Наҷот №41

«...Бешубња, њизби Худо ѓолиб хоњад буд»,

Ќуръон: сураи Моида, ояти 56

Мањз бо самоњати Ислом фарњанги миллї њифз шуд

НАШРИЯИ

њИЗБИ

НАњЗАТИ

ИСЛОМИИ

ТОљИКИСТОН

№ 41 (811) Панљшанбе, 9 - уми октябри соли 2014 -и милодї, мутобиќ ба 15 - уми Зулњиљља, соли 1435 - и њиљрии ќамарї

-Устод Нурї мефањмид, ки нависанда барои он ки хуб бинависад, бояд бештар аз он чизњое бидонад, ки дар навиштааш хоњанд омад, бояд љузъиёти тањрикдињандаи њаводисро бишиносад ва фишангу дастгоњи пасипардагии њаракотро дарк бикунад, аз зовияи ботин ба тањаввулоти зоњир хира шавад.

Салими Аюбзод

Озодии зан дар дини Ислом

Гароиши љавонон ба ифроту тафрит ва омилњои он

Омўзгор, маќом ва ќадри ў дар даврони соњибистиќлолї

Т о љ и ки с т о н в а б о н кд о р и и и с л о м ї

2

9 октябри соли 2014

www.nahzat.tj

хабар

Мулоќоти Кабирї ва Камада

Рўзи 3-юми октябр Муњиддин Кабирї, роњбари Њизби Нањзати Исломии Тољикистон, љаноби Тахаши Камада, сафири Љопон дар Тољикистонро дар дафтари марказии њизб ба њузур пазируфт. Зимни суњбат тарафњо вазъи минтаќа ва кишвар, њамкорињои Тољикистону Љопон, интихоботи парлумонии соли 2015 ва наќши занону љавонон дар он, густариши фаъолияти гурўњњои ифротї ва амалњои ифротгароёна дар минтаќа ва таъсири он ба дигар кишварњоро мавриди баррасї

ќарор доданд. Љаноби Камада наќши ЊНИТ- ро њамчун як нерўи муътадили сиёсї дар њифзи субот ва рушди чомеъаи Тољикистон муњим донист ва пойбандии кишварашро ба идомаи тањкими робитањои ду кишвари дўст, њамчунин њамаи ќишрњои љомеъа изњор намуд. Рањбари ЊНИТ низ наќш ва љойгоњи Љопонро дар марњалаи пас аз мусолињаи миллї муњим дониста, сиёсатњои ин кишварро дар масъалаи тамаркуз бахшидан болои тарњњои иќтисодиву иљтимоъї љонибдорї кард.

Фарзанд - њадяи Худо Фарзанд њадяест аз љониби Худованд ба бандагонаш, чунон ки Ќуръон мефармояд: «Замину осмонњо њама мулки Худоянд ва ба иродаи Худ ба њар касе хоњад духтар ва бар њар касе хоњад писар мебахшад ё онњоро љуфт мегардонад ва ё њар касеро бихоњад безурёт месозад», (сураи «Шуъаро», ояи 49), бо ин гуфтор оѓоз гардид семинар-машварате, ки дар ќароргоњи марказии Њизби Нањзати Исломии Тољикистон рўзи 30-юми сентябр баргузор гардид. Муљрї ва созмондињандаи ин нишаст, хонум Шарофат Њусайнї, масъули шуъбаи бонувони ЊНИТ атрофи њассосиятњои зењниву равонї ва тарбиявии фарзанд суханронии пурмўњтавое дошт, ки бештари он атрофи њуќуќњои фарзанд бар волидайн бахшида шуданд. Дар семинар масъулини дигари њамин шуъба, Њољара Розиќова дар атрофи мавзўи «Риояи њуќуќи кўдак» суњбат кард, ки ба таъсири маърифати модар дар тањкими тарбияи фарзанд равона шуда буд ва ин масъала ба равони шунавандањо таъсири амиќ гузошт, њатто онњоро такон њам дод, бахусус, њангоме ба таври мушаххас фавоиди азону ќомат дар гўши навзод, тарошидани мўи сари ў, аќиќа ва њикмати он, хатна ва тарбияи имонии тифл баён гардиданд. Њар хоњаре аз кунљи толор даст боло мекард барои сухан кардан ва интизор намеистод, ки ба суолњо посух дода шавад. Хоњарамон Бунафша атрофи мавзўи матрањшуда изњор дошт, ки то ин андоза бо далелњои ќонеъкунанда њадису оятњоро дар бораи њуќуќи фарзанд нашунидааст ва афзуд: «Ањли оила аз ањкоми шаръї хуб огоњему аз онњо риоя мекунем, аммо он чизеро њоло шунидаму ба худ гирифтам, воќеъан

акнун ба дарки масъала расидам. Иншоаллоњ, ин њамаро ба самъи ањли оила мерасонам ва кўшиш мекунем, барои фарзандон ањкоми таъинкардаи шариатро ба таври ањсан ба љо биёрем». Ќобили тазаккур аст, ки њамаи ањкоми шаръї ба таври хуб барои мардум ошнову рушан нестанд, њатто аксарият дар ин аќидаанд, ки ин гуна ањком хоси домуллоњосту барои њама иљрои он њатмї нест. Аммо дар ин маврид Муњиддин Асозода, ки дар ин нишаст ширкат дошт, мегўяд: «Њуќуќи муайянкардаи шариъат барои кўдак танњо иборат аз куштани гўсфанду худнамої набуда, асос њаќќи фарзандро ба љо овардан аст. Баъзе дар ташкили маъракаву масраф кардан ба хотири ину он кор зиёдаравї менамоянд. Вале бояд аз худ суол кард, ки барои ба љо овардани њаќќи фарзанд чї кореро анљом додаем»? Дар умум семинар беш аз 4 соат идома ёфт, аммо боз њам иштирокдорони он дархост намуданд, ки дар ин маврид нишасти дигаре низ созмон дода шавад. Пас ниёз дар фарњанги тарбияи фарзанд хеле зиёд будааст.

Ашкона Нозил

Паёми рањбари ЊНИТ Муњиддин Кабирї ба муносибати Иди Ќурбон Бисмиллоњир-рањмониррањим. Њамдиёрони азиз ! Фарорасии Иди Ќурбонро ба якояки Шумо табрик гуфта, аз Худованди маннон бароятон умри дароз, тани сињату зиндагии осуда ва барои кишвари азизамон сулњу оромї ва ояндаи дурахшон орзумандам. Иди Ќурбон, ки паёми аслиаш гузаштан аз худ ба хотири арзиши болотар ва њадафе волотар мебошад, танњо як рўзи иду хурсандї ва бањонае барои ёдоварї аз гузаштагон нест. Балки, фурсатест, то њар инсони муъмин бо пайравї аз Њазрати Иброњим (а) худро бисанљад, ки оё омода њаст то ба хотири арзишњо ва њадафњои болотари муштарак аз бањри хостањо ва ормонњои шахсиву гурўњиаш бигзарад ё не. Њазрати Иброњим дар баробари имтињони сабр, азхудгузаштагї, итоат аз амри Парвардигор ва устуворї ќарор гирифт ва танњо пас аз муваффаќ гаштанаш ин рўз ид дониста шуд. Номи асосии ин ид Азњо ё Ќурбон аст, вале њамзамон иди Сабру Устуворї ва Худшиносї мебошад. Барои он, ки њар кадоми мо соњибљашн бошему мутаъаллиќ ба ин ид, бояд худро ороста ба ин сифатњо бисозем, ки ин рўз ба хотири онњо ид дониста шудааст. Имрўзњо, ки барои миллати мо арзише болотар аз сулњу вањдат ва суботу оромиш вуљуд надорад, бояд њар кадом талош кунад ки онњоро аз хостањои худ болотар бигзорад. Њамчунин, њадафе болотар аз ризои Худованд, озодиву каромати бандагони Ў, итоат аз амру фармонњояш нест ва вазифаи њар инсон саъй барои расидан ба ин њадафњост, ки танњо дар партави арзишњои боло

зикршуда анљом хоњад гашт. Имрўз, ки мусалмонон дар он барои ризоияти Худованд аз моли њалолашон ќурбонї мекунанд ва ба дигарон мебахшанд, намоде аз боло гузоштани ризои Худованд, манфиатхои мардум ва миллат бар манофеъи шахсї аст. Њамчунин, дар рўзи иди Ќурбон, ки мусалмонон бо вуљуди ихтилофи рангу забон ва мазњаб аз саросари љањон бо либосњои яксон ба зиёрати хонаи Худо мераванд, дар як макон Худованди яккаву ягонаро пањлуи њам истода сано мехонанд. Ин маросими пуршукўњ дар ин рўзи муборак рамзи он аст, ки Ислом дини ќавме, нажоде ва гурўњи хоссе нест, балки дар ин рўз фарќе байни инсонњо аз руи рангу забону шакл нахохад буд: Тамизи рангу бў бар мо њаром аст, Ки мо парвардаи як навбањорем. Ба њамагон ќабулии ибодатњо ва сарбаландии дунёву охиратро аз Парвардигор таманно дорам!

Бо эњтиром, Раиси Њизби нањзати исломии Тољикистон Муњиддин Кабирї

Дуня Миятович: Сайтбандї наќзи њуќуќи инсон аст Масъули ВАО дар Созмони Амният ва Њњамкорї дар Аврупо пайваста аз масдуд сохтани сайтњо дар Тољикистонро изњори нигарониву ташвиш ва онро мухолиф ба њуќуќу озодињои оддии инсон дар дарёфту интиќоли иттилоот ва озодии матбуъот арзёбї кардааст. Хонум Дуня Миятович бо пахши баёнияи хеш аз маќомоти тољик талаб карда, ки сайтбандиро хотима дода, дастрасии озоди мардумро ба шабакањои иљтимоъии интернетї таъмин намоянд. Тавре из изњори назар ва идаъои доирањои зирабт ба ин масъала бар меояд, онњо гўё дар сайтбандињо даст надонанд, вале ин гуна радкунињо чандин бор аст, ки такрор мешаванд ва танњо баъд аз фишорњои маълум сайтњои масдудшуда кушода мешаванд. Ба њар њол, хонум Миятович бори дигар таъкид дошта, ки маќомот масъули таъмини дастрасии озоди мардум ба иттилооту интернетанд ва бояд ба ин масъала расидагї намоянд. Ва агар кадом монеъагузорие барои онњо зарур ва муњим њаст, бояд масъала аз тариќи ќонун ва бар асоси њукми додгоњ амалї

карда шавад. Дар ин авохир аз љониби афроди коршиноси мустаъќил ва соњибтахассуси интернетї эълон гардид, ки дар Тољикистон њудудан 300 сомона ва шабакањои иљтимоъї дастнорас шуданд ва ин гўё барои љилавгирї аз гирдињамоии эњтимолї дар Душанбе равона шуда бошад. Чанде ќабл Умаралї Ќувватов, роњбари “Гуруњи 24” зимни сўњбат дар як навори интернетї изњор дошта, ки ин гирдињамоии эътирозї дар рўзи 10-уми октябр баргузор мегаштааст.

www.nahzat.tj

9 октябри соли 2014

хабар

Муњиддин Кабирї: Имтиёздоданњои алоњидаи њукумат номафњуманд

«Намефањмам барои чї њукумат ба мењмонхонањои баландарзиш ва соњаи дилхушї имтиёз ќоил мешавад? Чунин як таљриба мутаассифона, дар кишвари мо чанд сол боз идома дорад. Дар љаласаи навбатии парлумон њам бори дигар дар ин маврид андешаи хешро изњор доштам. Бањсњое њам бо муовини вазири молия ва намояндаи Президенти ЉТ дар парлумон сурат гирифтанд», мегуяд зимни суњбат бо «Озодагон» рањбари ЊНИТ ба њайси вакилони парлумон ва аз тасмими њамтоёни худ норизоиятї баён медорад. Чанде ќабл вакилони Маљлиси намояндагон мењмонхонаи 5-ситорадори «Шератон»-ро, ки дар кўчаи Айнии пойтахт бунёд ёфтааст, аз андози изофа: даромад ё фоида ва истифода аз наќлиёт озод карданд, ин маблаѓ дар маљмуъ 8,8 миллион сомонї (наздик ба 1,7 миллион доллар)-ро ташкил медињад. Њамин тавр дар ќонун оид ба буљаи кишвар барои соли 2014 њам таѓйирот ворид гардид. Аълохон Наимї, муовини вазири молия зимни пешнињоди озод кардани «Шератон» аз андози изофа гуфтааст, барои сохтмони ин мењмонхона аз хориљ маводи сохтмонї ва таљњизоти

Љазои сазовор дигаре бо маблаѓи беш аз 37 миллион сомонї (7,4 миллион доллар) ворид карда шудааст. Аммо дар сохтмони «Шератон» ширкати хусусии сохтмоние аз Њиндустон, ки онро бунёд гузошта, 275 миллион сомонї ё 55 миллион доллар масраф кардааст. «Ду сол ќабл њам зимни муњокимаи њамин гуна лоиња масъалагузорї кардам, ки чаро ба ин гуна сохтмону соњањо имтиёз медињанд, на ба истењсолкунанда барои мисол? Аммо дар он ваќт вазири молия ваъда дод, ки ин гуна имтиёздоданњо охирин аст ва такрор нахоњад шуд. Тавре мебинем, таљриба идома дорад, изњор медорад М. Кабирї.

Даъвои Прокуратураи генералї ба Суди олї

Ин нињоди аввали њифз ва назорати ќонун дар Тољикистон ба Суди олї даъво пешнињод карда, ки “Гуруњи 24”-ро ташкилоти ифротгаро (экстремистї) эътироф намояд ва фаъолияти онро дар ќаламрави кишвар манъ намояд. Тавре ба “Озодагон” иттилоъ расидааст, “Прокуратураи генералї маводи љамъовардашударо оид ба фаъолияти “Гурўњи 24” мавриди омўзиш ќарор дода, муайян намуд, ки он аз љониби шањрванди Тољикистон, муттањам дар љиноятњои вазнин, Ќувватов Умаралї Изатович таъсис дода шудааст”. Аммо љои таъкид аст, ки рўзи иди Азњо дар тамоми масоиљиди љомеъи пойтахт матни омодашудае ќироъат гардид, ки намозгузоронро ба њайрат овард. Чун аксари кулли онњо аз кї будани Умаралї Ќуватов ва ба чї кор машгул будани он огоњ набуданд. Њоло чунин бардошт кардан мумкин аст, ки доирањои маълум бо ин иќдоми хеш ўро

3

њатто бо љомеъаи намозгузорони оддї њам муаррифї карданд ва ин боис гардида, ки мардум аз кї будану чї хостани Умаралї Ќуватов ва гурўњи ў ба пурсидан оѓоз карданд, алакай баъд аз анљоми хутбаи намози ид. Ба њар њол, Прокуратураи генералї мегуяд мегўяд, маќсади асосии “Гуруњи 24” бо роњи зиддиконститутсионї ѓасб кардани њокимияти давлатист ва “Ќувватов ва дигар намояндагони ин гуруњ дар баромадњои хусусияти ифротгароёнаи худ мардуми Тољикистонро ба бетартибињои оммавї, рўирост ба ѓасб кардани њокимияти давлатї бо роњи зўроварї, яъне ба содиркунии љиноятњои махсусан вазнин ба муќобили асосњои сохти конститутсионї даъват мекунанд”. Прокуратураи генералї њамчунин таъкид карда, ки У. Ќувватов ба иттињоми љиноятњои вазнин, аз љумла ќаллобї ва азхудкунии амволи ѓайр мавриди кофтуков ќарор дорад.

