ํНаҷот №38

«...Бешубња, њизби Худо ѓолиб хоњад буд»,

Ќуръон: сураи Моида, ояти 56

Вижагии шахсияти намунавї пайваста бо парвардигори хеш дар иртибот будан аст

НАШРИЯИ

њИЗБИ

НАњЗАТИ

ИСЛОМИИ

ТОљИКИСТОН

№ 38 (808) Панљшанбе, 18 - уми сентябри соли 2014 -и милодї, мутобиќ ба 23 - уми Зулќаъда, соли 1435 - и њиљрии ќамарї

-Агар њукуматдорон дар давлатњои миллї ба риъояи њуќуќњои диндорон таваљўњи кофї зоњир намоянд ва наќши динро дар љомеъа эътироф кунанд, бањонае барои поймолкунии њуќуќи эътиќодмандон ва душмани ислом эълон доштан боќї нахоњад монд! Муњаммадшариф Њимматзода («Дидгоњ ва масоил», сањ. 70)

Пояњои истиќлолиятро бояд дар мустаќилияти миллї ва фардї дид

Таъсири нишасти СЊШ ба Тољикистон

ЊНИТ гуноњи маќомдори ВКД-ро ошкор кард

Илми варосат

2

18 сентябри соли 2014

хабар

Суњбати Њ. Руњонї бо Ш.Зуњуров ва њайати Маљлиси намояндагон Дирўз, 10-уми сентябр, љаноби оќои Њасани Руњонї, раисиљумњури Ирон дар чањорчубаи сафари расмии хеш ба Тољикистон баъд аз дидору мулоќот бо љаноби Эмомалї Рањмон, раисиљумњури Тољикистон мулоќоти дигаре анљом дод бо љаноби Шукурљон Зуњуров, раиси Маљлиси намондагон ва њайати парлумонии Тољикистон. Тавре аз Маљлиси намояндагон иттилоъ расид, мулоќот дар фазои њусни тафоњум баргузор гардида, Ш. Зуњуров ташрифи аввалини љаноби Њ.Руњониро ба сарзамини Тољикистон бо ишора аз дидору мулоќоти ишон бо љаноби Э.Рањмон нек арзёбї кардааст, чун дар он мулоќот масоили мубрами њамкорињои гуногунљабњаи ЉТ бо ЉИИ мавриди баррасї ќарор гирифтаанд. Раиси Маљлиси намояндагон бо

ёддоварї аз 9-уми сентябри соли 1991 ва эълони Истиќлолияти давлатии Тољикистон гуфта, ки ЉИИ аввалин давлате буд, ки истиќлолияти Тољикистонро ба расмият шинохт ва сафорати хешро дар аввали моњи январи соли 1992 кушод. Ш.Зуњуров њамчунин тазаккур дода, ки дар муддати њамкорињои ду кишвари бародар беш аз 100 санади муњими байнидавлатї ба имзо расидаанд, ки дурнамои муносибатњоро муайян сохтанд. Миллати Тољикистон дар њассостарин ва душвортарин лањзањои таърихї аз кўмаку дастгирињои ЉИИ бархурдор буд, ки намунаи идомаи неки онро имрўз низ шоњид будем, он њам ба таври комил оѓоз шудани фаъолияти неругоњи барќии “Сангтуда-2“. Раиси Маљлиси намояндагон бунёди роњњои оњани Ирон – Афѓонистон – Тољикистон ва мошингард, инчунин хатти интиќоли барќи Ирон - Афѓонистон – Тољикистонро иќдомњои нек ва муњим арзёбї карда, сохтмони хатти лўлаи интиќоли оби Тољикистон- Ирон ва дар канори он гази Ирон- Тољикистонро лоињањои заруриву сариваќтї донист, њамчунин тазаккур дода, ки тољику иронї рўњан ягонаанд, агарчи гузашти таърих байни онњо фосилаи љуѓрофї эљод кард, вале њувияти таърихию фарњангии мо људонопазир аст. Рўдакиву Мавлоно, Носири Хусраву Шайх Камол, Њаким Фирдавсиву Хайём, Саъдию Њофиз њамчун бузургони адабиёти ду миллати бародар муаррифї мегарданд. Эњё намудани њувияти муштарак танњо ниёз ба њамкорї дорад. Мо мехоњем Ирон як кишвари боз њам тараќќикарда ва шукуфову зебо бошад. Дар мавриди муносибатњои байнипарлумонї љаноби Ш. Зуњуров

www.nahzat.tj

Таъсири нишасти СЊШ ба Тољикистон

ишора ба он карда, ки таи солњои охир ин гуна муносибатњо густариш ёфта, миёни маќомоти парлумонии ду кишвари дўст ва бародар чандин мулоќоту сўњбатњо баргузор гардидаанд, аз љумла сафари њайатњои Маљлиси намояндагон ба Тењрон ва њайатњои Шўрои Исломї ба Душанбе љињати таќвияти равобити байнипарлумонї наќши муњим бозидаанд. Ва дар охир изњори умед шуда, ки сафари љаноби Руњонї дар таърихи равобити ду кишвар сањифаи наверо боз ва дар муносибатњои иќтисодї, техникї, тиљоратї ва фарњангї такони љиддие хоњад кард. Љаноби оќои Њасани Рўњонї зимни ибрози назари хеш аз дидору мулоќотњояш дар Тољикистон бо изњори сипос гуфтааст, давла-

ти соњибистиќлоли Тољикистон аз марњилаи душворињои гузор ба сохти нави тараќќиёт, даврони нави бунёдкорї ворид гардида, њамрадифи кишварњои комилњуќуќ ќарор гирифтааст. Хушбахтона, чї дар Ирон ва чї дар Тољикистон барои тавсиъа ва густариши робитањои њамаљониба, аз љумла робитањои байнипарлумонй, њама шароиту заминаи мусоид фароњаманд ва миёни давлату парлумонњо бо истифода аз чунин шароит њамкорињои бештаре амалї хоњанд шуд. Раисиљумњури Ирон њамчунин аз иштироки фаъоли њар ду кишвар дар њамкорињои минтаќавй, бахусус дар чорчўбаи Созмони њамкорињои иќтисодии минтаќавї, Созмони конфронси исломї ва рушди њамкорињои илмию фарњангї изњори каноъатмандї ва њамкорињои парлумонї, иќтисодию тиљоратиро аз мењварњои асосии густариши муносибатњо ќаламдод намудаааст. Бо илова аз иттилои Маљлиси намояндагон ваќте навори телевизиониро тамошо кардем, маълум гардид, ки љаноби Ш.Зуњуровро дар мулоќот бо љаноби оќои Њ. Рўњонї, дар бўстонсарои њукуматї, њайати парлумоние бо ширкати руасо ва муовинини кумитањои Маљлиси намояндагон, инчунин вакили ЊНИТ дар парлумон Муњиддин Кабирї њамроњї кардаанд. Ва ин бори аввал аст, ки раиси ЊНИТ ба њайси вакили парлумон дар чунин мулоќотњои сатњи олї ширкат варзид. Ба њар њол, љузъиёти дигари ин дидору мулоќот маълум нест, ки оё љаноби Руњонї кадом ишорањои сарироњии дигаре бо аъзои њайати парлумонии Тољикистон зимни хайрухуш доштааст ё хайр?

Бо баргузор шудани нишасти душанбегии сарони кишварњои узви СЊШ зери раёсати Тољикистон хотири мардуми деринтизори ин нишаст њам љамъ гардид. Агарчи Душанбе тавонист ин нишастро дар сатњи олї ва эњтимол барои њатто љанобон Путину Каримов њам ѓайриинтизор баргузор бисозад, вале барномаи он љамъбасти кори яксолаи ин созмон буду бас, ки онро эњтимол Душанбе ба хубї сипарї карда, эстафетаро ба Маскав супорид. Аммо масъала сари ин аст, ки оё Душанбе тавонмандии онро дошт, ки роњи њалли яке аз масъалањои муњимтарини матрањ, он њам баррасии ќабули аъзои нави созмонро матрањ ва роњи њалли онро нишон дињад, то дар барои барои ворид шудани ин гуна аъзо боз гардад? Ба њар њол, диду назарњое дар мавриди омодагии Ирон садо медоданд, ки ин кишвар њавасманди ворид шудан ба СЊШ њасту дар сурати мушаххас шудани чунин як тартиб метавонад узви СЊШ бишавад. Вале таљрибањо аз он далолат мекунанд, ки Ирон дар ин гуна корњо таъљилї тасмим намегирад ва омўзиши коргузориро њатто дар СЊШ њам њамчун нозир идома медињад, чун раванди таъиноти сиёсатњои љањонї ба тањавулотњое мувољљењ мешаванд, ки тасмимгирињои таъљилї метавонанд бар зарар анљом шаванд. Гузашта аз ин, њоло њам рушан нест, ки њамкории иќтисодї дар мењварияти коргузории СЊШ боќї мемонад ё ин созмон њам, тавре аз суњбати баъзе сиёсатшиносони дохилї ва хориљї бармеояд, ба як алтернативаи НАТО шакл мегирад? Оё масъалагузории љаноби Назарбоев, раисиљумњури Ќазоќистон дар мавриди рабт додани узвияти Ирон дар СЊШ ба бањси ин кишвар дар мањдудаи кишварњои «5+1» чї маъно дошт? Ба њар њол, љаноби Сергей Лавров, вазири корњои хориљии Русия ќабл аз баргузории нишасти сарони кишварњои узви СЊШ дар Душанбе ошкоро гуфт, танњо баъд аз ба дасти Маскав гузаштани раёсати СЊШ, масъалаи ќабъули аъзои нав мавриди баррасї ќарор мегирад. Аз ин њарфњо маънї њамин аст, ки Маскав барои ќабули узви нав дар дигар кишварњо иљоза намедињад, љуз Чин. Чунки њавасманди он нест,

ки бо ин васила кишварњое, назири Тољикистон обуру касб намоянд. Фикр мекунам, ишораи ин нукта аз забони маќоми аршади дипломатии Маскав паёме буд, ки Душанбе барои љалби узви нав ба СЊШ зери раёсати худ талош наварзад, агар талош њам варзад, бенатиља анљом хоњад ёфт, ки њамин тавр њам шуд. Агар Душанбе дар тўли солњо хеле зиёд талош кард, то барои пазируфта шудани Ирон ба СЊШ мусоидат расонад, њадди аќал ба дарназардошти раисии ин созмон, вале ин талошњо бенатиља будаанд. Бале, дар рўзи асосии нишасти мазкур, баъд аз зуњри 12-уми сентябр аксбардории сарони кишварњо ва љаласаи мањдуди онњо баргузор гардид, баъдан кишварњои нозиру мењмон њам ба онњо пайвастанд. Дар њошияи нишасти сарони СЊШ баргузории силсиламулоќотњои дуљонибаи зиёдеро сарони кишварњо доир намуданд, аммо мулоќотњои чандљониба, ки ќаблан дар мавриди онњо гуфта мешуд, аз љумла Ирону Афѓонис тон ва Тољикистон бо сабабњои номаълум ин гуна мулоќотњо доир нагардиданд. Љаноби Рањмон мулоќоти муфид ва муњиме дошт бо љаноби Рўњонї, президенти Ирон. Аммо мулоќот ва пазироии раиси давлати Чин дар фазои хонаводагии Э. Рањмон хеле љолиб ва фикр мекунам, таъсиргузор дар афкори љаноби Си Чин Пин анљом гирифта бошад. Чунки ин гуна таљрибаи пазироии сатњи баланди мењмони хориљиро дар хонаводаи сарвари кишвар Тољикистон дар ёд надорад. Ба њар њол, баргузории нишасти СЊШ дар Душанбе Тољикистонро ба тарзе дар мењварияти ахбори љањонї ќарор дод, бахусус бањси сарони кишварњои узви ин созмонро, ки дар буњрони Укроин мавќеъи мухталиф доштанд, агарчи истифода аз роњњалњои сиёсии ин ќазияро таъкид ва пуштибонї карда бошанд њам. СЊШ мањдудаи 30 миллион км/ мураббаъ ё 60%-и ќаламрави АвруОсиёро дар бар мегирад ва дар ин мањдуда 1 миллиарду 455 миллион нафар ё таќрибан 4/1 ањолии дунё ба сар мебаранд. Агар њамаи кишварњои нозири ин созмон, узвияти онро ќабул намоянд, ањолии мањдудаи СЊШ аз 3 миллиард њам боло меравад.

www.nahzat.tj

18 сентябри соли 2014

хабар

Мушкилоти печидаи муњољирин ба ихрољи онњо табдил ёфт

Душанбе ва Маскав гурўњи кории муштаракеро љињати омўзиши масоили муњољирони тољики ихроњшуда аз Русия ва имкони бозгардонидани онњо таъсис додаанд. Дар асоси ќонунгузории Русия иддаи зиёде аз шањрвандони Тољикистон баъди бозгашт њаќи вуруд ба ин кишварро аз даст додаанд, ки миёни онњо, њатто шуморе аз донишљўён њам њастанд ва ин теъдоди мамнуъулвуруди тољиконро дар умум атрофи 300 њазор нафар мегуянд, ки ин Душанберо нигарон сохтааст. Тавре TojNews иттилоъ медињад, дар Вазорати мењнат, муњољират ва шуѓли ањолї ин гурўњи корї шарту шароити бозгаштани онњоеро, ки барои иштибоњу камбудињои љузъї

халоро Узбакистону Ќирѓизистон пур мекунанду ба Тољикистон дигар имкони вуруди шањрвандонаш боќї намемонад. Бубинед, агар то 1-уми октябри соли 2013 муњољирони беруншудаи тољик 72 њазор нафарро ташкил медоданду вазорати масъули мо кадом кореро дар ин маврид анљом дода натавонист, оё ќазияи наздик ба 300 њаз. нафари беруншударо чигуна њал мекарда бошад? Оё боре шудааст, ки дар ин мавридњо њамшарикии стротежї кор дода бошад? Ин њама дар њолест, ки Хадамоти муњољирати Русия ба љониби тољикистониаш паём дода, ки фењристи 400 њаз. шањрванди Тољикистонро тартиб додааст ва эњтимол њар лањза аз Русия берун

аз Русия берун шудаанд, муайян месозад. Агарчи ќаблан њам гурўњи кории муштарак амал мекард, вале талошњои бозградонии муњољирин бенатиља будааст. Њоло љониби Тољикистон аз Русия хоњиш дорад, ки бозгашти муњољиронеро, ки љиноятњояшон содда аст, аз љумла риъоя нашудани низоми иќомат, пайдо нашудани иљозаи кории сариваќтї иљоза бињад. Дар њоле ки ин гуна афрод барои се сол њуќуќи ворид шудан ба Русияро аз даст додаанд. Ба њар њол, љониби Русия рўйхати ин гуна афроди мамнуъулвуруди тољикро пешнињод кардааст, ки 202 њазор нафарро дарбар мегирад. Аммо чунин интизор меравад, ки ин

шаванд. Дуруст аст, ки зимни мулоќоти љаноби Э.Рањмон бо В.Путин дар чањорчубаи нишасти СЊШ масъалаи муњољират матрањ шуд, вале эњтимоли гузашт кардани љузъиёти масоиле, ки мавриди берун шудани муњољирон аз Русия шудааст, роњи њалро пайдо накард ва онро марбути комисиюни муштарак донистанд, ки ба таври мусбї њал шудани ин масъаларо зери суол мебарад. Бояд иќрор кард, ки ин гуна коргузорињо ба масоили дигаре њам печ мехўрад, ваќте сарои ду кишвари њамшарики стротежї њалли онро пайдо намекунанд, пас аз дигар нињоде инро интизор шудан маънї надорад.

“Калкунї”-и занон фоњишагиро аз байн мебарад Абдуллоњ Давлатов, раиси Иттињоди тољикони Русия сартарошии занони фоњишаро дар Русия шадидан интиќод намуда, инро роњи њалли масъала намедонад. Ў дар сўњбат бо «Озодагон» гуфтааст, дар Русия зиёд мешунавад, ки барои фоњишагї сари духтареро тарошидаанд ва ин боиси нигаронист, “њатто боре раиси яке аз љамъиятњои минтаќавї тавсиф кард, ки сари ду духтари тољикро ќоќ тарошидаанд ва ин амалро дар фоњишагии ў шарњ дод». Вале ин амалро љаноби Давлатов роњи њал намедонад, калиди ин мушкилиро бояд дар носозгорињои иќтисодию иљтимоии Тољикистон љўст, агарчи дар ин маврид баъзан номардињои мардони тољик њам вуљуд доранд, гуфтааст ў, “баъзе аз шавњарњо барои як луќма нон ба Русия омада, ба хотири дарёфти пули бештар ва гирифтани шањрвандї роњи осонро дар издивољ бо зани мањаллї дида, бо «паёмак»-њо занони худро талоќ медињанд. Пас, ин зани љавон куљо равад? Аз хонаи шавњараш ўро берун месозанд, дар хонаи падар бошад зери маломат

ќарор мегирад. Барои ин зани бечора ду роњ боќї мемонад: худкушї ё сабукпої». А.Давлатов дар мавриди онњое, ки даст ба сартарошии занон мезананд, гуфтааст: Ба љои сари хонумонеро тарошидан мард бошед, онњоро пуштибонї кунед, то ба иззати нафси онњо каси дигаре нарасад ва отифияташонро аз даст надињанд. Дар њама давру замон, занњои фоњиша буданду њастанд ва мемонанд. Вале њатто љанги Афѓонистон, ки беш аз 40 сол идома дорад ва љанги Чеченистон духтаронро чунин бесаробон накардааст, ки дар Тољикистон бонувон ба чунин њол расидаанд. Ин даъват ва нигаронии раиси Иттињоди тољикон дар њолест, ки чанде ќабл дар интернет наворе пањн гардид ва дар он љавонони тољик ду занро дар фоњишагї ва паст задани номи миллат муттањам дониста, онњоро ба “калкунї” тањдид мекарданд. Ва ду зане, ки худро зодаи вилояти Суѓд муъаррифї намуданд, далели даст задан ба фоњишагиро аз ночорї ва зарурати таъмини фарзандон мегуфтанд.

