«...Бешубња, њизби Худо ѓолиб хоњад буд»,
Ќуръон: сураи Моида, ояти 56
Шукри Худо, ки Худованд Иброњимро офарид ва ўро бо њамроњии писараш имтињон кард!
НАШРИЯИ
њИЗБИ
НАњЗАТИ
ИСЛОМИИ
ТОљИКИСТОН
№ 40 (810) Панљшанбе, 2 - юми октябри соли 2014 -и милодї, мутобиќ ба 8 - уми Зулњиљља, соли 1435 - и њиљрии ќамарї
Сутуни дин
Паёмбар (с) гуфт, сутуни дин намоз аст, Чу парда байни куфру дин намоз аст. Њам ў гуфтаст дар ин дунё бароям, Чу нури чашми равшанбин намоз аст. Зи панљ аркон бинои дини ислом, Аввал имон дувумин ин намоз аст. Паёмбар дод ба уммат ин хабарро, Калиди Љаннати муъмин намоз аст. Шавад монеъат аз фањшову мункар, Ба њаќат мекунад талќин намоз аст. Зи иблису зи талбисњои иблис, Бигардонад туро эмин намоз аст.
Ба гўри танг бубинї тарсу вањшат, Туро онљо дињад таскин намоз аст. Њисобот хоњї дод фардои мањшар, Яќин, пурсиши явмиддин намоз аст. Амалњои накў болои мизон, Гузоранд, аз њама вазнин намоз аст. Ту бошї сарфарози њарду олам, Гарат дар зоњиру ботин намоз аст. Чи хуш гуфт воизи болои минбар, Нишони сидќи солењин намоз аст. Биё аз сидќ нињем сарро ба саљда, Ба дил оромиву тамкин намоз аст.
Абу-Фотима
2
2 октябри соли 2014
хабар
Душанбе ва љашни 9-рўзаи пойтахт
Шањрдории пойтахт тўли чанд моњ шанбегињоеро ба хотири ободии шањри Душанбе доир кард ва њоло дар таљлили 90-солагии он намоиши карнавал њам дар назар гирифта шудааст. Муњаммадсаид Убайдуллоев, раиси шањри Душанбе зимни баргузории љаласаи ахири хеш гуфтааст: 90-солагии пойтахти Тољикистон 9 рўз, аз 11 то 19-уми октябр љашн гирифта хоњад шуд. Тавре дафтари матбуоти шањрдорї мегўяд, Убайдуллоев аз тамо-
www.nahzat.tj
ми љонибњо, новобаста аз сокину мењмон буданашон даъват намуда, ки дар ин рўзњои љашнї фазои идона ва ободкорињоро њоким созанд. Гуфта мешавад, ки таљлили 90-солагии пойтахт аз маъракаи ободонии дастаљамъонаи њар як сокини шањр, рўзи 11-уми октябр бо шиори «Мо метавонем!» оѓоз шуда, 12 октябр дар тамоми мањаллањои пойтахт аз соати 10-и субњ идома пайдо мекунад ва дар Маљмаъаи савдои «Пойтахт 90» намоишгоњи мањсулоти ниёзи аввалия ташкил мешавад. Дар рўзи дигар, 13 –уми октябр дар боѓи устод Рўдакї, 14 –уми октябр дар майдони «800-солагии Маскав», 15-уми октябр дар боѓи «Дўстии Халќњо» ва 16-уми октябр дар боѓи «Кўли љавонон» соати 1730 бо иштироки бевоситаи љаноби М. Убайдуллоев тантанањои љашнї баргузор мегарданд. Њамин тавр, дигаре аз љаласаву консертњо њам дар рўзњои 17-19- уми октябр дар назар дошта мешавад, ки нуќтаи кулминатсионии љашн карнавалест дар «Наврўзгоњ».
Асбобњои ноамнї дар кишвар
1. Аз Ќуръон дур шудан. Мутаассифона, тавре дар кишвари мо мушоњида мешавад, мардум аз Ќуръону суннат дур шудаанд, ки ин ба ноамнї мебарад. Паёмбар(с) мефармояд, дар байни уммат ду чиз: Ќуръон ва сунатро бигузоред, агар ба онњо чанг бизананд, њаргиз гумроњ намешаванд. Оё њасте касе, ки ба ин фармудаи Паёмбар(с) шак дошта бошад? Башарият дар асри 21 ба сар мебарад ва њама чиз муњайёст: китобу интернет, ояту њадис. Аммо њоло њам баъзе афроде њастанд, ки бисёре аз амалњои худро ба бобову падарњои худ рабт медињанд ва њаќро аз ботил људо кардан намехоњанд. Фаромўш кардаанд, ки падару бобоњо шариъат нестанд, шариъат соњиб дорад, ки он Аллоњ аст. Пас ин гуна нофањмињо ба ноамнї мебарад. 2. Аз илм дур шудан. Њарфи муаллимро маънои дигараш масъулият аст. Муаллим бояд ѓамхор бошаду кўшиш намояд, ки роњеро пайдо намуда, бо забони шогирд сухан гўяд. Мутаассифона як моњ аз тањсил сипарї нашуда, талаби пуле барои журналу љорўб, рўзномаву фаррош ва дигару дигар оѓоз шудааст, ки ин бадбинии талабаро аз муаллим оѓоз мебахшад. Пас ваќте талаба аз муаллим бадаш омад, дигар њарфи ўро гўш намекунад ва ќадру манзалати муаллим аз байн меравад. 3. Љоњилият. Ин масъала њам сабаби ноамнї буда метавонад. Бубинед, сатњи љинояти ноболиѓон аз рўзе зиёд шуд, ки таълими Ќуръон ва рафтани љавононро ба масљидро манъ карданд.
М. Кабирї: Услуби даъват ба артиш бояд ислоњ шавад
Рўзи 26-уми сентябр лоињаи ворид намудани таѓйиру иловањо ба ќонуни ЉТ “Дар бораи ўњдадории умумии њарбї ва хидмати њарбї”, ки аз тарафи вакилони ЊНИТ: Муњиддин Кабирї ва Саидумар Њусайнї барои бањсу баррасї дар љаласаи Маљлиси намояндагон пешињод шуда буд, тарафдории Шўрои Маљлиси намояндагон пайдо накард. Таври маълум, вакилони ЊНИТ 25уми апрел бо њадафи пешгирї аз “облава”, таъмини бехатарии даъвати љавонон ба аскарї, аз байн бурдани ришвахорї дар мавсимњои даъват ба аскарї ва муњайё намудани замина барои таъсиси артиши касбї лоињаи мазкурро ба парлумон пешнињод карданд. Аммо як хулосаи манфии Њукумати ЉТ ба лоињаи мазкур, аз 1-уми август нагузошт, ки лоиња мавриди баррасии вакилон ќарор бигирад, Њукумат дар як љумла мавќеъи хешро љамъбандї кардааст: “лоиња ба шакли пешнињодшуда дар маљмўъ ќобили дастгирї намебошад”. Дар њоле ки лоињаи ЊНИТ чањор пешнињодро дар назар дошт: - Шањрвандоне, ки бидуни доштани сабабњои ќонунї ўњдадории њарбиро анљом надодаанд ва ё тибќи талаботи лоињаи пешнињодшуда, маблаѓи лозимиро ба буљаи давлат насупурдаанд, ба хидмати давлатї љалб карда намешаванд. - Барои таъминоти молиявии бењтари артиш, хазинаи махсуси пуштибонии нерўњои мусаллањи ЉТ аз њисоби буља, инчунин маблаѓњои шањрвандон, ки дар ивази нарафтан ба хидмати њарбї маблаѓи муайянеро пардохт менамоянд ва
Пас, биёед дар фазои озод бо њам зиндагї кунем ва матбуъоти озод дошта бошем. Воќеъан, агар давлати демократї мехоњем, ќонунмењмавар бояд буд. Чанде ќабл Барак Обама, раисљумњури ИМА, бо доштани артиши пурзўраш гуфт, бо роњи хушунатў кина ва бадбинї намешавад роњи њалро ёфт, дар Малайзиёву Индонезиё ва Тунис њизбњои исломї бо дигар ањзоб кору фаъолият мебаранду пешрафтњое доранд. ИМА омодааст бо роњи сулњомез бо тамоми гурўњу мазњабњо чи дар Сурия ва чи дар Ироќ хостањои онњоро бароварда созад, гуфт Б.Обама. Имрўз президенти ИМА ба хулосае расида, ки бо љангу хушунат мушкил аз байн намеравад. Оё дар кишвари мо њам њамаи ањзоб дасти њамдигарро гирифта, як Тољикистони озод бо он боигарињое, ки дорем, зиндагии озодона дошта наметавонем? Анљоми масъулият шухї кардан нест, њар яки мо фардо назди Аллоњ љавобгарї дорад, чи домулло, чи њукуматдор. 4. Зиёд шудани рибо. Дар он кишварњое, ки ноамнї њоким аст, бахусус дар кишварњои мусалмонї, сабаби аслї афзоиши фасод ва рибову ришвахорист, ки кишвари мо њам, мутаассифона, истисно нест. 5. Тела додани мардум ба ноамнї. Ваќте мардум бо ришвахўр ва таљовузкор ва ё кори бади дигаре шоњид мегардад, дар заминаи дилмондагї ба ВКД ва дигар нињодњои њукумат хабар намедињад. Яъне њамсу набудани мардум ва њукумат боиси сар задани ноамнї мегардад. Охир мардум бояд ришва надињад, ваќте маљбур мекунанд, ба пулис хабар дињад, то дари ришвахўрї баста шавад. 6. Интихоботи озоду шаффоф. Интихоботи
сарчашмањои дигар таъсис дода мешавад. - Шањрванде, ки ба хидмати њарбї даъват мешаванд ё ихтиёрї меравад, бо музди моњона, на камтар аз музди миёнаи шањрвандони мулкии кишвар, таъмин карда мешаванд. - Шањрванде, ки маблаѓи муайянро тибќи меъёри муайянкардаи маќомоти салоњиятноки давлатї ба њисоби Хазинаи махсуси пуштибонии нерўњои мусаллањ месупорад, бо ворид намудани илова дар моддаи 20 аз хидмати њарбї озод мешавад. Муњиддин Кабирї њадаф аз пешнињоди лоињаро чунин шарњ медињад: Услуби даъват ба артиш ислоњот мехоњад ва таѓйиру иловањое, ки мавриди назари вакилони Нањзат ќарор гирифтаанд, асосан, ба хотири пешгирї аз “облава”, решакан кардани ришватситонї зимни даъват ба артиш ва таъмини бењтари шароити иљтимоъии хизматчиёни њарбї, инчунин гузоштани ќадамњои аввалин ба самти ташкили артиши касбї равона шудаанд.
таќаллубї сабаби ноамнї хоњад буд. Ин курсињо муваќќатианд ва дар интихоботи оянда шахси дигаре интихоб мешавад. Агар шахси интихобшуда кори дуруст нишон дињад, мардум бори дигар интихобаш мекунанд. Лекин райъи мардумро дуздидан ё беањамиятї зоњир кардан, хиёнат аст ва ин сифати мунофиќ мебошад. Дунё киро надорад, баъди чанде оќибат марг ба суроѓ меояд, вой, љавоби баъд аз марг кори осон нест. Алакай баъзе саволњое њастанд, ки посух пайдо накарданд, аз љумла: риъояи сатр, дарси Ќуръон, манъи љавонон ба масљид. Вой аз он рўз, ки дар назди Аллоњ таъоло чигуна љавоб медода бошанд. Бо «гўр сўзаду дег љўшад» кор анљом намешавад. 7. Поймол кардани њуќуќ. Давлати мо давлати соњибистиќлолу демократї, њуќуќбунёду дунявї ва ягона аст. Пас њуќуќњои шањрвандро бояд риъоя кард, риъоя нашудани њуќуќ ба ноамнї мебарад ва адолат айни субот аст. Бубинед, агар халќ набошаду андоз насупорад, њукумату њукуматдорон ба кї даркоранд? Агар дар масљид ќавм набошад, имом ба кї даркор? Барои њамин, њуќуќи шањрвандро бояд риъоя кард. Њамаи омилњои дар боло ишорашуда риъоя шаванд, амну субот њоким мегардад. Эй њамватан, эй курсинишин, эй домулло, эй мардум, биёед дар канори њам киштии муродро ба соњил бирасонем. Агар дар киштї њодисае рух дињад, на домулло мемонаду на кусинишине, њама ѓарќ мешавем. Худоро дуъогў њастам, ки муњаббати Худ ва Ќуръонашро, муњаббати Муњаммад(с)-ро дар дили њукуматдору домулло ва дар умум мардуми мо љой дињад, кина ва кибру ѓурурро аз ќалбњо дур созад ва њамаи моро пайрави Ќуръону суннат бигардонад. Омин ё Рабулоламин. Агар нафси касеро бо ин њарфњо озурда бошам, узр.
Муњаммаднабї Зойир, ноњияи Ќумсангир
www.nahzat.tj
3
2 октябри соли 2014
хабар
Ширкати ЊНИТ дар интихобот айни субот аст
Раёсати олии Њизби Нањзати Исломии Тољикистон ќарор кард, ки анљумани ќабл аз интихоботии њизб рўзи 16-уми декабри соли 2014 дар шањри Душанбе баргузор карда шавад. Чунин буд натиљаи бањсу баррасии ин нињоди олии њизб дар рўзи 28-уми сентябр, баъд аз гузориши масъулини ситоди омодагирињо ба интихоботи парлумонї, ки интизор меравад дар моњи феврали соли 2015 баргузор гардад. Раёсати олии њизб ширкат дар интихоботро айни субот ва пешрафти кишвар арзёбї кард. Фишору монеъагузорињои зиёди маќомот дар ин чанд соли ахир њам мавриди тањлил ќарор гирифтанд, ки ин раванд њамчун канор бурдани афкори љомеъа аз воќеъиятњои он ва дасткашї аз нигоњ доштану таќвият бахшидани василаву институтњои демократї дониста шуд. Дар воќеъ, вазъи нигаронкунандаи минтаќа, фаъол гаштани неруњои сиёсии мухолиф бо истифода аз равандњои демократї, афзоиши тунгарої, фишор болои ањзоби ќонунмењвару муътадил фазои
интихоботиро печида мегардонад. Мањз бо дарназардошти њамин воќеъиятњо Раёсати олии ЊНИТ ширкат дар интихоботро айни субот ва ороми Тољикистон арзёбї кард. Масоили дигаре, аз ќабили пешгирї аз таќаллуб дар интихобот ва фишорњои эњтимолї болои аъзо ва љонибдорони њизб дар раванди интихобот њам мавриди баррасии аъзои Раёсати олї ќарор гирифт ва пешнињод шуд, ки ситоди омодагирї ба интихобот љанбањои мухталифи масъала, аз љумла таќвияти бахши иттилоърасонї, омузиши њуќуќї ва сиёсии фаъолони њизбро афзоиш бахшад. Раёсати олии ЊНИТ љанбањои дигари ширкат доштан дар интихоботи парлумониро низ муњокима кард ва ба танњої рафтан дар интихоботро авлавият ќоил шуд, вале дари њизбро барои њамкорї бо њама њизбу њаракатњо ва шахсони алоњида боз гузошт. Меъёри асосиро дар ин маврид ќонуният, манофеъи милливу давлатї, арзишњои муштараки милливу демократї ва шаффофияти интихобот донист.
Бадномсозии миллатро бас кунед Зиёда аз як сол мешавад, ки дар телевизионњои давлатї намоиши наворњои фањшу тањвиномезро идома дода истодаанд, ки ба кадом чањорчўбаи ќонун ва ахлоќи инсонї рост намеояд. Манзур аз ин нигаронї ва эътироз, бадномсозии пайдарпайи инсонњоест бо номи мулло ва рабт додани амалњои номатлуб ба Нањзати Исломии Тољикистон. Суоли матрањ ин аст, ки оё нињодњои маълуми давлатї ва доирањои ѓаразљўе, ки наворњои ѓайриахлоќиву фањшро омода карда, тавассути телевизионњои њукуматї ба намоиш мегузоранд, намедониста бошанд, ки амали онњо хилофи Конститутсия и Тољикистон ва ќонунњои дигари кишвар аст? Њатто дар кодекси мурофиъавї- љиної омадааст, ки шањрванд танњо баъд аз њукми додгоњ гунањгор эълон мешавад, вале дар мо натанњо ќонун, њатто талаботи Конститутсия дар баробари дастури доирањои хос эътибори худро аз даст додааст. Чаро Кумитаи дин ва танзими расму оин, ки тамоми умури диниро тасарруф кардааст ва Шўрои уламои кишвар, ки вуљуд ва фаъолияти он
бањсњоеро дар худ дорад, хомўширо ихтиёр кардаанд? Аз тарроњон ва дастандаркорони ин амалњои бадномкунандаи миллат ва кишвар талаб дорем, ки бас будагист бадном кардану нишон додани миллати мусулмони тољик дар арсаи байналмилал! Аз даргоњи Худованд барои њама тавфиќ ва дарки масъулият хоњонем.
Бо эњтиром раёсати бахши ЊНИТ дар ноњияи Рўдакї
Сарнавишти ситамгарон “Ва кофирон ба паёмбаронашон гуфтанд: “Албатта шуморо аз сарзамини худ берун мекунем, ё ин ки дар дини мо бозгардед”. Дар ин њол Парвардигорашон ба онњо вањй фиристод, ки њатман ин ситамгаронро њалок хоњем кард. Ва албатта шуморо баъд аз (нобудии) онњо дар ин сарзамин сукунат хоњем дод, ин барои касе аст, ки аз истодан дар пешгоњи Ман битарсад ва аз њушдори Ман бимнок бошад”. (Сураи Иброњим, ояњои 13-14). Дар ин оят нуктаи нињоии бархурди мункирон бо паёмбарон инъикос ёфтааст. Чунончи дар оёти ќаблї мушоњида шуд, ваќте паёмбарон ба эродњо ва дархости онњо посухи мантиќї доданд, онон аз як сў дар баробари њуљљату бурњони комил ва мантиќи устувори паёмбарон дармонда ва беасосии аќидаашонро эњсос карданд, аз сўи дигар аз вориди афкори мардум гаштани таълимоти њаќ мавќеи худро дар хатар диданд. Вазъи ногувори эњсоси шикаст дар баробари пирўзии аќида ва хатари аз даст рафтани манофеъе, ки бо истифода аз фасоди љомеа ба даст меоварданд, ниќоб аз чењраи воќеии онњо бардошт. Бинобар ин, фикру андеша ва бањсу љидолро яксў гузошта, худро ба домони ќувваи моддї заданд ва бо такя ба ќудрат шурўъ ба зўргўї ва тањдид ба паёмбарон ва афроди ба эшон имоноварда карданд: “Ва кофирон ба паёмбаронашон гуфтанд: “Шуморо аз сарзамини худ берун мекунем, ё ин ки дар дини мо бозгардед”. Бояд гуфт, “дар дини мо бозгардед” гуфтани мушрикон ишора ба он нест, ки паёмбарон ќабл аз беъсат ба дини ботили мушрикон гароиш дошта бошанд, зеро њељ паёмбаре њаргиз ба дини ботиле нагаравида ва ширк наварзидааст. Ин таъбири мушрикон маънои њамранги мо шаведро дорад. Дар Ќуръони карим аз ин гуна зўргўии мустакбирон намунањо зикр гардидааст, яке аз он намунањо тањдиди сарварони ќавми Лут аст, ки гуфтанд: “...Онњоро аз шањри худ берун кунед, онњо касоне њастанд, ки худро ба покї нисбат медињанд”. (Аъроф, 82). Ва сардамдорони ќавми Шуъайб гуфтанд: “...Эй Шуъайб, ба яќин ту ва касонеро, ки ба ту имон овардаанд, аз шањри худ берун мекунем, ё ин ки ба оини мо баргардед”. (Аъроф, 88). Неруи ситамгар бо бардоштани ниќоб аз чењраи дурушти хеш ва љуръати беаќлона кардан бар паёмбаронашон ва тањдиди шадид, роњи даъватро бастанд ва њуљљату далелро аз кор боздоштанд. Дар ин лањзаи њассос Худованд аз фиристодагони Хеш пуштибонї ба амал оварда, ба хотири устувор намудани иродаи эшон ба онњо вањй кард: “Дар ин њол Парвардигорашон ба онњо вањй фиристод, ки њатман ин ситамгаронро њалок хоњем кард”. Куффор, ки дар нињояти мухолафат ќарор доштанд ва иноду саркашї ва таассуби онон ба нуќтаи охир расида буд, аз ин тањдиди Худованд нањаросиданд ва бебокона онро талаб карданд. Чунончи намунае аз таќозои азоб намудани мункирон дар ояти 70 сураи Аъроф омадааст: “... агар рост мегўї, биёр он чиро ба мо ваъда медињї”. Ваќте гурўње аз мардум бо паёмбари хеш ва афроди имоноварда мухолафатро то љое расонданд, ки он ќавм аз рўи арзишњои аќидатї ва боварњо амалан ба ду гурўњи ба њам зид људо шуданд, имдоди илоњї барои файсала кардани миёни њаќќу ботил ба суроѓ онњо омада, ситамгаронро ба кайфари аъмолашон расонда, ваъдаи нусрати Худовандро тањаќќуќ бахшид. Ояти баъдї мавзўъро идома дода ваъдаи ба паёмбарон додаи Худовандро зикр кардааст: “Ва албатта шуморо баъд аз (нобудии) онњо дар ин сарзамин сукунат хоњем дод”. Дар идома оят њаќиќати равшанеро баён мекунад, ки барои мўъминони муборизи роњи њаќ дарки ин њаќиќат аз заруриёти роњ аст ва ин њаќиќат он аст, ки дар набард алайњи тоѓутони олам дар њама давру замон пирўзї ва муваффаќият насиби касоне хоњад гашт, ки аз истодан дар пешгоњи Худованд ва аз њушдори Ў битарсанд ва эњсоси масъулият намоянд: “Ин барои касе аст, ки аз истодан дар пешгоњи Ман битарсад ва аз њушдори Ман бимнок бошад”. Ин як суннати собити Худованд аст ва аз ин суннат дар зиндагї касоне бархурдор мегарданд, ки воќеан бо андеша ва хавфи истодан дар пешгоњи Худованд ва бими њушдори илоњї кору зиндагї мекунанд. Дар замини ин гуна андеша ва хавфу бим ба камол расидани инсон, перостагї ба ахлоќи писандида, парњез аз ахлоќи пасту ношоиста, дар замин фасод накардан, даст ба зулму тааддї назадан, аз бузургманишї ва гарданкашї худдорї варзидан месабзад ва инсонро ба манзалати шоистагї ба сукунати дар замин ва маќоми ќудрат ноил мегардонад. Дар партави ин ду оят хонандаи њушманд ба дарки моњияти чанд масъала мерасад: 1. Табиати гурўњи љањолатмењвар тањаммули мављудияти ѓайривобастаи гурўњи љавњари исломидоштаро надорад ва омода нест ба он иљозаи озод амал намуданро бидињад. Танњо дар сурате иљозаи амал медињад, ки гурўњи мусалмон дар дини онњо дарояд ва бо онњо биёмезад ва ба нафъи он гурўњ амал кунад. 2. Мусалмонро сазовор нест, ки бо гурўњи љањолатмадор биёмезад ва вориди вартаи дугонагї дар аќида гардад. 3. Ќонуни осмонї дар њама давру замон адлро барпо медорад ва бунёди вуљуди касонеро, ки истикбор варзида, ба мухолафати њаќ мепардозанд, бо сели аъмоли ношоистаашон аз байн мебарад ва мустазъафону мазлумонеро, ки дар партави имон зиндагї мекунанд, пирўз гардонда, сарзамин онњоро дар ихтиёрашон мегузорад.