“Ва онњо (аз Худо) фатњу пирўзї хостанд ва (саранљом) њар гарданкаши ботилгаро ноком шуд. Баъди ин навмедї ва нокомї љањаннам аст ва ба ў хуноба нўшонда хоњад шуд. Онро љуръа-љуръа менўшад ва наметавонад ба осонї фурў барад ва (сабабњои) марг аз њар тараф ба ў рўй меорад, аммо ў намемирад ва азоби сахте дар пеш дорад”. (Сураи Иброњим, ояњои 15-17) Баъд аз бархурдњои зиёд ваќте мустакбирон ба нуќтаи нињоии мухолафат расиданд ва бо тањдидњои шадид дасти паёмбаронро аз њама љо кўтоњ карда, зулму ситамро аз марзи тоќат гузаронданд, эшон аз имон овардани онњо комилан ноумед гашта, аз Худованд ёрї ва фатњу пирўзї талаб намуданд. Дар ин оят бар алайњи душманони даъват ёрї ва нусрат талаб кардани паёмбарон тасвир ёфтааст: “Ва онњо (аз Худо) фатњу пирўзї хостанд ва (саранљом) њар гарданкаши ботилгаро ноком шуд”. Аз Худованд ёрї талаб намудани Нуњ (а)-ро Ќуръон ба унвони намуна зикр кардааст: “(Худоё!) Ман маѓлуб шудам, маро ёрї дењ!” (Ќамар, 10). Бояд гуфт, ќавмњои мункир аз паёмбарон бо ришханд талаб мекарданд, ки ваъдаи азобе, ки ба онњо дода шуда буд, кай меояд? Чунончи намунаи он дар ояти 48 сураи Ёсин омадааст: “Ин ваъда кай хоњад буд, агар рост мегўед?” Њамчунин намунаи дигар дар ояти 28 сураи Саљда аст: ”Ва мегўянд: “Ин пирўзи (и шумо) кай фаро хоњад расид?”. Яъне аз як сў паёмбарон ба хотири пирўзии њаќ бар ботил ва аз сўи дигар куффор бо маќсади ба масхара гирифтан ва ба паёмбарон нисбати дурўѓгўї додан фатњи Худовандро металабиданд. Саранљом паёмбарон нусрат дода шуданд ва ќавми саркаш бар асари нузули азоб њалок гаштанд ва ин њалокату ноумедї насиби куффор шуд. Нокомию њалокате, ки бадхоњони ботилпеша барои мунодиёни њаќмадор чашмдор буданд, домони худи онњоро гирифт ва бо ин ноумедї дунёро тарк карданд. Дар ояти баъдї Худованд аз љазоњое сухан ба миён меорад, ки бар асари набарди беамони ситамгарони саркаш бар алайњи мактаби тавњид ва мунодиёни он ва дигар аъмоли зишти онњо, ки дар ин замина анљом додаанд ва дар моварои ин њалокат ва нокомияшон ба онњо мерасад: “Баъди ин навмедї ва нокомї љањаннам аст ва ба ў хуноба нўшонда хоњад шуд”. Яъне баъди њалок шудан дар дунё, љањаннам дар интизори ин ситезагарони ситамгар аст ва аз баландии њарорати тоќатфарсои оташ ваќте ташнагии тоќатшикан тамоми вуљудашонро месўзонад, дар ивази оби хунук ва софу гуворо ба онњо хунобае омехта ба чирке, ки аз бадани ањли љањаннам берун меояд, нўшонда хоњанд шуд. Ояти баъди њолати нўшидани онњоро тасвир мекунад, ки ба зањмат онро љуръ-љуръа ба дањон мегиранд ва такрор ба такрор фурў бурданї мешаванд, вале аз он ки мисли оби маъруфи дунё нест, балки нўшидание нињоят палиду бадбў, зишттаъму нобоб ва нињоят гарму сўзон аст, онро фурў бурда наметавонанд: “Онро љуръа-љуръа менўшад ва наметавонад фурў барад”. Аз миёни азобњои мухталифи љањаннам зикр шудани ин навъи азоб далолат бар он мекунад, ки сахттарин навъи азоб аст. Гузашта аз ин, дар як навъи азоб боќї намемонад, балки њар лањза таъми талху марговари азоби сахттар ва машаќќатбортар аз азоби ќаблиро мечашанд. Азобњои нороњаткунанда ва марговари љањаннам, ки нињоят зиёд аст, онњоро аз тамоми љињот ињота мекунад, тамоми аъзои баданашон аз шиддати дард месўзад. Бо мушоњидаи ин њолати маргбор гумон мебаранд, ки њамин њоло маргашон фаро мерасад ва аз азоб халос мешаванд. Ягона василае, ки аз он хотирашонро тасаллї додан мехоњанд, њамин аст. Вале њукми маргашон содир намегардад, ки бимиранд ва аз азоб рањої ёбанд: “ва (сабабњои) марг аз њар тараф ба ў рўй меорад, аммо ў намемирад”. Дар чандин оёт ба ин мавзўъ ишора шудааст, аз љумла дар ояти 36 сураи Фотир омадааст: “..на бар онњо њукм мешавад, то бимиранд ва на азоби он аз эшон коста мешавад”. Онњо зинда мемонанд ва аз азоби дузах ба таври доимї ранљ мекашанд, на танњо азоб сабук карда намешавад, балки боз азоби сахттар аз азоби зикршуда пеш меояд: “ва азоби сахте дар пеш дорад”. Шоиста ба зикр аст, ки Худованд бо омода намудани ин гуна азобњо ќасди зулм карданро надорад ва ин зулм дониста намешавад, балки ин як ќонуни кулии илоњї ва суннати њамешагї аст, ки њар ќавму миллате, ки даст ба зулму ситам мезананд ва по аз марзи фармонњои илоњї берун менињанд ва бо мактаби тавњид ба љангу ситеза бармехезанд ва дар сояи ин роњи пешгирифтаашон даст ба зулму ситами мардуми мустазъаф мезананд, Худованд онњоро дар панљаи азоб мефишорад. Оташи ќалби мазлумону мустазъафон дар рўзи љазо ба оташи дузах табдил меёбад ва он чирку хунобаи аз бадани љањаннамиён берун омада, ки ба онон нўшонда мешавад, бо хуни љигаре, ки золимон ба мустамандон дар дунё љуръ-љуръа нўшондаанд пайванди устувор дорад. Бинобар ин, наметавон он љазоњои мудњишро зулм талаќќї кард, чун онњо дар гарави аъмоли ношоистаи хешанд. Худованд дар ояти 182 сураи Оли Имрон дар ин мавзўъ мефармояд: “Ин ба сабаби чизе аст, ки дастони шумо пеш фиристода ва Худованд дар њаќќи бандагон њаргиз ситам нахоњад кард”. Зубайдуллоњи Розиќ

4 Гароиши љавонон ба ифроту тафрит ва омилњои он 9 октябри соли 2014

www.nahzat.tj

озодї

Масъалаи гаравиши љавонон ба љараёнњои гуногун, воќеъан оќибати хуб надорад, яке аз вабои аср њам буда метавонад. Аз густариш ёфтани ин раванд њукуматдорон низ дар ташвишанд. Шояд то љое баъзе аз љавонон ба ин гуна њаракатњо шомиланд, лекин ин набояд боиси мазаммати љавонон бошаду бас. Зеро афтидани миёнсолњо њам дар ин гирдоб аз эњтимол дур нест. Банда њамчун як шахси љавон шукр мекунам, ки майл ба ифрот ё тафрит надорам, роњи дурустро дар чорчўбаи шариат ва таълимоти исломї пайдо кардаам, вале медонам, ки баъзе инсонњо шомили ин гуна равандњои тафритї ва ифротї њастанд. Эњтимол мувофиќи омори расмї шумораи љавонони ифротї нисбат ба миёнсолон бештар бошад, чунки љавон мисли коѓази сафед аст, дар ў чизе иншо шавад, њамонро мебинем, дар зењни љавон ворид кардани маълумот ё ѓоя, он мусбат аст ё манфї, осон аст, ваќте маѓз холист, њар чизе пеш омад, ќабул мешавад. Бинобар ин, дуруст аст, ки љавонон ба њар гуна гурўњњои људоихоњ ва террористї шомил мешаванд. Дар сурате, ки макони аќидатї холист, фањмиши ватандорию ватандўстиро аз дигар љо мегирад ва ин гуна афрод дар иљрои њар амре худро ќодир медонанд, онњо њар хиёнатеро нисбати ватану миллат ва давлату дин раво мебинанд. Пас дар ин љо гуноњ аз љавонон нест, балки гуноњи онњоест, ки насли наврасро аз масљиду мадраса дур сохта, дар баробари ин талаб мекунанд, ки љавонон ба ин гурўњњо шомил нашаванд. Бале, ќонун “Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд” ќабул шудааст, лекин чаро амал намекунад, агар ќисмати дур кардани љавонони мусулмонро аз масљид истисно намоем. Раиси Шўрои уламои кишвар масљидро ба як идораи њукуматї табдил дода, бо истифода аз минбари Расули акрам (с) бештар ба насињати калонсолон машѓул асту ташвиш аз гароиши љавонон ба њизбу њаракатњои бегона зоњир мекунад. Вале иќрор намешавад, ки сабаби розї будани Шўрои уламои кишвар аз манъи љавонон дар масљид чист. Ваќте гуфтору амали ишон ба њамдигар васл надоранд, мавъизањои ахири ў дигар таъсири худро гум кардаанд. Бубинед, раиси Шўрои уламо пайваста аз як шиъор истифода мебарад: мардуми мусулмон байни якдигар бояд муњаббат ва иттифоќу иттињод дошта бошанд, якдигарро дўст доранд. Вале оё эњсос мекунад, ки худ кайњо ба Ислом хиёнат кардааст? Бастани дари тамоми мадрасањо дар тамоми ќаламрави кишвар ва баъзе масљидњо бо ризоияти кї буд? Тўли беш аз 10 сол яњуду насоро ва дигаре аз доирањои бадбини Ислом ба иќдому талаби худ фаъолияти масљиди таъсиррасон дар бедорї ва афкори мусалмонони Тољикистонро баста натавонистанд, вале аз љониби љаноби Сайидмукаррам -------намоз гузоштан дар ин макони нуру зиё мамнуъ

гардид. Ишон гўё масъулияти худро дар “иттифоќ будан”-и мусалмонњо иљро кард, вале ин амр сабаби аз панду мавъизаи њасана дур шудани садњо њазор мусулмон гардид. Яъне ў ба исбот расонид, ки вазифаи сангинеро адо кардааст. Вале намефањмад, ки бо ин хиёнаташ, ўро њатто онњое механданд, ки тавассути онњо ба ин мансаб расидааст. Њамин аст, ки ваќте инсонњо барои курсї даст ба хиёнат мезананд, пас барои онњо арзишњои муќаддаси динї њам ќимати худро гум мекунанд, њоло дар бораи хиёнати ватану давлат чизе намегўем. Ба њар њол, аз њоло маълум аст, ки љаноби Сайидмукаррам......”вазифа ва масъулият”-и хешро иљро кард ва дур нест он фурсате, ки ишонро аз ин курсї барканор мекунанд. Бармегардем ба масъалаи гароиши љавонон ба гурўњњои бегона, ки нуќси аслї дар доирањои тасмимгирандаи кишвар аст, вале онњо инро дар Ислом ва њизбу созмонњои исломї мебинанд. Яъне боз њам Ислом гунањгор ва худи мусулмон. Дар њоле ки яке аз омилњои аслии гароиши љавонон ба ифроту тафрит дур кардани онњо аз масљид аст. Мо бояд фарзанди худро аз хурди ба масљид барем, чунки танњо масљид аст макони одобу ахлоќи инсонї, њамчунин шиносои ба мазњабу дини хеш. Вале афсус, ки фарзанди мусулмонро аз масљид дур карданд ва дар низоми маориф њам соатеро барои омўзиши Ислом ворид накарданд, то ба љузъитарин масоили исломї ошної пайдо намояд. Имрўзњо зиёд мешунавем, ки “муллоњо мардумро фиреб медињанд, махсусан љавонон”-ро. Бубинед, баъзе аз боќимондањои насли замони Шўравї на намоз мехонанду на ба масљид мераванд ва онњо муллозудоиро дар афкори љавонон шакл медињанд, яъне “муллоњо шуморо душмани ватану давлат ва сиёсати имрўза мекунанд, ба масљид наравед, муллоњо дунёро вайрон карданд” ва дигару дигарњо. Аммо аз вайронкунињои худ бехабаранд. Дар мактаби миёна тањсил мекардам ва шоњид будам, ки директори мактаб мактаббачањоро ба масљид рафтан намемонд ва њаррўз маљлис гузаронида, масљиду муллоњоро тањќиру сиёњ мекард. Ў аз љумла мегуфт, муллоњо шу-

моро ба дараљае вайрон мекунанд, ки худро омодаи таркондан мешавед, ба масљид наравед, онњо ба манфиъати худ кор карда, шуморо душмани давлат месозанд. Имрўзњо њам ба воситаи телевизон мебинем, ки чи наворњоеро барои тањќири Ислом ва шахсиятњои мазњабї ба намоиш мегузоранд, мисли њамон муаллимњои замони шўравї. Вале ин гуна њарфу амалкардњо назди мардум, бахусус ањли илм пучу шармоваранд. Банда таълимдидаи масљидам, агарчи шоњиди суханњои шармовари директори мактаб будам, лекин пайваста масљид мерафтам ва боре суханњои дурўѓи ўро дар он љо ба мушоњида нагирифтам, баръакс муњаббат ба таълиму мактаб ва эњтиром гузоштан ба муаллимро мешудам. Агар воќеъан њукуматдорон пайдо кардани роњи њалли мушкилоти имрўзаро хоњон бошанд, калид дар дасти худи онњост, дари масљидро ба рўи љавонон боз кунанд ва ё Вазорати маориф ва илми кишвар дар низоми таълими макотиб фанњои исломї, аз ќабили “Таърихи ислом”, “Мазњабшиносї”, “Фарњанги исломї”-ро љорї намояд. Чунки масъала нињоят љиддист, маорифи мо бояд Исломро мењвар ќарор дињад, чунки дарёфти илм, новобаста ба динї ва табиъату љомеъашиносї будан, дар њама давру замон тавъам буданд. Пас људоии онњо, бахусус ба мањдуда тела додани илмњои исломї љомеъаи моро ба мушкил бурдааст. Ба такрор мегўям, банда пешгирї аз вабои аср, гароиши љавонон ба гурўњњои ифротиро дар њамин мебинам. Он касоне, ки дар соњаи маориф фаъолият ва масъулияте доранд, манзурам директору муаллимњост, онњо ба ин дараља муллоњоро мазаммат накунанд, балки ба љавонон илмро арзонї бидоранд. Масъулини зидахл аз мо љавонон маориф талаб кунанд, бигузор худи омўзгорон дарси диниро таълим бидињанд, агар дар ин маврид маълумоти кофї доранд. Масъалаеро низ тазаккур доданиам, ки 99%-и мардуми Тољикистон мусулмонанд ва фитратан дўстдори дину оинанд, пас барои шинохти муќаддасоти динии худ ниёз доранд. Онњо маљбуран барои дарёфти маълумот ва шинохти масоили динї назди касе бояд бираванд. Агар чунин