3

Мактаби тавњид зомини баќои миллат “Паёмбаронашон ба онњо гуфтанд: “Магар дар вуљуди Худои эљодкунандаи осмонњо ва замин шакке њаст?! Ў шуморо даъват мекунад, то бахше аз гуноњонатонро биомурзад ва шуморо то ваќти муайян муњлат дињад”. Гуфтанд: “Шумо љуз башаре монанди мо нестед, мехоњед моро аз он чи ниёгонамон мепарастиданд, боздоред, пас барои мо далели равшан биёред”. (Сураи “Иброњим”, ояти 10). Бо тиловати ояти ќаблї, ки дар он ба инкори рисолати паёмбарон ва тавњиди улуњият ва рубубият ба мухолафат бархостани мушрикон тасвир ёфта буд, саволе ба миён меояд, ки паёмбаронашон дар посух ба онњо чї гуфтанд? Ин оят љавоби паёмбаронро, ки ифодагари тааљљуби эшон аз шакку тардиди сабукаќлонаи ќавми мункиршуда аст, баён менамояд: “Паёмбаронашон ба онњо гуфтанд: “Магар дар вуљуди Худои эљодкунандаи осмонњо ва замин шакке њаст?! ”. Аслан фитрати солим ба эљодкунандаи ягона доштани олами њастї гувоњї медињад ва ногузир ин њаќиќатро эътироф мекунад, вале бо ин вуљуд гоњо дар ќалби баъзе аз инсонњо дар ин маврид шакку тардид роњ меёбад. Дар ин гуна лањзањо инсон ниёзи шадид ба нигаристан ва тафаккур кардан ба далелњое дорад, ки дасти ўро гирифта ба њаќиќати вуљуди Офаридгор бирасонад. Танњо ишорае ба он басанда аст, ки соњиби фитрати солим дар аввалин дарке, ки аз ин олам мекунад, зуд ба худ ояд ва дар мавриди боварњои хеш бознигарї кунад. Аз ин рў, паёмбарон барои исботи вуљуд ва вањдонияти Худованд ва ба ин васила аз байн бурдани шакку тардиди мункирон аз офариниши осмонњо ва замин ва низоми устувори онњо, ки ба фитрати инсон дар мавриди он ки эљодкунандаи онњо Худованди яктост, сухан мегўянд, далели равшану возењ меоранд. Ин намунаи зикршуда, ки далолат ба вуљуд ва ягонагии эљодкунанда мекунад, тавњиди дар улуњият ва рубубиятро, ки як мавзўи инкори мушрикон аст, исбот менамояд. Баъд аз исботи тавњиди дар улуњият ва рубубият, ба баёни њаќќонияти рисолати паёмбарон ва њикмати ба сўи мардум омадани эшон пардохта, ба мавзўи дигари инкори онњо љавоб мегўянд: “Ў шуморо даъват мекунад, то бахше аз гуноњонатонро биомурзад”. Њикмату иноят ва рањмати Худованди доно ва њаким иљоб менамояд, ки башариятро бидуни рањнамо ба њоли њудаш вонагузорад, балки ба сўи онњо паёмбар бифиристад ва ба василаи эшон онњоро ба сўи тавњид даъват кунад ва ба баракати ќабул кардани даъват онњоро аз олудагињо ва гуноњњо пок намояд. Ин аст яке аз њадафњои нињоии даъвати Худованд ба сўи имон ва тавњид. Њадафи дигари даъват ба хотири аз зиндагї хуб бањраманд шудан ва роњи такомули хешро паймудан дар рўи замин ба вуљуди њар ќавму миллат то муддати муайян баќо бахшидан аст: “ва шуморо то ваќти муайян муњлат дињад”. Яъне то замон ва муддате, ки Худованд интињои умри шумо ќарор додааст, ки ба он мерасед, агар имон биёред, дар акси њол шуморо ќабл аз он ваќт њалок хоњад кард. Дар оёти ќуръонї аз нобудии ќавму миллатњое, ки бар асари напазируфтани даъвати паёмбарон ва бањра набурдан аз мактаби тавњид љомеаро ба фасоди фарњангї, ахлоќї, иќтисодї ва иљтимої мувољењ карданд, ахбори зиёд омадааст. Аз љумла дар ояти 6 сураи Анъом чунин омадааст: “Пас онњоро ба сазои гуноњонашон нобуд кардем ва пас аз эшон ќавми дигарро падид овардем”. Ќавму миллатњои роњи инкорро пешгирифта дар сояи љањолаташон ба љои он ки даъвати њаётбахши Худоро бипазиранд ва дар баробари њаќ таслим шаванд, бо хирасарї “Гуфтанд: “Шумо љуз башаре монанди мо нестед”. Ба замми ин маќсади ба парастиши Худои ягона даъват кардани паёмбаронро таъвили ѓалат карда, гуфтанд: “Мехоњед моро аз он чи ниёгонамон мепарастиданд, боздоред”. Саркардагони мункирон ањли таќлид буданро бартарият доданд, чун њифзи маќом ва таъмини манофеашонро дар сояи боќї мондани ањли љомеа дар таќлиди кўркўрона медиданд. Њамзамон ба ќасди устувор намудани мавќеи худ аз паёмбаронашон далели равшан талаб карданд, ки агар шумо даъвои рисолат доред ва рост мегўед, аз љониби Худо муъљизаи равшантари дигаре биёред, ки далолат бар фазли шумо ва сињњати даъвоятон кунад: “пас барои мо далели равшан биёред”. Вале ин талаби онњо, ки њуљљату далелњои овардаи паёмбаронро эътибор накарда, муъљизаи дигар хостанд, љуз ситеза ва озоррасонї чизи дигаре набуд. Бояд гуфт, бањсу муљодалаи дар ин оят тасвирёфта, кашмакаш ва радду бадалњоест, ки ба таври њамеша дар миёни паёмбарон ва зўрмадорону њокимони туѓёнгар ва гурўње, ки дар пањлуи онњо ќарор доштанд, сурат мегирифт. Бинобар ин, Худованд он њамаро ба таври яклухт баён кардааст. Ин оят ба мо меомўзонад, ки зинда мондан ва ё аз сафњаи њаёт мањв гаштани њар ќавму миллат ва љомеаи башарї ба роњи дар зиндагї ихтиёр намудаашон пайванд мехўрад. Њар миллат ё љомеае, ки дар он арзишњои ба Худо, њаќиќат ва ахлоќ алоќаманд аз байн биравад ва гуноњ, таљовуз, зулму ситам, туњмату буњтон, нобаробарї ва монанди ин гуноњњои кабира ривољ ёфта, табдил ба фарњанги миллї шавад ва ањли он панду андарзнопазир гарданд, ба сабабњои гуногун ва шевањои мухталиф аз байн хоњанд рафт ва њалок хоњанд шуд. Таърих гувоњї дода, ки ќавму миллатњо ва љомеањои зиёде замоне арзи вуљуд доштанд, вале ба иллатњои зикршуда мањву нобуд гашта, аз эшон ному нишоне боќї намондааст. Вале њар миллате, ки дар ин дунё бар асоси ростї ќадам бардошта, худро аз олудагињои фањшу фуљур, туњмату буњтон ва дигар гуноњњои азим пок сохта, дар љомеа адлу адолат, бародарї, мењру муњаббат, суботу амниятро љорї намуданд, умри тўлонї диданду хоњанд дид. Ва ноил гаштан ба ин гуна маќоми покию покизагї танњо барои миллате муяссар хоњад гашт, ки зиндагияшро бар аќидаи њаќ ва мактаби тавњид роњандозї кунад.

Зубайдуллоњи Розиќ

4

18 сентябри соли 2014

www.nahzat.tj

дидгоњу

Пояњои истиќлолиятро бояд дар Бахшида ба таљлили 23-юмин солгарди истиќлолияти кишвари азизамон, Тољикистон бо ташаббуси шуъбаи љавонон ва варзиши ЊНИТ рўзи 12-уми сентябр дар дафтари марказии њизб мулоќоти Муњиддин Кабирї, рањбари њизб бо аъзо ва њаводорони њизб сурат гирифт.

аз чигунагии муносибати феълии мо ба истиќлолият, 23 сол ќабл ваќте ин санади таќдирсоз имзо шуд, муносибати шањрвандони кишвар аз њам фарќ мекард, њоло истиќлолият ба як арзиши миллї табдил ёфтааст. Ифтихор доштан ба он ќарзи шањрвандист ва дифоъаш фарзи имониву инсонї. Шояд 23 сол ќабл

Лозим ба ёдоварист, ки ширкати фаъолонаи љавонон дар њаёти сиёсї яке аз самтњои муњими барномаи кории њизб ба шумор меравад, ки ин раванд дар фаъолияти шуъбаи мазкур назаррас њам њаст. Аз ин хотир, дар њамоиши феълї рўи чанд масъалаи мубрам тамаркуз сурат гирифт, аз љумла ба љашнгирии истиќлолият ва баъзе љанбањои муњими дигари зиндагии сокинони кишвар. Њамин буд, ки рањбари ЊНИТ њозирин ва якояки онњоеро, ки худро тољик медонанд ва тољикистонианд, ба фарорасии ин љашни бузурги давлатї, Рўзи истиќлолият табрик гуфт ва дуъо кард, ки Худованд пояњои Истиќлолияти давлатиро мустањкамтар сохта, ќадам ба ќадам ба истиќлолияти воќеъї ва комил, истиќлолияти миллї ва фардии њар инсон бирасонад. Њоло фишурдаи суњбати М.Кабириро манзури хонандаи азиз мегардонем: - Истиќлолияти давлатї заминаи аввали истиќлолияти воќеъист, ки мо бояд дар марњилањои баъдї ба он бирасем ва иншоаллоњ, умед аст, ки Истиќлолияти давлатї, ки рўзи 9-уми сентябри соли 1991 эълон шуда буд, сол ба сол мустањкам ва пояњои давлатдорї ќавї мегарданд. Имсол љашни истиќлолиятро бо баргузории як нишасти нињоят муњими байналмилалї пешвоз гирифтем. Сарони беш аз 12 кишвари аъзо ва нозирони СЊШ мењмони Душанбе гаштанд. Миллати мењмондўсти мо дар фазои хушї ба сар бурда, нишасти муњими байналмилалї њам дар сатњи бисёр баланд, муназзам ва тавре баргузор гардид, ки боиси ифтихори якояки мо, тољикистониён ме-

бисёрињо дар бораи истиќлолият аслан тасаввурот надоштанд ва ќисми зиёди мардум њам муќобили он буданд. Агар референдуми горбачёвиро дар соли 1991 ба ёд биёрем, њамагї 6%-и шањрвандони Тољикистон барои истиќлолият овоз доданд, беш аз 90% барои боќї мондани Иттињоди Шўравї бо роњбарии КМ КПСС буданд. Яъне 6%-и мардум мустаќил будан мехостанд. Њоло суоли матрањ ин аст, ки ин 6% кињо буданду дар куљоянд? Банда, ифтихор аз он дорам, ки солњои донишљўї дар он референдум бо як љамъи хурде аз донишљўён рафтем ва ба тарафдории истиќлолият раъй додем. Аз љавонї буд ё аз соддагї, вале ин кори мо аз њамосаи зиёд буд, ки ин раъйи худро боз њам эълон кардем ва чанде баъд аз тарафи роњбарони факултаву донишгоњ, инчунин гурўњњои зиёди дигаре њамчун хоин ва душмани ватану миллат тамѓагузорї шудем. Ёдам њаст, њамчун донишљўи фаъоли донишгоњ «стипендияи ленинї» мегирифтам, ба деканат даъват карданду гуфтанд: Садќаи номи Ленин шавї! Ман гуфтам, устод, ин ститпендияро барои донишам ба ман медињанд, дар оинномаи «стипендияи ленинї» нагуфтанд, ки онро вобаста ба аќидаи сиёсї медињанд, албатта аз рўи дониш дода мешавад. Ба њар тариќ, хушбахтона ё мутаассифона, баъдан моро аз гирифтани ин стипендия мањрум намуданд. Вале он 6%-е, ки раъйи мухолиф доданд ва хоњони истиќлоли Тољикистон буданд, њоло љузъе аз миллати шарифи тољиканд. Худоро шукр, имрўз он 90%-и

бошад. Умед дорем, ин нишасти басо муњим дар њамкории њукумат бо миллат як сањифаи наве дар китоби истиќлолияти Тољикистон изофа хоњад кард ва баргузории он њам обрўи кишварро боло мебарад, њам нишон медињад, ки Тољикистон табдил ба як давлати пешрафтаву мустаќил, дорои тамоми имкониятњо гаштааст, ки баргузории чунин нишасту маъракањоро бо сарбаландї оѓозу анљом мебахшад. Аз ин нигоњ, мавзўи суњбати мо њам ба истиќололият рабт дорад, инчунин вобастагї ё њамбастагии истиќололият бо интихобот. Мавзўи дигаре, ки онро њам муњим медонем, вазъи љавонон ва ифротгарої дар кишвару минтаќа ва љањон аст. Атрофи ин се мавзўъ ва пайванди онњо бо якдигар суњбат хоњем кард, сипас ба суолњо њам љавоб мегўем, ки аллакай аз дохил ва хориљи кишвар тавассути шабакањои иљтимоъї матрањ шудаанд. Истиќлолият ва интихобот Шояд суоле пеш биёяд, ки чї рабте њаст миёни истиќлолият, интихобот ва ифротгарої? Аз нигоњи мо, рабти бевосита вуљуд дорад. Њоло талош мекунем ин иртиботро пайдо кунем, он њам бо матрањ кардани бањс атрофи ин се мавзўъ. Албатта, мавзўи истиќлолият, мавзўи аслист ва мулоќоти мо њам ба ин рўз бахшида шудааст. Тавре дар аввали суњбат гуфтам, истиќлолияти мо ба як сатњи хеле баланд расидааст, манзурам Истиќлолияти давлатист ва ќадамњои бисёр устувор ба самти истиќлолияти комили миллї ва инсонї хоњем бардошт. Новобаста

боќимондаи миллат њам бо фисади андаки хеш пайваст ва имрўз њама бо њам аз истиќлолият тарафдоранд, њатто онњое, ки ба шиддат зидди истиќлолият буданд ва бо парчамњои сурх аз љонибе вориди љанги дохилї шуданд, имрўз тарафдори истиќлолиятанд. Яъне дарк карданд, ки истиќлолият чї неъматест, њатто агар аз лињози аќидатї ва дидгоњї њам онро ќабул надоштанд, вале истиќлолият барои онњо маќому мансаб ва зиндагии бењтар дод. Аз ин лињоз, эњтимоли зиёд дорад, ки ќисми зиёде аз њамватанон љонибдорї аз истиќлолият намоянд, ки самараву сармояест барои њифз аз истиќлолият. Албатта, орзу ин асту ќалбан њам мехоњем, ки касоне имрўз истиќлолиятро аз лињози манофеъи шахсї ќабул кардаанд, фаромўш насозанд, ки дигарон њам дар љомеъа њастанд, ки ин истиќлолиятро дар замони душвор тарафдор буданду пуштибонї карданд, ба хотири истиќлолият азобу заљри зиёд њам кашиданд. Ёдашон ба хайр устодонеро, ки барои ба даст овардани истиќлолият зањмат кашиданд. Устод Тоњири Абдуљаббор бо љамъе аз равшанфикрони он замон матни «Эъломияи истиќлолияти Тољикистон»-ро навиштанд. Марњум Ќадриддин Аслонов касест, ки зери ин эъломия имзо гузошт. Устод Сайид Абдуллоњи Нурї, муборизи озодихоњест, ки барои андешањои истиќлолхоњї ва эњёи арзишњои милливу мазњабї зиндонї шуданд. Ба њама маълум аст, парвандаи љиноие, ки алайњи Устод сохтанд ва моддае, ки ўро бо он муттањам донистанд, чї буд: фаъолият ва таблиѓоти сиёсї алайњи Шўравї! Бо њамин ном ва њамин тарз ўро гунањкор карданд, пас ин чї маънї дорад? Маънии ин њарфњо шарњи зиёд њам намехоњад, яъне таблиѓот алайњи Шўравї, ки таблиѓот бар нафъи истиќлолияти Тољикистон мебошад. Вале њоло мехоњам сабаби дар аввал аз устод Нурї зикр накарданамро тавзењ бидињам, дар њоле зањамоти ишон барои равшангароии миллат бањри истиќлолият аз дигар бузургон кам нест, балки бештар аст. Метавон дањњо ва садњо бузургони дигарро ин љо ном гирифт, вале фурсат намерасад. Ќисмате аз онњо ба рањмати Худованд пайвастанд, ќисми дигаре имрўз дар пањлўи моянд. Фаќат ба хотири он, ки нагўянд, дар ин масъалаи истиќлолияту дар масоили миллї њам аз роњбарону пешвоёни худ аввал ном гирифт. Аммо бояд иќрор кард, ки истиќлолият моли њамаи мост, моли нањзатињову халќињо ва моли коммунистњо њам ва дар умум моли миллат аст. Њамон тавре аз дигар бузургон ном мегирем, диламон мехоњад, ки аз Нањзату рањбарони он, аз мардуми муъмину мутаддайни тољик њам, новобаста дар кадом њизбу гурўњ будани онњо, њангоми љашнгирї аз истиќлолияту дигар љашнњои миллї зикри ном

www.nahzat.tj

18 сентябри соли 2014

мавќеъ

5

мустаќилияти миллї ва фардї дид ва дигарон низ даъват шаванд. Як гурўњ дар саргањи фаъолияти истиќлолхоњї буданду талош карданд, њоло муваффаќ шуданд ё на, масъалаи дигар аст, аммо гурўњи дигаре, ки имрўз зимоми давлатро дар даст дорад, барои мустањкам шудани пояњои истиќлолият зањмат кашида истодаанд. Набояд мењнату зањмати касе нодида гирифта шавад, яке ин корро шурўъ ва талош карду зиндонї шуд, туњмат њам шунид, дигаре имрўз пояњои истиќлолиятро мустањкам карда истодааст. Ин њама сутунњоеанд, ки бинои истиќлолиятро нигоњ медоранд. Масъалаи дигарро њам бояд иќрор кард, истиќлолияте, ки дар ихтиёр дорем, истиќлолияти давлатист, оё воќеъан бо њамин иктифо кунему дигар дар фикри истиќлолхоњї набошем ё бигўем, ки истиќлолият бояд комил шавад? Оё ниёзе барои дифоъ аз истиќлолият, рушду тањкими он надорем? Истиќлолияти милливу фардї, вобастагии њукумату миллат Ман ба ин андешаам, ки истиќлолият њамеша ниёз ба дифоъ ва таќвият дорад, ба хусус дар шароите, ки имрўз ќарор дорем. Њанўз пояњои истиќлолияти мо дар кишвар ќавї нестанд, инчунин истиќлолият душману раќибони гуногун ва зиёд дорад. Дуруст аст, ки истиќлолияти давлатї дорем, вале суол ин аст, ки оё истиќлолияти миллї ва фардї дорем? Аз нигоњи мо, истиќлолият бидуни истиќлолияти миллї ва фардї комил буда наметавонад. Метавон рамзњои як давлати мусатаќилро дошта бошем ва Худоро шукр, ин гуна рамзњоро њам дорем. Оне, ки имрўз дар кишвар як нишасти нињоят муњим мегузарад, яъне нишасти СЊШ бо ин сатњ баргузор шуданаш аллакай исботи он аст, ки Тољикистон ба Истиќлолияти давлатї расидааст. Танњо марњалањои баъдии истиќлолиятро бояд омода сохт, то