Зубайдуллоњи Розиќ
4 Њазрати Иброњим (а) номи муборак ва баландовоза, номе, ки њама худопарастони олам даъвои тобеият ва пайравии ўро доранд, номи падари паёмбарони иброњимї Исњоќ, Исмоил, Яъќуб, Юсуф, Мусо, Њорун, Довуд, Сулаймон, Закариё, Яњё, Исо ва Муњаммади Мустафо (с) Худованд ба Иброњим гуфт: “(Эй Иброњим,) мардумро ба зиёрати хонаи Худо садо кун!” (сураи “Њаљ”, ояти 27). Садои Иброњим, фарохонї ба ибодати Худои паёмбарон, Худои Каъба- нуќтаи интишори тавњид, маркази мубориза бо куфру ширк. Фарёди Иброњим фарёди фарохонї ба фидокорї дар роњи маъбуд бо фидо кардани азизтарин ва ширинтарин касоне, ки бо мо мансубанд, фарзанд, зан ва њар чи дорем. Худованд дар амали Иброњим болотарин дараљаи таслимро барои Худопарастони олам таљассум бахшид. Иброњим гуфт: “Парвардигоро! Маро фарзанди солењ ато кун! Мо ўро ба писари бурдборе башорат додем. Њангоме ки њамдаст ва њампои ў шуд, (Иброњим ба ў) гуфт: “эй писараки ман, дар хоб дидам, ки туро ќурбонї мекунам, назарат дар мавриди ин хоб чист?” (Писар) гуфт: эй падар, ба он чи маъмур шудаї, иќдом кун, Худо хоњад, маро аз собирон хоњї ёфт”. Њангоме ки њарду таслим шуданд ва ўро ба рў хобонид, Мо нидояш додем: “Эй Иброњим! Хобатро дар њаќиќат тањаќќуќ бахшидї, Мо накўкоронро ин гуна подош медињем. Ба ростї, ин озмоиши ошкоре буд”. Фидяи бузурге ба ў додем ва номи неки ўро барои ояндагон боќї гузоштем. Салом бар Иброњим. Мо накўкоронро инчунин подош медињем. Ў аз бандагони мўъмини Мо буд” (Сураи “Соффот”, ояти 100-111). Фарёди Иброњим фарохонї ба рисолати њама паёмбарон, сидќи Исмоил, сабри Яъќуб, тадбири Юсуф, љињоди Мусо ва Њорун бо Фиръавн, ќудрати Довуд ва Сулаймон, даъвати Закариё, Яњё ва Исо ва рисолати љањонии њазрати Муњаммади Мустафо (с). Худованд фармуд: “Бигў: “Ба Худо имон овардем ва низ ба он чи бар Иброњим, Исмоил, Исњоќ, Яъќуб ва наберагони ў нозил гар-
2 октябри соли 2014
www.nahzat.tj
озодї
Фарёди сухан гуфтан доранд”. Онњо (намрудиён) ба худ омаданд ва дар нафсњояшон гуфтанд, ба яќин шумо ситамгоред. Он гоњ бо сари хам ба Иброњим гуфтанд: “Ту яќин медонї, ки инњо сухан намегўянд”. Гуфт: “Чаро ѓайр аз Худо чизеро мепарастед, ки суду зиёне барои шумо надорад? Њалок бар шумо ва бар он чизе, ки аз ѓайри Худо мепарастед, чаро намеандешед? То бифањмед он чиро, ки бар он њастед”. Баъд аз он ки њуљљаташон ботил шуд ва њаќ ѓолиб омад, намрудиён рў ба истеъмоли ќудрат оварданд, ки равиши золимони таърих аст. “Гуфтанд: Ўро бисўзонед ва худоёнатонро кўмак кунед, агар мехоњед кореро анљом дињед”. “Гуфтем: “Эй оташ, сард шав ва муљиби саломат барои Иброњим бош”. Онњо ќасди найранге ба Иброњим доштанд ва зиёнкорашон гардондем” (Сураи “Анбиё”, ояњои 57-70).
дидааст ва низ он чи аз љониби Парвардигор ба Мусо ва Исо ва паёмбарони дигар дода шудааст. Мо дар миёни онњо фарќ намегузорем ва дар баробари Ў таслим њастем. Касе, ки ѓайр аз Ислом дини дигаре баргузинад, аз ў пазируфта нахоњад шуд ва дар охират аз зиёнкорон хоњад буд” (Оли “Имрон”, ояњои 84-85). Фарёди Иброњим фарохонї ба муќобала кардан бо гумроњињои ношї аз таъсири љањолат ва гирифторињои анъанавии аљдодї ва таќлиди хурофотњои таърихї. Худованд мефармояд: “Бар онњо хабари Иброњимро тиловат кун, замоне ки ба падари хеш ва ќавмаш гуфт: (Шумо) чї чизро парастиш мекунед?” Гуфтанд: “Бутњоро мепарастем ва њамеша онњоро парастанда хоњем буд” (Иброњим) гуфт: “Оё садои шуморо мешунаванд, замоне ки садояшон мекунед, ё нафъу зараре барои шумо доранд?” Гуфтанд: “На, ниёгонамонро дидем, ки чунин мекарданд”. Гуфт: “Оё медонед, чї чизњоро парастиш мекунед, шумо ва ниёгонатон? Пас њамаи онњо душмани мананд, магар Парвардигори љањониён, он Зоте, ки маро офарид ва њидоят кард ва он ки ѓизоям медињад ва серобам мекунад ва чун бемор шавам, шифоям мебахшад ва он ки маро мемиронад ва зиндаам мекунад ва он ки умед
дорам дар рўзи љазо гуноњонамро бибахшад. Парвардигоро! Ба ман илму дониш марњамат бифармо ва маро бо солењон њамроњ намо ва дар миёни умматњои оянда некномам гардон ва маро аз ворисони бињишти пурнеъмат гардон ва падарамро биёмурз, ки аз гумроњон буд ва дар рўзе, ки мардум барангехта мешаванд, шарманда ва расвоям макун, рўзе, ки молу фарзанд суде надорад, магар касе, ки бо ќалби салим (имондор) ба њузури Худованд ояд (Сураи “Шуаро”, ояњои 69-89). Фарёди Иброњим (а) фарохонї барои озодї ва озодагї аз занљири истибдоди намрудњо ва шикастани бутхонањои замон, ки бо шаклњои гуногун зоњир мешаванд. Худованд мефармояд: “(Иброњим гуфт:) “Ќасам ба Худо тарњеро барои бутњои шумо, дар њолате ки набошед, дар назар дорам”. Саранљом ѓайр аз бути калон њамаашонро шикаст, то ба суроѓаш биёянд. Гуфтанд: “Касе, ки бо худоёни мо чунин коре карда, зулми бузургеро муртакиб шудааст”. Гуфтанд: “Шунидем, љавоне бо номи Иброњим чизе дар бораи онњо мегуфт”. Гуфтанд: “Ўро ба њузури мардум биоваред, то гувоњї дињанд”. Гуфтанд: “Эй Иброњим, ту бо худоёни мо чунин кардї?” Гуфт: “Шояд бути калон ин корро карда бошад, аз худашон бипурсед, агар тавони
Фарёди Иброњим фарохонї барои баќои уммати исломї. Худованд мефармояд: “Њангоме ки Иброњим ва Исмоил зербинои Каъбаро боло мебурданд, (гуфтанд) “Парвардигоро! Моро аз љумлаи таслимшудагон ќарор бидењ ва фарзандони моро низ аз фармонпазирони худат гардон ва одоби бандагиро ба мо биомўз ва тавбаи моро ќабул фармо, зеро Ту тавбапазири мењрабонї. Парвардигоро! Дар миёни онњо паёмбаре аз худашон барангез, то оёти Туро барояшон бихонад, китоб ва њикмат ба онњо биомўзад ва покашон гардонад, Ту тавонманди фарзонаї. Касе аз дини Иброњим рў намегардонад магар ин, ки нодон ва бехирад бошад. Дар ин љањон ў аз баргузидагон аст ва дар охират аз шоистагон. Њангоме ки Худованд ба ў гуфт: “Таслим шав”, гуфт: “Ба Парвардигори олам таслим шудам”. Ва Иброњим ва Яъќуб фарзандонашонро бо суботу пойдорї дар Ислом васият карданд ва чунин изњор доштанд: “Эй фарзанди ман, Худованд Исломро барои шумо баргузидааст, дар зиндагї њељ гоњ аз он људо нашавед, фаќат ва фаќат мусалмон бимиред” (Сураи “Баќара”, ояњои 128-132). Фарёди Иброњим фарёд барои љалби таваљљуњи љањониён ба намунаи љомеъ дар њама самтњои зиндагї. Агар рањбар аст, шеваи рањбариро аз ў улгў бигирад, агар даъватгар аст, доъигиро аз ў биомўзад, агар мубориз аст, равиши ўро дар муносибат бо мардум дар назар бигирад. Агар падар аст, тарбияро аз ў фаро гирад, агар шавњар аст кадхудоиро аз ў ёд бигирад, агар мехоњад бандагии Худовандро анљом дињад худопарастиро
www.nahzat.tj
2 октябри соли 2014
озодї
5
Иброњим (а) аз ибодати ў намуна бардорї кунад. Худованд мефармояд: “Дар њаќиќат Иброњим пешвои фармонбардори Худо ва дар дини њаќ буд ва њаргиз ширк наварзид, ў шукргузори неъматњои Худованд буд. Худованд ўро баргузид ва ба роњи рост њидоят кард. Дар дунё ўро некї ато кардем ва дар охират аз шоистагон аст. Сипас ба ту вањй кардем, ки аз оини ростини Иброњим пайравї кун, ки ў њаргиз аз мушрикон набуд” (Сураи “Нањл”, ояњои 120-123). Даъвати Иброњим барои ояндаи фарзандон Барљастатарин чизе, ки даъвати Иброњим барои миллати Ислом ва фарњанги муслимин дар каломи љовидонаи Худованд, Ќуръони карим зикр гардидааст, дуъо ва тазарруъи Иброњим барои зуррия ва фарзандон аст. Касоне, ки идомадињандаи фарњанги иброњимї дар тўли асрњо мебошанд. Њазрати Иброњим дар ин дуъоњо саодати дунё ва охирати фарзандонро аз Худованд хоста ва дар њаќиќат мактаби парвариши иброњимиро барои рањої аз хатари рўзгорон, ки хоњ-нохоњ пеш хоњад омад, ба мерос гузоштааст. Худованд мефармояд: “Эй Паёмбар, дуъои Иброњимро ба ёд биёр, замоне ки гуфт: “Парвардигоро, ин шањрро макони амн ќарор бидењ ва ману фарзандонамро аз парастиши бутњо дур нигањ дор. Парвардигоро, инњо (бутњо) бисёре аз мардумро гумроњ сохтаанд. Њоло њар кас аз ман пайравї кунад, аз ман аст ва њар кас нофармонї кунад, Ту омурзандаи мењрубонї. Парвардигоро, ман баъзе аз фарзандонамро дар биёбони беобу зироате, ки дар канори Хонаи гиромии Туст, сукунат додам, то намозро барпо доранд. Ту дилњои мардумро моил ба онњо бигардон ва аз мевањо рўзиашон дењ, шояд шукргузори Ту бошанд. Парвардигоро, нињону ошкори моро медонї ва дар замину осмон чизе аз Худо пинњон нест. Сипос он Худоерост, ки Исмоил ва Исњоќро дар пирї ба ман ато кард, бешак, Парвардигори ман шунавандаи дуъост. Парвардигоро, ману фарзандонамро барподорандагони намоз ќарор бидењ. Парвардигоро, ман ва падару модарам ва муъминонро дар рўзе, ки њисоб барпо мешавад, биёмурз” (Сураи “Иброњим”, ояњои 35-41). Бояд тазаккур дод, ки њаќиќати собите дар миёни њама миллатњои љањон вуљуд дорад, ки он нигоњ дошатани солим мондани наслњо барои баќои миллат ва нигоњ доштани љойгоњи он дар муодилоти таърихї мебошад. Ин њаќиќати собит ду рукни асосї дорад, ки касе њам наметавонад
мункири он бошад, яке боварњое, ки дар инсонњо вуљуд дорад ва дигар муносибате, ки бо масоили зиндагї барќарор карда мешавад. Ин ду вижагї барои баќои насли мусалмон ва саломат мондани онњо дар масири рўзгорон дар дуои њазрати Иброњим аз љониби Худованд дар муътабартарин њуљљат, ба уммати исломї таълим дода шуд. Яке тарбияи имонї ва тасдиќи боварњое, ки аз тариќи расулони илоњї ба мардум мерасад. Рукни аввал дурнамои муслиминро њифз мекунад ва фарзандони моро бистари њаёти ояндаи мо ќарор медињад. Фарзандони мо бо ин боварњо садаќаи љория ва давоми зиндагии мо ва захираи миллат ва ќиёмати мо мегарданд. Дар акси њол ва дар шароити дур шудан аз ин боварњо баракат аз насли мусалмон бардошта мешавад ва модари мусалмон таваллуд кардани фарзандро, ки ояндаи амали солењи ўст, умедвор шуда наметавонад. Дувум чизе, ки дар дуъои њазрати Иброњим зикр гардид ва таъмини саломати љомеъаи исломї дар муносибати зиндагии дунё ба он вобаста аст, барпо доштани ибодати илоњї дар наслњои мо мусалмонон мебошад. Ибодоти исломї љомеъаи моро пок ва заминаи тараќќї ва пешрафти миллатро аз њама љињат фароњам месозад. Њузури таълимоти Иброњим дар зиндагии мусалмонон Њузури мактаби Иброњим дар зиндагии мо мусалмонон, аз таълимоти Ќуръони карим-усулитарин дастуроти исломї шуруъ мешавад. Бо шумули ояњое, ки зикр гардид, ояњои дигаре вуљуд дорад, ки њаёти моро бо миллати Иброњим дар њама самтњо пайваст мекунад. Масалан, њама намозњои мо бо дуруд фиристодан ба Иброњим ва хонадони ў комил мешавад. Дар болотарин сутуни ибодии мо, яъне намоз дуруд бар Иброњим ва хонадони ў паёмовари ин њаќиќат аст, ки фарњанги зиндагии мусалмонон бояд иброњимї бошад. Рукни дигари ибодатии мо анљоми фаризаи њаљ аст, ки сар то сар аъмоли Иброњим ва хонадони эшон дар он њузур дорад. Ин ибодати байналмилалии мо мусалмонон фарњанги умумибашариро дар тўли асрњо намояндагї мекунад, ки бо назардошти ањдофи он ва наќши бар љомонда аз осори таърихии њаљ, мешавад онро анљумани байналмилалии муслимин номид. Њаљ дар замони Расули Худо (с) ва хулафои рошидин мавсими расондани паёмњои бузург ва њаллу фасли тамоми масоили мубрами олами ислом буд.
Инчунин мероси дигаре, ки аз њазрати Иброњим дар зиндагии мо дорои арзиши волост, ин иди Азњо мебошад. Иди Азњо Маъмулан идњо рўзњои шодмонї ва сурур, тањният дар байни миллатњои мухталифи љањон мебошад. Њар ид ва санаи таърихї ба муносибат ва воќеањои хоссе алоќаманд аст, ки дар њамон росто љашн гирифта мешавад. Идњои мо мусалмонон ба сабаби иртиботашон ба рисолати анбиё ва мактаби Ислом дорои љойгоњи хос ва муњимме мебошанд, ки фаротар аз он чизест, ки дар урфи мардум дида мешавад. Иди Азњо, чунончи дар ривоят омадааст, номи худашро аз ваќти муайяне аз рўз гирифтааст ва он замон ваќти зуњо, яъне дурахшиши хуршед дар соатњои аввали рўз аст. Дар муснади имом Ањмад (р) ривоятест, ки Расули Худо (с) фармуданд: “Њар кас гўсфанди худро пеш аз намози ид ќурбонї кунад, бояд онро такрор намояд” (Муснад, љ.4.с.312). Бисёр љои таассуф аст, ки шиорњои исломї ва фарњанги ибодат дар миёни муслимин ба шакли ќолабсозињои берўњ даромада ва ё чизе аз аркони он ба њадде барљаста шудааст, ки њадаф ва маќсади он ибодат аз
зењнњо ва андешањо канор мондаанд. Аз љумла мо ваќте иди Ќурбон мегўем, фикрамон мутаваљљењи ањкоми амалї ва забњи ќурбонї ва гузоридани намози ид мешавад, дар њоле ки шодию хурсандї дар идњо маънои шукргузории тавфиќ ёфтан бар анљоми ибодати илоњї ва дар тамоми сол собиту устувор ќадам мондан дар амалро дорад. Иди Азњо ёде аз таърих нест, балки муњосиботи ањволи мо мусалмонњо бо меъёрњои мактаби Иброњим мебошад. Шодмонї ва тањнияти мо ваќте воќеъї ва њаќиќї мешавад, ки паёми Иброњим ва фарёди Иброњим шунида ва иљобат гардад. Мусалмонон дар тамоми љањон аз Њил то Њарам ба вазъияти дохилии худашон назар кунанд ва диќќат ба харљ дињанд, ки оё ид ва шодмонии онњо ба ањвол ва зиндагиашон чуноне ки мебояд, муносиб аст? Оё дар онњо имони Иброњим, ибодати Иброњим, шуљоати Иброњим, даъвати Иброњим ва ахлоќи Иброњим вуљуд дорад?