яке маълумот ва шинохтро дар мактаб аз устоди хеш дарёфт намояд, ўро њељ кас фиреб дода наметавонад. Њукумати ЉТ бузургдошти Имоми Аъзамро бо дарназардошти соњибмазњабиаш љашн гирифт, вале чаро аз њаёту фаъолият ва мероси гаронбањои ў дар мактаб як соате њам дарс гирифта намешавад. Имрўз дар тамоми ВАО-и дохилї ва хориљї бахсњои мазњабї љараён доранд ва лаѓжишњое, ки аз сўи баъзе аз љавонон дар баробари мазњаб пеш меоянд, аз надонистани мазњаби худ аст. Кўдак аввалин њарфи шунидаашро, аз кадом љонибе њам набошад, њиљ гоњ фаромўш намесозад. Пас аз таљриба бармеояд, ки низоми маориф бояд аз мероси гаронбањои миллат, ки он њам дину мазњаб аст, насли наврасро омўзиш бидињад. Аќидаи љавони огоњро, агар вориди кадом њавзае шавад њам, таѓйир дода наметавонанд. Танњо дар сурати надоштани дониши динї ва мазњабї ў дар фиреби њар гуна созмонњои иртиљої ва ифротї меафтад, ки маќсади онњо њаргиз хидмат ба Ислом нест, балки парокандагии мусулмонон аст. Бинобар ин, Вазорати маориф ва илми Тољикистон дар марљаъи таълим ва низоми маориф бояд таљдиди назар намояд, аз љумла дарси диниро бе ягон шакку шубња љорї намуда, таълими онро ба дасти мутахассисони болаёќат бовар намояд. Ваќте мегўянд, ки дар ин маврид мутахассис нест, пас донишкадаи исломї барои чист ва чаро курсњои зиёде анљом мегиранду хатмкардањо љои кор пайдо намекунанд? Давлат ваќте донишгоњи исломиро дар низоми маорифи кишвар ќарор додааст, пас баробарии миёни тамоми донишгоњњоро бояд нишон дод. Хатмкардаи донишкадаи исломї бояд њуќуќ пайдо намояд, ки њадди аќал мударриси макотиби таълими њамагонї ќарор бигирад. Бигузор хатмкардаи ин донишгоњ њам дар сатњи давлат роњи худро пайдо намояд. Хитобан аз раиси Шўрои уламо, ки масъулияти динии мардуми мусулмони тољикро бар дўш дорад, пурсиданиам, чаро барои њалли ин масъала ба соњаи маориф ва дар умум нињодњои дигари зирабти њукумат барои њалли ин мушкил мурољиъат намекунед. Чаро ин мушкили љиддиро бар дўши љавонон гузоштаед? Чаро дар мавриди њаќќу њуќуќи љавонон, ки бояд озодона дар масљид ибодат намоянд, садо баланд намекунед? Кор ба љое расида, ки дар ќабули ќонунњои номатлуб алайњи љавонон даст доред, агар ин тавр њаст, пас онњо чї кор кунанд, боре дар ин маврид андеша мекарда бошед? Ваќте ин масъалањоро њамчун як фарди љомеъа барои љаноби Шумо матрањ месозаму посухе намешунавам, дар мавриди он ки дар чи сатње онњоро ба бањс кашидаед ва чораандеши надоред, пас хулосаам ин хоњад буд, ки ѓамхории шумо дурўѓ аст! Хонандаи муњтарами “Наљот”, худ ќазоват намо, оё масоили матрањкардаи банда нодурустанд? Агар нодурустиро эњсос карда бошед, хоњиш мекунам онро бо рушан кардани мавќеъи худ тавассути нашрия ислоњ намоед, ман далели собитро ќабул дорам. Аз тањлилгарони масоили сиёсї ва донишмандон маъзарат мехоњам, агар камбуде мушоњида шуда бошад, моро водор созед, чун ин љо назари як донишљуст ва инсон бе сањву камбуд намешавад, албатта. Боќї дар њифзи Аллоњ бошед! Бо эњтиром, Њомидуллоњи Иззатуллоњ

www.nahzat.tj

5

9 октябри соли 2014

покї Аз он рўзе, ки тарњи низоми бонкдории исломї аз сўи Абдуљаббор Ширинов, раиси Бонки миллии Тољикистон мавриди баррасї ва ќонун дар ин маврид аз сўи парлумони кишвар ќабул гардид, 5 моњ мегузарад. Вале то њол фаъолияти чунин як низоми бонкдорї ба назар намерасад, дар њоле ки фаъолияти чунин як бонк дархури дарди мардум аст. Пас чаро роњбарияти кишвар сари ин масъала љиддан талош намеварзад ва омилњои кундии пиёда кардани низоми бонкдории исломї дар чист? Пешнињоди лоиња ва буњрони љањонї Тарњи Ќонун «Дар бораи фаъолияти бонкдории исломї”, аз љониби Њукумати ЉТ таќрибан 5 – 6 моњ ќабл ба Маљлиси намояндагон пешнињод гардиду мавриди бањсу баррасии кумитањои парлумон ќарор гирифт ва оќибат дар иљлосияи парлумон бо тарафдории тамоми вакилон ба тасвиб расид. Дар љаласаи парлумонї зимни муњокимаи лоињаи ќонун дар бораи фарќияти фаъолияти бонкдории исломї аз дигар бонкњо диду назар ва бархурдњое миёни вакилон ва намояндањои Бонки миллї, инчунин ашхоси дигари зирабт ба ин масъала сурат гирифт. Бахусус фарќи бонкдории исломї аз бонкдории маъмулї шарњу тафсири худро њам пайдо кард. Њама ба хулоса расиданд, ки дар кишвари мо њам ин гуна бонкдорї амалї гардад ва Њукумати ЉТ њавасмандї зоњир кард. Љои тазаккур аст, ки феълан дар саросари љањон, новобаста ба низоми давлатдории кишварњо, њатто дар Чин њам низоми бонкдории исломиро љузъи фаъолиятњои бонкдории хеш ќабул кардаанд. Чунки баъд аз буњрони молї ва иќтисодии љањонї дар соли 2009 усули бонкдории исломї таваљљуњи бештари институтњои молии љањониро љалб намуд. Яъне ба тамоми кишварњо ва низоми бонкдории онњо буњрони молї асар кард, бо истиснои бонкњои исломї. Агар ИМА яке аз кишварњои пешрафта дар низоми бонкдорї ба њисоб равад, дар ин кишвар 150 бонк варшикаста гардид, вале ягон бонки исломї натанњо варшикаста, њатто эњсоси рукуд накарданд. Аз ин рў, баъди буњрони молии љањонї тамоми кишварњо низоми бонкдории исломиро омўхтанду дар пай равзанаи ин гуна бонкро дар кишвари худ боз карданд. Бонки исломї ва ќарзи бидуни фоиз Ба гуфтаи Саидумар Њусайнї, муовини рањбари ЊНИТ ва вакили парлумон, як имтиёзи бонкдории исломї дар он дониста мешавад, ки бонкњои маъмулї бо фоида ва фоиз кор мекунанд, яъне њадафи аслии онњо ба даст овардани фоида аз муштариён аст.

Тољикистон ва бонкдории исломї - Бубинед, муштариён ба хотири дарёфти ќарз бояд моли худро ба гарав гузоранд ва ваќте бонкњо мебинанд, ки ќарзгиранда моли арзишмандеро ба гарав гузошта наметавонад, аз додани ќарзи лозим сарпечї мекунанд. Гузашта аз ин, бонк кадом њавасмандие дар мавриди муваффаќ будани соњибкор ё тољир зоњир намесозад. Вале ќарз ва фоизи худро новобаста ба муваффаќ будан ё набудани муштарї талаб мекунад. Ба гуфтаи вакили парлумон, дар низоми бонкдории исломї аз ќарз фоиз гирифта намешавад, балки лоињаи аз сўи муштарї ба хотири рушди соњибкорї ё бунёди кадом сохтмоне ва ё њар кори дигаре пешнињод мешавад, онро меомузанд ва дар њоли ќобили ќабул буданаш ќарз дода мешавад, инчунин бонк љараёни татбиќи лоињаро зери назорат мегирад. Бонки исломї садаќа намедињад, балки фоидаи худро дорад, албатта. Вале фоидаашро ба њадди миќдори маблаѓи ќарзї намегирад. Бонки исломї аз миќдори фоидае, ки бинобар амалї кардани лоиња ба даст меояд, њаќдор асту бас, афзуд, муовини аввали рањбари ЊНИТ. Абдуљаббор Ширинов, раиси Бонки миллї њам ба тарзе њарфи Саидумар Њусайниро тайид карда мегўяд: усули асосии бонкдории исломї дар тафовут ба бонкдории анъанавї дар он зоњир мегардад, ки ќарзи фоизнок дода намешавад, зеро дар Ислом аз ќарз фоиз гирифтан гуноњ аст. «Њамчунин тибќи усулњои бонкдории исломї, ба онњое, ки дар бонк маблаѓ мегузоранд, фоиз дода намешавад, зеро чунин як амал низ гуноњ аст. Аммо тибќи ин усули бонкдорї, баъди фоида овардан аз маблаѓи ќарзї, миќдоре ба бонк дода мешавад». Њамзамон раиси Бонки миллї мегўяд, дар бисёре аз кишварњо, аз љумла дар Иттињоди Аврупо, ИМА, Чин, Русия, Озарбойљон, Ќирѓизистон ва Ќазоќистон кайњо усули бонкдории исломиро љорї кар-

даанд. Пас маълум мегардад, ки низоми бонки исломї ба њавасманд гардонидани муштарї дар гирифтани ќарз аст, яке аз ин гуна њавасмандињо кўмаку назорати бонки исломї дар амалї кардани лоињаи муштарї ва муваффаќ гардидани ў дар анљоми он аст. Яъне бонкњои исломи тавассути мушовирини худ ба муштарї роњнамудї мекунанду барои ба самар расидани лоињаи ў кумаки њамаљониба мерасонанд. Фаронса ва бонкдории исломї Масљиду анљуманњои исломї дар Фаронса тарвиљи аслии бонкдории исломї дар ин кишваранд ва наќши омўзиширо дар ин бора бар уњда доранд. Ба гузориши хабаргузорињо, Гурўњи 570- бонкдории исломї дар Фаронса аст, ки новобаста аз кўтоњї дар фаъолият эътимоди ќобили таваљљуњеро миёни фаронсавињо ба даст овардааст. Ин ширкат тавзеъкунандаи бастањои илмии бонкдорї бар асоси ќонунњои исломї дар миёни бонкњои Фаронса мебошад. Дар ин бора масљидњои Фаронса наќши аслиро барои таблиѓу муаррифии бонкдории исломї ифо мекунанд. Бояд хотирнишон кард, ки бахше аз фаъолиятњои масљидњои Фаронса аз фоида аз њисобњои мардумї дар муассисањои исломї таъмини молї мешаванд. Муассисаи бонкдории исломї- 579 дар Фаронса муарифгару њамоњангсози барномањои бонкдори дар масљидњоянд ва дар ин бора конфронсњои зиёде баргузор мекунанд. Сармоягузорињои мањаллї ва минтаќаї дар низоми бонкдории исломї бисёр муассир мебошад. Љамоъати “Мусалмонони Аврупо” ба ин умеданд, ки бонкдории исломї дар ин минтаќа њоким мешавад. Дар Фаронса бонкњои исломие хеле рушд пайдо кардаанд, ки сармояњои мусалмононро ба самти арзишњои њаќиќї ва фоидаи њалол ба даст

овардан пеш мебаранд. Ояндаи рушани бонкдории исломї Рўзномаи фаронсавии “Ло трибун” эълом медорад, ки ояндаи рушан аз они бонкдории исломист, ки бар асоси адолату баробарї фаъолият мекунад. Дар идомаи маќола омадааст, нажодпарастї Ѓарбро аз бонкдории исломї, ки дар кори худ муваффаќ ва дар њифзи адолат дар низоми молии Ѓарб тавонмандї зоњир менамояд, ѓофил кардааст. Имконияти бонкдории исломї на танњо посухгўи фурсатњои тавсеъаи иќтисодї, балки бисёре аз суолњои хоси молиро њам љавобгўст. Бар асоси ин гузориш, сармоягузорї дар бонкдории исломї, яке аз шевањоест, ки бонкњои аврупої метавонанд бо он ошно шаванд. Бале, муваффаќ гардидани бонкњои исломї ва густариш пайдо кардани чунин як низоми бонкдорї сабаб мешавад, ки бонкњои маъмулї фиреб додани муштариёнро хотима бахшанд. Дар њоле ки муштарињо аз бонкњо ќарз мегиранду ќарздор боќї мемонанд. Дар чунин низом бонкњо њавасманди муваффаќ нагардидани муштариёнанд, то моли дар гарав буда, ба сармояи бонк табдил шавад. Ваќте мусалмони тољики соњибкор ин гуна њаромкорињоро дар низоми бонкии кишвар ба мушоњида мегирад, кадом њавасмандие барои гирифтани ќарз зоњир намесозад. Агар аз чунин раванд роњбарияти Тољикистон огоњ бошад, чаро талоши муассире дар роњандозии низоми бонкдории исломї пиёда намесозанд. Агарчи хабару овозањое аз ибтидо гузоштани фаъолияти низоми бонкдории исломї ба гўш расанд њам, асли пиёдашавї ва эњтимоли густариши фаъолияти бонкдории исломї дар кишвар то ба њол норушан аст.

У. Сиддиќшоњ

6

9 октябри соли 2014

www.nahzat.tj

ободї

Андеша ва назари шумо дар мавриди фатвои Шўрои уламо чист? Бояд гуфт, ахиран Шўрои уламо фатвое содир кард, ки дар он аз љумла омадааст: Гуноњ аст њамкорї кардан бо ВАО-е, ки маќсадашон шикаст додани амнияту суботи кишвар мебошад. Таври маълум, ин фатво вокунишњоеро ба бор овард ва љомеъаро ба њар тарзе нигарон њам сохт, ки њадаф аз ин фатво чї бошад? Њоло тасмим гирифтем, ки назари баъзе аз коршиносонро дар ин маврид манзури хонандаи азиз бигардонем.

Домулло Исломиддин, сокини шањри Душанбе - Њар коре бо матбуот ва ВАО вобаста њаст, албатта, дар низоми давлатдории мо дар салоњияти Вазорати фарњангу нињодњои дигарест, ки ба матбуот рабт доранд. ВАО дар асоси ќонунњои мављудаи Тољикистон амал мекунанд ва кадом вобастагие аз фатвои уламо ва диду назари олими дигаре надоранд. Дар ќонунгузорї ба ин маънї омадааст, ки нињодњои динї, аз љумла Шўрои уламо аз шумори нињодњои давлатї ба њисоб намераванд. Маќсад аз нињоди давлатї набуданашон, ба ин маънист, ки ин гуна ташкилотњо салоњияти дахолат кардан дар коргузорї ва масоили њуќуќиву сиёсии ВАО-ро надоранд. Ин чиз мусаллам аст ва њама инро медонанд. Аммо дар мавриди амнияти кишвар, ки барои осудагии мардум чизи муњим њам њаст, њама метавонанд як тавсия ё насињате дошта бошанд, ягон роњнамоињоеро ироъа бидоранд. Яъне њифзи суботу амнияти кишвар масъулияти њамаи мост ва барои он талош дошта бошем. Дар матбуот ё љомеъа њар шахсе алайњи амнияти мо чизе мегўяду менависад, њама бояд мухолифи он бошем. Вале ироъаи чунин як фатво ва зарурати онро нафањмидем ва аз ин бештар нигаронем. Шояд чунин зарурате пайдо шуда бошад, ки нињодњои динї дахолат мекунанд дар корњои амниятии кишвар. Аслан, судури фатво дар Ислом вобаста ба мушкилот ва гирифторињои љомеъа аз тарафи муфтї, ки салоњияти фатво доданро дорад, содир мешавад. Фатвои нињоди динї дар масоили амниятї дар сурате, ки хориљ аз салоњияташ њаст, боиси эљоди нигаронї дар миёни мардум мегардад. Аз ин нигоњ, мо ба њар чизе ки дар љомеъа нигаронињоеро эљод мекунад, мувофиќ нестем.