Истиќлолияти миллї ба даст биёяд. Манзур аз истиќлолияти миллї чист? Яъне ваќте миллат тасмим гирифт, ки кореро анљом медињад, ќудрат ва тавонмандии онро бояд дошта бошад, то тасмими хешро ба анљом бирасонад. Шояд давлат имрўз ин корро натавонад, манзурам аз давлат маќомоти давлатист, вале миллат ин тавонмандиро бояд соњиб шавад. Агар њамчун миллат тасмим гирифтем, ки «Роѓун»-ро месозем, пас тавонмандии ин амрро бояд дошта бошем, шояд маќомоти давлатї инро надоранд. Вале миллат бояд њарфи аввалу охирро бизанад, ошкоро бигўяд, ки ниёз ба истиќлолияти энергетикї дорам, «Роѓун» ниёз ва зарурати ман аст, бояд онро сохт! Касе набояд вобаста бошад, миллат вобастагии касеро ќабул надорад, на аз Бонки љањонї ва на аз кишвари дигареро. Чаро? Чун тасмими миллат аст, «Роѓун» воќеъан яке аз масъалањоест, ки миллати тољик иљмоъ кард. Њоло дар дохили Тољикистон, њатто нафареро пайдо карда наметавонед, ки мухолифи сохтани «Роѓун» бошад. Пас ин масъала, масъалаи миллист. Миллати мустаќил ва дорои истиќлоли комил тасмими хешро гирифт, пас «Роѓун» бояд сохта шавад. Модоме мулоњиза дорему мехоњем назари кадом бонкеро бигирем ё њарфи кишвареро бишнавем, маълум мешавад, ки њанўз њам ба истиќлолияти миллї нарасидаем ва мушкиле вуљуд дорад, ки болои он бояд кор кард. Истиќлолияти миллї дар кадом ваќт ба даст меояд? Ваќте истиќлоли инсон- фардиро дар кишвар таъмин карда бошем, чун миллат муташаккил аз фардњост. Агар дар дохил инсони мустаќил надошта бошем, наметавонем миллати мустаќил бошем. Ваќте миллат мустаќил нест, истиќлолияти давлатї комил буда наметавонад ва зимни тасмимгирињои давлатї дучори мушкилињо хоњем шуд. Дар аввали суњбат суоле гузош-

тем, ки байни истиќлолияти воќеъї ва интихобот чї рабте буда метавонад? Чун дар арафаи интихоботњои парлумонї ќарор дорем ва он яке аз маъракањои муњим ба шумор меравад, мехоњам чанд љумлаеро дар иртиботи ин ду мафњум хидмати шумо арз намоям. Ваќте як миллат тасмим гирифт, ки васила ва механизми ягонаи танзими умури давлатї интихобот њаст, пас истиќлолияти ин давлату миллат марбут ба интихоботњост. Дар љањон њастанд давлату миллатњое, ки аслан интихобот надоранд, вале ин маънои онро надорад, ки он миллату давлат мустаќил нестанд. Давлат мустаќил аст, вале истиќлолияти давлативу миллиро маънош чист? Баъзе ќонун ва урфу одатњое њастанд, ки њамон миллату давлат онњоро ќабул дорад. Дар Ќонуни асосиаш њам онро сабт кардаву эълон дошта, ки давлат ва миллат аз тариќи ин ќонуну меъёрњо танзим мешавад. Давлат мустаќилу худаш мустаќилона тасмим гирифта, ки истиќлолият ва муносибат байни ду унсури калидї, њукумат ва миллатро чї гуна танзим мекунад. Кишвари мо њамчун давлати демократї, њуќуќбунёд, дунявї ва ягона мисли садњо, дањњо намегўям, чун дар љањон, агар беш аз дусад давлат бошад, шояд болотар аз бист кишваре набошад, ки дар онљо интихобот њамчун механизми танзими умури сиёсї љорї нест. Маъмулан ин шоњигарињо ё кишварњоеанд, ки дар масъалаи диктаторї ё авторитарї ба ављи худ, ба ифрот расидаанд. Вале дар кишварњое, ки озод ё нимдемократї ме-

бошанд, интихобот воќеъбинона ё зоњиран љузъи ќоидаи давлатдорї ќарор дорад. Яъне њудудан 180 давлат аз интихобот њамчун усул ё асли муносибатњои љамъиятї истифода мекунанд. Тољикистон њам яке аз њамин давлатњост ва интихоботро унсури асосии танзими умури сиёсї ќабул кардааст. Таљриба нишон медињад, ки ваќте як кишвар занљири иртиботи байни њукумат ва мардумро интихобот ќарор дод, вобаста ба он аст, ки интихобот чї гуна баргузор мешавад: шаффоф, ѓайри шаффоф ё нимшаффоф. Иртиботи њукумат ва миллат вобаста ё мутаносиб ба њамин навъи интихобот сурат мегирад. Агар интихобот озоду шаффоф ва покиза њаст, иртиботу вобастагии њукумат аз миллат ба њамон миќдор ќавист: покиза ва шаффоф. Вале агар Худое накарда интихобот ѓайри демокративу ѓайри шаффоф њаст, мутмаин бошед, ки иртибот байни њукумат, маќомоти давлатї ва миллат ќавї нест, фосилањо зиёданд, эътимод ба дараљаи паст ќарор дорад ва ин гуна њукумат маќоми давлатї, истиќлолияти комил надоранд, аз неруву омилњои хориљї вобастагї доранд. Дар ин маврид чанд далел метавон овард, чанде ќабл арзиши ќувваи барќ дар Тољикистон 15% боло рафт, аз 1-уми июли њамин сол. Далел оварда шуд, ки Бонки љањонї шарт гузоштааст, ки нархи барќро бояд 20% боло бурд. Њукумати Тољикистон 5% ѓами миллатро хўрду ќимати нерўи барќро 15% боло бурд. Масъала ин аст, ки чаро њукумат њарфи Бонки љањониро гирифту нархи барќро боло бурд? Љавоби шахси банда ин аст, ки вобастагии маќомоти давлатї, ба хусус масъулини барќ аз Бонки љањонї зиёд аст, аз он ки вобастаи миллат бошад. Пас њамон њукумат ќавї ва мустаќил њаст, ки вобастаи мил-

(Идома дар сањ. 6)

6

18 сентябри соли 2014

www.nahzat.tj

дидгоњу

(Идома аз сањ. 5)

Пояњои истиќлолиятро бояд дар

лати хеш аст. Яъне агар ман нархи барќро боло бурдам, фардо ин миллат ба ман раъй нахоњад дод. Ё агар нархи чизеро боло бурдам, далели ќавї дошта бошаму бифањмонам, ки чаро ин корро кардам. Пешнињоди Бонки љањонї далели ќавї шуда наметавонад. Ин гуна тавсияву пешнињодњо зиёданд, созмонњои байналмилалї њар сол беш аз

сад тавсия ба маќомоти гуногуни њукуматї медињанд, фаќат САЊА 37 тавсия барои интихобот додааст. Вале аз њамин 37 тавсияи САЊА, ки Тољикистон узваш њаст, њамагї ду ё сеи он ба инобат гирифта шудаанд, он њам љузъї. Дањњо пешнињоди дигар, љињати баргузории шаффофияти интихобот нодида гирифта шуд. Маќомот мегўянд, мо мустаќилем ва худ медонем, ки дар дохили кишвар чї тасмим бигирем ва бегонањо дар умури дохилиамон дахолат накунанд. Аммо Бонки љањонї њам як созмони молии байналмилалист ва њамагї як тавсия дод: Нархи барќро боло баред. Вале маќомоти «Барќи тољик» дар њамоњангї бо њукумат билофосила нархро боло бурданд. Акнун шумо иртиботи истиќлолият ва интихоботро дарк кардед, ки чї маъное њаст миёни ин ду? Ваќте мегўем, мутаассифона, истиќлолияти мо пурра нест ва маќомот дар тасмимгирињои муњим ва стратегии миллї заъф нишон медињанд дар баробари дигарон, ин бармегардад ба интихоботњо, ки дар ин маврид маќомот аз мардум вобастагї надоранд, дар њоле ки тибќи Сарќонуни ЉТ сарчашмаи ягонаи њокимият халќ мебошад. Модоме халќ њаст, назари халќ бояд авлавият касб кунад. Назари мардум, албатта, дар интихобот инъикос меёбад, вале мутаассифона, баъзе масъулин ба њама вобастаанд, фаќат дар ќиболи миллат мустаќиланд. Чаро мегуем, ки агар интихобот шаффоф ва демократї бошад, тамоми неруњои љомеъа дар он ширкат кунанду сањми худро дар

натиљаи интихобот бигиранд, давлат ва миллат ќавї мешаванд? Њукумат на танњо њукумати мустаќил, балки ќавї хоњад шуд, њукумате хоњад буд, ки зимни музокироту гуфтушунид бо њукуматњои дигар, њамчунин бо абарќудратњо гуфта метавонад: вобастаи миллати хешам. Агар мехоњед суњбат кунему имтиёзеро аз ман бигиред, барои мисол, дар

ранд? Чунки онњо дар пушт нафаси миллатро эњсос мекунанд. Тавассути интихоботи шаффофу демократї раисиљумњур, парлумон, кобинаи вазирон сари ќудрат омаданд ва медонанд, ки агар як ваљаб аз хоки миллату кишвар аќибнишинї кунанд ё як ваљад хокро бе пул ба касе дињад, ин миллат дар интихоботи баъдї ба онњо раъй нахоњад дод. Касе интихоб дорад, ки љасорат ва ќудрати бештар дорад, истиќлолият дар тасмимњояш њаст. Ваќте масъули ќирѓиз мегўяд, ман намедињам ё розї нестам, далел дорад, яъне миллат намехоњад.

ЊНИТ, ЊКТ, ЊХДТ ва дигарњо иљоза нахоњанд дод. Дар ин њол ќудрати њукумат эњсос мешавад. Чун гуфта метавонанд, шартномае, ки њоло ба имзо мерасонем, фардо эњтимол дар Маљлиси намояндагон ба тасвиб нарасад, чун дар он љо њизбњои сиёсии гуногун њастанд. Вале ваќте масъулин дар мизи музокирот менишинанду болои онњо фишор оварда мешавад, ки имзо кунед, парлумони шумо аз ин бадтарашро њам ќабул кардааст, агар имзо намекунед, инро худ намехоњед.

Аммо дар Тољикистон Агар як вазире аз мо биравад хориљ ва бо як масъули давлатї бигўяд, ман намедињам, розї нестам, барои он ки миллат намехоњад. Аммо он љониб мегўяд, кадом миллат, охир ту интихобшуда аз љониби миллат нестї. Ва дар кишвари шумо, маъмулан расм нест, ки аз мардум бипурсанд, тасмимгиранда худи шумоед, њамчунин мо медонем, ки вазъият дар кишвари шумо чї гуна аст, интихобот бо чи тарз баргузор мешавад. Ин љост заъфи њукумат ва адами истиќлолияти он. Бинобар ин, мо ваќте мегўем, интихоботи шаффоф ба як миллат ва њукумати он ќудрату

Ќудрати љомеъаи шањрвандї Масъулини давлатї пуштибоне дар чењраи парлумон, њизбњои сиёсї, љомеъаи шањрвандї ва дар умум миллат надоранд. Љомеъаи шањрвандии ќавї, ВАО, СЃЊ, њизбњои сиёсї, иттифоќњои касаба њастанду шахсиятњои ќавии мустаќил њам, ки гоњњо садои онњо дар баробари раќибон ва абарќудратњо баландтару ќавитар аз садои њукумату парлумонњост. Бале, гоњо шахсияту миллатњо њарферо мезананд, ки њукуматњо ќудрати онро надоранд. Инсофан бояд ташаккур бигўем аз љомеъаи шањрвандї, ањзоби сиёсї ва расонањои хабарии худ, ки чандин маротиба инро дар кишвари мо њам

истиќлолият медињад, ин як гапи холї ва бедалел нест, санљидашуда ва аз таъриху таљрибаи миллатњост. Мо дар рафтори давлату миллати худ, њизбњои сиёсї ва масъулин инро санљида истодаем. Пас ваќти он расидааст, ки акнун истиќлолияти давлатиро бо интихоботњои шаффофу озод мабнї бар раъйи воќеъии мардум ќавї бигардонем ва баъд аз интихоботи 2015, ки парлумони нав интихоб мешавад, њар масъуле рафт сари мизи музокирот бо намояндаи њар кишваре, бигўяд дар канори ман парлумони мустаќил истодаасту ташаккулёфта аз њамаи њизбњои сиёсї, агар санадеро имзо мекунам,

исбот кардаанд. Агарчи бо њукумат мухолифат доранд, вале дар масоили њассос њамеша дар пањлуи њукумат ќарор доштанду доранд. Агар мехоњем Истиќлолияти давлатї табдил ба истиќлолияти миллї ва истиќлолияти фардї шавад, бояд интихоботи соли 2015-ро тарзе баргузор кунем, ки он ба омили вањдати њукумату ањзоби сиёсї, миллату љомеъаи шањравандї табдил шавад. Бо ин рўњияе, ки њоло рафта истодаем, сиёњкунии якдигар ва душмантарошиву монеъагузорињо, мутмаин бошед, интихобот дар як рўњияи нињоят муѓризона баргузор хоњад шуд.

масъалаи пойгоњи низомї, сохтани «Роѓун» ё гирифтани ќисмате аз ќаламрави кишвар бо миллати ман суњбат кунед. Эњсоси нафаси миллат Ќирѓизистон дар Осиёи Марказї хурдтарин кишвар аст ва ањолиаш њам нисбати Тољикистон камтар, вале ду инќилобро паси сар кард дар 6-7 соли охир ва хисороти зиёди иќтисодї њам дид, муноќишаи ќавмиеро дар љануби ќаламраваш байни ўзбакњо ва ќирѓизњо, ки мутаассифона, хеле њам хунин буд, сипарї кард. Намегўем, ки њаљми он баробари љанги дохилии мо буд, вале он хисороте аз ин ду инќилобу як муноќишаи ќавмї дид, таќрибан баробари зарарњоест, ки дар Тољикистон дидем, бешак бо истиснои талафоти љонї ва зарари инсонии мо. Ба њар њол, биёед як тањлил кунем, ки њукумати Ќирѓизистон дар масъалањои байналмилалї ва минтаќавї чигуна мавќеъгирї мекунад. Дар бањс бо абарќудратњо чї мавќеъ мегираду дар масъалаи пойгоњи низомї аз кишвари Русия солона кадом маблаѓро ба даст меорад. Аз мављудияти пойгоњи низомии ИМА њам садњо миллион доллар ба даст овард. Ахиран роњбарияти Ќирѓизистон дар масъалаи бањси газу марз чї баёнияњои ќавї дод, њатто аз гирифтани номи баъзе кишварњои ќудратманди минтаќа худдорї њам накард. Дар бањси марз бо мо чї мавќеъгирињои мустањкам доранд масъулини ќирѓиз ва чаро чунин мавќеъгирињои мустањкам до-

www.nahzat.tj

18 сентябри соли 2014

мавќеъ

7

мустаќилияти миллї ва фардї дид Аммо мардум бояд бо як чењраи хандону осуда пои сандуќњои раъй биёянд, дар чењраи пулис, аъзову нозири комиссиюни интихоботї ва масъули давлатї табассумро бубинанд. Нашавад, ки пулиси бечораро тавре дастур бидињем, ки гўё дар майдони љанг аст. Интихоботњо мегузаранд ва зиндагї идома меёбаду якдигарро боз мебинем. Вале аз њоло фазоро тарзе карда истодаанд, ки интихобот як маъракаи нињоят душвор асту раќобатњо бисёр њам шадид. Ќурбонии ифротгарої Масъалаи дигаре, ки артофи он ибрози андеша кардан мехоњам, ин рабти истиќлолияту интихобот бо вазъи љавонон ва рушди ифротгароист. Имрўз љањони Ислом, мутаассифона, гаравгони ду гурўњ аст: њукуматњои диктаторї ва гурўњњои ифротиву экстремистї, ки мутаассифона бо номи Ислом ва аз номи Ислом њарф мезананд. 90%-и мусалмонњо мусалмони муътадилу озодандеш ва демократихоњу мардумсолоранд, дар баробари ин, хоњони адолату каромати инсонї мебошанд. Вале њамагї аз 5 то 10 фисади онњо шояд аз ин њам камтар ифротгароянд: ифротгарои дунявї ва динї. Ин 90%, яъне аксарият ќурбонии њамин 10% шудааст, чунки ин 10%, чї дунявї ва чї динї ба шиддат радикаланду фаъол. Њамзамон ин гуна доирањо берў ва бепардаанд, бо сиёсатњои ѓалат ва мудирияти ѓайри воќеъї миллату кишварњоро дар ќафас нигоњ медорад, ки заминаи рушди ифротгарої гаштааст. Агар бигўем, ки радикалњои дунявї 5%-анду 90% дунявињои муътадил, вале њамон 5% бисёр берў ва ќудратманду њадафманд мебошанд, чун бо як берўї ба ќудрат расидаанду онро рањо кардан намехоњанд, баръакс, ба 90%-и дунявињои муътадил мегўянд, шумо муайян кунед, ки бо кї њастед? Агар бо моед, пас дунявї мебошед. Агар њамроњи озодихоњону демократњо ва исломгароњову шахсиятњои мустаќилед, пас дунявї нестед. Мавќеъатонро муайян кунед, ки бо мо мемонед ё бо дигарон! Ин тоифа ба хотири он ки онњоро аз лагери дунявињо берун накунанд, ё хомўширо риоя мекунанд ё гоњ-гоње бо ифротињои ќудратманди дунявї њамовозї мекунанд. Њамчуноне ќишри мазњабї ва исломї њам дар њамин мушкилот гирифторанд. Як гурўњ аз ифротгароњои мазњабї ташаббусро ба даст гирифта, ќоидаи бозиро муайян кардан мехоњанд, ки бигў, бо кї њастї: бо мо, ки аз номи Ислом суњбат мекунем ё бо дунявию демократ ва миллатгароњо? Агар бо мо нестї ва онњоро њамроњї мекунї, пас душмани Ислом њастї. Бубинед, њамин гурўњи хурд, вале берўву фаъол аксарияти олами Исломро, ки аз дунявию мазњабињои муътадил иборатанд, гаравгон ќарор додаанд. Як гурўњ шароитро ба вуљуд меоранду мардумро дар ќафаси танги сиёсї мегиранду

мегўянд: интихоботи демократї ва озод вуљуд надорад, барои љавонон имконияти рушд ва ба ањзоб имконияти фаъолияти озод намедињанд. Парлумон озод нест, судњо мустаќил нестанд, расонањои хабарї, бахусус телевизионњо мустаќил буда наметавонанд. Мардум аз ин фазои танг ба дод омада, як гурўњи хурде аз он бо баланд кардани шиорњои ифротї, бо номи мазњаб муборизаро бо шакли харобкорона ва даѓалу зишт оѓоз мекунад ва бо ин амали худ ба дасти дунявињои диктатор далел медињанд. Онњо баъдан мегўянд, бубинед, Ислом чї гуна њаст?! Чанд нафареро нишон медињанд, њаракату ањзоберо, ки имрўз бегуноњонро мекушанду террор мекунанд, намояндаи ќавму миллатњои дигарро аз мулкњои худ берун месозанд. Њамаи ин далел мешаванд барои душманони Ислом ва мусалмононе, ки дар дохили уммати исломї зиндагї дошта бошанд њам, тафаккуру андешаи онњо бо душманони Ислом њамсўст. Акнун биёед, иртиботи ин се мафњумро бо њам пайдо намоем, ба хусус дуи охир: интихобот ва гароиши љавонњо ба ифротгароиро. Агар дар Миср, Ироќу Сурия, Осиёи Марказї ва дар умум љањони Ислом интихоботњо озоду шаффоф бошанд ва љавони 25-27-сола, новобаста аз дидгоњи сиёсии худ вориди маъракаи интихоботї шуда тавонад ва ба њадаф бирасад, агар нарасад њам, эътироф мекунад, ки интихобот шаффоф буд ва пирўз нашудан аз худаш бастагї дорад. Њамин тавр, ў омодагї мегирад ба интихоботњои баъдї, њељ гоњ ва ба њељ ваљњ алайњи ќонун, љомеъа ва кишвару миллаташ иќдом нахоњад кард. Чун медонад, ки ќоидаи бозї шаффоф буд ва рафтораш мисли љавонони дар кишварњои демократї буда шакл мегирад.

