Наҷот №48

«...Бешубња, њизби Худо ѓолиб хоњад буд»,

Ќуръон: сураи Моида, ояти 56

Њокимон зарурат ба насињат доранд

НАШРИЯИ

њИЗБИ

НАњЗАТИ

ИСЛОМИИ

ТОљИКИСТОН

№ 48 (818) Панљшанбе, 27- уми ноябри соли 2014 -и милодї, мутобиќ ба 5 - уми сафар, соли 1436 - и њиљрии ќамарї

- Мо ба хотири фардои нек дасту ќавли љавонмардона додем. Вале барои расидан ба љомеъаи њуќуќбунёду демократї ваќту замон муайян карда намешавад. Агар низомњои њоким заминаи рушд ва имкониятњои рў овардан ба љомеъаи воќеъан мардумсолориро муњаё созанд, расидан ба ин маќсад ваќти зиёдро намегирад, аммо агар онњо монеъи ин кор шаванд, дар 50 сол њам чунин љомеъа сохта намешавад- устод Муњаммадшариф Њимматзода Истиќлол ва барќ

Агарчи дар марњалаи фурўпошии низоми худкомаи шўравї аксари кулли шањрвандони Тољикистони фаќир натанњо истиќлолро ќабул надоштанд, њатто њарфи онро шунидан намехостанд, вале доирањои алоњидаи кишвар баъд аз пиёда шудани љанги тањмилї њадафмандона аз он нафъ бардошта тавонистанд, балки гомбардори њифзи истиќлолият њам ќарор гирифтанд. Яъне аз минбарњои баланд хешро њомии истиќлолият дониста, роњи рушди кишварро танњо дар низоми давлатдории мустаќили миллї диданду истиќлолу истиќлолиятро њамчун як арзиши муњим ба онњое, ки мустаќилона зистанро намехостанд, талќин карданд. Бале, дар панљ соли нооромињо ин гуна талќинњо таъсиргузор буданд ва иддае ба фањми мантиќи истиќлолият дар заминаи зењнияти фитрї, ки то љое бедор шудааст, расиданду аз он љонибдорї карданду эњтимол дар њамон љонибљдорї боќї монданд. Вале раванди зиндагї, мушкилоти мављуд ва печидагињои беш аз пеши он иддаи дигареро, ки ба мантиќи ин гуна арзишњо то ба имрўз сарфањм нарафтаанд, ноќаноъатмандињоеро нисбат ба зиндагии имрўза афзоиш мебахшад, бахусус дар 6-7 моњи рў ба сардињо овардани обу њавои диёр. Ва дар аввалин бархўрд ба љузъитарин масъала, ки роњи њалли онро пайдо карда наметавонанд, агар нафаре њатто бо шухї бигўяд, ки «њељ гап не, истиќлол дорем», дар пай њарфњои носазое дар баробари ин мафњуми муќаддас ва неъмати олиро аз ќалби дарнок берун месозанд, ки гуфтану ошкор кардани онњо дардноктар аст. Пас суол ин аст, ки оё мардуми рў ба мушкил ќарордошта истиќлолро ба сатњи зиндагї марбут медонанд ё бояд њар кадоме аз ин мафњумњоро дар љои худ ќабул намоянду муносибати хос дошта бошанд? Мањз нобасомониву печидагињои мушкилоти рўзгоранд, ки њатто аз истиќлоли худодод њам ношукрї сурат мегирад, њоло аз шукрона садододанњои ТВТ чизе намегўем. Оё метавон љомеъаро бо амну субот гуфт, ваќте дар афкори нафаќахўри данѓарагї дигар тавони тањаммул аз мушкили бебарќї боќї намондааст ва худаш садо баланд мекунад, ки «мардуми дигар ноњияњо дар гумони онанд, ки тамоми данѓарагињо дар сояи давлатпаноњ, љаноби Эмомалї Рањмон кайфу сафо карда мегарданд ва хонањояшон аз нерўи барќ таъмин. Вале ин тавр нест, њамаи данѓарагињо хешу аќрабои эшон нестанд». Агар ба масъалаи таъмину истифодаи неруи барќ ва ваъдадоданњои беохир таваљљуњи лозим сурат бигирад ва ба воќеъиятњо муносифона бањогузорї шаванд, бояд иќрор кард, ки дар боло бурдани сатњи зиндагї давлатмардони кишвар кадом талошњои чашмгире анљом надодаанд, њарчи доранд аз муњољират аст ва зикри василањои номашруъи дарёфти молу њолро, ки майли шукргуфтанњоро барои баъзењо пайдо кунонидааст, лозим намебинем. Акнун биёем, сари масъала, мардум зиндагии бокаромату бошарофат мехоњанд ва бо њарфи хушки истиќлолият ин гуна зиндагї таъмин намегардад. Оё истиќлолияте, ки шањрванд натанњо озодї ва њуќуќњои хеш, њатто аз истифодаи бемайлони нерўи барќи даврони шўравї мањрум мондааст, љои шукргузорї дорад? Пас оё гуфта метавон, ки таъмини нерўи барќ њам ба истиќлолияту фањми истиќлолхоњї таъсир доштааст?

Њар њукумат болои мухолифи аслї ва воќеъияш фишор меорад

Ќонуни то 18-сола: Аз мухолифати эшони Чунин асрор мебинам, агар гўям забон сўзад ё вокуниш ба навиштањои журналист Темури Варќї Нуриддин то лоињаи ЊНИТ

2

27 ноябри соли 2014

www.nahzat.tj

хабар

ЊНИТ: Конфронсњои њисоботї-интихоботї дар навоњии Варзоб ва Рудакї

Бахши ЊНИТ дар ноњияи Варзоб рўзи 22-юми ноябр конфронси њисоботї- интихоботии хешро баргузор карда, гузориши фаъолияти раёсати бахшро мавриди муњокимаи вакилон ќарор дод, ки таќвияти фаъолияти ташкилотњои ибтидої дар мењварияти он ќарор дошт. Њамчунин дар мавриди раванди ќабули аъзо ва баргузории мањфилу нишастњо, омодагирињо ба интихоботњои ќарибулвуќуъ низ суњбат шуд. Вакилони конфронс агарчи фаъолияти дусолаи раёсати бахшро ќаноатбахш арзёбї карданд, вале ишора аз он шуд, ки дар фаъолияти бахш як навъ сустї њам ба мушоњида мерасид. Њамин тавр конфронс раёсати навро интихоб кард ва ин нињоди њизбї баъд аз баргузории љаласаи хеш, аъзои раёсати бахш Бобокалон Абуевро њамчун номзад ба раисии бахши њизб ба раъйи вакилон пешнињод кард ва ў раиси бахши ЊНИТ дар ноњияи Варзоб интихоб гардид. Нуруллоњ Исматов бошад раиси Комиссияи тафтишотии бахши ноњиявии њизб интихоб шуд. Љињати ширкат дар кори конфронси њизби сиёсї маќомоти иљроияи њукумати мањаллии ноњияи Варзоб масъули кор бо корњои дин, Илњом Шарифов ва муовини раиси љамоати Чорбоѓ, Холмирзо Шукуровро лозим дидаанд, ки ишон зимни суњбат њайати тозаинтихоби раёсати бахши њизбро табрик гуфтанд. Бахши њизб дар ноњияи Рўдакї њам конфронси хешро рўзи 24-уми ноябр баргузор намуда, гузориши раёсати бахшро мавриди муњокима ќарор дод. Гуфта шуд, ки тўли давраи фаъолият корњои зиёде анљом гирифтанд, аз љумла дар мавриди пайвастани сокинони ноњия ба сафи њизб, ки феълан теъдоди аъзои њизб наздик ба 1,5 њаззор расидааст. Дар ноњияи Рўдакї њам вакилон дар мавриди муваффаќияту камбудињо диду назари хешро ироъа доштанд ва зикр гардид, ки љаласањои ташкилотњои ибтидої дар баъзе мањаллањо тибќи барнома анљом нагирифтанд ва мушкил дар садгузорињои маќомот будааст.

Зимни гузориши масъули Комиссияи тафтишотї ишора ба он шуд, ки дар њамбастагї бо раёсати њизб фаъолияти наздик ба 40 ташкилоти ибтидої санљида шуд ва раёсати тозаинтихобро лозим аст, ки дар ин самт фаъолияти хешро љиддитар бигирад. Конфронс Муњаммадї Тешаевро аз нав раиси бахш интихоб кард. Инчунин Донаёр Набиев њам раиси Комиссияи тафтишотї интихоб гардид. Дар кори ду конфронси њисоботїинтихоботї њайате бо сарварии М.Њаит, муовини рањбари ЊНИТ ширкат дошт ва муовини рањбари њизб зимни табрик намудани њайатњои нави ду раёсати бахшњои њизб дар навоњии Варзоб ва Рўдакї таъкид бар он дошт, ки новобаста ба боќї будани мушкилоти тањмилї болои аъзо ва масъулини њизб, ки гузаранда мебошанд, бояд њама дар канори мардум бошем. Фаъолияти њизб мусолиматомезона буда, бо тамоми ќишрњои љомеъа робитаро бояд афзоиш бахшид. ЊНИТ њамеша аз оромии комил љонибдор аст. Њамчунин бо итминон изњор гардид, ки мардум дар маъракањои сиёсии кишвар, ки моњи феврали соли 2015 доир мегарданд, фаъолона ширкат намуда, аз номзадњои њизб љонибдорї хоњанд кард.

Убайдуллоев ба муовинони хеш боз як моњ фурсат дод

Њафтаи гузашта дар шањри Душанбе иљлосияи навбатии маљлиси шањрї доир гардид, ки дар кори он дар баробари вакилони маљлиси шањрї, њамчунин роњбарони баъзе аз вазорату муассисањои зидахл ва хољагидории шањриву намояндагони ањзоби сиёсї ширкат намуданд. Тавре сухангўи шањрдории пойтахт иттилоъ медињад, иљлосия гузориши муовини аввали мири шањр, Насруллоњ Хайруллоевро дар мавриди омодагирињо ба зимистон шунид. Маќомдори шањрдорї иќрор карда, ки бо сабаби набудани гази табиї ва бо омадани сардињо аз аввали моњи ноябр дар пойтахт ба љои 8-9 миллион кВт соати маъмулї, 13-13,5 миллион кВт соат нерўи барќ истифода гардид, ки ин боиси ба вуќуъ пайвастани садамањои калон дар

истгоњњои барќтаќсимкунии шањрї гардид. Хадамоти барќрасонии шањрї њам 75%-и корњои омодагї ба зимистонро иљро кардаанд, аз љумла захира карданиангишт 55%-ро ташкил медињад. Мири пойтахт, љаноби Муњаммадсаид Убайдуллоев фаъолияти муовинини хеш, Насруллоњ Хайруллоев, Љамшед Мансуров, Низом Њокимов, Руќия Ќурбонова ва тамоми раисони њукуматњои навоњии пойтахтро ѓайриќаноъатбахш њисобид ва ба онњо то 20 декабр ваќт дод, ки камбудї ва мушкилотро рафъ созанд, навиштааст Наргис Рањматшоева, масъули шабакаи телевизионии «Пойтахт» дар сањифаи фейсбукии хеш. Аммо ба ќавли хабаргузории ББС шањрдорї њамчунин аз фаъолияти рањбарони бахши мубориза бо фасоди молї ва пулиси шањр барои мубориза бо ришвахорї ва љароим њимоят кардааст. Дар љаласа аз он изњори таассуф шуда, ки дар соли љорї кашидани симњои зеризаминии интиќоли нерўи барќ танњо 69% иљро шуда, 75%-и сутунњои барќрасонї иваз шудаанд. Љаноби Убайдуллоев масъулони ин нињодро дар заминаи таъмини гармидињии сокинони пойтахт муваззаф сохта, ки тарњи системаи гармидињиро омода ва аз тариќи расонањо дастраси мардум гардонанд.

Бозгашти 400 000 муњољир ва њушдори САЊА

САЊА њушдор дода, ки то поёни соли 2014 њудуди 400 њазор муњољири тољик маљбуран аз Русия бармегарданд, ки хатари шиддати бештари иљтимоъиро ба дунбол хоњад дошт. Комиссари олии САЊА дар умури аќаллиятњои миллї дар љаласаи Шўрои доимии ин созмони байналмилалї зимни ироъаи тањлили хеш гуфтааст, ин масъалаи љиддиест дар баробари фаќиртарин кишвари пасошўравї, менависад РИА Новостї. Астрид Торс дар бораи натоиљи сафари ахираш ба Тољикистон, ки барои ошної ба вазъи, аќаллиятњои миллї омада буд, гузориш дод ва бо такя ба дидгоњи њамсўњбатонаш дар ин кишвар гуфтааст: Масъалаи муњољирони тољик таќрибан дар њар мулоќот матрањ мешуд ва чанде аз њамсуњбатон гуфтанд, ки бозгашти чунин шумори бузурги муњољирон боиси эљоди танишњои бештаре шуда метавонад. Азбаски вазъи аксари хонаводањои ин кишвари фаќиртарини пасошўравї, аз љумла рўзгори аќаллиятњои миллї ба муњољират бастагї дорад, таќрибан дар тамоми мулоќотњо, чї бо маќомот ва чї бо намояндагони созмонњои марзї ва љомеъаи шањрвандї масъалаи муњољират дар Русия матрањ будааст. Масъала аз ин нигоњ ташвишовар аст, ки аз аввалњои соли 2015 љињати кору иќомати шањрвандони Тољикистон дар Русия мањдудиятњои зиёде эљод хоњанд шуд, ки сабаби азми Ватан кардани 400 000 нафар аз артиши беш аз якмиллионнафараи муњољирони тољик мегардад. Мањдудияти дигар талаби њатмии санадест, ки донистани њам забони русї ва њам таъриху фарњанг ва расму суннатњои Русия аз сўи муњољиронро тасдиќ намояд. Аммо нусхањои суолномањои тањияшуда барои санљиши дониши муњољирон, ба бовари аксари мутахассисон, чунон мураккаб аст, ки њатто барои як нафари зода ва парвардаи Русия њам мушкилзост. Константин Ромодановский, рањ­ бари ХФМ ба хабаргузории ИтарТАСС гуфтааст: Њодисаи соли 2014 ба таври ќобили мулоњиза тамоюли муњољиратро таѓйир дод ва Русия

њавасманди ќабули муњољирон аз Украина аст. Коњиши шумори муњољирони тољик дар Русия бар иловаи мањдудиятњои нав ба нави Маскав дар роњи маљрои муњољират асосан аз њисоби “рўйхатњои сиёњ”-ест, ки маќомоти гуногун, бахусус ХФМ тартиб медињанд. Агар дар гузашта ба ин рўйхат танњо онњое меафтиданд, ки бо њукми додгоњ ва барои поймол кардани ќоидањои кору иќомат ихрољ ё берун мешуданд, дар ин авохир, њатто барои резатарин “гуноњ”, аз љумла барои напардохтани пули телефон ё хидматњои дигари коммуналї муњољирро аз њаќќи сафар ба Русия мањрум карда метавонанд. Сумангул Таѓоева, вазири кор ва шуѓли ањолї моње пеш гуфта буд, аллакай то поёни моњи сентябр шумори тољикистонињое, ки аз њаќќи сафар ба Русия мањрум шуданд, аз марзи 200 000 гузаштааст. Сомонаи “Руссия для всех” њам аз ќавли сафири Тољикистон дар Русия овардааст, шумори тољикистонињои мамнўъул­­вуруд то поёни сол метавонад њатто ба 300 000 нафар бирасад. Пас маълум аст, ки аробаи рўзгори аксари хонаводањоро муњољирон мекашанд ва соли гузашта асосан бо шарофати онњо аз Русия беш аз 4 миллиард доллар интиќол ёфтааст, ки баробари беш аз нисфи маљмўъи мањсулоти дохилии кишвар ва 40% бештар аз њаљми буљаи давлатї барои соли 2015 мебошад. Аз њаќќи сафар ба Русия мањрум кардани њар муњољир ба ин маъност, ки њадди аќал чандин хонавода аз як манбаи муњими таъмини рўзгузаронї мањрум мешаванд, он њам барои 3 - 5 соле, ки “ноновари хона”-аш дар “рўйхати сиёњ”-и Русия боќї мемонад.

Исроил масљидеро дар Ѓазза бомбаборон кард

Њавопаймоњои режими ишѓолгари Исроил ба масљиди Алї ибни Абўтолиб воќеъ дар минтаќаи љанубу ѓарбии навори Ѓазза њамла карданд, ки дар натиља масљид ва сохтмонњои наздики он ба таври

комил ба хок яксон шуданд. Чанд рўз ќабл њам ин режими таљовузгар ба манотиќи Љиболиё, Байт-лањм ва Рафањи Ѓазза њамла карданд, ки як зан бо чањор фарзандаш шањид гардиданд.

www.nahzat.tj

27 ноябри соли 2014

хабар

Кабирї: Њокимон зарурат ба насињат доранд Воќеъиятњои ахир дар љањони Ислом таќозо мекунанд, ки њокимон аз насињати уламо бояд истифода баранд ва худи уламо низ дар шеваи мавъизаву суњбатњои хеш таљдиди назар намоянд. Ишораи Муњиддин Кабирї, рањбари Нањзати Исломии Тољикистон зимни суњбат дар конгреси “Љараёнњои ифротї ва такфирї аз дидгоњи уламои Ислом”, ки 23- 24 ноябр дар Љумњурии Исломии Ирон баргузор гардид, далолатест аз њарфњои боло, ки ў ќаблан аз баргузоркунандагони ин нишасти миннатдории хешро байн дошта гуфт: - Имрўз таваљљуњи њама ба Ховари Миёна, Афѓонистон ва дигар нуќтањои доѓи љањони ислом равона шудааст, ки дар ин манотиќ гурўњњои ифротї фаъол шуда, масъалаи мубориза алайњи онњо аз муњимтарин масоили љањон ќарор гирифтааст. Вале кам касон атрофи омилњои пайдоишу рушди ифротгарої фикр мекунад, ки боиси нашинохтани асли мушкил ва пайдо накардани роњњалњои муносиб гаштааст. Мо дар бораи ифротгароии гурўњњои мусаллањи ошкор суњбат мекунем, аммо ифротгароиро дар адабиёт, мавъизаву хутбањо ва навору дискњо нодида мегирем. Њол он ки мањз ифротгароии фикрї ва андешаї боиси пайдоиши ифротгароии мусаллању такфир мегардад. Шояд уламо ва хутабо дар китобњо ва суњбату хутбањояшон аз истилоњот ва калимањои «куфр» ва «ширк» нисбати дигарандешони мазњабї зиёд истифода накарда бошанд, вале услуби навишт, тарњи масъала ва хулосабарорињо зењни хонанда, шунаванда ё бинандаи љавони ноогоњро ба самти такфир ё инкори дигарон мекашонад. Ваќте мо имрўз мебинем, ки як мусалмон мусалмони дигар, масењиву эзидиро бо як вањшонияту хунсардї ба ќатл мерасонад, масљид ва калисову маќбараро тахриб мекунад, ин натиљаи њамон таълимоти зоњиран илмї, вале амалан тањрикомез аст, ки дањсолањо дар њавзаву факултањо ва њалќањои дарсиву таблиѓї идома дошт. Ваќти он расидааст, ки уламо, хутабо ва воъизон њангоми таълиф, мавъизаву дарс аз сохтани зењнияти манфї нисбати дигар мусалмонон ва пайравони адёни дигар парњез кунанд, то аз натиљаи имрўза пешгирї карда шавад. Аз тарафи дигар, оё имкон дорад, ки мо ифротгароиро дар љањони Ислом решакан намоем, модоме 80%-и љавонон дар шароити сахти иќтисодиву иљтимоъї ва тањти зулму истибдод ба сар мебаранд? Љавони мусалмон аз як тараф зери фишори низомњои худкомаи дунявї ва аз тарафи дигар, тањти фишори доирањои иртиљоъии динї ќарор дошта, ояндаи равшанеро ба-

рои худ таъмин намебинад. Мањдудиятњои сиёсиву иќтисодї, динї ва мањрумият аз як зиндагии бо шарофату бокаромат онњоро дар њолати интиќомгирї аз њаёт ва атрофиён ќарор додааст. Имрўз онњо аз њамаи сиёсатмадорон, уламо, давлатмадорон, ки ояндаи равшану умедворкунандаи онњоро рабудаем, интиќоди худро бо њамин васила мегиранд. То ваќте олами Ислом дар шароити истибдоди сиёсї, мазњабї, фасоди идорї ва молї, факрї ва иќтисодиву маънавї ќарор дорад, њамеша мушкилии ифротгароиву такфирро хоњем дошт. Ваќти он расида, ки уламо эњсоси масъулият намуда, на танњо ба насињати љавонон, балки ба насињату роњнамоии њокимону сиёсатмадорон бипардозанд ва масъулияти худро анљом бидињанд, то њокимон њуќуќи миллатњоро поймол ва умеди љавононро нобуд насозанд, наслњои ояндаро ба вартаи ифроту такфир нарасонанд. Танњо дар сурати расидан ба як љомеъаи озод, ки инсон соњиби каромат бошад, метавон пеши роњи ифротгароиро гирифт. Номи ин љомеъаро метавон мардумсолорї, демократї ё мадинаи фозила гузошт, ё њарчї дилатон мехоњад. Муњим инсон соњиби каромату шарофат бошавду озодиву њуќуќњояш таъмин ва њама бидонанд, ки дар чорчуби ќонун ба ояндаи бењтаре расида метавонанд. Дар сурати ѓайр, ин њама суханрониву чорабинињо ва иќдомњои амниятї натиљаи лозимро барои пешгирии ифротгарої нахоњад дод. Њатто дар сурати саркуб шудани гуруњњои ифротии имрўза, шоњиди пайдоиши дигарон хоњем шуд. Умед аст, ки ин мулоњизањо аз тарафи уламои гиромї ва пешвоёни сиёсиву мазњабї мавриди баррасї ќарор хоњанд гирифт. Дар конгреси “Љараёнњои ифротї ва такфирї аз дидгоњи уламои Ислом” беш аз 300 донишманд ва руњонї аз гўшаву канори олам иштирок доштанд, аз љумла Муњиддин Кабирї ва Њољї Акбар Тураљонзода аз Тољикистон.