иљтињоди олимони исломї, аз тарафи дигар, донишу таљрибаи сањењи љањониро низ, ки дар он зист дорем, талаб мекунад. Ин љо фаќат љањони афкори шикаставу парокандаи Тољикистонро дар назар надорам, балки љањонеро, ки имрўз дар њолати ба шиддат дар тањаввулот ќарор доштааст, ки таъсири онро дар зиндагии худ њама, аз љумла тољикон њам њис карда истодаанд. Ба њар њол, фатвои Шўрои уламо ботил њам бошад, амалашро метавон дуруст гуфт, яъне ин нињоди динї нишон дод, ки ба мушкилотњои љомеъа бетараф нест ва дар як љониби бањс ќарор дорад. Бояд чунин њам бошад, вале танњо дар тарафи њаќ ва ростї будан лозим аст. Мутаассифона, ин нињод дар тарафи њаќ ва ростї истода наметавонад, чунки аз Ислом фаќат њарфу рамз ва саллаву риш дорад, дигар њељ. Шўрои уламо бо ин фатво бори дигар нишон дод, ки дар он љо мардуме гирдињам омадаанд дур аз тањлилу шинохти воќеъияти худ ва дигарон, ки дар фарњанги исломї яке аз арзишњои бунёдии имонї ва аќлонист. Дар ин бањс ва ин фатво маънии калидї амният ва суботи кишвар ќарор дорад, ки уламои муњтарам фаросату зарфияти шинохти ин маъниро надоранд, агар медоштанд дигаргуна фатво медоданд. Он чї ба суботу амнияти мо хатар дорад, фасод, маризиву мањдудиятњои фарњангї ва мањалливу авлодии дар сатњи давлат реша давонда њастанд, ки имкони роњбарї ва мудирияти дурустро намедињанд. Шахсияту нињодњои роњбарикунанда, тањлилкунанда ва ќудратї бояд аз ин маризињо тоза бошанд, то мардумро ба як сатњи болотар ва сифатан бењтари инсонї бурда тавонанд. Мардуми тољик ин сатњ ва чунин як љомеъаро њанўз аз рўзњое, ки Шуравї аз байн рафт, интизоранд. Куљост роњбарии дуруст ва куљост он љомеъае, ки интизораш њастанд? Аќаллан нишонањои ба сўйи он љомеъа рафтанро эњсос намекунанд. Суботу амният њамон ваќте собит мегардад, ки масъалаи мењнат ва љойи кори боарзиш дар ин сарзамин њал шавад, муњољират маљбурї набошад ва мардум дар тамоми гушаву канори Тољикистон, аз президенту академикњо сар карда, то зањматкаши оддї ба њаќиќат ва ќонунњои ин кишвар эњтиром ва имон дошта бошанд.

Љаннатуллоњи Комил, љавони мубориз ва соњибмаълумоти динї Мењмоншоњ Шарифов, љомеъашинос: - Воќеъият ва рўйдодњои Тољикистон ба он шањодат медињанд, ки фатвои мазкур ба њамаи сарчашмањо мухолифат дорад. Дар дунёи мураккаби имрўз фатво додан кори њар гуна шўрои хом нест. Зеро содир кардани фатво, аз як тараф, дониш ва таљрибаи комил доштан аз бунёдњои мустањками фатво: Ќуръон, суннати Пайѓамбари акрам (с) ва фарњанги

Фикр мекунам, ин фатво ё ќароре, ки аз љониби Шўрои уламо содир шудааст, оњанги сиёсї дошта, ба воќеъияти кишвар созгор њам нест, њатто ба Сарќонун ва ќонунњои дигари кишвар оид ба ВАО мухолифат мекунад. Зеро њар як рўзноманигор ва ВАО-и алоњида, ки дар Тољикистон фаъолият мекунанд, аз доираи ќонунњои марбута берун амал намекунанд. Пас метавон ин ќарори Шўрои уламоро ба чанд далел ѓайри воќеъї арзёбї кард:

Аввал, ин ќарор ё фатво аз њар љињат мухолифат ба озодии баён дорад, ки Сарќонуни кишвар онро замонат додааст. Дуввум, њар шахс озодона метавонад бо њар нашрия ва хабаргузорињое њамкорї намояд. Агар рафту кори он нашрия ё хабаргузорї аз мањдудаи ќонун берун бошад ё тибќи гуфтаи Шўрои уламо «иѓвоангез» бошанд, дар ин њолат маќомоти зирабт метавонад ба фаъолияти он бањои њуќуќї дињанд. Сеюм: Агар рафту Шўрои уламо баъзе аз ВАО-ро иѓвоангез хонду њукми њамкориро бо онњо аз назари шариат баён кард, ки гўё вазифаи шаръиро анљом дод, дар љавоб метавон гуфт, ки хело хуб мешуд, агар Шўрои уламо нисбати наворњои фањши пахш шуда аз тариќи шабакањои телевизионї фатво медод, ки то чї андоза дар онњо ахлоќи исломї ё рукнњои шариатї риоя нашудаанд. Агар ин корњоро аз назари шариат баён ва бо содир кардани фатво ин амалкардњоро мањкум мекард, кори хубе мебуд.

Њикматуллоњ Сайфуллоњзода, тањлилгари масоили сиёсї: Шўрои уламо њаќ дорад андешаи худро аз тариќи фатво ё ќароре манзури сокинони мусалмони кишвар гардонад, он њам танњо дар масоили Ислом ва шариати он. Чун дар Тољикистон низоми давлатдорї дунявист ва иттињодияњои динї кадом њуќуќе дар мавриди дахолат дар умури давлатдориро надоранд. Аммо љаноби Абдуќодирзода њамчун роњбари Шўрои уламо, салоњияти ин нињоди љамъиятиро аз мањдудаи он берун бурда, бо содир кардани чунин як фатво, њатто ба корњои матбуотї њам дахолат кардааст, ки хеле аљиб ба назар мерасад. Дуруст аст, ки масоили ахлоќї дар матлабу коргузорињои ВАО бояд риоя шаванд ва дар ин маврид нињоди масъул вуљуд дорад, он њам Шўрои ВАО аст, ки мањз масоили ахлоќиро дунбол карда, андеша ва назари хешро дар њолатњои лозим ироъа медорад. Аммо ваќте Шўрои уламо ба љазо кашидани онњоеро талаб мекунад, гўё ба «сиёњ кардан»-и рањбари давлат даст мезананд, ин љо љуз манфиъатхоњї чизи дигареро дидан мумкин нест. Чунки ин њама бофтањоеанд аз сўи доирањои алоњида, ки аз тариќи Шўрои уламо, њамчун нињоди вобаста ба Кумитаи дин бо ин њарфњои бофтаи хеш њушдор додан мехоњанд. Ба ин хотир, фатвои мазкур кўшишест љињати истифодаи ходимони дин барои омода сохтани замина ба интихоботи парлумонии соли 2015, то њиљ нафаре љуръати изњори назари интиќодиро дар марњалаи интихоботї надошта бошад. Агар кадом интиќодгирие нисбати сарвари давлат дар ВАО-и электронї ба мушоњида мерасад, фикр мекунам, он њам аз хориљ аст, ки гўяндаи он дигар умеди бозгашт ба ватанро аз даст додааст.

www.nahzat.tj

9 октябри соли 2014

арзиш

Он ки дилњоро барафрўзад, зан аст, Он ки гулро чилва омўзад, зан аст. Он ки аз файзаш замин гул мекунад, Он ки аз рашкаш љањон сўзад, зан аст.

њол поймол насохта, балки имконоти зиёдеро барои зан фарох сохтааст. Абусаиди Худрї ривоят мекунад, ки боре занон назди Паёмбари Худо(с) омада, гуфтанд: «Мардон аз мо дида бештар аз суњбати мубораки Шумо истифода мекунанд, як рўзро муайян созед,

7

анљом медоданд ва ба пайравони сунати хеш низ чунин дастуроти амиќе гузоштаанд, ки он ба ин сурат аст: «Шуморо ба некўї кардан бо занон амр мекунам, зеро онњо амонати Худованд дар назди шумоянд». (Имом Муслим)

Озодии зан дар дини Ислом

Зан - олињаи зебої, мењрубону латиф, мураббияи башар, бањри садоќат, манзараи дилрабо ва гулбоѓи рўйи дунёст. Зан махлуќест, ки дар васфаш забони кас лол мемонад ва њарфе аз он бурун овардан ѓайриимкон мегардад. Мањз хамин латофату покизагист, ки ислом ќадру манзалати занро ба дараљаи аъло бардоштааст. Њама он њуќуќњое, ки барои мард муќаррар шудааст, зан низ аз онњо бархўрдор аст. Зан метавонад дар њама соњањо: чи иќтисодию иљтимої ва чи сиёсї фаъолона мушорикат намояд. Худованди азиму шаън занро олимартаба дониста, дар Ќуръони карим сураеро махсусан бо номи «Нисо» (занњо) нозил кардааст. Ин сура бурњонест, ки њама њуќуќњои зан дар он дарљ гардидаанд. Њатто, ки амирал-муъминин, сањобаи љалилулќадри Паёмбар (с) Умар ибни Хаттоб мегўяд: «Мо дар даврони љоњилї занонро чизе њисоб намекардем, аммо ваќте Ислом омад ва Худованд њуќуќњои занонро дар Ќуръон ёдоварї намуд, мо пай бурдем, ки занон бар гардани мо њаќ доранд». Бешубња дар мамолики араб ќабл аз замони зуњури Ислом зан њамчун ашё истифода мешуд ва њељ њуќуќе надошт, то аз худ дифоъ намояд. Новобаста аз оне, ки занњо тањти тањќиру маломат ќарор дошта, зиндагии ѓуломона ба сар мебурданд, аксарашон њато њуќуќ ба њаёт надоштанд. Њар гоњ дар яке аз оилањо духтар ба дунё меомад, ўро зинда ба гўр мекарданд. Зеро ин барои онњо нохушї ва айбу ор ба њисоб мерафт. Ин фољиаи башарї дар Ќуръони карим њамчун амали номатлуб дарљ гардида, Худованд дар сураи «Нањл» ояи 5859 чунин мефармояд: «Ва агар ба яке аз онњо ба таваллуди духтар мужда дода шавад, рўи ў сиёњ гардад ва ў аз андўњ пур бошад. Ба сабаби нохушии он чї ки ба вай мужда дода шуд, аз ќавм пинњон шавад; (ба андеша афтад, ки) оё ўро ба хорї боќї гузорад ё дар хок дарорад? Огоњ шавед: бад аст њукми онњо!» Худованд занро бесабаб мартабаи бузург надодааст, зеро занњо низ дар баробари мардон шуљоату ќањрамонии зиёде нишон додаанд ва дар густариши ин дин сањми босазое доранд. Чунки «Занњо»: 1) аввалин мусалмон(Хадича(р); 2)аввалин шањиди роњи Њаќ (Су-

майя (р); 3) мањз исломро Худованд тавассути моли зан (Хадича (р) тавон бахшид; 4) ашхосеанд, ки њатто дар набардњо кўмакрасони мардон буданд; 5) њадисњои зиёди Паёмбар (с)ро ривоят намуд (Оиша (р).

6) тарбиятгари олимону имомони барљаста. Ин њама хусусиятњое буданд, ки бевосита марбут ба занонанд ва ин мисрањо бар њаќ ба ќалам дода шудаанд:

Бас љањонсўзу љањонорост ў, Њам калиди ќалъаи дилњост ў Дар замираш заррае аз айб

нест, Пок аст, чун ќатраи дарёст ў. Њаљљатул-вадоъ охирин хутбаи Расули акрам (с) буд, ки дар он барои пойдории њуќуќњои занон дастуроти мушаххасе дода фармуданд: «Дар мавриди занон аз Худо битарсед, шумо ононро ба амонат аз Худо гирифтаед ва шармгоњи онњо бо калимаи Худо бароятон њалол гардидааст ва њаќќи шумо бар онон ин аст, ки бар гилеми шумо касеро, ки аз ў бадатон меояд нашинонанд. Агар чунин карданд, онњоро бизанед, аммо на задании сахт. Ва њаќќи онњо бар шумо ин аст, ки либос ва хўрокашонро ба хубї тањия намоед ва дар миёнатон чизе гузоридам, ки агар ба он љанг бизанед њаргиз гумроњ нахоњед шуд». Ислом њељ њуќуќи занонро то ба

ки дар он рўз ба мо омўзиши илм дињед». З-ин сабаб Паёмбари Худо(с) барои омўзиши занон рўзеро мушаххас намуданд. Дар љомеъаи кунунї ба кадом муассисаи таълимие, ки назар андозем дар баробари мардон занњо низ талаби илм менамоянд ва дар љомеъа бе чуну чаро кору фаъолият мекунанд. Бомаърифат будани зан ба тамоми љомеъа таъсир мекунад, зеро зан тарбиятгари башар аст. Сарварон, њокимон, олимону шуљоъон ва њама афроди љомеъаро, ки дар њар соња фаъолият доранд, мањз дастони нозуки зан тарбият намуда, ба чунин мартабањо расонидааст. Мардонро мебояд ин неъмати бузурги Худовандро, ки насибашон гардидааст, ќадр намуда, ўро чун гавњараки чашм муњофизат намоянд. Зеро манзалати «зан»ро Худованд дар Ќуръони карим баланд бардошта, мефармояд: «Ва бо занон бо ваљњи писандида зиндагонї кунед, зеро агар онњоро нописанд кунед, пас шояд шумо чизеро написандидед, ки Худо дар он хайри бисёрро пайдо кунад». (Сураи «Нисо», ояти 19) Тибќи ин оят мардон ба он таълим дода мешаванд, ки новобаста аз њама офот онњо бояд, бо њамсарони хеш хушмуомила бошанд, зеро зан муљиби хайру баракати њам дунё ва њам охирати онњост. Паёмбар (с) низ нафаре буданд, ки бо њамсарони хеш бо бењтарин ваљњ рафтор мекарданд ва њаќќи онњоро ба таври комил

Ислом барои зан њуќуќи озоди интихоби шавњарро низ фароњам овардааст. Чї гунае, ки мард барои њаёти ояндаи хеш њамсафар интихоб мекунад, зан низ ин марњилаи асоситарини зиндагиро мустаќилона убур карда метавонад. Модари муъминон Оиша (р) ривоят мекунанд: «Ман аз Паёмбар(с) дар мавриди духтаре, ки хонаводааш ўро ба шавњар медињанд пурсидам, ки оё аз вай иљозат гирифта шавад ё на? Паёмбар гуфтанд: Бале, аз духтар ичозат пурсида шавад. Гуфтам духтар аз шарму њаё чизе гуфта наметавонад. Паёмбар фармуданд: Агар хомўш бинишинад, ба маънои ин аст, ки ризоият дорад». Ин њадиси шариф ба озодии зан дар интихоби шавњар далолат мекунад. Њатто валии духтар бе иљозаи вай наметавонад, духтарро ба никоњи нафаре дарорад. Новоста аз бузургии њаќќи шавњар нисбат ба зан, шавњар њуќуќ надорад, ки ба зан зулм кунад ё ўро тањти шиканља ќарор дињад. Зеро Худованди мутаъол фармудааст: «Ва он занонеро, ки аз саркашиашон тарс доред, панд дињед» (Сураи «Нисо» ояти 34). Билохира неъмати бузурге, ки Худованд барои занњо ато кардааст, ин озодист. Ва мо вазифадор њастем, ки ин неъмати бузургро ќадр намуда, Холиќеро, ки онро ба мо додааст, сипосгузорї намоем.

Саидзода Нилуфар Донишљўи ДИ

8 Бурњониддин Мирзоев, 85 сол умр дошта, дар дењаи Арѓамкуни собиќ ноњияи Сангвор (имрўза Тавилдара) соли 1929 таваллуд ёфтааст. Ишон бо расидан ба чунин як умри пурталошу бобаракати хеш њоло њам

9 октябри соли 2014

www.nahzat.tj

лавња

Таърихчаи таваљљуњангези солњои 50-уми кўњистони Вахё то љое худкифо шуданд, он њам аз њисоби заминњои колхозї не, балки аз њисоби заминњои наздињавлигї, ки барои парвариши помидор ва лиму истифода шуданд. Дар ин маврид метавон, иќдоми наљиби љаноби Эмомалї Рањмонро дар авохири солњои 90-ум ёдовар шуд, ки бо тавзењ кардани ќитъаи замине бо як фармон ба сокинони кишвар дар њудуди наздик ба 90 њазор га аз гуруснагї мардум наљот ёфтанд. Ќањрамони мо, домулло Бурњонид­­­­дин њам дар истифодаи замин ва навъњои тобовари помидоре, ки барои интиќол ёфтан ба Русия таљриба њосил ва маъруфият касб кард. Њамин буд, ки аз нисф зиёди замини наздињавлигиашро барои парвариши нињолњои помидор истифода мекард. Яъне нафаре, ки дар гузашта ба ятимї ва сарсонињои зиёд мувољењ гашта буд, дар он рўзњо рўзгори хешро хеле хуб ба роњ монда, фарзандонашро њам соњибмаълумот карда тавонист. Ў дар кори таълиму тарбияи насли наврас њам муваффаќ гашта, ба ифтихорномањои Шўрои Олии ваќти ЉТ, њукуматњои вилояту ноњия ва шуъбаи маориф сарфароз гардидааст.