Аз шариат ањсана таќвим шав, Вориси имони Иброњим шав. Муњаммад Иќбол. Исломиддини Файзалї
6
Ба номи Худованди љонофарин Њакими сухан дар забон офарин, Алњамдулиллоњи раббил оламин ва салоту ва салому ало набийин Муњаммад салаллоњу алайњи васаллам. Бањсу талошњои ахир водорам сохт, ки банда фикри шахсии худро дар мавриди чанд нуќтае баён намоям. Воќеъан, дар ин авохир сари мавзўъњое, ки гўё барои зиёиён “доѓи рўз” мањсуб мешаванд баъзе аз донишмандон, бо номи файласуфу адабиётшинос, шоиру дигарњое тариќи ВАО ва чопи китобњои алоњида хидматњои худро хеле рушан ба љомеъа матрањ сохтанд, ки дар бештари онњо таассуби хушунатомезашон эњсос мешаваду бас. Масъалањои “доѓи рўз”-и онњо, “дурї љустан аз дин”, “Ислом њамчун омили ќафомондагї” ва аз ин ќабилњо мебошанд, ки гўё дар љањон боиси фитна ва љангу низоъи кунунї ва дур мондани миллат аз илму фарњанг ва тараќќиёт шуда бошад, њатто онњо ба ин боваранд, ки ѓасбу ѓоратеро, ки аъроб ва дини Ислом болои мо овард, на муѓул оварда буду на кадом истисморгари дигаре. Ин њарфњо аз забони донишманди “машњур”-е дар як нишаст садо дод, ки банда низ онљо њузур доштам. Њар донишманд ё файласуфи мутаассибе дар ин масъалањо дунболи интиќом мегарданд. Аз љониби донишманд Олим Ѓафуров соли 2002 китобе ба нашр расид, ки дар он аз бузургтарин муќаддасоти исломї, “Ќуръон” эрод гирифта шудааст. Дар ин авохир аз љониби ба истилоњ файласуф, Комил Бекзода зери номи “Љањонбинии оянда” китобчае ба нашр расид. Инчунин ѓаразњои имлоиву шифоњии зиёде дар њар мањфилу нишастњо аз љониби шахсиятњое иброз мегарданд, мисли оне ки Зиё Абдуллоњ дар маќолаи худаш забони арабиро, аз њуруф то калимаву иборањо шадидан танќид карда, гуфтааст: њуруфоти арабї моро аз пешрафту тараќќї монеъ мешавад. Аммо як бор ба таърихи худ, то футуњоти исломї назар намекунад, ки мардум дорои кадом намояндаи адабиёт буданд ва адабиёти хаттї дар чї сатње ќарор дошт. Таърихи адабиёти тољику форс нишон медињад, ки намояндагони адабиёти мо дар риштањои гуногуни илми адабиётшиносї, аз љумла илми шеър, каломи мавзун, вазну ќофия ва дигар љанбањо аз таълими мадрасањои исломї оѓоз шудааст. Агар онњое, ки ба луѓати арабї ва калимаву иборањои он, инчунин иќтибосоти ин забон эрод мегиранду мегўянд, ки моро аз пешрафту тараќќї боз доштаанд, оё худ метавонанд, ки аз вазну ќофия ва арўзи араб пайравї накарда, вазнњои наверо ихтироъ кунанд? Дар њамин таърихи 1400-сола кї дар њамин вазни шеъри араб ва ихтироъоти Халил ибни Ањмад як калимаи тољикї дохил карда тавонистааст? Воќеан, баъзе бадбинњо дар ин муддат кўшишњое ба харљ доданд, вале ба њељ чизе ноил нашуданд ва натавонистанд, аз љумла Забењуллоњи Сафо, “Таърихи адабиёти Ирон”, Бадеъуззамони Фурўзонфар, “Сухан ва суханварон”. Метавон ин љо мисоле овард, ки “Њазаљ- њазаљи мусаддаси мањзуф: Дило, то кай њамељўйї манеро, Чї дорї дўст њарза душманеро, Мафоъилун/ мафоъилун/ фаъулун Њазаљ, рамал, раљаз, мутаќориб, ќариб, музореъ, мушокил, хафиф, сареъ ва ѓайра. Оё дар ин калимањо ягон калимаи форсї тољикї дида ва
2 октябри соли 2014
www.nahzat.tj
ободї
Футуњоти ислом ва фавоиди он ба мардуми форсу тољик мушоњида мешавад, ки ин донишмандони бедониш забони софи ќуръониро сабаби ќафомондагии илму фан медонанд? Онњо донистан намехоњанд, ки адабиёту фарњанг дар зери таъсири забони муќаддаси ќуръонї эњё ва ташаккул ёфтааст. Дар забони тољикї таќрибан 70% иќтибосоти арабї мављуд аст, ки хазинаи луѓавии забонро бой гардонидааст. Дар зер намунаи илмии онро бо далелњо исбот хоњем кард.
ИЛМИ БАДЕЪ ВА МОЊИЯТИ ОН: “ Бадеъ” калимаи арабист, ки маънои наву тоза ва шигифтро дорад. Аз нигоњи истилоњї илми бадеъ илмест, ки рољеъ ба санъатњои бадеъии назму наср бањс мекунад. инчунин, бо номи илми омўзиши санъатњои бадеї низ маъмул аст. Ба ибораи дигар, ваќте мафњуми илми бадеъро ба забон меорем, дар пай санъатњои бадеї, воситањои баёни он ба хотир меоянд. Дар адабиётшиносии асрњои миёна илми адабиётшиносї дар се шоха ташаккул ёфта буд: арўз, бадеъ, ќофия. Бахшида ба њаллу фасли ин илмњои сегона, зери таъсири мактаби адабиётшиносии араб, махсусан таълифоти Халил ибни Ањамад, Њасан ибни Ањваш дањњо рисолањои илмї ба табъ расидаанд, ки то асри 15 кўшишњое сурат гирифтанду асосу меъёрњои мафњуму истилоњњои адабиётшиносї амиќан сохта шуданд. Муњаммади Диноварї дар асари “Аш-шеър ва аш-шуаро”, (асри Х), Муњаммад Умар Арродиёнї дар “Тарљумон-ул-балоѓа”, (асри Х1) дар бораи 134 санъати лафзию маънавї, ки аслан арабианд, ба забони форсї маълумот додаанд. Рашидуддини Ватвот дар “Њадоиќус-сењр” ва “Фи даќоиќ-уш-шеър”, (асри Х11) дар баробари авзони арўз рољеъ ба санъатњои бадеї, ки ба ду маъно далолат мекунад, мисли ибњом, ињом, хаёл, ки минбаъд Амир Хусрави Дењлавї санъати хаёл ва ињомро аз њам људо карда, бо санъати ташбењ пайвастаанд. Хулоса, аз тамоми муќаддасоти исломї ањли илми имрўзаи мо, ки илм аз дин дар њељ асру замон дур набуду дур нест, бо ѓаразњои шахсии худ ин ду омили асосии рушду пешрафти маорифро барњам медињанд ва барои наслњои баъдї онро људо карданианд. Онњо “Ислом дини араб аст” гуфта, кўчактарин мушкилоти худро ба ин дини пок ва илм рабт медињанд. Банда доиман назди њамин гуна ашхос њастам, дар мањфилњо мушорикат дорам, аз тариќи ВАО ва дигар расонањои иттилоотї мехонам ва маълумотњое, ки ба ман мерасанд, онњо худро њамеша дар камин мегиранду дурї мељўянд, ки ин љо танњо эњсоси ѓараз аз умќи дили инњо эњсос мешаваду бас. Њатто нороњатї ё душмании онњоро ба кўчактарин масоили исломї њам, агар дар њузурашон алњамдулиллоњ, шукронаи Аллоњ, иншоаллоњ ё Худо хоњад бигўї, эњсос менамої. Хулоса, онњо њама гуна Исломро бад дида, худро њомиву пуштибони миллат медонанд, аммо ин ѓаразњо ва дурўѓи онњо бештар ваќте ошкор мешавад, ки аз анљоми кўчактарин кор ба манфиъати миллату давлат худро канор мегиранд. Онњо дар назди њокимон худро дўстдори миллат нишон дода,
оќибати хешро сўзонда истодаанд. Ин авомил ва ин гуна ашхос агар дар давраи Шўравии лодинї мебуд, ба истилоњ зеб дошт, аммо дар замони феълї бояд вањдати миллатро комил кард, то ба истиќлолияти миллї ва фарњангї бирасем. Мутаассифона, мо вањдати миллї ва рўзи истиќлолиятро љашн мегирем, аммо вањдати воќеъї дида намешавад, чун вањдати миллї замоне побарљо мегардад, ки мардум, новобаста ба аќида бо њамдигар дар мавриди њадафи ягона фикр мекунанд. Аммо дар замони соњибистиќлолї аз мулло душман метарошем ва динро аз худ људо мекунем, пешвоёни диниро эњтиром ва ба онњо њамфикру њамаќида буда наметавонем. Пас то он замоне ќишри рўњоният дар маросиму мањфилњо садои худро надошта бошанд, вањдати миллии мо побарљо намешавад. Дар Тољикистон имрўза, муаллим бояд бо мулло њамроњ бошад, раванди таълими динї ва дунявї бояд тавъам бошанд. Маорифи мо бояд маорифи исломї миллї бошад, иљтимоъу иќтисоди мо дар заминаи арзишњои исломї шакл бигиранд. Ходими илмї, дар њар маконе њастанд, бояд фаъолияти хешро тибќи “фиќњи њанафї” ва адабиёти исломї роњандозї намоянд. Танњо баъди ин гуна тањаввулот натиљаро эњсос мекунед, ки Маорифу илм ба кадом поя расидаву зисту зиндагонии мардум ва иќтисоду иљтимоъиёт дар чї суръатест. Аслан илму дин дар њама давру замон боњам буданд. Ислом дар тўли 14 ќарн њама чизро дар њамбастагї нигоњ дошт. Яке аз масъалањое, ки љањонро фаро гирифтааст, миллатпарстї ва нажодгароист . Ин масъала љомеъаи љањониро нигарон сохтааст, дар њоле ки Ислом инро мањкум мекунад. Ваќте худро мусалмон медонем, пас бо дигар мусалмонон њаммиллату њамнажод ќарор мегирем, новобаста аз арабу аљам, њинду англис, русу аврупої ва ѓайра будани онњо, чун дину китоби мо пайѓамбару ќиблаи мо як аст. Бо ќавли Муњаммад Иќбол: Амри њаќро њуљљату даъво якест, Хаймањои мо људо, дилњо якест. Аз Њиљозу Чину Иронем мо, Шабнами як субњи хандонем мо. Хулоса, Ислом моро доиман ба вањдату якдигарфањмї даъват мекунад, ба љуз касоне, ки худро дар ниќоби Ислом медонанд, дигар њиљ пешвои дин ба тафриќа ва људої ё монеъи илму фан нашудааст. Нуктаи дигаре, ки дар њамаљо сари забонњо ва минбарњои баланд аст, ин фатњи Илом ва омадани он ба сарзамини мо мебошад. Тавре дар боло ишора рафт, инро ѓасбу ѓорати арабњо ва истилои араб мегўянд. Ќабл аз он ки дар мавриди гуштариши Ислом дар сарзамини Осиёи Марказї назари худро баён намоям, мехоњам аз чигунагии ахволу тарзи зисту зиндагї, диндорї ва расму оини пеш аз исломї њам каме маълумоти мухтасар дошта бошем.
ПАРАСТИШИ АДЁНИ ПЕШ АЗ ИСЛОМЇ ДАР ОСИЁИ МАРКАЗЇ: Мардуми форсу тољик аз ќадим, хусусан аз њазорсолаи ќабл аз милод дорои дину ойине буданд, ки њамаваќт дар маърази аз байн рафтан буданд, яъне
бо омадани яке дигаре аз байн мерафт, мисли Монї, Маздакї, Зардушт ва ѓайра. Њар кадом бо аќидаи номатлуби худ муддате арзи вуљуд мекарданд ва мардумро бо найрангњои мазњабї ба вартаи њалокат мебурданд. Ќариб бо як мафњум ва вазъи аќидатї фаъолият мекарданд. Масалан, никоњњои духтару падар, бародару хоњар, модару писар дар њамаи адёни ќабл аз исломї як хел буданд. Пеш аз оини Зардуштї (Маздаясно) њалќњои иронї ба ашёву ќуввањои осмонї, ки барояшон сифатњои худої дода шуд буд, эътиќод доштанд. Дар оѓози пайдоиши парастиш онњо аз худои худ наметарсиданд, балки бо роњи парастиш аз онњо ёрї ва мадад металабиданд. Оини зардуштї, ки пањлавї буд, дар худ барои мардум ва пайравонаш бетартибињои зиёдеро пешнињод карда буд, як дини расмии њукумати Сосониён њам буд ва дар остонаи биъсати Расули акрам (с) вуљуд дошт. Тавре ишора рафт, бисёр зишткор буданд, мисли никоњи мањорим, ки њама гуна зишткориву палидињоро дошт. Ончунон фањшу фоњишагї ављ гирифта буд, ки билохира мардум аз ин гуна дину оин ба дод омада, бидуни иљбор ба Ислом дохил шуданд. Ваќте мардуми иронзамин ба муќаддастарин дин, Ислом мушарраф шуданд, аз зулму ситам, бадахлоќї ва беадолатињо рањо ёфтанд, ба дине ворид шуданд, ки воќеъан њаќиќат дар дохили он аст. Вале њастанд доирањое, ки њоло њам дини зардуштиро ба як дини ахлоќмењвар талаќї медињанд, дар њоле аз ахлоќ чизе дар он нест.
МОНЇ ВА ТАЪЛИМОТИ Ў: Яке аз динњои бидъати дигар, ки дар муќобили дини давлати Сосонињо, зардуштї хуруљ карда буд, оини Монист. Дар бораи Монї ва таълимоту шахсияти ў “Осор-ул-боќия”-и Абурайњони Берунї (сањ 139), инчунин Ибн-ал-Балхї навиштааст: “Ва дар рўзгори ў (Шопур бинни Ардашер –С.С) Монии зиндиќ падид омад ва тариќи зиндиќа падид оварда шуд ва ба лафзи зиндиќа аз китоби “Занд” аст, ки Зардушт оварда буд”... Мувофиќи гуфтаи муњаќќиќон, Монї ду исм дошт: Монї ва Курпаку. Монї лаќаби ў буда, Курпаку номи асосиаш будааст. 20 марти соли 242 мелоди Монї, љавони 26-сола, бо иттифоќи падар ва ду тан аз пайравонаш: Шамъун ва Азќуво ба бозори Тайсафун омада, дар њузури мардум оини нави худро эълон мекунад. Хулоса, мардуми форсу тољик дорои дину оини хоси худ буданд, ки њамаи мо медонем. Њозир дар мактабњои поёнї ва олї доиман ин мавзўъњо бо фахру ифтихор ќисса мекарданд ва мо маълумот дорему лозим донистем, ки ба пуррагї ва чигунагии аќидаи ин динро шарњ дињем. Аммо масъалаи муњим донистани дарёфти илму дониш ва таълими наврасону љавонон аст, ки ин вазъият барои мардуми форсу тољик ќабл аз Ислом чигуна буд. Дар њаёти ќабл аз исломии мардумони мо хондан, омўхтан, мадрасаву дабистон рафтан њаќќи фарзандони ашрофзода ва дарбориён буду бас. Дар ин маврид бевосита ба гуфтаи Њаким Фирдавсї назар меандозем, чун “Шоњнома” инъикоскунандаи зиндагии ќабл аз исломии мар(Идома дар сањ. 14)
www.nahzat.tj
7
2 октябри соли 2014
забон ба ин гуна лањзањои таърихї эњтиром ќоил бошанд, онро дар зимистони ќањратун ё чиллаи тобистон њам таљлил хоњанд кард. Бале, эњтимол дар заминаи кадом ниёзњое ба ќонуни забон ислоњот ворид гардид, вале анљоми кор бо амри тасодуф ё чизи дигаре ба рўзи 5-уми октябри соли 2009 рост омад. Њоло суоли матрањ ин аст, ки сабаби интиќоли ин рўзи таърихї ба рўзи ќабули ислоњот дар чист? Дар Конститутсия ва иддае аз ќонунњои мухталифи дигар њам борњо ислоњот ворид кардаем, вале чаро њадди аќал яке аз рўзњоеро рўзи ќабули ислоњот ё рўзи Конститутсия эълон надоштем? Тадбирњои дигари њадафмандонаи њукумат дар татбиќи сиёсати давлат дар бораи забон ва пешнињоди «Барномаи стратегии рушди забони давлатї дар кишвар» аз љумлаи иќдомњои муњим мањсуб меёбанд, ки метавонанд дар татбиќи њадафњои созандаи ин сиёсат њамчун дастури муфид истифода шаванд. Дар моддаи дуюми Конститутсия гуфта мешавад: «Забони давлатии Тољикистон забони тољикї мебошад».
Љаноби Эмомалї Рањмон таъкид менамояд, ки «забон рукни асосии миллату давлат ва омили асосии давлат аст». Ќишри рушанфикри тољик бо сарбаландї ва ифтихори комил гуфта метавонад, ки забони миллат, дар ањди Сомониён њамчун забони ягонаи ин сарзамин ва давлатдории он ќарор гирифта, њамчун забони ташаккулёфтаи илмї эътироф мешуд, њатто берун аз ќаламрави Сомониён њам. Дар њоле ки танњо ба ин наздикї ин маъниро бо роњандозии баррасињои рисолањои илмї дар дохили кишвар шакл доданием. Дуруст аст, ки бо супориши Президенти ЉТ «Барномаи рушди забони давлатии ЉТ барои солњои 20122016» тањия ва нашри «Фарњанги имлои забони тољикї» бо љалби мутахассисони забоншинос анљом дода шуд, ки то љое дар мустањкаму пойдор нигоњ доштани забони миллї таъсир мегузорад. Вале боз њам корњои зиёдеро дар заминаи њамин ќонун ба роњ бояд монд, агарчи бо берун кардани як мафњуми њадафманд аз ќонуни ќаблї вазн ва моњияти онро ба шид-
Забони русї њамчун забони муъоширати байни миллатњо амалї мешавад. Халќу миллатњое, ки дар њудуди љумњурї зиндагї мекунанд, њаќ доранд аз забони модарї озодона истифода баранд. Мутаассифона, њамин зербанди дувуми моддаи ќонун то ба сатње коргир ќарор дорад, ки дар аксари нишасту мањфилњо бо њар роњу васила ба забони русї авлавият дода мешавад. Мањз њамин тарзи бархурд боис шуда, ки тўли дањсолањо муъошират бо забони давлатї барои шањрвандони кишвар зарурият ќарор намегирад ва ин худ нишонаи беэътиборї ба забони миллатест, ки кишвараш Тољикистон ном дорад.
дат коњиш додаем. Љои тазаккур њам њаст, њар фарди солимфикре бояд фаромўш насозад, ки забони миллат дар њама даврони таърихї њастии онро бозгў карда, омили муњиме дар њифзи мероси камназиру арзишманди аљдодони некному хирадманди миллат низ будааст. Агар мехоњем миллат мустаќим вориди омўзиши мероси аљдодони хеш бигардаду сатњи илмии забон таќвият пайдо карда, афкори миллати тољик барои дигарон дар мењварият ќарор бигирад, табдили њарф ё бозгашт ба њуруфи ниёкон муњим ва ногузир мебошад.
Тавонмандї дар пуштибонии забон ва баргашт ба њуруфи ниёкон Тољикистон ва миллати шарифи он дар заминаи истиќлолияти хеш ва доштани Давлати миллї ба сатњи лозиме расида, ки забони худро њифз карда метавонанд ва дар ин маврид набояд бањси дигаре вуљуд дошта бошад, агар вобастагињои кўчаку зарурии иљтимоъї ва иќтисодї бо мурури ваќт коњиш пайдо намоянд ва авлавият ќарор додани баъзе омилњо аз байн бираванд. 25 сол ќабл, агар даќиќтар карда гўем, 22-юми июли соли 1989 дар яке аз сессияњои Шўрои Олии Тољикистон, ќонуни забон ќабул гардид, ки барои миллат, бахусус соњибандешону рушанфикрон рўзи таърихї ќарор гирифт, чун талошњои беназире ба харљ дода шуданд. Ва њиљ далели расмї ва ѓайрирасмие ин лањзањои њассосу сарнавиштсозро аз афкори шоњидони
ваќт, бахусус аз сањифаи таърих зудуда наметавонад. Ба ин хотир, даст задан ба табдили чунин як санаи таърихї, аллакай коњиш додан ва ба фаромўшї супоридани лањзањои њассосу таърихсози миллат буда метавонад. Таљлил аз лањзањои хоси таърихсозиро набояд ба таътили хонандагону донишљўён вобаста кард. Агар ояндагони миллат
Њикматуллоњ Сайфуллоњзода
Омўзгоре аз илми забони форсї Дар ин матлаби хеш мехоњам нисбати устоди гиромї, собиќ муаллими забони форсї, марњум Абдукарим Нуров чанд њарферо аз самими ќалб иншо намоям. Устод соли 1947-ум дар мавзеъи Чамргарони поёни шањри Кўлоб, дар оилаи рўњонї, мулло Идї чашм ба дунё кушода, маълумоти ибтидої ва алифбои ниёгонро дар назди бобои мулло Идї таълим гирифтааст. Тањсилоти мактаби миёнаро дар дабистони №4-и шањри Кўлоб ба итмом расонида, сипас, њуљљатњои худро ба факултаи шарќшиносии Донишгоњи миллии Тољикистон супорида, бо гузаштан аз имтињонњои ќабул тањсилро дар ин маркази илму маърифати Тољикистон оѓоз менамояд.
Баъди хатми донишгоњ бо роњхат ба њайси тарљумон ба мамолики Афѓонистону Ирон сафар карда, вазифа ва масъулияти хешро анљом медињад. Дар бозгашт ба ватан фаъолияти омўзгориро аз мактабњои миёнаи №4 ва №5-и Кўлоб оѓоз мебахшад. Ў омўзгоре буд нисбат ба касби худ сахтгир, масъулиятноку њалолкор. Дар дарс бо тайёрии пухта даромада, ба шогирдон сабаќ меомўхт ва аз онњо низ дониши ќаноъатбахш талаб мекард. Њангоми машѓулиятњо устод њаракат мекард бо сабки равону диќќатљалбкунанда дарсњоро гузаронад ва кўшиш ба харљ медод, ки хонанда хуруфи ниёгонро азбар намояд. Шахсан банда, 40 сол пештар, аз ин омўзгори хушсалиќа хондану навиштанро бо њуруфи форсї чунон омўхтам, ки агар донишњои мукаммал дошта бошам, онро аз сабаќи устод медонам. Натиљаи њамин буд, ки бо тавсия ва роњбарии устод Нуров дастхатњоямро ба озмунњои Ва-
зорати маориф ирсол карда, љойњои ифтихориро сазовор мегаштам. Њамин зањматњои устод буданд, ки шогирдонаш аз мактабњои №4 ва №5, ба монанди Толибхуља Мањмудов, Саидмурод Исмоилов, Назар Собиров, Саидљаъфар Холов, Музаффар Мањмадиев, Сољида Мирзоева ба факултаи шарќшиносии ДМТ дохил шуда, сарбаландона онро хатм намуданд ва дар љодањои мухталифи кишвар ифои вазифа намуда истодаанд. Устод Абдукарим Нуров бо вуљуди ин ќадар донишмандиву оќилї одами хоксору мењнатдўст буданд. Мавриди зикр аст, ки муаллим ѓайр аз љодаи омўзгорї боз дар тиљорату соњибкорї низ муваффаќ буданд ва худро њамчун шахси ботавфиќ, худотарс, њалолкор муаррифї карда, дар њамсоядорї низ нафари обрўманд буданд, ки дар њама пасту баландии зиндагї дар пањлўи њамсояњо меистоданд. Оилаи устод Нуров яке аз
хонаводањои бењтарин ба њисоб рафта, фарзандонро дар рўњияи илмомўзї ва ахлоќи намунавї тарбия намудааст ва њамаи онњо соњибмаълумотанд. Онњо доимо дар њаќќи арвоњњои гузаштагон хайру эњсон менамуданд. Муддати чанд соли охир бо нияти зиёрати Хонаи Худо зањмат кашида, нияти худро анљом додан мехост, яъне маносики Њаљи имсола ширкат кардан мехост. Аммо таќдири азал даст надод ва риштаи умраш охирњои моњи август канда шуд. Дар маросим дафнаш мардуми зиёде аз дўстону рафиќон, шогирдону хешу табор иштирок карда, тани бељонашро ба хок супориданд. Дар фарљоми матлаб боз дуо мекунем, ки Худованд љояшро љаннатулмаъво бигардонад! Тавре мегўянд: Некї бимонад љовидон.