Антон Силуанов: Русиягињо бояд «тасмакашї намоянд» Дар ин наздикињо лозим меояд, ки русиягињо «тасма бикашанд» ва зиндагиро дар заминаи воќеъиятњои иќтисоди навин биомўзанд, гуфтааст љаноби Силуанов, вазири молияи Русия рўзи 24-уми ноябр дар форуми иќтисодии «Сиёсати иќтисодии Русия дар шароити талотум ва изтироби љањонї». Ба гуфта ишон, ваќти амалї сохтани ќарорњои мураккаби иќтисодї ва дасткашї аз «масрафњои буљавии зиёдатї» расидааст, менависад «REGNUM». «Ба даст овардани даромадњои зиёд, њадди аќал мисли ним соли пеш ва пардохти моњонаи калон имрўз имкон надорад», ќайд кардааст вазири молияи рус ва сабаби «талотум» дар иќтисоди Русия чандон ба санксияњои пешомада дахл намекунанд, агарчи баъзе чизњо љой доранд, балки ба поин рафтани нархи захирањои энержї вобаста аст. Дар асари санксияњо буљаи кишвар наздик ба 40 млрд доллар камбуд мекунад, дар њоле ки барои нигоњ доштани арзиши рубл то 140 млрд доллар сарф кардан лозим меояд ва «дар шароити ба 108 доллар баробар будани як бушка нафт, хеле доро будем ва рубл њам арзишашро

нигоњ медошт, албатта ба таври маљбурї. Њоло њама чиз ба љои худ бармегардад», мегўяд Силуанов. Феълан дар њукумат тасмим гирифтанианд, ки дасткашї аз масрафњои алоњидаро муайян намоянд. Маълум аст, ки коњиши буља барои соли оянда њатмист. Агарчи поин рафтани рубл ќатъ ёфта, дараљаи арзиши доллар њам муътадил шудааст, вале иќтисоди Русия бояд аз сатњи болоравии талаботи истеъмолї канор биравад ва такя ба иќтисоди дохилї ва њифзи захирањо намояд. «Барои мо њатман таъсиси захирањои тўлонї лозим аст, пеш аз њама, дар соњаи захирањои иљтимоъї, аз љумла нафаќа, суѓурта ва дигаре аз корњои бонкї. Ин њамон захирањоеанд, ки аз њисоби онњо буљаи аксари кишварњои пешрафта њимоя мешавад», гуфтааст Силуанов. Барои амалї сохтани самти рушд бояд раванди беќурбшавиро муътадил ва дар «таѓйири фазои сармоягузорї» кор кард. «Вазъият оддї нест, аммо мо бояд омодагї бигирем ва ќарорњоеро, ки ба хотири мураккаб буданашон паси парда буданд, амалї намоем», шарњ додааст вазири молияи Русия.

Маншаи шарру бадї

3

Њаќиќати дигаре, ки аз мафњуми ояти мавриди бањс бармеояд, ин аст, ки Худованд бо тасвири сањнае аз сањнањои рўзи Ќиёмат аз воќеияти тањаќќуќёфтае хабар медињад, ки сарнавишти ќисме аз инсонњо дар дунё ба он сахт гирењ мехўрад. Дар сањифањои њаёти љомеъањои башарї ва дар раванди муомалоти инсонњо дар зиндагии њар рўз ва имрўзи љомеъањо сифатњои зиште монанди душмании инсон бо инсонњои дигар, кинаварзию адоватпешагї, ѓадру хиёнат, кизбу дурўѓ, рўву риё, фисќу фуљур, айбљўию суханчинї, мухолафату муќовамат бо њаќгароиву садоќату ростї ва иффату покї, сењру љоду на танњо нињоят зиёд ба мушоњада мерасад, балки дар бархе аз љомеъањо табдил ба фарњанг шудааст. Дар арсаи љањон истеъморгарони навин ва абарќудратњои љањонї алайњи миллатњои кўчаку заъиф, ба хусус мусалмонони љањон тавтиасозї намуда, ба хотири беасар кардани фарњанги ѓании иссломї ќасди амалї намудани тањдидњои худро доранд. Имрўз бо љиддият тасмими гирифтаанд, то бо истифода аз роњу услубњои гуногуни пањнкунандаи фасод ва таълимоти зиддидинї, зиддиахлоќї ва њатто зиддибашарї насли нављавон ва љавонро дар тамоми дунё ва ба хусус дар љомеъањои исломї ба фасод бикашанд. Сиёсатњои харобиовари ќудратмадорон њар сол дар як ё якчанд кишвари дунё бо бањонањои сохтаву бофта љангу хунрезиро роњандозї намуда, хуни садњо њазор инсонњо рехта, љомеъаи инсониро зери хатар ќарор медињанд. Маљмўъи ин падидањо инсонро водор ба андеша мекунад, ки ин амалњои зишту нописанд аз куљо маншаъ мегирад ва ба чї неруе пайванд мехўрад? Сањнањои ќуръониеро, ки роњу равиши интихобкарда ва аъмоли зишти мављуди ѓайбиеро ба номи иблис ё шайтон ба тасвир мекашад, пайињам гузорем, маншаи ин њама бадињо ва душмнињо бо насли инсон маълум мегардад. Ин сањнањо дар њаќиќат равобити воќеъии миёни инсон ва фариштагон, ба хусус миёни инсон ва шайтонро ба равшанї дар худ инъикос кардааст. Инак сањнаи мољарои хилќати Одам ва фармони малоика ба саљдаи ў: “Њамоно Мо шуморо офаридем, сипас шуморо суратгарї намудем, он гоњ ба фариштагон гуфтем: “Барои Одам саљда кунед, пас њама саљда карданд, љуз Иблис, ки аз саљдакунандагон набуд. (Худованд) фармуд: “Чї чиз туро аз саљда кардан боздошт, ваќте ки ба ту амр кардам?” Гуфт: “Ман аз ў бењтарам, маро аз оташ офаридї ва ўро аз гил”. (Аъроф, 11-12) Дар ин манзараи тасвирёфта чењраи шайтон ба унвони мављуди мустакбир намоён мешавад, ки кибру ѓурур ўро аз ќабули њаќиќат мањрум сохта, дар маќоми истикбор бар Худованд садо баланд мекунад ва ваќте Худованд аз ў сабаби ба љо наовардани амрро мепурсад, вай ба љои он ки аз Офаридгори хеш узр бихоњад ва аз нофармонияш изњори пушаймонї намояд, бо камоли такаббур ва бузургманишї мегўяд: “Ман аз ў бењтарам, маро аз оташ офаридї ва ўро аз гил”. (Аъроф,12). Сањнаи дуввум: “Фармуд: “Эй Иблис, чї чиз туро аз саљда кардан бар он чизе, ки Ман онро ба ќудрати худ офаридам, боздошт? Оё такаббур кардї, ё аслан аз бартариталабонї?” Гуфт: “Ман аз ў бењтарам, маро аз оташ офаридї ва ўро аз гил”. Фармуд: “Аз (сафи малоика) берун шав, ки ту рондаи даргоњи Манї ва то рўзи љазо лаънати Ман бар туст”. (Сод, 75-78). Шайтон ба Одам њасад бурд ва мањз ба њамин иллат маќоми азамати Худои бузургро нодида гирифта, худро дар баробари Офаридгораш мављуди мустаќил дида, такаббур варзид. Бинобар ин, пайравї аз амри Худоро ба худ вољиб надонист ва бо овардани далели бепоя фармони Худовандро беасос шумурда нофармонї ва исёни худро кори дурусту сањењ ќаламдод кард. Вале бо њамин мољарои шайтон ба поён нарасид, ваќте хешро аз маќоми фариштагон ба таври њамешагї рондашуда ёфт, ба љои он ки бо эътирофи гуноњи худ ба сўи Худо баргардад, аз Худованд дархости муњлат намуд: “Гуфт: “Парвардигоро, пас маро то рўзе, ки (инсонњо) барангехта мешаванд, муњлат дењ”. Фармуд: “Њатман ту аз муњлатдодашудагонї то рўзи ваќти маълумшуда”. (Сод, 79-81) Шайтон, ки на истикбору саркашияшро аз фармони Худованд, балки Одамро омили аслии бадбахтии худ пиндошта буд, нисбат ба фарзандони ў кинаву адоват пеша намуд ва баъд аз гирифтани ваъдаи муњлат, ботини худро ошкор карда, барномаи интиќомеро, ки ќасди онро карда буд, эълон дошт: Гуфт: “Пас ба хотири ин ки маро гумроњ кардї, ман њам барои (гумроњ намудани) онњо њатман бар сари роњи рости Ту (ба камини эшон) хоњам нишаст. Сипас аз пеши рў ва пушти сар ва аз тарафи росту чап бар онњо њуљум мекунам ва (дар натиља) аксарашонро сипосгузор нахоњї ёфт”. (Аъроф, 16-17). Шайтон гуноњи худро тавре ќаламдод намуд, ки гўё онро ба ихтиёри худ не, балки ба иродаи Худованд анљом дода ва Худованд ўро ба иљбор гумроњ карда бошад. Гуфт: “Савганд ба иззати Ту, ки албатта њамаи (фарзандони Одам)-ро гумроњ хоњам кард, магар он бандагони холисшудаи Туро аз миёни онњо”. (Сод, 82-83). Сањнаи саввум: “Њатман аз миёни бандагонат сањми муайяне хоњам гирифт. Ва ба яќин ононро гумроњ мекунам ва ба ёди орзўњо мекашонам ва водорашон мекунам, то гўши чањорпоёнро (ба унвони тањрим) бишкофанд ва фармон медињам, то хилќати Худоро таѓйир дињанд...” (Нисо, 118-119). Ин намунаи боризи сарпечї аз фармони Худо ва душманї ба насли инсон аст, ки ошкор эълом намуд, ман аз фарзандони Одам онњоеро, ки пайравии маро мекунанд, гумроњ месозам ва аз онњо даъват ба амал меорам, то ба амри Худо мухолафат варзанд ва монеъи имони онњо ба паёмбарон мешавам. Њамчунин онњоро даъват менамоям, ки дар офариниши Худо таѓйир ворид кунанд ва фитрати солими инсониро дигаргун ва сифоти зишту нописандро љойгузини сифоти олии инсонї намоянд. Ба аъмоли хурофї ва бидъатњо ва динсозї даъват мекунам, ки аз пеши худ њалолу њаром созанд. Сањнаи чањорум: “Гуфт: “Ба ман бигў, оё ин њамон (мављуде) аст, ки бар ман бартарї додї? Агар то рўзи Ќиёмат ба ман муњлат дињї, албатта њамаи фарзандони ўро нўхта мезанам, љуз андакеро”. (Худованд) Фармуд: “Бирав, њар кас аз онон туро пайравї кунад, мусалламан љањаннам кайфари онњо ва шумо хоњад буд, ки сазое тамом аст. Ва аз эшон њар киро тавонистї, бо садои худ (аз роњи рост) билаѓжон ва бо (лашкари) савора ва пиёдаат бар онон њуљум биёр ва бо онњо дар молу фарзандонашон шарик шав ва ба эшон ваъда бидењ”. (Исро, 61 -64). Бояд гуфт, инсонњое, ки шайтон ба онон метавонад таъсир гузорад, касоне мебошанд, ки на танњо дўстию сарпарастии ўро мепазиранд, балки бо пои худ аз ќафои шайтон мераванд ва рањнамоињои шайтон ва ваъдањои ў ба онњо хуш меояд. Майдоне, ки шайтон дар он ба роњатї барномаашро амалї месозад, идрок ва эњсосоти ин тоифа инсонњои омода ба пазириши афкори ботил мебошад. Ваќте шайтон матлаберо ба дарку зењни ин тоифа аз инсонњо андозад, онњо эњсос намекунанд, ки аз шайтон аст ва миёни он матлаб ва афкори худашон фарќ гузошта тавонад, балки бидуни њељ шакку шубња онро натиљаи фикри худ медонанд ва аз он ќадр мекунанд. Ваќте инсон аз мутобиати шайтон ба љое бирасад, ки аз њар чизе на љониби њаќќи он, балки танњо љониби ботили онро дарк кунад, аз маќоми њаќ таъоло ѓофил мешавад. Ин маќом аст, ки инсон ба расидан ба он, худро мустаќил дида, аз Парвардигори худ ѓофил мегардад. Бинобар ин, тамоми афкори дар зењнаш падидомадаро аз худ медонад ва тибќи он ба њар гумроњие даст занад, онро натиљаи мусбати фикру андешаи худ ќаламдод намуда, дарк намекунад, ки ўро шайтон гумроњ кардааст. Њамин тавр инсонњо табдил меёбанд ба як неруи шарру бадї ва кумакрасони шайтон, балки гоњо табдил ба шайтони инсї мешаванд. Чунончи Ќуръон аз намунаи он хабар додааст: “Шайтоне, ки васваса меандозад дар дилњои мардум, аз љинси љин ва аз љинси одамї аст”. (Ан-Нос, 5-6). Хулоса иблис, ё худ шайтон навъе аз махлуќ аст, ки аз неруи ирода ва шуур бархурдор буда, инсонњоро ба анљом додани шарру бадї ва гуноњ даъват мекунад. Ва кулли бадињо ва зиштињое, ки дар љомеъањои башарї роњандозї мешаванд ва саъодати њаќиќии инсонњо мубаддал ба саъодати хаёлї ва шаќовати њаќиќї мегардад, бо даъвати шайтонњои љиннї ва инсї, ки аз рўзи нахусти офариниши Одам маќоми ўро эътироф накарда ва то охири дунё эътироф нахоњад кард, маншаъ мегирад. Аз ин љост, ки Худованд дар ояти 6 сураи Фотир тамоми инсониятро аз душмании шайтон огоњ намуда ва барњазар доштааст: “Дар њаќиќат шайтон душмани шумост, пас ўро душман бигиред...

Зубайдуллоњи Розиќ

4

27 ноябри соли 2014

www.nahzat.tj

назар ва

Тољикистон: Инќилоби номаълум Матлаби мазкур аз љониби Олег Панфилов, донишманди муњаќќиќ ва коршиноси шинохта, ки солњои тўлонї дар Тољикистон кору зиндагї карда, шоњиди тамоми тањаввулоти солњои 80-уму 90-уми асри гузашта буд, тањия гардидааст. Бознашри онро дар баробари бисёре аз тањлилу мавќеъгирињои сиёсатмадорону коршиносони дохилї, ки њаводиси солњои 90-умро бо њар тарзе бозгу кардаанд, муњим донистем. Бигузор хонанда њамаи ин навиштаву гуфтањоро дар ќиёс ќарор дода, хулоса бардорад, ки дар воќеъ дар он солњо чї чиз гузашт ва кињо манфиат касб карданд. Феълан О. Панфилов, профайсури Донишгоњи давлатии Илии Гурљистон мебошад - Баъд аз 10 моњи вазъият дар Тифлис ин нооромињо љумњурии дигари Шўравї, Тољикистонро низ фаро гирифтанд, њаводисе, ки рўзњои 11-14-уми феврали соли 1990 дар Душанбе ба вуќуъ пайвастанд, дар бисёр маврид ба њаводиси Тифлис шабоњат доштанд. Пас аз ворид кардани дивизияи десантии псковї ва гурўњи хоси «КГБ» 25 нафар кушта ва 565 нафари дигар захмї гаштанд, њатто чењрањои амалкунандаи ин њаводис њам, Дмитрий Язов, вазири дифоъ, Владимир Крючков, раиси КГБ ва Борис Пуго, раиси Кумитаи назорати партиявии КМ КПСС ва худи президенти СССР, Михаил Горбачёв шинохта шуданд. Њамин тавр дар Тољикистон баъд аз 2 соли дигар љанги дохилї оѓоз ёфт, ки 150 њазор нафарро аз байн бурда, беш аз як миллиони дигарро муњољир сохт. «Рўзњои моњи зараровар»-и соли 1990 Дар Тољикистони ором кадом чизе аз пеш омадани норомї ва бархурдњо дарак намедод, аммо дар миёни љомеъа чанд сол боз, аз миёнањои солњои 80-ум муњокимаи идеяи таъсиси њизбњои алтернатив дар баробари КПСС љараён дошт. Рўшанфикрон дар мавриди эњёи миллї, барќарор намудани њуруфи ниёгон, ки болшевикњо онро соли 1929 барњам дода, ба љои он њуруфи сирилликро иваз карданд, маќолањо навиштаву нашр мекарданд. Дар соли 1989 барои мо, чанде аз њамфикрон имкон пеш омад, ки Хазинаи фарњанги Тољикистон, ташкилоти аввалинеро таъсис бидињем, ки ба омўхтани мушкилоти фарњангии тўли 68 соли рањбарии болшевикњо машѓул бигардад. Баъд аз таъсис ёфтани Љамоњири Шўравии сотсиалистї ва табартаќсими сталинии манотиќи мухталиф, тољикњо аз марказњои фарњангии хеш, Бухоро ва Самарќанд мањрум монданд.

12 феврали соли 1990 ман дар Хазина будам ва дўстон омада гуфтанд, дар назди бинои КМ ПК Тољикистон мардум љамъ шуда истодааст. Њаракати наќлиёт дар кўчаи марказї барњам хўрда буд. Мардуми љамъомада аз рањбарияти љумњурї машѓул гаштан ба сиёсати иљтимоъї ва кам кардани сатњи бекориро талаб мекард. Кадом шиори сиёсие набуд, онњо интизор меистоданд, ки кай котиби аввал, Ќањњор Махкамов ё кадоми дигаре аз рањбарият берун мебарояду ба њарфи онњо посух мегўяд. Дар майдон троллейбусњо меистоданд, ваќте садои тир баромад, имкон пайдо кардам, ки худро паси онњо бигирам. Мардум фарёдзанон њамдигарро тела дода, ба њар тараф медавиданд, болои асфалти роњ попўшу сарпўш ва чатрњо хобида буданд. Баъди чанд моњ Ёрмуњаммад Аралов ва Валентин Максименков филмеро зери номи «Рўзњои моњи зараровар» ба намоиш гузоштанд, ки лањзањои нодиреро дар худ дошт. Маълум мешавад, ки самти тирњои шиликшуда болои мардуми майдон набуда, балки ба тарафи тирезаи биноњои

атроф равона будааст. Наворбардори ленингродї Никита Матросов ва корманди Вазорати хољагии ќишлоќ Светлана Набиулина њалок шуданд. Дар ин филм самти њаракати тире, ки Матросов пушти тиреза меистод, хеле хуб дида мешуд. Тир аз љониби нишонгире шилик шуд, ки болои бинои КМ меистод, гурўњи хоси КГБ мањз дар њамон љо ќарор дошт. Дар он рўзњо касе аз мардуми љамъомада ширкат доштани гурўњи хоси КГБ-ро дар ин њодиса намедонист, аммо як пешгўии КМ ва КГБ-ро шунида буданд, ки гирдињамомадагон берун кардани арманњои ба Душанбе бар асари њаводиси Боку омадаро талаб доранд. Дар шањр овозањое, махсусан баъди оне ки русњои этникї аз љониби «спетсназ»-и КГБ паронида шуданд, пањн мешуданд. Ин масъала мардуми дар навбати дарёфти хонабударо нигарон месохт. Гурезањоро таъљилан бо тайёра ба Ереван фиристоданд. Дар баробари ин, нерўи низомии 5000-нафараи Вазорати дифоъ ва Вазорати корњои дохилии СССР-ро бо фармони истифода аз силоњ ба Душанбе интиќол доданд, вазъи комендантї низ эълон гардида буд. Дар шањр шикастанњо оѓоз ёфтанд, ман шоњиди наќшаи аљибе будам, ки дар асоси он дуздии дўконњо дар маркази пойтахт сурат мегирифт, онњо ба таври хос интихоб шуда буданд, ки ин ба гурўњњои љиної тааллуќ дошт. Дар яке аз рўзњо бо ду рекетчии маъруф гуфтугў кардам, ки гурўњњои зери назарашон дар маѓозањои раќибони худ дуздї анљом медоданд. Баъд аз ду сол Ёќуб Салимов ва Ѓаффор Мирзоев њарду либоси низомї ба бар карда, яке вазири корњои дохилї ва дигаре фармондењи Горди президентї шуданд. Баъд аз чанд сол њар кадоми онњоро ба мањбас бурданд, назорати онњое, ки иттилои «конфинденсиалї» доранд, барои њукумати зери таъсири Маскав осон буд. Шањр мурда буд, тўли њафтањо муассисаву мактабњо кор намекарданд, нашрияњо ба чоп намерасиданд ва дўкону маѓозањо баста. Овозањо дар миёни мардумони русзабон вањму њаросро ба вуљуд овард, ки онњо бо даъвати Ќањњор Мањкамов ба таъсиси гурўњњои худдифоъ оѓоз карданд. Баъд аз солњо шарм медорам аз хондани маќолањое, ки аз чигунагии «русњоро сар буриданд» ва «духтарњои навраси русро таљовуз карданд» менависанд. Русњои гурезаи ваќт аз Тољикистон њоло њам кўшиш ба харљ медињанд, ки бепоя будани ин гуна хабарњоро дар мавриди шўриш алайњи русњо ба мањкама бикашанд. Дар он рўзњо КГБ мехост авзоъро ба њамин тарз нишон дода, онро зери назорати хеш бигирад, ки кињо ба гирдињамої мераванд. Муќобили созмондињандагони «Кумитаи 17», намояндагони зиёињо ва депутатњо, ки хешро њамчун миёнљї дар музокирот бо њукумат пешнињод карданд, парвандаи љиної боз карданд. Дар яке аз мусоњибањояш Михаил Горбачёв гуфт, тирпаронї дар назди бинои КМ ПК Тољикистон ѓайричашмдошт набуд, дар ин маврид њатман амри маќомдори олї бояд вуљуд дошта бошад.