дар Пуштаи сар дуруст њам карда буданд, ки муаллим

даст аз зањматкашї бар намедорад. Сањифаи таърихи ба воя расидани ин марди кушодачењра ва суњбаторо хеле рангину пуразоб будааст. Бурњониддин ва се бародари ў: Насриддину Шањобиддин ва Аловуддин аз овони кўдакї ятим мемонанд ва модар дар солњои 30-юми пурталотум бо машаќќати зиёд ятиммондањои худро дар гармии дегдон ба воя мерасонад, дар шадидтарин даврони террору нобуд сохтани чењрањои миллї, солњое, ки гуруснагии саросарї Тољикистон ва дар умум тамоми ќаламрави Шўравии собиќро фаро гирифта буд. Бурњониддин баъд аз чанд соли таълим дар дењаи худ, Арѓамкун дар авохири солњои 40-ум њамроњ бо чанд њамсоли дигараш аз тариќи аѓбаву роњњои хатарноки кўњистони Вахё ва Ќаротегин пои пиёда озими шањраки Навобод, маркази ноњияи Шулмак ва тарбиятгирандаи интернати он мешавад. Дар он замон Навобод яке аз марказњои вилоятї ба шумор мерафт ва вилояти Ѓарм 9 ноњия: Љиргатолу Њоит, Шулмак, Обигарму Пунбачї(Нурободи њозира), Тавилдараву Сангвор, Дарвозу Ванљро муттањид мекард. Дар воќеъ, шањраки Навобод ягона маркази маъмурї ва фарњангии Тољикистони Шўравї дар мањдудаи кўњистони шарќї шинохта мешуд. Бо дарназардошти њамин воќеъиятњо, метавон гуфт, ки аз як дењаи Арѓамкуни ноњияи Сангвор њудуди 30 нафар дар авохири солњои 40-ум ба интернат ва Омўзишгоњи педагогии Навобод дохил мешаванд ва баъд аз муњољирати мардуми Вахё ба водии Вахш дар аввал муаллим ва баъдан дар симатњои гуногуни давлатї кору пайкор кардаанд. Дар ин радиф метавон аз Муњаммадсаид Талбаков, собиќ устоди ДМТ, Абдуллоњ Гирдаков, собиќ корманди академияи улум, Амиршоњ Ѓайратов, Рањматуллоњ Сайфуллоев, Талаб Чингаков, Ширинљон Файзуллоев, Давлатшоњ Наимов, Холёр Фахриддинов ва дигаре аз њамсолони Бурњониддин ном бурд, ки феълан ба истиснои Муњаммадсаид Талбаков дар ќайди њаёт нестанд, иддае аз онњо аз сўи Фронти халќї дар солњои 1992- 94 паронида шуданд. Бурњониддин Мирзоев баъд аз хатми омўзишгоњи Навобод дар дењаи Ќазноќи ноњияи Ѓарм њамчун омўзгори мактаб то соли 1957 фаъолият мекунад. Дар њоле ки пайвандону наздикони ишонро њамроњ бо ќисмате аз њамдењагону њамсоядењањои дигари Лайруну Ѓовд, Хипшуну Лухарвї ва Штиюну Шплюн соли 1951-55 ба Ќўрѓонтеппа муњољир карданд, ки дар ин љо колхозњоеро бунёд гузошта, зиндагии хешро то љое

Б. Мирзоев соли 1958 аз Ќазноќи Ѓарм рост ба ин љо омад. Ў дар колхози «Москва» ва шањраки «Октябр» кори омўзгориро идома дода, дар њамин давра ба Донишгоњи омўзгории шањри Душанбе дохил мешавад ва онро соли 1963 хатм карда, аз соли 1970 то 1978 дар колхози «Коммунизм»-и њамин минтаќа директори мактаб таъин мешавад. Вале бо сабаби ќабул накардани аъзогии њизби коммунист, ўро аз ин вазифа сабукдўш месозанд. Дар воќеъ, дар низоми Шўравї њиљ имкон надошт, ки масъулияти рањбариро, њатто барои 3 нафар њам барои касе бовар намоянд, агар ў коммунист намебуд ё намешуд. Мисли имрўз, ки њар рањбаре бояд танњо узвияти њизби њокими халќї-демократиро дошта бошад, агар масъулияти давлатї мехоњад. Ваќте воќеъиятњои онрўза дар низоми давлатдории демократї ва њуќуќбунёдии имрўза ошкоро ба мушоњида мерасанду шабоњатњо зиёданд, пас то ба 7 сол роњбари муассисаи таълимї будани домулло Бурњониддинро дар замони низоми лодинї бояд ќањрамонї донист. Фарњанги парвариши помидор ва таъсири он дар бењбудии рўзгор Дар авохири солњои 60-ум ва аввалњои солњои 70-м дар ноњияи Ќўрѓонтеппа мардум ба таври умум рў оварданд ба парвариши помидор, зироате ки дар солњои 30-юм коридану хўрдани онро дар кўњистон ќабул надоштанд, њатто баъзе њукмњои номуносибе њам нисбати ин зироат ироъа медоштанд, аз љумла «ин хўроки

урусњост» ва набояд аз он истеъмол кард. Вале дар Ќўрѓонтеппаи солњои 60-70-ум помидоркорї ва тиљорати он василаи аслии ба шиддат боло рафтани зиндагии мардуми муњољиргаштаи кўњистонї ќарор гирифт. Домулло Бурњониддин, новобаста ба масруф буданаш дар кори мушкили таълиму тарбия, бо мурури ваќт ба яке аз устодоне дар умури парвариши нињоли помидор табдил ёфт. Ў аввалин нафаре буд дар он солњо, ки њар нињолеро тибќи фармоиш дар покети хос парвариш дода, ба муштариён мефурўхт. Агар фармоишгаре нињоли помидори фармудаи хешро бо сабабњои номаълум намегирифт, ба зањматњои барабасрафтаи ин марди зањматкаш товон месупурд, чун ишон њар нафареро аз тирамоњ дар дафтари хос тибќи фармоишоташ сабти ном мекард ва нињолњои помидорро ба њамон шумора парвариш дода, дар бањор тавзењ мекард ва ин барои муаллими муњтарам ба як фарњанг табдил ёфта буд, фарњанг ва таљрибае, ки дигарон онро ќабул дошта, истифода њам кардаанд. Бале, парвариши помидор тољики кўњистониро, ки комилан аз тиљорат дур буд, тољири умдафурўш кард ва баъдан тољири бозори чаканафурўш њам шуд. Њамин буд, ки Бурњониддин Мирзоев њамроњ бо дигар дўстону њамдењагонаш то ба Шарќи Дур ва Камчаткаи Русия помидори водии Вахшро бурданду муаррифї карданд, аз водии дар гузашта биёбону камишзор ва дар солњои 70-ум макони мардони зањматкаши кўњистони Ќаротегину Вахё, ки ба як гулистони рамзї табдил ёфта буд. Тавре дар боло ишора рафт, мањз дар њамин марњала муњољирони

Омилњое, ки сокинони кўњистонро ба водињо бурд Дар солњои «барќарорсозї»-њои низоми давлатдории лодинии Шўравї, бахусус солњои 30-юм дар кўњистон аксари кулли мардони соњибхирад ва уламои соњибмаърифатро нест карда буданд. Онњоеро њам, ки андаке соњибмаълумот буданду баъд аз таъќиботи низоми болшевикї ва ба истилоњ барќарорсозии низоми конститутсионї зинда монда буданд, бо њар ному бањонањои бофтаву сохта ба зиндон мекашиданду нест мекарданд. Дар солњои љанги дуюми љањонї бошад, дар дењот ќариб мард боќї намонд, онњое монданд, ки худфурўхта буданд ё њатто барои дифоъи њуќуќи хеш маљоли мубориза бурдан надоштанд. Њамин тавр «њокими ваќт» занњо ќарор гирифтанд, ки дар воќеъ тамоми мушкилоти масъулияти корњои колхозиву рўзгори хона бар дўши онњо монд ва баъд аз анљоми љанг њам авзоъ њамингуна боќї монд. Дар баробари ин, андозбандињо ончунон афзоиш ёфтанд, ки њатто майдатарину ночизтарин дороии хонавода андозбандї мешуд. Ин раванд мардуми кўњистонро ба љон овард ва њама роњи халосї мекофтанд. Ваќте овозањои зидду наќизе дар мавриди мављудияти майдонњои пањновар ва бекорхобидаи водињо дар љануби Тољикистон ба гўши мардуми кўњистон, бахусус занњои ба љономада мерасад, онњо њамчун пешоњанг садо баланд мекунанд, ки барои муњољир шудан ба љануби Тољикистон розианд. Ба њар њол, чунин як сиёсати маскавие низ дар мавриди заминњои биёбониро обёрї кардану ба пахтако-

www.nahzat.tj

9 октябри соли 2014

лавња рии саросарї табдил додани ќисмати љанубии Тољикистон рўи даст буд ва мардумонеро аз њар гўшаву канори Осиёи Миёна ба ин гуна мавзеъњо муњољир мекарданд, њатто сокинони водии Фарѓонаро њам ба ќисмати љанубии

яти нобасомон диданд. Пас ин ду омил: зулми шиддатёфта ва ташвиќоти тањмилии ободсозї, мардуми кўњистонро водор сохт, ки ру ба водињои биёбонї биёраду ин мавзеъњоро ба хотири зинда мондани

вайронкорињо натанњо «лемонарник», њатто љонњо аз даст рафтанд ва то дусе сол пеш касе маљоли парвариши помидорро њам надошт, агарчи хушбахтона њоло њамин мардуми кўњистон натанњо помидор, балки парвариши ди-

марде аз Вахё Тољикистон кўчониданд. Ва ин афкори ободсозињои майдонњои биёбонї ба кўњистони Тољикистон њам расид ва дар баробари мушкилоти андозбандињои бењудуд мардум, бахусус занњо садо баланд карданд, то њамаро ба водињо муњољир намоянд. Дар дењаи Арѓамкун низ њамин гуна «пешоњанг»-њо буданду омодагирињо барои муњољир шудан ба водии Вахш њанўз солњои 1948-50 оѓоз шуда буданд. Арѓамкун дар он замон яке аз дењањои

фарзандон обод созад. Бале, бешаи палангон ва водии морону калтакалосњо дар авохири солњои 60-ум ва аввалњои солњои 70-ум дар зоњир ба рушди чашмгире расида буд ва макони истењсоли нахи пахтаи ќиматбањо ќарор гирифт, нахи пахтае, ки фоидаи аслии онро дигарон медиданд, на онњое, ки дар парвариши «тиллои сафед» зањматњои шабонарўзї мекашиданд. Њамин њолати зоњирии рушд буд, ки тавре дар боло ишора рафт,

гар зироатњоро бо василањои наву пешрафта руди даст гирифтаанд. Худи њамин тарзи масъалагузории бемаънии лидери Фронти халќї аз афкори таассубии мардум дар гўшаву канори Тољикистон далолат медињад, ки гўё танњо бо василаи каси дигаре ба зиндагии худкифо расидан мумкин асту бас. Афкоре, ки бо шоњид шудан ба таљрибањои зиёд њанўз њам сабаќ нагирифтаему касе омили пешрафти кишоварзиро дар Хуљанду навоњии атрофи он фањмидан низ намехоњад, њатто намепурсад, ки сабаби пастии нархи помидор дар он љо чисту чаро дар бозорњои Душанбе баланд? Бањси мазкурро љояш ин љо нест, ба ин хотир бармегардем ба ифшои раванди зиндагии пурпечутоби домулло Бурњониддин Мирзоев, ќањрамони ин матлаб. Рў овардан ба зодгоњ, кўњистони њамешасабзу

дашти Лайрун

калонтарини водии Вахё ба њисоб мерафт, то љое ки дар мањдудаи њамин дења Шўрои љамоъат ё «селсовет» амал мекард ва дења заминњои корами зиёде њам дошт, заминњои пуштагии калонњаљмаш њар кадоме номи хос доштанду доранд, аз љумла: Лма ё Лањма, Алишерун, Пуштаи сар ва замини кории дигаре, ки дар канори дења бо номи Грбењ. Тавре њолдонњо ќисса мекарданду шањодат медоданд, мегўяд ќањрамони мо, домулло Бурњониддин, аз њамин заминњои корам то 200 тонна гандум дар солњои 40-50-ум љамъоварї мешуд. Дар њоле ки 6 дењаи дар рў ба рўи Аргамкун будаи он тарафи Хингоб чунин њосили ѓалла ба даст намеоварданд, яъне 5 дењаи он сўи дарё бо шумули Миёнадењ, љамъулљамъ 100120 тонна ѓалла ба даст меоварданду бас. Тамоми ѓаллаи љамъоваришудаи дењањои ноњияи Сангворро ба Ѓарм, маркази вилоят мебурданд. Ин воќеъият аз он шањодат медињад, ки зулм болои мардум хеле зиёд будааст, њатто бошандагони дењаи Арѓамкун њам, ки имконияти бештару бењтар доштанд, ба љон расида, муњољиратро роњи ягонаи наљоти хеш аз чунин вазъи-

љасорати кўњистонї мардумро маљбур сохт, ки даст бизананд ба бењсозии рўзгори хеш ва интизори бењсозињои давлат набошанд. Сокинони Ќўрѓонтеппа ва дењоти атрофи он аз аввалинњо шуда, рў оварданд ба заминњои наздињавлигї ва дарёфти роњи бењбуд сохтани зиндагї бо ин васила. Дар њоле ки ба таври шабонарўзї дар сањро кор мекарданд, вале бењбудии зиндагиро эњсос накарданд. Бубинед, онњо аллакай аксари кулли бошандагони дењаи Зарбдори колхози Карл Маркси ноњияи Бохтар дар авохири солњои 70-ум ва аввалњои солњои 80-ум, ки Бурњониддин Мирзоев њам сокини ин дења буд, соњиби мошинњои сабукрав ва хонањои «аврупої» шуданд. Њамон колхозе, ки баъд аз «барќарорсозии сохти конститусионї» номи Сангак Сафаровро ба худ гирифт ва љои ёдоварист, ки Сангак Сафари хунхор ќабл аз њамлаи Фронти халќиаш ба водии мардони зарофару зањматкаши Ќўрѓонтеппа дар соли 1992 бо таассуби зиёд гуфта буд: Чаро «лемонарники вофчик»-њо 80-100 метр асту мардуми мо инро надорад? Баъди чунин бадбинињои таассубї ва

зархези Вахё Мўйсафеди Бурњониддин дар авохири солњои 80-ум, новобаста бо соњибэњтирому собиќадор будан дар фаъолияту зиндагии ќўрѓонтеппагї ва дењоти атрофи он, сарзамини «тиллои сафед»-ро дар 58-солагї ба хотири зиндагї дар зодгоњи хеш тарк гуфт. Ў соли 1987 тамоми сохтмону дороиашро ба савдо гузошта, роњ ба сўи дењаи Арѓамкуни ноњияи Тавилдара овард ва хонаи хешро дар замини падарї бунёд гузошт, албатта бо тарзи нав, яъне хонаеро бунёд кард, ки чуќурии тањхонааш 2 метр­ро ташкил мекард. Ў дигар шуѓли худро дар боѓдориву чорвопарварї медид, вале аз он ки мисли имрўз омўзгор дар макотиб намерасиду намерасад, ўро ба кори омўзгорї љалб сохтанд ва то соли 1998 дар мактабњои дењаи Миёнадењу Арѓамкун фаъолият мекунад. Аз ин бармеояд, ки ў то 69-солагї касби омўзгориро идома дода, танњо бо собиќаи 50-солагии омўзгорї аз ин масъулияти сангину шарафнок канор меравад. Аз ишон пурсидем, чї шуд, ки мулки ободи вилояти Ќўрѓонтеппаро ќабл аз даргирињои хунин дар пиронсолї тарк гуфтед ва њоло агар далели худро барои «бозгашт ба ватан» тавзењ дода тавонед њам, фарзандонро чї тавр ташвиќ кардед барои омадани онњо ба зодгоњи падарї? Посухи суол хеле кутоњ буд: Танњо ишќи диёр ва зодгоњи хеш, ки мехостам ободии онро бо чашми сар бубинам, агар тавонмандї даст бидињад дар ин ободї сањм дошта бошам. Бале, ў бо гузоштани ду фарзанд: яке дар Ќўрѓонтеппа ва дигаре дар Душанбе, ки ба кори худ шуѓл доштанд, дигарњоро њамроњ ба зодгоњ, дењаи Арѓамкун овард ва дар баробари сохтани хона, боѓи калонеро низ бо доштани тамоми дарахтњои мевадињандаи имрўза бунёд ва атрофашро ангетбандї кард. Њоло ин дарахти хордор њам ва-