Ф. Зарифї, сокини шањри Кўлоб
8
2 октябри соли 2014
www.nahzat.tj
мусоњиба
Бонувон њам дар мубориза њамшарики бародаронанд Дар љараёни даври омўзишї барои бонувони њизбї, хабарнигори мо суњбате дошт бо масъули бонувони шуъбаи ЊНИТ дар минтаќаи Кўлоб, Гулбарг Саъдуллоева атрофи фаъолияти бонувони нањзатї дар минтаќаи мазкур. Ќазовати суњбати ин масъули њизбиро ба хонанда вомегузорем.
- Мехостем суњбате дошта бошед дар бораи фаъолияти бонувони њизб дар минтаќа: дастоварду мушкилот ва наќшањои феъливу дурнамо. - Ба номи Худованди бахшандаи мењрубон. Чунончи маълум аст, бонувони мо ѓайр аз корњои њизбї, ки дар барои аъзо ва њаводрони њизб ба корњо наќша мегиранду баргузор менамоянд, инчунин бо дигар ќишрњои љомеъа низ дидору мулоќотњое анљом медињем. Яъне, чи дар мусибат ва чи дар рўзњои хурсандї пайваста дар миёни љомеъа, бахусус занон њузур дорем ва њамсуњбату њамнишинем, ки боиси сарфарозиву хушњолии худи мо низ њаст. Ифтихормандем, ки узвият ва масъулиятеро дар яке аз њаракатњои сиёсии бонуфуз ва воќеъан нерўманду мањбуби миллати шариф ва азизи кишвар дорем. Фаъолияти мо пеш аз њама иборат аст аз баргузории љаласаву нишастњо дар њар як навоњии минтаќа, ки банда њамчун масъул дар ќатори дигар бародарони масъул ширкат меварзам, инчунин ташкилу гузаронидани семинару мањфилњои хос ва омўзишњо дар мавзуъоти гуногун, дар ин радиф бархурдор кунонидани аъзо ва њаводорони њизб аз илми тафсиру таљвид, фиќњу њадис, таљвид ва дигар илмњои динї, ки хушбахтона муттасил љараён доранд. Барои мисол, семинарозмуне доир намудем барои бонувон зери номи «Ќироъати ифоданоки шеър», ки дар он занону духтарони синну соли гуногун ширкат доштанд. Њатто модароне, ки ќабл аз 30-40 сол мактаби миёнаро хатм кардаанду дигар кадом маълумоте нагирифтаанд иштирок доштанд. Ширкати ин гуна занон дар мањфилњои фарњангї, аз љумла тарзи ќироъат, тањлили шеър бо иштиёќи дучанд сурат мегирад ва боиси илњоми љонибайн мегардад. Фикр мекунам, бонувон дар умум ташнаи ин гуна мањфилњои фарњангианд, агар дурусттар бингарем, дар воќеъ фазои фарњангї барои бонувони мусалмон холист, ки дар бисёре аз мавридњо ин гуна фазоро сериолу ѓайбат ва дигар гапу хабарњои зараровар пур месозанд. - Ишорае доштед дар мавриди комил кардани фарњанги бонувон тавассути баргузор сохтани семинару
мањфилњои хос. Оё дар њамин маврид чизи мушаххастаре гуфта метавонед? - Бале, мо дар мавзўъњои «Масъулияти падару модар дар умум», «Худкушї аз назари Ислом», «Ахлоќи зани мусалмон», «Занњои пешво», «Њуќуќ ва вазифањои зан» бо маќолањое суњбат доир менамоем ва љузъиёти масоилро ба бањсу баррасї мегирем. Ин гуна нишастњо тибќи наќша марњила ба марњила дар навоњии минтаќа баргузор мешаванд. Дар минтаќаи Кулоб 9 ноњия вуљуд дорад ва дар њафтои он бахшњои бонувон амал мекунанд, танњо дар ду ноњия кори дастаљамъонаи мо вуљуд надорад, он њам дар навоњии Темурмалик ва Муъминобод. Аммо ба дигаре аз ноњияњои минтаќа пайињам сафар намуда, нишастњоеро доир месозем, албатта љаласањои корї низ бо аъзои њизб дорем. Дар баробари ин аз навоњи бонувони њизбї дар мавриди дигаре аз љанбањои фаъолияти хеш гузориш медињанд. Пас аз иштирок дар љаласаву нишастњо дар марказ, баъди баргашт ба минтаќа кўшиш мекунем бо хоњарон нишастеро дар мавриди масоили матрањ баргузор намоем ва аз таассуроти хеш гузориш бидињем. Масъала ин аст, ки њамаи бонувонро аз раванди кор ва тасмимгирињо воќиф бисозем, то аз суръати иттилоъ канор намонанд. Масалан, њар як њарфу сухани муњиме, ки аз устодон мешунавему боиси инкишофи зењнии мо мешавад, рўи дафтар меорем, то ин љузъиёти муњими масъала айнан ба хоњарон бирасад. Ќобили ќайд аст, ки бо ширкат дар семинару омўзишњо, ки дар он хоњарон аз манотиќи гуногуни кишвар гирдињам меоянд, дар лањзањои фориѓ аз омўзиш, суњбатњои хоса доир месозем ва аз таљрибаи њамдигар табодули афкор мекунем, бо ин васила услубу усули корбарии хешро такмил медињем. Масалан, пас аз баргузор шудани љашни 40-солагии ЊНИТ нишасте доштем бо хоњарон дар ноњияи Данѓара, дар аввал суњбату табодули афкор буд ва дар навбати дигар бо истифода аз сабтњои видеої, ки бо истиќболи хубе анљом пазируфтанд. Њамчунин дар ноњияи Њамадонї айнан њамин гуна вохўриву суњбатњо доштем, вале дар даъвати дувум, аъзо ва њаводорони њизб, бахусус њавасмандњо он ќадар афзоиш ёфтанд, ки берун аз нишастгоњ монданд. Суњбат бештар атрофи «Либоси зан аз нигоњи милливу мазњабї», «Тарбияи фарзанд аз тарбияи зан сар мешавад» ва амсоли инњо сурат гирифт ва бањсњоеро ба вуљуд овард, инчунин суолу посухњое низ буданд, бахусус атрофи мушкилоти доѓи рўз. - Дар мавриди ќабули њарфи худ аз љониби шунавандагон ва вазъи равонии њамсуњбату њамнишинњо чї гуфта метавонед, оё фарќият миёни бонувони шањрї ва дењотї эњсос мешавад? - Дуруст аст, дар баъзе љойњо њарфњое шунида мешаванд, аз ќабили «зана чиву гапаш чї» ё «мо куљову сиёсат куљо», вале ин гуна њарфњо коњиш пайдо кардаву дар баъзе аз навоњї дигар комилан шунида намешаванд. Дар љамъомадњои љамоати дењот, ноњиявї, њатто дар вохўрињои сатњи минтаќаву вилоятї њам иштирок
менамоем. Дар љое лозим ояди сухан њам мекунем. Чун њар чизе изњор мекунем дарди хоси њизбї нест, балки дарди љомеъа аст. Ба њар њол, ин тавр нашудааст, ки касе иљозаи њарф заданро надода бошад. Барои мисол, дар шањри Кўлоб мањфили «Ќлуби мубоњисавї» амал мекард, ки дар он намояндагони бонувон аз њамаи њизбњои сиёсї иштирок мекарданд, ки мо њам дар навбати худ атрофи масъалаи алоњида суњбат доштем, барои мисол, дар мавриди «Худкушї аз нигоњи Ислом». Њикоятмоњ Њакимова, рањбари ин ќлуб нисбати њар масъала њатман аќидаи њар як иштирокчии мањфилро мешуниданду пешнињодњоро ба эътибор мегирифтанд. Мехоњам ин љо ишорае дошта бошам атрофи як масъала, бубинед, яке аз бонувони њизби коммунист дар моњи муњаррам мисли мо рўзадор буд, ки ин ба арзишњои исломї ќалбан эњтиром доштани ўро зоњир месохт. Ин масъала мењмони ирониеро, ки дар он нишаст њузур дошт, ба њайрат оварду гуфт: коммунистњои шумо оё рўзаву намоз ба љо меоранд? Аз ин нигоњ, тавре мегўянд, на ба гўянда, балки ба мантиќи гуфтору амал бояд таваљљуњ кард. Алњамдулиллоњ, бо таассурот аз сабаќњои устодон, њамеша сухан дониста мегўем, суханеро мегўем, ки ќобили шунидан бошаду дархурди љомеъа ва ба ќавли шоир:
Сухан бифканад минбару дорро, Зи сўрох берун кунад морро. Њамин аст, ки имрўзњо сафи хоњарон дар минтаќаи мо зиёд шуда истодааст ва гуфта метавонам, ки як нафар хоњар шунавандаи доимии мо шуда, пас аз он њамаи се сунњору духтаронашро њам ба маркази мо оварда ба њамкорї њавасмандї зоњир мекард. - Дар ин чанд соли ахир тариќи расонањо дар мавриди фишорњое болои аъзои њизб, аз љумла берун кардани онњо аз сафи он хабарњо пахш мешаванд. Оё бонувони њизбї дар минтаќаи Кулоб бо чунин њодиса дучор омадаанд? Оё буданд мавридњое, ки нањзатї ё муњаљљаба будан боиси рад гаштани кадом мурољиъат ё садгузорї шуда бошад? - Алњамдулиллоњ, дар байни бонувони минтаќаи Кўлоб ин гуна њодиса дучор наомадаанд ва бояд ќайд кунам, ки бонувони кўлобї нисбатан љасуртаранд. Њамин њодисаи сўхторе, ки дар бозори марказии шањри Кўлоб буд, бештар ба бонувони мо рабт дошт. Яъне сўхтор боис шуд, ки беш аз 250 нафар бону бе љои кор монданд. Бонувоне дорем, ки аз пайи рўзгору зиндагї ба тиљорату соњибкорї машѓуланд, ин сўхтор ба вазъи иќтисодии онњо њам сахт таъсир расонид. Ба њар њол, дар заминаи талошњои пайваста ва бо зоњири исломии хеш онњо дари идорањои мухталиф кубиданду њаќќи худро талаб карданд. Дар раванди њалли ин ќазия бонуњо аз худ љасорат нишон дода тавонистанд. Дар бораи хориљ шудан аз узвияти њизб, аз љониби бонувон шоњиди аризае то ба њол набудем ва иншоаллоњ, ин кор сурат нахоњад гирифт - Таассуроти Шумо аз омўзиши навбатї, ки дар дафтари марказии ЊНИТ баргузор гардид, чист ва оё ин омўзиш чї таъсире хоњад гузошт рўи фаъолияти Шумо дар минтаќа? Оё ин омўзиши дастаљамъонаи бонувон аввалин буд ё ќаблан њам буданд ин гуна омўзишњо? Албатта, таассурот хеле зиёд аст ва на-
медонам аз чї оѓоз кунам. Аз омўзишњо њар масъули ангезаманд нерў ва энержї мегирад. Албатта, дар минтаќа фаъолият кардан мушкилоти хос дорад, ки аз кас нерўву тавоноии зиёдро талаб мекунад. Агар мо бо ин омўзишњо нерўи сарфашударо барќарор накунем ва бо донишњо муљањњаз нашавем, бовар кунед, фаъолияти мо дар манотиќ камранг хоњад буд. Сухани такрор ба такрор дилгиркунандааст. Чунончи дар боло ишора рафт, њар сухане аз устодонро сабт кардаем, то ба хоњарон интиќол бидињем. Бале, омўзишњое њам ќаблан буданд, вале њоло марљаъу муњтаво комил шуда буд. Њамин масъаларо бо хоњарони дигар, ки њамроњ дар омўзиш будем, дар миён гузоштам, ки омўзишњо хеле ташаккул ёфтаанд ва њама чиз рушдкарда менамояд, њам афкори иштирокдорону њам устодони ин даври омўзиш - Оё дар интихоботњо иштирок доштед ва ба њайси кї? - Дар интихоботњои солњои 2005 ва 2010 њамчун нозир дар участкаи интихоботї ширкат доштам. Мувофиќ ба таълимоти гирифта њамаи лавозимоти нозириро доштем ва аввалин нозире будам, ки дар участкаи интихоботии мавриди назар њозир шудам. Раванди овоздињиро назорат доштаму њамаи њолатњоро ќайд карда, ба масъулини ситод гузориш пешнињод кардам. Аз таљрибаи нозирї њолатеро дар хотир дорам, хабар омад, ки дар мањдудаи участкаи интихоботї, чор нафар бемори бистарианд ва ба наздашон бояд ќуттии сайёр бурда шавад. Њангоми омодагии нафароне, ки ќуттии сайёр бояд мебурданд, банда ба наздашон њозир шуда, мушоњида кардам, ки аз бюллетенњои интихоботї як дастаеро њамроњ гирифтаанд, дар њоле ки шумори онњо дар љое сабт нашудааст. Ба онњо гуфтам, ин кор аз рўи ќонун нест, бюллетенњоро бояд мувофиќ ба шумораи овоздињандањо гирифт. Агарчи барои дигарон ин амал он ќадар муњим наметофт, вале нозири ЊНИТ аз як лањзаи вайрон кардани тартиботи интихоботї пешгирї кард. Аз ин хотир, аксарият медонанд, ки камтарин узви ЊНИТ аз ќонуну ќарорњо огоњтар буда, аз њуќуќњои худ дифоъ карда метавонад. - Дар минтаќаи Кўлоб бонувон ба њайси номзад ба маљлисњои болої ва мањаллї дар интихоботњо ширкат кардаанд? - Бале, занони мо дар интихобот ба маљлисњои мањаллї, яъне ноњиявї иштирок кардаанду мекунанд, вале њоло то ба сатњи вилоятї ва болотар даъво накардаанд. Дар интихоботи ќарибулвуќуъи соли 2015 ниятњо њастанд, ки аз хоњарон низ номзадњо пешбарї шаванд. Лекин, бонувон новобаста аз ширкат кардан ба њайси номзад ба вакилї дар тамоми тадорукоти интихоботї иштирок менамоянд. Бонувони ЊНИТ кадом квота ё имтиёзеро ќабул надоранд. Чунончи, рањбари мо, устод Муњиддин Кабирї дар суњбатњояш ќайд мекунад, мо зан буданро барои худ узр намешуморем. Бигузор њар бурдборї ва дастовард бо зањмат ва аз роњи ростї, роњи таќвову имондорї ба даст биёяд. Танњо дар он сурат, он азизу ќарин хоњад буд. - Ташаккур мекунем аз ин суњбати ошкору пурмуњтаво. Ба Шумо ва дигаре аз бонувони нањзатї саъодати дорайнро хоњонем.
Ашкона Нозил
www.nahzat.tj
2 октябри соли 2014
мусоњиба Мусоњибаи ихтисосии “Наљот” бо раиси комиссияи тафтишотии Њизби Нањзати Исломии Тољикистон дар вилояти Суѓд. Нуъмониддин Шарифов, раиси комиссияи тафтишотии ЊНИТ дар вилояти Суѓд моњи апрели соли 1962 дар дењаи Ворухи ноњияи Исфара дар оилаи дуредгар таваллуд ёфтааст. Мактаби миёнаро дар њамин дења, сипас омўзишгоњи муњандисиро дар Исфара ва нињоят донишгоњро дар шањри Свердловскии Русия хатм карда, соњиби маълумоти олии муњандисомўзгор мебошад. Ду сол дар сафи Ќуввањои мусаллањи Иттифоќи Советї дар вилояти Читаи Русия хидмат карда, аскариро бо рутбаи “старшина” адо намудааст. Феълан ба тиљорати меваи хушк шуѓл варзида, оиладор ва соњиби чањор фарзанд мебошад. “Аз солњои 90--ум сарнавишти худро бо ЊНИТ вобаста кардам, чун дар хонаводаи инсонњои мутадаййин ба воя расидаам. Иллати дигари рў овардани банда ба њизби исломї аксуламал ва вокунишест алайњи ташвиќу таблиѓи динзудої, барои намуна шиори “Дин афюни халќ аст”. Њиљ мусалмони боимонро ин гуна шиорњо бетараф гузошта наметавонанд, њамчунин аз љониби дастгоњи идеологии њукумати ваќт тањќиру туњмати дин ва дар нињоят таъќиби диндорон мебошад. Ёдам њаст, падарам таробењ мехонданд ва 3-4 нафар аз масъулин, ваќте он кас болои љойнамоз буданд, вориди манзили мо шуда, падарамро сахт накўњиш карданд, ки даст ба корњои хилофи сиёсати давлат мезанад. Зеро дар Шўравї намози бољамоъат, аз љумла таровењ ва дигар фароизи динї мамнўъ буд. Ваќте фањмидам, ки њизби ислом њасту
дигар ин аст, ки муносибати маќомоти давлатї бо њизб дар вилоятро чї тавр арзёбї мекунед? - Воќеъан, ин масъала дигар як њаќиќати бебањс аст, ки бархўрд ва робитаи маќомот бо ЊНИТ тамоман иваз шудааст. Аммо, ростї, бо шахси худи банда маќомот кадом иќдом ва ё аъмоли баду нодурустеро анљом надодаанд. Аммо муносибати маќомоти вилоят бо њизб чандон хуб нест, албатта, ин арзёбї дар ќиёс бо њамин ду-се соли пеш аст. Шумо бохабар њастед, ки бо бањонаи тамоман беасос дари дафтари њизб дар маркази вилоят, шањри Хуљандро мўњр заданданду бо далилњои “ободонї” онро тахриб њам карданд. Њоло бахши вилоятї талош дорад, ки дафтари худро дубора дар маркази вилоят фаъол сохта, дари онро ба рўи аъзо ва алоќмандону ихлосмандон боз кунад. Маќомоти шањри Хуљанд њам ваъда карданд, ки созмони вилоятиро бо дафтари корї таъмин мекунанд. Аммо то ба имрўз беш аз сад рўз мегузарад, ки аз ваъдаи худ аслан ёдовар намешавад ва порчаи заминеро намедињанд, ки худамон бинои дафтарро бисозем, њамчунин дар ягон идораи дигар утоќе њам људо накардаанд, агарчи барои тармим ва навсозии дафтари њизб дар вилоят пули зиёде харљ кардем. Худи њамин надодани дафтар ва манъ кардани ќароргоњ нишонаи возењи муносибати нохуби маќомот дар шањру вилоят нисбати њизб аст. - Њамчун сокини Исфара ва яке аз масъулини бахши њизб дар ин шањр фаъолияти онро чї гуна бањо мегузоред?