Вале дар љањони Ислом, ба хусус дар кишварњои диктаторї ваќте мебинанд як интихоботи ѓайри демократї гузашта, ба умеди интихоботи баъдї мемонанд, вале интихоботи баъдї њам ѓайри демократї баргузор мешавад. Пас мегўянд, љавонии насли ман гузашт ва ба синни чил даромадам. Агар ду интихоботи дигар бигузарад, 50-60-сола мешаваму аз сањна берун ва бо ин фазое, ки њаст, ояндаи нек надорам, бояд истифода аз шиори тунравон кард: ё марг ё пирўзї. Хулоса Бо дарназардошт аз гуфтањои боло ва бо таваљљуњ аз воќеъиятњо мурољиат мекунам: Дўстони азиз ва онњое, ки бо ифротгарої мубориза бурданиед, оё шумо мехоњед танњо натиљаро табобат кунед ё сабабро пайдо созед? Ифротгарої дар њар замон пайдо мешавад. Бубинед, мардум фикр карданд, ки 100 њазор нерўи низомии ИМА ва НАТО ваќте вориди Афѓонистон мешаванд, масъалаи Алќоида ва Толибон бо њамин аз байн меравад. Њоло чї? Дањњо њазор инсон кушта ва дањњо миллиард доллар харљ шуд, вале Толибон дар љои худ боќї монданд, дар баробари ин ДОИШ аз Ироќу Сурия сар зад. Агар адолати иљтмоъиву судї набошад ва љавонони миллатњои мусалмон эњсоси озодї ва ояндаи нек накунанд, бо камоли таассуф мегўям, мутмаин бошед, ки њатман аз љои дигар ин гуна гурўњњо сар боло хоњанд кард. Бинобар ин, ваќте мо мегўем, дар Осиёи Марказї, мутаассифона, нишонањои ифротгарої бисёртар шуда истодааст, аз љумла дар Тољикистон, бояд роњи њалро пайдо кард. Яъне чї бояд кард, то пеши роњи ифротгарої гирифта шавад? Мо бо Њукумати ЉТ ва тамоми нерўњои солими љомеъа дар масъалаи пешгирї аз ифротгарої

њамфикру шарик њастем, вале дар шинохти роњи мубориза ихтилоф дорем. Онњо фикр мекунанд, ки бо бастани дари масљиду тарошидани риши љавонон, бардоштани њиљоб аз сари хоњарон ва шиорњои исломї аз љомеъа, ифротгарої аз байн меравад, ки аљиб тасаввурест. Оне, ки мехоњад террор анљом дињад, бидуни симои исломї њам ин амалро пиёда сохта метавонад. Чун ин гуна афрод дар зењн аќидаи террористї дорад, на дар либосу риш. Аммо мо пешнињод мекунем, ба мардум озодї бидињед дар чорчўбаи ќонун, адолат кунед ва адолати судиро њам барќарор созед. Бигузор ваќте судя ќарор ќабул мекунад, ќонун ва манфиати шањрвандро меъёр ќарор бидињад, на дастурро. Љавон нањзативу исломгарост ё коммунисту дигар нафаре, ваќте ба суд мурољиат мекунад, бидонад, ки суд одил аст, њатто дар бањс бо њукумату прокурор ва амниятиву пулис њам адолат риоя мешавад. Яъне охирин даргоњи умеди ин љавон суд мешавад, дар њоле ки ягон маќоми дигар њарфашро нашунид. Шумо ба мардум интихоботи озоду демократї бидињед, то тавассути интихобот љавонон ва намояндагони ќишрњои гуногун бираванд ба парлумон, ба маљлисњои мањаллї. Шарт нест, ки 90%-ро моли як њизб намоем». Дар охир суолњои зиёде њам матрањ шуданд, њам хаттї ва шифоњї, ки Муњиддин Кабирї ба таври муфассал ва мантиќї ба њар кадоме аз ин суолњо посух дод. Ќазовати чигунагии суолу посухњои рањбари ЊНИТ-ро ба суолгузорон, бахусус ба њозирини ин нишаст вомегузорем. Бо умеди тантанаи адолат ва таќвияти пояњои истиќлолият дар чењраи миллат ва фард-фарди он

«Наљот»

8

18 сентябри соли 2014

www.nahzat.tj

назару

Шакке нест, ки вазифаи як мураббї байни дигар њирфаю тахассусњо бисёр бузург ва фарќкунанда аст, ба шарте, ки онро холисона аз рўи имону инсоф бо бењтарин ваљњ анљом дода, донишомўзонро бар асоси арзишњои миллию динї тарбия кунад. Дар чунин сурат кори ў дар радифи арзишмандтарин корњо ќарор мегирад.

њар коре ту анљом медињї, аз нигоњи шогирдон зебову писандида мебошад ва њар коре аз анљом доданаш худдорї меварзї, дар назари ишон зишту нописанд аст! Пас, аз ин гуфтањо чунин бармеояд, ки рафтору гуфтори неки мураббию муаллим ва падару модар бењтарин равиши тарбия барои донишомўзону фарзандон аст. Вазифаи як мураббии муваффаќ Њадафи аслии тарбияву таълим њамчун васила ќарор додани он дар шаклгирии шахсият аст ва бо мурури ваќт аз миёни шахсиятњо чењраи идеалу намуна арзи вуљуд кардан. Аммо яке аз вижагињои шахсияти намунавї он аст, ки бояд бо парвардигораш

тааст. Аммо бидуни шакку тардид пояњои тарбият дар љомеъаи исломї бар асоси эљоди аќидаи солим, авотифи пок ва ахлоќи воло устувор аст, ки ин замина ва фурсати хубест барои шаклгирии робитаи донишомўз бо атрофиён, бахусус бо Парвардигори хеш. Агар мо бихоњем ин рангу бўро дар зиндагии худ дошта бошем, пас лозим аст, ки барои парвариши мураббиёни муваффаќ дар заминаи тарбия ва таълим иќдоми љиддї намоем. Мураббї бояд дорои шароити лозима бошад, то битавонад наќши як муаллим ва мураббии шоистаю муваффаќро ифо намояд. Вижагињои мураббї ва муаллими муваффаќ дар тарбия ва таълим

Мураббї ва муаллими 1. Мураббии муваффаќ бояд дар заминаи кори худ моњир бошад ва њангоми таълиму равишњои омўзишї даст ба ибтикору навоварї бизанад. Тамоми талошњои худро барои тарбияи шоистаи шогирд ба кор гирад. Маълумоти судманд ва бештареро дар ихтиёри онњо ќарор дињад. Адабу ахлоќи барљастаро ба шогирдон биомўзад ва барои дур карданашон аз одатњои зишту нописанд кўшиш ба харљ дињад. Дар ин асно ў њам мураббї њаст ва њам муаллим.

Бояд ёдовар шуд, ки лафзи мураббї дарбаргирандаи мударрису муаллим, падару модар ва тамоми касоне хоњад буд, ки парваришу сарпарастии фарзандону кўдакон ва наврасону љавонон дар ўњдаи ишон вогузор шудааст. Бинобар ин, мураббї ё мударрис парваришдињандаи наслњост ва ислоњу фасоди љомеъа ба таври мустаќим аз ў вобаста аст. Пас, њар ваќто вазифаи худро, ки тарбияту таълим мебошад, аз рўи имону ихлос анљом дињад ва шогирдонашро дар як фазои одобу ахлоќи накў тарбия кунад, метавонад ќабул дошта бошад, ки ў ва шогирдонаш муваффаќияту

сарбаландї ва хушбахтию саъодатмандии дорайнро пайдо хоњанд кард. Дар ин љода Паёмбари Худо (с) хитобан ба њазрати Алї мегўяд: Ба Худо савганд, агар Худованд як нафарро ба василаи ту њидоят кунад, бароят бењтар аз уштурони гаронбањою арзишманд аст”. Инчунин он Њазрат (с) фармуд: Касе хайр ва некиро барои дигарон меомўзонад (яъне онњоро таълиму тадрис медињад), њама чиз, њатто моњињо дар ќаъри бањр барои ў талаби омурзиш мекунанд. Аммо, агар муаллим дар адои вазифа бепарвоию сањлангорї кунад ва шогирдонашро ба инњирофу

идеологияњои вайрон ва рафторњои зишту нодуруст роњнамої созад, бояд бидонад, ки њам худ ва њам онњоро дучори бадбахтии дунёву ќиёмат кардааст. Паёмбари акрам (с) дар ин росто мефармояд: Њамаи шумо масъулият доред ва њар кадоматон аз зердастони худ пурсида мешавед ...”. Пас, муаллим ё устод дар мактабу донишгоњ масъул њасту масъулият дорад, ки дар ќиболи донишомўзон посухгў ва барои онњо љавобгў мебошад. Бинобар ин, эй мураббї, эй муаллим ва эй мударриси муњтарам, ќабл аз њар чиз ва њар кас бояд худатро ислоњ намої, зеро

дар иртибот бошад ва барномаи зиндагї аз гуфтаву фармудањои Ў маншаъ гирифта, барои ислоњи љомеъа иќдоми љиддї намояд. Ин аст рисолати муаллим ва њадаф аз тарбияву таълим. Тавре маълум аст, тарбият бар пояњое устувор аст, ки аз љомеъае ба љомеъаи дигар фарќ мекунад. Масалан, дар њоле ки пояњои тарбият дар љомеъаи коммунистї бар асоси моддиёту мањви маънавиёт ва ќатъи робитаи донишомўз бо Парвардигораш устувор буд, дар љомеъаи ѓарбї бар пояи судљўию бањракашї ва худхоњию бебандуборї шакл гириф-

2. Он таклифу вазифањое, ки бар дўшаш њаст, холисона анљом дињад, то битавонад бо гуфтору рафтораш улгўи хубе барои шогирдон бошад. Он чиро, ки барои худ ва фарзандон дўст медорад, барои шогирдон њам дўст бидорад ва аз лаѓжишу иштибоњоти онњо даргузарад. Агар њар гоњ касеро мавриди љазо ќарор доданист, дар ављи мењрубониву дилсўзї ўро муљозот кунад. Паёмбари Худо (с) мефармояд: “Имони њељ яке аз шумо комил набувад, магар он чиро, ки барои худ дўст медоред, барои бародаратон низ дўст бидоред”.

3. Яке аз хусусиятњои дигари муаллими муваффаќ ин аст, ки бо илму ахлоќе, ки ба донишомўз меомўзад, амал кунад, то гуфтору кирдораш мухолифи њам ќарор нагиранд. Дар ин љода Худованди бу-

www.nahzat.tj

18 сентябри соли 2014

андеша зург мефармояд: “Эй касоне, ки имон овардаед, чаро чизеро мегўед, ки худ онро анљом намедињед? Назди Худо сахт нописанд аст, ки чизеро бигўед ва худ онро анљом надињед”. Дар ин фармудаи Худованд касоне, ки суханеро мегўянд, аммо ба он амал намекунанд, мавриди сарзаниш ќарор гирифтаанд. Паёмбари Худо (с) мефармояд: “Худоё, паноњ мебарам ба Ту аз (шарри) донише, ки нафъе (ба одамї) намерасонад”.

4. Муаллим бояд бидонад, ки вазифаи ў шабењ ба вазифаи паёмбаронест, ки Худованд онњоро барои њидояту омўзиши башар фиристод, то Парвардигор ва Холиќи худро бишиносанд. Муаллим дар ибрози муњаббату дилсўзї

сар мебарад, ки сатњи ахлоќу тарбият ва заковату фањмиши онњо аз њам фарќ мекунанд. Аз ин рў, бояд ба гунае амал кунад, ки њамаи онњоро мадди назар дошта бошад ва дар бархўрд дилсўз бошаду ба фармудаи мураббии бузург, Паёмбари акрам (с) амал кунад, ки мефармояд: “Њамоно ман барои шумо ба манзалаи падар њастам ва шуморо омўзиш медињам”.

6. Муаллими муваффаќ бояд бо дигар њамкоронаш таъовуну њамкорї ва ќасди хайрхоњї дошта бошад, барои таъмини маслињати донишомўз бо њаммаслаконаш ба машварат ва табодули назар бипардозад, то улгўи хубе барои шогирдон бошад. Аз сўи дигар, њамаи муалли-

гуфт, ин кор суннат нест. Ибни Вањаб меафзояд, ман ба ў чизе нагуфтам, то ин ки мардум танњояш гузоштанд он гоњ гуфтам, ба эътиќоди мо ин кор суннат аст ва далел њам дорем. Гуфт: далел чист? Гуфтам: аз Муставрид ибни Шаддоди Ќаршї ривоят аст, ки гуфт: ман Паёмбари Худо (с)- ро дидам, ки бо ангушти кўчак ангуштони пойњояшро хилол мекард. Он гоњ Молик гуфт, ин њадис њасан аст ва ман то ин лањза онро нашунида будам. Ибни Вањаб мегўяд: баъд аз ин воќеъа, њангоме, ки Молик дар бораи ин мавзўъ мавриди суол ќарор мегирифт, ба хилол кардани ангуштони пой тавсия менамуд”. Аз ин хотир, муаллиме, ки мехоњад зимни анљоми в а з и ф а муваффаќ бошад, бояд ба њаќќу њаќиќат гардан фуруд орад, агар дучори иштибоњ шуд, онро эътироф кунад, ин хулќу хўи накўро ба шогирдон биомўзонад ва арзишу ањамияти тавозўъ ва пазириши њаќро низ барои онњо баён намояд. Ў ин корро амалан дар синфхона анљом дода метавонад ва њар гоњ посухи бархе аз донишомўзонро ба саволњо бењтар аз посухи худ дид, онро эълон кунад ва ба бартарии посухи фулон донишомўз эътироф намояд. Зеро ин кор боис мешавад, ки итминону эътимоди донишомўзонро љалб сохта, шогирдонаш ўро дўст бидоранд. Пас, чї хуб мебуд, агар њамаи муаллимон дар масири ин гуна муаллимони ростгў њаракат ва дар пазириши њаќиќат роњи онњоро дунбол мекарданд.

9

муваффаќ нисбат ба шогирдон бояд наќши падарро иљро намояд. Њамчунин дар њама њолат оид ба донишомўзон ва дарси онњо масъул аст. Ў бояд донишомўзонро дар њалли мушкилот ва дигар мавридњое, ки марбути ўст, кўмаку ёрї расонад. Паёмбари акрам (с) мефармояд: «Њамаи шумо масъул њастед ва дар ќиболи зердастонатон бозхост мешавед».

5. Муаллим бояд мутаваљљењ бошад, ки дар њузури Худованд мавриди пурсуљў ќарор мегирад, ки чї чизеро ба шогирдон омўхт? Оё барои онњо пайдо кардани роњњои дурусту роњнамоињои холисонаро анљом додааст? Паёмбар (с) мефармояд: “Худованд њар касеро, ки бар дигарон сарпараст кардааст, мавриди муњосаба ќарор медињад, оё онро њифз кардааст ё зоеъ? То љое ки мард дар бораи хонаводааш мавриди пурсуљў ќарор мегирад”. Иловатан бар ў лозим аст, ки ба гунае ба онњо сухан бигўяд, ки суханонашро бифањманд ва бо њар донишомўз ба андозаи дарку фањми вай сухан бигўяд. Њазрати Алї (р) мефармояд: “Бо забоне бо мардум сухан бигўед, ки мефањманд. Оё дўст доред, ки Худованд ва Паёмбараш такзиб шаванд”? Бидуни шак, муаллим бинобар мавќеияти кору шуѓлаш дар миёни донишомўзоне ба

мон бояд Паёмбари Худо (с) -ро улгўи худ ќарор бидињанд. Зеро Худованд дар ин бора хитоб ба мусалмонон карда мефармояд: “Дар њаќиќат, барои шумо дар пайравї кардан аз Паёмбари Худо (с) улгў ва сармашќи некўст”.