9

зифаи муњофизати боѓро иљро мекунаду њам њосил медињад, яъне равѓани давогие барои бисёре аз дардњои дарунии инсон. Метавон гуфт, дар чунин як дараи хавфноки селгузар бо номи «Фандак» бунёд гузоштани боѓи зебо кори њар касе ва сањлу осон њам нест. Њикмати «Дараи Фандак»-ро фиреб хўрдани нафароне зимни анљоми коре мегўянд. Ба њар њол, аз тарси фуру омадани сел касе даст бо ободии заминњои бармолии дарра дар солњои ќабл намезад. Аммо њоло «Дараи Фандак» бўстони бињиштосоеро мемонад, он њам бо дастони ободкори домулло Бурњониддин. Ин марди зањматдўст ва хайрхоњ бо ободкорињои хона ва гўшае аз дењаи хеш ќаноъат њосил накарда, чанд сол боз дар баландии наздик ба 3000 метр аз сатњи бањр заминеро дар «Пуштаи сар», яке аз заминњои пуштагии дења обёрї карда, зироатњоеро аз ќабили гандум, пиёзу картошка, караму шалѓам ва турб, њамчунин бодирингу помидор кишт карда, њосили хуб њам мегирад. Шурўъ аз моњи июн то октябр дар «Пуштаи сар» ба сар бурда, гову моли хешро нигоњ медорад ва тамоми мањсулоти шириро њамон љо омода сохта, баъдан ба дења поин мешавад. Имсол банда зимни мењмони домулло Бурњониддин дар «Пуштаи сар» шудан шоњиди он будам, ки ин марди 85-сола њоло њам бо чї корњое ќодир аст ва ќитъаи замини беш аз як га бо мањсулоти кишоварзии зиёд њайрати касро меовард. Ў булдозереро киро карда, роњи мошингарде сохтааст барои баромадан ба «Пуштаи сар» ва онро обод нигоњ медорад. Дар ин чанд соли ахир иддае аз равандагони зиёрати маќбараи «Њазрати Бурх», ба «Пуштаи сар» баромада, ширу љурѓоти ќаймоќии домулло Бурњониддинро истеъмол кардаанд. «Пуштаи сар» яке аз кўњпораест, ки майдони дењаи Лайронро ињота мекунад, майдонеро, ки дар ваќти ободии ноњияи Сангвор, њамчун макони парвози самолётњо ё аэропорт истифода мешуд ва соли 1994-95 майдони муњорибаи муљоњиддин бо нерўњои Фронти халќї ќарор гирифта буд. Муљоњиддин бо роњбарии Мирзои Зиё ба Фронти халќї мањз дар Лайрун шикасти сангин расониданд ва бо њамин онњо пайваста аќибнишинї карданд, вале зимни аќибнишинї баландињои «Пуштаи сар»-ро майнкорї карданд, ки то ба имрўз асари онњо ба бошандагони дењаи Арѓамкун мерасад, аз љумла яке аз фарзандони домулло Бурњониддин зимни дарави алаф дар «Пуштаи сар» ба мина бар хўрда, шадидан захмин гашта, аз ду чашми хеш мањрум мегардад. Њамин тавр чанд сол ќабл њам ду бародари љавон њангоми чаронидани моли дења дар майн бархўрда, ба шањодат мерасанд. Агарчи «Пуштаи сар» аломатгузорї шуда бошад њам, поксозї нашудааст ва сабаби инро касе шарњ дода натавонист. Вале домулло Бурњониддин дар њамин замини майнкоришуда зироаткории хешро ба роњ мондааст. Хушо ба чунин як зиндадилї ва зањматдўстиву хайрхоњии ин марди шариф, домулло Бурњониддин Мирзоев, ки худро василае ќарор додааст дар поксозии майнкорињои Фронти халќї ва ободии як макони хушманзар ва сарсабзу зархези водии Вахё.

Њикматуллоњ Сайфуллоњзода

10

9 октябри соли 2014

www.nahzat.tj

маърифат

Суханони осмонии Пири Њирот дар партави каломи раббонї стодем, то сазойи ў дар канораш дињад! Фиръавни тоѓиро, ки даъвийи худойї кард ва соњирон бо сењри азим љамъ кард, порачўбе аз Њазрати Худ фиристодем (асои Мусо), то њамаро аз миён бурду сењр бо муъљиза пањлў назад! Ай Муњаммад, бузургони Ќурайш, ки ќасди њалоки ту карданд ва туро аз ватани худ битохтанд ва бар андешаи њалок кардан бар пайи ту берун шуданду ту бо Абубакр дар он ѓори ѓайрат рафтї, набинї, ки мо анкабут (тортанак)-и заъифро ба нигањдории ту фиристодем, то дасти ситамкори ишонро фурў баст! Мо он Худовандем, ки дар роњи мо: - Тортанаке шањнагї кунад!

- Мурѓе муборизї кунад!

- Пашшае сипањсолорї кунад!

- Асое дар сањрое аждањойї кунад! Обе дар дарёе фармонбардорї кунад!

- Оташе мунисї кунад!

- Дарахти сабзе шуъладорї

Ба ифтихори Иди саъиди Фитр, ки акнун дар роњ аст, ин фармудаи Њазрати Хоља Абдуллоњи Ансорї таќдими муъминони роњи Њаќ мешавад. Ќуръони маљид, сураи «Фил»: Алам таракайфа фаъала раббука биасњобил фил (1) - оё надонистї (ай Муњаммад), ки Худойи ту бо он пилдорон чї кард? Пири арљманди Њирот дар шарњи ин ояи шарифа мефармояд: Ай Муњаммад, нангарию набинї, ки Мо бо асњоби фил чї кардем? Чї гуна эшонро куштему димор аз рўзгорашон баровардем? Онон ќавме буданд, ки бар пушти пил – он њайвони кўњпайкар, ќасди Хонаи Мо карданд ва бар иддату созу олати хеш эътимод доштанд. Мо аз хазинаи ќањри Худ мурѓаке чанд заъиф фиристодем, то эшонро њалок сохтанд. Ва оташи хашму сиёсати Мо дар онњо заданд, ки: Ва арсала алайњим тайран абобил Мо он Ќањњору Љабборем, ки њар касро хоњем, ба њар чї хоњем, ќањр кунем; Намруди матрудро пашшае фири-

кунад!

- Саге ошиќї кунад!

- Мўре ёдоварї кунад! Пас, асњоби фил, ки ќасди тахриби Хонайи Худо карданд, ѓалат пиндоштанд, ки Хонае ки аз санг бароварда, лекин рабояндаи дилњои муъминон сохтаанд, хароб кунанд! Њамон хонае, ки Худованд Иброњиму Исмоилро фармуд дар биёбони хушку беоб аз муште санги хора бисозанд. Шигифт он ки онњо муште санг барњам нињоданд ва бодияи мардумкуш хори роњи он Хона буд ва њазорон аъробийи саффоки сахтдилу берањм дар сари роњи он Хона нишаста. Бо ин васф оташи ишќи ошиќон њар рўз тезтар гашта, гўйї, ин Каъба шамъест афрухта ва њољиён парвонавор ношикебо шуда, аз њазорон фарсанг мешитобанду парвонавор худро дар он Хона месўзонанд! Бо ин њол бингаред, ки агар ин Хона аз ёќуту лаълу забарљад сохта ё дар миёни боѓњову дарахтону гулњо бино шуда буд, агар касоне бад-он майлу раѓбате карданд, аљаб набудї! Аљаб ин аст, ки бо чунин ранљњову озорњо ва дар миёни хорњову регзорњо њама шойиќи зиёрати он Хонаанд!

Ба онњое, ки ѓаму андуњ расид Ба номи Оне, ки њастї ном аз Ў ёфт. Ситоиш Ўрост, ки ба мо неъматњои фаровонро арзонї дошта, танњо аз Ў дархости кўмаку бахшиш мекунем. Агар касоне њидояти Ўро дарёфтаанд, њиљ касе аз роњаш гардонида наметавонад ва Ў касонеро, ки аз роњи рост мунњариф гардонидааст, њиљ касе њидоят карда наметавонад. Мо шањодат медињем, ки њељ маъбуде, љуз Аллоњ вуљуд надорад ва лоиќи парастиш нест. Шањодат медињем, ки Муњаммад (с) банда ва фиристодаи Худо ба сўи башарият аст ва тасдиќ мекунем, ки Пайѓамбар аз пеши худ чизе нагуфта, њар чизе гуфта, аз љониби Худованд аст. Салом мефиристем ба Расули Худо (с) ва хонадонаш, ба асњоб ва њамаи он касоне, ки пайравї аз ишон кардаанду мекунанд. Худованд таќдир, муњлати зист, амалњои махлуќонашро муайян ва навишта, ризќу амволашонро низ таќсим кардааст. Њаёту маргро офарида, то бандагонашро имтињон намояд ва имон овардан ба таќдирро як фарз ќарор додааст. Дар рўи замин њељ коре бидуни иљозат ва хости Худо иљро намешавад. Љањони фонии мо пур аз душвориву ѓам, шодиву хурсандист ва банда онњоро бояд паси сар кунад. Худованд мефармояд: «Албатта, шуморо ба андаке тарс ва гуруснагиву бенавої ва бемориву нуќсон дар зироъот меозмоем ва сабркунандагонро хушхабар дењ»,

(сураи «Баќара», 155). Бо ин имтињонот Худованд мусалмони њаќиќиро аз дурўѓин људо мекунад: «Оё мардум мепиндоранд, ки «имон овардаем» мегўянду бе имтињону санљиш гузошта мешаванд?», (сураи «Анкабут», 2). Ибни Љавзї гуфтаанд: «касе ки мехоњад, то саломатї ва некўањволиаш давомнок бошад ва ба ў бемориву машаќќат нарасад, ў чи будани таклиф (вазифањое, ки шариат ба инсон тавсия додааст) ва таслим (сар фаровардан дар назди таќдири муайянкардаи Худованд) – ро дарк накардааст”. Лозим аст, ки њар кас дардро њис кунад, новобаста аз он, ки он кас муъмин аст ё не. Инсон њар лањза метавонад ба имтињон дучор гардад, чи хеле Одам (а) пас аз саљдаи фариштагон вориди Бињишт шуда, вале аз ин макони муќаддас ронда гашт. Њар кас бояд аз имтињон гузарад, Худованд барои як гурўњ имтињони бештар омода кардааст, барои дигарон камтар. Маќсад аз имтињон љазо додан нест, балки тарбият ва ба роњи рост бозгардонидан аст: «Ононро гурўњ-гурўњ дар замин таќсим кардем, баъзе некўкор ва баъзе ѓайри он ва ба некињову бадињо озмудем, шояд бозгарданд», (сураи «Аъроф», 168).

- «Шояд чизеро нохуш бидоред ва дар он хайри шумо бошад ва шояд чизеро дўст дошта бошед ва бароятон нописанд афтад. Худо медонад ва шумо намедонед», (сураи «Баќара», 216). Мо бояд њама ваќт ба фарорасии бадбахтї омода бошем, њангоми фарорасии он лаб ба шикоят накушоем, зеро дар ин њол аз дањони мо эњтимол

суханоне бароянд, ки боиси надомат дар рўзи љазо гарданд. Дар ин њол аз сабр ва савоби он фикр кунем, то азобро ба осонї паси сар кунем. «Он чї назди шумост, фано мешавад ва он чї назди Худост, боќї мемонад ва ононро, ки сабр варзиданд, савобе бењтар аз кирдорашон хоњем дод», (сураи «Нањл», 96). Ва савоби онњо дукаратааст: «Инон ба сабаби сабре, ки кардаанд, ду бор подош дода шаванд», (сураи «Ќасас», 54). Аз њама бештар паёмбарон имтињон карда мешавад: Одам (а) дар роњи имтињон чи азобњое накашиданд, Иброњими Халил (а) ба коми оташ партофта шуданд, Исмоил (а)ро ба ќурбонї бурданд, Юнус (а)-ро моњї фурў бурда буд, Аюб (а)–ро беморї ранљур кард, Юсуф (а)-ро ба чоњ ва зиндон андохтанд. Њазрати Муњаммад (а) њам азобњои зиёде дид.

Эй касе ки ѓаму андуњ расид, Худоят туро аз чизе мањрум намуд, то дар оянда бар ивазаш чизе дињад, шояд бењтарашро насиб гардонад. Имтињон кард, то аз гуноњ пок гардї. Барои аз сарат дур кардани ѓаму андуњ ба умеди касе набош, касе онро аз ту гирифта наметавонад, магар Худо. Танњо ба Худо дуъо кун, зеро Ў фармудааст: «Кї дармондаро чун бихонадаш, посух медињад ва ранљ аз ў дур мекунад ва шуморо дар замин љонишини пешиниён месозад?», (сураи «Намл», 62). Бештар ин оятро аз Ќуръон такрор кун: «Њељ худое љуз Ту нест. Ту пок хастї ва ман аз ситамкорон њастам», (сураи «Анбиё», 87). Дар охир дуъо кунем, ки Худованд аз сари мо њар дарду ѓамро дур гардонад, азобњои кашидаро сабаби маѓфирати гуноњон гардонад, омин.

Бобои Шарофиддин

www.nahzat.tj

11

9 октябри соли 2014

мушкилот

Њазорњо касбњо баробари кўњна шудан, мемиранд, аз байн мераванд, дар баробари онњо касбњои нав пайдо мешаванд дар олам, боз ќисме аз онњо кўњна шуда аз байн мераванд, касбњои дигаре паи њам омадан мегиранд. Вале пешаи омўзгорї љовидонист. То ваќте њаёт њаст, одамият њаст, пешаи омўзгорї арзи њастї дорад ва кўњна намешавад, намемирад, аз байн намеравад. Дар њар давру замон омўзгор вобаста ба њамон давр маќоми худро дошт. Дар даврони то ба инќилоби октябр омўзгор маќоми фарќкунандаи худ ва дар даврони собиќ Њукумати Шўравї ба худ маќоми хос дошт. Дар даврони соњибистиќлолї бошад омўзгор чї маќомеро соњиб аст? Оё имрўз мактаб ба омўзгори асил таъмин аст? Агар таъмин аст, то чанд соли пешомад? Имрўз омўзгорони љавон дар њаќиќат ба ин пеша арзанда њастанд? Љои омўзгорони аз 50-сола болоро кї баъди 5-10 сол иваз мекунад? Ва боз чанд суоли дигаре, ки паи њам меоянд, ба худ љавоб мехоњанд. Дар паи посух ба ин суолњо ва тањлилу хулосабарорињо шудем.