Ба гуфти Солењљон Љўраев, ки тафтишоти ин воќеъањоро расман пеш мебурд, ин гуна амрдињанда танњо сардори КГБ-и СССР Крючков ва маќомдори њамин нињод дар Тољикистон Петкел буда метавонанд. Мањз бо амри Крючков ба Душанбе 790 љангии гурўњи «Алфа» ва «З» фиристода шуданд, ки онњоро ду генерал: Галаватов ва Воротников сарварї мекарданд. «Ман даќиќан метавонам бигўям: бетартибињои густарда дар феврали соли 1990 аз тарафи ќуввањои беруна ва гўруњњои таъиноти хос ташкил карда шуданд. Онњо овозањоеро дар атрофи масъалаи «арманињо», мураккабии вазъи љамъиятї-сиёсї ва мушкилоти иљтимоъї дар љумњурї пахш карданд ва аз ноќаноъатмандии мардум, ќисмати рўњонияти ифротї, њамчунин омилони љиної хеле хуб истифода карданд», наќл мекунад Љўраев. Баъд аз гузашти 23 сол маќолањои мухталиферо дар мавриди ин њодисањо хондам, ки аксаран бањогузории хешро ба манфиати рањбарияти Шўравї равона сохтаанд. Аммо занљираи њодисањо: Сухуми, Тифлис, Боку, ќаблан дар Ошу Фарѓона њадафи муайянеро дунбол мекарданд – њифзи СССР бо њар ќимате њам бошад. Њар њаводисе далели худро дошт, дар Фарѓонаву Ош як шакл, вале дар Боку ва Сухумї мухолифатњои миллиро истифода карданд, дар Тифлису Душанбе бошад, шиддатњои иљтимоъї ва сиёсиро. Агар дар Гурљистон як гуна фарњанги сиёсї шакл гирифта бошад, дар Тољикистон танњо ангезањое дар ин маврид дар њоли бедоршавї буданд. Соли 1989 дар Тољикистон зиёиёни академикї дар њаракати мардумии «Растохез» муттањид шуданд ва Њизби Нањзати Исломї кайњо ба таври пинњонї амал мекард, соли 1990 бошад ЊДТ аз худ дарак дод. Мардум раванди бозсозиро њамчун як имконияти озодона њарф задан дар мавриди эњёи Тољикистон аз нигоњи фарњангу забон ќабул карданд. Нашрияи «Растохез» дар шањри Вилнюс ба табъ расида, ба таври пинњонї аз КГБ пањн мегардид. Тољикистон дар солњои шўравї тамо-

ми «хушї»-њои болшевизмро аз сар гузаронд- љанги шањрвандї, ки онро љанг бо босмачињо унвон карданд, коллективизатсия, нест кардани алифбо, таъќибу несткунињо ва муборизаи густарда бо Исломро. Яке аз љамоњири ќашшоќтарини ваќт шўравикуниро бо талафоти сангин ва бузург пушти сар гузошт. Њанўз дар солњои 20-ум, лашкаркашии Армияи сурх, ба гуфти таърихшиносон, садњо њазор нафарро маљбур сохт, ки рў ба Афѓонистон биёранд, чун Њукумати шўравиро ќабул надоштанд. Дар њоле ки дар Афѓонистон Сайид Мирмуњаммад Олимхон ќарор дошт. Ман дар ин кишвар наздикони ўро вохўрдам, ки то ба њол муњаббат ба замини аљдодиро њифз мекунанд. Муносибат ва афкори зиёиёни тољик нисбат ба Њукумати шўравї дар замони таљовузи Афѓонистон ба шиддат тунд шуда буд (1979-1989), дар он солњо дањњо тарљумон бармегаштанду ќиссањои њузнангез мекарданд. Бисёре аз дўстони ман њам бо мўи сафед ва дамдарун бармегаштанд, чунки онњо чигунагии «интернатсионализми шўравї»ро бо чашмони худ диданд. Аммо дар соли 1990 њоло инќилоб набуд, онро касе омода ва њамоњанг њам намесохт. КГБ њадафи хешро барои як давраи мањдуд ба даст овард: мухолифини шаклгирифта бадному сиёњ карда шуданд, садњо њазор мардуми русзабон Тољикистонро тарк карданд, ки аз овозањо дар мавриди ќиём алайњи онњо ба њарос афтода буданд. «Тањдидњои исломї»-ро КГБ њоло истифода накарда буд, чунки бепоя будани «фундаментализми исломї»-ро дар кишвари «сотсиализми мутараќќї» касе њазм карда наметавонист. Муњим мањв сохтани њамагуна муњокимаронињои истиќлолхоњї дар Тољикистон буд. Дар њоле ки Тољикистон «ГКЧП»-и соли 1991-ро хеле ором ќабул кард, њатто рањбарияти љумњурї аз табаддулотгарон пуштибонї њам кард, вале ин боиси маљбуран ба истеъфо рафтани президенти аввалин, Ќањњор Мањкамов гардид. 9 сентябри соли 1991 Тољикистон кишвари соњибистиќлол ќарор гирифт. (идома дорад)

www.nahzat.tj

5

27 ноябри соли 2014

мавќеъ Дар ин авохир фаъолияти ситодинаи тамоми нињодњои мањаллии ЊНИТ таќвият ёфта истодаанд, бахусус дар вилояти Суѓд. Дар ин љо њамагуна нишасту мањфилњо, новобаста ба фарњангиву аќидатї ва омўзишї буданашон, тибќи барномаи ягона маънии омодагї ба интихоботро касб кардаанд. Хабарнигори мо суњбате дошт бо масъули корњои интихоботии шуъбаи ЊНИТ дар вилояти Суѓд, Мирзоолим Њамдамов, ки онро пешкаши хонандаи азиз мегардонем.

- Бародар Мирзоолим, нахуст дар робита ба раванди корњои интихоботии шуъбаи ЊНИТ дар вилоят пурсиданием, ки оё раванди корњои интихоботї дар кадом поя ќарор доранд?

- Тибќи барномаи ситоди омодагирињо ба интихобот бо масъулини њизбї дар мањалњо нишасту љаласањои омўзишї доир менамоем. Дар ин омўзишњо бештар рўи тањияи гузоришњои оморї ањамият медињем, то ин ки ин масъала љиддї фањмида шавад. Чун дар раванди интихобот шинохти вазъият ва ба омор табдил додани он хеле муњим аст. Гузашта аз ин, масъулини њизбї ва бародарони дигареро, ки ба њар тарзе дар интихобот, бахусус комиссияњои интихоботї ширкат меварзанд, аз таѓйиру иловањо ба ќонунњои марбута шинос менамоем, то огоњии комил дошта бошанд. Ахиран њайате аз шуъбаи вилоятии њизб ба ноњияи Панљакент сафари корї анљом дод, ки

Эњтимолиятро ба воќеъият табдил медињем мањз дар њамин мавридњои ишорашуда љаласањояшро баргузор намуд.

- Аз Панљакент ишора кардед, эњтимол ин љо кадом њадафи дигареро њам дунбол карда бошед?

- Бале, дар ин минтаќа дафтари кории њизб аз тарафи маќомот бо бањонаи «навсозии роњ» хароб гардид ва ин масъала ба масъулини мањаллии њизб фишори равонї оварда буд. Њоло ангезаи бародарон барќарор гашта, тасмим гирифтанд, ки новобаста аз мушкилоти мављуд дар интихобот фаъолона ширкат хоњанд кард.

- Дар умум фаъолияти њизбро дар вилоят, ба хусус омодагии шуъбаи вилоятиро ба интихобот дар кадом поя мебинед?

- Бо итминон метавон гуфт, талош ва диду боздидњои масъулини вилоятии њизб аз мањалњо ва вохўрињои пайдарпай бо бародарон ва дар умум аъзову њаводорони њизб љиддияти ширкат дар интихобот ва ба даст овардани раъйи мардумро афзоиш бахшидааст, кору афкоре, ки ќабл аз як моњ ин тавр набуд. Пас банда ба ин боварам, ки дар ин чанд фурсати боќимонда то давраи ворид шудан ба интихобот корњои зиёдеро анљом додан мумкин аст ва бо омодагии комил бо раќибони хеш дар сабќати интихоботї ширкат хоњем кард. Ба њар њол, хеле хуб мебуд, агар масъу-

лини марказии њизб даврањои омўзиширо дар мањалњо бо фарогирии бештари аъзо ва њаводорони њизб доир мекарданд.

- Ташаккур.

Аз таљрибањо бояд сабаќ андўхт

Чанде ќабл лоињаи дигаре аз вакилони ЊНИТ-ро њам Шўрои Маљлиси намояндагон лозим надид, ки мавриди муњокимаи вакилони парлумон ќарор бигирад ва нозукона онро рад кард. Масъала иљозаи андаке ќоил шудан ба љавонони то 18-сола дар намози дастаљамъона буд ё ислоњот дар ќонуни масъулияти волидайн дар таълиму тарбияи фарзанд буд, ки ин гуна ширкаткунињо тавассути њамин мамнуъ дониста мешавад. Вакилони ЊНИТ бо истифода аз њуќуќи ташаббуси ќонунгузории худ пешнињод карданд, ки фарзандон дар соатњои ѓайридарсї иљозаи дар намоз ширкат карданро доранд. Аммо њамин «гузашт»-и андакеро њам маќомоти баланпояи дохилипарлумонї љоиз надонистанд ва маълум нашуд, ки далели рад кардани њамин пешнињоди андак

њам чист?! Оё дар давраи таътил њам ширкати љавонон дар масљид ба таълим халал мерасонида бошад ё ин љо паси парда чизи дигарест? Ба њар њол, дар ин маврид журналисти шинохта Абдуќаюми Ќаюмзод мегўяд: Парлумон лоињаи мазкур барои он рад кард, ки чунин таѓйирот мувофиќи табъи њукумат нест. Фарќ њам надошт, ки ин гуна пешнињод аз кадом љониб сурат мегирад: коммунисту аграрї ё демократу нањзатї! Вале ин моддаи манъсозандаи ќонуни мазкур хилофи тамоми меъёрњои байналмилал ва таъарруз ба марзи њуќуќњои фитриву зотии инсон аст, ин гуна маънсозињо бояд ба таври комил аз ќонун бароварда шаванд. Дар воќеъ ин хости њукумат аст, ки пешнињоди оќилона ва конструктивии вакилони Нањзатро бояд парлумон рад намояд. Масъаларо њуќуќшинос Ш. Њакимов шарњ дода мегўяд: «Дар хусуси рафтан ба масљид меъёреро дар ягон санади байналмилалї мушоњида накардаам.

Масъала ин аст, ки њукумат моњияти давлати дунявиро дарк намекунад, њамзамон инро низ хеле хуб эњсос менамояд, ки усулу услуби корбарии муллои масљид аз омўзгори мактаб, њатто устоди донишгоњ њам бењтар аст. Аз ин хотир, онњо бояд сафсатагўйиро камтар карда, имконияти корро дар мактабњои олию дигар нињодњои илмї ба олимони воќеъї муњайё сохта, сифати таълимро дар асоси риъояи одоби касбї кафолат бидињанду бас. Феълан њукумат муассисањои тањсилоти олї ва илмиро њам ба як ташкилоти ибтидоии њизби њоким табдил дода, сензураи хосеро низ доњандозї кардаанд. Њамин аст, ки аз муколома ва суњбатњои ошкоро худдорї варзида, санадњоеро бар хилофи манофеъи миллї ба тасвиб мерасонанд”. Аммо диду назари Абдуллоњ Давлатов, раиси Иттињоди тољикони муќими Русия дар ин маврид хеле љолиб аст: «Тарс монеъи рушд ва кушандаи дурнамост. Бале, њамин тарс аст, ки зењнро кунд ва аќлро тира месозад. Низомњои давлатдории худкома, ваќте тавони суњбату бањсро надоранд, пас аз љониби онњо амалкарди созанда њам пайдо намешавад ва наљотро дар манъи фаъолияти дигарон мебинанд. Аљиб он аст, ки аз таърих таљрибањои зиёдеро медонем, вале аз чї бошад, ки сабаќ нагирифтаем. Охир дар љомеъа ривољ бахшидани душмансозї хатарзост, вале ин иштибоњро боз такрор карданианд». Абдуллоњ Давлатов, ки ба бисёре аз кишварњо сафар доштаву дар нишастњои мухталифе ширкат кардааст, аз сафари ба Сингапур доштааш чунин ќиссаро ёдовар мешавад, ки раб-

те дорад ба масъалаи мавриди бањси мо. Ишон мегўяд, ки дар Сингапур аз масљид берун шудаву дида, ки дар он тарафи роњ дар рў ба рўи масљид гурўње аз фоњишањо њузур доранд. Аз Иброњим, яке аз шањрвандони ин кишвар, ки ўро њамроњї мекардааст, мепурсад: Чаро аз пулис талаб намекунед, ки онњоро ронанд?. Иброњим табассумкунон гуфтааст: Солњост, ки ин љо фоњиша њаст, вале сингапурї нестанд, тоиландианд. Њоло нафаре аз хоњарони мо дунболи ин аъмоли шум нарафтаанд, балки нафарони зиёде аз ин гурўњњо покдомании хоњарон ва эњтиром ќоил будан нисбати онњо дида, ба Ислом рў овардаанд. Ин њарфњоро аз Иброњим шунидаму аз суолгузории худ шармам омад, ка ман умед ба пулис дораму умеди Иброњим аз Худост. Сингапур, ки бехатартарин кишвари дунё мањсуб мешавад, њамаги 15%и сокинонаш мусалмонанд, вале њар сари ќадам масљидњои боњашамате њаст пур аз намозгузор, аз љумла, занону кўдакон. Наќл карданд, ки соли 2002 нафаре дар масљиде яке аз гуруњњои террористиро тарѓиб кардан хостааст, вале намозгузорон ўро боздошт карда, ба пулис супоридаанд. Пас, хулоса ин мешавад, ки агар њукумат тарс надошта бошад ва ба љои калтаку љабр ва монеъагузорї, ба шањрвандонаш шароит фароњам биёрад, онњо бо тамоми њастї аз он пуштибонї мекунанд», мегуяд Абдуллоњи Давлат. Њоло суоли матрањ ин аст, ки оё дар мо эътимоду бовариро шакл медињанд ё беш аз пеш тарс њоким мегардад?

6

27 ноябри соли 2014

www.nahzat.tj

назар ва мавќеъ «Бародари азиз, Њикматуллоњ Сайфуллоњзода, муњаррири нашрияи «Наљот»! Агар имкон бошад њамин навиштаи бандаро, ба гўшае аз сањифаи «Наљот» љой медодед. Зеро бекор нишаста наметавонам, агарчи маълумотам танњо синфи 10-и мактаби миёна аст, вале дили беќарор намегузорад, ки ором бошам. Мехоњам њамчун «журналист» дар мавриди ягон масъала назари хешро рўи сањифа биёрам. Банда мутаваллиди соли 1925 буда, шукри Худо 90-солаам ва дуъогўи умри бобаракати Шумоям», навиштааст дар пешгуфтори матлаби хеш, падари бузургвор Њољї Абдулњаким Турсунов, аз Исфараи бостон. Ин љониб, танњо њаминро илова мекунем, ки мо аз шумоем ва барои шумо, ай мардуми шариф ва соњибандеша, ки худро ором намебинед, «Наљот» минбари шумост, њар розу ниёзе доред, матрањ бисозед. Њарфи Шумо, бобои Њољї Абдуњалим бо њарфи Аллома Иќбол њамљураст, ки гуфта: - Мављем, ки осудагии мо адами мост,

Эњтироми гузаштагон - эњтироми миллат - Ибтидои умри наврасии мани пири 90-сола аз кофтани «Канали калони Фарѓона» ба номи Исталин сар шуд. Моро ба воситаи наќлиёти 2-аспа, ки онро «фургон» мегуфтанд, мебурданд аз ноњияи Исфара ба љои кор. Дар Чоркўњ, Ворух ва дигар дењањои ањолинишин дар он солњо наќлиёти мусофиркаш ангуштшумор буд. Масофаи байни ноњияи Исфараю ноњияи Бешариќи Ўзбекистон тахминан 70-80 км буд ва мо љавонњо њамроњи худ барои кандани канал хўрданињо, занбару зоѓнўл, белу каланд мегирифтем. Дар он давр техникаи заминковї ва дигар воситањои техникї њам вуљуд надошт. Барои кандани канал аз зоѓнул, белу каланд ва занбал истифода мекарданд, умуман њама кор дастї буд. Маконњое, ки канал мекандем дашти васеъ буд, шамолаш чунон сахт буд, ки чашм кушодан имкон надошт. Вале шиддати кор тарзе буд, ки то њол миёнро мањкам баста гўё занбар бардошта мегардам ва ин аз хотирам њељ намеравад. Чї илољ? Канал кофтан даркор буд! Њоли њозир дида андўзем аз сари «Канали калони Фарѓона» то ноњияву шањри Хуљанд боѓњои шакарин, анбўњи мевањои фаровон, мардумон соњиби хона, замин, боѓу роѓ шудаву хушу хуррам мебошанд. Дањњо мактабу варзишгоњњо бунёд карда ба ќавли марди дењќон «ришашонро табар намебурад». Ин хушињои зиндагї аз куљо? Аз гузаштагонамон, ки љабру љафо кашида ба мо марос гузоштанд. Бидуни шак, сарвари давлат

Эмомалї Рањмон аз љашнњои бошукўњи 1100-солагии давлати Сомониён, 2700-солагии Авасто, њазораи «Шоњнома», 1310-солагии Имоми Аъзам, бузургдошти Борбади Марвазї, устод Рўдакї, Ибни Сино, Носири Хусрав, Камоли Хуљандї, Камолиддини Бењзод, Мир Сайид Алии Њамадонї, устод Айнї, Бобољон Ѓафуров, Мирзо Турсунзода ва бисёр бузургони дигар дар тўли ин 23 соли соњибистиќлолї њарфњои хубе гуфтанду ёдоварї аз рўзгори ќабл карданд. Љашни 600-солагии Мавлоно Љомї њам нишона аз идомаи њамон сиёсатњост. Эмомалї Рањмон, дар миёни сиёсатмадорони Иттињоди Давлатњои Мустаќил љойгоњи баланду сазовор дорад, нони хўрдааш ош шавад. Мо имрўз шукрона аз он мекунем, ки дар фазои сулњу вањдат ва озодии афкору андеша зиндагї дорем, то ин муддат хоби бо роњат нарафта будем. Чи хел будааст, ки мо гузаштагонамонро њар сари ќадам ба ёд набиёрем. Мо, насли имрўза, ќайд кардааст президент Эмомалї Рањмон, итминони комил дорем, ки њар як фарди огоњу бедордил одамияти гузаштагони бузургамонро дар ёд дошта, барои сулњу суботи љовидонаи сарзамини аљдодї, тањкими Вањдати миллї, ободию шукуфоии Ватани азиз, Тољикистони соњибистиќлол ва осудагии њар як хонаводаи мењмоннавози тољик кўшиш менамояд. Ба гузашти умр дида медўзаму

солњои 50-уми ќарни гузашта ба хотир меояд. Он ваќт дар дењаи Чоркўњи ноњияи Исфара панљ колхоз бо номњои «Комсомол», «Калинин», «Тољикистони сурх», «Стахановчї» ва «Октябр» вуљуд доштанд. Сарварии онњоро Мирфайзуллоњ Мирсаидов, Абдуљалил Њољиев, Абдумаљид Сабуров, Абдуќодир Рашидов, Ќурбон Ашўров бар уњда доштанд. Азбаски ин нафарон саводи кофї надоштанд, дар кори ташкилу сафарбаркунии мардум бисёр азият мекашиданд. Бо ташаббуси котиби аввали кумитаи шањрии њизби коммунист, Абдуќоњир Нозиров љавони нисбат љавон, иштирокчии Љанги Бузурги Ватанї, Абдуќодир Рашидов ба курси махсуси тайёркунандаи кадрњои рањбарї, ки дар шањри Душанбе амал мекард, фиристода шуд. Абдуќодир баъд аз хатми курс ба зодгоњаш баргашта ба вазифаи аввала таъин гардид. Нотавонбинњое пайдо шуданд, ки бо њар бањона муњри њољагиро ба раиси љавон додан нахостанд. Ба мардуми азияткашида парвое надоштанд, раванди зиндагиро халалдор карда, бо низоъ андохтани миёни мардум наќшањои ѓаразнокашонро амалї гардонидан мехостанд. Мўйсафедону занони дења ба як изтироб омада њайрон монда буданд. Дар њамин марњала, рўзе котиби аввали њизб Абдуќоњир Нозиров ба дењаи Чоркўњ омада, масъаларо хушї ба хушї њал намуданд, офаринњо

хонда, тамоми мардуми Чоркўњ дар њаќќи домулло Нозиров дуъои нек фиристоданд. Ба гуфтаи њазрати Њофиз: Баъд аз вафот, турбати мо

дар замин маљў, Дар синањои мардуми ориф

мазори мо. Солњои вазнини ЉБВ њоли мардуми ноњия, аз љумла дењоти Чоркўњ, Сурх, Ворух, Найман ва ѓайра хело вазнин гардид, хўрока намерасид, дастрасии маводи талаботи аввал ба муаммо табдил ёфта буд. Ба бахти сокинони ин мањаллањо ва бо дахолати Абдуќоњир Нозиров вазъи таъминот дар њамон давраи душвор хело бењ гардид. Мо сокинони ноњияи Исфараи вилояти Суѓд аз љумла, Ворух, Чоркўњ, Найману Сурх шукри он мекунем, ки идомаи амалњои неки Абдуќоњир Нозировро мо имрўз дар фаъолияти набераашон, сарвазири њукумати ЉТ, Ќоњир Расулзода эњсос мекунем, ки кишвари мо рўз то рўз ободтару зеботар мегардад ва пешрафту тараќќиёти назаррас дар њама соњањои хољагии халќ ба назар мерасанд. Зеро мо чунин фарзандони муътабари Ватан дорем. Эњтироми гузаштагон, эњтироми миллат, эњтироми онњоест, ки аз хизмати софдилона ба халќ кардан чизи муњимтаре набуд.