тиби кор, иљрои дастуроти рањбарият аз љониби узви алоњида, умуман дар тамоми масоили ташкилї боз њам бародарони Исфара пешсафанд. Њамин буд, ки мо ба боќии навоњии вилоят тавсия додем: фаъолияти бародарони аќидатии худ дар бахши ноњиявии Исфараро биомўзанд ва њамчун намуна ќарор дода, онро дар раванди фаъолияти худ тадбиќ созанд. - Ин љо аз табдили муносибату бархўрди маќомот бо ЊНИТ ишорањое рафт. Ба андешаи Шумо, чаро муносибати маќомот дар ин авохир бо ЊНИТ таѓйир ёфтааст, дар њоле ки бояд бењтар гардад? Манзараи акси онро шоњид мешавем ва ин муносибот беш аз пеш тундтару тиратар мешавад. - Интихоботњои ахири Тољикистон чї дар сатњи љумњурї, чї дар сатњи вилоят ва навоњиву љамоъатњо возењ маълум кард, ки ЊНИТ раќиби ягона ва асосии ЊХДТ, њизби њоким аст, дар вазъияти њоким њам танњо Нањзат раќиб шуда метавонад. Интихоботи парлумонии соли 2010 ва љонибдории густардаи мардум аз ЊНИТ њукуматро дар воќеъ сахт нигарон кард. Ба ёд биёред њамон “Протоколи 3220”-ро, ки дар матбуот дарљ гардид. Он љо ба таври ошкор ба Нањзат мухолифат ва зарба задан бо њамаи васоилро барномарезї кардаанд, ки муносибати маќомот чї дар марказ ва чї дар музофот дар доираи њамин барнома идома дорад. Талош карда истодаанд, ки њизб дар арафаи интихоботи навбатии парлумон заъиф бошад, бештар дар њолати парешонї ва изтиробу нигаронї аз як сў ва аз сўи дигар дар мавќеъи дифоъ ќарор бигирад. Њамаи иќдомот, њатто ќавонини
9
њарф задед. Баъди чанд моњи дигар дар Тољикистон маъракаи интихоботи парлумонї доир мешавад. Омодагии њизб дар вилоят ба ин маърака чї гуна аст? - Новобаста аз ѓайришаффоф ва пур аз таќаллуб љамъбаст шудани интихоботњо ЊНИТ тасмим гирифтааст, ки дар ин маърака ширкати густарда хоњад дошт. Дирўз Раёсати олии њизб ба масъалаи интихобот дахл кард ва бевосита масъалаи чигунагии бархурд ба таќаллуб ва пинњон мондани раъйи интихобкунандањоро мавриди бањсу баррасї ќарор дод. Ва њоло ин бањс дар анљумани њизб идома
мекунад ва он љо тасмим гирифта мешавад, ки њизб дар сурати таќаллуби густардаи интихоботї бо дарназардошти талаботи ќонунгузорї чи василаеро истифода мекунад. Њоло Раёсати олии њизб ќарор
Азми мо дар шикасти амалњои таќаллубии интихоботї љиддист
шањрвандон ба хотири дифоъ аз номуси исломї ва дигар њуќуќњои шањрвандии худ, ба хусус баланд бардоштани маърифати сиёсї ва ширкат дар маъракањои сиёсии кишвар ба он аъзо мешаванд, ман низ узвияти онро пазируфтам. Банда, сабаќи исломиро дар назди устод, домулло Ќутбуллохон гирифтам ва ба Нањзат баъд аз хатми омўзишгоњи санъати хўроквории шањри Исфара аъзо шудам, замоне ки 20-21 -сола будам”, гуфт Нуъмониддин Шарифов. - Шумо бо собиќаи беш аз 20 -солаи њизбї, ки айни замон яке аз масъулиятњои муњимро дар созмони вилоятии он бар ўњда гирифтаед, фаъолияти њизбро чигуна арзёбї мекунед? - Банда, ба муљарради узви њизб шудан чандин сол масъулияти рањбарии ташкилоти ибтидоии њизбро дар дењаи Ворухи Исфара бар дўш доштам. Баъдан чанд соли дигар љонишини раиси бахши ноњиявии он дар Исфара будам. Ва то интихоб шуданам ба масъулияти имрўза, айни њамин масъулият, яъне раисии комиссияи тафтишотии њизбро дар шањри Исфара иљро мекардам. Фикр мекунам, фаъолияти њизб, бо вуљуди ин њама фишору таъќибњо ва озору азият додани аъзои Нањзати Исломии Тољикистон дар вилояти Суѓд, амалу кори пурсамареро бо лутфи Худованд анљом додаву анљом медињад. - Шумо аз фишору озорњо ёдовар шудед ва тавре аз матбуоти даврї огоњ мешавем, на танњо нањзатињои Исфараанд, ки мавриди озору азоб ќарор гирифтаанд, балки ин як маъракаи барномарезишуда алайњи њизб аз љониби нињодњои њокимияти иљроия мебошад ва хислату хосияти саросарї ба худ гирифтааст. Ба њар сурат, суоли
- Њизб дар шањри Исфара, дар воќеъ фаъолияти босамар дорад. Дар шањр ва манотиќи атрофи Исфара, њизб њудуди 5,5 њазор узв дорад, ки ќариб нисфи онњоро хоњарону модарон ташкил медињанд. Дар маљмўъ, аъзои њизб дар вилоят ба 12 њазор нафар мерасад. Љои тазаккур њам њаст, ки дар њамаи 16 ноњияи вилоят созмонњои аввалия ва ноњиявии њизб фаъолияти хуб доранд, вале тавре ишора кардам, шумори бештари аъзои њизб дар вилоятро сокинони Исфараву Ашт ва Мастчоњу Истаравшан ташкил медињанд. - Шумо раиси комиссияи тафтишотии њизб дар вилоят њастед. Оё метавонед бигўед, ки ин комиссиюн бори ахир фаъолияти созмонњои шањру навоњии вилоятро кай мавриди бозрасї ва санљиш ќарор дод ва дар љараёни бозрасї навоќису камбуд њам ошкор гардид? - Фаъолияти созмони вилоятии њизбро дар њамин моњи гузашта тафтиш кардем. Ќаблан њам, дар моњњои март-июл фаъолияти ташкилоти њизбиро дар навоњии Мастчоњ, Исфара, Ашт тафтиш карда будем. Ќариб њар моњ фаъолияти кориву коргузории бахши ноњияии њизбро мавриди санљиш ќарор медињем. Албатта, дар љараёни тафтишот як ќатор норасоињо њам ошкор мешаванд ва бештари ин норасоињо ба њуљљатнигории масъулини њизбї марбут мебошанд, ки аслан чандон камбуди љиддї ба шумор намеравад. Асноди пардохти њаќќулузвият, мављудияти дафтари воридоту содирот, протоколи љаласањои баргузоршуда ва муњтавои он, риоя шудани њифзи вараќањои шахсии аъзои њизб ва нафарони тавсиядињанда ва амсоли инњо, чи хеле пештар зикр шуд, нуќси љиддї ба шумор намераванд. Аз лињози тањия ва омодасозии аснод, назму тар-
дар ин авохир ќабул гардида њам, ки љавонони зери синни 18-ро аз ширкат дар намоз дар масљид манъ медорад ва масъулияти падару модар дар тарбияи фарзанд, ки бо ањкоми шариъат чандин нукоти он мухолифати ошкоро дорад, мубориза бо сатру пўшиши исломии бонувону хоњарон ва “маъракаи риштарошї”ро метавон дар њамин росто арзёбї кард. Мањдудиятњое, ки маќомот бо ин васила болои мардум дар роњи адои фароизи диниву мазњабї эљод карданд, баръакс боиси таваљљуњи бештари мардум ба ЊНИТ шуд. Зеро ба фарќ аз имомхатибони таъинотии масољиди кишвар, ки ба ин њама динситезињо сокит буданд, Нањзат садои мухолифати худро баланд кард. Барои њамин, муносибат табдил кард ва њукумат саъй дорад Нањзатро сусту заъиф ва нокоромад созад. - Оё фикр мекунед, дар татбиќи ин барнома њукумат муваффаќ шуд? - Бубинед, њоло ба ин савол, ки њукумат муваффаќ шуд ё не, посухи мушаххас дода намешавад. Чаро? Чунки ваќте мубаллиѓон алайњи ЊНИТ ба муаллимону табибон ва онњое, ки як андоза аз њукуматњои мањаллї вобастагї доранд, шарт гузоштанд, ки ё кор мекунї ва ё аз Нањзат худат ва наздиконатро хориљ мекунї, дар аксарияти чунин мавридњо онњо, албатта, корро тарљењ доданд ва ин як амри табиист. Аз ин љињат, бале, муваффаќ шуданд, ки шумори кам бошад њам аз сафи њизб афродеро берун оварданд, вале дигар амалњои “берунсозї” сохтакории мањзанд. Як нукта мусаллам аст, ин корњо њама зоњирианд, дар ботин он нафари берунрафта њамоно тарафдори Нањзат мондааст. Гузашта аз ин, агар фарзи мисол аз як созмони њизбї дањ нафарро агар берун карданд, љойи онњоро дањњои дигар пур кард. - Дар чанд љои суњбат аз интихобот
кард, ки анљумани ЊНИТ рўзи 16-ми декабр доир мешавад. Дуруст аст, ки дар њаќиќат раъйи мардум мунсифона љамъбаст намешавад ва ањзоб, ба хусус ањзоби мухолиф дар саришта кардани њаќќи худ дасти кўтоњ доранд. Фикр мекунам, роњи бењтарин барои њифзи оро такя ба худи иродаи овоздињанда аст. Мо дар доираи ќонунњои љории кишвар бояд нисбат ба таќаллуб ва тахаллуфи интихобот вокуниш нишон дињем. - Оё ЊНИТ дар вилояти Суѓд омода њаст ва ин тавону зарфиятро дорад, ки рањбарии вилоятро бар дўш бигирад? - Чаро не? Шуъбаи вилоятии ЊНИТ дар њамаи соњаву арсањои зиндагї мутахассисони варзида ва ботаљрибаро дорад, ки дар сурати мусоид шудани шароит идораи вилоятро бар ўњда бигирад. - Њоло як навъ анъана ва ё тавре ки имрўз мегўянд, “мўд” шудааст, ки дар арафаи ин ва ё он ид, бахусус Иди Рамазон ва Ќурбон аз љониби бархе аз созмонњо, афроди алоњида ва њукумат ба аќшори ниёзманди љомеъа, аз љумла маъулин кўмакњо расонида мешавад. Шуъбаи ЊНИТ дар вилояти Суѓд аз чунин чорабинї дар канор аст ва ё ширкат дорад? - Бале, созмони вилоятии њизб аз ин гуна чорабинињо дар канор нест. Мо ба бемористони рўњии вилоят, бемористони нобиноён дар шањри Исфара, хонаи бачагони шањраки Шўроб ёрињои моддї, аз ќабили либосу маводди ѓизої кўмак расонидем. Имсол боз як иќдоми дигарро низ пиёда кардем, он њам бо васоили таълимї таъмин кардани кўдакони мўњтољи вилоят, ки дар чандин мактаб дафтару ќалам ва ручкаву китоб њадяњо таќдим кардем...
“Наљот”
10
2 октябри соли 2014
www.nahzat.tj
маърифат
Домани модар нахустомўзгори фарзанд аст ё тарбияи фарзанд аз нигоњи суннат Бо чунин дармондагї аз моњу парвин бигзарем, Гар ки моро бошад аз фазлу адаб болу паре. Аввалин тарбиятгару мураббии фарзанд падару модар аст. Пас онњо бояд дар таълиму тарбияи фарзанд камари њиммат бубанданд. Агар падару модар аз таълиму тарбияи фарзанд ѓофил монанд, љигарбанди онњо дар ботлоќи љањл ѓарќ мегардад, ки натиљааш аз роњи Њаќ дур гаштану рў овардан ба гумроњию бадахлоќї мешавад. Њар нафаре, ки фарзанди улгу доштан мехоњад, пеш аз њама бояд худ некукор бошад ва њамсари хушахлоќу масъулиятшинос интихоб намояд. Зеро фарзанди солењ ва накўкор танњо дар оилаи солиму намуна ба воя мерасад. Оила мисли киштиест ва дунё мисли бањри пуртуѓён, бинобар ин, киштибони лоиќу сазоворе лозим, ки амну осоишро истиќрор бахшад. Дар ин асно Паёмбари Худо (с) мефармоянд: Њамаи тифлњо бо имони фитрї аз модар ба дунё меоянд. Аммо баъди ба олам ќадам гузоштанашон падару модарашон онњоро яњудиву насронї ва маљусї мекунанд. Бале, сухани волидайн дар сурате дар дили фарзанд љой мегирад, ки он бо мењрубонию шафќат ва аз самими ќалб бошад. Барои расидан ба ин хадаф, тамоми умуре, ки боиси эњёи мењр ва зинда нигањ доштани муњаббати фарзанд мебошад, амсоли бо ширинзабонї суњбат кардану ба оѓўш гирифтан, навозиш кардану њадя додан ва ѓайра бояд риъоя шавад. Ривояте њаст, ки Аќра ибни Њобис дид, ки Паёмбар(с) Имом Њасан(р)-ро мебусид, ба эътироз гуфт: Ман дањ фарзанд дорам ва њељ кадоми онњоро набусидам. Паёмбар (с) гуфт: Касе нисбати дигарон бо рањму шафќат набошад, Аллоњ бар вай рањму шафќат намекунад. Фарзанди солењу накўкор, на танњо зинату манфиъати дунё, балки мояи манфиъати охират аст, Худованди Субњон онро ба хотири имтињон насиби мардум мекунад. Касе њуќуќи фарзандро ба љо оварда, ўро таълиму тарбияи имонию ахлоќї намояд, њар оина саъодатманд аст. Вале њар нафаре вазифаи бар дўш доштаашро иљро накард, дар дунё мавриди лаънату нафрати мардум ва дар охират мавриди азоб ќарор мегирад. Аз Абуњурайра (р) ривоят аст, ки Паёмбар(с) фармуд: Баъди вафот кардани инсон ба љуз ce aмал дигар њама хотима меёбанд, он ce амали ќатънашаванда чунинанд: 1. Садаќаи љория (мисли бино кардани масљид, ятимхона, роњ, пул ва ѓайра). 2. Илму њунари эљодкарда ё интишордодааш, ки мавриди манфиъати мардум бошад. 3. Фарзанди солењ, (ки барояш дуъои хайр мекунад). Љабњаи муњими тарбия адолат намудан байни фарзандон аст. Агар адолат риъоят нашавад, падару модар худ сабаби пайдоиши бадбинию хусумат дар байни онњо шуда метавонанд. Ин беадолатї метавонад сурохиеро пайдо созад, ки шайтон дар он тухми кинаву адоватро бикорад. Аз Нуъмон ибни Башир ривоят аст, Расули Худо (с) гуфт: Њангоме чизеро ба фарзандон мебахшед ва миёни онњо адолатро риъоя мекунед, њамчуноне умед доред, ки њамаи онњо дар лутфу эњсон нисбати шумо адо-
лат намоянд. Дар њар оила бояд фарзандон баробар бошанд, новобаста аз оне, ки писаранд ё духтар. Ќабл аз зуњури Ислом дар оилае, ки духтар ба дунё меомад, барои он хонавода мусибати бузурге пеш меомад, чун Ислом мунташир гардид, духтарон ќадру манзалати зиёдеро соњиб гардиданд, ки аз натиљаи тарбияи Паёмбари Худо(с) буд. Ибни Аббос аз Паёмбар(с) чунин ривоят мекунад: Ба касе духтар насиб шавад ва ўро (мисли баъзе мушрикони араб) зинда ба гўр ва тањќиру ињонат накунад ва писарашро бар вай бартарї надињад, он духтар сабаби ба бињишт рафтани падар хоњад шуд. Дар баробари таълиму тарбияи фарзандон, падару модар уњдадоранд, ки дар њаќќи онњо дуъои хайр кунанд. Зеро дуъои хайри падару модар сабаби некбахтии фарзандон мегардад. Дуъои њидояту саъодат, барори кор ва хайру баракат дар њаќќи фарзанд барои падару модар тоъату ибодат ва дуъои баду лаънат фиристодан маъсият мебошад. Таълиму тарбияи фарзанд набояд танњо дар љониби рўњї ва маънавии он мунњасир бишавад, балки тарбияи солими љисмонї низ аз дидгоњи дини мубини Ислом муњим аст. Падару модар бояд барои тарбияи фарзанд ин нуктањоро зарур бињисобанд: 1.Тарбияи имонї: Њар як инсон бояд аз рўзњои аввали њаёт ба фазанд дини њаќро ошно намояд ва бикўшад, ки ў тибќи фармудањои динї амал кунанд. Агар мусалмон њаст, бояд мусалмони њаќиќї намунаи дигарон гардад. 2. Одоби салом додан: Њадафи салом додан он аст, ки саломдињанда исми Аллоњ таъолоро васила ќарор дода, барои шахс саломатї ва эмин буданро аз тамоми офату мусибатњои зараровар ба саломатии рўњиву љисмї таманно менамояд. Салом додан на танњо як амали хайру одати нек, балки тоъату ибодат буда, аљру савоби бузург дорад. 3. Талаби илм: Аввалин ояти нозилгардидаи Ќуръони карим моро ба хондан амр мекунад: «Бихон ба номи Парвардигорат, ки офарид». Дуруст ва ё нодуруст анљом ёфтани умури динию дунявї мањз тавассути илм муќаррар карда мешавад. Илм нурест, ки башариятро аз љањолату гумроњї рањнамо мегардад. Инчунин Паёмбари акрам(с) мефармояд: Талаби илм ба њар як мусалмон фарз аст. Чун ќонунњои исломї ба талаби илм
амр мекунанд, пас њар фард уњдадор аст, ки худ њариси илм бошад ва фарзандро ба ин амр талвин намояд. 4. Тавозуъ ва фурутанї: Уфтодагї омўз, агар толиби файзї, Њаргиз нахўрад об замине, ки баланд аст. Мувофиќи таълимоти Паёмбар(с) аз љумлаи умуре, ки сабаби сарбаландї ва обрўмандии мусалмон дар дунё ва охират мегардад, ботавозуъ ва фурутан будан аст. 5. Бартарии кори хайр аз шар: Њар амали хайр дар назди Њаќ таъоло ќимати бузург дорад. Бад дидану зишт шуморидани шарру фасод, аз имон ва ѓайрату шуљоъати мусалмон хабар медињад. Ин масоилро падару модар бояд бечуну чаро гўшзади фарзанд намоянд. 6. Саховатмандї: Њар нафаре, ки њољати бародари муъминашро барорад, Аллоњ њољатњои ўро мебарорад, чун нафаре машаќќату мусибатеро аз бародараш дур созад, Худованд мусибату дардро аз вай дур месозад. Ба ин васила, волидайн метавонанд, ки фарзанди нафърасонро ба љомеъа тарбият намоянд. 7. Эњтироми атрофиён: Њар як фарди мусалмон бояд одати некро доро бошад, яъне дар њама умур эњтироми бузургонро ба љо оварда, нисбати хурдсолон рањму шафќат дошта бошад. Гар аз Њаќ на тавфиќи хайре расад, Кай аз банда хайре ба ѓайре расад? Ва рўят ба хидмат бинењ бар замин, Худоро сано гўву худро мабин. Ба ин маънї њадиси шарифе њаст, ки онро Убода ибни Сомит аз Паёмбар (с) ривоят мекунад: Касе бузургсолони моро бузург надонад ва нисбати хурдсолони мо бо рањму шафќат набошаду њаќќи уламоро нашиносад, аз љумлаи умматони ман нест. 8. Интихоби касби дуруст: Агарчи, инсон ба мартабае расида, ки эњтиёље ба нафаќа надошта бошад, барояш касбу њунаре доштан њатмист. Њатто њазрати Довуд (а) бо вуљуди паёмбарияш касби љавшансозї дошт, ки бо он нафаќаи хонаводаро таъмин мекард. Њар бандаи оќил бояд касберо доро бошад ва падару модар барои интихоби дурусти он ба фарзанд маслињати муфид бидињанд. 9. Садоќат: Паёмбар (с) мефармояд: Оќибати ростгўї боиси Бињишт рафтан ва оќибати дурўѓгуї сабаби ба оташи дўзах гирифтор шудан аст.
