуштибонї карданд, боз њам хоњиш менамоем, ки дар ин интихобот низ бетараф набошанд. Агар тавонистед, дар ќитъањои интихоботї раъйи худро бидињеду онро назорат намоед, агар имкон нест, њадди аќал, наздикону дўстонатонро барои ширкат дар интихобот ташвиќ намоед, то дурии шумо аз равандњои сиёсї љуброн шавад. Мо даъватњоеро њам аз байни муњољирин барои тањрими интихобот мешунавем. Баъзењо, аз интихоботњои таќаллубї ноумед гашта, ин корро як сарфи бењудаи ваќту маблаѓ медонанд. Ин вазъиятро ко-
www.nahzat.tj
16 декабри соли 2014
сиёсї
5
миллат моро ба майдон кашидааст милан дарк менамоем, вале тањрими интихобот бе доштани далелњои ќавї роњи њал нест, балки кўмак ба касонест, ки аслан ба интихобот ва раќобати сиёсї дар чорчўби ќонун бовар надоранд. Аз тањрим њамчун як навъи эътироз танњо дар сурате метавон истифода кард, ки дигар ба як интихоботи шаффофу озод њељ эътимоде боќї намонад. Бо вуљуди њама мушкилоту монеъањое, ки то ин лањза болои Нањзат ворид карданд, њанўз њам умед ба як интихоботи нисбатан озод дар муќоиса бо 2010-ро дорем ва ин умед ба ваъдаву таъкидњои пайдарпайи Президенти ЉТ мебошад. Агарчи, ваъдањои ќаблї дар бораи интихоботњои шаффоф на њама ваќт аз тарафи масъулин иљро шуданд, вале бо дарназардошти шароити печидаи минтаќа ва кишвар умед аст, ки мансабдорон манфиатњои кишвар ва обрўйи роњбари давлатро зери суол нахоњанд гузошт. Мо аз Тољикистонему Тољикистон аз њама Вакилони муњтарам! Мо барои ин маъракаи муњим шиореро интихоб кардем, ки баргирифта аз рисолати њар як кадоми мо дар пеши Ватану миллат ва бозгўйи ормону интизорињо аз ояндаи кишвар мебошад: «Мо барои Тољикистон, Тољикистон барои њама». Мо , аъзо ва тарафдорони ЊНИТ бояд тамоми фаъолиятро барои рушду суботи Тољикистони азиз ва ин миллати сарбаланд дар њама самтњои зиндагї равона созем ва омодаи аз худ гузаштанро дошта бошем, чуноне то имрўз кардем. Албатта, ин вазифаи њар як шањрванд аст, ки дар аввал аз худ суол кунад: чї хидмате ба ин миллату кишвар кардааст, то интизорие аз миллату Ватан дошта бошад? Вале, мо бояд дар сафи пеши чунин шањрвандони ватандўсту миллатпарвар бошем, ки дар канори арзишњои доимї, мисли «Имон ба Худо, Садоќат ба Ватан ва Хидмат ба мардум», тамоми вуљуди худро ба ин марзу бум ва муќаддасоти милливу мазњабии он бахшидаанд. Шиори ватандўстї ва миллатпарварї набояд танњо дар забон бошад, ин арзишњо бояд дар њар ќадаму амали мо таљассум ёбанд ва баёнгари эътиќоди ботинї ба ин арзишњо бошанд. Аммо, бахши дуюми шиори мо, «Тољикистон барои њама», баёнгари ормону интизорињоест, ки њар як фарзанди ин сарзамин онро дорад. Яъне, бояд љомеъае бисозем, ки дар он њар инсоне, новобаста аз дину мазњаб, ранги пўсту забон, љойи таваллуд ё зист, андешаву љањонбинї дар назди ќонун ва давлат баробар бошад, касе тарс надошта бошад, ки танњо барои дигар будани миллату мазњаб, забонаш ё њизбаш мавриди фишору таъќиб ќарор мегирад. Дар Тољикистон њељ гурўње аз лињози ќавмият, мазњаб, минтаќа ва њизбият аз дигарон набояд бартарият дошта бошад ва танњо як гурўњ тасмим бигирад, ки дигарон чигуна зиндагї кунанд, чї бипўшанд ва чи тавр бияндешанд. Тољикистон бояд вата-
ни тамоми тољикистониён бошад, шањрванд эњсос кунад, ки давлат бо тамоми дастгоњу имконот дар хидмат ва њимояташ буда, риояи озодї ва њуќуќњо волотарин вазифаи давлат ва мансабдорон ќарор дорад. Имрўзњо такроран суол мекунанд, ки давлат ва љомеъаи ормонии шумо кадом аст ва агар њизби шумо сари ќудрат омад ё ќавитар шуд, тибќи номатон, ки исломист, сохти давлатдорї таѓйир хоњад кард? Оё Тољикистон аз як давлати дунявї ба давлати динї табдил мешавад? Борњо ба ин савол љавоб гуфтаем ва њоло бори дигар дар њузури вакилони анљуман, ки болотарин маќоми як њизби сиёсист, изњор медорем, ЊНИТ Тољикистонро тибќи Конститутсия (Сарќонуни) њамчун як давлати демократї, њуќуќбунёд, дунявї ва ягона дидан мехоњад ва тамоми кўшишњоро бањри татбиќи воќеъии ин мафњумњои усулї равона хоњад кард. Дини мубини ислом ва таълимоти волои он барои мо мабнои арзишии сиёсату барномањост, на чорчўб ва идеологияи давлат, ки мо дар он зиндагї мекунем. Муњим моњияти давлат ва давлатдорист Бар мабнои арзишњо ва фарњанги милливу мазњабии сокинони кишвар, инчунин, арзишњои умумибашарї расидан ба як љомеъаи демократї ва муосир айни талаботи Конститутсия ва ормонњои миллати тољик аст. Муњим барои мо моњияти давлату давлатдорист, на ному шакли
он. Агар номи давлатро демократї, исломї ё халќї монем, калимањои демократия, ислом ё халќро дар њар сатри ќонунаш њам нависем, вале дар он њуќуќу озодињои инсон риоят нашаванд, мардум њаёти осоишта ва ором надошта бошанд, мушкилоти иќтисодиву иљтимої домангири ањолї бошад, шањрвандон аз оддитарин шароит, мисли барќу гармї, љойи кору маоши шоиста бањраманд набошанд, чунин давлат на демократисту на исломї ва на халќї. Дар љањон дањњо давлат арзи вуљуд доранд, ки номашон исломї нест, њатто аксари ањолї њам мусалмон нестанд, вале мусалмонњо аз кишварњои исломї дида, онљо шароити зиндагї ва ибодати бењтарро доранд. Дањњо кишвар вуљуд дорад, ки калимаи демократия на дар номи он њасту на дар ќонунаш, вале мардум аз тамоми дастовардњои демократї бархўрдоранд, њатто, шањрвандони кишварњои ба ном «исломї» ё «дунявию демократї» ба он кившарњои «ѓайри демократї ва ѓайриисломї» барои ёфтани ислом ва демократия њиљрат мекунанд. Вакилони муњтарам ва њамдиёрони азиз! Мо бо барномаи хос ва номзадњои сазовор, бо умеди волоияти ќонун ва риояти њуќуќу озодињои шањрванд вориди интихобот мешавем. Кафолати фаъолияти озод ва ширкат дар интихоботњову соњиб шудани раъйи мардумро ба мо Конститутсия ва ќонунњо додаанд. Ваъдањои роњбарияти кишвар барои баргу-
зории як интихоботи озод умеди моро бештар месозад. Вале, бояд воќеъбин бошем ва бештар такя ба воќеъиятњо, факту раќам ва ќудрату тавони худ дошта бошем, на танњо ба ваъдаву кафолатњои додашуда. Ќонун ва ваъдањо њамон ваќт моро кўмак расонида метавонанд, ки аз њуќуќњои худ њимоят карда тавонем, муборизаи ќавии сиёсї ва њуќуќї барем, дар сањнањои мубориза фаъол бошем, бо далелу раќам фоизи ба дастовардаро исбот карда тавонем. Ба меъёрњои ќонун ва ваъдањои ќавї бояд умед кард, вале њамзамон омодаи фишору мањдудиятњо низ буд. Кишвар то он њад демократї ва њуќуќбунёд нест, ки аз мансабдорон интизори риояи саросарии ќонунро дошта бошем. Дар кишваре зиндагї дорем, ки шањрванд бояд барои њуќуќу озодї омодаи талошу мубориза бо дастгоњу нињодњои ќавии бюрократї ва ќолабї бошад. Таљриба нишон додааст, ки танњо касоне дар ин набарди њуќуќии нобаробар пирўз мешаванд, ки дар баробари сабру тањаммул, љасорату њавсала, боз муљањњаз бо васоилу имконоти ќонунї ва њуќуќї бошанд. Доштани њаќ ва хостани он кофї нест, барои гирифтани њаќ бояд талош кард, мубориза бурд ва дар талошу мубориза устувору собит боќї монд. Мо исбот кардем, ки нерўйи бузургем ва ин нерў танњо шумораву афрод нест, балки бовару эътиќод ба ояндаи неку зиндагии шоистаи миллат дар партави арзишу муќаддасоти хеш аст. Мањз бовару талош барои ояндаи неки миллат моро ба майдон кашидааст, вагарна њељ зарурате барои зањмат додани худ, тањаммули ин њама фишору тањќирро надоштем. Њар кадоме метавонистем, љойи кор ё зиндагии оромтаре дар ивази бетафовутї ва хамсуйї бо вазъи имрўза дошта бошем. Вале, талош барои ояндаи бењтари миллат ва шоиста зистани њар инсон моро вориди майдони мубориза кардааст ва хар яке аз мо медонем, ки ин роњ њељ гоњ, дар њељ аср ва барои ягон нерўйи мубориз осон набуд ва нахоњад буд. Мо роњи бозгашт надорем, агар худ ба он ноил нагаштем, њадди аќал наслњои оянда дар як шароити бењтар ва озодтар зиндагї намоянд. Имрўз шанси таърихї дорем, ки масъулияти худро дар чорчуби ќонуну имконоти мављуда анљом дињем, то фардо назди наслњои баъдї сархам набошем. Њамчуноне ки наслњои ќаблї бо талошу љонсупорї, шањодату њабсшавињо роњро барои мо кушуданд. Пас мо њам назди руњи онњо ва тамоми касоне, ки барои озодиву ободии ин миллату кишвар зањмат кашиданд, ќарзи худро бояд анљом бидињем. Дар охир, ба равони поки гузаштагон, ба хусус, устоди марњум Сайид Абдуллоњи Нурї, муассиси Нањзати Исломии Тољикистон ва ёри вафодори ў устод Муњаммадшариф Њимматзода ва њамаи онњое, ки болои мо њаќ доранд, дуруд мефиристам ва аз Парвардигори маннон шукуфоии миллат ва пойдории давлатро бо мудирияти њакимонаи роњбарияти кишвар ва масъулин таманно дорам.