Бо дуъо Њољї Абдулњаким Турсунов, ветерани ЉБВ, сокини дењаи Чоркўњ.

www.nahzat.tj

27 ноябри соли 2014

мавќеъ

7

Бегонахоњї амри таќдир нест Нафас дорад, валекин љон надорад, Касе, к-ў бар муроди дигарон зист. Муњаммад Иќбол Љомеъашиносони умда дар поёни даврони «љанги сард» ба ин назар расидаанд, дар оянда унсури аслии таъинкунандаи њувият ва истиќлол, њамчунин иттињодњои љањонї на мисли собиќ идеология, балки тамаддун хоњад буд ва иттињоду умумияти тамаддуниву фарњангї бар њар навъ умумият ва иттињоди иделогї бартарї пайдо хоњад кард. Рухдодњое, ки дар садаи ахир дар љањон мушоњида мешавад, зоњиран ин њукмро тасдиќ менамоянд. Ба асоси ин назар бояд дар мавриди пойдорї ва осебнопазирии њувият ва фарњанги миллї ва ба ин восита истиќлоли миллии худ хушбин бошем, чун миллати мо дорои яке аз тамаддунњои љањоншумул ва камназир аст. Аммо, аз сўйи дигар, бояд бар он андешид, ки ин тамаддун ва фарњанги оламшумул, ки ба мизони болое арзишњои умумибашарї ва инсондўстонаро дар худ парварда ва мањфуз доштааст, то чи њадд аз унсурњо ва механизмњои худдифоъ бархурдор аст, то куљо дар муќобили дахолат ва тањољуми фарњанги бегона ва тасаллути манофеъи бегона марз таъин намуда ва худро беосеб гардондааст. Маълум аст, ки дар Ѓарб бо пайдоиши давлатњои миллї ва буржуазияи миллї «манофеи миллї» муњимтарин мафњуми таъинкунандаи хатти машйи сиёсї гардид, ки имтиёзи нажодї, ки ахиран ниќобњои дигареро аз арзишњои иљтимої бар рўй кардааст, унсури аслии ангезанда ва ташвиќкунанда дар таркиби ин навъ сиёсатњо мебошад. Имрўз њам манофеи миллї њама арзишњои дигарро дар сиёсат тањти шуо ќарор медињад ва ба мањзи ин ки як кишвар (албатта, кишвари ќудратманд) эълом ва собит кард, ки фалон кор барои њифзи манофеи миллии ў зарур аст, он кор гўё бо њамин ќонунї мешавад, агарчи бар хилофи њама арзишњои дигари башарї бошад. Дигар њуљљати ў дар баробари манофеи миллї ќудрат асту бас. Баъзан мушоњида мешавад, ки њатто ин ќудратњо бо эњтимолу тахмин, ки фалон падида ё кишвар эњтимол дорад дар оянда ба манофеи миллии онњо тањдид намояд, ба худ њаќ медињанд, ки бар алайњи он иќдом намоянд. Боз њам њуљљати ќотеъ тавоноии иќтисодї ва низомї асту бас. Равшанфикрони мо њар ќадар аз фарњанги башардўстона ва гуманистиямон ифтихор кунанд, њаќ доранд. Њамзамон њаќ доранд, ки барои ин садоќат ва хидмати бузургонашон ба арзишњои умумибашарї агар на, барои худ, барои фарњанги худ, кишвари худ, миллати вориси ин фарњанги инсонсоз ва саодатпартаву сулњпарвар интизори њаќќу њуќуќ бошанд, аќаллан аз лињози маънавї, аќаллан аз лињози эњтиром ва эътирофи воќеии њаќќи истиќлол ва њувияти муњтарами ин миллат ва кишвар. Дар акси њол ин фарњанг дар фазо муаллаќ мемонад ва шиори дурўѓини љараёнњо ва неруњое ќарор мегирад, ки тањти арзишњои волои умумибашарии осори гузаштагонамон ањдофи хубу даќиќ њисобшуда ва мањдуди худро дар ростои «таъмини манофеи миллии» худ пиёда мекунанд. Масалан, фирќањое дар ниќоби мавлавипарастї ё њофизшиносї, ки худ то маѓзи устухон ѓарќ дар таассуби навъї, нажодї ва фирќавии (сектантии) худ њастанд, бо истифода аз таъбиру

тафсири дилхоњи осори ин бузургон, ки гўши љон ба њарфашон дорем, метавонанд ба содагии тамом моро ба ситез ва тарки њар навъ њувияти милливу ќавмї ва эътиќодї фаро хонанд. Ба тарки он чизњое, ки худ бо «дандону чангол» бар он часпидаанд ва онро шарти њастии худ медонанд. Бино бар ин парвариши зарфиятњои зењнии миллї барои анљоми ин кор аз муњимтарин вазифањост. Баъзан мушоњидаи бањсњои матбуотї ва маљлисие, ки перомуни низоъњои љањонии имрўз сурат мегирад имкон медињад, бо тааљљуб ва шигифтї пай бибарем, ки њама нигоњ ва умеди мо ба хориљ аз љањони худи мост, гўё баъзан заминеро, ки бар он истодаем, эњсос намекунем. Як гурўњ мегўяд, мо дар ин низоъ бояд аз манофеи он тараф њимоят бикунем ва гурўњи дигар мегўяд аз тарафи муќобил ва бањс он ќадар гарм мешавад, ки лозим аст касе бигўяд, мо, ќабл аз њама бояд, аз манофеи миллии худ њимоят бикунем, ки шояд на дар ин тараф бошад ва на дар он тараф ва умдатан дар ширкат дар њељ навъ низоъ набошад. Ё худ, баъзан саргарми арзишњои умумибашарї ё эътиќодї, мафњумњои миллат ва ќавму нажодро нишонаи мањдудияти тафаккур мешуморем. Мусаллам аст, ки миллатчигии ифротгароёна ва нажодпарастї дар тамаддуни башарї падидањои манфї шинохта шудаанд. Аммо агар як халќ мањз ба далели мансубияташ ба як нажоди муайян ва миллати муайян мавриди таъќиб ќарор мегирад ва њуќуќњояш сарфи назар мешавад, масъала аз мањдудаи миллат ва нажод берун меравад ва мавзўи «њифзи адолат» ба миён меояд, ки њам аз дидгоњи арзишњои умумиинсонї ва њам эътиќодї (дар њама адёни љањонї) муќаддас дониста мешавад. Он чизе, ки маорифпарварони ду садаи гузаштаи Шарќ ва, аз љумла, маорифпарварони худамон барои иљрояш ќиём ва љоннисорї карданд, шояд, пеш аз њама, аз байн бурдани таноќузи (парадокси) азиме буд, ки дар сиришти фарњанги мо љо ёфтааст: аз як тараф, ифтихори бењадду њудуд аз гузаштаи дурахшони худ ва аз тарафи дигар, њељ навъ њаќќу њуќуќи шоистае (хусусан сиёсию иљтимої) ќоил набудан барои худ ва ќавму миллати худ, њатман омили хориљї ва берунї ва њатто љузъи сарнавишт ва таќдир донистани фармонравоии њар навъ ќудрати бегона ва хориљї бар худ. Агар Иќболи Лоњурї барои барандохтани ин гуна рўњиёт бо баъзе фирќањои каљрави дарвешию ќаландарї ва ба зоњир тасаввуфї ба набард бархост, маорифпарварони тољик низ талош карданд, то бо таѓйири бунёдии эътиќодоти миллати худ ин таноќузро аз байн бибаранд, ки аз ин назар дар осори онњо њанўз нуктањои омўхтанї зиёд аст. Аз љумла, дар осори ин давраи устод Садриддин Айнї. Дар адабиёти даврони Шўравии тољик њам ин мавзўъ љо - љо мушобењ бо пардохтњои Иќбол ба назар мерасад. Агар ба осори «њиндустонї»-и устод Турсунзода таваљљуњ шавад, агарчи ў аз мавќеи як шахсияти мустаќил ва озоду босаодати кишвари намуна сухан мегўяд, ба лањну оњанге мегўяд, ки њаргиз гумон намеравад мухотабони худро бегона шуморад ва њамеша сухани ў бо фарњанги халќи худаш бофт мехўрад. Аз љумла, дар манзумаи «Духтари муќаддас» он љо, ки дар тасвири

ањволи љомеаи Њиндустон чунин тасвири рамзии пурмаъноро ба кор мебарад: Монда буд хомўш тўпи Замзама, Гўшро кар карда «Султон

Љамљама». Тўпи Замзама мисли «Шоњтўп»-и (Царь - пушкаи) русњо рамзи ќудрати салтанати Њинд дар Лоњур дар муќобила бо истилогарон буд ва «Султон Љамљама» аз зумраи њамон сурудњои ба зоњир мазњабии (наъти) машњурест, ки дар Тољикистон њам, аз љумла дар замони худи устод Турсунзода, ривољи тамом дошт ва фалсафаи тарки дунёро талќин менамуд ва дар байни мардум бо номи «Каллаи пўсида» њам маъруф аст. Ин байт гўё баёни дигаре аз сурудањои Иќбол буд, ки аз љумла суруда: Шоири њиндї, Худояш ёр бод, Љони ў бе лаззати гуфтор бод. Њарфи ў човидаву бе сўзу дард, Мурд хонанд ањли дард ўро, на мард. Дар даврони баъдии адабиёти тољик, хусусан аз солњои 60 ба баъд, дар назм мавзўи худшиносї ва њувият ва истиќлоли миллї рангу љилои хоссае касб кард, умќи бештаре ёфт. Дар наср низ, бавижа насри тањлилї ва андеша низ. Яке аз намунањои нахустин ва дурахшони ин љараён ќиссаи нависандаи боистеъдод Пўлод Толис «Тобистон» буд. Пўлод Толис бо басирати хоси худ ањамияти равонковии фарњангии миллати худро дарк намуда, дар симои яке аз персонажњои пурмаънои ин ќисса - Ќосимљон, љавони кўњистонии тољик њамон таноќуз (парадокс)-ро ба сурати намунаи барљастаи типи фарњангии тољик офаридааст. Ќосимљон шахсест тору пуди вуљудаш аз одамият ва инсонгарї сиришта ва дар ташаккули чунин шахсияте адабиёти классикї ва халќии тољик сањми зиёд дорад. Аммо он намунањое, ки танњо ба уфтодагї, мазлумият, бечорагї, нотавонї, фидокории бефарљом њидоят менамоянд. Дар натиљаи азбар кардан ва ќироати пайвастаи чунин ашъор Ќосимљон аз талаби њар гуна њаќќу њуќуќ барои худ даст кашида ва зулм бар худро ќисмати азалї медонад. Таваљљуњ кунед ба намунаи ашъори вирди забони ў: Чи сайдам ман, ки на бисмил шудам,

на зеби фитроке, На аз хунам замин олуда шуд, на

домани поке… *** Сари сарчашма рафтам ман ба ваќте, Ба оби дида биншондам дарахте. Шамол омад, дарахтам решакан шуд, Мани мискин надорам њељ бахте… Ин даќиќан њамон адабиётест, ки Иќбол низ чун нависандаи ин ќисса мехост асароти яксўяи онро аз умќи равони фарњангии милали Шарќ бизудояд. Зимнан, љолиб аст, ки хатми фољиаомези зиндагии ин нависандаи накуном бо дифоъ аз њуќуќи њамон мардуме, ки Ќосимљон аз зумраи онњо буд, робита пайдо кард. Маълум нест, бозии таќдир буд ё бозии ќудрат. Чунин тасаввур кардан њам, ки мо њамвора дар рўёрўй бо ситезњо ва хусумати фарњангњои бегона ќарор дорем, дуруст нест ва агар чунин бияндешем, ночор гўё доктринаи бархурди ногузири тамаддунњоро ќабул кардаем. Бисёранд нухбагони андешаи башарї дар њама

милали мутамаддини љањон, ки сидќан ба адабу фарњангу тамаддуни мо арљ гузошта бо он худ ва кишварњояшон муносибати дўстона ва хайрхоњона доранд, аммо он чи сањми худи мост, аз дигаре онро натавон хост. Мо бояд дар баробари баёнияњо ва хитобањои адабї амиќан ба ин бовар бирасем, ки ин фарњанг сад бор њаќќи истиќлоли комил дорад дар њама арсањо, аз љумла сиёсат. Дар баробари ситоиши ифтихоромези забонамон самимона ба худ бовар бидињем, ки ин забон танњо забони муошират ва шеъру адаб нест, балки на камтар аз њар забони љањонї метавонад забони илм, сиёсат, фанноварї (технология), саноат, низомї ва ѓайра дар муосиртарин сатњ бошад. Бо њосил ва ќавї кардани ин эътимод ва итминон талош намоем, ки ба њамон дастури пешиниён рўњиёти кости фарњангї, њамчунин тасаввуроти ифротии дур аз амалро дар хонандаи имрўз ба воситаи тањлилњои адабии равонковона ва равоншиносона бартараф намоем. Дар ин замина њатто бештар ва пештар аз адабиёт бояд наќди адабї фаъ­ ол бошад, чун њалли ин навъ мавзўъњо вазифаи бевосита ва мустаќими наќди адабї аст. Тањлили мавзўии осори адабии муосир ба тавре бояд анљом шавад, ки адибони имрўз мавзўъњои љовидонї ва муќаддасе чун ватан ва ватандўстї, халќу миллат, истиќлол ва њувиятро бо диди амиќ ва шинохти васеи ин масоил мавриди тасвиру баррасии адабї ќарор бидињанд. То њанўз баъзан бар зарурати вуљуди банду баст ва тасвири њунармандонаи адабии ин мавзўъњо ишорањое шудааст, аммо масъалаи аз ин муњимтар он аст, ки ин мавзўъњо дар кадом навъ ва сатњи љањонбинї тасвиру тањќиќ мешаванд. Оё ин навъњо ва ин сатњњо посухгўи хостањо ва масоили љањони муосир њастанд ё не? Имтиёзи барљастаи адабиёт ва фарњанги муосири мо дар њаллу фасл ва таљассуми бадеии ин мавзўъ, яъне истиќлол ва њувият, ки нисбат ба њамаи даврањои гузашта ошкор аст, ин аст, ки имрўз ин мавзўъњо на танњо мањдуд карда намешаванд, балки осори дар ин заминањо таълифшуда њимоят ва ташвиќ мешавад. Танњо бояд бо арљ гузоштан ба ин имкон дар мавзўи мазкур бо љиддият ва жарфнигарии бештар, баёни бештар асаргузор ва мондагор ба таълифи осори муносиб пардохт.

Рустами ВАЊЊОБ, номзади илмњои суханшиносї

8

27 ноябри соли 2014

www.nahzat.tj

мусоњиба

Дар ин авохир дар муносибот миёни њукумат ва уламои дин, дар умум ањли руњонияти кишвар як навъ сардї буруз карда, масъулину нињодњои алоњида алайњи ин ќишри љомеъа набарди лафзиеро дар њоли пиёда кардан мебошанд. Ин дар њолест, ки бархе аз уламоро, ки дар амри ифои рисолати худ мустаќилона амал карда, танњо дастуроти илоњиро ба мардум мерасонданд, алакай аз минбари масољид канор бурданд. Дар ин чанд соли ахир онњое масъулияти имомхатибиро адо мекунанд, ки аз “аттестатсия”-и нињодњои давлатї гузашта, њамвора дар мавъизаву суњбатњои худ аз тавфиќи сиёсати феълї њарф мезананд. Агарчи њама “кадр”-њои њукуматанду маъош дарёфт менамоянд, вале њамоно эътимод касб накардаанд ва нињодњои алоњида дар њоли халосї љустан аз онњоянд, кору зањмате, ки яќинан бенатиља аст. Аз он ки номи “мулло” ва “домулло” дар байни мардум эътибору нуфузи баланд дорад, танишњои фазоянда миёни њукумат ва ин ќишр боиси нороњативу нигаронии мардум шудааст, ки чаро њукумат болои уламо ин ќадар зиёд фишор меорад? Агар кор ин тавр аст, чї касонеро “мулло” ва ”домулло” бояд ном бурд? Ин ва дигар суолњо хабарнигори моро ба суњбати Љалолиддин Мањмуд, узви Шўрои сиёсии ЊНИТ бурд ва њоло онро манзури ту, хонандаи нуктасанљ мегардонем.

Љ. Мањмуд: Њар њукумат болои мухолифи

- Аслан касоне, ки ба корњои динї сару кор доранд, дар њар кишвар ановини гуногун доранд, дар љое онњоро “шайх” мегўянд, дар љои дигар бо унвонњои замонавии доктору профессор ва ѓайра. Фаќат дар Тољикистон ва ќисмате аз Афѓонистон, шояд як ќисмати каме дар Покистону Њиндустон шахсиятњои диниро “мулло” ё “домулло” ном мебаранд. “Домулло” нафареро ном мебаранд, ки аз “мулло” як андоза донишу фањмиши бештар дорад. Мардум ба “мулло” ва “домулло” вобаста ба масоили динї, мушкили пешомада дар умури дин мурољиат карда, фатво мегиранд. Аммо дар аксарияти кишварњои дунёи ислом унвони “мулло” ва “домулло” роиљ нест. Ба њар њол, донишмандони исломии мо ба њайси “мулло” ва “домулло” шинохта шудаанд. Ќисмате аз онњо, ки ба тасаввуф сару кор доранд, бо вуљуди доштани дониши динї, онњоро бо дигар тарз, “шайх”-у “сўфї” ном мебаранд. Њоло дар гуфтори мардуми Тољикистон вожаи тоза, “мавлавї” њам дар радифи “мулло” ва “домулло” кор фармуда мешавад. Ё ањёнан њам бошад, докторони улуми динї пайдо шуда, ки дигар њамчун “мулло” ё “домулло” шинохта намешавад. Чигунагии шахсияти “мулло” ва сатњи дониши ў дар кишвар муайян нашудааст. Фарз кардем чї миќдор илм бояд дошта бошад, ки “мулло” ва чї миќдор дониш дошта бошад, ки “домулло” ном гирифта шавад. Аммо ваќте бо ин гуна шахсиятњо њамсуњбат мешавї то кадом њад сазовор будан ё набуда-

ни ўро бо номи “мулло” мефањмї. Дар њоле ки тањти таблиѓу тарѓиби атрофиёнаш аллакай соњиби унвони “мулло” гаштааст. Масъала ин аст, ки њавзаи илмї ва донишгоњие надорем, ки ба шахси машѓул дар корњои динї унвон бидињанд. Аммо дар баўни авомуннос расм шуда, ки як нафар ваќте каме аз хати арабї огањї ёфту чанд ояту њадисеро аз бар кард, њамчун “мулло” ё “домулло” шинохта мешавад. Шинохти ин масъала дар доирањои домуллоњои аслї то љое фарќ дорад, онњоеро њамчун мулло мешиносанд, ки мутолиъоти хуби арабї ва дониши баланди динї дошта бошанд.

- Ин ќишр дар љомеъа чї наќш дорад?

- Наќши носењу њидояткунанда, рањнамо ва муаллим дар умур ва улуми динї, инчунин масъулияти никоњу талоќ, љаноза ва дигаре аз ин ќабил корњо дар дўши онњост. Дар ташхиси корњои баду нек дар корњои динї маќому љойгоњи ин ќишр њалкунанда аст ва ин љойгоњро њоло онњое, ки њамчун доктору профессори улуми динианд, нагирифтаанд ва мурољиати мардум танњо ба муллову домуллоњост.