7. Муаллими муваффаќ касест, ки аз назари илмї тавозўъ дошта бошад. Эътироф аз њаќќу њаќиќат фазилат ба шумор меравад. Пас њаќиќатро бояд бипазирад, то њамвора дар иштибоњот ба сар набарад. Муаллим дар пазируфтани њаќ ва эътироф ба он бояд ба салафи солењ пайравї дошта бошад. Зеро њар ваќто онњо ба њаќиќати чизе мутаваљљењ мешуданд, ки бар хилофи эътиќоду назарашон асту онро мепазируфтанд. Барои исботи ин даъво, метавон ба гуфтори ибни Аби Њотам дар китоби “Муќаддимаи љурњ ва таъдил” такя кард. Чуноне дар ќиссаи Молик (р) ва мунсариф шудани ў аз фатвояш пас аз шунидани њадиси Паёмбар (с) зикр шудааст. Ишон ин масъаларо ба ин тарз овардааст, дар боби марбут ба пайравии Молик аз Паёмбар (с) ва мунсариф шудан аз фатвояш њангоме, ки њадисеро бар хилофи назараш барои ў аз Паёмбар (с) наќл карданд, Ибни Вањаб мегўяд: Шунидам, ки дар бораи хилол кардани ангуштони пой аз Молик савол карданд ва ў дар посух

8. Муаллими муваффаќ касест, ки ба ањду паймон вафодор ва дар гуфтораш содиќ бошад, зеро садоќат дар њама њол маншаи хайру баракат аст. Паёмбари акрам (с) мефармояд: “Одамї пайваста рост мегўяд ва хоњони ростист, то ин ки назди Худованд ростгў сабт мешавад. Њастанд касоне, ки пайваста дурўѓ мегўянд ва дунболи дурўѓ мераванд, то ин ки назди Худо дурўѓгў сабт мешаванд”. Бинобар ин, садоќат ва ростгўї хулќу хўи бузург аст ва муаллимро мебояд, ки нињоли онро миёни донишомўзон сабз намояд ва бо одат додан бар ростгўї, ин сифати арзиш-

мандро дар назари онњо мањбубу дўстдоштанї љилва дињад, њатто дар шўхї кардан низ садоќат пеша намояд. Зеро Расули Худо (с) шўхї мекарданд, аммо љуз њаќ чизи дигар бар забон намеоварданд. Муаллим, њатто ба ќасди шўхї њам набояд ба донишомўз дурўѓ бигўяд. Агар ба ў ваъдае дод, бояд пойбанд бимонад, то ростгўиву вафо ба ањдро аз гуфтору кирдораш биомўзанд. Чунки донишомўз суханони дурўѓро ташхис медињад, агарчи ба хотири шарм аз муаллим посухи ўро дода наметавонад.

9. Яке дигар аз вижагињои муаллими муваффаќ сабру истиќомат аст. Њангоми мувољењ шудани муаллим бо мушкилоти донишомўз ва масоили омўзишї бояд сабур бошад. Зеро сабру устуворї бузургтарин ёру ёвари ў дар кор ва пешаи муаллимист. Худованди мутаъол мефармояд: “Ва аз шикебої (сабр) ва намоз ёрї љўед”. Паёмбари акрам (с) низ мефармояд: “Муъмине, ки бо мардум муошират ва шишту хез дорад ва озору азияти онњоро тањаммул мекунад, бењтар аз муъми-

нест, ки бо мардум шишту хез надораду озор ва азияташонро тањаммул намекунад”. Хулоса, мураббї ва муаллими муваффаќ бояд дар тахассусу пешаи худ моњир бошад ва он таклифу вазифањое, ки бар дўш дорад, холисона анљом дињад, то битавонад барои дигарон хосатан барои шогирдонаш улгўи хубе бошад. Аз ин хотир, ўро зарур аст, ки ба илму ахлоќи ба донишомўзон омўзонидааш амал кунад, то гуфтору кирдораш ба њам мухолиф набошанд. Чунки он вазифаи паёмбаронае, ки дорад, фардо дар назди Худованд мавриди пурсуљў ќарор мегирад. Њоло дар фарљоми матлаби хеш мехоњам тамоми муњассилини макотиб ва донишљўёни азиз ва дар раъси онњо муаллимону устодони арљмандро ба муносибати фарорасии соли хониши 2014 - 2015 табрику муборакбод гуфта, барои якояки онњо дар љодаи тарбияву таълим ва тадрису омўзиш комёбиву муваффаќият, дар зиндагї сарбаландию обрўро таманно дорам.

Ќиёмиддин Ќамарзод

10

18 сентябри соли 2014

www.nahzat.tj

вокуниш

ЊНИТ гуноњи маќомдори ВКД-ро ошкор кард

«Шуњрат Арбобов, сардори Шуъбаи минтаќавии мубориза алайњи љиноятњои муташаккил дар минтаќаи Зарафшон дар заминаи паст задани шаъну шарафи беш аз 40 њазор аъзои Нањзати Исломии Тољикистон бояд узрхоњї намояд», гуфт дар суњбат бо мо раиси бахши ЊНИТ дар Панљакент Сино Њасанзода. Бале, тавре аз суњбат бо ин бародар маълум гашт, рўзи 10.09.14 ишон бо талошњои зиёд тавониста, ки бо маќомдоре дар нињодњои ВКД, маъруф ба «шестой отдел» дар утоќи кориаш дар шањри Панљакент суњбат намуда, тухматзаниву сиёњкунињои бедалели ўро нисбати ЊНИТ ошкор ва ба исбот бирасонад. Ќабл аз ворид шудани Сино Њасанзода ва муовини ишон Ботур Ашўров назди љаноби Ш.Арбобов, корманди шуъбаи мазкур бо номи Љамшед Туйѓунов телефонњои мобилии онњоро гирифтан хостааст, аммо С. Њасанзода ўро њушдор дода, ки ин иљозату њаќ љињати гирифтани моликияти шахсї дар салоњияти ў нест. «Ваќте дохили утоќи Шуњрат Арбобов шудем, ў бо асабонияти зиёд муовинамро, ки бояд суњбати моро наворбардорї мекард, беруни дар кард», гуфт раиси бахши ЊНИТ дар Панљакент. Ин дар њолест, ки Ш.Арбобов, тавре С.Њасанзода иќрор кард, рўзи 18.08.2014 дар дењаи «Деваштич», љамоъати «Халифа Њасан»-и Панљакент нафареро бо номи Нуруллоев Њабибуллоњ Гулович бо амалњои зиддиахлоќї боздошт намуда, њафтаи гузашта, рўзи 04.09.2014 аз тариќи ТВ-Симо, телевизиони мањаллии Панљакент ўро њамчун узви ЊНИТ

муаррифї кард, Њабибуллоњи ќасидахону љодугари маъруферо, ки солњои зиёд имоми расмии масљиди дењаи «Панї»-и љамоъати «Шинг» буд. Бародарони нањзатї шахсияти ўро то љое ошкор њам карданд, ки ќабл аз њама ин марди фосиќу љодугар дар мањдудаи ноњияи Панљакент яке аз мухолифони сарсахти ЊНИТ будааст. Пас суоле матрањ мегардад, ки оё истифодаи њамин гуна афроди ифлосу љиноятпешаанд барои сиёњ кардани номи ЊНИТ дар дастури маќомот? Чун борњо ба исбот расонидаем, ки «узви ЊНИТ»сохтанњои маќомот ба таври тањмилї сурат мегиранд ва баъди чанде аз ин гуна инсонњо ному нишоне боќї намемонад. «Суњбати банда бо Ш. Арбобов ба сабаби кам будани фурсат тўл накашид, вале чанд суолеро ба ишон матрањ кардам», гуфт раиси бахши ЊНИТ дар Панљакент, аз љумла: «љаноби сардор, то љое огоњї дорам, вазифаи Шумо мубориза алайњи љиноятњои муташаккил аст, лутфан мегуфтед, ки дар кадом ќисмати кирдори Нуруллоев Њабибуллоњ љинояти муташаккил дида мешавад?

-Љаноби Сино, ман ин љо шуморо њамчун раиси як њизб ќабул намудам ва бояд бидонед, ки мо њамеша бо тамоми анвоъи љиноятњо мубо-

риза мебарем. Дар айни њол, Нуруллоев Њабибуллоњро бо моддаи 320 КЉ ЉТ барои пешнињоди пора ба кормандони њифзи њуќуќ ба љавобгарї кашидаем.

-Пас маълум мешавад, ки дар амалњои зиддиахлоќии Њабибуллоњ Гулович љинояте наёфтеду танњо дар асоси љинояти коррупсионї парванда боз намудед. Вале лутфан мегуфтед, ки оё раванди дастгиркуниро кормандони Шумо наворбардорї карданд?

– Ба ин савол љавоби мушаххас дода наметавонам, чунки сирри тафтишот аст.

- Набошад бо чї далел њизбияти шахси дастгиршударо пурсидед ва узви ЊНИТ буданашро маълум кардед?

- Мо аз њар нафари боздоштшуда баёнот мегирем, аз Нуруллоев Њабибуллоњ низ баёноти хаттиву шифоњї гирифтем, ки наворашро дорем, он љо худаш иќрор шуда, ки узви ЊНИТ аст.

- Агар амали зиддиахлоќии ин мардро маълум кардаву наворашро низ ба намоиш гузошта тавониста бошед, чаро шахсияту њизбияти фоњишазанњоро ошкор кардан намехоњед? Шояд онњо узви ЊХДТ бошанд?

- Чи хеле гуфтам, ин корњои мо махфианд. Вале дониста бошед, ки ман нисбати њизби Шумо ягон монеъа эљод накардам, чунки њаќ надорам. Мо дар давлати демокративу њуќуќбунёд зиндагї дорем, бародар.

- Хулоса, шумо бародар Ш. Арбобов, оё танњо дар асоси сухани боздоштшуда, ин муттањами фосидулахлоќро дар љаласаи фаъолони шањру дењоти Панљакент, њамчунин аз тариќи телевизиони мањаллї, узви ЊНИТ эълон накардед?

- Бале, дар он љаласа пурра шахсияти ўро баён намудам, аз

љумла узви ЊНИТ ва имомхатиби масљиди дењаи Панї буданашро низ». Чунин ранг гирифтааст суњбати масъули ЊНИТ дар Панљакент бо яке аз маќомдорон дар ВКД, ки гўё бар зидди љиноятњои муташаккил мубориза мебарад. Аммо тавре бародар Сино тазаккур дод, љаноби Шуњрат Арбобов аз ин «мулло»-и љодугару касиф «худиќрорї»-њоеро дарёфт кардааст, ки иљборианд. Чун ваќте бо суоли дигар аз ин маќомдори ВКД рўзи боздошти ин «мулло»-ро мепурсад, ў бо сароњат гуфта, ки ёд надорад. Боздоштшуда њатто вакили мудофеъ надорад, вале маќоми ВКД гуфта, ки инро аз прокуратура пурсед ва парванда аллакай ба суд фиристода шудааст. Бадии кор дар он аст, ки ин гуна маќомот дидаву дониста, имому имомхатибони расмии зери тобеъияти Кумитаи дин бударо, дар њоле ки дар асоси моддаи 5-и Ќонуни ЉТ «Дар бораи озодии виљдон ва иттињодияњои динї» њуќуќи аъзо шудан дар њизби сиёсиро надоранд, боз њам гаштаву баргашта, фосиќтарини онњо ва «табиб»-у љодугари гузароеро узви ЊНИТ эълон медоранд. Пас ин љо њадафи ин гуна доирањои сиёњкор њам рушан аст. Хеле зиёд кўшиш кардем, ки бо раќами 92.760 39 58, телефони мобайли љаноби Шуњрат Ашўров дар тамос бошему љузъиёти дигари масъала ва назари он љонибро низ дошта бошем, вале мутаассифона, муваффаќ нашудем. Ба њар њол, фикр мекунем, бародар Сино бисёре аз љанбањои ин гуна фаъолиятњоро ошкор карда тавонистааст.

«Наљот»

www.nahzat.tj

18 сентябри соли 2014

фарњанг (Идома аз шумораи гузашта )

Лозим медонем бар асоси он чи дар ањодиси шариф зикр гардид, таваќќуфе дошта бошему мулоњизоте чанд нисбат ба иршодоти зикргардида дар мутуни њадис иброз намоем. Чунончи, барои донишмандон пўшида нест ва дар ин мавзўъ низ ибрози назар кардаанд, арзиши њар илме алоќаманд ба мавзўи бањси он аст. Мавзўъ њар ќадар арзишманд ва бузург бошад, дараљаи илме, ки дар бораи он бањс мекунад, ба њамон андоза оливу болост. Аз њамин лињоз, мавзўи дин, ки дар зиндагии инсон њадафи усулист, ањамияти ин илм ва он чи ба он тааллуќ мегирад, то љое муњиму арзишманд аст, ки муаллими он Худованд ва таълимгирандаи аввал ва мударрисаш паёмбаронанд. Њифзи ин илм ва таълиму тадриси он, посдорї аз њарими илми Худованд мебошад, ки њамчун дарвозаи рањмате ба рўи мардум кушода шудааст. Илми дин таъйинкунандаи маќсади зиндагии башар аст, ки тамоми фаъолияти инсонро пўшиши њидоятї мебахшад. Дар њаќиќат, метавонем бо имони комил бигўем, касоне ин илмро меомўзанду густариш медињанд, дарњои рањмати Худовандро ба рўйи љањониён мекушоянд ва аз кушода мондани он њимоят мекунанд.

Илми варосат

Донишманди фарзонаи љањони Ислом, устоди марњум Сайид Сулаймони Надавї дар китоби «Рисолати Муњаммадї» бањсеро перомуни њикмати офариниш ва ѓоятшиносии њаёт ироъа кардааст. Устод баъд аз баёни ѓояти хилќат ва њикмати он, ки дар даруни њар шайе аз ашёи ин љањон нуњуфта ва њар кадоми он њикмат ва ѓояро ба шакли муносибе, ки барои он ашё таъйин шудааст, ибрози андеша мекунад. Ва дар мавриди њикмату ѓояти вуљуди инсон чунин менависад: «Инсон ба иллати он ки Худованд ба ў аќли саршор, раъйи равшан, андешаи жарфнигар ва дониши латиф бахшидааст, кулборе аз масъулият ва вољиботро бар уњдааш гузоштааст. Ин масъулияту вољибот дар забони шаръ ба номи «таклиф» ёд мешаванд ва ин таколиф ба эътибори ќувваи зоњирї ва ботинии одамї ба ў супурда шудааст. Ин масъулиятњо, ки дар њудуди тавон ва ќудрати одамист, бархоста аз бахшишњои илоњї бар ў мебошанд. Чунончи дар ояти карима омадааст: «Худованд ќатъан њар нафсеро дар њадди тавонаш амр фармудааст »(«Баќара», ояти 286). Худованд дар ояти дигар аз ин таклиф ба амонат таъбир намуда мефармояд: «Мо амонатро бар осмонњову замин ва кўњњо арз кардем онњо, аз тањаммули он ибо карданд ва тарсиданд ва инсон онро њамл кард, дар њаќиќат ў ситамгору нодон аст», (Сураи «Ањзоб», ояти 72). Устод тафсири ин ояти шарифро баъдан чунин баён мекунад: «Касе ба зулм ва љањл муттасиф мешавад, ки мукаллаф ба адлу дониш шуда бошад. Зулму љањл аз сифоти одамист, ки дигар мављудот ба он муттасиф нестанд. Зеро љуз инсон дигар њељ яке ба адлу илм мукаллаф нестанд. Бинобар ин, ду сифат аз сифоти инсон, яке зидди адл асту дигаре зидди илм. Зулм иборат аз таљовузи инсон аз њудуди муайян ва истеъмоли ќувваи феълии зохирї дар ѓайри мањал аст. Љањл бошад аз нуќсони ќувваи илмиест, ки дар инсон роњ меёбад. Дар муќобили золимон адл ва дар муќобили љоњилон олим мебошад. Адлу илм ду суфатеанд, ки инсон билќувва бад-он муттасиф мегардад, на ба феъл. Бинобар ин, инсон ниёзманди адл мегардад, то ќувваи амалии худро такмил кунад, њамчунин ниёзманди илму маърифат аст, то ќувваи илмии худро такмил намояд. Куръони карим гоњо адлро ба амали солењ ва илмро ба исми имон ном бурдааст. Чунончи Худованд мефармояд: «Ќасам ба замон, ки њароина одамї дар зиёни худ аст, магар онњое, ки имон оварда, амали шоиста карданд». Биноан касе, ки амали солењ накар-

дааст, дар њаќиќат ба худ зулмро раво дида, касе имон ба Худо наовардааст, дар њаќиќат љањл намудааст. Аз зиёну хусрон касе наљот меёбад, ки имон оварда, амали солењ анљом додааст. Ба ин тартиб, Худованд замонаро дар ин оят шоњиди зиёнкорон ва ањли хусрон муаррифї намудааст. Он чи аз муњтавои ин оёт фањмида мушавад, он аст, ки маќсад аз замон њаводис ва рўйдодњоест, ки аз оѓози офариниши љањон рух додаанд. Таърихи љањон гувоњи он аст, ки њар миллате ба Худо имон наовард ва амали шоиста анљом надод, дар натиља хусрон дида, њалок гардидааст», (Рисолати Муњаммадї, сањ. 30-32). Аз ин тањќиќ чунин натиља ба даст меояд, ки Худованд аз миёни њамаи махлуќот инсонро зарфи амонати Худ ќарор дода, њикмати худовандї асрори зиёдеро дар он захира намудааст. Илми дин ягона масдару махраљест, ки захираи ин зарфро ба сањнаи њаёт бо мизони адлу инсоф љорї намуда, пайвандњои табииро солим нигањ медорад ва пайвандњои иродиро хидоят намуда, ба онњо ќотеъияту љуръати амал мебахшад. Илми дин инсонро аз банди тахмину гумон, њадсу фарзия, тавањњуму васваса, шакку шубња ва дигар вањмиёте, ки хоњу нохоњ дар зиндагї буруз мекунанд, наљот медињад. Ба таъбири Мавлоно: Њар касе аз занни худ шуд ёри ман, Аз даруни ман наљуст асрори ман. Меъёри муносибатњо замоне тахайюлї ва дур аз њаќиќат бошанд, њатман таъвилњои ѓалат ва њукмњои љоњилона дар шинохти моњияти инсон ва њадафи зиндагии ў пеш хоњад омад, ки намунаи он дар тамомии тўли таърих вуљуд дорад.