Омўзгор, маќом ва ќадри ў дар даврони соњибистиќлолї

Дар дилхоњ соња аввал моњона ва баъд шароити кории нафари коркунандаро ба таври лозима муњайё мекунанд ва баъдан аз ў кори хуб, натиљаи хуб талаб мекунанд. Дар соњаи омўзгори бошад бо моњонаи ночиз ва бо иловаи ин њар сол маљбуркунї барои обуна шудан, бо он моњонаи ночиз. Маблаѓ барои њар як намоянда ва комиссияе, ки ба мактаб ташриф меорад. Кишваре, ки дар тўли 23 сол ќариб, ки љои кори чашмрасе муњайё накардаасту буљаи давлат ба таври чашмрас ѓанї нагаштааст, аз куљо моњонаи омўзгор баланд карда мешавад. Ду, ё се сол пас моњонаи омўзгорро 15%, 20% баланд кардем гуфтанњо, аз риш канда дар мўйлаб, ва ё баръакс аз мўйлаб канда, ба риш пайванд карданро мемонад. Бо чунин тарзи кор дилгармї ва њавасмандии љавонон ба касби омўзгорї дар 20-30 солањои пешомада њаргиз намешавад ва нахоњад шуд. Мувофиќи мушоњидањо ва тањлилњо дар аксарияти мактабњои миёнаи тањсилоти умумии минтаќаи Кўлоб 50 фоизи омўзгорон синну солашон аз 50 сола боло мебошад. Ин маънои онро дорад, ки њар сол дар мактабњои миёнаи тањсилоти умумї омўзгорони синну солашон ба нафаќа мерасида мактабро тарк мекунанд. Љои онњоро љавонони мактабњои олиро хатм кунанда ба кор намеоянд, ки бигиранду мушкилоти бекадрї њал шавад. Агар ин љавонон биёянд њам чанд рўзаке, ва ё чанд моњаке кор мекунанду халос. Дар мактаби миёнаи тањсилоти умумии раќами 39 ноњияи Темурмалик маротибаи дуюм аст дар тўли ду сол ташриф меорам. Ду сол пештар дар мактаби мазкур омўзгори фанни математика намерасид. Шогирдон аз омўзиши фанни риёзї мањрум буданд, имсол бошад њам аз омўзгори фанни математика, њам физика ва њам муаллими асосии компутар. Дар даврони Шўравї омўзгор ваќте ба нафаќа мебаромад нафаќаи мегирифтаи ў ба њузур барои рўзгузаронии минбаъдаи њаёташ басандагї мекард ва њатто метавонист њар сол маротибае ба санаторияву истироњатгоњ рафта дам бигирад. Хуллас, аз љињати иљтимої камбуд надошт. Њатто имтиёзњои зиёди дошта то ба рўзи вафоташ барояш амалан иљро мешуданд. Бе муњобот ва муболиѓа нафарони дар он даврон зиндагикунанда медонанд, ки њатто ба котиби райком ва дигар нафарони воломаќом муаллим гуфта мурољиат мекарданд. Имрўз бошад нафарони омўзгори синну солашон ба нафаќа расида бо сабаби кам бу-

дани нафаќа ба нафаќа набаромада, то ваќти зинда будан дар мактаб кор мекунанд. Ин албатта, камбудии иќтисодї ва иљтимоии омўзгор аст. Масъалаи истироњат дар осоишгоњу истироњатгоњњо муддати 23 сол аст барои 90% омўзгорон афсонаро мемонад. Мушкилоти камии маош аз як љињат наметавонад омўзгорони собиќадори чанд сол кор мекардаро дар мактаб боз дорад. Аз љониби дигар омўзгорони бењтарини чанд сол пеш тарки ин касб кардаро ба кори муаллимї бар гардонад. Вазорати маориф ва илм пеш аз њама бо баланд бардоштани моњонаи муаллим кўшиш кунад, на ба тарзи либоспўшї ва сару формадории омўзгорону шогирдон. Барои мисол, дар ваќти суњбат дар литсеи техникии ноњияи Данѓара бо М. Назарова - мудири ќисми илмии ин њунаристон маълумам гашт, ки чанд нафар бону бо маълумоти њаштсолаи мактаби миёнаи нопурра дар синфњои поёнии мактабњои ноњияњои Балљувон ва Темурмалик муаллима шуда кор мекунанд. Имрўз бошад, барои маълумоти миёна гирифтан ѓоибона дар литсеи ноњияи Данѓара тањсил доранд. Агар чунин шароит моњона ва имтиёзњо барои омўзгорон бошад он рўз дур нест, ки бо маълумоти ибтидої њам дар мактабњо омўзгор ќабул мекунем ва намедонем насли ояндаи ватансоз аз ин гурўњ чї сабаќ мегиранду ватанро чи хел обод мекунанд. Дар охири солњои навадуми асри гузашта ва оѓози соли 2000 корхо-

наи тиллои «Дарвоз»-и ноњияи Ховалинг ба омўзгорони мактаби миёнаи тањсилоти умумии раќами 19, дењаи Бешариќи љамоати Пахтаободи ноњияи Восеъ њам тўли як сол стипендия \иловапулї\ медод, ба ѓайр аз моњонаи мегирифтаашон. Бо сабаби он, ки мардуми ин дења аксарият сокинони дењаи Шугнов њастанд ва роњбарияти корхона њам аз сокинони ин дења буд. Ба њар њол барои савод гирифтани фарзандони худ ва коргарони корхона роњбарияти корхона ин иќдомро дастгирї карданд, ки ин фоида ба љамъият њам њаст. Барои чї чунин иќдомро дигар корхонањои даромади калон мегирифта дар дигар шањр ва ноњияњои минтаќаи Кўлоб буда, дастгирї карда наметавонанд? Ё худ соли гузашта бо дастгирии Њољї Ќаюм ном соњибкори муваффаќ литсеи хусусї дар дењаи Шугнови ноњияи Ховалинг ташкил ёфт ва моњонаи омўзгорон дар ин љо аз 300 то 400 доллари амрикоист. Барои чї чунин иќдомро дигар соњибкорони муваффаќ дар минаќаи Кўлоб наметавонанд дастгирї кунанд? Он як шумораи хеле ками хатмкунандагоне, ки мактаби миёнаро каме бо дониши хубтар тамом мекунанд бо сабаби аз волидайни камбизоат будан ба мактабе дохил шуда наметавонанд ва ба муњољирати мењнатї ба кишвари Русия рў меоранд. Нафарони камсаводи мактаби миёнаро хатм карда бошанд, ба мактаби олї дохил шуда, тариќи шиносу пул мактаби олиро бо каллањои холї хатм карда, соњиби дипломи мактаби олї мешаванд. Мањз њамин гурўњи кам-

саводи мактаби олиро хатм карда, ба мактаби миёна ба кор фиристода мешавад. Ш. Шарифов омўзгори мактаби тањсилоти миёнаи умумии раќами 1, ноњияи Ховалинг мегуяд, ки хатмкунандагони мактабњои олї, ки ќисман аз онњо ба кор меоянд, дар синфњои болої 8,9,10,11 кор карда наметавонанд. Бештар онњо такя мекунанд ба синфњои 5,6,7, ки каме барномаи дарсї осонтар аст. Лекин аз рўи мушоњидањо дар ин синфњо њам дуруст кор карда наметавонанд. Ба ќарибї як нафар хатмкардаи мактаби олї, ки дар синфи њафтуми мактаби мо ба кор оѓоз кард шогирдон ба назди маъмурияти мактаб омада шикоят карданд, ки муаллими љавони дар синфи мо дарс медодаро аз синфи мо озод кунед. Зеро вай худаш китобро дуруст хонда наметавонад, аз куљо ба мо мустаќилона дарс медињад? Он љавон худаш ин масъаларо фањмида тарки мактаб карда, баромада рафт. Аз гуфтаи мудирони шуъбањои маорифи ноњияњо маълум мегардад, ки аксарияти омўзгорони љавони ба мактаб ба кор омада, аризаи оддии барои ба кор даромаданро навишта наметавонанд. Ягон нафареашон агар рўнавис карда тавонанд, онро њам бе хато рўнавис карда наметавонанд. Пас чї бояд кард, барои рањо ёфтан аз ин мушкилот? Аввал шумораи донишгоњ ва донишкадањои дар кишвар бударо кам кардан. Яъне кам бошаду хуб бошад. Он ваќт хоњишмандони мактаби олї зиёд мешаванд ва дохилшавандањо њам камтар дохил мегарданд. Яъне танњо бењтаринњо метавонанд донишљў шаванд. Баъдан баланд бардоштани моњонаи омўзгор на камтар аз 250300 доллари амрикої. Сеюм тариќи озмун ба кори омўзгорї ќабул кардани хатмкардањои донишгоњњои омўзгорї. Чорум надодани омори дурўѓ аз мактаб сар карда, то ба мактабњои олї. Панљум ба меёрњои асосии бањогузорї танзими бањои хонандагони њам мактабњои миёна ва њам мактабњои олї. Оё ваќти он нарасидааст, ки аз шиорњои ба ном овехташудаи «Пояи давлат намонад бе маориф устувор, Давлати пойдор хоњї рўй бар мактаб биёр.» «Соли маориф ва фарњанги техникї» ва дигарњо даст кашида, ба амалан тадбиќ шудани ин шиорњо шавем. Фикри шумо чї?

М. Мустаќим, аз минтаќаи Кўлоб

12

9 октябри соли 2014

www.nahzat.tj

ину он

Њафт каломи муќаддас ва сабаби пайдоиши Ќуръон

Хонандаи муњтарам, ба хотири рушду ташаккули дониши фарњангї ва тафрењи шумо нашрия тасмим гирифт, дар гўшае аз суњуфи худ суолњоеро њузуратон матрањ намояд. Худро санљед ва бањра гиред, хонандаи арљманд! Посухи даќиќи суолњо дар шумораи оянда мунташир хоњад шуд.

имтињон

1) Њалимаи Сайдия парастории Муњаммад (с)-ро чанд сол бар дўш дошт?

Ба номи Худои бахшояндаи мењрубон Каломи 1: Худованд њангоме ки Одам(а) ва Њавворо офарид, дар як лањза ба њазрати Одам илм омўзонд, то аз сирру асрори дунё бохабар бошад ва аз неъматњои Худованд бањра бардоранд, (нигаред ба фармудаи сураи «Баќара», 31-33, 36-37) ва Бињиштро таслими онњо гардонид, Аммо Иблис онњоро ба фиреби худ бурд, ки ин боиси ба замин фиристодани онњо гардид ва амр шуд, ки то рўзи ќиёмат онњо ва фарзандонашон дар замин ба сар мебаранд. Одаму Њавво аз сирру асрори замин бехабар буданд, чунки дар бињишт њама чиз омода буд. Аз њамин сабаб Худованд ба Одам(а) ќабл аз фуру овардани ў ба замин бисёр чизњоро ба ў омўзонид. Каломи 2: Одаму Њавво дар рўи замин зањмат кашиданд ва зиндагии хешро пеш бурданд ва аз љониби Офаридгор њидоят меёфтанд, (ниг. Сураи «Баќара». 38). Зиндагї пеш мерафт ва насли Одаму Њавво зиёд мешуд. Акнун далелу њуљљате лозим буд, ки башар аз рўи он амалу зиндагї кунад. Офаридгор њуљљатеро фиристод, ки дар таърихи ислом онро ном «Авроќи Шис(а)» аст. Каломи 3: Зиндагї рўз то рўз пеш мерафт, яке ќонунњои илоњиро эътироф мекард, дигаре инкору масхара, њамин тариќ рўзи инсоният паси сар мешуд. Худованд ба инсоният њуљљати мукаммалтар фиристод, ки онро «Суњуфи Иброњим(а)» мегўянд (ниг. сураи «Баќара», 136). Дар Ќуръон оятњое њастанд, ки аз пайравии якдигарии паёмбарон далолат мекунад. Маълум мешавад, ки ќонуни Худованд аз Одам(а) то рўзи ќиёмат ба њама якранг аст: «Албатта, Иброњим(а) њам аз пайравони Нўњ(а) буд», (сураи «Саффот», 83 (ниг. «Баќара», 130-132)). Каломи 4: Солњо ва асрњо мегузаштанд ва талаботи башар ба илму дониш ва пешравї бештар мешуд. Инчунин талаботи Худованд ба бандагонаш афзоиш меёфт. Аз ин рў, Худованд барои онњо китоби калонтареро фиристод, ки «Таврот» ном дошта, ба давраи паямбарии Мусо(а) мансуб аст. Акнун китоби «Таврот» ањкоми илоњиро дар бар дошт ва рањнамову њидояткунанда буд барои оламиён: «Њамоно фуруд овардем Тавротро, ки дар он њидояту равшанист…», (сураи «Моида», 44. Њамчунин «Анъом», 91). Дар сањифаи аввали Таврот аз омадани њазрати Муњаммад (с) ба номи Ањмад хабар дода мешуд, вале бо мурури ваќт аз рўи рашку њасад ин ахборро аз «Таврот» бардоштанд, (ниг. «Љосия», 16-17). Дар байни мардум маќоле њаст: «Аввал тухмак, баъд мурѓак, сонї дузди калон». Мутаассифона, онњое ки худро пайравони Мусо(а) мегуфтанд, оњиста-оњиста ба таѓйир додани оятњои Таврот шурўъ карданд. Оятњое, ки ба нафъи онњо буд, боќї гузоштанд ва оятњое, ки ба фоидаи онњо

набуд, ихтисор ё таѓйир доданд. Кор то љое расид, ки њалолро ба њаром ва њаромро ба њалол мубаддал карданд ва байни мардум ихтилофи бузурге пайдо шуд. Њуќуќу манфиати занон тамоман аз байн рафт, (ниг. «Моида»-44, «Анъом»-91, «Нур»-32-33). Каломи 5: Худованд барои таќвияти «Таврот» ба Довуд (а) китоби њаљман хурдтар, «Забур»-ро фиристод, ки њидояту равшание овард барои мардум. Дар сарчашмањо омадааст, Довуд(а) овози хушу форам дошт ва «Таврот» мехонд. Акнун ў шариъати худро дар асоси њарду китоб пеш мебурд. Каломи 6: Худованд ба Исо (а) низ китоб фиристод, ки «Инљил» ном дорад. Ин китоб низ характеру моњияти њидоятгарї дорад: «... ва додем ба Исо(а) Инљилро, ки дар он њидояту рўшанист. Ва «Инљил» тасдиќкунандаи «Таврот» аст ва њидояту панд ањли таќворо», (сураи «Моида» - 4647). Ин китоб њам аз љониби бандагони ношукру носипоси Худованд таѓйиру иловањо дид. Ихтилофоте, ки вуљуд дошт, боз њам зиёдтар гардид. Агар яњудиён Узайрро писари Худо гуфта бошанд, насрониён Исоро низ њамчунин хонданд. Каломи 7: Худованд Муњаммад (с)-ро офарид ва каломи охиринро ба ў фиристод, ки бо номи Ќуръон шуњрат пайдо кард. Ќуръон хулоса ва љамъбасти њамаи китобњои илоњист, хулосаи сухани Парвардигор аст: «Ва тамому комил аст сухани Парвардгори ту дар ростї ва адлу инсоф. Њељ кас таѓйирдињандаи суханони Худо нест. Ўст шунавову доно», (сураи «Анъом»-115). Хабари Ќуръон њам дар китобњои пешин ба назар мерасид, (ниг. «Шуаро»-196). Худованд ваъда дод, ки Ќуръонро офаридам ва муњофизи он Худам њастам, (ниг. сураи «Моида»-48, «Њиљр»-9). Пайдоиши Ќуръон бесабаб набуд, зеро ањкоми динро поймол сохтанд, ихтилофи зиёдеро ба миён оварданд: «Ва нафиристодем ба ту Ќуръонро, магар ба сабаби он ки баён кунї барояшон он чї дар он ихтилоф карданд…», (сураи «Нањл»-64). Ќуръон мисли китобњои пешин хусусияту моњияти њидоятї ва рањнамої дорад. Аммо бо ду хусусияти худ аз китобњои пешин фарќ дорад: шифої ва мўъљизавї, (ниг. «Фуссилат»-44, «Аъроф»-203). Агар ба шахси касалии рўњидошта сураи Ќуръон хонда шавад, иншоаллоњ, шифо меёбад. Њангоми ба вузўъ будан ва такрор ба такрор ќироат кардани сурањои Ќуръон ќувваи шаётин аз инсон дурї мељўянд, нопадид мешаванд ва њељ ваќт зараре расонида наметавонанд. Ин њама рањмату шафоат ба хотири мубораки Паямбар(с) аст, ки Худованд ба мо арзонї доштааст. «Барои (амалкунандагон) ба Ќуръон» љаннати љовидон…», (сураи «Фотир»-33). Муњаммадалї Њомидов