- Њоло як навъ маъракае аз “муллоситезї” ба мушоњида мерасад. Дар ВАО ва шабакањои иљтимоъї, њатто телевизиони њукуматї њам алайњи муллоњо маќолаву наворњои бадномкунанда мунташир мешаванд. Коршиносону тањлилгарон мегўянд, соњиби ин маъракаи “муллоситезї” дар сатњи баланди маќомот аст. Ба њар њол, маќомдорест, ки дар сатњи ав-

вали низоми давлатдорї нуфуз дораду таъсиргузор аст. Оё муллоњо чї хатар доранд, ки њукумат онњоро яку якбора “чап” гирифт?

- Албатта, ин ќишр маќоми марказї дошта, ќудрати марказї њам дар дасти онњост. Фарз кардем, агар њукуматро иваз кардан бихоњанд, касе ќудрати ивази онро ба љуз аз уламо надорад. Демократия он ќадар ташаккул наёфтааст, ки демократњо бо усулу услубњои ин низом њукуматро иваз карда тавонанд, сотсиалисту дигарњо низ чунин тавонро надоранд. Ин мутамарказї, ќудрат ва љонибдориро љуз муллоњо гурўњњои дигар надоранд. Рўњоният ќудрати мардумро љамъ ва њидоят кардану зери таъсир ќарор доданро доранд. Бо вуљуде ки ин ќадар фишорњо болояшон тањмил мешавад, ќудратро аз даст надодаанд ва ин воќеъиятро дар њукумат хеле хуб медонанд. Њар њукумате, ки мухолифи аслї ва воќеъияшро шинохтааст, бештар болои он фишор меорад. Агар дар Тољикистон эњсос кунанд, ки ќудрат дар дасти демократњост ва онњо мухолифини билќувва мебошанд, он гоњ шурўъ мекунад ба фишороварї рўи онњо, на ба муллоњо. Масалан, чаро дар Ќирѓизистону Ќазоќистон ё Русия уламо озодињои бештар доранд? Барои он ки њукумат дар он љойњо хуб медонанд, ки ин ќишри љомеъа ќудрати иваз кардани њукуматро надорад. Дар Тољикистон медонанд, ки ќудрати мардумро гирдињам ё зери як фикр овардан ва ё бар алайњи фикре

барангехтан дар дасти муллоњост, њадафу маќсад ин љо сиёсист. Аз ин љост, ки ин ќишрро пайваста зери фишор ќарор медињанд, вале њадаф динситезї нест. Агар ба таври фањмотар бигўем, муллоситезии онњо бар мабнои љањонбинї ё эътиќод, яъне диндор ё атеист будан нест, балки њадаф сиёсист. Ин ањдофи сиёсиро оњиста-оњиста татбиќ мекунанд, ваќте бо роњи мусолиматомез онро анљом дода натавонистанд, роњњои номашрўъро ба кор мебаранд. Аммо метавонистанд уламоро дар атрофи худ љамъ оварда, барои фавоиди њукумат аз ин пойгоњи хеле ќавї истифода намоянд. Ваќте инро натавонистанд, дигар маълум аст, ки уламо бо њазор шакл аз њукумат норозигї доранд ва ин боиси афсўс њам њаст. Дар њоле ки њукумат инро хуб медонад, ки ин норизогињо рўзе буруз мекунанд ва мардум дар атрофи як нафар ё њизби ѓайридинї ва дар умум мухолифини њукумат љамъ мешаванд. Њоло њукумат аз иќдоми номашруъ кор гирифт, ки уламои динро дар љомеъа беобрў карда, радди маърака созад. Вале бо итминони комил метавон гуфт, ки ин роњи ба бунбаст рафтан аст. Уламоро бо тарсу туњмат заданњо аз сањна берун карда наметавонанд.

- Шумо ин љо аз “намешавад”-у “наметавонанд” ишорањое доштед. Аммо воќеъият дигар аст, бархе аз уламои мўътабарро мунзавї карда тавонистанд, алайњи онњо аз тањримоти ѓайриќонунї кор гирифтанд,

www.nahzat.tj

27 ноябри соли 2014

мусоњиба њатто ширкаташон дар маросими љаноза ё хурсандї боиси чанд рўз мавриди “допрос” ќарор гирифтани соњиби маърака гардид. Бо њамин васила эшони Нуриддинљон, Њољї Мирзо, домулло Абдурањим аз мањалаи “Ќазоќон” аз минбари масљид барканор шуданд. Фикр мекунед, ин иќдоми њукумат таъсире надорад?

- Ба саволи шумо ва умуман ба вазъи пешомада бояд аз ду зовия нигоњ ва арзёбї кард, ки ин тавонистанњо баландмуддатанд ё кўтоњмуддат?! Бале, шахсиятњои муњтараму мўътабари диниро аз сањна берун андохта тавонистанд, аммо ин тавонистан кўтоњмудат аст ва зиёд идома пайдо нахоњад кард. Дар сањнањои расмиву ѓайрирасмї ин корњоро тарафдорї намекунанд - Кињоро тарафдорї намекунанд?

- Тарафдори онњое нестанд, ки шахсиятњои маъруфро аз сањна берун карданд. Барои њамин ин тавонистанњоро кўтоњмуддат гуфтам. Шароит метавонад њар ваќт таѓйир ёбад ва њар гоње таѓйир кард, ин тавонистанњо љонибдорї пайдо намекунад. Онњое, ки мањдудият љорї карданд, фарќ надорад, дар њукуматанд ё берун аз он, ба муљарради ин мањдудиятњо

ки тарсу фишорњо заррае кам шуданд, уламо љойгоњи табиии хешро аз нав ба даст меоранд. Масалан, мешуд, ки ин ќудратро аз сањна бе фишор берун сохт (баъзе тамаъ ва имтиёзњое, ки мехоњанд, барояшон таъмин кард) ё бо роњи муњаббате, ки ба ин низом доранд, аз сањна бираванд. Оре, дар баъзе љойњо, минбари намози љумъа ва имоматиро гирифтанд, инчунин минбари баъзе аз дигар маъракањои мардумиро. Лекин ин шахсиятњо дар як рўз дар чандин љойњое њузур пайдо мекунанд, ки дар њар кадоме аз 100 то 200 нафар дар атрофашон љамъ мешаванд. Гузашта аз ин, њар сад мулло дар як рўз садњо маъракаро давр зада метавонанд, маъракањои хурде, ки шомили “ќонуни танзим” нестанд. Агар дар ин маъракањо 50 Ба њар њол, минбарњо дар дасти муллоњост, фаќат ќуввае даркор, ки онњоро даври њам љамъ оварда, муташаккилу муназзам созад ва як лидер њамаи онњоро гирдињам оварда метавонад. Барои сотсиалисту демократњо аввал сохтан лозим меояд, сипас гирдињам овардан, вале дар доираи домуллоњо ин чизњо кайњо сохта, мураттабу муназзам шудааст. Чанд сол лозим мешавад, ки дигарњо худро њамчун

дорем, њамчунин аз дохили донишгоњиёне, ки мулло нестанд. Нафарони ѓайримуллоро њам дорем, ки дар бештари масоил роњи њал доранд ва бо аќлу заковат тадбир карда метавонанд. Афроди мутафаккиру донишманди мунавварфикр дар шумори рўњоният низ њастанд. Агар аз ин дидгоњ зиёї таъриф шавад, онро ба диндору бедин набояд људо кард. Њатто агар “зиёии динї”-ро истифода намоем, аллакай њисобу китобро људо мекунем ва масъала тафовут пайдо мекунад. Њамин тавр “зиёии дунявї” њам, ки бешак аз “зиёии динї” фарќ дорад. Феълан бештари нухбагони илмиву фарњанг омода нестанд ё эътироф кардан намехоњанд, ки диндорон њам зиёї доранд ва калимаи “зиёї”-ро монополия кардаанд. Агар ин бардошту таъриф минбаъд њам идома пайдо кунад ва дар андешаву шинохт аз шахсу шахсияти “зиёї” таљдиди назар сурат нагирад, ба њељ куљо намерасанд. Бояд сари фањмиши ин мафњум бознигарї шавад. Такрор њам шавад, мегўям, масалан дурнамои иќтисод номаълум аст ва роњи аз бунбаст баромаданро намедонем. Агар касе дар ин масъала равшанї андозад, хоњ диндор асту хоњ дунявї, ўро бояд

9

ѓайра. Боз чї анъанаи миллї дорем ва анъанаи миллие, ки муллоњо аз байн бурданд, кадом аст? Оё миллат либоси миллї дорад? Масалан, хонумњои туркманї пироњани дарозеро ба бар мекунанд ё мардони ин миллат аз пўсти њайвони серпашм кулоњеро ба сар менињанд, ки муносибати онњоро ба аломатњои миллї нишон медињад. Акнун инро баргардонем ба худамон, ки чї чиз доштем, ки муллоњо онро аз байн бурданд? Бубинед ва мутаваљљењ бошед, ки Наврўз то замони табуддулоти болшевикї дар ќаламрави Аморати Бухоро вуљуд дошт. Оё Наврўзро њамин “зиёї”-њо аз байн набурданд? Дар он замон њамин дипломдорњо, доктор ва академику профессорњо љамъ шуда, бар алайњи таљлил аз Наврўз мавќеъ ва љабњагирї карданд. Он замон касе аз муллоњо чизеро напурсид ва онњо њам зид набуданд. Њоло аз њамин гурўњи “зиёї”-њои миллї пурсиданиам, ки феълан ба кадоме аз расму анъанањои миллї муллоњо зиданд? Бигузор далел биёранд: як, ду, се. Ё кадоме аз дигар анъанањо ба муљарради фатво ё муќобилияти муллоњо нобуд гардиданд? Дар замони Шўравї истиќлоли миллї аз байн рафт ва барои ба даст овардани ин истиќлолият аз

аслї ва воќеъияш фишор меорад љонибдор нахоњанд дошт. Зеро уламо бо ранљишу озор аз сањна берун шуда, сахт озурда гаштанд. Агар ин ќишр бо муњаббат ва як итминони ќалбї ба низоми феълї аз сањна мерафт, шояд њамроњашон мебуданд. Вале њоло касоне аз сањна бо ранљиш дур мешаванд, мушкилоти онњо њоли дигаронро бад кардан дорад ва рўз то рўз афзоиш меёбад. Аз ин љост, ки уламои муътабарро аз сањнарафтањо гуфтан имкон надорад. Шояд барои чанд лањзае тарки сањна карданд, вале њатман бармегарданду рисолати хешро дар пешгоњи Худованди таборак ва таъоло иљро мекунанд.

- Зикр кардед, ки њукумат дар симои муллоњо як ќудратро эњсос мекунад, демократу дигар гурўњњои сиёсї барои таѓйири низом нерў ва ќудрат надоранд, ин нерўву ќудратро муллоњо доранд. Оё метавон шарњ дод, ки ин ќудрат дар муллоњо чигунааст ва чаро њукумат аз он њарос дорад?

- Тавре ќаблан гуфтем, њукумат аз роњи тарс ва фишор минбарњоро аз дасти онњо гирифт, албатта барои муваќќат. Аммо пањлуи дигари масъала ин аст, ки кишварро ба таври тўлонї зери тарсу фишор нигањ доштан имкон надорад. Дањњо ва садњо мисолњо метавон зад аз таърихи башарият, ки тамоми низомњои диктаторї оќибатуламр бо як расвої аз ќудрат ва сањна дур карда шуданд. Мисоли тоза, њамин сарнавишти роњбарони бархе аз мамолики арабї, аз љумла Ироќу Либиё ва Тунис аст. Њамон рўзе,

як неру бисозанд, пас дар ин бобат домуллоњо хеле пеш рафтаанд ва сохтору зерсохторњои худро доранду амал мекунанд.

- Бисёр бањсњое мешавад дар бораи зиёї ва мулло. Гурўње зиёиро аз мулло људо кардан мехоњад, яъне мулло дар шумори зиёињо ном гирифта намешавад. Оё дар асл муллоро зиёї гуфтан мумкин аст?

- То кунун дар Тољикистон, тавре дар боло дар мавриди адами таърифи муллову домулло гуфтем, зиёї низ ягон таърифи илмї надорад. Шояд иштибоњ нашавад, агар бигўям 90%-и мардум чунин назар доранд, ки њар нафари дипломдор ва мутахассис зиёист. Яъне њамин аст дар воќеъ шинохти зиёї дар Тољикистон. Агар ин тавр бошад, чаро муллоњои донишгоњиро зиёї намедонанд? Зиёї мафњуми арабист, яъне зиёї касест, ки нур ва равшанї дода метавонад ба љомеъа. Масалан, аз нигоњи сиёсї дурнамои љомеъа торик асту ин мушкила таќозои рушан карданро дорад. Пас онњое, ки дурнамои торикро рушан сохта метавонанд ва роњи наљотро нишон медињанд, зиёї мебошанд, новобаста ба бедину диндор ё сотсиалисту демократ будан. Њамчунин дар масоили иќтисодї, њар нафаре дурнамои рушди иќтисод ва роњи берунрафт аз мушкилотро бо фикрњои пухта пешнињод мекунад, зиёист. Мо шахсонеро, ки ба њамаи самтњои зиндагї рўшної андохта метавонанд, аз шумори муллоњо

“зиёї” гуфт. Ё ин ки дурнамои сиёсати Тољикистон рўшан нест. Дар воќеъ, ин чї сиёсату чи роњ аст? Кадом роњро пеш гирифтаему дигару дигар масъалањо аз љумлаи суолњоеанд, ки номуайянии сиёсатро таъйид месозанд. Касе ба ин масъала рўшанї андохт, ки роњ ва самти дурусту муносиб ин аст, на оне ки то ба имрўз моро гирифтору хаста ва ноумеду безор аз љон кардааст, ў зиёист. Зиёї ба пиндори ман, фардест роњнамо, њодї ва оянданигар, на оне ки як пора коѓазро њамчун диплом гирифтааст, њатто доктору профессор шудаву њамроњ бо издињоме дар торикињо ба сар мебарад.

- Бархењо мегўянд, муллоњо боис шудаанд, ки бисёре аз анъанањои миллї аз байн рафтанд. Аммо бархеи дигар бар муќобили ин андеша мавќеъ гирифта, мегўянд, мањз муллоњо буданд, ки анъана ва суннату оинњои миллї њифз шуданд. Шумо дар ин бора чї назар доред? Кадоме аз ин гуфтањо ба воќеъият наздиктаранд?

- Аслан то ба имрўз миллат намедонад, ки анъанаи миллї чист. Оё миллат анъана дорад ва њамчун анъанаи миллї шинохташудааст ё не? Бале, мо метавонем бо итминони комил бигўем, Наврўз аз анъанањои миллист, ки аз пешгузаштагони дури тоисломии мо мерос мондааст. Њамин тавр, шояд баъзе аз љашнњои мавсимї ва таќвимии дигар низ, мисли Мењргону Сада ва

њама бештар муллоњо дар сањна буданду ќурбонињо доданд, ки инро касе инкор карда наметавонад. Забони миллат дар њолати мањвшавї ќарор дошт, беш аз њама барои эњёи он дар майдон муллоњо истодагарї ва мубориза карданд. Касонеро, ки барои ба даст овардани истиќлоли сиёсї ва истиќлоли забон бадарѓаву њабс шуданд, агар бишуморем, маълум мешавад, ки боз њам муллоњо бештар љонбозї кардаанд ва дигар аќшори љомеъа, ки худро “зиёї” медонанд, ангуштшуморанд. Дар њарду навбати табдили алифбои миллат њам, “зиёї”њо буданд, ки бо русњо якљоя шуда, онро бо хатти бегона иваз карданд. Магар муллоњо ин корро карданд? Фаќат дар хонаву манзили муллоњо кутуб бо њуруфи ниёкон мањфуз монду то ба имрўз расид. Ба ин хат навиштану хонданро мулло ва фарзандони онњо метавонистанд. Њамин муллоњо буданд, ки бадарѓа ба Сибирро тан гирифта, китобњоро насўхтанд, балки алифбо ва ин китобњоро аз љабру газанди сиёсати бехудоёнаи болшевикї мањфуз доштанд. Ба ин хотир, бењтар ва аз рўи инсоф њам њаст, ки њар њарфе барои сияњ кардани муллоњо мезананд, аввал њадди аќал як бор биандешанд. Њоло њам ба касе пўшида нест, ки барои эњёи анъана ва суннату оинњои миллї беш аз њама мањз њамин ќишр, муллоњо дар њоли муборизаву пайкор ќарор доранд...

Абдуќаюми Ќаюмзод

10

Тањдиди љангиёни тољике, ки дар Сурияву Ироќ ва Афѓонистон “таљриба”-и љангї меандўзанд, оё дар дурнамо тањдиди онњо ба суботу амнияти Тољикистон воќеъист ё маќомоти тољик аз ин тањдид, ба ќавле, «аз пашша фил месозанд» ё бояд дар воќеъ «душманат гар пашша бошад, камтар аз филаш мадон» аст? Таљаммўъи, бино ба њисобњо, аз 10 то 15 000 љангї зери парчами “Давлати исломї” дар Сурияву Ироќ ва нашри наворњои ќатлњои дастаљамъї ва сарбурињои берањмона дар ќаламравњое, ки ин созмони тундрав ишѓол кардааст, њукуматњои кишварњои зодгоњи ин љангиёнро дар як њоли нигаронї андохтааст. Нигаронї аз ин ки оё баъди андўхтани “таљруба”-и љанг дар Ховари Миёна ин афрод бо чї њавову наќшањое дар сар ба кишварњои худ бармегарданд. “Давлати исломї” њам баъди тасарруфи ќисматњои бузурги Сурияву Ироќ ва таъсиси “хилофат” тањдид дорад, ки љабњаи “љињод”-ашро аз Ховари Миёна ба ќорањои дигари дунё густариш медињад. Худи харитаи “хилофат”, ки бояд аз Осиёи Марказиву Њинд дар шарќ то Андалузиё дар ѓарбро фаро бигирад, бисёр њукуматњоро нигарони ояндаи харитаи «шаклёфта»-и ин ќаламрав низ кардааст. Аз сўи њаводорони “Давлати исломї” анљом шудани дас­ тикам 3 њамлаи террористї: ду дар Канада ва савумї дар Белжик нишон дод, ки тањдидњои ин гурўњи тундрав чандон њавої нестанд. Давлатњои дунё њоло роњњои гуногуни муќобила бо ин тањдидро мељўянд, аз љумла тањти рањбарии ИМА эътилофи љањоние ташкил шуда, ки мавќеъњои “Давлати исломї”-ро дар Ироќу Сурия аз тариќи њавопаймоњо бомбаборон ва нирўњои Ироќу пешмаргњои курдро барои муќобила бо ин созмон тамрин ва таъмини силоњ мекунад. Њамин тавр, дар Фаронсаву Канада ва чандин кишвари дигар бошитоб “рўйхати сиёњ”-и афроди пойбанд ба аќидањои љињодиро тањия мекунанд. Девид Камерон, сарвазири Бритониё њатто эълон кард, бар асоси ќонуни нави зиддитеррористї шањрвандоне, ки барои “љињод” ба Ховари Миёна рафтаанд, дигар ба Бритониё баргашта наметавонанд. Аммо дигарон чї? Ин роњкори њукумати Бритониё дар Тољикистон њам тарафдор доштааст. Тањлилгар Неъматуллоњи Мирсаид мегўяд: Гумон дорам, ки агар чунин инсонњо умуман ба «персона нон грата» табдил меёфтанду дигар роњи ватан ба рўяшон пўшида мешуд, дуруст буд, чунки онњо ба амнияти кишвар хафви бузург доранд. Танњо аз Осиёи Марказї дар ин «љињоди интернатсионалї” беш аз 1000 нафар мељанганд. Дар ин минтаќа мардуми оддї, њатто маќомот нигарони рўзеанд, ки инњо ва њамин тавр, љангиёни дигаре аз ин ќаламрав, ки дар Покистону Афѓонистон “таљриба”-и љанг меандўзанд, баргарданд. Иддае аз сокинони кишвар ба «Озодї» гуфтаанд: Он бачањое, ки “љињод” гуфта, Сурия мераванд, чї кор кардани худро намедонанд. Агар биоянд, албатта, метавонанд ба оромии љомеъа ва ободии кишвар зарар бирасонанд.

- Баъди ба чунин кор чанг задан, дигар роњ надоранд. Ваќте ба одамкушї даст мезананд, тамоман берањм мешаванд ва дигар ба халќи худ њам рањм намекунанд. Онњое ки аз сиёсати давлат норозианд, шояд талош кунанд, ки бо ягон таркиш ё амали террористї норозигии худро нишон дињанд.

- Албатта, ваќте онњо мераванду он ќадар љангу љўшро мебинанд, шояд террорист шаванд, то дар бозгашт дар ин љо њам ба ягон амали террористї даст бизананд. Аммо дар як назарсанљии «Озодї, ки то рўзи 19 ноябр беш аз 600 нафар назар додаанд, дар посух ба ин пурсиш, ки “Љангиёни тољике, ки дар Сурияву Ироќу Афѓонистон мељанганд, ба Тољикистон њам хатар доранд”- 31,6% ё таќрибан њар нафари сеюм гуфтаанд, ки “бояд дарди дили онњоро њам шунид..

27,7% мутмаинанд, ки ин љангиён “агар баргарданд, Тољикистонро њам нотинљ мекунанд.