Илми њаёт Мехоњем ба нуктае ишора кунем ва он нукта ин аст, ки илми дин аз лињози њифзу амал ба он, аз осебпазиртарин илмњо мањсуб мешавад. Осебпазирї аз њайсияти њифзи илми дин он аст, ки дар њар кавме он пойдору устувор шавад, нуфузу гаъсиргузории мухолифонаш дар ањли он ќавм душвор, њатто номумкин мегардад. Тањаввулоти таърихї нишон додааст, ки мусалмонон замоне рў ба инњитот оварданд, ки илми дин дар байни онњо заъиф шуд. Аз тањќиќоти донишмандони исломї чунин бармеояд, ки бадхоњони уммати исломї чї дар гузашта ва чї дар асри њозир барномаи мубориза бар алайњи Ислом ва нуфуз дар кишварњои мусалмоннишинро аз заиф гардондани дониши динї шуруъ намудаанд ва бо тамоми тавонашон болои ин барнома кор кардаанд. Ин љо бо овардани назари усгоди марњум Ѓаззолии Мисрї иктифо карда, ба бањси илмии ин мавзўъ намепардозем. Устод менависад: «Таърихнигорон дар ин мавзўъ иттифоќи назар доранд, ки пушти љараёнњои сиёсї ё низомї ногузир бояд фалсафањои аќидатї, маънавї, адабї, њуќуќї, иљтимоъї вуљуд дошта бошанд. Њаракатњои низомї ё сиёсии фоќиди ин навъ фалсафа бештар љангали дуздонро мемонад, ки ба зуддї поён меёбад. Муѓулон якрўза тамоми љањонро тасоњуб карданд, вале ин тасоњуб тайи љангњои вањшиёнаву бошитоб сурат гирифт ва ба њамин љињат љањон тайи љангњои шитобон аз онњо рањо ёфт. Муѓулњо осоре аз худ ба љо нагузоштанд, зеро чизе дар пушташон вуљуд надошт, ки онњоро ба њаракат дароварад. Муњаммад Алї Пошо дар остонаи гирифтани хилофати туркони усмонї буд, вале аз он љо,

11

ки ќазия танњо пуштибонии низомї дошт, ба љое нарасид. Аз як љињат метавон ин ќазияро бар давлати Усмонї татбиќ дод, барои он ки ин давлат дар оѓоз бар асоси Ислом шакл гирифта буд. Муњаммад Фотењ, марди рўзадор ва ибодатгузор буд, фарзандонашро мудом ба тиловати Ќуръон ва кори шоиста ташвиќ ва тавсия мекард. Дар оѓоз фалсафаи аќидатї вуљуд дошт, вале чанде баъд, ќазия поён ёфту њукумат шакли салтанатї ба худ гирифт. Истеъмори Ѓарб низ дар пушти худ фалсафаи иљтимої дошт. Инќилоби Фаронса ва инќилоби коммунистї њам дар пушти худ навиштањои фикрї доштанд. Навиштањои Жан Жак Руссо, китобњои Монетескиё ва навиштањои дигар рањбарони фикрии Аврупо дар пушти инќилоби Фаронса ќарор доштанд. Дар пушти њаракати исломї ё инќилоби исломї Ќуръони карим ќарор дошт ва ин рози пирўзии он буд. Њамин омил сабаб шуд, ки дар саддаи аввал дар тамоми љањони шинохташудаи он замон густариш ёбад ва њељ бахше аз дунёи онрўзаро боќї нагузорад. Вале баќияи љањон ба гунае боќї монд, ки гўё дар минтаќае соямонанд ба cap мебаранд ва дар даруни уммати исломї зери сояи Ќуръон ва омўзањояш мезист. Баъд аз он ки фалсафаи Ќуръон ва фарохонии он доман барчид ва ранг бохт, уммати исломї табдил ба мардумони шабењи муѓулон шуданд, ки бе њељ фалсафае ноогоњона мељангиданд ва дар нињоят кор ба љое кашид, ки инак мушоњида мешавад”. Устод Муњаммади Ѓаззолї баъди изњори назари судманд, чунин натиља мегирад: “Тамоми уммат ногузир бояд ба ќонуни устувори хеш рў оварад, аркону пояњои бузурги ин ќонунро лузуман бояд дубора сохт, уммату љомеъањои дигар низ чунин мекунанд. Њељ кас нест, ки бигўяд, њизби муњофизакор, њизби коргар ё њизби озодагии инглис намунањои њувийятњои мустакиланд. Тамоми ин ањзоб як император доранд, ки онро ба љои Худо парастиш мекунанд”, («Таъомули равишманд бо Куръон», сањ. 345-348). Иќбол низ дар ашъораш ба њамин мавзўъ ишора мекунад, ки:

Чун шавад андешаи ќавме хароб, Нocapa гардад ба дасташ сими ноб. Мављ аз дарёш кам гардад баланд, Гавњари ў чун садаф ноарљманд. Бинобар ин, илми дин агар аз њофизаи миллат зудуда шавад, њама арзишњои вуљудии уммат, ба хусус уммати мусалмон, ки њама ќолабњои миллї ва таърихияш бо Ислом поярезї ва такмил шудааст, ќимати худро аз даст хоњад дод. Масалан, оё имкони адабиёти классикро аз адабиёти замонњои дигар људо кардан вуљуд дорад? Ба фарзи ин ки агар људо карда шавад, дигар чї боќї хоњад монд? Бешак, он усулњои адабие, ки пояи асосии адабиёт аст, аз љумлаи илми арўз, маъонї, баён, бадеъ ва ѓайра куллан аз байн хоњад рафт. Чунончи, муњаќќиќони адабї мегўянд, баъд аз асри 15 адабиёт ба тадриљ инзиботи худро аз даст дода, то имрўз ба љуз шеъру сурудањои парешон дигар њељ бунёни муњими адабие зуњур накардааст. Ин матлабро барои он ишора намудем, ки тамоми дастовардњои таърихии миллат, ки илми дин асоситарин такягоњи он њаст, ба њамин гуна њолат дучор хоњад омад. Бинобар ин, њифзи дониши дин њифзи њамаи буду набуди миллат ва кафили суботи давлатсози милали мусалмон мебошад.

(Идома дорад)

12

18 сентябри соли 2014

www.nahzat.tj

ину он

Зарурияти ихлос дар амал Ихлос (садоќат) дар амалу суханонамон барои ќабул шудани онњо назди Офаридгор ањамияти аввалиндараља дорад. Њазрати Умар (р) наќл кардааст: ман шунидам, ки Расули Худо (с) гуфт: «Савоби амал аз ният вобаста аст ва њар кас мувофиќи нияташ аљр мегирад», (Бухорї ва Муслим).

Хонандаи муњтарам, ба хотири рушду ташаккули дониши фарњангї ва тафрењи шумо нашрия тасмим гирифт, дар гўшае аз суњуфи худ суолњоеро њузуратон матрањ намояд. Худро санљед ва бањра гиред, хонандаи арљманд! Посухи даќиќи суолњо дар шумораи оянда мунташир хоњад шуд.

имтињон

1) Паёмбар (с) чандсола буд, ки ба Мадинаи мунаввара њиљрат намуд? а) 50 сола; б) 53 сола; в) 55 сола.

2) Дар ѓазваи Уњуд чанд сањоба ба шањодат расиданд? а) 70-то; б) 40-то; в) 100-то.

3) Абусуфён писари Њарб сардори Макка кай ба дини ислом мушарраф шуд? а) Соли 6-уми њиљрї; б) Як сол баъд аз фатњи Макка; в) Њангоми фатњи Макка.

4) Абуубайда писари Љарроњ дар замони хилофати кї вафот намудааст?

Ба њамин тартиб, њамаи амалњое, ки барои ризои Худованд нест, лаѓв (њабата) мешаванд ва дар ду дунё фоидае намеоранд. Амалњое њастанд, ки барои иљрои онњо як ќисми одамон аљр мегиранду ќисми дигар не. Барои мисол, ду нафар бо об баданашонро мешўянд, маќсади якумї пок шудану омода шудан барои намоз аст, аммо маќсади дуввумї каме хунук кардани њарорати бадан. Дар ин њолат шахси аввал савоб мегирад, ба дигарї њељ савобе нест. Яъне, барои иљрои як амал мо метавонем аљр бигирем ё нагирем, њатто эњтимол сабаби љањо њам шавад (Худо нигоњ дорад!) Агар мо намоз хонем ё рўза бидорем ва ният дарёфти ризои Худо бошад, савоб мегирем, вале ният зоњир сохтани диндорї бошад, нишонаи мунофиќии худро фош кардаем. Чуноне Худованд мефармояд: «Мунофиќон Худоро фиреб медињанд, њол он ки Худо онњоро фиреб медињад. Ва чун ба намоз бархезанд, бо сустї бархезанд ва барои худнамої намоз бигзоранд ва дар намоз љуз андаке, Худоро ёд накунанд», (сураи «Нисо», 142). Ва боз мефармояд: «Монанди он касон мабошед, ки сармасти ѓурур ва барои худнамої аз диёри худ берун омаданд ва дигаронро аз роњи Худо боздоштанд», (сураи «Анфол», 47). Пас, маълум мешавад, ки савоби амалњое, ки худнамоианд, нест мешаванд, њатто моро ба ѓазаби Худованд гирифтор мекунанд. Яъне мо бояд амалњои худро танњо барои дарёфти ризоияти Худо анљом дињем ва аз риё дур бошем. Мо медонем, ки Худованд ба боигариву насаби мо нигоњ намеку-

над, балки ба амал ва ќалбамон нигоњ мекунад. Њазрати Пайѓамбар (с) дар њадиси сањењ њафт табаќаи одамонро номбар кардаанд, ки дар рўзи Ќиёмат онњо дар зери соя љой мегиранд ва аз љумлаи онњо: «Касоне садаќаро чунон пинњонї медињанд, ки дасти чапашон аз он, ки дасти росташон мекунад, бехабар мемонад». Яъне касе намефањмад, ки ў ба кї дод ва ба чї миќдор дод. Худованд мефармояд: «Агар ошкоро садаќа дињед, коре некўст ва агар пинњонї ба бенавоён садаќа дињед, некўтар аст ва гуноњони шуморо дур созад. Ва Худо ба корњое, ки мекунед, огоњ аст», (сураи «Баќара», 271). Барои њамин ошкор кардани номи садаќадињанда ё дар рўзномаву телевизион эълон кардани иљрои чунин амалро тавсия намедињанд, магар барои дигаронро ба иљрои он ташвиќ кардан дуруст аст. Мо набояд фаромўш кунем, ки Худованд њама ваќт аз ниятњои мо огоњ аст ва дар ин маврид мефармояд: «Њар кас дидори Парвардигори худро умед мебандад, бояд кирдори шоиста дошта бошад ва дар парастиши Парвардигораш њељ касро шарик насозад», (сураи «Кањф», 110). Дар охир дуо мекунем, ки Худованд дилу ният ва амалњои моро аз њамаи намудњои риё пок гардонад, омин.

Бобои Шарофиддин

а) Умар ибни Хаттоб (р); б) Али ибни Абутолиб (р); в) Усмон ибни Аффон (р).

5) Китоби “Фатово-ал-муосира” асари кадом донишманд мебошад? а) Абдулазиз ибни Боз; б) Аллома Юсуфи Ќарзовї; в) Имом Ибни Обидин.

6) Кадоме аз ин кишварњо узви созмони Шанхай намебошад? а) Тољикистон; б) Ќирѓизистон; в) Кореяи љанубї.

7) Сураи Зумар дорои чанд оят аст? а) 75 оят; б) 85 оят; в) 40 оят.

8) Устод Сайид Абдуллоњи Нури кадом сол ба дунё омадааст? а) Соли 1950 мелодї ; б) Соли 1949 мелодї; в) Соли 1947 мелодї.

9) Сарвазири феълии кишвари Туркия чї ном дорад? а) Раљаб Тайиб Урдуѓон; б) Довуд Уѓлу; в) Наљмуддин Арбакон.

10) Пойтахти кишвари Венгрия кадом шањр аст? а) Бухарест; б) Венна; в) Будапешт.

Љавоби суолњои Шумораи гузашта: 1)а 2)в 3)б 4)а 5)б 6)б 7)а 8)в 9)б 10)в

www.nahzat.tj

13

18 сентябри соли 2014

мусоњиба

Имрўзњо дар шабакањои телевизионњои њукуматї наворњои фањшу зиште ба намоиш гузошта мешаванд, ки алайњи фарњанги миллатанд. Мењвари “бањс”-и ин гуна намоишњо бадному сиёњ карда нишон додани муллоњо мебошад, ќишри муњим ва таъсиргузор дар њифзи фарњанги миллат. Он њам бо номи “муллои љодугар”, “муллои фолбин”, “муллои зинокор” ва њаргуна иборасозињои зишт. Мо тасмим гирифтем, сари ин мавзўъ ва доирањои иборасоз суњбате дошта бошем, бо мавлавї Муњаммадалї Файзмуњаммад, раиси комиссияи тафтишотии ЊНИТ.

Ф. Муњаммадалї:

Беэњтиромї ба олим беэњтиромї бар илм аст - Љаноби Мавлавї, аз тариќи телевезион наворњои фањшеро тањти унвони “муллои зинокор”-у “муллои фолбин” ва дигару дигар ба намоиш гузоштанд, ки эњтимол Шумо њам ин “сањна”созињоро дида бошед. Шояд афроде, ки гумонбар дониста мешаванд, ба кадом корњои табибї ё љодугарие машѓул буданд. Вале њоло назари Шуморо дар мавриди рисолати аслии домулло ё мулло ва љойгоњу шахсияти чунин як чењраи диниро бидонем, ки чї касест?

- Ба номи Худованди бахшандаи мењрубон ва салому дуруд ба Паёмбари гиромї (с) ва олу асњобашон. Рисолати аслии мулло ё олимони дин вориси паёмбарон будан мебошад ва мисдоќи ин сухани Паёмбар (с) аст, ки “ал-уламоу варасатил анбиё”, яъне олимон ворисони паёбаронанд”. Дигар ба њама маълум аст, ки паёмбарони илоњї чї рисолат доштанд. Воќеъан, масъалаи матрањшуда, яке аз масъалањои доѓи рўз ба њисоб меравад. Мушкилї дар он аст, ки њар як табибу љодугар ва ё кадом фолбину масхарабозеро њам, мутаассифона, мулло ном мебаранд. Аввал ин ки он афроде, ки ин тоифа аз мардумро “мулло” мегўянд ё њамчун “мулло” хитоб мекунанд, ба вожаи “мулло” сарфањм нарафтаанду намера-

ванд ё муллоро аз фолбину табиб ё соњир фарќ намекунанд. Зеро истилоњи “мулло” ба ањли илм, ба монанди Рўдакї, Саъдї, Љомї ва дигар бузургону шахсиятњое дода мешавад, ки соњиби илму амаланд. Асли калимаи “мулло” аз “малаа”-и арабї гирифта шуда, ба маънои “соњиби илм”, пур аз илм ё лабрез аз илм будан аст. Яъне истилоњи “мулло” ба касе дода мешавад, ки олиму донишманд аст. Вале тоифаеро, ки дар телевезион ба мулло нисбат медињанду ба намоиш мегузоранд, онњо мутлаќо мулло нестанд ва аз фарњанги исломї хабаре њам надоранд. Лекин мутаассифона, онњоро афроди љоњил мулло унвон кардаанд, чун шинохте нисбати мулло надоранд ва ба дарки рисолати ў њам намерасанд.

- Пас ин гуна доирањо аз ноогоњї нисбати рўњоният бадгўї мекунад?

- Онњо дар баробари ноогоњии худ, чунин амалро ба он хотир раво мебинанд, ки нисбати Ислом ва бузургони он адовату њисси бадбинї доранд. Аз ин рў, бо истифода аз дастуру имконот њарфњои носазоеро дар баробари номи мулло истифода мебаранд ва наворњои сохтаву бофтаеро пахш месозанд. Ќасд ва њадаф њам як чиз аст: афкори љомеъаро нисбат ба мулло дигар кардан ва таъсири баде расонидан ба љойгоњи ў.

Мањз њамин камбудї ва мушкилот аст, ки аксарият муллоро аз фолбину љодугар ва ё кадом табибе фарќ намекунад, зеро нафаре, ки мулло шуд, љодугар буда наметавонад, яъне мулло на љодугар асту на фолбину табиб њам. Мо дар воќеъ бо исми мулло касеро медонем, ки пойбанди шариат ва ањли таќвову парњезгор бошад, ба монанди Мулло Али Ќорї, донишманди њама љабањоти улуми исломї бошад. Хадамоти ин абармарди улуми исломиро, агар дар таърих бихонем, инсон ба ваљд меояд. Ў дар тамоми пањлўњои ањкоми фаръияи амалия мумтоз, њомии дин ва Ислому муслимин буданд. Аз рўи надонистан ва ноогоњ будани худ масъулин ва доирањои манфиатхоњи замон дар тўли 70 соли даврони Шўравї бо истифода аз дин мардумро зери таъсири њамаљонибаи хеш ќарор дода буданд. Низоми ваќт ва масъулини он талош мекарданду њадаф доштанд, ки номи Исломро аз байн бубаранд. Зимнан муллоро, ки олими Ислом ва намояндаи дин ба шумор мерафт, ба зулму асорат кашида, мавриди фишор ќарор медоданд. Аз ин рў, бояд ќайд кард, ки ин фишору пастзанињои феълї идомаи њамон фаъолиятњои зиддидинианд ва доирањое њам бо њамин гуна афкор вуљуд доранд. Касоне, ки нисбати дин ва нисбати муллову донишмандони динї нафрат доранд, онњо њоло њам бо усули

бобої муборизаи худро идома додан мехоњанд. Аз ин хотир, ба такрор бояд гуфт, ки њар мусалмоне ваќте мулло бошад, дигар ўро љодугар ё соњир хитоб кардан бемаънист, чун мулло хуб медонад, ки Паёмбари Худо (с) куштани фарди соњирро иљоза додааст. Соњир, агар мард бошад, кушта ва агар зан њаст, њабс мегардад. Ин амал њам дар њоле амалї мешавад, ки агар њукумат ва шариъати исломї дар кишвар роиљ бошад.

- Чаро шариъат барои зан њукми њабсро таъин кардаву барои мард ќатлро?