Касеро, ки одат бувад ростї, Хато гар кунад, даргузоранд аз ў. Вагар номвар шуд ба норостї, Дигар рост бовар надоранд аз ў. Дар њаќиќат, ростї ин роњи пурнуру муљаллоест, ки инсони содиќ дар он роњгум намезанад ва дар дунёву охират сарбаланд аст. Баръакс кизб (дурўѓгўї) роњи пурпечутобест, ки шахси дуруггуй ваќте ворид он мегардад, самти њаракатро гум намуда, шармсори дунё ва охират мешавад. Ин љо волидайн уњдадоранд, ки фарзандашонро ба самти Њаќ равон созанд. 10. Дарки хато ва љуброни он: Њар инсоне чї аз љањл ва чї аз огањї сањв ё лаѓжише дар зиндагї дорад. Хато агарчи хурд аст ё бузург, онро љуброне мебояд, вале ин љуброн фаќат лоиќ аст ба шахси дурандеш ва соњибкаромат. Њар яки мо бояд доиман нафси хешро муњосаба намоем, то амали нек аз зишт људо гардад. Зеро Расулаллоњ (с) мефармояд: Дар њар куљое њастї, аз Худо битарс. Њар боре аз ту кори зиште сар зад, дарњол кори хайреро анљом бидењ, ки он гуноњро мањв созад. Дар муомила бо мардум хушахлоќ бош. Дар мавриди масъулияти падару модар дар тарбияи фарзанд њадиси шарифе њаст бо чунин матн: Њар кадоме аз шумо масъулу нигањбонед ва аз њар каси шумо фардои Ќиёмат аз ашхоси зердасту шомили масъулият пурсида мешавад. Пешво масъулу нигањбон аст ва фардои Ќиёмат аз мардуми зердасташ пурсида мешавад. Њар мард масъулу нигањбон мебошад ва фардои Ќиёмат аз касони шомили масъулияташ пурсида мешавад. Фарзандон он рўз ба падару модар даъво мекунанд, ки ту моро таълим надодї ва рањнамої накардї. Яъне сабаби дар дўзах рафтани мо ѓафлату бепарвоии туст ва бояд њамроњи мо љазои чунин коратро бубинї. Бояд падару модар донанд, ки агар фарзанд боѓ бошад њам, ниёз бо боѓбон дорад, то боз њам зеботар бигардад, агар фарзанд киштї бошад, ба киштибон ниёз дорад, то киштї ба самти рост роњнамої шавад, ки њар оина ин масъулияти волидайн аст. Њар падару модар уњдадоранд, ки дар таълиму тарбияи дурусти фарзанд устувор бошанд. Саидзода Нилуфари Абдуѓаффор, донишљўи ДИТ
www.nahzat.tj
2 октябри соли 2014
худсозї (Идома аз шумора гузашта)
Аз Абидардо наќл аст, ки гуфт: Ба тањќиќ бадтарини мардум назди Худованд аз рўи ќадру манзалат рўзи Ќиёмат олиме њаст, ки фоида намегирад аз илми худ ва амал ба он намекунад. Ба сиѓаи маљњул олиме, ки нафъ бурда намешавад ба илмаш ба сабаби тарки таълиму тадрис ва тасниф ё ба тарки амри маъруф ва нањйи аз мункар» (Ривояти Дорамї). Аз Ањвас ибни Њаким аз падараш Њаким ибни Умайр, ки гуфт Умайр: «Марде Набии Худо (с)-ро пурсид аз бадї ё мардуми бад. Њазрати Расул (с) гуфт: «Маро аз бадї напурсед, аз хайр пурсед”. Ин калимаро се бор такрор кард, пас аз он гуфт: “Доно ва огоњ бошед, бадтарини бадон олимони баданд ва нектарини некон олимони неканд». (Шорењ мегўяд: Зеро уламо пешво ва мардум пайраванд, бадї ва некии ишон ба мардум бештар сироят мекунад) (Ривояти Дорамї). Аз Абдуллоњ ибни Масъуд наќл аст, ки гуфт: Агар ањли илм нигоњ медоштанд илмро ва ќадри онро медонистанду назди ањлаш мегузоштанд, албатта, саиди ањли замони худ мешуданд, (зеро њар кї иззати илм нигањ дорад, илм низ иззати ў нигањ медорад). Валокин илмро дар баробари ањли дунё бохтанд, то аз дунёи онњо чизе насибашон шавад. Пас хор шуданд назди ањли дунё ва камарзиш гардиданд назди онњо. Шунидам Пайѓамбари шуморо, ки мегуфт: «Касе гардонад њамаи маќсадашро як маќсад, ки он касди охират аст, маќсадњои дунёии ўро Худованд бароварда кунад, касе мутафарриќ ва парешон гардонад ўро ќасдњояш, ки ањвол ва парешонињои дунёст, Худованд бок надорад, ки дар кадом водї аз водињои дунё њалок шавад, (яъне аз назари рањмати Худо дур мемонад). Аз Ибни Аббос (р) наќл аст, ки Расули Худо (с) фармуд: “Мардумоне аз уммати ман дар оянда фаќењони динї ва ќориёни Ќуръон хоњанд шуд, онњо мегўянд, мо назди амирону њокимон меравем ва аз дунёи онњо бањраманд шуда, динамонро аз шарри онњо нигањ медорем, (яъне дар корњои гуноњи онњо шарик намешавем), ин кор шуданї нест, (яъне љамъ кардан байни фаќењи динї ва таќарруби амирону њокимон натиља намедињад, магap зарар ва хусронро). Њамчуноне чинда намешавад аз ќаттот, магар хорро, (ќаттот дарахтест, ки ѓайр аз хор чизи дигape надорад), њамчунин њосил карда намешавад аз њамнишинии њокимон, магар зиёну вуболро. (Шорењ мегўяд: дар ин њадиси шариф, мустасно њазф шудааст, ба ќаринаи маќом, дар ин сурат маъно чунин мешавад, ки зиёну зараре, ки аз ин њамнишинї ба вуљуд меояд, забон аз таъбири он кўтоњ аст), (Ривояти Ибни Моља). Ањодиси шарифе, ки барои намуна ва тазаккур баён гардид, санаду њуљљати ќавї ва инкорнопазир барои њамаи мусалмонон аст, вале аз љињати такмили бањс гузари кўтоње ба таърих хоњем дошт. Шавоњиди таърихї њикоят аз он доранд, ки дар њар маќтаъе аз замон мусалмонон шукуњу шавкате доштанд, сабаб он будааст, ки олимони ботаќво ва шуљоъу боѓайрат тавонистанд њокимони замони хешро водор ба адолат ва амали солењ ва риояи њуќуќи мардум намоянд, ки дар асари он илм ривољу равнаќ ёфта, пешрафт насиби мардум гардидааст. Устод Абулњасани Надавї дар китоби арзимшанди хеш, «Таърихи ислоњ ва даъват» зери сарлавњаи
«Инњирофњои љоњилонаи даврони умавї» чунин менависад: Поёни њукумати рошида ва истењкоми њукумати бани Уммая, ки нисбат ба исломї буданаш, бештар арабї буд, лузуми инќилобу таљдиди фаврии ањкоми Исломро эљод кард. Инњирофоти љоњилияти ќадим, ки дар
давлатї, њаќгўї, тараќќии илмї ва хидмати холисонаи динї ва бартарии ахлоќї наќше бар санг канда буданд, («Таърихи ислоњ ва даъват», сањ. 3941). Чунончи устод Надавї ишора мекунад, равиши интихобкардаи ин бузургон, ки муносиб ба ањволи замон
11
ри ман аз он аст, ки дунёи шумо зиёд шавад, њамчуноне ки дар умматњои пешин шуда буд, пас шумо барои њирс ва љамьоварии дунё аз якдигар сабќат љўед, њамчунон ки гузашгагон карданд, пас њалок кунад шуморо њамон гуна ки онњоро њалок кард». (њамон љо. с. 59-60).
Фазли олим аз обид асари иршоду тарбияти Пайѓамбари акрам (с) ва муљоњадати хулафои рошидин мадфун шуда буд, бори дигар миёни мусалмонони насли љадиди аъроб дубора зинда шуд. Мењвари њукумате, ки бар асоси виросати њонаводагї идора мешуд, аз табаъияти Китоб ва суннат хориљ шуда, бар асоси сиёсати арабї ва масолењи мамлакатї, тафохури насабї ва таъассуби нажодї, ки Ислом онро мањкум карда буд ва дар тањайюлоти бодиянишинони араб пинњон шуда буданд, дубора баргаштанд. Гурўњи ќабилавї, тарафдорї аз тоифа ва хешу таборбозї, ки дар замони хилофати рошида айбу гуноњи бузург ба шумор мерафт, њунари зебо њисоб мешуданд. Намунањои љоњилият мадњу чоплусї ва љоњталабї ба љои аљру подоши илоњї, омили муњаррики аъмолу ахлоќ ќарор гирифт. Байтулмулук, ки маљмуъаи дирњаму динорњои мусалмонон буд, мулки шахсиву амлоки салтанатї гардид. Гурўњњои шоирони дарборї, чоплусон, надимони худфурўхта ба вуљуд омаданд, ки сармояи мусалмонон (байтулмол) ба ин ќабил гурўњњо ихтисос пайдо кард. Иштиёќи шунидани таронањо ва густариш дар мусиќї ба њадди нињої расид. Равиши инњирофи давлат ва зиндагии динситезонаи дастгоњи њукуматї љомеъаро тањтушшуъо ќарор дод. Ва гурўњи љадиде аз мутрафин (хушгузаронњо) пайдо шуданд, ки ахлоќи онњо ба мутрафини замони љоњилият монанд буд. Чунон маълум мешуд, ки љоњилияти захмхўрда барои интиќом аз њарифи фотењаш камар бастааст ва мехоњад њисоби чињил солро дар як рўз бигирад. Шахсиятњои барљастаи даврони умавї ва таъсироти ахлоќии он дар љомеъа бо таваљљуњ ба њукумати модии банї Умайя ва таъсири табии он дар њамин даврон виќори дин ва таъсироти ахлоќияш то њудуде дар зиндагии мусалмонон боќї буд. Ва ин виќори динї ва осори ахлоќї аз љониби афроде буд, ки аз назари дин ва илм маќоми волое доштанд, ба худопарастиву ихлос, покизагии нафс ва илму тафаќќуњ маъруф буданд. Бар асари эњтироми ќалбии мардум ба онњо, мусалмонон аз бисёри айбу гумроњињо мањфуз монда, сели моддият онњоро бо худ набурда буд. Аз љумлаи ин афроди барљастаи динии бонуфуз, мањбубтарини мардум њазрати Алї ибни Њусайн- Зайналобиддин буд, ки дар ибодату таќво, зуњду вараъ њамонанд надошт... Њамин тавр фузалои дигари ањли байт, монанди њазрати Њасани Мусанно ва фарзандаш Абдуллоњи Мањз ва фузалои дигаре монанди њазрати Солим ибни Абдуллоњ ибни Умар (р), Ќосим ибни Муњаммад ибни Абубакр (р), њазрати Саъид ибни Мусайяб, Урва ибни Зубайр улгуи динии мусалмонон буданд, ки ишон бо худдорї аз њукумат ва ќатъи робита бо дастгоњи
буд, муваффаќ шуд, то виќори динї ва эњтироми Ислом дар байни мардум њифз гардад, ки дар муќобили сели хурушони моддигароии њокимони замон ва бетаъсир кардани он дар љомеъа кори чандон сода набуд. Meтавон онро мубориза ба дунёпарастї исрофкорињои њокимони давр номид. Фаъолиятњои ислоњии ќарни дувум Инњитоти ахлоќї ва заъфи ахлоќї дар уммат Устод Абулњасани Надавї мушкилоти ќарни дуввуми њиљриро дар китоби хеш «Таърихи ислоњ ва даъват» чунин ба тасвир мекашад: «Пас аз вафоти њазрати Умар ибни Абдулазиз (р) сойири хукумат дар масири собиќ љараён ёфт, љоњилият найчањояшро ба решаи њукумат фурў бурд... Њоло бори дигар чи хати тасалсули њукуматњои фардї ва меросї ва љамъи молу сарват дар љомеъаи исломї микробњои нифоќ ва аъмолу ахлоќии ёрони собиќ оѓоз шуд. Муњит ба айшљўї гароиш пайдо кард. Зиндагии имонї ва амали солењ, ки асли сармояи ин уммат ва мероси асосии рисолати Паёмбар буд, дар ин давр дар маърази хатар ќарор гирифг. Тасаввур мерафт, ки ин уммат аз назари ахлоќї ва рўњї ба таври куллї аз дарун холї шавад, зеро дap дилњо афсурдагї, дар имон заъф, дар иртибототи ба Худо измињлоли ба шиддат дар њоли рушд буд ва ин амр таќрибан ба фољиъаи уммат наздик мешуд. Давлат аз њифзи чунин гавњаре арзишманд, яъне имон ва амали солењ на танњо ѓофилу бетафовут буд, балки худи давлат ва намояндагонаш хатари муњиме бар ин амр мањсуб мешуданд ва дар њаќиќат бо равишњои амалии хеш доъї ва муњаррики инњитоти ахлоќї буданд. Кайфияти имон ва иртибот ба Худо, бозгашт ба бандагї, ки Паёмбари акрам (с) дар ин уммат эњё карда буд ва воќеан њам кори як паёмбар буд, њама рў ба завол оварданд. Ин камбуд дар вусъати љугрофиёи давлате, ки бо футуњоти бузург вусъат пайдо карда буд, љубронпазир набуд ва ин чизест, ки нас аз завол ва аз даст рафтан (чуноне ки таърихи умматњо и гузашта гувоњ аст) бозгардоданаш хеле мушкил буд. Агар њифозати асли сармоя (имон) намешуд ва авомили ахлоќї ва сиёсии он карнро ба таври озод иљозаи фаъолият дода мешуд, ин уммат низ монанди умматњои гузашта нафспараст, охиратфурўш ва ќавми моддапарасте ба бор меомаданд. Паёмбари акрам (с) дар рўзњои вопасини њаёташ аз чизе, ки зиёд эњсоси хатар мекард, њамин буд, ки њубби дунё мусалмононро њазм накунад ва монанди умматњои гузашта ба ин мараз мубтало нашаванд ва аз байн нараванд. Дар хутбаи чанд рўз пеш аз вафот эрод намудаашон ба сароњат иршод фармуда буданд: «Ман дар мавриди шумо аз камбаѓалї ва нодорї эњсоси хатар намекунам, аммо эњсоси хата-
Мунофиќон дар њукумати исломї Дар асари ќудрат ва ихтиёроти моддиву сиёсї дар мамлакати исломї гурўње, ки шомили афроди зиёд мешуд, ба вуљуд омаданд, ки дар зоњир Исломро пазируфта буданд. Аммо аз ахлоќу муомилоти исломї дилу димоѓашон асар напазируфта буд ва ишон ба њаќиќати имон ва мисдоќи ояи шарифаи «комилан дар Ислом дохил шавед» нашуда буданд, дар насли худи мусалмонон афроде вуљуд дошт, ки аз асароти љоњилї њанўз пок нашуда, ба Ислом иртиботи комил надоштаву таслими ањкоми Худованд набуданд. Бештари инњо аз гурўњи њокимон, умаро ва сарватмандон, касоне буданд, ки дар онњо ахлоќу аъмоли мунофиќини ќадим, афкору одати онњо ѓолиб буд ва њамин ќишр ба зиндагии мардум султа доштанд. Равиши зиндагии ин гурўњ барои муњити он рўзгор намунаи зиндагии рўз ба њисоб меомад. Баъзењо гумон мекарданд ва њанўз њам гумон мекунанд, ки нифоќ марази мањдуд ба замон ва макони мањдудест, ки дар ањди набувват дар шањри Мадинаи таййиба бино ба муќтазои замон ба вуљуд омада буд, аммо пас аз пирўзии Ислом ва нобудии куфр аз байн рафт. Зеро муборизаи ин ду неру ба поён расид ва фаќат Ислом боќї монд. Ва аз њамин љињат гурўње, ки байни куфр ва Ислом мутараддид буд, дигар вуљуд надорад, њоло ё куфри ошкор аст ё Исломи ошкор. Дар аксари тафосир ва кутуби таърихї ин назария дида мешавад, аммо нависандагони мазкур ин њаќиќатро фаромўш кардаанд, ки нифоќ дарду заъфи фитрие барои инсон аст, ки монанди худаш ќадимї ва умумї мебошад ва барои ба вуљуд омадани он ниёз надорад ду неруи ба њам муќобил: Ислом ва куфр машѓули пайкор бошанд. Дар замони тасаллути Исломи холис низ чунин гурўњњое ба вуљуд меоянд, ки ба илале наметавонанд Исломро ќабул кунанд ва Ислом дар дилу димоѓашон љойгузин гардад. Ин гурўњ низ чунин љуръати ахлоќї надоранд, ки рўйрост мункири Ислом гашта, изњори адами таъаллуќ намоянд ё масолењу муќтазиёташон иљоза намедињад, ки аз манофеъе, ки дар интисоб бо Ислом аз салтанати исломиву муњити мусалмонон таваќќуъ доранд, даст бардоранд. Кайфиёти нафсї, заъфи ахлоќї ва аъмоли маслињатшиносї, мавќеъиятпapacтї, бањрабардорї аз манофеъи зиндагї, алоќа ба дунё, фаромўшии охиpaт дар дарбори њокимон, рўбоњмиљозї, дасдарозї ба фуќаро ва бечорагон, ин њама хислатњои ишон ёди мунофиќини аввалинро зинда мекунад», (Таърихи даъват ва ислоњ, с. 66-67).
«Наљот»
12
2 октябри соли 2014
Њикмати ќурбонї Ба номи Худованди бахшоянда ва мењрубон Моњи Зулњиљља њам фаро расид ва мо ба пешвози иди саиди Азњо омода мешавем. Дар рўзи ид миллионњо нафар мусалмонон (мувофиќи хабарњо, имсол њудуди 3 миллион нафар) аз њар гўшаю канор дар водии Мино барои анљом додани яке аз вољибот ва бузургтарин ибодат, забњ кардани чорпое ба хотири ќурбат ёфтан ба Худованди мутаъол љамъ меоянд. Дар мазњаби Имоми Аъзам (р) ќурбонї кардан барои касоне, ки дороияшон ба нисоб расидааст, вољиб мегардад, вале барои касоне, ки пулу мол доранду он ба нисоб намерасад, мустањаб аст. Худованд ба муъминон мефармояд: «Барои њар уммате расми ќурбонї кардан нињодем, то ба он сабаб, ки Худо аз чорпоён рўзиашон додааст, номи Ўро бар забон ронанд. Пас Худои шумо Худои яктост, дар баробари Ў таслим шавед», (сураи «Њаљљ», 34). «Мо Кавсарро ба ту ато кардем. Пас барои Парвардигорат намоз бихон ва ќурбонї кун», (сураи «Кавсар», 1-2). Ин суханони Офаридгор на танњо ба Паёмбар(с), балки ба њамаи мо, муъминњо дахл дорад. Саволе пеш меояд, ки пайравї кардан ба амали Иброњими Халил (а) ба мо чї медињад ва барои чї Худованд ин амал (ќурбонї кардан)-ро на танњо ба зоирони Каъба, балки барои дигарон њам дар макони зист вољиб гардонидааст? Биёед, ќиссаи њазрати Иброњимро ба хотир орем, ки он њазрат фарзанд надоштанд ва ба Худо дуъо карданд, то барояш фарзанде ато намояд. Бар ивазаш ваъда њам карданд, ки чизи бењтаринашро дар роњи Худо мебахшад. Пас аз чанде Худованд писаре ато кард ва ўро Исмоил ном нињод, шодию хурсандии Иброњимро њадду канор набуд. Рўзу солњо мегузаштанд, аммо Худованд чизеро талаб намекард. Ваќте ки Исмоил ба синни муќаррарнамудаи Худованд расид, Худо ба њазрати Иброњим амр кард, то фарзандашро дар роњи Ў ќурбонї кунад. Њазрати Иброњим аввал бовар накард, ки ин амри Худост, гумон карданд, ки шояд шайтон дар хоб васваса карда бошад. Аммо чун ин вањй се шаб паёпай такрор шуд, яќин кард, ки ин амри Худост, пас ночор љигаргўшаашро гирифту ба сўи водии Мино роњ пеш гирифт. Дар нимароњ асли воќеъаро ба њазрати Исмоил наќл кард, то фикрашро фањмад. Исмоил њам ба хотири розигии Худо бе дудилагї розї шуд… Маќсад аз ёдоварии ин ќисса таъкид кардан аст, ки Худованд аз истифодаи инсонњо ба сифати ќурбонї безор аст, чуноне ки дар гузашта пайравони динњои ботил шахсони дар љангњо асир гирифтаро барои худоњояшон ќурбонї мекарданд. Ин ќиссаро ба хотир оварда, ба худ савол медињем, ки оё мо розї њастем, ки ба Худо чизи бењтаринамонро бахшем, пулу мол, саломатї, њатто љонамонро? Худованди Рањмон барои мо бандагонаш роњи ростро нишон додааст, ки аз он танњо гумроњшудагон мебароянд. Имрўзњо бисёр мешунавем, ки дар њар гўшаи замин мусалмон бо суханони «ба номи Худованди бахшандаи мењрубон» мусалмони дигарро мекушад, дигаре бо лафзи «нест маъбуде ба љуз Худо» бародари имониашро сар мезанад, сеюмї бо гуфтани «Худо бузург аст» мошину хонањоро метарконад, ки дар натиља роњгузарони бегуноњ њам љони худро аз даст медињанд. Магар Худованд аз бандагонаш њаминро талаб дорад ё Пайѓамбар (с) чунин таълим додаанд? Њазрати Муњаммад (с) фармуданд: Бадї накунед ва ба бадї бо бадї љавоб мадињед. Худованд њам амр медињад: «Хубиву бадї
www.nahzat.tj
ину он
Хонандаи муњтарам, ба хотири рушду ташаккули дониши фарњангї ва тафрењи шумо нашрия тасмим гирифт, дар гўшае аз суњуфи худ суолњоеро њузуратон матрањ намояд. Худро санљед ва бањра гиред, хонандаи арљманд! Посухи даќиќи суолњо дар шумораи оянда мунташир хоњад шуд.
имтињон
1) Паёмбар (с) кадом сол ба адои Њаљ рафт? а) Соли 10-уми њиљрї; б) Соли 9-уми њиљрї; в) Соли 11-уми њиљрї.
2) Кадоме аз амакњои Паёмбар (с) баъд аз вафоти он Њазрат (с) дар ќайди њаёт буд? а) Њамза ибни Абдулмутталиб; б) Аббос ибни Абдулмутталиб; в) Њорис ибни Абдулмутталиб. 3) Увайси Ќаранї дар кадом кишвар зиндагї мекард? а) Арабистони Саъудї; б) Уммон; в) Яман. 4) Маќбараи Имом Абуњанифа дар кадом кишвар љойгир аст? а) Тољикистон; б) Туркиё; в) Ироќ. баробар нестанд. Њамеша ба некўтарин тарзе љавоб дењ, то касе ки миёни туву ў душманї аст, чун дўсти мењрубони ту гардад», (сураи «Фуссилат», 34). Зулму ситам, хушунат, куштори мусалмонон имрўз дар Ироќу Фаластин, Сурияу Либї, Яману Афѓонистон дар ављ аст. Хатогињои дигаронро мушоњида кардан осон аст, аммо оё мо барои ислоњи он камбудњо коре карда метавонем? Ягона коре, ки мо карда метавонем, ин дуъо кардан дар њаќќи бародарон аст. Мо љањонро дигар карда наметавонем, пас бояд худро, ки як ќисми њамин љањонем, иваз ва ахлоќамонро бењтар кунем, то ин љањон заррае хубтар гардад. Барои ин, бадї накардану бештар некї кардан кифоя аст. Шукри Худо, Иброњимро офарид ва ўро бо њамроњии писараш имтињон кард! Шукри Худо, аз мо ќурбонї кардани фарзандро талаб надорад! Шукри Худо, ба њар яки мо ризќамонро сари ваќт мерасонад ва ба ивазаш додани садаќаву эњсонро тавсия додааст. Пас мо бояд аз неъматњои додаи Худованд ба хотири дарёфти розигиаш хайр намоем, то рањмат ва маѓфираташ насибамон гардад. Зеро њељ кас бо намозу ибодаташ дохили Бињишт намегардад, балки бо Рањмати Худованд роњ ба сўи Бињишт кушода мешавад. Биёед, якљо дуъо намоем: Эй Худои бахшандаву мењрубон! Гуноњу хатоњоямонро афв бифармо, ибодату амалњоямонро маќбул бигардон. Моро аз роњи Њаќ бероња масоз. Мазлумону мустазъафонро дастгирї ва кўмак намо, золимонро бо бузургиат ба сазояшон бирасон ва моро аз рањматат бенасиб магардон, омин. Дар охир њамаи шумо хонандагони нашрияи азизро бо фарорасии Иди саид табрик менамоям. Бигзор ќалбњоятон пур аз шодиву сурур ва дар хонадонатон оромиву осудагї њоким бошад! Бобои Шарофиддин
5) Фазилати дањаи аввали Зулњиљља дар кадом сураи Ќуръон зикр шудааст? а) Сураи «Мулк»; б) Сураи «Фаљр»; в) Сураи «Таквир». 6) Њазрати Абуњурайра (р) кадом сол ба Ислом мушарраф шуд? а) Соли 7-уми њиљрї; б) Соли 5-уми њиљрї; в) Соли 8-уми њиљрї. 7) Љанги дуввуми љањони кадом сол хотима ёфт? а) Соли 1944 мелодї; б) Соли 1945 мелодї; в) Соли 1946 мелодї. 8) Сураи «Нуњ» аз чанд оят иборат аст? а) 28 оят; б) 30 оят; в) 35 оят. 9) Кишвари Мавританиё дар кадом ќитъаи замин воќеъ аст? а) Осиё; б) Африќо; в) Амрико. 10) Пойтахти кишвари Испаниё кадом шањр аст? а) Бухорис; б) Марокку; в) Мадрид.