10% бар инанд, ки “бигзор барнагарданд”, 7,3% -анд, ки дасти аз онњо чизе намеояд, вале 12,9% мўътаќиданд: “душманат гар пашша бошад, камтар аз филаш надон. Бобољони Шафеъ, тањлилгари тољик њам мегўяд: Инњо њама бо як рўњияи љангиву рўњияи “љињодї” вориди майдон шудаанд, чї тољикњо ва чї љангиён аз кишварњои дигар. Инњо дар воќеъ бо њамин рўњия ба Тољикистон бармегарданд. Магар дар Сурия «љињод» аст? Ба њисоби маќомоти Тољикистон, танњо дар Сурия то

27 ноябри соли 2014

www.nahzat.tj

тањлил

Ширкат дар «љињод» ва оќибати он

имрўз беш аз 50 тољик љон бохтаанд ва дар умум онњо то ба 200 нафар мерасанд. Ба назари коршинос Акбархон Ниёзов вазъи пешомада тањлилу тасмимгирињои ќотеъонаеро талаб мекунад, ки чаро чунин шуд: Имрўз тањлилгарону сиёсатмадорони мо ва нињодњое, ки умури ахлоќу тарбияи љомиъа дар дасти онњост, бояд муњити Тољикистонро биомўзанд, ки чаро љавонони тољикро ифротманиш кардааст? Чаро љавонон ба чунин гурўњњо рў меоранд ва дар Сурия бо роњи фиреб дар љињоди бардурўѓе, ки дар фиќњи њанафї љињод њам эътироф нашудааст, гирифтор мешаванд? Ањли назар љангиёни зодаи Тољикистонро ба ду тоифа: фирефта шудагон ва аќидатї људо карда, мегўянд, бо ширкат дар љангњо “чашми онњо хун мегирад ва онњо дигар шуѓлеро барои худ ба ѓайр аз торољу ќатл намебинанд. Падидае, ки дар Тољикистон дар даврони њукми “боевик”-њо њама шоњидаш шуда буд. Аммо хатари асосиро аксаран аз сўи љангиёне мебинанд, ки аќидатан ба роњи “љињод” пой нињодаанд. Неъматуллоњи Мирсаид мегўяд: Агар мо ба назар гирем, ки њадафи онњо сохтани хилофати исломист, ки бояд аз Маѓриб то Машриќро дар бар бигирад, ин афрод бо њадафи љињод як рўз њатман дар кишвари мо низ љанљол хезонданашон мумкин аст. Аммо Њикматуллоњ Сайфуллоњзода, тањлилгари масоили сиёсї дар ин маврид мегўяд: Фурсатњое буданд, ки мутаассифона, доирањои сиёсї ва давлатмардон онњоро аз даст доданд ва бо мурури ваќт љавононе рў овардан ба ин гуна равандњо. Ваќте онњо диданд, ки ба фаъолияти як њаракати муътадили сиёсї ва ширкати фаъоли он дар заминаи ќонун дар маъракањои муњими сиёсї беэътиної сурат мегирад ва дар њисоби раъйи мардум таќаллуб сурат мегирад, дилсард ва ноумед шуданд. Онњо ба фикри худ роњи наљотро дар њамроњ шудан бо гурўњњои тундрав диданд. Пас дар дурнамо онњо метавонанд дар њар минтаќаи хос, дар њар кишваре, њатто дар як гўшае аз кишваре хатарњоеро ба вуљуд биоранд. Пас оё имкон дорад, ки ин љангиёни тољик андешањои “љињод” дар сар ба Тољикистон баргарданд? Онњо дар воќеъ тањдиде чунин љиддианд ва ё маќомоти тољик барои бузург нишон додани наќшу натиљаи кори худ «аз пашша фил» месозанд? Худи љангиён бо нашри паёмњо аз Ховари Миёна ва аз он сўи Омў низ чандин бор њушдор додаанд, ки “љињод”-и онњо танњо дар хориљ мањдуд нахоњад шуд, балки рўзе њатман барои афрўхтани оташи “љињод” ба Тољикистон бар хоњанд гашт. Дар як моњи охир маќомоти тољик низ аз чандин мавриди «ќасди анљоми њамлањо» дар кишвар аз сўи њаводорони љунбишњои љињодї хабар додаанд, аз љумла ,дар моњи октябр, баъд аз боздошти гурўњи Мансур Бобоёров эълон шуд, ки ин гурўњ ќасди њамла ба як ќисми низомї ва ШКД-и Панљакент, наќшаи таркондани ду наќби стратегии “Шањристон” ва “Истиќлол”-ро низ дар сар доштааст. Рўзи 15-уми ноябр пулис аз боздошти беш аз 20 нафарро аз ЊИУ дар Исфара хабар дод, ки гўё мехостанд дар ин минтаќа чанд амали “диверсионї” анљом дињанд. Аз он сўи Омў... Манбаи дигари тањдид ба кишварњои Осиёи Марказї, ба бовари маќомоти афѓон садњо нафари дигаре аз ин пањно, аз љумла аз Тољикистон аст, ки дар Афѓонистону Покистон саргарми “љињод”-анд. Маќомоти афѓон бо такя ба хабари боздошти ахири як љангии тољикистонї ва боздошти ду тољикистонии дигар дар моњи июн дар

шањри Ќундуз ва иддаъоњо дар бораи њузури љангиёни зиёд аз Тољикистону Узбакистон дар сафи чирикињое, ки дар шимоли Афѓонистон мељанганд, пайваста Душанберо њушдор медињанд. Генерал Мустафохон, фармондењи пулиси Ќундуз мегўяд: Алќоида инњоро љазб кардааст барои оњиста-оњиста ба њам задани сарњади Тољикистону дохил шудан ба ќаламрави он. Инњо мехоњанд дар Тољикистону Узбакистон њам ноамнї эљод кунанд. Њадафашон њамин аст”. Њукуматњои Осиёи Марказї одатан барои муќобила бо тањдиди љангиён аз шеваи саркўбу шадидтар кардани муљозот барои ширкат дар љангњои хориљї бештар кор мегиранд ва ё аз фишор ба хешовандони ин љангиён, ки шавњар, фарзанд ё бародари худро ба њар роњу ба њар ќимате баргардонанд. Хайруллоњ Назаров, як сокини Кўлоб, ки бародараш Махсуми Нусрат ё “Абў Холиди Кўлобї” дар Сурия мељангад, бо мурољиат ба бародараш гуфтааст: Ин чї љињод аст, ки ин љо зану 3 кўдакатро мепартої, онњо гушнаву ташна дар гардани мо меафтанду... Оё аз ин кор Худоро хуш меояд ва розї мешавад? Шумо бо фатвои кї рафтед, киро мекушед дар он “љињод”? Шумо боз мусулмонњоро мекушед”! Аммо “љињодї”-њои тољик дар паёмњояшон дар Интернет аз фишори маќомот алайњи хешовандони худ хабар дода, бо лафзи хеле тунду оммиёна њукумати Тољикистонро ба пешбурди сиёсати зидди дини Ислом айбдор мекунанд. Коршиносони тољик бар инанд, ки аз байн бурдани заминањои иљтимоъии ифротманишї, барои мисол, мањви бекорї, шояд аз дасти кўтоњи њукумати имрўза бар намеояд, вале Душанбе бо сабуктар кардани њалќаи фишор дар масоили динї метавонад шумори алоќамандони аќидањои љињодиро коњиш дињад. Тањлилгар Бобољони Шафеъ гуфт: Дар Тољикистон масљидњои ифротгаро вуљуд надорад, њамааш зери назорати давлатанд. Пас чї бадї дорад, агар наврасони то 18-сола њам ба масљид бираванд ва дар баробари адои намоз аз забони ањли илм ва имомњое, ки њамагї тарафдорони њамин њукуматанд, таблиѓи зидди аќидањои ифротї, аз љумла зидди љињодро шунаванд? Неъматуллоњи Мирсаид низ ба ин назар аст, ки “дар он љое њукумат шунидан намехоњад, дар он љое њукумат њарферо ќабул надорад, њатман дигароне пайдо мешаванд, ки ба тарафи худ љалб мекунанд. Ва дар дохили худи давлати мо њам ќуввањое њаст, ки онњоро ба тарафи худ мекашанд”. Њикматуллоњ Сайфуллоњзода њам решаи мушкилотро дар динситезињои њукумат мебинад: “Агар давлатмардони мо ба арзишу аркони Ислом воќеъан эњтиром ќоил шаванд, бисёре аз омилњои ифротї аз байн меравад.” Аммо тањлилгарони тарафдори давлат мегўянд, дар Тољикистон касе намозхониро манъ накардааст, китобњои динї њам чоп мешаванд ва мушкили умдае байни дину давлат вуљуд надорад. Акбархон Ниёзов, тањлилгари дигаре мегўяд: Рафтан ба љињодњои бардурўѓу ифротгаро шудани мардумро набояд ба гардани ин занем, ки масљидравии то 18-солањо манъ шуд ё њиљобро манъ карданд. Албатта, инњо низ њамчун шохањое шояд мусоидат карданд ба ин тамоюлњо, вале мушкили аз њама асосї дар сатњи иќтисодист. Замоне ин мушкил њал шуд ва њољатњои инсониву иљтимоъї, масъалаи нарху наво ва дастрасї ба неъматњои иќтисодиву иљтимоъї бароварда гардид, ин њама масоил, назири ифротманишї ба тадриљ аз байн хоњад рафт”.

Бознашр аз «Озодї»

www.nahzat.tj

27 ноябри соли 2014

вокуниш

11

Чунин асрор мебинам, агар гўям забон сўзад ё вокуниш ба навиштањои журналист Темури Варќї

Ваќте маќолаи Темур Варќиро тањти унвони «Чї лозим бозкушоии љои корї, ваќте чинињо заминро ба иљора мегиранд»-ро хондем, мантиќи он моро такон дод: «Тасмими интиќоли барќ ба Афѓонистон дар шароите, ки дар кишвар, ба љуз ду шањру ноњияи Данѓара ва бо истиснои баъзе аз ноњияњои Бадахшон, барќ надорад. Ин тањќири рўирости шањрвандон дар баробари рушди кишвар ва иќтисоди он аст». Аммо Темур Варќї дар бораи истифодаи нерўи барќ дар Данѓара ба иштибоњ роњ додааст, ки гўё њамаи сокинони он аз истифодаи нерўи барќ ба таври баробар таъмин бошанд, ин хел нест. Мардуми ноњияи мо њам монанди дигар сокинони кишвар ба табаќањо таќсимбандї шудаанд ва табаќаи болої аз истифодаи нерўи барќ таъминанд. Аммо табаќаи поёнї имконият ва њуќуќи истифодаи шабонарўзии ин неъматро надоранд, танњо 6 соат чунин имконият мављуд асту бас, гоњо ин мањдударо низ камтар мекунанд. Ростиро набувад њељ заволе

ба љањон, Сарв агар хушк шавад, боз асо

мегардад. Мардуми дигар ноњияњо дар гумони онанд, ки тамоми данѓарагињо дар сояи давлатпаноњ, љаноби Эмомалї Рањмон кайфу сафо карда мегарданд, вале њамаи онњо хешу аќрабои ишон нестанд, ки хонањояшон шабонарўзї бо нерўи барќ таъмин бошад. Агар Темур Варќї ба ноњияи Данќара мењмон шавад, мебинад, ки аз њисоби кадом неъмат сокинони ноњияи мо нисбати дигарон бартарї дорад, худаш медид, ки пиронсолон 200 сомонї нафаќа мегиранду халос. Нарх дар бозорњо ба дараљае боло рафтааст, 1 кг картошка бештар аз 3 сомонї буда, дар дењот то ба 4 сомонї мерасад ва халтаи орди навъи якум- 165170 сомонї. Нафаќахўрону фарзандони онњо бо ин нафаќаи мављуд ва оё вакилони Маљлиси намояндагон розианд? Њељ гоњ, онњо розї нестанд ва розї шуда њам наметавонанд, зеро дар 2-3 моњ рўи гўштро намебинанд. Мегўянд инсоф аз гўшаи имон аст. Њукуматдорон дар муддати беш аз 20 соли њокимиятдорї бояд кайњо вазъи нобасомони љомеаъро ислоњ мекарданд. Вале њайф, ки дар фикри ин кори хайр нестанд. Воќеъият ин аст, ки онњо њатто гўшти моли дар сањро бударо намехўранд, мансабдорон гўшти паранда истеъмол мекунанд. Мисраъњои Камоли Хуљандї, ки дар ѓарибї онњоро сароидааст, ба вазъи имрўзаи мо хеле муносиб аст, ки гуфта: То ту дар ѓурбат наафтодї, чї

донї њоли мо, Мењнати ѓурбат надонад њељ кас,

ило ѓариб. Шайх Саъдї њам мефармояд: Пеши бедардон гиребон пора кардан мушкил аст…. Дењќонњое, ки 2-3 га замин доштанд, њукумати ноњияи Данѓара аз дасташон кашида гирифту ба чиниён дод ва онњо аз њамин имконияти мањдуди зиндагї њам мањрум шуданд. Њоло

60 сол собиќаи корї дорем. Яке аз ин нафаќахўрон, ки 65 сол собиќаи корї дорад, гуфт: Дар барномаи лаззат бисёр суханњои хуб истифода мешавад. Агар ин мисраъњоро њам истифода мекарданд, пурмазмунтар мешуд: «Гўшти моњї, моњ-моњ, гўшти гов гоњ-гоњ, гўшти гўсфанд њар пагоњ, гўшти буз њељ гоњ». Аммо истеъмоли гўшти бузро њам, ки њељ гоњ мегўянд, мо, нафаќахўрон имкони хўрданашро надорем. Зеро барои дарёфти он њам пул талаб мешавад. Њатто нафароне аз табаќаи боло ба мо писханд мезананд, ки шумо ба соњибони имрўз самараи 50-60- солаи собиќаи кориатонро дида истодаед. Хитобан ба Темур Варќї мегўем, як бор ба ноњияи Данѓара сафар кун ва ба чашмат бубин, ки мо дар чї њолем. Даврони Шўравї гузашт, ки пиронсолон дар чойхонањо нишаста, бо нафаќаи арзишманди Салоњи мулк агар хоњї, биомўз, худ, даврони пирї меронданд. Дар он ваќт як халта орд 12 сум

эй шањи хубон, ва баќияи пуле њам мемонд. Аммо Тариќи подшоњиро зи

Исмоили Сомонї. њоло аз њисоби кадом баќия равѓан Нафаќахўрон мегўянд, ѓами бихарему андозпулї ва истифоморо њељ кас намехўрад ва инсон даи барќро пардохт намоем ё себу њам намешуморанд. Оё мо ангу- анљир бихарем, эй бародар, Темур ру анор, анљиру нок ва ѓайраро Варќї? Љавонон роњи муњољиратро дар њамин пиронсолагї кам-кам пеша кардаанд, мо куљо равем? истеъмол кардан њаќ надорем ва Берањмї ва беадолатї нисбат ба чаро нафаќаи медодагї барои дигар навоњии кишвар дар ноњияи хариди гўшт дар як моњ боре њам Данѓара бештар ба чашм мерасад. намерасад? Агар њукумат њамин Мо дар намозњо аз Худои Раббуњадро таъмин мекард, худамон- лиззат таманнои онро дорем, ки ро боќувват њис мекардем. Чаро дар интихоботи ќарибулвуќўъ ванафаќаи пиронсолї њадди аќал ба килоне интихоб шаванд, ки заррае 1000 сомонї баробар намешавад? инсоф дошта, ба ояндаи халќу ваДар њоле ки њар кадоме аз мо 55- тан дилсўз бошанд. Агар моро ба маљбуран барои ба муњољират рафтан њуљљат тартиб медињанд ва сарсониву саргардонї ва зиндагии ѓарибї онњоро низ домангир аст. Њукумати Шўравї наќша дошт, наќшаи яксола, панљсола ва дурнамо. Агар касе аз ўњдаи ин наќшањо намебаромад, аз вазифа сабукдўш мешуд. Аммо њукуматдорї дар шароити имрўза наќшаи дурнамо надоштааст, масалан ташкил кардани љои корї дар соли 2011 - 500, дар соли 2012- 700 ва дар соли 2013- 900. Дар њоле ки агар њамин гуна наќшањо медошт, инро мардум ошкоро дар зиндагии хеш эњсос мекарданд. Агар касе аз масъулин аз ўњдаи амалї сохтани ин наќшањо намебаромад, бояд дар назди мардум посух медод, ки чаро натавонист ва омили нотавонї дар куљост? Њамин тавр шумораи нафарони дар муњољират буда коњиш пайдо мекард, вале тавре мегўянд, корвони пештара, корвони баъдиро барои худ пул ќарор додааст.

200 сомонї ќадр карданд, фарзандон ин њолро набинанду њуќуќи конститутсионии худро дифоъ карда тавонанд. Наслњои љавони ин миллат бояд озодона дар масљидњо ба фарњанги аслии хеш моил шаванд. Бародар, Темур Варќї, гумон мабар, ки дар Данѓара духтарон босатр ба мактаб мераванд, ин хел нест, дар њамаи мактабњои кишвар духтарон фарњанги бегонаро риъоя мекунанд, метарсанд, ки мабодо аз мактаб хориљ нашаванд. Дўсти азиз, Темур, шумо гуфтед, ки дар ду шањр барќ њаст, аммо тавре гуфтем, чунин нест. Эњтимол дар хонањои мансабдорон барќ бошад. Аз ин хотир, гуфтанием, мо дар ин умри сипаришудаи худ бисёр сардоронро давлати замони шўравї дидем ва муќоиса карда метавонем, ки кадоме аз онњо хирадманду боадолат ва кадоме бехираду золим буданд. Њоло то ваќте умр боќист, дар њаќќи сардорони боадолат дуъои нек мекунем, ки бо халќу диёр фоидањое оварданд. Худо љояшонро љаннат кунад ва бетавфиќњоро таъфиќ ато бифармояд, то љомеъаи имрўзаро ислоњ намоянд. Бародар Темур Варќї, њама медонанд, ки мањалгарої ва миллатчигї, бахусус хешу таборбозї оќибати хуб надорад. Тавре шоир мефармояд: Чунин асрор мебинам, агар гўям

забон сўзад, Нагўям ин муаммо њамчу маѓзу

устухон сўзад.

Гурўње аз нафаќахўрон аз ноњияи Данѓара

12

27 ноябри соли 2014

www.nahzat.tj

ину он

Хокпорае аз турбати шайх Камол барои Хуљанд

Хонандаи муњтарам, ба хотири рушду ташаккули дониши фарњангї ва тафрењи шумо нашрия тасмим гирифт, дар гўшае аз суњуфи худ суолњоеро њузуратон матрањ намояд. Худро санљед ва бањра гиред, хонандаи арљманд! Посухи даќиќи суолњо дар шумораи оянда мунташир хоњад шуд.

Њайате аз маќомот ва рушанфикрони вилояти Суѓд дар љараёни сафар ба Ирон хокпораеро аз турбати Камоли Хуљандї, оромгоњи табрезии ў ба

имтињон

Хуљанд, зодгоњи ин ѓазалсарои маъруф овардаанд. Дар ин њайат Абдуррањмони Ќодирї, устондори Суѓд ва Раљаббойи Ањмадзода, шањрдори Хуљанд, шоира Фарзона ва њамсараш Озарахш шомил будаанд.

1) Дар Ќуръон номи кадоме аз амакњои Паёмбар (с) зикр шудааст?

а) Аббос (р); б) Њамза (р); в) Абулањаб.

2) Паёмбар (с) дар кадоме аз ин ѓазвањо ширкат надошт?

а) Муъта; б) Хайбар; в) Табук.

3) Њалќаи дарсии имом Молик (р) аксаран дар куљо доир мешуд?

а) Масљиди Ќубо; б) Масљиди Паёмбар (с); в) Масљиди Ќиблатайн.

4) Бештари сарзамини Тољикистон аз чї иборат аст?

а) Кўњњо; б) Дарёњо; в) Сањроњо.

5) Худованд Шуъайб (а)-ро барои кадом ќавм мабъус кард?

Дар љараёни сафар онњо њамоишњои адабие бо ширкати намояндагони давлат ва муассисањои илмию пажўњишии Ирон дар Тењрону Табрез ва Машњад баргузор шуда, анљумани дўстии Ирону Тољикистон шуъбаи худро дар шањри Табрез ифтитоњ кардааст. Як масъули ин анљуман гуфта, ки мардуму маќомоти Табрез аз њайати тољикистонї хуш истиќбол карда, хостори тавсеъаи равобити иќтисодию фарњангї шудаанд. «Хонум Фарзона ва маќомоти суѓдї бо баргузории маросиме чанд мушт аз турбати Камолиддини Масъуди Хуљандї бардоштанд ва дар як сандуќчаи чўбї бо худ бурданд. Ќарор аст дар шањри Хуљанд муљтамаъе ба унвони «Боѓи Камол» таъсис дода шавад, ки турбати ў дар он љо нигањдорї мешавад», гуфтааст ў. Дар ин сафар Абдуррањмони Ќодирї бо Саъиди Шабистарї, муовини сиёсию амниятии устондори Озарбойљони Шарќї мулоќот карда, љонибњо хостори густариши равобити фарњангию тиљории ин ду устони маъруф шудаанд, аз љумла, оќои Шабистарї гуфта, ки «вуљуди маќбараи Камолиддини Хуљандї дар Табрез нишондињандаи алоќањои муштараки мардуми Табрезу Хуљанд аст ва инро бояд афзоиш бахшид». Ба навиштаи хабаргузории Ориёи Ирон, оќои Шабистарї аз омодагии

устонаш барои барќарории хатти парвоз миёни Табрез ва яке аз шањрњои Тољикистон хабар дода, гуфтааст, донишгоњњои Табрез низ омодаи пазириши донишљўёни тољиканд. Абдуррањмони Ќодирї низ гуфтааст: Табрезу Хуљанд мушобењоти торихї ва фарњангии зиёд доранд ва њамкориву иртиботи ин ду шањр ба тавсеъаи њарчи бештари равобити Ирону Тољикистон мунљар мешавад. Ишон хостори барќарории парвоз байни Душанбеву Табрез ё Хуљанду Табрез ва табодули донишљўву тавсеъаи сайёњї байни ду кишвар шудааст. Устондори Суѓд њамчунин хоњони мушорикати њунармандону меъморони иронї дар тарроњї ва иљрои як муљтамаъи фарњангии «Боѓи Камол» дар шањри Хуљанд шудааст, ки њафт гектарро дарбар мегирад. Дар ин боѓ маќбарае аз Хоља Камол низ сохта мешавад. Њайати сўѓдї дар ин сафар бо масъулони Фарњангистони забону адаби порсии Ирон мулоќоте анљом дода, ки дўстони иронї омодагии худро барои њамкорї дар њамаи заминањо иброз доштаанд. Сафари ин њайат дар чорчўби њафтаи фарњангии Тољикистон ва бузургдошти Камоли Хуљандї дар шањрњои Тењрону Табрез ва Машњад сурат гирифтааст.