6
16 декабри соли 2014
www.nahzat.tj
дидгоњу
ЊНИТ - омили фазилатафзо ё андешае чанд перомуни омилњои беруна, Мувофиќ омадани манофеъи абарќудратњо дар оромии Тољикистон: Интихоби парлумон дар соли 2000 рўйдоди муњиме буд дар торихи Тољикистони мустаќил, рўйдоде, ки ба нооромињои сиёсиву низомии дањаи пешин нуќтаи таммати сиёсиву шаръї гузошта, давраи устуворсозии давлатдориву тањкими вањдати миллї, инчунин гузаришро ба њаёти умдатан осоишта оѓоз бахшид. Интихоби парлумон кори сирф дохилии њар кишвар аст. Вале дар соли 2000 –ум интихоби парлумон дар мо ба њељ ваљњ кори сирф худии љумњурї набуд ва буда њам наметавонист. Њадди аќал аз ду лињоз: аввалан, интихоби парлумон бояд татбиќи кўшишњои чандинсолаи љомеъаи байналмилал бањри ба сулњу ифоќа овардани тарафайни ќазияи тољикон бояд гардад ва баъдан, љомеъаи байналмилал ё дурусттараш давлатњои абарќудрат (барои абарќудратон љомеъаи байналмилал ба мусоба худашон аст), бино ба таќозои манофеъи милливу стротежии худ, дар њарчи сареътар гузаронидани интихоби парлумон бо иштироки њизбњо – аъзои Иттињоди Нерўњои Оппозитсиюни Тољик (ИНОТ) ва бад-ин роњ, расман анљом ёфтани раванди барќарории сулњи пойдор дар Тољикистон њавасманд буданд. Усулан, чунин падида, яъне муттафиќ будани љомеъаи байналмилал (давлатњои абарќудрат) дар кадом як масъала, ба вижа дар масъалаи њарчи зудтар ба поён расондани низоъи мусаллањона дар дохили кишваре, амрест ѓайри маъмул ва агар мабодо рух дињад, басо ба нудурат. Одатан бештар акси њолро шоњид будем. Дур нарафта, ёдовар мешавем аз Афѓонистони њамсоя. Аз бозе, ки Муњаммад Зоњиршоњро писарамак ва язнааш, Муњаммад Довудхон (солњои 1953-63 садри аъзами ин кишвар), 17уми июни соли соли 1973 аз тахт вожгун сохт ва то ба њол Афѓонистон оромиро намедонад, таќрибан аз њамон марњала ќазияи Афѓонистон ќазияи байналмилалї, яъне майдони доругири беинтињои абарќудратон гашт ва ба гумон аст, ки онњо ва њамсояњое, ки воќеъан тавони таъсиррасонї ба раванди умури дохилиро дар Афѓонистон доранд, дар ин наздикињо дар нисбати ба ифоќа овардани нерўњои даргир ба иттифоќи орову амал бирасанд. Худи њамин њол дар нисбати мушкилаи Сурия, Яман, Укроин њам ба назар мерасад, чи расад ба ќазияњои ќариб азалии Фаластину Кашмир. Мавќеъгирии давлатњои абарќудрат ва ќудратхоњони минтаќавї нисбат ба ин ќазияњо ба дараљае мутафовит аст, ки расидани онњо на танњо ба амали муштарак, балки њамдигарфањмии одитарин рољеъ ба дарёфти роњњои муассир ва самараноки бардоштани монеъањо
љињати расидани тарафњои мушкилаи ёдоваршуда амрест муњол, ба њар њол, дар њамин ваќту соат ва мадди манзур. Ќабл аз њама, аз он сабаб, ки њар кадоме аз онњо талош доранд то худ дастболо шаванду мушкила танњо ва танњо дар чањорчўби дидгоњу мавќеъгирињои онњо ва муттафиќонаш њаллу фасл гардад. Аммо мушкилаи тољикон дастгоњи таъмини манфиатњои як абарќудрат аз њисоби абарќудрат ё абарќудратони дигар нагашт. Њамин адами раќобати абарќудратон барои тољикон имконияти хуб ва камназире буд, то даргириву хушунатњоро паси сар намоянду ба сулњи устувор расанд. Раќобатњои љонибњои манфиатхоњ баъд аз сулњи тољикон: Баъд аз фурупошии Шўравї пањнои Осиёи Миёна барои кишварњои болотарзамин аз ањамияти стратегї бархурдор гашт. Онњо таваљљуњи зиёд барои расидани ширкатњои худ ба захирањои минтаќа, ба вижа захирањои нафту газро доштанд, чун вобастагиро аз нафту гази Шарќи Наздик ва Русия љиддан коњиш додан мехостанд. Анљом наёфтани низоъи тољикон эњтимоли ќавии дар асари даргирињои дохилии Тољикистон ноором сохтани тамоми минтаќаро дошт. Яке аз паёмадњои густариши нооромињо ба тамоми минтаќа метавонист зери суол ќарор гирифтани иљрои наќшањои бохтариён дар ростои судбарї аз захоири минтаќа гардад. Њодисањои Ботканд дар соли 1999 итминони онњоро дар ин бора боз њам росихтар сохт. Соњибќаророни кишварњои бохтарзамин њамчунин дар фикри он буданд, ки нагузоранд Русия ба њайси абарќудрате, ки нисбат ба дигар абарќудратон нуфузи бештар бар минтаќа дошт, дар масъалаи дастрасї ба имконоти мазкури минтаќа ё басти назорати комили хеш бар онњо дастболо бошад. Ба яќини бохтариён ба дарозо кашидани баргузории интихоби парлумон бо иштироки фаъоли њизбњои ИНОТ, яъне ба дарозо кашидани анљомёбии расмии марњалаи низоъи сиёсї, дар баробари ногузир ва боз њам бештар устувор ёфтани мавќеъу нуфузи њаматарафаи Русия дар Тољикистон, имконоти дастрасии онњоро ба захирањои минтаќа мањдуд месохт. Чунин дурнамо ба њељ ваљњ ба манофеъи сиёсиву ѓайрисиёсии давлатњои маѓриб мувофиќ набуд. Дар навбати худ, Русия, аниќтараш љаноњи давлатгарои нухбагони сиёсияш, ки солњои 1998-99 тавонист идораи кишварро ба дасти худ бигирад (сарвазирон Евгений Примаков ва Владимир Путин аз чењрањои намоёнтарин), аз он дар ташвиш буд, ки анљом наёфтани раванди сулњ имконоти бохтариёнро барои беш аз пеш тањким бахшидани мавќеъу нуфузи худ дар Тољикистон
www.nahzat.tj
16 декабри соли 2014
тањлил
фарќкунанда, балки барои Тољикистон њамчунин гузаштњо ќабл аз интихоби парлумон дар соли 2000
густурдатар месозад ва ин ташвиш беасос њам набуд. Дар арафаи интихоби навбатии парлумон њузури Ѓарб дар шаклњое дар Тољикистон басо назаррас буд ва њамоно афзоиш меёфт. Ин падида асосу сабабњои воќеъї њам дошт. Љараёни њаводис дар Тољикистон баъд аз дарёфти истиќлол имконоти бе ин њам мањдуди иќтисодии кишварро боз њам мањдудтар сохт. Дар чунин як шароит роњбарияти кишвар илољи дигаре надошт, љуз ру овардан ба олами беруна, дар навбати аввал, ба суи Русия, албатта. Вале вазъияти иќтисодии ин кишвар дар он ваќт, бино ба нобасомонињои давраи бозсозии Шўравї, бахусус дар заминаи сиёсатњои «ислоњотгарона»-и ањди Б.Елтсин хеле ногувор буд. Усулан, њадаф аз гузаронидани ислоњоти сиёсиву иќтисодї фароњам сохтани шароити муносибест, ки аз сатњи мављуд ба сатњи болотари рушди њаматарафа мусоидат кардан аст. Ислоњоти Дэн Сяо Пин дар Чин мањз њамин њадафро дунбол кард ва кишвари абарќудрати њамсоя ба њадафи маќсуд расид. Дигаргунсозињои ањди Б. Елтсин њамагї як њадафи аслї доштанд, таъмини рушди боз њам бештари кишварро не, балки њарчи зудтару пурратар аз байн бурдани њама гуна асосњои сиёсї, аќидатї ва иќтисодии низоми пешини Шўравї буд. Яке аз натиљањои ислоњоти Б. Елтсин хароб валангор шудани иќтисоди Русия гашт, харобї ба дараљае буд, ки дар солњои 90-ум ин кишвар имконоти
чандон зиёд, њатто барои ободонии худро надошт, чї расад ба дастгирии иќтисодии дигарон, аз љумла Тољикистон. Дар чунин як вазъият Тољикистон маљбуран ба тарафњои дигар низ рў овард. Дар он ваќтњо љумњурї дастгирии лозимаи иќтисодиро аз давлатњои Чин, Ѓарб, кишварњои сарватманди исломї ва муассисањои байналмилалии молиявиро пайдо карда метавонист. Аз оѓози соли 1993 умеди зиёд ба Чин баст. Бењуда нест, ки мањз Чин нахустин давлате буд, ки сарвари нав Э. Рањмон онро бо ташрифи расмї зиёрат намуд. Аз лињози сиёсї, ин дидор басо муваффаќона буд, аммо аз нигоњи иќтисодї натиља чандон љолибу ќаноатмандкунанда набаромад. Шояд аз он сабаб, ки Чин дар он ваќтњо Осиёи Марказї, аз љумла Тољикистонро бештар бозоре барои моли худ медиду бас, на љое барои маблаѓгузорињо. Тољикистон ва дар умум минтаќа танњо баъд аз соли 2005 барои Чин ба чунин њайс љолиб
ќарор гирифтанд. Аз њамкорињои љиддиву густурдаи иќтисодї бо кишварњои мусалмонии доро бештар худи Тољикистон худдорї мекард, ѓолибан, бино ба таъсири љанги дохилї. Дуруст аст, ки худи мардум бо кўшиши худ робитањои тиљоратиро, умдатан дар шакли «челнокбизнес», бо баъзе аз кишварњои исломї ба роњ монданд. Ин навъи робитањои иќтисодї як василае гашт барои дарёфти ризќу рўзї, на бештар аз он. Ба тадриљ, бо равнаќгирии раванди эљоди сулњ ва ба ифоќа омадани тарафайни даргир, шароиту фазои муносиб барои рушди робитањои иќтисодї бо кишварњои исломї ва созмонњои байналмилалии исломии молиявї муњайё мегашт. Вале дар соли 1999 ин робитаву њамкорињо њоло чандон вусъат пайдо накарда буданд. Вале дар њамин марњала Тољикистон робитањои феълан њасанаи иќтисодиро бо кишварњои ѓарбї дошт, агарчи ин робитањо бевосита набуданд. Маълум аст, ки на њукуматњои бохтарзамин, балки ширкатњои хусусии онњо ба иќтисоди кишварњои дигар маблаѓгузорињои бевосита мекунанд. Ширкатњои муътабари ѓарбї таваљљуњ барои маблаѓгузориро дар Тољикистон надоштанд, чун дар ин амр кадом як судеро барои худ намедиданд. Вале њукуматњои ѓарбї, дар навбати аввал, ИМА роњу воситањои дигари аз лињози иќтисодї мусоидат намудани Тољикистонро пайдо карданд. Яке аз ин роњу воситањо имконпазир гардонидани њамкории нињодњои муътабари байналмилалии молиявї бо Тољикистон буд, ки зери нуфузашон ќарор доранд, аз кабили Сандуќи байналмилалии асъор, Бонки љањонї, Бонки рушди Осиё. Илова бар ин, тарњњои гуногун тавассути созмонњое, мисли USAID, GTZ, JAICA ва ѓайра роњандозї шуданд. Ногуфта намонад, ки созмонњои зиёди гуногуни ѓарбї низ дар љумњурї фаъолияти пурнишот доштанд. Њузури муназзаму созмонёфтаи ѓарбињо дар њар шакл густурда буд ва њамоно бештар мегашт, аз љумла дар робита ба ќоим сохтани вазъи сиёсї дар Тољикистон. Раќибони ѓарбтабор ба ин бовар буданд, ки бо ба поён
7
расидани вазъи пешин ва мустањкам гаштани давлатдории тољик эњтиёљ ба теъдоди зиёди созмонњои ѓарбтабор дар кишвар коњиш ёфта, дар натиља нуфузи ѓарбиён то андозае мањдудтар мегардад. Бояд гуфт, њамин тавр њам шуд. Талошњои СММ барои интихоботи ором дар Тољикистон: Нињоди асосии байналмилалие, ки абарќудратон онро барои пеш бурдану њамоњанг сохтани њама гуна кўшишњо барои эљоди сулњ дар Тољикистон ваколатдор намуданд, СММ буд. Ин нињоди муътабар вазифаи бар дўш вогузоргаштаро тавассути Шўрои Амният ва дастгоњи сиёсии хеш, Њайати Нозирони СММ дар Тољикистон ё UNTOP иљро мекард. СММ хеле манфиатдор буд, ки интихоби оромонаи парлумон бо иштироки њизбњои мухолиф баргузор шавад. Вале боиси дубора буњронї шудани вазъи сиёсї ва аз нав сар задани даргирињои мусаллањона нагардад, умед бар он дошт, ки њамин тавр њам мешавад, албатта, барои бори аввал дар солњои зиёди ахири фаъолияти он љињати сулњофаринї. Ба хотири интихоб намудани парлумон чорањои махсус медиданд. Дар андак ваќт њайати СММ хеле афзуд. Аз атрофу акнофи олам коршиносони соњаи баргузор намудани раъйпурсиву раъйдињї, таъмини амнияти раванд, пўшиши иттилоотии он ва ѓайрањо сафарбар шуданд. Дар њар як минтаќаи кишвар бунгоњњои хос созмон ёфтанд. Даврањои таълиму тадбир оиди шаклгирии раванди омодагирињо ба раъйдињї: омўзиши нозирон, семинару конфаронс ва мизњои муддавари марбута рохандозї шуданд, ки маблаѓњои њангуфтеро талаб доштанд. СММ тамоми эњтимоми худро ба он равона кард, ки омодагирињо ба интихоботи парлумонї ва баргузор шудани он тавре сурат гирад, ки ба раванди тањкими сулњ осебе нарасад. Таваљљуњи ќавии тарафайни ќазияи тољик ва вањдати басо нодири абарќудратон дар масъалаи фавќ хотима бахшидан ба низоъи дохилии тољикон аз он гувоњї медод, ки расидан ба ин њадаф имконпазир аст. СММ ва бахши сиёсии он дар Тољикистон хеле кушид, то доир гаштани раъйдињї ба парлумон ба таъхир науфтад. Њар коре аз дасташ меомад, барои файсала намудани мухолифату нољурињои гуногун байни тарафайни ќазия анљом медод. Дар омади гап ёдовар шудан бамаврид аст, ки яке аз ин гуна ихтилофоти сарзада масъалаи “ваќти баргузории интихоби маќоми раёсатиљумњур ва парлумон” буд, ки оё аввал интихоби раёсатиљумњур баргузор шавад ё баръакс интихоби парлумон? Љониби њукумат исрор дошт, ки сараввал президент интихоб шавад, баъдан парлумон, аммо љониби дигар тартиби муќобилро тарафдорї мекард. Бино ба эњсоси шахсии банда, ки дар он солњо дар UNTOP ифои вазифа мекардам, СММ ва абарќудратњо майли бештар ба интихоби раёсатиљумњур доштанд. Сабаби асосии чунин мавќеъгирии эълоннаёфта, татбиќи усули «аз бало њазар» буд. Агар ба масъала аз дидгоњи васеъ назар шавад, аслан набояд (Идома дар сањ 8)
8
16 декабри соли 2014
www.nahzat.tj
дидгоњу тањлил
(Идома аз сањ 7)
ЊНИТ - омили фарќкунанда, балки фазилатафзо барои Тољикистон ё андешае чанд перомуни омилњои беруна, њамчунин гузаштњо ќабл аз интихоби парлумон дар соли 2000 авлавиятгузорї сурат мегирифт. Шакке набуд, ки раисиљумњури феълї, Эмомалї Рањмон, ки обрў ва эътибораш дар назари љомеъаи кишвар ва байналмилал ба ављи аъло расида буд, дар раъйдињї пирўз мешавад. Вале дар оне, ки ин раъйдињї ќабл ё баъд аз интихоби парлумон бояд баргузор шавад, тобиши муњимеро дар нињон дошт. Муњлати даври феълии сари ќудрати сиёсї будани Э. Рањмон ба охир мерасид. Дар низоми њукми президентї муњим аст, ки интихоби парлумон дар ваќте баргузор шавад, ки ваколатњои сарвари давлат аз њадди ќонунии ба поён расидан дур бошанд. Яъне баргузоршавии интихоби парлумон дар ваќте ки муњлати феълии раёсати сарвари давлат наздик ба анљомёбисту таљдиди назар дар ваколати он сурат нагирифта, инчунин парлумон ваколати мардумро нав ба даст даровардааст, ин масъала хатарњои гуногуни сиёсиро зомин мебошад, бахусус хатари халалдоршавии вазъи сиёсиро. На СММ ва на љомеъаи байналмилалу абарќудратњо падидоршавии андактарин шабањи чунин хатарро дар Тољикистон ба њељ ваљњ намехостанд. Ба тарафи дигари ин масъала низ бояд ишора кард. Ќисми зиёд, балки аѓлаби љомеъаи кишвар дар шароите, ки Тољикистон њамоно пур аз силоњу силоњбадастони гуногун буд, нисбат ба натиља ва паёмадњои интихоби бисёрњизбї дар парлумон расидагии эњтиёткорона, њатто пурњазарро дар худ дошт. Мардум њоло њам фаъолияти ањзоб љунбишњои гуногунро яке аз сабабњои сар задани нооромињо дар кишвар медонистанд ва дар аввал интихоб шудани Э. Рањмонро ба маќоми раёсатиљумњур тарафдорї мекарданд. Аз он хотир, ки барояшон ин амр кафолати лозимаи ором интихоб шудани парлумон ва халалдор нашудани вазъи кишвару раванди сулњ буд. Ин воќеъиятро абарќудратњо, љомеъаи байналмилал, СММ, њатто њамсояњои Тољикистон дар Осиёи Марказї њам зери назар доштанд. Воќеъияти бурду бохт дар гузаштњои љонибайн: Кўшишњои СММ ва љомеъаи байналмилал бар абас набуданд. Маъмулан, тарафайни ќазия, бо дарназдошти њадафњои умдаи миллї: тањкими сулњу ризоияти миллї ва гузаштро дар дараљаи мутафовит, албатта раво медиданд. Усулан имкони ба дигар тарз рафтор кардан њам вуљуд надошт. Љонибњое, ки аз нуфузи муайян бар эшон бархурдор буданд, аз љумла Ирон ва Эътилофи шимоли Афѓонистон, зери сарварии А. Масъуд исрор доштанд, ки тарафайн парлумонро бидуни таъхиргузорї интихоб намоянд. Њам бевосита ва њам бавосита, аз тариќи СММ ва созмонњои дигар, албатта бо дарназардошти њамешагии њадафу манфиатњо ва эњтиёљоти сиёсї мавќеъи худро ба тарафайни ќазияи тољик мерасониданд. Дар навбати худ, ду тарафи тољик њам исрори эшонро нодида гирифта наметавонистанд.