Љавоби суолњои Шумораи гузашта: 1)а 2)в 3)в 4)б 5)б 6)а 7)в 8)б 9)а 10)в
www.nahzat.tj
2 октябри соли 2014
ислоњ
Ѓазаб амрози ќалбист
13
Ѓазаб аз љумлаи ѓаризањоест, ки Худованд онро дар сиришт ва табиати инсон монанди шањват љой додааст. Яъне њељ имкон надорад, ки одамї, њатто соири мављудоти зинда ва соњибрўњ аз ин табиат орї бошанд. Њамчунин ба мушоњида мерасад, ки хазандаву њашароти кўчактарин низ вобаста ба њолатњое ин табиати худро ошкор мекунанд. Бояд гуфт, ѓазаб дар њаёти инсон аз љойгоњи бузургу муњимме бархурдор аст. Аммо дар њолати гум кардани вазифа ва њадаф, ѓазаб ба оташе мубаддал мегардад, ки тару хушкро месўзад. Мисоли зиндаро тавассути расонањо мутолиа ва мушоњида мекунем, чї ќадар инсонњои бегуноњ, њатто тифлони маъсум бар асари љангу даргирињо љони хешро аз даст медињанд ва чї ќадар шањрњои ободу зебо мубаддал ба харобазор мегарданд. Ин натиљаи ѓазабест, ки тамаркузи хешро гум карда, абарќудратњо ба хотири манфиатњои геополитикї ва соири дигар ѓаразњои хеш кишварњоеро зери хоку хун мекашанд. Ин беморї на танњо зарар ба соњиби ѓазаб, балки дар нафси инсон низ таъсир дорад ва ба беморињои узвї мубаддал шуда метавонад. Аз ин хотир, дини мубини Ислом ба њайси дини комил мабнї бар Ќуръон ва суннати мубораки Расули акрам (с) маънии ѓазабу меъёрашро мушаххас ва роњњои муолиљаи онро низ матрањ намудааст. Дар суннати набавї роњњои муолиљаи ашхоси мубтало ба ин беморї ва пешгирї аз гирифтор шудан ба он вуљуд дорад. Аз Абуњурайра (р) ривоят аст, ки марде ба Паёмбар (с) гуфт: Васият кун маро! Паёмбар (с) гуфт: Ѓазаб накун. Такроран пурсид: Маро васият кун! Паёмбар (с) гуфт: Ѓазаб накун. Мафњум ва маншаи ѓазаб Ѓазаб як шўру љўшишест дар нафс, ки онро водор ба њуљуму интиќом мекунад. Асари ин љўшишу шўриш дар аъзои бадан низ зоњир мешавад, мисли сурх шудани рўй ва ёзидани рагњои гардану сурх шудани чашмњо. Дар натиља, њатто кори дил аз 72 зарб то ба 150 мерасад. Љои тазаккур аст, ки тибќи њадиси Расули акрам (с) ѓазаб аз шайтон маншаъ мегирад. Чунончи дар китоби «Сањењи Бухорї» њадисе аз Паёмбар (с) ривоят шудааст, ки «ба ростї, шайтон дар рагњои хунгарди фарзанди инсон љорист». Аз ин рў, тањрикдињандаи асосии ѓазаб шайтон аст ва љорї шудани шайтон дар рагњои хунгард њаќиќат аст, на маљозї. Ањодиси зиёде дар ин бора аз Расулуллоњ (с) дар кутуби мўътабар оварда шудааст, ки ин њаќиќатро таъйид мекунанд. Барои мисол, дар «Сунани Абудовуд» дар ин бора њадисе ривоят шудааст, ки: «ба тањќиќ ѓазаб аз шайтон аст ва шайтон аз оташ офарида шудааст. Ба дурустї, оташ тавассути об хомўш мешавад, њар ваќто, яке аз шуморо ѓазаб фаро гирифт, пас вузў
бигирад. Њадиси дигаре аз Расули акрам (с) ѓазабро чунин тафсири илмї мекунад: Огоњ бош, ки ѓазаб оташпораест дар ќалби фарзанди одам. Оё надидї сурхии чашмонашро ва барљастагии рагњои гарданашро? Пас касе чизе аз ѓазаб эњсос кард, худро ба замин бихобонад. Имкон дорад, агар ѓазабро тибќи ањодиси набавї ба ду таќсим намоем, њар кадоме дар навбати худ осору њолатњои иљтимоъї ва нафсии саъодату шаќоват (бадбахтї)-ро доранд ва онњоро метавон «ѓазаби мањмуд» (мусбат) ва «ѓазаби мазмум» (манфї) гуфт. Ѓазаби мањмуд онеро гўянд, ки барои ризои Худо ва риояи ќавонинаш бошад. Гузашта аз ин, дар он барои нафс кадом насибе набошад, яъне шахс њељ гуна ѓарази дунявї надошта бошад, пас чунин ѓазаб вољиб аст. Чунончи, дар ин бора дар китоби «Сањењи Бухорї» њадисе аз Паёмбар (с) ривоят шуда, ки њазрати Оиша (р) мегўяд: Интиќом намегирифт Паёмбар (с) барои он чизе, ки бар сараш меоварданд, то он даме ки пардаи њурумоти Илоњї даронда мешуд, пас интиќом мегирифт. Пас ѓазаб мавзеъу њудуд дорад, набояд инсонро аз тавозун дар тафкир (тамаркузи фикрї) хориљ карда тавонад, ки дар натиља таљовузи ќавлї ё амалї сурат гирифта, аз тасарруфи аќл берун равад. Фоидаи ин навъи ѓазаб 1. Инсонро водор ба таѓйири мункар (корњои ѓайришаръї) менамояд. 2. Ишора бар шанеъ (бад) будани мункар мешавад. 3. Мушоњидакунанда ва шунаванда таассури мутакаллимро (гўяндаро) мебинад ва њирси истиљобат (ќабул) менамояд. Аммо њар ваќто ѓазаб инсонро аз њадди табиї хориљ намояду надонад, ки чї мегўяд ва чї амалеро анљом медињад, пас ѓазаб мазмум мегардад. Яъне агар ѓазаб дар асоси интиќоми нафси хеш бошад, андоза ва таъсири он дар инсоне нисбат ба дигар, инчунин паёмадњои он гуногун мешаванд. Уламои нафсшинос иддаъо доранд, ки ѓазаб навъе аз љунун аст. Нафсњое, ки таќво доранд, таъсири ѓазаб дар онњо камтар ва контролшаванда аст. Аммо нафсњои гирифтори њавову шањват баръакси ин њоланд, чун дар онњо ташаккули шайтон ќавист. Асбоби ѓазаб: Асбоби ѓазаб бисёр аст ва навъњои гуногун дорад, ки зери шумориш намедароянд. Бо вуљуди ин
кўшиш мекунем баъзе сабабњои онро, ки дар асри мо роиљанд, баён намоем. 1. Ихтилофот ва ё њамдигарнофањмї миёни зану шавњар. 2. Фаќр, ки натиљаи он ѓамњои њосилшудаанду ба беморињои асабї ва инњирофњо (бероњшавї) мебаранд. 3. Зулм, ки инсонњои мазлумро водор ба интиќом месозад ва мазлум њам дар њоли ѓазаб наметавонад оќибати рафторашро фикр кунад. 4. Њасад аст, тафовути мардум дар ризќ, љамол, мансаб ва ѓайра боис мешавад, ки бехирадон њасад бихўранд ва аз њоли худ эњсоси заљру дарѓазаб шавад. Осор ва зарарњои ѓазаб 1. Осори иљтимоъї, ки эљодкунандаи буѓзу адоват миёни мардум ва дигар тасарруфест, ки оќибат пушаймонї меорад. 2. Осори сињатї, заработи ќалб зоид мешаванд, ки дар натиља чарбуњоро дар шарён такшин сохта, ба роњњои гардиши хун мушкил эљод менамоянд. Мушкилоти меъда, гурда ва такшин шудани намакњоро ба вуљуд оварда, дар аъзои таносул таъсир мерасонад. Рудањо маводи лозимаро љабида ва аз таъому шаробњо ба љисм дода намета-
вонанд, ќанд дар хун боло меравад. Осори нафсї Инсон њамеша дар њолати изтироб ќарор дошта, бештар хобњои дањшатнок мебинад. Фикрронињояш мутамарказ нестанд ва кадом тасмими хубе гирифта наметавонад, њаќиќати ашёро дарк намекунад, ба корњои ночиз машѓул мешавад, дар баробари ашёи ночиз мавќеъгирии бузург зоњир ва амрози зиёди нафсї пайдо мекунад. Пешгирї ва муолиљаи ѓазаб Бовар кардан ба он ки ѓазаб офати бад аст, бояд аз асбоби ѓазаб дур шуд, чун худи ѓазаб ѓариза асту аз он халосї муњол. Тањорат кардан, чунки њарорати баданро поён мебарад, худро њарчи зиёдтар ба замин часпонидан, зеро њамаи њаракатњо мунљамид (яхбаста) мешаванд, таѓйири вазъият кардану фурў бурдани хашм, дар аснои ѓазаб сукут кардан ва забти забон доштан, эњсон ба бадкор ва њилму худро музайян кардан ба макорими ахлоќ, инчунин хештандориро таќвият бахшидан. Мањмадалии Муњсин
Беэътибор дониста шавад Патенти соњибкории № 0103372, ки аз сўи нозироти андози ноњияи Љиликули вилояти Хатлон ба Ќудбиддинов Љаъфар дода шудааст, бинобар гум шуданаш беэътибор дониста шавад.
14
2 октябри соли 2014
www.nahzat.tj хидматнишондода
(Идома аз сањ. 6)
Футуњоти ислом ва фавоиди он ба мардуми форсу тољик думи форсу тољик аст. Дар ин асари безавол, ќиссаи Анушервон ба пуррагї баён ёфта, ки мегўяд: “Барои омода кардани сипоњиён пайса лозим мешавад ва Анушеравон вазири худ Бузургмењрро равон мекунад ба назди туљљор, то пуле ќарз бигирад барои чанд муддат. Бузургмењр мераваду марди кафшдўзеро пайдо мекунад, ки њамон миќдор пули лозимаро дорост, вале ў ба Бузургмењр шарт мегузорад, ки дар ивази њамин пул фарзанди љавони болаёќаташ дар дарбори шоњ таълим бигирад. Бузургмењр розї шуда ба назди шоњ меояд ва ин хоњиши кафшдўзро мерасонад, вале Анушервон дар ѓазаб шуда, мегўяд, дар дарбор танњо фарзандони вузарову ашрофзодањо мехонанд, баргардон молу пули ин кафшдўзро. Њаким Фирдавсї ин ќиссаро чунин баён мекунад: Чу бозаргонбача гардад дабир, Њунарманду бодонишу ёдгир, Чу фарзанди мо барнишинад ба тахт, Дабире бибояд-ш пирўзбахт. Њунар ёбад аз марди мўзафурўш, Супорад бад-ў чашми бинову гўш. Ба дасти хирадманд марди нажод Намонад љуз аз њасрату сардбод. Шавад пеши ў хор мардумшинос, Чу посух дињад, зуд ёбад сипос. Ба мо-бар пас аз марг нафрин бувад, Чу оини ин рўзгор ин бувад. Нахоњем рўзї бад-он ганљ дод, Дирам з-ў махоњу макун ранљ ёд. Њам акнун шутур бозгардон зи роњ, Дирам хоњу аз мўзадўзон махоњ». Фиристода баргашту шуд бодирам, Дили кафшгар з-он дирам пур зи ѓам.
Њаким Фирдавсї дар мисраи дувоздањум баён медорад: “Чу оини ин рўзгор ин бувад”, яъне оини он давра њаминро талаб дорад, пас ин љо кадом шакку шубња боќї намемонад. Шикасти дигари ин динњо дар давлатдории Сосониён, бетартибї ва фањшу фоњишагињо ва никоњњои мањорим буд, ки фарогири љомеъа гашта. Оё аз ин дида ќабењтар чизи дигаре њаст? Ислом ахлоќи њамидаи худро дар љомеъаи башарї љорї кард ва амри Худоро љињати равшангарої тањаќќуќ бахшид ва љомеъањоро аз зулмат наљот дод. Омадани дини Ислом ба Осиёи Марказї ва барои мардумони иронитабор як васила ва муждаи поку муќаддасе буд, ки Худованд барои мо њадя кард. Ин Ислом буд, ки таълим дод: “талабул илми фаризатан ало кулли муслимин ва муслиматин” ва Муњаммад (с) буд, ки ба сўи мо ба њайси омўзгор омаду таълим дод: “утлубил илми минал мањди илаллањад”. Дар замони биъсати ин пайѓамбари мањбуб ва нуфузи динаш, дар сарзамини мо аз илму маърифат њарфе набуд, таърих кадом олим ва донишмандеро ёд надорад, ки ин гуфтањоро рад намояд. Воќеъан, мардони бофаросат ва бузурги таърихи мо иќроранд, ки миллатњои дигар фарзонагонеро доштанд ба мисли: Суќроту Афлотун ва дигарон, ин далели боло будани сатњи илму маърифат дар Юнони ќадим аст. Пас суоле матрањ мегардад, ки чаро мардуми мо дар он асрњо инро надоштанд? Алњамдулиллоњ, њоло бо баракати ќудуми мубораки Ислом дар сарзамини мо њам бузуртарин мардони илму маърифат зуњур пайдо карданд. Њамаи ин бузургворон парвардаи Исломи азизанд, аз љумла Рўдакї, Фирдавсї, Сино, Берунї, Закариёи Розї,
Аллома Замањшарї, Ѓаззолї, Имоми Аъзам, Саъдї, Њофиз ва њазорони дигар улуми љамъиятї ва даќиќ. Дар умури исломї њам ба дастовардњои нодир ноил гаштем. Даъвои зиёиёне, ки кўшиш ба харљ дода, худро пайраву меросбарони зардуштї месозанду Исломро монеъи дарёфти илму маърифат ќаламдод мекунанд, тавре ишора рафт, шарм накарда иќрор шаванд, ки бо баракати ќудуми Исломи азиз соњиби илм гаштанд. Бале, чанд муддат дар курсии подшоњиву аморатњо мардони љоњилу бесаводе такя заданд, ки боиси ќафомондагї ва тараќќиёт буданд, вале ин љо Ислом камбуд надорад, ки њама чизро бар он рабт дињем. Буданд мардоне, ки мансабу диндориро ба манфиъати худ истифода бурданд ва нахостанд, ки фарзандони мардум соњиби илму маърифат шаванд. Худи амирони мањаллї илмро ба бегонагон доданд. Адабиёти истифодашуда: 1. Тоиров Урватулло, “Рўдакї- офаридагори назми оламгир, Душанбе, 2013, 272 сањ. 2. Урватулло Тоиров, “Меъёр ва андозањои шеър”, Душанбе, “Адиб” 2013, сањ 3. Абулќосим Фирдавсї. «Шоњнома». — Душанбе: «Адиб», 2007- (љилди 8 сањ 43) 4. Муњаммадшарифи Њимматзода.” Шахсияти Зулќарнай”, Душанбе, Муаттар, 2013 5. Сайидрањмон Сайидов, “Назарияи адабиёт, Душанбе, “Ирфон” 2014. 6. Ю. Бобоев, “Назарияи адабиёт”, Душанбе, “Маориф” 1992.
Њомидуллоњи Иззатуллоњ
Зиндаёд
(Ба пешвози 90-солагии ташкилёбии ташкилоти њавопаймоии Тољикистон) Соли љорї ба таъсисёбии бахши њавопаймоии Тољикистон 90 сол пур мешавад. Ин марњалае, ки авиатсияи шањрвандии кишвар онро тай намудааст, барои наслњои баъдї ибратомўз мебошад. Чунки бисёре аз фарзандони љоннисори миллат дар роњи барќарор кардани авиатсияи тољик хизматњои арзанда нишон додаанд ва номи онњо дар сањифаи таърих сабт ёфтааст. Шодравон Нусратуллоњ Файзуллоев, аз љумлаи чунин шахсиятњоест, ки тамоми умри бобаракати хешро дар соњаи авиатсия бахшид. Агарчи ў њоло дар ќайди њаёт нест, вале соли љорї ба солгарди ин марди наљиб њам мисли таъсисёбии идораи авиатсияи тољик 90 сол пур мешавад. Нусратуллоњ Файзуллоев соли 1924 дар дењаи Лайрун, собиќ ноњияи Сангвор (Тавилдараи имрўза) дар оилаи марди фозил, домулло Исматуллоњи Лайрунї таваллуд ёфта, фаъолияти мењнатї ва иљтимоъии ў дар солњои Љанги Бузурги Ватанї оѓоз меёбад. Ишон баъди хатми мактаби ибтидоии дењаи Арѓанкўл, соли 1938 дар дењаи Лайрун ба сифати омўзгор њамроњи Мардон Аброров ва Давлати Дод дар ду ќисмати дења: Лайруни боло ва Лайруни поён, мактаб ташкил карда, фарзандони мардумро барои саводомўзї ташвиќу тарѓиб кардаанд. Нусратуллоњи љавон соли 1944 ба сафи Ќуввањои мусаллањи Иттињоди Шўравї даъват мешавад, вале ўро
ба Омўзишгоњи авиатсионии шањри Тула месупоранд, ки соли 1946 онро бо бањои аъло хатм мекунад. Љанг бо фашизм бо ѓалаба ангљом меёбад ва ў ба зодгоњ баргашта, дар њамон соли 1946 майдони њавої (аэропорт)-еро дар ноњияи Сангвор ташкил мекунад, ки њавопаймоњои ПО-2 ва ЯК-2 мунтазам аз Сталинобод (Душанбеи имрўза) ба онљо парвоз мекарданд. Ќобилияти ташкилотчигї ва мањорати кордонии Нусратуллоњ Файзуллоев аз назари кормандони авиатсияи граждании умумииттифоќ пинњон намонд ва соли 1946 ўро барои кор аввал ба Душанбе (то соли 1954), баъдан ба ноњияи Данѓара мефиристанд. Соли 1958 дар ноњияи Ховалинги вилояти Кўлоб роњи њавоии авиатсия кушода мешавад ва Нусратуллоњ Файзуллоевро њамчун роњбари идораи њавопаймої ба он љо мефиристанд. Солњои 1958-1978 идораи авиатсияи ноњияи Ховалинг дар љумњурї аз љумлаи пешќадамњо ќарор мегирад ва њамасола наќшаи боркашонињо ва рафту омади мусофиронро барзиёд иљро мекунад. Соли 1973 барои хизматњои шоёнаш ба Нусратуллоњ Файзуллоев нишони «Аълочии авиатсияи СССР» дода мешавад. Соли 1984 бахшида ба 60-солагии зодрўз ва 30-солагии фаъолияти мењнатї бо «Нишони фахрї» ва соли 1986 бо «Байраќи сурхи мењнат» таќдим мегардад. Умуман барои фаъолиятњояш дар соњаи авиатсия ба Нуратуллоњ Фай-
зуллоев 12 ордену медалњои љашнї дода шудааст. Таљрибаи хуб ва фаъолиятњои ишон дар маљаллањои «Воздушний транспорт» ва «Криля Таджикистана», газетаи «Тољикистони Советї» борњо нашр гардидаанд. Дар миёни санадњои бойгониаш 7 адад «Ифтихорнома»-и Президиуми Совети Олии СССР, 4 адад «Ифтихорнома»-и Партияи Коммунистии Тољикистон мањфузанд. Соли 1987 Нусратуллоњ Файзуллоев ба нафаќа мебарояд. Ў дар тўли фаъолияти хеш дањњо шогирдонро ба зинањои гуногуни ин соња баровардааст ва фарзандони худро њам дар рўњияи инсондўстї ва поквиљдонї тарбия кардааст, имрўз 6 фарзанди ў њамчун шахсони соњибмаълумот дар риштањои гуногуни љомеъа кор мекунанд, аз љумла Кароматуллоњ, корманди
ширкати Роњи Оњани Тољикистон, Ибодуллоњ, муњосиби Ширкати сайёри механиконидашудаи №24, шањри Кўлоб, Ќудратуллоњ, корманди идеологї, Раљабалї, омўзгори мактаб, Зайдуллоњ, челонгари «Роѓун», Сайфуллоњ, мутахассиси соњаи фарњанг мебошанд. Умуман хизматњои ин марди наљиб дар соњаи авиатсия хеле калонанд. Агарчи ў аз соли 1999 дар байни мо нест, лекин ном ва кори некаш њамеша вирди забони дўстону њамкорон, хешу аќрабо ва мардуми вилояти Хатлон ќарор дорад. Дар њаќќи чунин мардони бузург шоир фармудааст: Зиндаву љовид монд, њаркї накуном зист, К-аз аќибаш зикри хайр зинда кунад номро.