а) Њунайн; б) Мадян; в) Самуд.

6) Сураи “Мулк” чанд оят дорад?

а) 40 оят; б) 35 оят; в) 30 оят.

7) Фаластин бо кадоме аз ин кишварњои арабї њаммарз нест?

а) Урдун; б) Миср; в) Саъудї.

8) Бозињои финалии љоми љањонии футбол дар соли 2022ро кадом кишвар доир менамояд?

а) Ќатар; б) Русия; в) ИМА.

9) Кадом кишвари исломї дорои бомби атомист?

а) Ирон; б) Покистон; в) Туркия.

10) Пойтахти кишвари Урдун кадом шањр аст?

а) Урдун; б) Тароблус; в) Уммон.

Љавоби суолњои Шумораи гузашта: 1)в 2)б 3)а 4)а 5)в 6)в 7)б 8)а 9)в 10)в

www.nahzat.tj

27 ноябри соли 2014

фарњанг

Чигунагии тўфони Нўњ(а) Ба номи Худованди бахшанда ва мењрубон. Дар Ќуръон зикр шуда, ки Худованд Нўњ (а)-ро офарид, паёмбарї насибаш гардониду умри дароз дод. Тўли ин солњо мардумро ба Ислом даъват мекард, вале кораш натиљае намедод, чун ўро гўш намекарданд ва њангоми насињатњо мардум гўшњои худро бо ангуштонашон мањкам мекарданд ё ба сари худ љома мекашиданд. Кор то љое расид, ки мардум даъвои исботи азоби илоњї карданд. Аз љониби Худованд вањй омад, ки ќавми ту ба љуз андаке њаргиз имон нахоњанд овард ва бисоз киштие, зеро азоби мо наздик аст, онњо аз ѓарќшудагонанд. Нуњ(а) киштиро сохт ва аз рўи далелњои пайдошуда масоњати он 4 гаро ташкил медод. Тахмин меравад, ки дарозии киштї 230 ва бараш 130 метр будааст. Азоби Худованд собит гардид ва ба Нўњ(а) фармон шуд, ки ба киштї аз њар љинсе (нару мода) савор намояд. Киштї дар њоле ба њаракат даромад, ки борони шадид мебориду об фаввора мезад ва Ќанъон, яке аз фарзандони Нўњ(а) бузургї ва азоби Худоро шўхї фањмида, ба киштї савор нашуд, ки боиси

њалокаш гардид. Нидо омад, ки “эй замин, фурў бар оби худро ва эй осмон, боз ист (аз боридан) ва фурў бурда шуд об, ќарор гирифт киштї дар болои кўњи људий, (сураи “Њуд”, ояти 44). Тахмин меравад, ки ин њодиса тўли 4 ё 5 соат идома кардааст. Таври маълум, олами наботот дар

зери об њам нест намешаванд, чунки имкони нафас кашидан доранд. Ќуръон набототро низ махлуќ мешуморад. Барои мисол, дарахти акатсия њангоми хатар худро муњофизат мекунад. Агар ин њолатро дар навор бубинем, дидгоњи инсон таѓйир мекунад. Ин њамон далелест, ки тамоми махлуќот таслими раъйи Офаридгоранд ва доимо тасбењу саљда

13

мекунанд Ўро. Баъзењо дар ин аќидаанд, ки обхезии замони Нўњ (а) нисфи дунёро фаро гирифта буд ва шояд дар он рўзгор 8 миллион ё 80 миллион одам ва аз ин њам бештар умр ба сар мебурданд, лекин дар киштии Нўњ (а) андак одамон савор шудаанд.

М. Њомидов

Рукнњои Исломро бояд донист Ба номи Худованди бахшанда ва мењрубон Њафт ќабати осмон, њафт рўзи њафта, њафт дари дўзах, њафт ситора ва чанде аз њафтњои дигар, вале чаро Худованд њафт рукни исломиро фарз нагардонид?

ла дар замони дигар паёмбарон низ масъалаи асосї будааст ва маълум њам њаст, ки фаќириву камбизоатї мардумро оњистаоњиста ба куфр мебарад. Ин ќишри љомеъа барои рўзгузаронии худ

Худованд 5 рукнро сутуни Ислом ќарор дод ва њар кадомеро тавассути оят мушаххас гардонид, аз љумла шинохти Худованд, намоз, рўза, закот ва њаљ. Дар њоле ки дар Ќуръон масъалањои дигаре низ њастанд, ки анљоми онњо барои мусалмонони боирода њатмї мебошанд, барои мисол, ќарзулњасана

маљбуран ба анљоми корњои номатлуб даст мезананд, аз љумла, дуздиву фиребгарї, ќаллобиву зино ва дигару дигар. Дар амали неки банда Худованд подоши нек ваъда медињад. Њар мусулмоне, ки амали нек ба љо меорад, аз бењтарин бандањо дар

ва ёрї ба паямбарон. «Њамоно гирифт Худованд ањду паймони Бани Исроилро ва имон овардед ба паямбарони Ман ва ёриву таќвият додед ононро ва ќарз додед Худоро ќарзи нек… њатман дарорам шуморо ба љаннат», (сураи «Моида», ояи 12). Тавре мебинем, ин ду масъа-

назди Офаридгор аст, њам подоши дунявї дораду њам ухравї: «Кист он ки ќарз дињад Худоро ќарз додани нек, пас дучанд медињад Худо он молро барои ў ба мартабањои бисёр…», (сураи «Баќара», 245). Пулу моли дунё чизи ширин аст ва на њар нафаре метавонад ин ањкоми Худовандро ба љо орад. Дар ин сурат Худованд ба мо њукм мекунад, ки байни худ «муомала» кунему дар боби ин амал подоши некро интизор шавем. Масъалаи дигар ин шинохтани паямбарону ёрї додан ба онњост. Таври маълум, фаъолияти паямбарон ба охир расида, танњо Исо(а) аст, ки пеш аз ќиёмат њамчун уммати Муњаммад (с) ќарор мегирад. Њар фарди мусулмон худро дар роњи пайѓамбарон дида метавонад ва амалњои неке, ки онњо карданд, пешаи зиндагии худ ќарор дињем. Оила, зану фарзанд, хешу табор ва ятимону бекасонро ба роњи росту дуруст њидоят намоем, њалолу њаромро фарќ кунем. Аз амалњои зишту норавое, ки боиси ѓазабу азоби Худованд гардида буданд, дурї љўем. Хулоса, аз гуфтањои Худову расулон дар канор набошем. Аз Худои хеш бовар дорем, ки фармудааст: «… ва њар кї кофир шавад аз шумо баъди ин ањду паймон, яќинан гум кардааст роњи ростро», (сураи «Моида», 12).

Муњаммадалї Њомидов

14 Ќонуни то 18-сола: Аз мухолифати эшони Нуриддин то лоињаи ЊНИТ 27 ноябри соли 2014

www.nahzat.tj

воќеъият

Эшони Нуриддин Тураљонзода, рўњонии саршиноси кишвар, гуфта буд: «Аз оѓоз, ман ба ин ќонун мухолиф будам ва њастам, зеро он хилофи дастуроти илоњї, суннати Расули акрам (с) ва озодии дин аст. Ваќте сањнањои телевизиониро мебинам, масењињо ва рањбарони њукуматњояшон тифлакони хурдсолашонро ба ибодатхонањо мебаранд, афсус мехўрам, ки њукумати мо тифлаконамонро аз ин саъодат мањрум мекунанд. Ин ќонун хело золимона аст.” Аммо аз тарафи дигар, хулосаи яке аз кумитањои Маљлиси намояндагон ба лоињаи пешнињодшудаи вакилони ЊНИТ дар парлумон оид ба ин ќонун чунин аст: «Мувофиќи маќсад мебуд, ки кўдакон (дар ваќтњои ѓайридарсї) ба машѓулиятњои иловагї; варзиш, дарсњои компютерї ва њунарњои ба талаботи имрўза љавобгўй машѓул шаванд, чунки имрўз илму техника пеш рафта истодааст ва аз љавонон донишњои баланди њозираро талаб мекунанд.” Ин ду изњороти бо њам зид нишон медињад, ки ќонун «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд” дар љомеа чи ќадар шикоф овардааст. Дар њоле, ки маќомот онро муњим, таќдирсоз ва барои њифзи амнияту оромии кишвар зарур мешуморанд, бархењо онро мухолифи Сарќонуни кишвар, хусусиятњои дини Ислом ва поймолшавии озодии динии љавонони то 18сола медонанд. Вакилони Њизби нањзати исломии Тољикистон дар парлумон дар шахси Муњиддин Кабирї, роњбари њизб ва Саидумар Њусайнї, муовини ў дар моњи июни соли љорї лоињаеро дар ин робита ба парлумони кишвар пешнињод карданд, аммо он аз тарафи њукумат, 8 кумитаи МН ва шуъбаи њуќуќии Дастгоњи МН љавоби рад гирифт. Вакилони ЊНИТ дар лоињаи худ пешнињод карда буданд, ки мамнуъияти ширкати шањрвандони то 18-сола дар фаъолияти иттињодияњои динї, аз љумла масљид танњо дар соатњои дарсї буда, дар соатњои ѓайридарсї тавонанд бидуни кадом мамониъате ширкат кунанд, зеро озодии ибодати шањрвандон, аз љумла шањрвандони то 18-сола дар Сарќонуни кишвар замонат дода шудааст. Њамчунин бо назардошти ин ки аксарияти ањолии Тољикистон мусалмон аст, ќонуни амалкунанда ба хусусиятњои дини мубини Ислом, ки намоз дар масљидро барои пайравонаш, аз љумла то 18-сола, вољиби динї медонад, муѓоират дорад. Далелњои ларзон ва бо њам мутаќобили маќомот Аммо бо гузашти беш аз чањор моњ аз ваќти пешнињоди лоиња, маќомот ин лоињаро такрорї, нолозим ва носозгор хонданд. Чањор кумитаи Маљлиси намояндагон баъди дидани хулосаи њукумат ба ин лоиња бидуни ироа кардани ягон далеле гуфтанд, ки аз он љонибдорї намекунанд ва шояд барои далел овардан заруратеро надиданд, зеро дар кишварњои ѓайридемократї «гапи боло”

сухани ахир аст. Панљ нињоди хулосабарори дигар бар ин назаранд, ки иловањои лоињаи вакилони ЊНИТ дар ќонуни дигар дар бораи озодии виљдон «ба пуррагї” танзим шудааст. Хулосаи њукумат ин нуктаро дар ќисми 15-и моддаи 4-и ќонуни мазкур, ки аз љумла, љалб кардани ноболиѓон ба фаъолияти иттињодияњои диниро манъ кардааст ва инчунин дар ќисми 5-и моддаи 8-и он, ки «таълими динии кўдакони аз синни 7 то 18-сола”-ро бо ризоияти хаттии волидайн дар ваќтњои ѓайридарсї иљозат додааст, мебинад. Ин дар њолест, ки ќисми 15-и моддаи 4 аз њамон мамнуъияти воридшуда дар ќонуни масъулияти волидайн суњбат мекунад ва њеч фарќе байни ин ду нест, ки гўем ки иловаи лоињаро фаро мегирад. Аммо ќисми 5-и моддаи 8-и ќонуни масъулияти волидайн бештар ба таълими динї рабт дорад, на ба рафтан ба масљид. Барои њар инсони боинсоф, иддаъои «ба пуррагї танзим шудааст”-и нињодњои ќонунбарор беш аз як навъ назарпардозї ва муѓолата чизе нест. Вале аљибии кор дар ин аст, ки далели дигари њукумат барои рад кардани лоиња ин аст, ки ворид намудани иловаи лоиња ба ќонуни амалкунанда мухолифатро бо ќонуни озодии виљдон ба миён меорад. Суоли матрањ ин аст, ки агар иловаи лоиња дар ќонуни озодии виљдон, чи тавре иддао мекунанд, «ба пуррагї” ба танзим дароварда бошад, чї тавр имкон дорад, ки дар њолати ќабули он мухолифатро бо њамин ќонун ба бор меовардааст? Оё имкон дорад, ки як ќонун њамзамон тазминкунанда ва њам мухолифи як илова бошад? Яке аз кумитањои МН, ки аз овардани номаш худдорї менамоям, дар хулосаи худ менависад: «Мувофиќи маќсад мебуд, ки кўдакон (дар ваќтњои ѓайридарсї) ба машѓулиятњои иловагї; варзиш, дарсњои компютерї ва њунарњои ба талаботи имрўза љавобгўй машѓул шаванд, чунки имрўз илму техника пеш рафта истодааст ва аз љавонон донишњои баланди њозираро талаб мекунанд.” Муњиддин Кабирї, роњбари ЊНИТ ва вакили МН зимни баррасии ќонун дар парлумон ба ин иддаъо бо тааљљуб чунин љавоб дода буд: «Агар љилавгирї аз рафтани љавонони зери 18-сола ба масљид ба рушди љомеъа ва омода шудани академикњову алломањо мусоидат кунад, ман аз ин пешнињод пуштибонї мекунам.” Аллома Иќбол њудудан 100 сол пеш дар ин бора чи хуб суруда буд: Њикмат аз ќатъу буриди љома нест, Монеъи илму њунар аммома нест. Мањкамї ўро на аз лодинї аст, Не фурўѓаш аз хати лотинї аст. Ќуввати Афранг аз илму фан аст, Аз њамин оташ чароѓаш равшан аст. Њукумат дар ибтидои хулосаи худ аз вуљуди «баъзе мањдудиятњои динї”, ки онњо «барои њифзи амнияти давлатї ё тартиботи љамъиятї, ахлоќ ва саломатии ањолї ё њифзи њуќуќу озодињои асосии дигар шахсон заруранд”, суњбат кардааст. Ростї, њеч нафањмидам, ки бо кадом далел рафтани љавонони то 18сола ба масљид амният, тартибот, ахлоќ ва њуќуќњои дигаронро халалдор мекардааст. Он њам дар масољиде, ки интихоби имомхатибњояшон бо «машварат”-и маќомот сурат мегирад ва аз хати кашидаи онњо дур намераванд. Аљибаш дар ин аст, ки нарафтани љавонон ба масљид

чи тавр барои њифзи ахлоќ ва саломатии ањолї муњим аст, дар њоле ки бо эътирофи маќомот баъди ќабули чунин ќонунњо сатњи љиноятњо бештар шудаанд. Аммо дар масъалаи њифзи «озодињои асосии дигар шахсон”, додани азон дар масољид бо баландгўяк бар асоси ин иддаъо манъ шуд, вале шояд ќасд аз ин он бошад, ки баъзењо воќеан аз рафтани љавонон ба масољид ранљ мебаранд. Ва дигар далелњо, аз љумла иловањои лоињаи мазкур дар ќонун дар бораи маориф танзим шудааст, ки њољат ба бањси онро намебинам, зеро сазовори баррасї нестанд Маќомот пинњон мекунаду «Фабрикаи љавоб” фош мекунад Барои ба шакли дуруст фањмидани њадаф аз ќабули чунин ќонун, бояд ба суроѓи суханронии президенти кишвар, љаноби Эмомалї Рањмон, ки дар таърихи 14-уми декабри соли 2010 (4 сол пеш) оид ба ин ќонун суханронии хосе дошт, рафт, зеро мањз бо ибтикори ў дар авохири соли 2010 тарњи ин ќонун тањия гардида буд. Президент ишорањое ба «таъсири њар гуна зуњурот ва амалњои номатлуб”, «вуруди љанбањои номатлуби фарњанги бегона” ва зањролудшавии афкори љавонон мекард, ки ба назари банда, ин ишорањо њадафи асосї аз ќабули ин ќонунро ташкил медињанд. Њарчанд зимни суханронии тўлониаш аз мамнуъияти рафтани љавонони то 18-сола ба масљид ба таври ошкор њарфе накушода бошад њам, аммо ишорањои боло аз он дарак медоданд. Лозим ба ёдоварї аст, ки ин ќонун дар њоле тањия мешуд, ки аллакай чанд моњ пештар интихоботи парлумонии 2010, ки ба гуфтаи њолдонон Њизби нањзати исломии Тољикистон дар он овозњои зиёдеро ноил гашта буду хашми маќомотро алайњи худ хезонда буд ва мошини корзори «интиќомљўй”-и маќомот шуруъ ба њаракат мекард. Як сол баъди он, дар таърихи 24-уми ноябри соли 2011 нишасти махфї ва пурсарусадои маќомоти раддаи аввал ва ќудратии кишвар, ки баъдтар дар расонањо ба номи «Протоколи 32-20” маъруф шуд, баргузор гардид. Њарчанд, маќомот ангезаи сиёсї доштани ќонуни масъулияти волидайнро пурра рад мекунанд, аммо фазои сиёсии

кишвар ва ишорањову њатто навиштањои маќомот ё наздик ба маќомот аз он дарак медињад, ки ин ќонун бештар љанбаи сиёсї дорад. Ба таври мисол, дар маќолаи «Њайит њай метарсонад!” бо ќалами Самандари Маќсуд, ки дар нашрияи давлатии «Љумњурият» дар таърихи 12-уми ноябри соли равон нашр шуд, чунин омадааст: «М. Њайит бењуда аз ќонунњои ЉТ «Дар бораи озодии виљдон...” ва «Дар бораи масъулияти падару модар...” ёдовар намешавад. Њисоб кунед, агар ин ќонунњо вуљуд намедоштанд, Њайиту њамњизбонаш танњо бо бањонае чун «кўмак ба љангзадагони Фаластин” дар зиёда аз 4 њазор масљиди кишвар чї ќадар маблаѓ љамъ менамуданд.” Дар њоле, ки инљо муаллиф аз сиёсї будани ин ду ќонун суњбат мекунад, маќомот на танњо сиёсї будани онро рад мекунанд, балки дар ибтидо аз рафтани љавонони то 18-сола ба масљидро дар соатњои ѓайридарсї ва рўзњои таътил љоиз медонистанд. Абдуљаббор Рањмонов, вазири њамонваќтаи маориф ва яке аз пурсарусадотарин вазир дар ањди Эмомалї Рањмон зимни баррасии ќонуни мазкур дар парлумон гуфта буд: «Љавонони зери синни 18 сол пас аз фориѓ шудан аз тањсил ё дар рўзњои таътилу ид метавонанд дар тадобири мазњабї ширкат кунанд.” (Сойти Би-бисї, 15-уми июни 2011) Ба эътиќоди бархе аз шорењон, ин изњороти собиќ вазири маориф саъйе беш аз ором кардани фазо дар ибтидои кор набуд, ки чунин равиш дар кишварњои ѓайридемократї бањри ором кардани фазо дар баробари тасмимњо ва ќонунњои пурсарусадо роиљ аст. Бо вуљуди мухолифат ва интиќоди ЊНИТ, љомеаи шањрвандї ва рўњониёни саршиноси кишвар ва созмонњои байналмилалї аз ќонун «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълим ва тарбияи фарзанд”, ин ќонун ба тасвиб расиду солона њазорњо падару модар бино бар ин ќонун љарима мешаванд. Интиќоди вакилони ЊНИТ дар парлумон аз ќонунро бепоя хонданду иловаи онњо «дар ваќтњои дарсї”-ро њам бо «далелњои ќавї”-е баргардонданд. Дар охир, танњо њаминро мегўям, ки замин сахт асту ковишгари «Фило” ба шањоби дунболадор нишастааст.

www.nahzat.tj

27 ноябри соли 2014 чењра

15

Ба ифтихори 700-солагии Сайид Алии Њамадонї Гуфтори бузургон дар мавриди Шоњи Њамадон Бузургонро бузургон зинда медоранд, Бузургонро бузургони љањон поянда медоранд. Худи Мир Сайид Алии Њамадонї боре чунин гуфта буд: “Маро дар ин рўзгор касе нашинохт, вале баъд аз фавти ман толибон пайдо шаванд, ки аз осору расоили ман фавоид гиранд ва ќадри ман шиносанд”. Чи тавре ки мебинем, пешгўии пайѓамбаронаи мутафаккири равшанзамири форсу тољик дар айёми мо ба таври дилхоњ амалї шуда истодааст. На танњо дар Эрону Тољикистону Афѓонистон, балки дар Њиндустону Покистон низ ўро бо эњтиром ёдоварї мекунанд. Инак, бингаред, ки донишмандони олами ислом дар бораи ў чињо мегўянд. Соли 1990 бо саъю кўшишњои Ассосиятсияи байналхалќии исломии Шоњи Њамадон ва њукумати Покистон дар ин кишвар аввалин кунгураи љањонї бахшида ба бузургдошти Мир Сайид Алии Њамадонї баргузор гардид. Ба шарафи ин тадорукоти љашнї доктор Муњаммад Њусайни Тасбењї мутахаллис ба Рањо, китобдори китобхонаи Ганљбахши маркази тањќиќоти форсии Эрону Покистон ќасидае сурудааст, ки бо унвони “Њамадонинома” ёд мешавад. Азбаски шиносої бо мазмуну мундариљаи ин ќасида аз фоида холї нест, аз ин лињоз лозим донистем, ки матни пурраи онро пешкаши хонандагони гиромї намоем. Ќасидаи мазкур соли 1991 дар кунгураи зикршуда дар Искадру маркази Балутистони Покистон ќироат шудааст. Њамадонинома Эй Алї, эй сайиди кашмириён, Сайидуссодоти покистониён Эй амири кишвари ирфону ишќ, Гулшани покї ту аз эрониён. Корвони ошиќон гашта равон Сўйи Кашмир омаданд аз Хуталон. Хонаќоњат даргањи пиру љавон, Боргоњат маркази њамдониён. Пири иблоѓи мусалмонон туї, Кошифи асрориву равшанравон. Равнаќи ишќу муњаббат кори ту, Љои поят бўсагоњи мардумон. Эй, Алї, эй шоњи инсофу сафо, Ту зи “Ихвонуссафо” дорї нишон. Ту амирї, ту кабирї, ту Алї, Сайиду сардори мулки ошиќон. Эй Алї, эй њомии мустазъифон, Эй Алї, эй моњии мустакбирон. Эй Алї, эй роњбари ишќу вафо, Дар тариќат пайкари сидќулаён. Бонии исломи Покистон туї, Њарфи њаќ аз ту бувад пайванди љон. Панду андарзат бувад дурри хушоб, Њар чи гуфтї то абад шуд љовидон. Эй амири кишвари шеъру адаб, Њар китобат аз муњаббат тарљумон. Дурри носуфта бувад алфози ту, Дар “Чињил асрор”-и ут пинњони љањон. Шеъри нобат доруи дилњо бувад, Дар сухангўї туї форсизабон. Кулли осорат бувад ќонуни ишќ, Корвони ошиќонро сорбон. Моњи рўят партавафшонї кунад, Њар замону њар куљову њар макон.