То ба имрўз бањс дар атрофи бурду бохти раванди сулњ ва гузаштњо дар роњи расидану тањким бахшидани он ба поён намерасанд. Аз љумла хелењо, чї дар дохил ва чї дар беруни кишвар исрор доштанду доранд, ки ЊНИТ њамчун нерўи асосии ИНОТ гузаштњои бештар кард ва аз кори хеш ба ѓайр аз зарар чизи дигареро ба даст наовард. Суоле худро матрањ месозад, ки то ба кадом дараља ин гуфтаву иддаъоњоро дуруст донистан мумкин аст? Агар меъёри дурустї ва нодурустии рафтори сиёсии тарафайни ќазия ба инобат гирифтани њадафу манфиатњои умдаи миллї ва раѓбати он барои њарчи сареътар паси сар намудани дањсолаи томи адами суботу нооромї дониста шавад, пас њељ кадоме аз онњо аз гузаштњои хеш хисорот надиданд. Аммо дар мавриди ЊНИТ гуфтан мумкин аст, ки ин њизб аз гузаштњояш дар љараёни омодагирињо ба интихоби маќоми раёсатиљумњур дар соли 1999 ва интихоби парлумони нав дар асоси бисёрњизбї бурдњои муњимро ноил гашт. Гузаштњои усулї, хоса дар шароити муайян, дастгоњи муассир ва босамари расидан ба њадафи маќсуд буда метавонад. Дар арафаи расидани њазораи нав Тољикистон мањз дар чунин як шароити дохиливу берунї ќарор дошт. ЊНИТ дар аксари ќисматњои Тољикистон њамоно нерўе дониста мешуд, ки аз имконоти назарраси низомї
бархурдор аст, на бештар аз он. Билќувваи баннои ѓайринизомии њизб барои ќисмати бештари њам љомеъаи дохилї ва њам байналмилал њамоно нуњуфта буд. Оид ба ин билќувваи њизб ќисмати назарраси мардум, агар тасаввуре доранд, вале начандон возењу даќиќ. Онро њам набояд фаромуш кард, ки дар њамон ваќту соат хеле ва хелењо дар дохили кишвар ва берун аз он њизбро њамагї њамтои њизбу созмонњои исломии алайњи якдигар афтодаи Афѓонистон, Сомалї ва Љабњаи наљоти исломии Алљазоир медонистанд. Муносибати аксари љомеъа ба њамаи ин падидањо, бидуни шак, манфї буд. Онро њам набояд нодида гирифт, ки ќисмати ѓайриисломии љомеъаи байналмилал нисбат ба њизбу љунбишњои исломї бо чашми шубњаи њамешагї менигарист. Агарчи дар њолати лозим барои худ онњоро њамчун дастгоњи расидан ба њадафњои стратегї фаровон истифода мебурд ва тавре имрўз њам мушоњида мешавад, њамоно истифода мебарад. Ваќте дар асари њамлаи Ироќ алайњи Кувайт байни бохтариён ва Алкоида, муттафиќи пешинаашон мушкилот сар зад, дар рўёрўї бо Шўравї, амиќтар гаштани ин мушкилот пас аз амалкардњои ин созмон алайњи амрикоињо дар Кения ва амокини дигар, ИМА ба фикри зарбарасонї ба пойгоњњои он, дар куљое њам њастанд, аз љумла дар Афѓонистон уфтод. Ба-
рои пардохтан ба ин амал эњтиёљ дошт ба Тољикистони орому босубот. Дуруст аст, њамла алайњи Љунбиши Толибон њамчун муттафиќи Алќоида соли 2001 сурат гирифта буд. Вале он њам дуруст аст, ки омодагињои сиёсиву иттилоотї барои чунин амалкард, аз ќабили роњандозї намудани набарди густурдаи иттилоотї алайњи Алќоида хеле пештар шуруъ шуда буд. Давлати расмии Афѓонистон пас аз ба тасарруфи Љунбиши Толибон уфтодани таќрибан 90%-и ќаламрави кишвар, танњо љузъе аз ќаламрав, он њам дар шимоли кишварро дошту халос. Роњбарият ниёзманди ќаламрави Тољикистон буд, таќрибан ягона гузаргоњу њалќаи васли бемалоли стратегї бо олами беруна. Дар чунин вазъ ба љуз љиддан таѓйир додани муносибати хеш ба тарафайни ќазияи тољикон илољи дигар надошт. Якин буд, ки барояш робитањо бо Њукумати Тољикистон ва Русия аз ањамияти фавќулодда муњим бархурдор аст. Худи њаминро дар нисбати Ирон низ гуфтан мумкин буд. Чунин як дигаргунињоро роњбарияти ЊНИТ ба инобат нагирифта наметавонист. Дар чунин як вазъи барои ЊНИТ печида, роњбарияти онро лозим омад, то аз ду ихтиёри имконпазир: пофишорї дар талабњои сиёсї ва гузаштњо кардан ба хотири тањкими сулњу вањдат, соњибихтиёриву истиќлол, ки бидуни вуљуди онњо нањзати солими исломї дар Тољикистон имконпазир гаштанаш дар гумон аст, якеро интихоб кунад. Вазифаи ба љо овардани интихоби сањењ аз ин ду ихтиёри асосии имконпазир бар дўши сарвари ваќти њизб, Сайид Абдуллоњи Нурї уфтод, ки ин маќом дар соли 1999 тавассути раъйдињии аъзои њизб ба расмият даромада буд. Бархурдор будан аз диди стратегї, ќобилияти нисбат ба хелењои дигари њизбиён дида тавонистани уфуќњои дуртар, бархурдор будан аз ќобилияти бардоштњои дуруст аз таљрибањои худу дигарон ба ў имкон дод, ки ихтиёри лозимаро интихоб кунад. Рафти умур дуруст будани интихоби роњи Сайид Абдуллоњи Нуриро тасдиќ кард. Гузаштњое, ки анљом гирифтанд, шояд њамон ќадами нахустине гаштанд, ки барои њадди аќал коњиш додани муносибату расидагињои пурњазар нисбат ба њизб дар љомеъаи кишвар, дар таѓйир додани таќаббули мардум ба њизб ва арзи вуљуди онро дар њаёти сиёсии љумњурї боис шуданд. Њамон хиштњои нахустине буданд, ки ба пойдевори обру ва љойгоњи нави њизб њам дар дохили Тољикистон ва њам берун аз он гузошта шуданд. Њамин гузаштњо буданд, ки имрўз обрў ва эътибори Нањзат нисбат ба дањсолањои пешин хеле боло рафта, худи њизб унсури табиї ва муњиму ягонаи низоми бисёрњизбии кишварамон дар минтаќа аст. Низоме, ки на танњо Тољикистонро аз дигар кишварњои Осиёи Марказї фарќ мекунонад, балки омили барояш фазилатафзо дар чашми мардумони љањон гаштааст.
Рашид Ѓанї Абдуллоњ
www.nahzat.tj
16 декабри соли 2014
мавќеъ Тољикистон баъд аз интихоботи соли 2000-ум ва муайян намудани дидгоњи худро бо ќабули барномањои мухталиф дар мавриди чигунагии рушди низоми давлатдорї ва љомеъасозї, инчунин сиёсатњои дохилї ва хориљї, ба «сиёсати дарњои боз» авлавият ќоил шуд. Оѓози фаъолияти густарда љињати устувории сулњ ва тањкими вањдати миллї, аз як раванди аслии расидан ба зиндагии солим ва осоиштаву босубот шањодат медод. Бале, СММ ба њайси миёнљии аслї дар сулњи тољикон манфиатдор будани хешро дар интихоби оромонаи парлумон бо ширкати њизбњои мухолиф њам ба исбот расонида тавонист, агарчи дар зимн башиддат ташвишњои нињонеро низ дошт, ки мабодо Тољикистон бори дигар буњронї шуда, даргирињои мусаллањона аз сар гирифта шаванд. Вале ЊНИТ њамчун як нерўи солим њама чизро ба хотири оромї ва суботи љомеъа гузашт кард, бахусус аввалин таќаллуберо, ки дар интихоби парлумони нави касбї сурат гирифт, интихоби деринтизоре, ки љомеъа воќеъияти нуфузи њар як њизб ва гурўњњои сиёсиро ошкор кардан мехост. Гузаштњои бемисли ЊНИТ, ки вориси ИНОТ ва як љониби сулњ буду њаст танњо ба хотири машруъияти њукумат ва эњтиромгузориву боќї мондани эътимод ба фазои њамдигарбахшї дар заминаи созиши сулњ буданду хоњанд монд. Агар бо ин гузаштњо зарарњои сангинеро мутањаммил гашт, вале сулњу суботро дар љомеъа истиќрор бахшид, чун дар марњалаи интихоби парлумони касбї дар соли 2000 њукумат њам гўё аз назокатњои гузашт аз сўи худ зоњир месохт. Агарчи дар зимн њар иќдоми мусбии онро доирањое ба маънии шикасти ногузираш ќаламдод мекарданд. Соли 2003, оѓози сиёњкунињои раќиб Ба њар њол, меъёр барои ЊНИТ ба инобат гирифтани манфиатњои умдаи миллат буд, на чизи дигар. Пуштибоние, ки Нањзат ба хотири баќои Э.Рањмон дар курсии раёсатиљумњурї нишон дод ва ризоият ба таѓйири Ќонуни асосї ба хотири тамдиди давраи тўлонитари ўро лозим донист, ягон раќиби билќувваи сиёсї накардаву намекунад, аммо Нањзат ин корро кард. Панљ соли аввали фаъолияти парлумони касбї њам, ки њукумат барои ЊНИТ, њамшарики аслии хеш дар овардани сулњ танњо ду курсиро ќоил шуд, сипарї мешуд. Вале аз чї буд, ки мањз дар њамин марњала сиёњкунињои ѓайричашмдошти раќибро оѓоз бахшид, бахусус баъд аз њаводиси сохтаи соли 2003 дар шањри Исфара. Љаноби Э.Рањмон бо лањни ба худ хос њамлае овард болои ЊНИТ, ки омили пайдо шудани гурўњњои ифротї дар ин минтаќа гўё њамин њизб бошад. Вазъият хеле вахим ба назар мерасид, њатто сафирони кишварњои ќудратмандро чунин шакл гирифтани вазъият нороњат сохта буд. Аммо бо вокуниши оромонаи устоди марњум Сайид Абдуллоњи Нурї, «ин њарфњои президент нестанд, балки аз рањбари ЊХДТ мебошанд», вазъият ба њолати аввала баргашт. Агарчи ВАО-и
дохилї ва хориљї дар ин маврид сару садои зиёд бардоштанду робитањои устод Нурї бо Э.Рањмон нисбат ба ќабл ба шиддат коњиш ёфтанд, вале рањбарияти ЊНИТ масъаларо табиї нишон медод ва онро мавќеъгирињои як раќиби сиёсї ќабл аз интихоботи парлумонии соли 2005 арзёбї мекард. Умеду боварњо Ба њар њол, интизор мерафт, ки бо такмил ёфтани низоми давлатдорї ва таќсимбандии се шохаи њокимият, бахусус то љое рушан шудани љойгоњу мавќеъи њокимияти ќонунгузор дар чењраи Маљлиси намояндагон, умеди мардум ба тањаввулот ва ислоњоти чашмгир боќї буд ва афкоре низ љой дошт, ки фазо ва эътимоди сиёсї на танњо барои ду љониби сулњ, балки барои тамоми нерўњои сиёсї, новобаста аз заминаи аќидативу дидгоњњои мухталиф доштан дар роњњо густариш меёфт,
ба Маљлиси намояндагон, њатто ба маљлисњои мањаллї, ки њама ба озоду шаффоф доир гаштанаш умеду интизорињо доштанд, барбод рафт. Амалкарди таќаллубии маќомот бо дасти комиссияњои интихоботї њама чизро ботил сохта, бори дигар дар мањдудаи 10%-и раъй ва ду курсї ба ЊНИТ ќоил шуданду бас. Бо ин барномаи аз ќабл тарњрезишуда, доирањои бадбини Нањзат дар њукумат, агар метавонистанд ду курсии дар интихоботи аввал «таќдим»кардаро иштибоњї нишон медоданд, вале дастури номаълуме онњоро аз ин иќдоми паст боздошт. Чун дар пеш, яъне соли 2006
9
Соли 2005: Умеду интизорињо аз интихоботи парлумонї
бахусус дар мавриди интихоботњои соли 2005. Дафтари сиёсї ва намояндаи хоси Дабири кулли СММ, ки дар Душанбе мустаќар буд, чандин лоињаеро рўи даст дошт, аз љумла лоињае зери номи «Клуби мубоњисањои сиёсї» мавриди амал ќарор дошту нишастњои он дар манотиќи мухталифи Тољикистон бо ширкати намояндагони њукумат ва ањзоби сиёсї доир мегардиданд. Њама ба интихоботи навбатии парлумонї омодагї мегирифтанд ва кадом љонибе аз баргузор шудани як интихоботи озоду шаффоф ва бањсу муколамањои шадиду созанда кадом хатареро ба сулњ ва ризоияти миллї намедид. ЊНИТ њам ба ин интихобот љиддан омодагї мегирифт ва ба ин бовар буд, ки агар ин дафъа раъйи интихобкунандањо дуруст ва мунсифона натиљагирї шавад, курсии бештаре дар парлумон ба даст меорад ва тамоми имконоташро бањри ободии Тољикистон ва бењбуд бахшидани зиндагии мардум тавассути ќонунгузорињои матлуб равона месозад. Чун дар бунёди давлати миллї бо раќиби аслии хеш дар аксари маврид њамфикру њамназар аст ва кадом даъвои хосе дар барномаву амалкард надошту надорад, љуз таќвияти огоњї ва иродаи миллат дар таъини низоми зиндагї. Њамагуна афкор ва таљрибагузорињои тањмилиро болои миллат нолозим дониста, эълон медошт, ки тамоми барномарезињои иќтисодиву иљтимоъї ва фарњангї тибќи ниёзу ормонњои нуњуфтаи он тањия ва амалї шаванд, дар низоми маорифу марљаъи таълим ва пажуњишњои илмї таљдиди назар сурат бигирад. Аммо ин дафъа њам интихобот
интихоботи президентї меистод ва бо канор бурдани ЊНИТ аз парлумон вазъияту фазои интихобот ба маќоми президентиро, ки дар љомеъа бањси чигунагии он хеле зиёд буд, бад кардан намехостанд. Дидгоњ ва назар Аз фурсат истифода бурда, чанд нуктаеро дар пасманзари интихоботи парлумонии соли 2005 ин љо овардан мехоњам. Бале, ЊНИТ бо амалкарди табиї ва аќидатии хеш, ки сабру тањаммул аст, устувор монда, фаъолияташро идома бахшид. Аммо тавре дар боло ишора рафт, доирањое пайваста бо њар бањонаву далелљустанњо нолозим будани њузури Нањзатро дар сањнаи сиёсї нишон додан мехоњанд, њатто сулњи тољиконро зери суол ќарор доданианд, ки гўё бењтар он буд, ки љониби дигар комилан аз байн бурда мешуд. Агар дар соли 2003 ин ќасди хешро якгуна ошкор карда, ба натиљаи дилхоњ нарасиданд, вале дунболи пиёда намудани лоињањои дигар шуданд. Яке аз ин лоињањо пайдо кардани афроду гурўњњои мусаллањ буд, ки гўё зери иродаи Нањзат ќарор доранду дар фурсати муносиб даст ба амал мезананд. Онњо барномаи амалиётеро дар даст доштанд ва соли 2009 дар Тавилдара ва соли 2010 дар Рашт бо дасти нерўњои мусаллањи давлатї пиёда карда, бо «мањв сохтани гурўњњо»-и алоњида, онњоро марбути ЊНИТ эълон доштанд. Вале бо ин васила њам кадом таъсире ба љойгоњу нуфузи њизб расонида натавонистанд, агарчи талошњо хеле зиёд ва љиддї буданд.