Асадуллоњи Лайрунї
www.nahzat.tj
2 октябри соли 2014 чењра
(Идома аз шумораи гузашта)
Атласи нав бофт дилам, душмани ин жанда шудам
Ин масаррат ва шавќу завќи рўњонї дар газалњои Мавлавї бо оњанге шоду дипангез баён шудааст. Мусиќии шеъри ў чунон дилпазир ва бо мафњуми сухан созгор аст, ки агар касе маънии калимотро низ дар назар нагирад, вазни раќсони ѓазал њамин њолро дар ў падид меоварад. Мавлавї бо он ки илзоми вазн ва «муфтаъилан, муфтаъилан» изњори малол мекунад аз нерўи авзон ва буњури мутаносиб њар чи бештар суд љустааст. Шодравон Масъуди Фарзод ки дар бораи авзони ѓазалиёти Мавлавї татаббўъ кардааст ба ин натиља расидааст, ки «Мавлавї лоаќал љињилу њашт вазни мухталиф дар ашъори худ ба кор бурдааст. Ин адад дар муќобили бисту як вазни арўзе, ки маљмуи авзони «Девон»-и Њофизро ташкил медињад собит мекунад, ки танаввуъи авзон дар «Девон»-и Мавлавї дар њаќиќат њайратовар аст… њељ шоире дар Ирон (ва билтабъ дар љањон) аз њайси таъаддуди авзони арўзї бо Мавлавї баробарї намекунад, балки ба ў наздик њам намешавад». Аз ќазо бар вазни чањор муфтаъилан Мавлавї панљоњу њашт ѓазал сурудааст ва маълум мешавад ин вазн мавриди алоќа ва таваљљуњи ў будааст. Бегумон њар форсизабони суханшиносе аз вазни зарбии ѓазали мавриди бањс низ њамин кайфияти шоду раќсангезро ањсос мекунад. Нуктаи дигар он ки њарчанд Мавлавї ќофияандеширо монеъи дидори дилдор ангошта ва ќофияро пўст шумурда ва ба селоб супурдааст, метавон гуфт камтар шоъире ба андозаи ў аз ќудрати балоѓї ва мусиќойии ќофия ва радиф ва низ ќофияњои дохилї истифода кардааст. Бахусус дар авзони зарбї имкони бархурдорї аз ќофияњои дохилї фароњамтар аст, чунонки дар њамаи абёти ѓазал чунин аст. Ба илова, њамоњангињо ва иртиботњои маънавии калимот ва таркибот ва мисраъњо њамгом ба таносубњои савтї дар ѓазали Мавлавї чандон мутанаввеъ ва фаровон аст, ки метавон гуфт вай њадди аксари бањраљўиро аз «њормуни (гармония)-и савтї ва маънавї ва тасвирї дар шеър кардааст, дар айни он ки маънї ва мафњум дар камоли эътило ва таровату зебойї аст. Кофист дар байти зер аз назари пайвастагињои маънавї, ќаринасозињои лафзї ва низ тозагии мазмун таъаммул кунем:
Бода туйї, сабў манам, об туйиву љў манам, Маст миёни кў манам, соќии ман, саќои ман. Дар њар њол аз ин ѓазали Мавлавї низ, ки мавриди бањс аст, њамон мусиќии сењромез метаровад. Ба илова, шоъири ориф дар матлаъи ѓазал баёни њол вз шукуфтагии дарунии худро «ба баракати давлати ишќ» дар бадал шудани мурда ба зинда ва гиря ба ханда тасвир кардааст ва љони каломро дар саросари ѓазал бо камоли эъљоз ва содагї ва зебойї ба сурате бисёр балеѓ ва нофиз дар њамон байти нахустин адо намудааст. «Ин давлати поянда»-и ишќ дар њаќиќат љавњари аслї ва рўњи ирфон аст ва гумон намекунам калимае пурмаънитар аз он дар фарњанги ирфон вуљуд дошта бошад, чандон ки агар бихоњем њамаи маъонии баланду мафоњими тобноки ирфониро дар як калима хулоса кунем ва бигунљонем љуз «ишќ» калимае дигар тоби онро надорад. Ин ишќ, ки аз дару девори олам бар Мавлавї фурў мерезад ва чун хуршед вуљуди ўро гарм медорад, дар назари вай бунёди коинот ва олами њастї аст. Аз ин рў осмону хуршед ва замину кўњ ва дарёро ошиќ мебинад ва ишќро «фарњангдењи њазорфарњанг» ва «меъроље ба сўи боми султони љамол», яъне Худованд. Мавлавї муътаќид буд: «Шарафи њар ошиќе ба ќадри шарафи маъшуќи ўст. Маъшуќи њар ки латифтару зарифтару шарифљавњартар, ошиќи ў азизтар». Бино бар ин нињояти шарафи ишќ ва ошиќ дар ишќ ба Худо таљаллї мекунад. Он «боѓи сабзи бемунтањои ишќ», ки «бе бањору бе хазон сабзу тар аст», љуз ин нест ва шефтагони ишќи Њаќ дар он тавонанд чамид:
15
Кулўху санг чи донад бањорро чи асар, Бањорро зи чаман пурсу сумбулу шамшод. Мавлавї, чунонки дар оѓози ин ѓазал мегўяд, ба чунин давлате нойил шудааст: Дар љисми ман љоне дигар, дар љони ман коне дигар, Бо они ман оне дигар, зеро ба он пай бурдаам. Байти дуввуми ѓазал лањни њамосї дорад, њамосае рўњонї ва ирфонї, њокї аз расидан ба саъодати љовидон ва ќудрате дур аз дастраси дигарон. «Дидаи сер» аз њар чи љуз Худост, ин «љони далер» ва «зањраи шер»-ро ба ў бахшидааст. На танњо ќофияи дохилї, балки таљонуси «зањра» ва «Зуњра» бар лутфи оњанги сухан афзуда, чунонки «тобанда» илова бар он ки сифате муносиби «Зуњра» аст, ба зебойии тамом њаќќи ќофияро низ адо кардааст ва бо бозгаште оњангин ва маънавї ба «давлати поянда» њамон маъниро тазаккур додааст ва њарду таркиб дар маќоми ќофия хуш дурахшидаанд. Назари Николсон дуруст аст, ки Мавлавї ба тасвирњо ва истиъорањои марбут ба нуру савт,бисёр таваљљуњ дорад. Мафњуми Худо дар тамсили хуршеди дурахшон, ки љањон сояи ўст, ишќ, ки «оташе азимшарор» аст ва рўњ, ки ойинае шаффофу тобон аст, њама мазоњире аз ин гуна аст, чунонки «Зуњраи тобанда» намудори он уруљи рўњонї воќеъ шуда, ки шоъири ориф бад-он ноил омадааст ва бо сарафрозї аз он сухан мекунад. Аз байти саввум ба баъд бо тарњи навъе гуфтугў мазоњире аз буди банда ва баќое аз вуљуди ў, ки ба манзилаи мавонеъе дар таслими мањз ва фанои вай дар ишќи Њаќ аст, тарњу тард мешавад: аќлу њушёрї, ному аътибор ва амсоли он. Гўйї Шамси Табрезї аст, ки Мавлавиро мухотаб ќарор дода ва ўро аз хештани хеш рањонидааст. Ин хитобњо то байти нуњум идома дорад. Таќобули девона ва њушёр њамон таъорузи ишќи исоргар ва аќли хештандор ва мураддад аст, ки ориф таслими ишќро бартар аз парњези аќл медонад. Ин шўридагии орифона бо он шўридагї ва љунуни шоъирона, ки манбаъи илњоми шоъирон ангошта шуда ва бисёре аз хукамо ва андешаварон ва мунтаќидон ва шоъирон ва равоншиносон аз он сухан гуфтаанд, нисбате надорад ва аз он бартар аст. Он девонагие, ки Мавлавї ва дигар орифон дар мадди назар доштанд, чунин њолате аст:
Ваќти он шуд, ки ба занљири ту девона шавем, Бандро баргусалем, аз њама бегона шавем. Љон супорем, дигар нанги чунин љон накашем, Хона сўзему чу оташ сўи майхона шавем. Сухани рост ту аз мардуми девона шунав, То намирем, мапиндор, ки мардона шавем. Ин аст, ки девона лойиќи ин хона аст, на њар кас. Таркиби хоси «силсилабанданда», ки аз ибдоъоти зењни шоъир аст, бо дуруштнокии боризи худ њолати девонаро њар чи пуррангтар фаро намудааст. Дар шоъире ориф монанди Мавлавї ин шўридагї њам аз ќариња ва њаяљони авотифи шоъирона саршор аст ва њам аз чашмаи љазбаи рўњонї ва орифона. Ин аст, ки шеър беихтиёр ва ба сурате муќовиматнопазир аз ў мељўшад. Ин кайфиятро касоне њам, ки форсї забони модариашон нест, ањсос мекунанд, чунонки Николсон Мавлавиро бадењасаро шумурда ва Арберри таълифи суханро дар «Девон»-и Шамс иртиљолї ва љазбаосо ташхис додааст ва дар њолати бехештанї. Њамин вижагї ба бархе шеърњо ва тасвирњои вай ранге бахшида, ки баъзе муъосирон дар онњо њолате сурриёлистї ва мунбаъис аз замири ноогоњ суроѓ кардаанд. Ишороти худи Мавлавї низ љой-љой намудори ањсоси њамин файязони шеър аз табъу забони ўст:
Ай ки миёни љони ман талќини шеърам мекунї. Гар тан занам, хомўш кунам, тарсам, ки фармон бишканам.
Чу дар базм оям ба ваќти нишот, Бувад соќию мутрибу соѓар Ў... Чу бедор гардам бувад њуши Ў, Чу хобам рабояд ба хоб андар Ў. Чу љўям барои газал ќофия, Ба хотир бувад ќофиягустар Ў. Ман он наям, ки бигўям њадиси неъмати Ў, Ки масту бехудам аз чошнии мењнати Ў. Агар чу нанг бизорам аз ў шикояте нест, Ки њамчу чангам ман бар канори рањмати Ў. Зи ман набошад агар пардае бигардонам, Ки њар рагам мутаъаллиќ бувад ба зарбати Ў. Торњои чангро монем мо, Чунки дар созем, зеру бам занем. Малњерб (1555-1628) ва низ Паул Валери (18711945), шоъирони фаронсавї, дар муќойисаи насру шеър гуфтаанд, ки аввалї ба роњ рафтан мемонад ва дуввумї ба раќс. Шояд битавон гуфт ѓазали Мавлавї, ки шеъри ноб аст, мисдоќи комили чунин дастафшонї ва раќсест сархуш, пуршўр, гарму тапанда. Байти чањорум идомаи маъонии байти саввум аст: лозимаи ишќ сармастї аст, сармастї аз бодаи ишќ. «Мастї» муъодили маљзубият ва намудгори ањволи ањли љазба ва њол аст ва ирфони ошиќона. Ба ин сабаб чунин мастї ва парешонї, ки мусталзими дар њамшикастани зоњир ва сафои ботин аст, матлуб аст:
Аввал шаробе даркашї, сармаст гардї аз хушї, Бехуд шавї, он гањ кунї оњанги мо, оњанги мо. 3-ин бода мехоњї? Бирав, аввал тунук чун шиша шав Чун шиша гаштї, баршикан бар санги мо, бар санги мо. Хомўш, ки сармастам, барбаст касе дастам, Андеша парешон шуд, то бод чунин, бодо,
Фароњамсоз С. Шарифов (Идома дорад)
16
2 октябри соли 2014
www.nahzat.tj
НАСИЊАТ ГЎШ КУН, ЉОНО...
Панду андарз
Эй тири ѓаматро дили ушшоќ нишона, Халќе ба Ту машѓулу Ту ѓоиб зи миёна. Њољї ба рањи Каъбаву ман толиби дидор, Ў хона њамељўяду ман соњиби хона. (Хаёлии Бухорої)
Аз Каломи Њаќ - Ростї, нахустин хонае, ки (дар рўи замин барои ибодат) барои мардум бунёд шудааст, њамон (хона)-ест, ки дар Макка ќарор дорад (он) пур аз баракот ва њидоятест барои љањониён (сураи «Оли Имрон», ояти 96). - Бигў: Худо ва Паёмбарро итоъат намоед, агар рўй бартобанд, пас Худо низ кофиронро дўст намедорад (сураи «Оли Имрон», ояти 32). - Парвардигоро, ба он чи нозил намудаї, имон овардем ва аз Паёмбарат пайравї намудем. Пас моро дар љумлаи шањодатдињандагон бинавис. (яъне дар гурўњи шуњадо бинавис, ки комилтарини умматанд) (сураи «Оли Имрон», ояти 53). - Аммо онњое, ки кофир шудаанд, дар дунё ва охират азоби сахташон хоњам дод ва онњоро ёвароне набошад (сураи «Оли Имрон», ояти 56).
Аз ањодиси шариф - Аз Абуњурайра (р) ривоят шуда, ки гуфт, аз Расули Худо (с) шунидам, ки мефармуд: Касе ки њаљ кунад ва фањшгўї ва фисќ нанамояд, монанди рўзе, ки модараш ўро зоида буд (бегуноњ) боз мегардад. - Аз Абуњурайра (р) ривоят аст, ки марде назди Паёмбари Худо (с) омаду гуфт: Ай Расули Худо! Аз њама кас мустањиќтар (сазовортар, лоиќтар) ба некўї кист? (яъне њамсўњбати хуб барои ман кист?) Фармуд: Модарат. Гуфт: Баъд аз он кист? Фармуд: Модарат, Гуфт: Баъд аз он кист? Фармуд: Баъд аз он њам модарат. Гуфт: Баъд аз он кист? Фармуд: Баъд аз он падарат (Њадиси «Муттафаќун-алайњ). - Аз Абўњурайра (р) ривоят аст, шунидам, ки Паёмбари Худо (с) мегуфт: Гоње
бандаи Худо њарфе мезанад, ки дар бораи он фикру андеша ва диќќат намекунад. Вале ин њарф боис мешавад, ки аз љои баланде ба масофаи байни Машриќ ва Маѓриб дар оташи дўзах партофта шавад (Њадиси «Муттафаќун-алайњ») - Аз Абуњурайра (р) ривоят аст, Пайѓамбари Худо (с) фармуд: Касе ки мушкиле аз мушкилоти дунявии мўъминеро бикушояд, Худованд мушкиле аз мушкилоти рўзи ќиёматашро мекушояд. Ва касе ки бо тангдасте сањлгирї кунад, Худованд дар дунё ва ќиёмат бо ў сањлгирї мекунад ва касе ки айби мусалмонеро бипўшад, Худованд дар дунё ва охират айби ўро мепўшад, Худованд дар садади кўмаки банда аст, то лањзае, ки банда дар садади кўмак бо бародараш бошад ва касе ки дар талаби илм роњеро тай кунад, Худованд дар иваз барояш роњеро ба сўи бињишт њамвор месозад ва љамъ намешавад гурўње дар хонае аз хонањои Худо, ки китоби Худоро тиловат намуда, бо њам бо шакли дарс такрор кунанд, магар ин ки њолати итминони дил ба онњо даст дода, рањмат шомили њолашон шуда, малоика ишонро ињота мекунанд. Худованд онњоро дар назди касоне ки назди ўянд, ёд мекунад ва касе ки ўро амалаш аќиб биронад, насабаш ўро пеш намеандозад. Ќавли ёрони Расулуллоњ - Љоњил агар ба дунё мастї кунад, бад аст, аммо агар олим ба дунё мастї кунад, нињоят бад аст (њазрати Абубакри Сиддиќ (р)). - Молдорї бидуни саховат ба вуљуд намеояд (њазрати Умар (р)). - Ман инро бењтар медонам, ки аз дунё гунањкор биравам, на риёкор (њазрати Усмон (р)). - Ваќте Аллоњ (љ) бо бандаи худ муњаббат мекунад, ба мисли амонат дар
дилаш боќї мемонад (њазрати Алї (р)). - Миёни Абўзар ва Билол (р) нофањмї ва хархаша пайдо шуд ва Абўзар сиёњпўстии Билолро айб гирифт, Билол ба Расули Худо (с) шикоят кард, он Њазрат (с) фармуд: Эй Абўзар, дар ќалби ту аз кибри љоњилият чизе мондааст. Абўзар худро ба замин заду савганд хўрд, ки сар аз замин барнахоњад дошт, то Билол ќадам ба рухсорааш намолад ва пас аз он сарашро бардошт. Ќавли бузургон - Њамеша ѓинои ќалб дошта бош ва аз худ њирсу раѓбати камтаре ба дунё нишон бидењ! Бо вуљуди нодорї њам, худро њамеша бениёз нишон дењ ва фаќру тангдастиатро барои касе зоњир масоз (њазрати Имоми Аъзам (р). - Пас биёед эътироф кунем, он љо (Байтуллоњ) зебоии моддї нест, макони зобоињои маънавист. Он љо Хонаи Худо ва нузули вањй аст, макони гашту гузори Расули Худо (с) ва љои ибодату љињоди сањобагон аст. Ин аст, ки мо, мусалмонон хоњ шоњ бошем ё гадо, шефтаи он даргоњем (устод Сайид Абдуллоњи Нурї). - Ибни Ќаййим мегўяд: Ин ки шумо хобеду субњ пушаймон хезед, бењтар аст аз ин ки шабзиндадорї кунеду субњ худбинї намоед. Шахси худбузургбин амалаш маќбул нест. Агар шумо хандеду инро эътироф намоед, бењтар аст аз ин ки гиря кунеду боз далел пеш оред. Нолиши гунањкорон мањбубтар аст назди Худо аз овозу далелории тасбењгўён» (аз китоби «Тањзибу мадориљ-ус-соликин». - Њангоми дуъо бояд шахси дуъокунанда бо љиддият ва азимат дуъо кунаду эътиќод дошта бошад, ки Худованд дуъоашро иљобат хоњад кард. Бояд њангоми дуъо дар иљобати он шак накунад (устод Муњаммадшариф Њимматзода). - Медонї, ки љињод барои дин чанд ќисм мешавад? Як ќисм љињод дар майдони љанг бо кофирњо муќобала кунї, дигар нафси аммораро аз ахлоќи разила ва љањолат пок созї. Љаноби Расулуллоњ як ќисми љињодро (яъне љињод алайњи нафсро) љињоди акбар (бузург) номидаанд (Мавлавии Њиндустонї). - Бо дўст ва душман тариќи эњсон пеш гир, ки дўстонро мењру муњаббат биафзояд ва душманонро кину адоват кам шавад (шайх Саъдї). - Он ки њамвора омодаи саъю пайкор (ќасду мубориза) аст, аз шикасту номуродї намењаросад (Муњаммади Њиљозї). - Хона мисдоќи (ба манзалаи) кишвар аст (профессор, Р. Мусулмониён). Фароњамсоз Муњиддин Асозода
Таъзия Рањбарияти ЊНИТ, раёсати шуъбаи њизб дар минтаќаи Кўлоб ва бахши он дар ноњияи Рашт бинобар даргузашти модари мењрубони Абдусамади Ѓайрат, узви Раёсати олї ва падари бузургвори Сайидалї Мањмадов, раиси бахши њизб дар ноњияи Рашт таслият арз дошта, барои ишон ва ањли хонаводаву наздиконашон сабри љамил ва барои модару падари марњум љаннати љовидонро таманно доранд. Раёсати бахши Нањзати Исломии Тољикистон дар шањри Исфара нисбати даргузашти модари мењрубони Ќорї Исматуллоњ Довудов, њамчунин фавти падари бузургвори Садриддин ва Бадриддин Зулфиќорзодањо, аъзои фаъоли њизб таслият арз дошта, аз даргоњи Худованд ба ишон сабри љамил ва барои фавтидањо бињишти љовидон хоњон аст, омин. Раёсати бахши ноњиявии ЊНИТ дар ноњияи Љ. Расулов бинобар даргузашти узви фаъоли њизб Саидањмад Рауфзод изњори таслият намуда, ба бозмондагони марњум аз Худованди мутаъол сабри љамил хоњонанд.
Зиндаву љовид монд њар кї накўном зист, К-аз аќибаш зикри хайр зинда кунад номро.
Муњаррир: Њикматуллоњ Сайфуллоњзода sangvori@mail.ru Телефон: 918-66-98-46 Котиби масъул: Шоњ Абдї Хабарнигорон: Субњияи Њомид Умед Сиддиќшоњ
Нашрия дар сомонаи
www.nahzat.tj
ќобили дарёфт аст Телефон: 625-77-28 Њафтанома дар заминаи гуногунандешї маќолањоеро низ ба нашр мерасонад, ки хилофи мавќеи ЊНИТ ва нашрия мебошанд. Масъулияти дурустии аснод ва далели њамагуна маводи воридшуда ба дўши муаллифон аст. Дастхат ва аксњо баргардонида намешаванд. «Наљот» меъёрњои ахлоќии фаъолияти журналистиро дар Тољикистон эътироф намудаву менамояд. Нашрия аз гузориши хабаргузорињои «Авесто», «Tojnews», «Азия плюс», «Ozodagon», «Форс», «Islamnews/ru», сомонаи родиоњои «Озодї» ва «ВВС», истифода мекунад. Њафтавор тањти раќами 0104/рз дар Вазорати фарњанги Љумњурии Тољикистон номнавис шудааст ва бо теъдоди 4300 нусха дар матбааи “Муаттар”-и ЊНИТ ба чоп мерасад. Супориши раќами 170. Нархаш шартномавї. Суратњисоби мо: 20402972316264, «Амонатбонк»
Нишонии идора: ш. Душанбе, кўчаи Борбад, хонаи раќами 1, дафтари марказии Њизби Нањзати Исломии Тољикистон, тел: 625-77-28