- Барои он ки зан худ заъиф аст ва барои њамин гуна камфањмию соддагиаш шариъати исломї барои ў имтиёзе ќоил шудааст. Аммо барои марде, ки бе ягон узр даст ба сењру љоду мезанад, њукми ќатл таъин шудааст. Яъне ин таќозои шариъати Ислом аст. Вале мутаассифона, имрўз љодугарро њам мулло мегўянд, як дамгару кадом дуъохонеро њам, ки умуман аз кўчаи илму муллогї убур накардаанд. Бубинед, ваќте мо, домулло Љомї мегўем, барои мо маълум аст, ки њазрати Љомї устоди замони худанд ва ин устодї аз таснифоташ баръало аён аст. Суханаш ба мисли дур суфтаву тањлил шудааст, ки ба дарди мардум дакка мехўрад.

(Идома дар сањ 14)

14

18 сентябри соли 2014

www.nahzat.tj мусоњиба

(Идома аз сањ 13)

Беэњтиромї ба олим беэњтиромї бар илм аст

Барои мисол, шарњи китоби “Кофия”-и Ибни Њољиб, ки бо номи “Шарњи Мулло” машњур аст. Ин китобест аз њазрати Љомї ва дар илми нањв ё љумласозии каломи арабї иншо шуда, ки дар ин илм њамто надорад ва иддае аз олимони араб њам ба он њад мањорат надоштанд, ки китобе дар чунин вазн тасниф кунанд. Ана ин гуна шахсиятњоро мегўянд мулло, на ин ки нафаре танњо бо фарќ кардани алиф аз лом мулло бошад. Олимони тољик дар гузашта, дар мадориси Бухорову Самарќанд тањсил карда, ба унвони мулло соњиб мешуданд, њоло чї? Иддае аз ин мардуми авом номи китобу илмњои диниро намедонанд, вале ба худ унвони “мулло” гирифтаанд.

- Шумо аз Самарќанду Бухоро ёдовар шудеду дар зењнам чизе аз донишомўзони гузашта хутур кард. Лутфан бигўед, ки дар гузашта чигуна унвони муллоро мардум касб мекарданд? Яъне бо чї зањмату мењнат ва дастовардњо?

- Хеле ишораи хуб. Бояд гуфт, воќеъан дар гузашта мардуми форсу тољик барои унвони “мулло”-ро ба даст овардан ба Самарќанду Бухоро, яъне ба марокизи илму фарњанг сафар мекарданд, чандин сол тањсил карда, ба унвони мулло соњиб мегардиданд ё баъди хатми тањсил дасторбандї мешуд, баъдан ўро мулло ё домулло мегуфтанд. Аммо њоло ин гуфтањо вуљуд надорад. Касе камтар риш монд ё саллае баст, ўро мулло мегўянд, дар њоле ки на аз Ќуръон бохабар асту на аз њадиси набавї. Ин нишонаи аз даст додан ё поин рафтани фарњанги мардуми мост, ки фарќ гузоштан миёни мулло ва ѓайримуллоро надорад. Камбуд њам дар њамин аст, ки мањорат ё фарњанги шинохтро надорем ё онро аз даст додам. Њар як нафари соњибриш ва саллабанду яктакпўшро мулло гуфтан айб аст, дар њоле ки намедонем дар зењнаш чизе њаст ё на?! Худо рањмат кунад, њазрати Мавлавї Муњаммадљон, устоди моро, ки чор дона риш дошт.

Агар касе ўро аз ќабл намешинохт ё аз илмаш огоњ набуд, намефањмид, ки шахсияти мулло ва соњиби илму фарњанги Ислом аст. Яъне ишон на танњо мулло, балки нависанда ва донишманди бузурге буд, њатто бар ашъори Бедил мухаммас њам иншо мекард. Ана онњоро муллои воќеъї мегўянд, на ин ки нафаре сураи мубораки “Фотиња” ё “Алњамд”-ро бо вуљуде ки хато мехонад, унвонаш “мулло” бошад.

- Пас мулло донишманд будан аст. Оё чї сифатњои дигареро дар чењраи мулло бояд эњсос кард?

- Аввалин сифати мулло, тавре гуфтем, соњиби илм будан аст. Яъне донандаи улуми сарфу нањв, маъониву мантиќ, аз ањкоми фаръияи амалия њам бояд огоњ бошад, усули динро донад, аз њама муњим, аз илми фиќњ ва тафсиру њадис мањорати тадрис дошта бошад, танњо дар њамин гуна пояњо ин гуна афродро мулло гуфта мумкин аст. Яъне мафњуми “малаъа”, аз илм комил шудан аст, аз тафсир гап зада тавонистану аз њадис бохабар будан, њамзамон илми фиќњро хуб донистан, то дар масоили рўзмарраи зиндагї, ба монанди намоз, закоту њаљ ва ѓайра рањгум назанад ва дигаронро огоњ созад. Ваќте аз ин масоил огоњии комил дорад ва метавонад ба суолњои мардум љавоб гўяд, унвони муллоро соњиб шуда метавонад. Акнун ќазоват кунед, онњоеро мулло мегўянд, ки на њадис медонанду на тафсир ва аз фиќњ огоњие њам надоранд. Дар ин њол, ин тоифа мардуме, ки инсонњои беилмро мулло мегўянд, масхаракунандаи илму олиманд, ки соњирро њам мулло мегўянд. Ин нукта ба манзалаи он аст, ки нафаре дар масоиле илм надорад, вале ўро ба њар тарз, доктору профессор, њатто академик мегўянд. Пас бояд фикр кунанд, ки дигарон дар ин бора чї мегўянд, ваќте нафаре, ки соњиби илм нест, бо унвони баланд хитобаш мекунанд?

- Дар иддае аз кишварњо нафаре салла мебандад, ки соњиби илм аст ва ё кадом марњалаеро дар илм тай кардааст. Дар воќеъ, ин саллаву якта ё љелак чї фазилат ё бартарие

дорад барои як мусалмон?

- Истифода аз саллаву љелак ё якта ин њам як санъат ё фарњанги либоспўшист, барои нафаре, ки синну солаш ба љое расида ё кадом шахсиятест, ки аз илми динї бохабар, агарчи дастор бастан дар иддае аз кишварњо нишони рўњоният дониста мешавад. Бастани салла њам яке аз суннатњои Паёмбари гиромї (с) аст ва амри мустањаб њам дорад. Албатта, салла бастан пеш аз Ислом њам вуљуд дошт ва Њабиби Худо бастани салларо манъ накарда буд, баръакс барои афроди илмдор ва он нафароне, ки пайваста дар масољид намозњои худро мегузоранд, фазилат ва бартарие дорад. Бо салла намоз гузоридан дар мазњаби мо, нисбат ба бесалла савоби бештар дорад. Ќайд кардан бамаврид аст, ки дар Ислом тартиби пўшиши либос вуљуд дорад. Либоси фарди намозхон бояд покиза ва танг набошад, тавре имрўзњо ба назар мерасад. Љои таассуф аст, ки мардуми мо бо ворид шудани фарњанги ѓарбї тарзи либоспўширо гум кардаву парвое њам надоранд, ки фарзандонашон чї либос ва бо кадом тарз ба кўча мебароянд.

- Тавре иттилоъ дорем, имом Абўњанифа (р), яке аз муллоњои аршади замони худ буд ва либоси хуб ба бар дошта, саллаи зебо, њатто љомааш њам шинаму гаронарзиш будааст.

- Аслан инсон ваќте доранда ва соњиби неъмат њаст, бояд асари неъматашро зоњир намояд. Агар нафари доранда бо либоси фаќирона гардад, ин куфрони неъмат ва нишонањои шукр накардан ба неъматњои худодод аст. Бояд гуфт, либос бояд хуб ва покизаву дарзмол шуда бошад. Дар як суханаш Абўњанифа (р) гуфтааст, Шумо саллањоро хубу бузург созед ва остини либосатонро кушода, то шинохта шавед, яъне либос бояд шинаму зебанда бошад... Бо чунин тарз Имоми Аъзам, њамчун мулло, шогирдони худро таъкид мекард ва он њам ба хотири он буд, ки ба онњо касе беэњтиромї

накунад. Зеро беэњтиромии уламо беэњтиромии илм аст ва беэњтиромии илм куфр. Агар касе нисбати кадом олим ва илмдоре беэњтиромї мекунад, пас ў илмро беэњтиромї кардааст. Паёмбар (с) дар ин маврид мефармояд, касе нисбати олиме беэњтиромї мекунад, нисбати ман беэњтиромї кардааст. Барои њамин, беэњтиромии уламоро, ки аз љониби афроду маќомоти алоњидаи кишвар нисбати онњо сурат мегирад, иддае аз уламо ба куфр њукм кардаанд.

- Пас ваќте навореро нисбати гумонбаре ба намоиш гузошта, алайњаш њарфњои бад мегўянд, ки шояд ў чунин љиноят накарда бошад, агар карда бошад њам, њукми додгоњ содир нашудааст, дар ин маврид назари Шумо чист? Њадафи ин гуна намоишњо маълум аст, тавре дар боло ишора рафт, ин бадбиниест нисбати Ислому муслимин. Вале агар амали онњое, ки чунин “сањна”-созї мекунанд, барќасдона бошад, кофир мешаванд, аслан ин гуна одамњо дин надоранд. Мо тарафдори он гурўње нестем, ки фосиќу фољир бошанду бо гуноњ кардан муљозот нашаванд. Албатта, касе гуноњ кардааст, бояд љавоб гўяд, чї рўњонист ва чї муаллим ё кадом корманди њукуматие. Дар ин маврид боз њам суоле њаст, ки оё ба ин гуна амал аз ЊКТ ё ЊХДТ даст намезананд, дигар гурўњу табаќањо њам ин гуна корњоро содир намекунанд? Албатта, њамагуна инсон айбу нуќсон ва хатогї дорад, бубинед зиндонњо пур аз афроди гунањгор аст. Вале дар ин намоишњо фаќат дар шакли сиёњ ва паст карда нишон додани исломиён аст, чї аъзои Нањзати Исломї бошад ё ѓайри он, дар њоле ки кадоме аз ин гуна “љинояткор”њо аъзои ЊНИТ набуданду нестанд. Яъне асли њадаф зарба задан ба намояндаи дин ва бадном кардани Ислом аст. Ѓараз дин аст, ки бо ин васила худро душмани Ислом месозанд ва душмани Исломро мусалмон гуфта намешавад.

- Њазрати Мавлавї, дар ин маврид чї машварату маслињате доред ба дастандаркорони ин гуна наворњои видеої?

- Худованд дар Ќуръони азимушшаънаш мефармояд: “вало таљассасў”, яъне айбљўї накунед, аз њоли мардум айб маљўед. Вале кори аввали ин тоифаи масъулин тарки амри Худованд будааст, яъне айбљўї кардан. Барои айбљўї дар кишвар нињоди масъул аст, ки вазифааш дунболи гумонбаршудаву гунањгорон гаштан аст, то тибќи ќонун муљозот шаванд. Дар Ислом њам муњтасибу муфаттишон буданд, ки ќозї њукми онњоро мебаровард. Бале, шахсан ман њам љонибдори онам, ки љинояткор ба љазои аъмолаш бирасад, албатта, тибќи ќонуни мављуда. Вале бояд гуфт, ифшо кардани гуноњ як гуноњи дигар аст. Дар њоле ки додгоњ њукм накардааст, њељ кас њуќуќ надорад гумонбаршудаеро гунањкор дониста, айбашро ифшо намояд. Дигар ин ки ифшо кардани айби гумонбаршуда як навъ таблиѓи љиноят њам њаст. Паёмбар (с) мефармояд: гуноњ кардан як гуноњ асту ифшо кардани он гуноњи дигар. Гуноњи бадтаринаш њам он аст, ки як гуноњро ба шакли таблиѓ ба намоиш мегузоранд. Ваќте инсоне амали зишт кард, гунањгор ё бадбахт аст, вале ин гуноњро таблиѓ намудану фош кардан, бадбахтиву гунањгории сахттар дорад. Яъне таблиѓу ташвиќи гуноњест ба шакли гуноњ. Аз ин рў, гуноњи дуввумї вазнинтар аст. Бадбахтї дар он аст, ки гунањкори азимеро бо додани пора озод месозанд. Ба њар њол, дуъо мекунем, ки Аллоњи мењрубон кишвар ва мардуми Тољикистонро обод нигоњ бидораду сериву пуриро арзонї, роњбарони кишварро аз хурд то бузургаш адолату тавфиќ бидињад, то фаъолияти худро сидќан пеш бубаранд.

- Ташаккур барои як чунин суњбати пурмуњтаво

Мусоњиб Абдуррањмони Сиддиќшоњ

www.nahzat.tj

18 сентябри соли 2014 чењра

15

Ба ифтихори 600-солагии Мавлоно Абдурањмони Љомї Љомї-донишманди илоњиёт Пайѓамбарони маънї равшангарони

фикранд, Дар њар куљо тапад дил, бошад

љањони Љомї. Аброр сабња созанд, ањрор туњфа

оранд, Хоки мазори Љомї, наќди равони

Љомї. Бархост боди шавќе аз љониби

Самарќанд, К-аз бўи мушкбезаш шуд зинда љони

Љомї. Аз Ѓазна то Бухоро в-аз Вахш то

Њирот аст, Њам љилвагоњи Љомї, њам ошёни Љомї. Таљлили ин бузургон таъзими илму

фазл аст, Фархунда бод ин љашн бар

пайравони Љомї.

Халилуллоњ Халилї Ба илмњои илоњиёт Абдурањмони Љомї аз мавќеи тасаввуф ва ирфон наздик шуда, нуктањои онро аз рўи фањмиши сўфиёна ва ахлоќии худ тављењ медињад. «Шавоњид-ан-нубувват» Номи пурраи ин китоб «Шавоњидан-нубувват ли таќвият-ил-яќини ањл-ил-футувват» буда, асоси он бар муќаддимаву њафт рукн ва хотима нињода шуда, дар он рољеъ ба мафњуму маънии «набї» ва «расул», њаёт, тарзи зиндагї ва адабу атвори Муњаммад – пайѓамбар ибни Абдуллоњ, сияру ањвол ва каромоту фазоили пайравони ў – ањли оилааш, чањор халифаи аввал – Абубакру Умар ва Усмону Алї, дувоздањ имоми гурўњи исноашара, сањобањо, тобеъин ва табаъатобеъин то табаќаи сўфия наќлу ривоятњои зиёд оварда шудааст. Муаллиф мувофиќи аќидаи ањли суннат ва љамоат доир ба маънии набї ва расул бањс карда, наќлу ривоят ва гуфторњои ин гурўњро оид ба зуњури аломатњои пайѓамбарии Муњаммад(с), ки гўё пеш аз таваллуди ў, дар замони зиндагиаш ва баъди вафоташ ба вуќуъ пайваста будааст, далелњо ва шавоњиди пайѓамбарии Муњаммад ибни Абудллоњ, уќубати мухолифони дини ислом ва мункирони пайѓамбари мусулмононро мавриди баррасї ќарор медињад. Абдурањмони Љомї «Шавоњид-аннубувват»-ро соли 1480 бо илтимоси Алишери Навої ва шогирдони дигараш, ки барои онњо пештар «Нафањот-ул-унс»-ро навишта буд, дар заминаи китобњои дар ин хусус мутолиа кардааш, навиштааст. Дар ин хусус дар оѓози он худи муаллиф хабар медињад: Дар он ваќт итмоми ин даст дод, Ки «таммамтуњу» буд таърихи сол. Калимаи «таммамтуњу» моддаи таърих буда, аз он 885 ба даст меояд, ки он санаи њиљрї буда, ба соли 1480-1481 мелодї баробар аст. «Шавоњид-ан-нубувват»-ро Мавлоно љузви маънавии аввали «Нафањотал-унс» дониста, чунин мешуморад, ки ин ду китоб дар якљоягї дар бораи бузургони оини ислом тасаввуроти кофї дода метавонанд. Асари мавриди тавсиф ба насри тарѓиботии тољикї навишта шуда, дар он њадис ва ашъори арабии зиёд ва дар ду-се маврид ашъори тољикї ба кор бурда шудааст ва аз ин рў омўхтани он

барои муайян кардани сабку услуби насрнависии Љомї аз ањамият холї нест. Њамчунин ин асар барои ба таври илмї омўхтани таърихи ислом, аќоиди динї-тасаввуфї ва афкори фалсафии он маълумоти фаровон медињад. Барои мисол, як порчаи хурдро аз ин асар ба мулоњизаи хонандагон пешкаш менамоем: «Расул салаллоњи алайњи васаллам шахсеро чанд шутурвор хурмо дод. Он шахс гуфт: «Ё Расулуллоњ, метарсам, ки баъд аз ту маро он ато надињанд». Расул (с) фармуд, ки «Шояд бидињанд». Он шахс гуфт: «Кї бидињад?» Расул салаллоњи алайњи васаллам фармуд, ки: «Абубакр». Он шахс он суханро ба амиралмуъминин Алї разияллоњу анњу бозгуфт. Фармуд, ки бозгард ва бипурс, ки баъди Абўбакр маро кї он ато хоњад дод? Расул салаллоњи алайњи васаллам фармуд, ки: «Умар бин-алХаттоб». Бори дигар амиралмуъминин Алї разиаллоњу анњу фармуд, ки бипурс, ки баъд аз Умар кї ато хоњад дод? Расул салаллоњи алайњи васаллам фармуд, ки: «Усмон». Алї разияллоњу анњу чун онро шунид хомўш шуд». Ва: «Имом Мустаѓфарї рањматуллоњ гуфтааст, ки љамоате дар сояи дарахтони њарам фуруд омада буданд, кўмоче пухтанд ва нонхўриш надоштанд. Яке аз эшон тир бар камон нињод ва оњуеро шикор кард. Дег барнишонданд ва мепухтанд. Ногоњ оташи азим аз зери дег берун омад ва он ќавмро тамом бисўхт, бе он ки љомањо ва матоъњои эшон бисўзад ва он дарахтонро, ки дар сояи он буданд осебе расад». «Чињил њадис» Ин асари Љомї бо номњои «Арбаин», «Арбаина њадис», «Тарљумаи арбаин», «Тарљумаи чињил њадис» ва ѓайра низ шинохта мешавад. Онро Љомї соли 1481 дар муддати якчанд рўз навишта, 40 њадиси Пайѓамбарро барои осон кардани фањм ва њифзи он ба тољикї тарљума кардааст. Он аз як муќаддимаи кўтоњи мансур, асли арабии њадисњо, чињил дубайтї дар тарљумаи онњо, як љумлаи арабї ва дубайтии тољикї хотима иборат аст. Шеваи кори Мавлоно чунин аст: Аввал њадисњо ба арабї оварда шуда, баъд њар кадоме дар бањри хафиф ба тољикї гардонда мешаванд. Абдурањмони Љомї њадисњоеро баргузида тарљума кардааст, ки бештар љанбаи ахлоќї дошта, оид ба дўстї, рафоќат, нигоњ доштани эњтироми модар, нафъ расонидан ба мардум, вафо ба ањд, људу сахо, бахшиш ва бахшоиш, барњам додани кинаву адоват, рашку њасад, фурў нишондани буѓзу ѓазаб, пургўиву мардумозорї ва амсоли инњо бањс мекунад. Ба ин ќитъа таваљљуњ фармоед:

Некбахт он касе, ки менабарад, Рашк бар некбахтии дигарон. Сахтии рўзгор нодида, Панд гирад зи сахтии дигарон. «Шарњи њадис», рисолаи нињоят хурд буда, бо номи «Шарњи њадиси Аберазин ал-Уќайлї» низ маълум аст. Он дар вараќи урфї аз як сањифа бештарро намегирад ва рољеъ ба

тављењи як њадисе, ки аз забони Аберазин ал-Уќайлї оварда мешавад, бањс мекунад. Дар нусхаи 1331 куллиёти Љомї ному нисбаи муњаддис ба тарзи Аберазин ал-Уќайлї сабт гардида, мањз њамин тарзи навишти он сањењ аст, зеро сухан дар бораи Аберазин Лаќит ибни ал-Мунтафиќ ибни Омир ибни Аќил ал-Омирї ал-Уќайлї меравад, ки аз асњоби Пайѓамбари ислом будааст. Соли таълифи рисолаи мавриди гуфтугў номаълум буда, он бо рубоии зерин оѓоз меёбад: Эй пок зи њайизу мубарро зи макон, Холї зи ту не даруну беруни љањон. Аз кунњи Ту, к-аш на ном бошад,

на нишон, Дар ситри амост дидаи аќлу гумон.