Синаат дарёи ирфони Худо, Пайрави ту муъминону содиќон. Асли сидќу покию имон туї, Рањматулиллоњу “Ќуръон”-ро баён. Њар касе гирад тариќи фикри ту, Фикри ту равшангари исломиён. Илми ахлоќу каломат нури дил, Нури рањмонї дар осорат аён. Эй Алї, эй сайиди ањли вафо, Мо ба фармонат дилу гўшу забон. Эй гули нашкуфтаи равшанбаён, Гирди ту њалќазанон парвонагон. Шавќи содоти амирия туї, Њуљраат равшан зи нури аршиён. Аз Ќарочї то ба Балтистонзамин, Пайравони ту њама љилвакунон. Њикматона зодгоњи поки ту, Хонаќоњат гашта дар Њиндустон. Аз Бухоро нури ишќ ояд бурун, То зиёратгоњи ту бошад дар он. Мазраи сабзи фалак даргоњи ту, Хўшачини хирманат хурду калон. Эй Худои поку беанбози мо, Кун насибам то бубинам Хутталон. Ходими он даргањи воло шавам, Рањматаш бар сар бигирам соябон. Боргоњи шоњи Њамдонро нигар, Ќуббааш равшаннамои Кањкашон. Мардуми Кашмиру Покистон њама, Дил супурда дар рањат пиру љавон. Мардуми тољику эронї њама, Сирри асрорат ба љон пайвастагон. Чиллагоњи ќудси ту ишќи Худо, Ошиќони чиллагоњат орифон. Ту шудї равшангари роњи яќин, Иљтимои орифону соликон. Ин замон њар кас шуда хоњони ту, Буняти вањдат бувад аз ту амон, Оташи вањдат зи ту рахшон шуда, Њам ба Покистону Эрону љањон, Ин Рањои хастадил маддоњи ту, Гар ќабул уфтад бувад бо иззу шон. Дар китоби “Хулосат-улманоќиб”-и Љаъфари Бадахшї (яке аз шогирдони Алии Њамадонї) чунин омадааст:”эй дўст, дар таърихи 773 њ.(1371 м) ин фаќирро, яъне Нуриддин Љаъфар ба хиттаи мубораки Хатлон дар ќарияи Алишоњ (р) нузул ва иртињол њосил омад ва муддате дар он ќария мутаваттин гаштам. Рўзе бародарам Њаќгўй (р) њозир омаду гуфт, ки дар хоб дидам, ки ќоиле мегуфт: чун як сол бигузарад дўсте аз дўстони Худойи таъоло биёяд дар мавзеи зимистонии Алишоњиён, зинњор, ки суњбати ўро ѓанимат доред. Имрўз як сол аст аз он таърих. Маро дар он мавзеъ бояд рафт, ки бинам чи зоњир мегардад. Ва чун дар он манзил ва дар манзили Ахї Њољї нузул кард, дид, ки дарвеше нурваше бо аммомаи сиёњи дилкаше нузул кардааст ва бишинохт, ки он дўсти Худой, ки ќоили ѓайбї он хабар дода ин шахс аст, ки ўро Сайид Алии Њамадонї гўянд. Пас байъат кард ва мурид шуд. Ва баъд аз чанд рўз Њаќгўй ва Ахї Њољї бо љаноби њазрати Мир ќуддуса сирруњу ба њуљраи ин фаќир (Нуруддин Љаъфар) нузул фармуданд ва ин фаќири њаќири алил саволе кард аз он махдуми ба њаќ басе маонии латифа ба иборати шарифа баён

фармуд, чунон ки дили ин фаќир љазб гашт. Ногоњ дар он љазабаи азб хидмат Мавлоно Њољї бо љамоате њозир омаданд ва аз њазрати Мир саволе карданд, фармуданд, ки мо њанўз мусалмон нашудаем, ба маънии ин савол чї гуна расем? Бархост ва дар гунбади Алишоњ даромад ва аз зањваи кубро то замони масо дар он гунбад мебуд. Ва њаво дар ѓояти сардї мебуд ва аз рухут љуз пирањан ва мураќќае напўшида буд ва баъд аз адои маѓриб ба илтимос аз он гунбад ба њуљраи ин фаќир (Љаъфари Бадахшї) омаданд ва чун салоти фаљр адо карда шуд, њазрати Мир Ахї Њољиро фармуд, ки мўзае бояд харид. Хидмат Ахї мўзаи хубе њозир кард. Њазрати Мир фармуданд, ки мўзаи дарвешона бояд: мўзаи арзонбањое ихтиёр кард ва ба љониби манзили љадид , ки хидмат Ахї Њољї дар Ќибчакон иморат карда буд, бирафт ва Ахї бо саодати суњбати он њазрат мушарраф шуд ва се моњи зимистон дар он манзил иќомат варзиданд. (“Равзату-лљинон”, љ. 2. сањ. 262). Донишманди эронї Эњсоноллоњ Алии Истахрї дар “Усули тасаввуф” ном китоби хеш чунин мегўяд: “Мардуми Тољикистон, ба вижа ањолии Кашмир, чунон аз Амири Кабир Сайид Алии Њамадонї таљлилу таъзим мекунанд, ки њадде ба он мутасаввир нест ва љумлагии мардуми он сарзамин дар ихлос бо остони Сайид беихтиёранд ва ба таври итлоќ вайро њазрати Шоњи Њамадон хитоб мекунанд.” Дар љои дигар ў чунин менигорад: “Дар он рўзгор зане ошуфтањол ба номи Лоло дар Кашмир зиндагї мекард, ки нимаурён дар њар шањру биёбоне роњ месупурд ва таронањои маънавї месуруд. Чун аз љињати урёнї бар вай таън мекарданд, мегуфт: “Шумо марди њаќиќї нестед ва маро ба њиљоб аз шумо ниёзе нест.” Њамин Лолои урён чун рўзе аз дур Шоњи Њамадонро дид, фарёд баркашид, ки вай мард аст. Пас аз Њазрат гурехту љома пўшид ва ба хидмат бозгашт ва рў ба ислом овард ва ба ташрифи тавбаву талќин мумтоз шуд. Дар ин њангом синни умри Лоло аз чињил мутаљовиз буд. (Усули тасаввуф, сањ. 294) Њамзамон Алии Истахрї мегўяд: “Шоњи Њамадон ва њамроњон илова бар он, ки кашмириёнро ба ислом роњбарї карданд, њунару фарњанг ва санъату забони ширин ва назми намакини порсиро њам бо худ ба армуѓон бурданд ва ба мардуми Кашмир супурданд” (Њамон љо, сањ.

295) Мутафаккир, донишманд ва шоири шањири Покистон Муњаммад Иќбол (1873-1938) дар “Љовиднома”-и хеш доир ба таъсири Алии Њамадонї ба Кашмир ва мардуми он чунин фармудааст: Сайидуссодот солори Аљам, Дасти ў меъмори таќдири умам. То ѓизоле дарси Аллоњ Њу гирифт, Зикру фикр аз дудмони ў гирифт. Муршиди он кишвари минуназир, Миру дарвешу салотинро мушир.

Хиттаро он Шоњи дарёостин, Дод илму санъату тањзибу дин. Офарид он мард Эрони саѓир, Бо њунарњои ѓарибу дилпазир. Як нигоњи ў кушояд сад гирењ, Хезу тирашро ба дил роње бидењ. (Иќбол.Љовиднома, сањ. 631) Донишманди шинохта Парвизи Азкої дар китоби “Мураввизи ислом” чунин менависад: “Њазрати Мир чун дар Хатлон сокин гардиданд, акобиру ашрофи он диёр ба шарафи иродати эшон мушарраф шуданд. Чунон ѓавѓо ва издињоме даст дод, ки агар касе мехост ба шарафи муљолисату мухолитати вай мушарраф гардад, тараддуди бисёр ва мулозимати бешумор мебоист намуд, то давлати мулоќот муяссар гардад. Маѓвиёну муфсидон ба Амир Темури Курагонї арз карданд, ки Сайиде дар Хатлон пайдо шуда ва муриди бенињоят ба њам расонида ва муддаии салтанат аст, аз љумла Хоља Исњоќи Хуталонї – писари амир Оромшоњ муриди вай гашта. Чун амир Оромшоњро дахли тамом дар салтанати Амир Темур буда, андеша намуда, ки иродати Хоља Исњоќ боиси салтанати вай гардад. Ба њар њол њазрати Мирро мебаранд ба назди Амир Темур. Хоља Исњоќ ба шитоби тамом ќабл аз вуруду вусули њазрати Мир ба урдуи Амир Темур худро мерасонад ва подшоњ вайро мешиносад. Чун худро ба подшоњ мерасонад, назари подшоњ, ки ба вай меафтад, мебинад, ки дастори сиёње бар сар баста, вайро аз он хуш наёмада, фармуда, ки ин муѓулакро бизанед, ки рафтааст, муриди шахсе шудааст ва боиси фитна гашта. Баъд аз он подшоњ фармуда, ки дастораш аз сар баргиред. Хоља фармуда, ки магар сари ман биравад, ин дастор аз сари ман шавад. Намегузорам, ки инро аз сари ман бардоранд. Амр шуда, ки ду њазор асби ќипчоќ бидињад, то ба вай осебе нарасад. Хоља њазору дувист (1200) асб ќабул намуда, вайро гузоштаанд. (Азкої Парвиз, Мураввизи ислом, сањ. 62-63) Хоља Муњаммад Аъзам Дида Марии Кашмирї соли ба Кашмир омадани Алии Њамадониро чунин ќаламдод намудааст: “Њазрати Сайид Алии Њамадонї..., ки дар санаи 781 (1372 м.) нузули иљлол дар Кашмири зинатпазир фармуда таърихи “маќдами шарифи ў” аст. Чунончи њазрати Сайид Муњаммад Ховарї , ... дар боби ќудуми он њазрати Сайиди содот гуфтааст: Мир Сайид Алї Шоњи Хамадон, Сайри иќлими сабъа кард накў. Шуд мунаввар зи маќдамаш Кашмир, Аз он шањр аз он њидоят љў. Соли таърихи маќдами ўро Ёбї аз маќдами шарифи ў (Кашмирї Дида Марї, Таърихи воќеъоти Кашмир. Кашмир, 1355 њ. сањ. 36)

Фароњамсоз Саидмурод Шарифов

16

27 ноябри соли 2014

www.nahzat.tj

НАСИЊАТ ГЎШ КУН, ЉОНО...

Панду андарз

Миёни ду кас љанг чун оташ аст, Суханчини бадбахт њезумкашаст. Кунанд ину он хўш дигарбора дил, Вай андар миён кўрбахту хиљил. (шайх Саъдї) - Дар њаќиќат, онњое, ки кофир шуданд ва бар куфр бимурданд, њељ гоњ аз њељ кадоми онњо, агар ба андозаи рўи замин тилло фидо (-и љони худ) намояд, пазируфта намегардад. Барои онњо азоби дарднокест ва онњо њељ мададгоре надоранд, (сураи Оли Имрон, ояти 91).

- Њаргиз ба (маќоми) некўї нахоњед расид, то он ки аз он чи дўст медоред, инфоќ (харљ) намоед. Ва њар чизе инфоќ намоед, Худо њатман ба он доност,(сураи Оли Имрон, ояти 92).

- Эй касоне, ки имон овардаед! Агар гурўње аз ањли Китобро итоъат намоед, шуморо пас аз имонатон кофир мегардонанд, (сураи «Оли Имрон, ояти 100).

- Чї гуна (дар зери таъсири найрангњои ањли Китоб) кофир мегардед, дар њоле ки оятњои Худо бар шумо хонда мешаванд ва Расули Ў дар байнатон њанўз мављуд мебошад?! Касе ба (дини) Худо даст биовезад, воќеан, ба роњи рост њидоят гардидааст, (сураи Оли Имрон, ояти 100). Аз ањодиси шариф - Аз Абдуллоњ ибни Аббос (р) ривоят аст, ки Паёмбар (с) фармуд: Шумо амал намоед. Њар касе барои њар амале, ки халќ шуда бошад, њамон амал барояш осон мебошад, (ривояти Табаронї, Суютї ва Манновї) - Аз Абдуллоњ ибни Аббос (р) ривоят аст, ки Паёмбар (с) фармуд: Панљ чизро пеш аз панљ чиз ѓанимат бидон: зиндагиро пеш аз мурдан, тандурустиро пеш аз беморї, шуѓлро пеш аз бекорї, љавониро пеш аз пирї, тавонгариро пеш аз фаќр, (ривояти Њоким,

Байњаќї ва Ањмад).

- Аз Абўбакр (р) ривоят аст, ки Паёмбар (с) фармуд: Олим бош ё мутаъаллим (таълимгиранда) шунаванда ё дўстдори инњо, аммо панљумини инњо мабош, ки њалок хоњї шуд, (ривояти Баззор, Табаронї ва Суютї).

- Аз Абдуллоњ ибни Умар (р) ривоят аст, ки Паёмбар (с) фармуд: Саломро дар миёнатон ошкоро гўед, фаќиронро таъом дињед ва чуноне ки Худованд амр намудааст, бо якдигар бародар гардед, (ривояти Ибни Моља, Суютї ва Манновї). Ќавли ёрони Расулуллоњ (с) - Хушњол сохтани модару падар сабаби некбахтии дунё ва василаи наљот дар охират аст, (њазрати Абубакри Сиддиќ (р)).

- Он умри дароз, ки барои сафари охират дар он туша љамъ карда намешавад, зоеъ аст, (њазрати Умар (р)).

- Гуфтори орому паст, ба пойин назар афкандан ва рафтори мутавассит (миёна), нишонаи имон аст, (њазрати Усмон (р)).

- Бењтарин дўстони ту касонеанд, ки гуноњатро фаромўш карда, хубиро аз ёд набаранд, (њазрати Алї (р)).

- Чи занони хубе њастанд занони ансор, ки њаё онњоро аз омўзиши дин боз надошт, (њазрати уммулмўъмин Оиша (р)). Ќавли бузургон - Ваќте ба одамони бузург ва афроди бошахсият мулоќот кардї, то туро боло набардоранд, њељ гоњ худро аз онњо боло нагир, то аз сўи онњо ба ту осебу озоре нарасад,

(аз «Насињатномаи Имоми Аъзам (р) ба шогирдаш Абуюсуф (р)).

- Агар хоњем аз Ќуръон фоида ва онро њамчун илоље барои дардњоямон истифода барем, пас бояд тариќи муъомила ба онро дигар намоем. Маќсад аз ќироъат фоида бурдан аз муъљиза ва дохил шудан дар доираи таъсири он бошад, (аз китоби «Амири нафси хеш бош»).

- Бар инсони мусалмон вољиб аст, ки бар даруни худ мурољиъа ва дар пешгоњи Парвардигор тавба кунад, ба тасњењи (ислоњи) дини худ бипардозаду бар иќомаи (барподоштани ) намоз тасмими ќотеъ бигирад, (доктор Юсуф Ќарзовї).

- Доираи тафаккури мо то андозае танг аст, ки агар ёдгории таърихї дар шимоли кишвар бошад ва нишонае аз асолати таърих, иќтидору пешрафти тамаддуни ин миллат гувоњї дињад, љанубиён онро аз худ намешуморанд ва ба он ифтихор намекунанд. Њар касеро бубинї, аз таърихи чандњазорсолаи рустои худ ёд ва ифтихор мекунад, аммо ёдеро аз Тољикистон эњсос намекунї. Мо он ваќт миллат мешавему њувияти миллї пайдо мекунем, ки њар як ваљаби хоки Тољикистонро чун дењаи худ, њатто бештар аз он дўст бидорем ва њамаи дастовардњои таърихии миллату кишварро дастоварди худ бишуморем, (устод Сайид Абдуллоњи Нурї).

- Аз назари Ислом таъсис додани њизбе, ки бединиву илњод, фањшу фасод, таън расонидан ба адёни осмонї ба таври умум ва дар Ислом ба таври хос, тањќиру тавњин ба муќаддасоти Ислом

(аќида, шариъат, Ќуръон, Паёмбар (с)) мекунад, љоиз нест, (устод Муњаммадшариф Њимматзода). Зикр се марњала дорад: - Аввал, хафї аст (хомўшона), яъне дил ва ќалби хунин тамоми љаворињи вуљуди худро ба зикр вомедоред ва аз забони дил шумо зикр мегуед ва дил њам зикр мегуяд, - Дувум, ќалбест, ки дил зокир мешавад ва шумо мазкур (зикргардашуда), - Марњалаи севуми зикр, сирруласрор аст, њам дил зикр мегўяд ва њам шумову тамоми вуљудатон зокир аст,(аз китоби «Солик»).

- Ай зани мусалмон, њангоме падар ё шавњар яке аз занони њамсояро иљоза намедињад, ки назди ту биёянд ва инро мушоњида кардї, нохўш мабош! Зеро онон чї асари бад доштани инро дониста чунин мекунанд, (аз китоби «Чињил насињат»).

- Истеъдоде, ки парвариш наёфта, њамчун санги мармаре, ки дасти њунарманд аз он пайкари зебо насохта бошад, чандон арзиш надорад, (Муњаммади Њиљозї).

- Чашми виљдон. Гоњо ба ростгўёну додхоњон механданд, ки роњи зиндагиро намедонанд- «аз ин мондаву аз он ронда…». Агар чашми виљдон пўшида аст, аз куљо донанд, ки шаб аст ё рўз, шир сафед аст ё сиёњ? ... асокаш њар чї хоњад, њамонро такрор хоњад кард, ( Р. Мусулмониён). Фароњамсоз, Муњиддин Асозода

Таъзия

Раёсати бахши ЊНИТ дар ноњияи Исфара нисбати даргузашти хоњари Абдувоњид ва Умар Исроиловњо, ду бародар ва аъзои њизб тасаллият арз медорад.

Нашрия дар сомонаи www.nahzat.tj ќобили дарёфт аст,

тел: 625-77-28

Њафтанома дар заминаи гуногунандешї маќолањоеро низ ба нашр мерасонад, ки хилофи мавќеи ЊНИТ ва нашрия мебошанд. Масъулияти дурустии аснод ва далели њамагуна маводи воридшуда ба дўши муаллифон аст. Дастхат ва аксњо баргардонида намешаванд. «Наљот» меъёрњои ахлоќии фаъолияти журналистиро дар Тољикистон эътироф намудаву менамояд. Нашрия аз гузориши хабаргузорињои «Авесто», «Tojnews», «Азия плюс», «Ozodagon», «Форс», «Islamnews/ru», сомонаи родиоњои «Озодї» ва «ВВС», истифода мекунад. Њафтавор тањти раќами 0104/рз дар Вазорати фарњанги ЉТ номнавис шудааст ва бо теъдоди 4300 нусха дар матбааи “Муаттар”-и ЊНИТ ба чоп мерасад. Супориши раќами 170. Нархаш шартномавї. Суратњисоби мо: 20402972316264, «Амонатбонк»

Нишонии идора: ш. Душанбе, кўчаи Борбад, хонаи раќами 1, дафтари марказии Њизби Нањзати Исломии Тољикистон, тел: 625-77-28