Дигаре аз лоињањо истифода, њатто шўронидани хатибону имомњо ва дар умум ањли дин дар муќобили Нањзат буд, ки ин њам кадом натиљаи самарабахше надод, баръакс онњое, ки дар зоњир бо њизб мухолифат нишон доданду талаби берун кардани номи Исломро аз радифи њизб карданд, худро беобрў сохтанду бас. Лоињаи саввум ин ташкили «Фабрикаи љавоб» дар муќобили Нањзат ва рањбарияти он аст, ки то ба имрўз бо сиёњкардану љиної нишон додани фаъолияти он машѓуланд, он њам тавассути нашрияи њукуматии «Љумњурият». Ќисмати дигаре аз ин амалњо «таъсиси студия»-и «Нури Нањзат» аз љониби онњост, ки ба тамоми амалкардњои фањшу сиёњсозии ањли уламо зери номи ЊНИТ наворњо тањия сохта, зимни пахши онњо аз шабакањои телевизионии њукуматї њам истифода мебарад. Лоињаи панљум, ин таъсиси гурўњи доктору номзадњои илм дар назди Раёсати Академияи илмњост, ки гўё ба тањияи барномањои ояндабинї дар заминаи илм машѓуланд, вале аксари ин барномањо имкониятњои Исломро ба кунљи масљид танг кардан аст, коре, ки њатто атеистони даврони Шўравї онро накарданд. Аз ин хотир, пайдо шудану андешаронї кардани ин гурўњро љуз неоатеист дар афкори «фронти халќї» чизи дигар гуфтан мушкил аст. Онњое, ки ин гурўњро созмон додаанд, ба дарки он намерасанд, ки чаро «фронтчї»-и дирўза ба «љињодї»-и имрўза табдил ёфтааст? Ба њар њол, мо ба ин боварем, ки ин гуна лоињаву амалкардњои бепоя ва ѓаразљў паи њам аз байн мераванд ва ба корвони асил ва нерўи инсонсоз, ки Исломи азиз аст, кадом таъсире расонида наметавонанд. Ва њоло мо дар садади ворид шудан ба маъракаи муњими кишвар, ки интихоботи парлумонии соли 2015 аст, ќарор дорем ва њиљ гоњ ноумедиро дар мавриди пирўзї дар афкору андеша ва амали хеш роњ надодаву нахоњем дод. Мо масъулиятамонро анљом медињем ва нусратро аз Аллоњ (љ) интизор дорем. Бо умеди тантанаи адолат. Њикматуллоњ Сайфуллоњзода, тањлилгари масоили сиёсї
10
Аз назари матбуот ва расонањо дур намонда буд, ки пас аз интихоботи парлумонии соли 2010 Муњиддин Кабирї, раиси Њизби нањзати исломии Тољикистон, дар даст тасбењ ба назди журналистон зоњир шуд. Аммо ваќте ў сўњбат мекард, сангњои тасбењ зери ангуштонаш бо тундї мечархиданд, ки ин ба сурати умум авзои ў ва њизбашро бозгўї мекард. Ин дар њоле ки дар љараёни маъракаи интихоботї Кабирї хеле ором ба назар мерасиду тасбењ њам надошт ва аслан дар Тољикистон ба Кабирии орому аз ѓазаб дур одат карда буданд. Журналистон барои намондани шубњањо, аз пешвои ЊНИТ пурсиданд, ки пештар аз интихобот њам ў тасбењ дар даст дошт? Посухи Кабирї: «На, надоштам!» ва бо лабханди ба худаш хос гуфт, акнун салла њам мебандаду риш низ мемонад… Баъдан мавќеъи минбаъдаи њизби худ дар муносибат бо Њукумати Тољикистонро чунин шарњ дод: - Ин ќонуншикание, ки дар интихобот рух дод, муносибати моро таѓйир дод. Тавре мушоњида мекунед, лањни мо нисбат ба пешин тундар аст. Он самимияту эътимоде, ки мо доштем, аз тарафи њукумат мавриди сўйистифода ќарор гирифт…Агар дар оянда њам њукумат як ѓурури нољоро идома дињад ва фикр кунад, ки Њизби нањзати исломї як гурўњи
16 декабри соли 2014
www.nahzat.tj
назар рушди нањзат гаштааст, шояд дуруст аст. Вале инро њам бояд ба назар гирифт,ки ЊНИТ њам на камтар аз дигар њизбу њаракатњо зарба хўрдааст… Хоса пас аз интихоботи парлумонии соли 2010, ки онро баъдан рањбарияти њизб ба мављудияти протоколи 32 - 30 маънидод кард. Аммо интихоботи парлумонии соли 2010 барои Кабириву ЊНИТ, ки бори аввал нерўи зери рањбарии худро ба маъракаи сиёсї рањнамої мекард, хеле мушкил пеш овард. Пањлўи аз њама љолиб ва мавриди бањс ин буд, ки то ин замон мегуфтанд ЊНИТ як њизби «ќафомонда» асту танњо ба арзишњои мазњабии мардум бозї мекунад ва аз њамин хотир нуфузманд шудааст. Аз ин љост, ки пас аз љаласаи Шўрои љамъиятии соли 2009, ки пешопеши интихоботи парлумонии ахир сурат гирифту дар он президент Рањмон ширкат дошт ва Кабирї танњо як толор барои баргузории анљумани њизбиаш хост, ин рањбар ва ин нерўи сиёсї мавриди накўњиши доирањои тањлиливу матбуот, аз љумла инљониб ќарор гирифт. Баъдан мо бо дермонї дарк кардем, ки ин дархост тасодуф набуда, њадафмандона аст. Ба таври дигар, ин анљуман то љое маънои нишон додани њашамати ЊНИТ –ро дошт. Њизберо бо рањбари нав, тактикаи нав, стратегияи нав ва мушкилоти нав. Оре, ЊНИТ бо ин ки усули то љое замонавии баргузории интихоботро пеш гирифт,
тар… Ин њама тавре гуфтем барои љомеаи тољик, агар то љое усули нав буд, барои њукумат ва доирањои дигар маъниеро њосил кард, ки сатњ ва имконоти ЊНИТ акнун хеле фарох шудаасту љои фикр дорад. Аз њамин љост, ки дигар на дастгирињои молиявию маънавии њизб барои харидории сањмияњои НОБ – и Роѓун ва на «кашида гирифтани» идеяи нањзатињо барои баргузории симпозиуми байналмилалии вобаста ба Имоми Аъзам ба онњо кўмак накард. Албатта њукумат ва њизби њоким ба интихобот бо дасти холї наомада буд. Онњо ба ѓайр аз НОБ – Роѓун ва конфронси Имоми Аъзам оѓози нерўгоњои Сангтўдаву наќбњои Шањристону Чормаѓзак ва дигару дигаронро дар ихтиёр доштанд. Аммо мисле, ки барояшон коромад нашуд. Инро тањлилгарон дар ноумедињои мардум шарњ доданд, ки дар шакли «овози эътирозї» ба нањзат дода шуд. Яъне шояд на њамаи овозњо маънии љонибдорї ба ин нерўи сиёсиро дошт, то ин ки зидди њукумати бисёрсола раъй доданро мемонд. Вале дигар чизе ба ЊНИТ кўмак накард, ки КМИР овозњои ба он додашударо на бештар аз 8,2% эълон кунад. На «овозњои эътирозї», на «раъйи исломї» (мегуфтанд, ки ЊНИТ барои он овози бештар гирифт, ки љомеа то љое исломї шудааст). Хулоса њељ чиз…баръакс ин интихобот мешавад гуфт барои нањзат «дарди сар»
ран дархости навбатии роњбарияти њизб барои дарёфти як толор бањри баргузории анљумани пешазинтихоботї мавриди «футбол» ќарор гирифт. Роњбарияти њизб ин њамаро, тавре гуфтем, баромада аз Протоколи 32 -20 маънидод мекунанд. Пас маълум аст, ки интихоботи навбатї барои ЊНИТ осон нахоњад буд. Зеро акнун њизбе нест, ки бигўяд 40 000 узв дораду ба фарќ аз соли 2005, ки 18 000 узв дошт, барои курсињои бештар талош мекунад. Ба ѓайри ин, њукуматњои минтаќа, аз љумла Душанбеи расмї бо бўњрони дигар – Сурия ва ширкати љавонони мањаллї дар он гирифтор асту маќомот дар ин њолат њам нањзатро дастбакор мебинанд. Пас барномаи пе-
Соярўшанњои интихоботи соли 2010 ё ЊНИТ дар интихоботи соли 2015 чї рисолат дорад?
кўчак аст ва чандон љонибдор надорад ва назари онњо ба инобат гирифта нашаваду нописандона рафтор шавад, њатман муносибати мо њам сазовор ба њамон бархўрд хоњад буд… Кабирї амали њукуматро, ки ба ќавли ў як ѓурури нољо ва бо иштибоњ буд, «золимона» хонд ва аъзои њизбашро «мазлуми бољасорат» ном бурд. Воќеан, пас аз норозигии ЊНИТ аз натиљаи интихобот овозањое њам шунида шуд, ки онњо аз вуруди ду номзади худ ба Маљлиси намояндагон худдорї мекунанд. Аммо баъдан Кабирї њамроњ бо Саидумар Њусайнї ба порлумон ворид шуданд. Яъне пас аз чанд рўз шиддати ќањру хашми раиси ЊНИТ нисбат ба рўзњои аввали эълони натиљаи интихобот хеле поин шуд. Ин бори нахуст набуд. Ва бори аввал њам набуд, ки Кабириву њизбашро ба «ваъдахилофї» - ву «сабри барзиёд» таъна мекунанд. Вале хашми онваќтаи Кабириву оромии баъдиаш ба худ маъно ва асос дошт… Чї маъно ва чї асос? Таври маълум, ЊНИТ баъзе вижагињои ба худ хос дорад. Яъне нањзат дар фазои сиёсї – иљтимоии кишвар акнун як њизби маъмулї нест, он бештар як њаракат аст, ки дар ќолаби њизб амал менамояд. Инро раванди њодисањо дар минтаќа ва кишварњои шарќї бори дигар маълум кард. Аз ин хотир, ваќте тањлилгарон мегўянд, ки нерўи имрўзаи нањзат аз заъфи њукумат ва ё аз заъфи њизбњои оппозитсионии дунявист, ќисман дуруст аст. Тавре Кабирї борњо ишора кардааст, бояд инро њам ба инобат гирифт, ки ЊНИТ нерўе њаст, ки ќудрати худро аз сарчашмањои бузурги маънавї, мисли Ќуръон ва суннат ва эътиќодоти мардум мегирад. Он сарчашмае, ки дигар њизбу њаракатњо надоранд. Ин хуб аст ё бад, масъалаи дигар аст, вале ин воќеият мебошад. Агар баъзе муњаќќиќон ба ин назаранд, ки сиёсатњои нодурусти њукумат дар ќиболи њизбу њаракатњои оппозитсионии дунявї ва саркўб шудани онњо боиси
дигаронро ба ѓафлат бурд. Аммо бештар аз ин наќши ин нерўи сиёсї, хоса рањбари навини онро дар љомеаи Тољикистон ва берун аз он рўнамої кард. Кабириро аз як шахси фаъоли фазои сиёсии кишвар ба шахсияти муњим ва соњиби гаштњои бесобиќа табдил дод. Ин дар љомеањои демократї як чизи оддист, аммо дар мамолике мисли Тољикистон маънињои дигар ва барои њукуматњо тарсоварро њосил мекунад. Дар асл, агар њамин иштироки пуршўри ЊНИТ намебуд, он интихобот њам мисли маъракањои ќаблї беранг мегузашт ва љиддї гирифта намешуд… Ёдатон бошад, ин њизб дар муњити сиёсии Тољикистон бори аввал бо ороиши муосири маъракаи таблиѓотї ба њаёти сиёсии кишвар рангу бўи нав дод: - интихоби шиори муассиру муайян («Имон ба Худо, садоќат ба Ватан, хидмат ба мардум»); - интихоби ранги муайян (бисёрињо то дер дар ин фикр буданд, ки нањзатињо чаро ба љои ранги сабзи исломї кабудро интихоб кардааст?) - чопу таќсими аксу вараќањои хуштарњи интихоботї; - пахши маводи интихоботї бо нишонањои њизбї (гарданбандњо, пуфакњо, соатњо); - таблиѓоти сайёр аз тариќи мошинњо бо нишонањои њизбї; - истифодаи усули «хона ба хона» ва ба ин васила расонидани барномаи пешазинтихоботии худ ба нишонињои беш-
шуд. Пас аз он масљиди њизб аввал сўхт ва баъдан намозгузорї дар онро аз ќонун берун донистанд. Дар њодисањои Рашту Бадахшон «дасти нањзат» -ро љўстанд (Ин дар њоле, ки Кабирї мегуфт тобистони соли 2010 номаи расмие дар бораи мулоќот бо Президент ирсол карда буд. Зеро хабарњое дар бораи эњтимоли сар задани њодисањои Раштро дар ихтиёр дошт, аммо Рањмон ўро напазируфт). Як вакили мањаллии њизб дар Рашт пас аз њодисањои тирамоњи соли 2010 ба њабс гирифта шуд. Раисони вилоятии ЊНИТ дар Бадахшон ё ба ќатл расиданд, ё зиндонї шуданд. Вакили ин њизб дар парлумон Њусайнї дар ВМКБ мавриди њамла ќарор гирифт. Баъдан маъракаи «тухму помидоршаппии» худи Кабирї дар Кўлоб анљом ёфт. Тўда – тўда мардум зимни нишастњои худ бо њукумати мањаллї мегуфтанд ихтиёран аз сафи њизб берун мешаванд ва инро шабакањои телевизионї ба намоиш мегузошт. Дар шабакањои иљтимої «Нури нањзат» пайдо шуд ва аъзои ЊНИТ-ро ба фоњишагарї айбдор намуд. Мусоњибаи Бозор Собирро бо мўњтавои «ЊНИТ бояд баста шавад!» аксарияти матбуоти музофотї ба чоп расонд. Њукумат аз љавонон даъват ба амал овард, ки аз мадрасањои исломии хориљї баргарданд. Зимни мулоќот бо президент Рањмон чанд имом хатиб даъво пеш овард, ки ислом ба њизб ниёз надорад ва бояд ЊНИТ баста шавад ё аз таркиби он вожаи ислом њазф гардад. Ва инак ахи-