Худи њадис ин аст: «Мин Абиразин ал Аќил разияллоњу ъанњ аннању ќол: Ќолат ё Расулаллоњ! Инна раббано ќабла ан яхлуќа халќању? Ќол: Кона фи ъамоу мо тањтању њаво, ва мо фавќању њаво ва халаќа Аршању ъалал мои» Дар шањри ин њадис Љомї аз назари ањли ирфон оид ба њаќиќати мутлаќ, вањдати њаќиќии вуљуд ва касрати нисбии он, шаш дараљаи хилќат, ки баъди он инсон комил мегардад, сухан меравад. «Шарњи њадиси Аберазин ал-Уќайлї бо ин рубої поён мепазирад: Хуш он ки расидагон ба асрори ќидам, Чун дар назар оваранд ин тоза раќам. Њар њарфи хато, ки љаста бошад

зи ќалам,

Шўянд ба оби афву борони карам. Рисолаи мазкур барои донистани назари фалсафии Љомї, ќудрати ў дар донистани нозукињои забони арабї, илми њадис, таърихи тасаввуф ва фањмиши ў оид ба вањдати вуљуд, ё ин ки вањдат дар касрат ањамияти калон дорад. «Тафсир». Давлатшоњи Самар­ ќандї хабар медињад, ки Љомї дар охири умр ба навиштани тафсир машѓул буд. Аммо њаминро дар назар доштан лозим аст, ки Давлатшоњ тазкираи худро соли 1487 ба охир расонда буд ва баъди ин Љомї боз 5 сол умр дид ва албатта, тафсир навиштани Љомї бояд пеш аз соли 1487 сурат гирифта бошад. Дар асоси гуфтаи муњаќќиќон ба чунин хулоса омадан мумкин, ки Љомї сураи «Фотиња» ва сураи «Баќара»-ро то ояти 40-ум, ки маънояш «ва аз Ман битарсед» аст, тафсир намудааст. Мавлоно Љомї дар яке аз номањояш, ки ба садри Султон Яъќуби Туркман шоир Ќозї Исои Соваљї (вафот с.1491) фиристодааст, ба ў маълум мекунад, ки дергоњ буд, ки дар хотири фотир мегузашт, ки «Тафсири сураи «Ихлос» ва таќрири сурати ихтисос ќаламї карда, самти арз ёбад, аммо ба воситаи тавањњуми густохї дар њайизи таваќќуф ва тарохї мемонд… тањрики ин силсила ва таслики ин марњала ба инояти… он љониб ба зуњур омад». Ин мактуб собит менамояд, ки Љомї сураи аввали Ќуръон «Фотиња»-ро дар њаќиќат њам тафсир карда, онро ба дўсташ Ќозї Исо ба Табрез фиристода будааст. «Рисолаи

маносики њаљ ва умра». Дар ин рисола, ки асосан барои фирќаи сўфия навишта шудааст, фароизу дарбоистњои аркони њаљ ва умра, одоби зиёрати марќади Пайѓамбар дар Мадина ва тарзи боздиди турбатњои бузургони дин мувофиќи мазњаби ањли суннат ва љамоат баён мегардад. Рисола таљикї бошад њам, дуоњои он ва баъзе порчањои дигар арабї буда, муаллиф онро дар Баѓдод њангоми сафараш ба Маккаву Мадина бомдодони рўзи панљшанбеи 22-юми шаъбони санаи январи соли 1473 ба охир расонидааст. Дар ин хусус дар поёни бисёр нусхањои он чунин иборањо дида мешавад: «Фараѓа мин таълифињо зањватун явми-л-хамисисония вал-ишрина мин шаъбон-илмунтазам фї шуњури санатун сабъа ва сабъина ва самонамиата би мадинат-ис-саломан би Баѓдодин ва фї-њил таваљљуња ило байтуллоњ-илњаром ва ано ал-фаќир Абдурањмон бин Ањмад ал-Љомї…» Гумон меравад, ки дар нусхаи асл ин иборат мављуд будааст ва дар баъзе нусхањои дигар он айнан кўчонда шудааст. Бинобар ин, мављудияти ин ибора њанўз автограф (нусхаи асл) будани чунин нусхањоро исбот намекунад. Барои намуна иќтибосе аз рисолаи мазкур меорем, ки аз фоида холї нест: «Аломати ќабули њаљ дањ чиз аст: аввал зуњд дар дунё ва дуюм, иќбол бар охират ба тањсили асбоби меод ва сеюм, зањмат аз халќ дур доштан ва чорум, тањаммули зањматњои халќ ба адами мукофоти бадињо ќавлан ва феълан кардан, панљум, дар њама ањвол бо ёрон ва њамроњон ба хулќи хуш зистан ва шашум, луќма аз халќ, он чї муяссар шавад, дареѓ надоштан ва њафтум, тарк кардани њар маъсияте, ки пеш аз њаљ аз вай дар вуљуд меомада ва њаштум, суњбати ёрони батолат ва љањолатро ба суњбати ањли салоњ ва адолат бадал кардан ва нуњум, маљолиси сањву ѓафлатро ба маљолиси зикру яќза муавваз гардонидан ва дањум, ба гузаронидани њаљ уљбе дар худ нодидан ва бар касе, ки њаљ накарда бошад, такаббур нанамудан ва аломати тарки уљб он бошад, ки сухани њаљ дар маљолис бисёр нагўяд ва ба он ифтихор наљўяд». Чунон ки мебинем, ба ин масъала њам Љомї аз нуќтаи назари ахлоќи њамида наздик мешавад. «Рисолаи кабири маносики њаљ» Дар ин хусус шогирди Мавлоно Абдуѓафури Лорї чунин хабар медињад: «Њазрати эшон дар маносики њаљ ду рисола навиштаанд, яке саѓир, ки машњур аст ва яке кабир, ки бар чањор мазњаб навиштаанд дар роњи Макка ва он дар арафот гум шуда, аз ин љињат машњур нест, аз барои он ки мусаввадаи асл набуда». Яъне ин китоб њанўз дар соли 1472 гум шуда будааст. Ба њамин тариќ Абдурањмони Љомї чун олими варзида дар чандин риштањои илму дониш сањми арљманде гузоштааст.

Тањияи С.Шарифов

16

18 сентябри соли 2014

www.nahzat.tj

НАСИЊАТ ГЎШ КУН, ЉОНО...

Панду андарз

Гар гурезї бар умеди роњате, З-он тараф њам пеш ояд офате. Њељ кунље бе даду бе дом нест, Љуз ба хилватгоњи Њаќ ором нест. (Мавлонои Румї) Аз Каломи Раббонї Онњое, ки ба оятњои Худо куфр меварзанд ва паёмбаронро ба ноњаќ мекушанд ва аз миёни мардум онњоеро, ки ба адл амр менамоянд, ба ќатл мерасонанд,онњоро, њатман, ба азоби дардноке мужда бидењ! (сураи «Оли Имрон», ояти 21). Онњо касоне мебошанд, ки аъмолашон дар дунё ва охират ботил (ва нобуд) гаштааст ва барояшон њељ (њомї ва) мададгороне набошад (сураи «Оли Имрон», ояти 22). Пас чї гуна (бувад њол) ваќте, ки љамъ кунем ишонро дар рўзе, ки њељ шакке нест дар он ва тамом (пурра) дода шавад њар шахсеро љазои он чиро амал карда ва ишон ситам карда нашаванд (сураи «Оли Имрон», ояти 25). Аз ањодиси шариф Паёмбар (с) мефармоянд:«Њар кї се духтар дошта бошад ва онњоро љой дињаду парвариш намояд ва ба онњо рањм намояд, барояш албатта, љаннат вољиб мегардад. Пас аз миёни мардум марде савол кард: Эй Расули Худо (с), агар ду духтар дошта бошад? Фармуданд: агарчи ду духтар дошта бошад» Паёмбар (с) инро се бор такрор намуданд: «Вой бар њолаш, вой бар њолаш, вой бар њоли касе, ки падару модараш назди ў ба пирї расиданд, яке аз ишон ё њар дуяшон, вале ў (ба сабаби хидмат накардани ишон ва ба даст наовардани ризояшон) дохили љаннат нагашт» ( ба ривояти Имом Муслим). Абдуллоњ ибни Умар (р) ривоят мекунад, Паёмбар (с) мефармоянд: «Ман шуморо даъват мекунам, ки ба Худо ширк наёваред, нафсеро, ки Худованд њаром намудааст, ба ноњаќ накушед, зино накунед, дуздї накунед ва маводи масткунандаро нанўшед. Њар касе, ки инњоро анљом дод, њадди шариатро ба ў љорї мекунам ва он барояш кафорат мешавад. Ва њар киро, ки Худованд ўро пўшонад, пас њисоби ў дар дасти Худованд аст. Аммо касе, ки ин гуфтањои болоро анљом надод, ман барояш љаннатро кафолат медињам» (ривояти Насої). Паёмбар (с) фармуданд:«Њамоно, ки дунё ширину сабз аст ва Худо-

ванд шуморо дар он халифа гардонидааст ва ба сўятон менигарад, ки чї гуна амал мекунед. Пас шумо аз дунё њазар кунед ва аз занон њазар кунед, зеро аввалин фитнаи банї Исроил дар занон буд» ( ба ривояти Имом Муслим). Аз каломи ёрони Расулуллоњ (с) Мардуми камњавсала ва пастфитрат њарисони љањонанд (њазрати Абубакри Сиддиќ (р)). Ба ёд дошта бошед, Худованд (љ) њељ ќавмеро комёб намесозад, то нияташон дуруст набошад (њазрати Умар (р)). На он ќадар мумсикї кунед, ки њељ масраф накунед ва на он ќадар фарохдилї, ки чизе намонад (њазрати Усмон (р)). Бењтарин сухан он аст, ки гўш аз шунидани он безор набошад ва зењн аз шунидани он озор набинад (њазрати Алї (р)). Рўзе Талња (р) як ридо (болопўш, або)-и фохире бар тан дошт ва дар роњ мерафт, ки ногањон як марде њамроњаш шуд, сипас бо њиллае ридоашро аз танаш дуздида гурехт. Мардум ўро дошта гирифтанд, лекин ваќте ки Талња (р) њоли ўро дид, аз рањму шафќат гуфт: Баргардонедаш бар ў!! Пас њангоме дузд Талња (р)-ро дид, хиљил шуда сарашро љунбонида, ридоро ба назди Талња (р) гузошт. Аммо Талња (р) аз рўи њилму тавозуъ ба ў гуфт: «Бигир, Худованд (љ) баракат бидињад туро дар ин либос, ба тањќиќ ман аз Худо (љ) шарм мекунам, ки шахсе дар ягон чизи ман орзу кунаду ман ўро ноумед созам» (аз китоби «Њулият-улавлиё»1\88). Аз гуфтори бузургон Аз бухлу (њасад) дурї гузин, ки он одамро расво месозад (Имоми Аъзам (р)). Рўзи растохез, ки «Имрўз муњр менињем бар дањонашон ва сухан мегўяд бо мо (гувоњї медињад) дастњояшон ва низ гувоњї медињад пойњояшон ба амале, ки мекарданд (дар дунё) (сураи «Ёсин» ояти 65), шаммае аз хасоиси ўст, агар Расули Худо рўи худро аз шумо тофта (бигўяд:)«Эй душманону бадхоњони шариати анвари Ман, аз Худо натарсидед, мулоќоти имрўзаи моро мулоњиза накардед, ба шариати матини Ман, ки ба шумо амонат супорида будам, хиёнат намудед,

мењнатњоеро, ки барои тамњиди асоси ин дини ќавиам кашида будам, зоеъ сохтед, биравед эй хоинони њуќуќи шаръ, эй дуздони авомири илоњї, «Ин он дўзахест, ки ваъда дода мешуд шуморо» (сураи «Ёсин» ояти 63), гўяд, ба љуз шармандагї чї узре доред? (аз китоби «Мунозара»-и Абдурауфи Фитрат). Мамлакат бояд иќтисоди сањењ дошта бошад, дар ѓайри ин сурат вобаста хоњад шуд, аммо аз иќтисод муњимтар фарњанги сањењ аст ва агар фарњанги сањење дар мамлакат барќарор набошад, мамлакат навкари аљнабињо мегардад ва ба домани ину он меафтад. Љињод дар Ислом мунњасир дар маънои набард ва ќитол бо тир ва найза ва шамшер нест, чунон ки дар њадиси сањењ аз Паёмбар (с) ривоят шуда, ки аз Њазраташ суол шуд: кадом љињод бартар аст? Паёмбар (с) фармуд: «Гуфтори њаќќе дар муќобили подшоњи золиме (доктор Юсуф Ќарзовї). Зиндагї аз хушї ва нохушї барои хирадманд саросар тамошо ва тафрењ аст (Муњаммади Њиљозї). Њакимон гуфтаанд: «Оби њаёт агар фурўшанд филмасал (барои мисол) ба оби рўй доно нахарад, ки мурдан ба иллат, бењ аз зиндагонї ба мазаллат (Саъдии Шерозї). Мардуми Тољикистон баъд аз низои дохилї як зиндагии метавон гуфт тинљу осоиштае ба худ касб кардаанд, аммо то ба њол ангезањои зери хокистар нињонанд, ки метавонанд њар лањза аланга гиранд ва сулњу амнияту осоиштагии кишварро мувољењ ба хатар гардонанд (устод, Сайид Абдуллоњи Нурї). Ваќте интихобкунанда ба касе овоз медињад, гўйё дар њаќќи ў шањодат медињад, ки ў аз назари амонат, диёнат, салоњияти ин корро дорад. Агар воќеъан, овоздињанда медонад шахсе, ки ба ў овоз медињад, орї аз ин сифот аст, алораѓми он ба вай овоз медињад, инро шањодати дурўѓ мегўянд, ки аз љумлаи гуноњони кабира аст (устод Муњаммадшариф Њимматзода). Нависанда њам монанди бофанда аст. Мебофад. Агар вай матоъ ва гилем бофад, ин китоб мебофад. Аммо агар вай аз нахњои зери дасташ бофад, ин аз торњои асаби худ мебофад. (професор Р. Мусулмониён).

Фароњамсоз Муњиддин Асозода

Таъзия Раёсати шуъбаи Навоњии тобеъи марказ, њамчунин раёсати бахши ЊНИТ дар шањри Вањдат нисбати даргузашти модари мењрубони Сайидљаъфар Њасанов, узви фаъоли њизб, сокини шањри Вањдат ба ишон ва пайвандону наздикони марњум тасаллият арз медоранд. Раёсати бахши ЊНИТ дар вилояти Суѓд нисбати даргузашти модари котиби бахши ноњияи Б. Ѓаффуров, Нуров Алиљон, изњори тасаллият намуда ба фарзандони марњум сабри љамил хоњонанд. Кормандони бахши ноњиявии ЊНИТ дар шањри Исфара ба Маљидов Њодибой бинобар даргузашти модарашон ва ба Мансуров Насиббой бо даргузашти модаркалонашон изњори њамдардї менамоянд. Инна лиллоњи ина илайњи рољиъун.

Муњаррир: Њикматуллоњ Сайфуллоњзода sangvori@mail.ru Телефон: 918-66-98-46 Котиби масъул: Шоњ Абдї Хабарнигорон: Субњияи Њомид Умед Сиддиќшоњ

Нашрия дар сомонаи

www.nahzat.tj

ќобили дарёфт аст Телефон: 625-77-28 Њафтанома дар заминаи гуногунандешї маќолањоеро низ ба нашр мерасонад, ки хилофи мавќеи ЊНИТ ва нашрия мебошанд. Масъулияти дурустии аснод ва далели њамагуна маводи воридшуда ба дўши муаллифон аст. Дастхат ва аксњо баргардонида намешаванд. «Наљот» меъёрњои ахлоќии фаъолияти журналистиро дар Тољикистон эътироф намудаву менамояд. Нашрия аз гузориши хабаргузорињои «Авесто», «Tojnews», «Азия плюс», «Ozodagon», «Форс», «Islamnews/ru», сомонаи родиоњои «Озодї» ва «ВВС», истифода мекунад. Њафтавор тањти раќами 0104/рз дар Вазорати фарњанги Љумњурии Тољикистон номнавис шудааст ва бо теъдоди 4300 нусха дар матбааи “Муаттар”-и ЊНИТ ба чоп мерасад. Супориши раќами 170. Нархаш шартномавї. Суратњисоби мо: 20402972316264, «Амонатбонк»

Нишонии идора: ш. Душанбе, кўчаи Борбад, хонаи раќами 1, дафтари марказии Њизби Нањзати Исломии Тољикистон, тел: 625-77-28