шазинтихоботии ин нерўи сиёсї чї хоњад буд ва он чї самар медињад, хеле муњим аст. Зеро ЊНИТ бояд эътироф кунад, ки то љое нуќси онњо њам чун як нерўи ќавї њаст, ки натавонистанд њукуматро ба як ислоњот мутаќоид намоянд ва фањмонанд, ки ин ислоњот ба нафъи худаш аст. Дуруст аст, ки баъзењо намехоњанд воќеиятњоеро, ки дар он ќарор доранд, ќабул кунанд. Ин дар њоле, ки воќеиятњои дохилї ва берунї комилан дигар шудаанд, вале муносибат ба онњо мисли пешина аст. Барои мисол, намехоњанд ќабул кунанд, ки Тољикистон бо вазъи доштаи худ ва њолати љуѓрофиаш ба бозии геополитикии кишварњои абарќудрат табдил шудааст. Њол он ки, мо мехоњем ё не, имрўз бояд маълум намоем, ки дар ин бозињои бузург бо кї њастем? Сиёсати дарњои боз ва бисёрсамтаро набояд чунин маънидод кард, ки бояд бо як даст Русияро бидорем, бо дасти дигар љањони ѓарбро. Ё Чину кишварњои арабиро. Тољикистон чунин ќудратро надорад! Аз ин рў, аз лињози стратегї бояд мушаххас кард, ки мо ба кї авлавияти бештар медињем. Ин дар масъалаи сиёсати хориљї. Аммо дар масъалаи сиёсати дохилї бояд њукумат дарк кунад, ки мардум танњо бо онњо нест. Ин љо рашку бухлу кинаву кудуратро бояд канор гузоранд ва эътироф кунанд, ки дар Тољикистон њамчунин шахсияту нерўњои дигаре њастанд, ки мардум онњоро ќабул дорад ва бовар мекунад. Дигар бо принсипи «танњо худам!» ба љое расидан душвор аст. Њоло баръакс бояд ин гурўњњоро эътироф кард ва ояндаи миллату давлатро бо њам сохт. Агар инро ќабул доранд, барои њамагон хуб хоњад буд, агар не, пас бояд донанд, ки дигар на миллат миллати пешина аст, на сиёсатњои љањонї оне, ки ќаблан буд. Фикр мекунам ин аст рисолати ЊНИТ дар маъракаи пешорў… Раљаби Мирзо, тањлилгари масоили сиёсї
www.nahzat.tj
16 декабри соли 2014
тањлил
ЊНИТ ва гирудорњои интихоботї Интихоботи парлумонии Тољикистон дар як вазъи њассоси минтаќавию љањонї баргузор мешавад. Атрофи моро равандњое фаро гирифтаанд, ки ба вазъи кишвар бетаъсир буда наметавонанд. Аллакай, таъсири баъзе аз ин падидањоро дар њаёти воќеъии мардум ва фазои Тољикистон ба хубї метавон эњсос кард. Басанда аст, ки аз чанд раванди иќтисодиву сиёсї ба таври кўтоњ ёд кунем, зикри он барои як хонандаи њушманд кофист: 1. Буњрони Украина ва тањримњо алайњи Русия. Дар асари тањримњо афтиши ќурби рубл ва таъсиргузории он ба поин рафтани ќурби сомонї; 2. Болоравии нархи сўзишворї. Ин банд ба нуктаи аввал пайвастагї дорад. Агарчи дар љањон нархи нафт ба маротиб коњиш меёбад, баръакси ин равандро дар Тољикистон мушоњида мекунем; 3. Хуруљи нерўњои эътилоф аз Афѓонистон, инчунин норўшании дурнамои њукумати вањдати миллї ва дуќутба гардидани ќудрати расмї дар ин кишвар. Кам нестанд коршиносоне, ки ин омилро ба минтаќа бетаъсир намедонанд; 4. Њодисањои Ховари Миёна ва гароиши љавонон ба њизбу њаракатњои мамнўъ. Бахусус, аз муњољирати корї аз Русия ба Сурияву Ироќ рафтан ва ба ДОЪИШ пайвастани љавонони тољик; 5. Мухолифини Њукумати ЉТ дар хориљ, аз љумла “Гурўњи 24” ва сару садоњое, ки он офариду меофарад. Дар чунин вазъ, нуктаи асл ё суоли мењварї ин буда метавонад, ки ба маъракаи интихоботї чигуна бархўрд кард, ки ба нафъи миллату давлат ба итмом расад, сарфи назар аз он, ки дар кадом њизбу њаракат ќарор дорему љонибдорї аз кї мекунем. ЊНИТ ва ќабули он Пўшида нест, ки ЊНИТ дорои хусусиятњои хос мебошад ва мањз ин хусусиятњост, ки Нањзат дар дохилу хориљи кишвар нисбат ба дигар ањзоби сиёсї мавриди таваљљуњи бештар ќарор мегирад. Дар бораи ин хусусиятњо зиёд гуфтаанду навиштаанд. Онњое, ки аз фарњанги сиёсї дар љомеъаи имрўзи Тољикистон шинохти дуруст доранд, ба хубї огањанд, ки љомеъа њизбгаро нест, ба истиснои Ќирѓизистон дар дигар кишварњои Осиёи Марказї низ чунин аст. Аммо хусиятњое, ки ЊНИТ дорад, таваљљуњи сокинонро бештар љалб месозад, аз љумла омили динї дар ќабули Нањзат аз љониби мардум хеле наќши бориз дорад. Бояд ќабул кард, ки кам нестанд онњое, ки на ба њадафњои сиёсї, балки хос ба хотири дин ба ин њизб гаравидаанд ва зикри ин нукта њам нав нест. Ќаблан коршиносон мегуфтанд, ки агар њизбњои дигар дар Тољикистон ба дин рў оранд, Нањзат ин кортро аз даст медињад. Ин аст, ки гоње Нањзатро бештар ба як њаракати динї шабоњат медињанд ва пањлўи сиёсии њизб зери сояи моњияти
динї доштани он ќарор мегирад. Шояд яке аз сабабњои он дар ба таври бояду шояд муаррифї нагардидани зарфиятњои зењнии њизб бошад. ЊНИТ ва зарфиатњои зењнии он ЊНИТ-ро мухолифи расмии њукумат низ ном мебаранд. Аз ин нигоњ дар шароити кунунии Тољикистон ягона нерўест, дар баробари њукумати феълї. Мухолиф буданро бештар дар он мебинанд, ки агар ин њизб аз мушкилот, тасмим ё амалу беамалии њукумат интиќод кард, аз он истиќбол мекунанд. Агар интиќод накард, мавриди накўњиш ќарор медињанд, ки бо њукумат њамсон аст. Яъне бархењо аз дидгоњи сирф раќиб будан ва интиќод кардан менигаранд... Дар интиќоду мавќеъи раќибона доштан дар баробари мушкилоте нањзатињо таљрибаи кофї доранд, метавон чандин мисол њам зад. Вале дар ин баробар чунин иттифоќ науфтодааст, ки дар баробари мушкиле, ки љомеъа гирифтори он њаст, Нањзат роњњалле, барномаи бурунрафт аз мушкилотеро ироъа карда бошад. Ин аст, ки зарфиятњои зењнии ин њизб ба ќадри зарурї барои љомеъа ошно нестанд. Мавќеъгирињои ин њизб дар масоили динї онро ба “гурўњи сиёсї”-е монанд мекунад, ки бештар ба њалли мушкилоти динии мардум машѓул аст. Барои чунин мавќеъгириву ибрози андеша барои дифоъ аз њуќуќњои динии мардум аъзои Нањзат будан шарт нест. Як мусалмони соњибандешаи бонуфуз, њатто созмону ташкилотњои дифоъ аз њуќуќи инсон низ барои дифоъ аз њуќуќњои динии мардум садо баланд карда метавонанд. Вале барои як интихобкунанда возењ нест, ки агар ЊНИТ сари ќудрат ояд, дар самтњои сиёсию иќтисодї, иљтимоъиву фарњангї ба таври рушан чї дигаргуние хоњад шуд ва чї барномаи мушаххаси дарозмуддат ва ё кутоњмуддат рўи даст дорад? Ин мушкил хоси як њизб нест ва ба тамоми ањзоби сиёсии кишвар дахл дорад.
11
Фаъолияти вакилони парлумон худ баёнгари надоштани зарфияти зењнї, бидуни барнома фаъолият кардани ањзоб аст. Таљрибаи парлумонї Аксари кулли лоињањои таѓйиру иловањо ба ќонунњо ва воридшаванда ба парлумон аз љониби њукумат сурат мегиранд ва ин чанд маъно дошта метавонад: Якум, вакилони парлумон пойбанди њукуматанд ва ин масъала љои бањс надорад. Дуюм, барои тањияи лоињањо тавони зарурї надоранд. Сеюм, онњо танњо дар ном вакиланд. Ва ѓайраву њоказо... Он лоињањое, ки аз љониби вакилон љињати ворид намудани таѓйиру иловањо ба ќонунњои алоњида пешнињод гардиданд, бештар ба он ќонунњое рабт дошт, ки дар амал камтар истифода мешаванд. Дар ин росто, фаъолияти вакилони ЊНИТ низ аз њамтоёнашон ќариб фарќе надошт. Вакилони Нањзат низ ба истиснои ду ё се њолат лоињаи ќобили бањсе ба дигар ќонунњоро пешнињод накардаанд. Масалан, дар бораи интихобот, дар бораи озодии виљдон тарњњое ироа доштанд ва ба истиснои ин њолат шоњиди он нагардидем, ки вакилони ин њизб лоињаи алтернативие пешнињод карда бошанд. Ќабул шудан ё нашудани он масъалаи дигар аст. Дар њолати ќабул нагардидан низ Нањзат гуфта метавонист, ки ин аст мавќеъи мо нисбат ба ин ќонун. Пас суоле пайдо мешавад, агар ЊНИТ дар чунин парлумон ду не, панљ вакил дошта бошад, кадом таѓйироти чашмгире њосил мешавад? Фурсати муносиб На як бору ду бор рањбарияти ЊНИТ эълон дошт, ки дар фурсатњои наздик њизб талоши ба сари ќудрат омаданро надорад. Чандин маротиба њам гуфт, ташкили давлати исломї мавриди назар нест, дар оиннома ва барномаи њизб низ ин масъала матрањ нест ва ба сохти конститутсионии Тољикистон арљ гузошта, тањкими онро мехоњад... Сарфи назар аз ин њарфњо, мањз њамин ду нукта аз омилњоеанд, ки “маъракаи антинањзат” ва сиёњсозии онро гарм нигоњ медоранд. Дар шароити имрўз баргузор гардидани интихоботи шаффоф ба як ормон мубаддал шудааст ва натиљаи он аз ќабл пешбинишаванда њам њаст. Дар ин вазъ маъракањои интихоботи парлумонї барои Нањзат фурсатест, ки пойбанд будан ба ин нуктањоро бори
дигар нишон дињад ва мардум наздиктар шаванд. Дар ин фурсат метавонад бо тањияи барномаву пешнињодњо роњњалњоеро дар самти иќтисоду иљтимоъ аз зарфиятњои зењнии худ ба намоиш гузорад (1). Тањримњои Ѓарб алайњи Русия, ки бевосита ба вазъи Тољикистон таъсиргузоранд, имкон дорад самти барномаи иќтисодии њизбро ташкил кунад (2). Нањзат бо истифода аз нерў ва нуфузи динии худ имкон дорад, ки барои ба њаракатњои тундрав нагаравидани љавонон тасмиму барномањоеро роњандозї кунад (3). Аз он, ки ЊНИТ ягона нерўи нисбатан пурнуфўз дар Тољикистон њаст, эњтимол меравад, ки бо маќсади фишор ба њукумат аз љониби нерўи хориљие ба таври ѓайримустаќим дастгирї ёбад ё баъзе робитањои расмии намоишкорона барќарор созад... Њамчун вазифаи имонї ЊНИТ ба таќдири ањзоби динии дигар бетафовут буда наметавонад. Аммо интихобот имкон медињад, ки дар саросари кишвар моњияти милливу ватании худро ба намоиш гузорад (4). Интихоботи парлумонї дар соли 2015 дар чунин марњалаи њассоси минтаќавї баргузор мешавад. Дар ин шароит тамоми љонибњо хоњ интиќодгарони ЊНИТ дар мисоли нашрияњои њукуматї, хоњ љонибдорони Нањзат ва дигарон, агар ба дарки ин бирасанд, ки фазои интиќодгарона ва сиёњкунї нагирифтани маъракаи интихоботї бењтарин бурд барои Тољикистон аст, хидмате хоњад буд ба тањкими суботу оромї ва нигоњ доштани вањдати миллї. Дар ин баробар, билохира бояд идеологњои њукумат низ ба дарки ин воќеъият бирасанд, ки масоиле чун муњољират ва аз он љо ба Сурия ва Ироќ рафтани љавонон, вазъи њассоси минтаќа, интригањои абарќудратњо дар Осиёи Марказї ва амсоли ин болотар аз ЊНИТ хатар ба Тољикистон доранд. Агар ЊНИТ хатаре њам дошта бошад, дар пеши ин њама ночиз аст. Ба нафъи љомеъа хоњад буд, агар њукумат возењ хостањояшро пеши ЊНИТ бигзораду онро њам гўш кунад...
P.S.: Аз он, ки матлаб бо хоњиши масъулини «Наљот» омода гардид, танњо дар мисоли ЊНИТ њарф зада шудааст. Абдуазими Абдувањњоб, рўзноманигор
12
16 декабри соли 2014
www.nahzat.tj
мусоњиба љамъиятњои тољиктабор, ки узви Анљуман буданд, рўзи 26-уми август љаласа баргузор карда, љамъияти К. Шарифовро мутобиќи талаботи оинномаи Анљуман огоњї додем. Дар ин љаласа бори дигар тазаккур додем, ки изњори назар кардани узви анљуман озод аст, бо истиснои масоили сиёсї, яъне талаботи оинномавиро бояд риоя намоем. Фикр мекунам, мањз њамон изњороти беасосу бемулоњизаи К. Шарифов, ки як фитнаи хос буд, рањбарияти Тољикистонро барои дунбол кардани ташкили љамъияти ягонаи тољикон водор кард. Абдумаљид Достиев нав ба вазифаи сафирї таъин шуда буд ва љињати ошної пайдо кардан аз мавќеъу афкори раисони љамъиятњои тољикї бо онњо дар алоњидагї суњбат кард, вале К. Шарифов бењурматї зоњир карду дар ваќти таъиншуда ба сафорат њозир нашуд. Дидору мулоќотњо чунин натиља ба бор овард, ки њатман дар пайи ташкили кумитаи тадорукот шуда, барномаи амалро барои дурнамо тањия сохт. Банда пешнињод кардам, ки њамин Анљумани мављуда, заминаи созмони нав буда ме-
Абдуллоњ Давлатов: Фиребдињандањои Достиев Мусоњибаи nahzat.tj бо Абдулло Давлатов, раиси Иттињодияи тољикистонињои Русия - Оё бо таѓйири сафир ва консули Тољикистон дар Русия вазъи тољики муњољир то куљо дигар мешавад? Оё пешравие дар бархурду муносибати кормандони намояндагињои Тољикистон бо муњољирон ба мушоњида мерасад? - Вазъи тољики муњољир дар Русия ончунон мушкил ва печидааст, ки бо табдили сафиру консулгарї бо роњатї њал намешавад. Бо итиминони комил гуфта метавонам, ки осон нест пайдо кардани роњњалњо. Бо дарназардошти фаъолияти феълии намояндагии мунтахаб дар умури муњољирон инро мегўям, чунки онњо масъулияти мустаќими худро анљом намедињанд. Њамкории сафорату консулгарињо бо диаспорањои тољик дар амал вуљуд надорад, онњо њамкории хешро ба таври хос роњандозї кардаанд. Аз ин хотир, диаспораи тољикї дар умум кўшиш мекунад худро бозичаи сиёсї ќарор надињанд. Ин љо бояд ќайд кунем, ки зери мафњуми «диаспора» тамоми тољикони муќими Русия мавриди назаранд, мисли миллатњои дигар, ки худро бо њамин тарз ном мебаранд. Аммо сабаби дар ВАО-и Тољикистон љамъиятњои тољиктаборро дар радифи дигар миллатњо ќарор надоданро намедонам. Ба њар њол, баъзе љамъиятњои мунтахаб бо сафорату консулгарии Тољикистон њамкорї доранд. - Њоло талошњое дар бораи ташкили як созмони воњиди
муњољирини тољик дар Русия аз сар гирифта шудааст. Дар дидору мулоќоти ду роњбари аввали Тољикистон, Э. Рањмон ва М. Убайдуллоев ин масъала матрањ шуд. Дар ин робита Шумо чї назар доред, яъне то куљо ин барнома татбиќ шуданист? - Агар љамъияти воњиди тољикон ташкил шавад, ин кори хуб аст Аммо, мутаассифона, амалї шудани он номумкин аст. Ин љо афроде соњиби созмонњои иљтимоиянд, ки солњо дар ин самт кору фаъолият намудаанд ва ин созмонњо хуб ё бад муддате маќому мартабаеро миёни муњољирин сазовор шудаанд ва њељ гоњ зери бор ё фармону дастури нафаре будан намехоњанд. Ба њар њол, агар њамин њамбастагї ё зери як созмон идѓом шудани онњо бидуни мудохилаи њукуматињо мешуд, эњтимол босамар анљом мегирифт. Вале ваќте чунин ташаббусу иќдом аз сўи њукумат сурат мегирад, бешак натиља нахоњад дод. - Таври маълум, дар даврањои фаъолияти сафири пешин њам чунин иќдомеро пиёда карданї буданд ва Шуморо ба њайси роњбари яке аз диаспорањои
тољикї «дастнишонда”-и маќомот њам гуфтанд. Њоло воќеъияти иќдомњои онваќтаро ошкортар баён сохта метавонед? То таъсиси Иттињодияи тољикистониёни Русия, Анљумани љамъиятњои тољиктаборро ташкил кардем ва бидуни истисно њамаи љамъиятњои тољиктабор шомили он шуда буданд, ки раёсати онро ман ба ўњда доштам. Он шабу рўзњо сафаре доштам ба Душанбе ва як рўз, даќиќан 19 августи соли 2006, дар маъракае як бародар гуфт: Табрик доктор, мегўянд дар Маскав њизб месозед?! Гуфтам: Ин њарфњо бори аввал мешунавам. Гуфт: Каромат Шарифов навишта, ки дар асоси ќарори анљуман дар оянда њизби сиёсї месозем. Гуфтам: дар оинномаи анљуман ќайд шудааст, ки агар њар узви љамъият бо изњороти сиёсї баромад кунад, ба таври автоматик ихрољ мешавад. К. Шарифов агар чунин изњори назар карда бошад, пас дигар аъзои Анљуман нест! Баъди чанде ба Маскав баргаштам ва бо ширкати намояндагони
тавонад, ки њадафаш куллияи созмонњои тољикиро даври њам овардан аст. Вале аз чї бошад, ки тарафи њукумат инро ќабул накард. Чун ин пешнињод ќабул нашуд, дар раёсати Анљуман тасмим гирифтем, ки ба хотири њамкорї ва вањдати воќеъї, њарчи дўстон мефармоянд, ќабул мекунем. Вале чанде баъд гурўње иборат аз се нафар аз Тољикистон фиристода шуд, ки ба минтаќањои мухталифи Русия сафар карда, аз он љо гўё нафареро пайдо ва муаррифї мекарданд ба њайси намояндаи тољикон барои мулоќот бо Достиев. Яъне инсонњои куллан тасодуфиро ва онњо гўё шуъбањои Иттињодияи тољикистонињо мешуданд дар ин ё он вилоят. Њоло, баъди тањлилу тањќиќи далелу раќамњои мављуда, ба хулосае расидам, ки њатто худи А. Достиевро њам дар он ваќт фиреб дода буданд, чї расад ба мо, ки таљрибаи сиёсї надоштем ва аз ин гуна «бозињои сиёњ” тамоман бехабар! Њамон иѓвогароне, ки аз А. Достиев метарсиданд ва тамоми кўшишро ба харљ дода, ўро аз љаноби Э.Рањмон дур карданд, то имрўз дар атрофи сарвари давлатанд. Баъзењо ба маснади вазирї ё раисии кумита њам расиданд. Мањз онњояд дар тараддуди ташкили љамъияти «воњид», ки дасту остин барзада, ба давлат ва Љаноби олї «хизмат” карданианд. Нафаре аз раисони љамъиятњои тољикї, баъд аз вохўрї бо Э. Рањмон зимни тамоси телефонї гуфт: Баъд аз љонбозињои 1,5 моња нафарони «зарурї»-ро аз минтаќањо ба Душанбе овардем.
www.nahzat.tj
16 декабри соли 2014
мусоњиба Аљиб он аст, ки њамон нафар боре бо лањљаи маълум чунин хоњиш њам кард: Ягон факт ё компрамат дар бораи Достиев бошад ба ман дењ, инро аз Душанбе хостанд. Њоло њамон инсон пешвои гурўњи тадорукї дар Русия ва худро сахт ба сафири нав наздик сохтааст. Таваккалашон ба Худо! - Ин гурўњи сенафара аз кадом идораи Тољикистон буданд ва оё њарфи онњо барои А. Достиев «дастур» буд? - Воќеъан, намедонам онњо ба кї тобеъият доштанд, вале пеш аз ба Русия омадан дар парлумон фаъолият доштанд. Сухани онњо барои Достиев дастур не, балки ба ишон дурўѓ мегуфтанд. Миёни онњо, Худорањматии Љорўбалї Сабуров њам буд, ки ба минтаќањо камтар мерафт ва ягона нафаре аз онњо ба шумор мерафт, ки ба Достиев танњо воќъеиятро мерасонд. Дуи дигар: Мусамиршоњ Ѓафуров ва Мањмадалї Љалилов, иѓвоангезон буданд, ки аз минтаќањо, њатто њуљљатњои ќалбакї меоварданд. Агар дар дастам санаду далел намедоштам, гуфтани ин њарфњоро виљдонам ќабул надошт. Ба њар њол, ин ду нафари ишора-
нафари аввали давлати Тољикистон дар Русия аст, ў гуфт: «Ма, уда подчинятса намекнм. Раиси консулский управлений духтари љанобай». Аз ин хотир, новобаста аз он ки Достиев нисбати онњо чї назар дошт, иљборан муносибаташ дипломатї ва сиёсатмадорона буд. - Дар њар сурат баъдан Достиев аз он ки Шумо раиси Иттињодия интихоб шудед, изњори пушаймонї њам кард, не? Дар ин маврид чї мегўед? - Дуруст аст, Достиев пушаймон шуда буд. 15.02.09 бо љонишини аввалам, Муќим Майбалиев гуфтам: Фардо дар љаласаи раёсат истеъфо медињам ва аз рўи ойиннома бояд ту раис шавї. Илтимос, ба хотири фитнаи навбатї пеш наомадан, бе ягон дудилагї розї шав. Дар љаласа Достиев њам даъват шуда буд, зимни оѓози љаласа аз ташриф овардани ишон ташаккур гуфтам, вале дар њамин њолат Мусамиршоњ Ѓафуров суханро зада гирифт ва додзанон гуфт, чаро аъзои раёсатро бе маслињат иваз кардї? Гуфтам: Ту чї кор дорї? Ин љамъияти тољикони русиягист. Гуфт: Ман бо ту гап намезанам,
ќабл барои ширкати муњољирин дар ин маъракаи муњим шароитро фароњам накарданд. Ба њар њол, агар ширкати муњољирин дар интихобот фаъол сурат бигирад онњо аз кадоме аз њизбњои сиёсї љонибдорї мекунанд? - Иштироки муњољирин дар интихобот доимо як кори сохтаву дурўѓ ва фиреби ошкор аст, дар оянда низ чунин хоњад буд. Чуноне аксари љамъиятњои тољикї зери назоратанд, њатто нисбати чандтои онњо дар Тољикистон парвандаи љиної тањия шудаву дар њоли даъват ќарор доранд. Вале аксари муњољирин бо шунидани њарфњои «њизб» ва «интихобот» аз Њизби Нањзати Исломии Тољикистон ном мебаранд, аз њизби њоким, њатто номашро њам намедонанд. Бубинед, агар интихобот ба маънии томаш озоду шаффоф ва бо риояи ќонун баргузор шавад, маълум аст, ки кадом њизб овози бештар мегирад. Вале, мутаассифона, тољики бечораро, натанњо дар ин љо, њатто дар ватанаш фиреб медињанд. Фиребро дар ин љо намояндагони њукумат ва бархе аз «раис”-они љамъиятњои тољикї медињанд, на
13
КДАМ њељ љои тааљљуб нест. Нафарони тарњрезе аз атрофи президент намехоњанд диаспорањои тољикї тавоно бошад. Аз ин хотир ба њамтоёни русияшон маълумотњои дурўѓ ва туњматномањо нисбати тољикон ирсол медоранд. Онњо гумон мекунанд, ки агар тољикон муттањиду тавоно бошанд, гўё барои њукумати феълї хатаровар мешаванд. Шахсан бо яке аз вазирони њукумат бањс ва исбот карданї шудам, ки агар тољикон тавоно бошанд, кўмак ба Тољикистон бештар мешавад. Вале ў ин њарфњоро ќабул надошта мегуфт, агар тољикон тавоно шаванд, Маскав онњоро муќобили Душанбе истифода мебарад. Ошкоро мегўянд, тољик бояд муњољири ќаторї ва маблаѓфирист бошаду бас. Мањз бо њамин хотир, нисбати тољикон чунин туњматзанї мекунанд. Агар тољике тавассути Русия ба Суриё ё Ироќ рафтааст, дар заминаи осонии дарёфти раводид аст. Аммо вазъи тољикон дар Русия њазор бор бењтар аз Тољикистон аст. Маќомот бояд решаи масъаларо дар Тољикистон љўё бошанд ва бар сари мо, тољикони муњољир туњмату бадномиро нарезанд.
ба курсии мансаб такя заданд шуда иљрокунанда буданд. Тавре дар боло ишора кардам, бозингарони асосї онњо буданд ва имрўз афроди наздик ба президент. - Пас, сабаб дар чист, ки таљрибаи Шуморо ба инобат намегиранд, дар њоле ки солњои тўлонї бо муњољирин буду бош доштаед? Дигаре аз суол ин аст, ки бархурди љаноби Достиев бо ин гурўњи «вижа» чигуна буд? - Ба такрор мегўям, дар раёсати Анљуман ќарор кардем, ки ба хотири њамкориву вањдати воќеъї њарчи мефармоянд, ќабул мекунем. Фикр мекунам, Достиевро дар чунон шароите гузошта буданд, ки илољи дигар надошт. На танњо ин гурўњ, њатто консулњо бо Достиев муносибати аљибу ѓарибе доштанд. Масалан, Садбарг Ѓаниева, шахсан ба ман гуфт: Дугонаи духтари Љаноби Олиям ва ба сафир итоъат намекунам! Ў њарчи мехост мекард. Дар шањри Екатеринбург соли 2009 зани ишкошимиеро пора- пора карда, дар љангал партофта буданд ва њамдиёронаш чанд рўз љасадашро кофтуков карданд. Рўзи дуюми њодиса хабар ёфта, он љо рафтам ва фањмидам, ки аз консули ваќт Фаррух Шарифов кўмак пурсидаанд, вале ў гуфтааст: Ма, мењмон дорум, барои пеши шумо рафтан ваќт надорум. Табиист, ки мардум ба хашм омада буданд ва бо онњо ва пулиси тањљої суњбат карда, вазъро ором кардем. Ваќте ба Фаррух Шарифов гуфтам, ки ба Достиев бояд дар ин маврид маълумот бирасонед, чун
Майбалиевро мегўям. Ѓазабам омаду гуфтам: Гўш кун, ман раиси Иттињодия њастам, бо ман гап зан”. Ба Достиев рў оварда гуфтам, ин кормандонат ваќте аз болои сари Шумо мепаранд, фикр мекунед бо мо њамкорї карда метавонанд?! Ин чи иттињодия аст, ки ду сар дорад, яке дар дафтари мо ва дигаре дар тањхонаи консулгарї. Аз њамонљо «љанг»-и мо оѓоз шуд. Баъдан, 07.11.09 гурўњи шашнафарае аз аъзои раёсат аз дафтари сафир рост ба дафтари Иттињодия омада, манро сабукдўш кардан хостанд. Рўзи шанбе буд ва натиљаи бањси љонибайн ин шуд, ки онњо аз раёсат ронда шуданд. Фикр мекунам, агар ману Достиев зери таъсири иѓвогароне намемондем, ки яке аз номи президент гап мезаду дигаре пеши Достиев нисбати ман афсона мебофт, њоло вазъ куллан дигар мебуд. Таљрибаи сиёсї надоштани ман аниќ аст, вале сабаби фиреб хўрдани Достиевро нафањмидам. - Тољикистон дар пеш интихоботи парлумонї дорад. Вале мисли
кадом гурўњу созмон ё афроди алоњида. Афсўс ва њазорон афсўс... - Фикри Шумо дар мавриди поягузории пайкараи муњољири тољик дар Русия чист? Бархењо онро тањќири миллат ва бархеи дигар воќеиъят медонанд. - Шунидан замон аз ин њарфњо бо љонишини шањрдории Маскав Зураб Серетелї, ки дўстї дорем, ин масъаларо дар миён гузоштам, вале ў њайрон шуду гуфт, аз ин њарфњо ва аз ин гуна барнома бори аввал мешунавад. Агар дар Тољикистон њайкал гузоштанї бошанд, ихтиёр доранд. Бадбахтона, тољикро ончунон бечораву тањќирпазир ва шахсияту њайсияташро шикаставу осебпазир кардаанд, ки дигар кадом маљоли худдифоъї надорад, њамон ќадре тањќир бубинад, њамон ќадар «як љањон ташаккур» мегўяд. - Муовини раиси КДАМ гуфта, ки дар масљиди «Проспект Мира» љавонони тољикро «вербоват” мекунанд барои рафтан ба љињод ба Сурияву Ироќ. Назари Шумо дар ин маврид чист? - Дар гуфтањои муовини раиси
- Дар ин авохир тољикони муњољир даст ба тазоњурот зада, шиорњои сиёсие аз сарнагунии њукумат баланд мекунанд. Оё ин тазоњуротњо худљўшанд ё дар пушти онњо нерўњое меистанд? Ба њар њол, иљозаи расмї дарёфт кардан барои тазоњуротро чигуна шарњ медињед? - Чашми тарс калон аст ва дар њар коре «даст”-и Маскавро љустан хатост. Албатта, Русия як давлати фасодзадааст ва дар ин љо њам мардум мисли Ѓарбу Љопон, њатто Малайзиёву Сингапур озодї надорад. Аммо баъзе имкониятњо фароњам аст, агар бо риояи ќонун хоњиш шавад, имкони гирдињамої медињанд. Фикр мекунам, мушкилоти рўзафзуни тољикон аксари онњоро љонбезор кардааст ва имкони афзоиш ёфтани тазоњурот њаст. Агар касе бо тарс додану зулм ва ќасд ба саломатї карданро василаи коњиш додани тазоњурот медонад, иштибоњ кардааст. Феълан љавонони ба майдон баромада, аз мо дида љасуртаранд ва дар талаби њаќќи худ собит. Мисли мо, аз гузашта тарс надоранд, балки бо далерию фидокорї дар фикри ободии миллату Ватан мебошанд. Онњо инсонвор зистан мехоњанд, дигар њељ. Ваќте мебинанд дигар миллатњо, њатто дар муњољират аз онњо бошарофату соњибиззатанд, дардашон мекунад. Аз ин хотир, њукумат бояд њамкориро пеш бигирад, на душмантароширо - Ташаккур
14
16 декабри соли 2014
www.nahzat.tj ину он
Неъмати Њикмат
«(Худованд) њикматро ба њар касе бихоњад, медињад ва ба њар кї њикмат дода шавад, яќинан ба ў хайри бисёре дода шудааст ва љуз хирадмандон панд намегиранд». (Сураи Баќара, ояти 269). Аз мафњуми ин оят бармеояд, ки аќлу хирад ва њикмат атои Худованд аст ва аз бандагон њар кї аз сидќ саъю талош ба харљ дињад ва онро аз Худованд талаб намояд, Парвардигор бо фазлу карами хеш ба ў мебахшад. Дар Ќуръони карим калимаи њикмат ба се маъно омадааст: 1. Ба маънои панду андарзњои ќуръонї: ”Неъмати Худо ва ин китоб ва њикматро, ки бар шумо нозил карда ва ба он пандатон медињад, ба ёд оред”. (Баќара, 231). 2. Ба маънои улуми исломї, фањм ва илму дониш ва ахлоќиёт: «Ва дар њаќиќат ба Луќмон њикмат додем». (Луќмон, ояти12). Ба маънои нубувват: “Ба тањќиќ Мо ба хонадони Иброњим китоб ва њикмат додем”. 3. Ба маънои худи Ќуръони карим: “Ќасам ба Ќуръони боњикмат” («Ёсин», 2). Уламо ва донишмандон таърифи истилоњи њикматро бо такя ба маъонии дар Ќуръони карим зикршуда ба таъбирњои гуногун баён намудаанд. Гурўње аз донишмандон њикматро кашфи асрор ва њаќоиќ њамон гуна, ки воќеияти он аст, гуфтаанд. Тоифаи дигар аз донишмандон њикматро шинохти асрори њастї, огоњї аз маъорифи Ќуръон, расидан ба њаќиќати илму амал, шинохти замон ва љойгоњи амалњо, биниш ва басират, шинохти эътидол ва тибќи он амал намудан, дарки сабабњо ва њадафњо, басират ва замири равшан гуфтаанд. Аз таърифњои зикршуда бармеояд, ки њикмат ошної ва маърифати асосњои куллии љањони њастї ва ба кор бурдани ин маърифат дар замону маќоми мувофиќ аст. Бояд гуфт, инсон аз даме, ки чашм ба олами њастї мекушояд, дар иртибот бо хеш, иртибот бо Худованд, иртибот бо љањони њастї ва иртибот бо навъи башар ба сар мебарад. Ва табиист, ки ин иртиботот бо худ таъсиррасонї ва таъсирпазирї дорад. Шахсе, ки Худованд ба ў аќлу хирад ва њикмати устувор додааст, иртибототи хешро ба таври сањењ ва дар мизони њикмат муайян намуда, дар партави ин неъмати волои худододї дар њаёт бо њушёрї ва олимона ва бо дарки комил зиндагии огоњона мекунад. Њамчунин инсони соњибхирад ва огоњ пеши худ чанд суол мегузорад: Ман кистам? Аз куљо омадаам? Ба куљо омадаам? Бо кистам? Барои чї омадаам? Ба куљо меравам? Ва ба ин пурсишњо посухи дуруст мељўяд ва дар асоси посухњои сањењ бо огоњии том дар арсаи њаёт зиндагї ба сар мебарад. Ин гуна њушёрона зиндагї намудан танњо хоси фард нест, балки ќавму миллатњои огоњу фањмида низ зиндагии хешро бар њамин мабно роњандозї мекунанд. Бояд гуфт, одамї дар миёни ду навъи кашишњо ќарор дорад, яке кашиши илоњї ва дигар кашиши нафсонї ва миёни ин кашишњо танњо инсони соњибхирад ба њамон њикмати атокардаи Худованд метавонад фарќ кунад ва њамин њикмат ўро аз ботлоќи васвасањои гумроњсози шайтонї ба водии бофазилати маѓфират бикашонад. Бинобар ин, дар тамоми шууни зиндагї аз њикмат кор гирифтан ва ба њама чиз муносибати њакимона намудан ба нафъи худи инсон ва тамоми мављудот анљом меёбад. Дар мавриди иртибот бо хеш, бояд ќайд кард, ваќте инсон худро хуб бишносад, метавонад аз торикињои моддї ва маънавї берун ояд. Шинохти воќеии хештан њамчунин шахсро водор ба худсозї менамояд. Худованд мефармояд: “Дар њаќиќат, њар кї худро пок намуд, растагор шуд” («Шамс», ояти 9). Аммо дар иртибот бо Худованд, ваќте њакимона амал шавад, тамоми истеъдодњои вуљуди одамї ба андозаи тавон дар бартараф кардани эњтиёљоти моддї ва маънавии ў фаъол мешаванд. Худованд ба ин гуна инсонњо зиндагии покиза ваъда кардааст: “Њар кас аз мард ё зан кори шоиста кунад, дар њоле ки мўъмин бошад, албатта ба ў зиндагии покизае мебахшем”. («Нањл», ояти 97). Њамчунин дар иртибот бо љањони њастї ва бо навъи башар бо бинишу басират муносибат шавад, зиндагии њисобшуда ва оќилона насиби инсон мегардад. Њикмат дар илму дониш, ќатъи назар аз илму дониши динї ва табиї, пайванди сањењу дуруст додани дониши ба дастомада ба амал аст. Илму дониш ваќте арзиш пайдо мекунад, ки онро дар мизони аќлу хирад санљида, њамчуноне ки њаст ба њамнавъон расонда шавад ва бо зевари амал пероста гардад. Дар акси он, илму дониш на танњо аз манфиат холї мегардад, балки ба аслињаи имонсўзу инсонкуши шайтон ва манфиатхоњони худхоњ табдил меёбад. Њамчунин бар асари кор нагирифтан аз њикмат дар иќтисоди фардї ва љомеа исроф ва табзир ба он роњ ёфта, боиси ќафомондагї, буњрони иќтисодї ва бесарусомонии иљтимої мешавад. Ба дороии миллат њакимона амал накардан сабаб мешавад, ки дастранљи мардум дар роњи ба табоњї кашидани насли ояндасози миллат гардад ва фасоди ахлоќї ба љузъи фарњанги миллї мубаддал шавад. Бархурдории ќонунгузорону муњофизони ќонун ва њомиёни њуќуќ аз њикмати Худодод дар вазъи ќавонини нофеъ ва њомии њуќуќи ањли љомеъа дар замонњо ва љомеъањои мухталиф дар устуворї ва амнияти љомеъањо наќши калидї дорад. Љомеъањо, миллатњо ва кишварњое, ки дар онњо ќонунгузорони хирадманду њаким даст ба коранд, зиндагии бошарафона доранд. Инчунин дар сиёсат ва тадбири умури давлатдорї неъмати волои аќлу хирад ва њикмат наќши њалкунанда дорад. Миллате, ки худ аз њикмат бархурдор аст ва пешво ва роњбари хирадманду њаким дорад, пайваста рў ба тараќќист. Дар акси ин сурат пояи њастї ва буду боши миллатњо мутазалзил хоњад гашт. Аз ин рў Худованд дар поёни ояти мазкур мефармояд: “Љуз хирадмандон панд нагиранд”. Танњо инсонњои хирадманду фарњехта ва соњибони аќлу хирад миёни кашишњои илоњї ва кашишњои нафсонї ва миёни неку бад фарќ карда метавонанд ва талош меварзанд, то рў сўи некї биёранд. Фикри њифзи обрўву љойгоњ ва манофеи шахсї, ки шайтон онро дар назари инсон бо зебу зинати фиребанда љилвагар месозад, тасмими онњоро наметавонад таѓйир дињад.
Зубайдуллоњи Розиќ
Хонандаи муњтарам, ба хотири рушду ташаккули дониши фарњангї ва тафрењи шумо нашрия тасмим гирифт, дар гўшае аз суњуфи худ суолњоеро њузуратон матрањ намояд. Худро санљед ва бањра гиред, хонандаи арљманд! Посухи даќиќи суолњо дар шумораи оянда мунташир хоњад шуд.
имтињон
1) Модари Абдуллоњ ибни Зубайр (р) чї ном дошт? а) Асмоа духтари Абубакр (р); б) Фотима в) Зайнаб.
2) Абусуфён ибни Њарб (р) дар кадом ѓазва чашми худро аз даст дод? а) Табук; б) Ярмук; в) Тоиф. 3) Холид ибни Валид (р) ибтидо аз кадом сол ба Ироќ лашкар кашид? а) 10-уми њиљрї; б) 12-уми њиљрї; в) 11-уми њиљрї. 4) Кадоме аз ин кишварњо дар соњили уќёнуси Њинд ќарор дорад? а) Арабистони Саудї; б) Уммон; в) Ирон. 5) Дар даврони љанги дуввуми љањон, кадом хонавода дар Ирон њукмронї мекард? а) Пањлавињо; б) Ќољорњо; в) Њељ хонавода. 6) Њизби Нањзати Исломии Тољикистон кадом сол таъсис шудааст? а) Соли 1970 мелодї; б) Соли 1971 мелодї; в) Соли 1973 мелодї. 7) Китоби “Радд-ул-муњтор”асари кадом донишманди исломї аст? а) Ибни Обидин; б) Камол ибни Њуммом; в) Алиќорї. 8) Палатаи болоии парлумони Тољикистон дорои чанд вакил аст? а) 40 то; б) 35 то; в) 30 то. 9) Дар Тољикистон расман чанд њизби сиёсї фаъолият дорад? а) 8 њизб; б) 9 њизб; в) 2 њизб. 10) Пойтахти кишвари Уммон кадом шањр аст? а) Уммон; б) Санъо; в) Масќат.
Љавоби суолњои Шумораи гузашта: 1)а 2)б 3)в 4)б 5)а 6)в 7)б 8)а 9)в 10)в
www.nahzat.tj
16 декабри соли 2014 чењра
Аќидањои Љомї дар мавриди салотин (Ба итфтихори
Афкори Љомї дар мавриди салотин ва давлатдории онњо дар «Бањористон» Агар ба таъриху тамаддуни мардуми љањон назар афканем, ба хубї мушоњида мекунем, ки дар осори илмию адабии ягон миллату халќияти олам дар мавриди сиёсату кишвардорї, хулќу атвори салотину шоњон, адлу дод ва њусну ќубњи онон ба андозаи мутафаккирону донишмандон ва адибони форсу тољик андешаронї накардаанд. Вале, чи тавре ки мебинеи, ин њама дар кутуб дарљ ёфта ва кору амал билкул дигар аст. Аз љумла, адиб, мутафаккир ва донишманди маълуму машњури асри XV тољик Абдурањмони Љомї анќариб дар тамоми осори манзуму мансури худ дар мавриди шоњону салотини гузашта ва муосири хеш ва тарзи давлатдории эшон андешаронї намуда, тарафњои мусбату манфии онњоро нишон дода, пеш аз њама, ононро ба адлу дод даъват намудааст. Аз љумла, китоби «Бањористон», ки дар пайравии «Гулистон»-и Саъдии Шерозї ќаламдод гардидааст, бештар дар хусуси салотину њукмфармоёни гузаштаву муосири адиб ва хулќу хўи онон бањс мекунад. Инак, мо аз равзаи сеюми «Бањористон» чанд њикояту њикматро пешнињоди хонандагон менамоем. Фоида Њукумат дар вуљуди салотин зуњури насафат (адл,дод) ва адолат аст, на зуњур ба сифати азамату љалолат. Нўшервон бо он ки аз дин бегона буд, дар адлу ростї ягона. Лољарам, сарвари коинот, алайњи афзал-уссалавот, тафохуркунон мегуфт: «Валадту ано фи замани-с-султон-илодил», яъне ман дар замони подшоњи одил таваллуд ёфтаам. Маснавї Паямбар, ки дар ањди Нўшервон Ба рух гашт чашму чароѓи љањон. Њамегуфт: «Аз зулм аз он содаам, Ки дар ањди Нўшервон зодаам. Чї хуш гуфт он носењи некхоњ, Ба гўши дили он ситамкора шоњ, Ки аз зулмати зулм андеша кун, Паи озмун адлро пеша кун. Агар адлат аз зулм н-ояд фарењ, Дигарбора по бар рањи зулм нењ. Дар таворих чунон мастур аст, ки панљ њазор сол салтанати олам тааллуќ ба габрону муѓон дошт ва ин давлат дар хонадони эшон буд, зеро ки бо раоё адл мекарданд ва зулм раво намедоштанд. Дар хабар аст, ки Худои таоло ба Довуд алайњиссалом вањй кард, ки ќавми хешро бигўй, ки подшоњони Аљамро бад нагўянду дашном надиањнд, ки эшон љањонро ба адл обод карданд, то бандагони Ман дар вай зиндагї кунанд. Ќитъа Адлу инсоф дон, на куфру на дин, Он чи дар њифзи мулк даркор аст, Адли бедин низоми оламро Бењтар аз зулми шоњи диндор аст 1. Њикмат Ќарини подшоњ њакими фикратпеша бояд, ки надими њазландеша, зеро ки аз он ба дараљоти камол барояд ва аз ин ба даракоти (нишебињо)
15
ту бењисобанду шукргузоронатон – ноёб. Аз муљиботи шикоят бипарњез ё аз маснади њукумат бархез. Ва дар 600-солагии Мавлоно Абдурањмони Љомї) охир навишт, ки «катабању Умар бин нуќсон гирояд. Нўшервон рўзи Наврўз ё Мењргон ал-Хатоб». На бар он муњр заду на Ќитъа: маљлисе медошт. Дид, яке аз туѓрое кард. Аммо чандон савлати Њар нукта, к-ояд аз лаби донанда, њозирон, ки бо вай нисбати хешї адолату њайбати сиёсати вай дар гавњарест, дошт, љоми заррин дар баѓал нињод. хотирњо нишаста буд, ки чун яњудї он сафолро ба њокими Басра дод, Хуш он, ки сохт ганљи гуњар дурљи Таѓофул кард ва њељ нагуфт. синаро, Чун маљлис баршикаст, шаробдор вай савор буд, аз асп фуруд омаду замин бибўсид: ваљњи яњудиро тамом Донодил аз љавоњири њикмат гуфт: хазинаест, - Њељ кас берун наравад, то адо кард ва вай савор истода буд. Ќитъа Аз хештан мадор људо ин хазинаро. таљассус кунем, ки як љоми заррин Чу набвад шоњро иззу сиёсат, 2. Њикмат дармебояд. Кашад аз дасти густохон залилї, Муќаррабони салотин чун Нўшервон гуфт: Чу резад шерро дандону нохун, гурўњеанд, ки ба кўњи баланд боло - Бигзор, он кас, ки гирифт, боз Хўрад аз рўбањони ланг силї. мераванд, аммо оќибат ба зало- нахоњад дод ва он кас, ки гирифт боз 8. Њикмат зили (зилзила) ќањр ва навозили дид, наммомї (хабаркашї) нахоњад Љавонеро ба дуздї гирифтанд. Ха(каљравињо) дањр аз он кўњ ба зер кард. лифа њукм кард, ки дасташ бибуранд, хоњанд афтод. Шак нест, ки афтодаБаъд аз чанд рўз он шахс даромад, то аз моли мусулмонон кўтоњ шавад. ни баландтари он сахттар хоњад буд, љомањои нав пўшида ва мўзаи нав Љавон бинолиду гуфт: ба зер омадани фурутарон – сањлтар. дар по карда. Нўшервон ишорат ба Эй халифа! Маснавї љомањои вай кард, ки инњо аз он аст? Байт Бувад айвони ќурби шоњ воло, Вай доман аз мўза бардошт, ки ин Маро ба дасти чапу рост чун Ба ин айвон марав бисёр боло, низ аз он аст. Худо орост, Ки тарсам, чун аз он айвон дарафтї, Нўшервон бихандид ва донист, ки Раво мадор, ки монад чапам онро ба зарурати эњтиёљ карда буд. Зи њар афтодае мањкамтар афтї. људо аз рост. пас, фармуд, то њазор мисќол зар ба 3. Њикмат Халифа фармуд, ки дасташ бибуМебояд, ки подшоњонро мунњиёни вай дињанд. ред, ки ин њаддест аз њудуди Худои Ќитъа (хабардињанда) росткирдори ростгуфтор бар кор бошанд, ки ањволи Аз гуноњи ту чу огоњ шавад шоњи карим, таоло. Мусолања (таъхир) дар он аз раоё аз гумоштагон бар эшонро Муътариф бош аз он в-аз карамаш узр мусулмонї нест. Модараш њамроњ бихоњ, буд. Бархост, ки эй халифа, ин фарбар вай расонанд. Гўянд, Ардашер Макун инкор гунањ, з-он ки гуноњи занди ман аст. Ба дастёрии вай рўз подшоње огоњ буд ва чун надимон дигар аст, ба шаб меовараму аз дастранљи ў бомдод биёмадандї, бигуфтї, ки фа- Балки бисёр аз он њам батар рўзї мехўрам. лон кас чи хўрдааст ва бо фалон зан инкори гуноњ. Ќитъа ё каниз чї суњбат доштааст ва њар чи 6. Њикмат Фарзанд бувад чу љон, бибахшой, карда будї, бигуфтї, то мардумон Вазири Њурмузи писари Шопур Бар љони мани ситамрасида. гумон бурдандї, ки магар аз осмон ба вай нома навишт, ки бозаргоноба вай фариштае ояд ва огоњї дињад ни дарё љавоњир бисёр оварданд Сарриштаи рўзиам кафи ўст, ва Мањмуди Сабуктегин низ ин ќабил ва онро ба сад њазор динор барои Мапсанд, ки он шавад бурида. Халифа гуфт: будааст. подшоњ харидаем. Шунидаам, ки - Дасташ бибуред, ки ман ин Ќитъа подшоњ онро намехоњад. Агар рост гуноњ аз вай дарнамегузаронаму Чу шоњро набувад огањї зи њоли аст, фулон бозаргон бо сад њазор ди- гунањгорие тарки ин њад бар худ раво сипоњ, нор суд мехаранд. намедорам! Куљо сипоњ зи ќањри вай Њурмуз дар љавоб навишт, ки њазор Модараш гуфт: эњтироз кунанд? динору сад њазор динор чандон - Эй халифа, инро њам дигаре аз он Ба ќасди зулм њазорон бањона пеши мо ќадре надорад. Ва чун мо гуноњон шумору аз он маосї ангор, пеш оранд, бозоргонї кунем, подшоњї кї кунад ки њамвора аз он истиѓфор мекунї ва Ба чанги фисќ њазорон тарона ва бозаргонон чї кунанд? омурзиш мехоњї. соз кунанд. Ќитъа Халифаро хуш омад. Гуфт: 4. Њикоят На таври мансаби шоњон бувад, - Бигузоредаш. Аристотолис гўяд: «Бењтарини ки байъу шаро Ќитъа: подшоњон он аст, ки ба каргас монад, Ба ќасди касби маоши худ Афв аз гуноњ фазл бувад, гирдогирди ў мурдор, на он ки ба ихтиёр кунанд. интиќом адл, мурдор монад, гирдогирди ў каргас, Чу шоњ пеша кунад кори тољирони З-он то ба ин зи чархи барин то љањон, яъне мебояд, ки вай аз њоли њаволии замин рањ аст, худ огоњ бошаду њаволии (атроф, Ту худ бигў, ки дигар тољирон чї Кай фазлро гузораду орад ба кор кунанд? атрофиён) вай ѓофил, на вай аз њоли адл рўй њаволии худ ѓофил бошаду њаволии Доно, ки аз тафовути ин њар 7. Њикмат вай аз њоли вай огоњ». ду огањ аст? Амиралмуъминин Умар (Р) дар Ќитъа 9. Њикмат ваќти хилофати худ дар Мадина Подшањ бояд ки бошад њамчу Рўзе Искандар ба сарњангони хеш деворе гил мекард. Яњудие пеши каргас бохабар, барнишаста буд. Яке аз эшон гуфт: вай тазаллум кард (додхоњї, шикоЗ-он чи афтодаст гирдогирди Худованд субњонању туро мулки ят аз зулм), њокими Басра матое аз ў мурдорњо, бузург додааст. Занони бисёр кун, то Не чу мурдоре, ки гирдаш саф ка- ман ба сад њазор дирам харидаафарзандони ту бисёр гарданд ва ёдсту дар адои самани (бањо, ќимат) шида каргасон гори ту андар љањон бимонад. Тез карда бањри нафси худ бар ў он тааллул (бањонаљўї) мекунад. Љавоб дод, ки ёдгори мард на фарФармуд, ки коѓазпорае дорї. Гуфт: минќорњо. занди ўст, балки суннатњои (раф«Не». Сафоле бардошту бар он љо 5. Њикмат тор, амал, анъана) хуб ва сиратњои навишт, ки шикояткунандагон аз некўст, некў набувад, ки он кас, ки бар мардони љањон ѓалаба кардааст, занон бар вай ѓалаба кунанд. Ќитъа: Чу нест пеши падар ин ќадар яќин, ки писар Зи хели бехирадон аст ё хирадмандон, Бас аст сирати некў њакимро фарзанд, Забуни зан чї шавад бар умеди фарзандон?
Тањияи С.Шарифов
16
16 декабри соли 2014
www.nahzat.tj
НАСИЊАТ ГЎШ КУН, ЉОНО...
Панду андарз
Нафси ту мисли шутур худпарвар аст, Худпарасту худсавору худсар аст. Мард шав, овар зимоми ў ба каф, То шавї гавњар, агар бошї хазаф. (Аллома Иќбол) Аз оёти ќуръонї
- Инњо оятњои (равшан)-и Худо њастанд, ки ба њаќ онњоро бар ту мехонем ва Худо њељ гуна зулмеро барои љањониён намехоњад. Аз они Худост он чи дар осмонњо ва замин аст ва тамоми корњо ба сўи Худо бозгардонида мешаванд, (сураи «Оли Имрон», ояњои 108-109). - Шумо бењтарин уммате мебошед, ки барои мардум берун оварда шудааст. (Зеро) ба некињо амр ва аз зиштињо бозмедоред ва ба Худо имон меоваред. Ва агар ањли Китоб(низ) имон меоварданд, (ин кор) барояшон бењтар буд. Аз (миёни) онњо (одамони) мўъмин њастанд, вале аксари онњо фосиќанд, (сураи «Оли Имрон» ояти 110). - Касоне, ки кофир шудаанд, молњо ва фарзандонашон чизеро аз онњо дар баробари Худо дур намесозад ва онњо ёрони оташанд (ва) дар он љовидона боќї мемонанд. Намунаи он чизе, ки он (кофирон) дар ин зиндагонии (нопойдори) дунё харљ менамоянд, ба монанди бодест, ки дар он сармои сахт аст. (Он боди сард) ба киштзори мардуме, ки бар худ зулм намудаанд, бирасад ва онро (тамоман) нобуд созад. Ва Худо ба онњо зулме накардааст, вале онњо ба худ зулм мекарданд, (сураи «Оли Имрон», ояњои 116-117). Аз ањодиси шариф
- Аз Абдуллоњ ибни Масъуд (р) ривоят аст, ки Паёмбар (с) фармуд: Худоё, шахсе, ки ба уммати ман раис таъйин шаваду ба уммати ман сахтї намояд, Ту низ ба ў сахтї намо. Агар касе ба уммати ман раис таъин шуда, ба онњо нармї намояд, Ту низ ба ў нармї намо, (ривояти Ањмад, Суютї ва Манновї). - Аз Анас (р) ривоят аст, ки Паёмбар (с) фармуд: Худовандо, ба Ту паноњ мебарам аз ѓаму андўњ, аз нотавонию танбалї, аз бахилию тарсончакї ва аз сангдилию зўрии мардон, (ривояти Бухорї ва Муслим). - Аз Абўњурайра (р) ривоят аст, ки Паёмбар (с) фармуд: Барњамзанандаи лаззатњо, (яъне маргро) бисёр ба ёд биёред. Зеро касе дар ваќти тангии зиндагї маргро ба ёд орад, дилаш кушода мешавад ва касе дар ваќти зиндагии фаррох маргро ба ёд орад, каме боинсоф мешавад, (ривояти Ибни Њиббон, Байњаќї ва Баззор). - Аз Абдуллоњ ибни Умар (р) ривоят аст, ки Паёмбар (с) фармуд: Худованд уммати манро бар гумроњї љамъ нахоњад кард. Дасти Худованд бар љамоъат аст. Њар касе аз љамоъат људо шавад, барои рафтани оташи љањаннам људо шудааст, (ривояти Тирмизї, Суютї ва Манновї).
Аз суханони ёрони Расулуллоњ (с) - Гўшагирї аз мардуми бад амали савоб дорад ва нишастан бо ањли илм нисбат ба гўшагирї савоби бештар дорад, (њазрати Абубакри Сиддиќ)). - Аз касоне машварат бихоњед, ки аз Аллоњ (љ) метарсанд, (њазрати Умар (р)). - Аллоњ (љ) ин дунёро барои он офарида, ки ба василаи он роњату оромии охиратро ба даст оваред, (њазрати Усмон (р)). - Дар њар љомеъае, ки мардуми он бештар ќасам хўранд, ба њамон андоза мардуми он шарир ва дурўѓгўянд, (њазрати Алї (р)).
Ќавли бузургон - Худои таъолоро, њамон гуна, ки худро дар китобаш васф намудааст, бо тамоми сифатњояш ба таври шоиста мешиносем. Вале касе наметавонад бандагии Аллоњ таъолоро, њамон гуна ки шоистаи Ўст, ба љой оварад, балки Ўро бар асоси Китоб ва суннати Расулаш, чї тавре амр намудааст, ибодат мекунем,( имоми Аъзам (р)). - Њар як масъули давлатї ва шањрванди оддиро њам лозим аст, ки манофеъи кишварро мењвар ќарор дода, манфиъатњои шахсиро дар њошияи манфиъатњои кишвар ќарор бидињад. Он гоњ метавон ба пешрафту тараќќиёт чашми умед баст, (устод Сайид Абдуллоњи Нурї) - Ањнафи Ќайс гўяд: Њамчунон ки љањон ба адл ободон гашт, ба љавр вайрон шавад, ки адл аз ноњияти хеш ба њазор фарсанг рўшної дињад ва љавр аз љои хеш ба њазор фарсанг торикї дињад, (Имом Ѓаззолї (р)). - Набояд љилави фарзандро рањо кард, то њар чї хоњад анљом бидињад ва падар ба ў коре надошта бошад. Чунин афкор аз аќидаи гумроњони Ѓарб ѓизо гирифта, нашъунамо ёфтааст, (аз китоби «Чињил насињат») - Модар ва падарро ѓанимат дон, устодро бењтарин падар шумор, љавонмардї пеша кун ва харљ ба андозаи дахл кун! (аз китоби «Канзул-мавоъиз»). - Панду насињат ваќте муфид аст, ки иљрои он мутобиќи фитрати шунаванда ва дар ихтёри ў бошад, (Муњаммади Њиљозї). - Набояд њангоми тиловати Ќуръон ѓаразамон расидан ба охири сура ё хатми Ќуръон бошад ва ё ќироатамон бо суръат бошад. Алї (р) мегўяд: Ќироате, ки бетадаббур аст, хайре дар он нест, (аз китоби «Амири нафси хеш бош»). - Рўйро падару модар медињад, муаллимону наздикону љомеъа онро комил мекунанд. Оне, ки як рўй дорад, наметавонад чанд рўй дошта бошад ва оне, ки чанд рўй дорад, дар иваз кардани рўяш душвор дорад, (профессор Р. Мусулмониён). - Агар шод будї оњиста биханд, то ѓам нороњат нашавад, агар ѓамгин будї, ором гиря кун, то шодї ноумед нашавад, (Чарли Чаплин).
Нашрия дар сомонаи www.nahzat.tj ќобили дарёфт аст,
тел: 625-77-28
Њафтанома дар заминаи гуногунандешї маќолањоеро низ ба нашр мерасонад, ки хилофи мавќеи ЊНИТ ва нашрия мебошанд. Масъулияти дурустии аснод ва далели њамагуна маводи воридшуда ба дўши муаллифон аст. Дастхат ва аксњо баргардонида намешаванд. «Наљот» меъёрњои ахлоќии фаъолияти журналистиро дар Тољикистон эътироф намудаву менамояд. Нашрия аз гузориши хабаргузорињои «Авесто», «Tojnews», «Азия плюс», «Ozodagon», «Форс», «Islamnews/ru», сомонаи родиоњои «Озодї» ва «ВВС», истифода мекунад. Њафтавор тањти раќами 0104/рз дар Вазорати фарњанги ЉТ номнавис шудааст ва бо теъдоди 4300 нусха дар матбааи “Муаттар”-и ЊНИТ ба чоп мерасад. Супориши раќами 170. Нархаш шартномавї. Суратњисоби мо: 20402972316264, «Амонатбонк»
Нишонии идора: ш. Душанбе, кўчаи Борбад, хонаи раќами 1, дафтари марказии Њизби Нањзати Исломии Тољикистон, тел: 625-77-28