А) 1 сол Б) 4 сол В) 6 сол 2) Аввалин зане, ки Муњаммад (с)-ро баъд аз модараш шир дод, кї буд? А) Сувайба, канизи Абулањаб Б) Сафия, амаи Муњаммад (с) В) Њалимаи Саъдия 3) Достони Зулќарнай дар кадоме аз сурањо зикраш рафтааст? А) Сураи «Ќассас» Б) Сураи «Каф» В) Сураи «Анбиё» 4) Бањри Майит дар кадом сарзамин љойгир аст? А) Дар байни Мисру Судон Б) Дар байни Фаластину Урдун В) Дар байни Ироќу Сурия 5) Соли 1914 кадом техникаи љангї сохта шудааст? А) Тонк Б) Њавопаймо В) Туп 6) Аввалин сафир дар Ислом кї буд? А) Усмон ибни Аффон Б) Мусъаб ибни Умайр В) Алї ибни Абитолиб 7) Дар соли 150-и њиљрї кадоме аз имомњои бузург таваллуд ёфтаанд? А) Имом Молик (р) Б) Имом Њанбал (р) В) Имом Шофеъї (р) 8) Бињишт дорои чанд дарвоза аст? А) Њашт Б) Њафт В) Панљ 9) Дарозтарин оят дар Ќуръон кадом аст? А) Оятулкурсї Б) Ояти дайн В) Ояти ахири сураи «Баќара» 10) Пойтахти Бразилия кадом шањр аст? А) Гуянно Б) Проморибо В) Бразил

Љавоби суолњои Шумораи гузашта: 1)а 2)б 3)в 4)в 5)б 6)а 7)б 8)а 9)б 10)в

www.nahzat.tj

9 октябри соли 2014

фарњанг

Дањаи зилњиљља ва фазилату амалњои суннату мустањаби он Ба номи Худованди бахшоянда ва мењрубон.Салому дуруди Худованд бар Паёмбари хайруланом Муњаммад ибни Абдуллоњ (с) ва хонадони поку асњоби бузургвораш бод. Нахуст ќудуми ин рўзњои мубораки дањаи зилњиљљаро бар тамоми мусалмонони кишвари азизам ва љањон табрик мегўям. Дањ рўзе,ки дар он ба осонї мешавад аз гуноњони анљом додаамон пок гардем. Дањ рўзе ки ба азамату бузургии он Худо ва расулаш ќасам ва шањодат додаанд. Дањ рўзе,ки ба осонї мешавад касби њасанот намуд ва тўшае барои фардои охиратамон биандўзем. Яке аз рањмату лутфи Илоњист, ки бар бандагонаш мавсимњо ва моњњоеро барои тоат ќарор додааст то дар он зиёд намоянд амалњои солењро ва ризои Ў таъолоро дарёбанд. Дар ин мавсимњои тоат ва ибодат муъминон дар анљоми амалњои хайр сабќат менамоянд, то ба он амалњояшон ба Худованд ќариб гарданд. Бешак, хушбахт он шахсест, ки ѓанимат бишуморад ин мавсимњои муборакро ва онро бењуда нагузаронанд. Албатта, яке аз он мавсимњои муборак дањаи аввали моњи Зилњиљља аст. Дањаи ин моњро Расули акрам (с) шањодат додаанд,ки аз бењтарин рўзњои дунё ба шумор мераванд. Дар ин дања умматонашро ба амали солењ тавсия додаанд. Худованди таборак ва таъоло ба дањ рўзи аввали моњи Зилњиљља ќасам хўрдааст. Ин фазл кофист, ки барои ин дањаи муборак Худо ва расулаш чунин бузургаш донистаанд. Зеро бузургон њамеша бар чизи бузург азамат ва шарофат ќойл мешаванд,то дар он бандагон амалњои некро анљом бидињанд ва ин рўзњоро ѓанимат бишуморанд ва касби аъмоли солењ намоянд зеро барои мо норўшан аст, ки соли оянда ин рўзњоро дар хоњем ёфт ё на ?

Дањаи аввали моњи Зилњиљљаро чї гуна пешвоз бигирем?

1) Содиќона тавба намудан аз гуноњони кабира ва саѓира. Барои шахси мусалмон муњим аст инки аз оѓози ин моњ рўй ба тавба биоварад ва ин моњи муборакро бо тавбаи аз сари сидќ намудан оѓоз намояд. Зеро дар тавба наљоту комёбии шахси мусалмон дар дунё ва охират аст агар ба шарте, ки бори дигар ба он гуноњи тавба намудааш бар нагардад.

2) Њадафи асосии худ донем, ки ин рўзњо ѓаниматанд. Зарур аст бар њар шахси мусалмон, ки ин рўзњои муборакро зинда нигањдорад. Дурусттараш, саъю кўшиши зиёд намояд дар анљоми амалњои хайр мисли ќироъати Ќуръон, адои намозњои панљгона дар масљид, суханони хуб бо њар њамсуњбаташ, муъомилаи накў бо падар, модар, њамсар, фарзанд ва зердастонаш. Умуман њар амале, ки ўро ба Худо наздик менамояд онро анљом бидињад.

3) Дурї аз гуноњон. Чуноне, ки итоъат аз Худованд сабаби наздик шудан ба Худовандамон аст.Пас бе шак, анљоми гуноњон сабаби дурї аз Худовандамон шуда ва моро аз рањмати Ў дур менамояд. Инсон ба тавассути гуноње, ки дар мањзари Холиќаш анљом медињад ўро аз рањмати бори таъоло дур хоњад намўд ва шахсе, ки рањмати Аллоњ фарогири њоли ў нест, метарсам, ки ўро азоби Аллоњ њамроњї хоњад кард. Агар орзуи маѓфирати гуноњонатро дорї ва худро аз оташи сўзони љањаннам наљот дињї, пас аз анљоми амалњои ношоиста

ва њаром шуда аз тарафи Аллоњ ва Паёмбараш парњез намо, чї дар ин рўзњо ва чї дар ѓайри ин рўзњо. Агар ба дурустї медонистем чї фазоиле дар ин рўзњои муборак аст, њатман дар ин моњ дилњои худро аз њама палидињо пок менамудем ва аз Худованд талаб менамудем то моро аз анљоми гуноњон пас аз ин рўњои муборак нигоњ дорад. Бешак, дар ин рўзњо дуъо мустаљоб аст.

Фазилати дањаи Зилњиљља 1) Худованди таборак ва таъоло ба ин рўзњо ќасам ёд намудааст. Њангоме,ки ќасам ёд намояд Худованд ба чизе ин худ далолат бар бузургї ва фазилати он чиз менамояд. Зеро бузургон ќадри ашёи бузургро медонанд ва ба чизи бузург ќасам ёд мекунанд, албата, ин хоси Худованд аст, албатта, дар ёд намудани ќасам ба махлуќоти бузургаш. Худованд дар Ќуръони азимушшаън дар фазли ин рўзњои дањгона чунин мефармояд: «Савганд ба сапедаи субњ.Ва савганд ба шабњои дањгона (яъне дањаи Зилњиљља...) (Сураи «Фаљр»,оятњои 1-2) Албатта, љумњури муфассирон шабњои дањгонаро дањаи Зилњиљља гуфтаанд. Аз љумла Ибни Касир (р.а.њ) низ бар ин ќавл аст.

2)Ин рўзњои маълуманд, ки Худованд дар ин рўзњо машруъ гардонидааст зикри онро. Худованд мефармояд: «... Номи Худоро дар рўзњои муайян ба њангоми забњи чорпоёне,ки Худо ризќи онњо сохта, ёд кунед ...» (Сураи «Њаљ»,ояти 28) Инчунин љумњури уламо бар ин ќавланд, ки Рўзњои маълумот ин он дањаи Зилњиљља аст аз љумла ин ќавли Ибни Умар ва Ибни Аббос (р) аст.

3) Паёмбари акрам (с) шањодат додаанд, ки дањаи Зилњиљља бењтарин рўзњои дунё ба шумор меравад. Љобир (р) аз Паёмбари Худо (с) ривоят менамоянд, ки он Њазрат (с) фармуданд: «Бофазилаттарин рўзњои дунё рўзњои дањгонаанд (яъне дањаи Зилњиљља). Пурсида шуд аз Расули акрам (с) мисли ин дањрўза дигар дар роњи Худо нест рўзе? Њазрат (с) чунин фармуданд: «Нест дар роњи Худо мисли ин рўзњо магар шахсе, ки пешониашро дар назди Худо (дар њолати саљда) хоколуд намуда бошад». (њадиси сањењ бо ривояти Имом Баззор ва Ибни Њиббон) Аз Ибни Аббос (р) ривоят аст, ки Расули акрам (с) чунин фармуданд: « Дар назди Худованд амалњои солењ дўстдоштатар аз ин дањ рўз дигар нест (яъне фазилати амали солењ дар ин дањ рўз хело назди Худо боарзиш аст нисбат ба дигар рўзњо). Пурсиданд: Њатто набард дар роњи Худо њам? Фармуд Расули акрам(с): Њатто набард дар роњи Худо њам(яъне фазли ин дањрўз аз набард њам болотар аст)? Магар марде, ки дар роњи Худо берун шавад аз хонааш бо молу љонаш ва боз гардад дар њоле, ки чизе бо худ пас наоварда бошад»(яъне њамаро дар роњи Худо нисор карда бошад) (њадиси сањењ ба ривояти Имом Бухорї). Аз ин оятњо ва ањодис чунин бар меояд, ки ин дањ рўзи аввали моњи Зилњиљља фазилаташ зиёдтар аст аз тамоми рўзњои дигари моњњо њатто аз рўзњои моњи Рамазон. Вале шабњои дањгонаи моњи Рамазон фазилаташ бартар аст аз шабњои дањаи Зилњиљља барои он, ки дар дањаи охири моњи Рамазон шаби Ќадр вуљуд дорад ва он дар дањаи охири моњи Рамазон аст. Шаби ќадр аз њазор моњ фазилаташ

бартар аст. (Тафсири Ибни Касир 5\412) 4) Дар ин дањаи моњи Зилњиљља рўзи арафа вуљуд дорад. Рўзи арафа рўзи њаљ аст рўзест,ки гуноњон бахшуда хоњанд шуд рўзест арафа,ки сабаби наљот аз оташи сўзони љањаннам хоњад шуд. Агар дар ин дањаи Зилњиљља танњо њамин рўзи арафа мебуд кифояткунанда буд фазилати ин рўз бар дигар рўзњои дигари он. Зеро дар рўзи арафа, ки як рўз ќабл аз иди Ќурбон аст ва он рўз њољиён дар он дашт ќарор мегиранд ва нузули Худованд дар рўзи арафа бар замин барои бузургии он рўз ва ќабули дуъову ниёиши њуљљољ дар он рўзи бузург ва яке аз рўзњои муњими њаљ ба шумор меравад ва агар њољи он рўзро дар наёбад њаљљаш ќабул нахоњад шуд. Инчунин рўза гирифтани он рўз хело аљру подоши зиёде низ дорад, агарчи рўза гирифтани њама рўзњои дањгонаи аввали зилњиљља савобу аљри зиёд дорад, вале агар имкон муяссаратон нагашт рўзаи рўзи арафаро кўшиш намоед тарк нанамоед ва ин фазилати бузургро аз даст надињед ва дуъо намоед дар он рўзи бузург, иншоаллоњ, дуъоњои ољизонаи мо пазируфта хоњанд шуд. Имсол рўзи арафа 3-юми октябр аст боз рўзи 4-умро рўзи арафа нањисобед ва рўза гиред, ки рўзи ид аст ва он рўз рўза гирифтан њаром аст.

5) Ќурбонї намудан. Иди Ќурбон яке аз рўзњои бузург дар дини ислом буда ва мусалмонон дар ин рўз ќурбонї менамоянд барои ќариб гаштан ба даргоњи Худованди таборак ва таъоло. Њољиён дар њаљ ва дигарон дар хонањояшон. Инчунин рўзи иди Ќурбон низ яке аз бузургтарин ва бо фазилат тарин рўзњо дар назди Худо ба шумор меравад. Њофиз ибни Њаљари Асќалони дар фатњулбори мегўяд: «Ончи барои мо равшан гашт дар фазилати ин дањаи зилњиљља дар он аст, ки дар ин дањ рўз бузургтарин ибодатњо дар он љамъ мешаванд, ки онњо иборатанд аз намоз, рўза, садаќа, њаљ, ки ин њама ибодот дар дигар рўзњову моњњои дигар якљо љамъ намегарданд.»

Дар ин моњи муборак чї амалњоеро бояд анљом дод?

1) Адои маносики њаљи Байтуллоњ 2) Рўза доштани њама ин рўзњои нуњрўзаро ба истиснои рўзи иди Ќурбон. Агар имкони онро дошта бошем, вале агар надошта бошем рўзи њафтум њаштум ва нуњуми онро агар натавонем, рўзи арафаро ки он рўзи нуњуми ин моњ аст, яъне рўзи ќабл аз иди Ќурбон.

3) Адои намозњои панљгона хоссатан бо љамоъат дар масљид. Инчунин адои намозњои нофила дар рўзњои ин моњ зеро тибќи фармудаи Расули акрам (с) «Бандаи ман наздик мегардад ба ман бо адои намозњои нофила то инки ман ўро дўст дорам» (Имом Бухорї.)

4) Зиёд намудани такбир, тањмид, тањлил ва зикр: Аз Абдуллоњ ибни Умар (р) аз расули акрам (с) ривоят мекунад,ки Расули акрам чунин фармуданд:»Рўзњое бузургтар ва дўстдоштатар назди Худованд ва амал намудан дар он нест ба мисли ин рўзњои дањгона. Пас зиёд намоед дар ин рўзњо тањлил, такбир ва тањмидро»(ривояти Имом Ањмад). Имом Бухорї ривоят мекунад,ки Абдуллоњ ибни Умар (р) ва Абуњурайра (р) «Хориљ мешуданд ба суйи бозор дар рўзњои дањгона такбир «Аллоњу акбар» мегуфтанд ва мардум њама бо онњо так-

13

бир мегуфтанд». Инчунин ривоят мекунад,ки Умар ибни Хаттоб (р) такбир мегуфт дар ќуббааш дар Мино, пас мешуниданд ањли масљид такбир мегуфтанд. Инчунин такбир мегуфтанд ањли бозор, то ин ки Мино аз такбири њама дастаљамъона ба эњтизоз медаромад. Абдуллоњ ибни Умар (р) такбир мегуфт дар Мино дар ин рўзњо, инчунин пас аз њар намоз ва такбир мегуфт дар рахти хобаш ва дар маљлисњояш ва роњ рафтанаш ва дар њар куљое ки мебуд, дар ин рўзњои дањгонаи зилњиљља. Инчунин мустањаб аст барои њар мусалмон ин, ки баланд намояд такбирашро дар ин рўзњо. Вале такбири љамоъи, яъне њама якљоя нагўянд хуб аст, зеро якљоя такбир гуфтан аз Расули акрам (с) ривоят нашудааст. Суннат ин аст, ки шахс ба танњої худаш такбирро дар ин рўзњо зиёд бигўяд.

5) Садаќа намудан дар ин рўзњои муборак хело хуб аст, зеро Расули акрам (с) мефармоянд: «Садаќа молро кам наменамояд» (Ривояти Имом Муслим).

Анљоми амалњои зерин дар ин рўзњо хуб аст Ќироъати Ќуръони карим ва таълим доданаш ва ё таълим гирифтанаш, астаѓфируллоњ гуфтан, ризо намудани падару модар, силаи рањм намудан, салом додан ба њар шинос ва ношинос, таъом додан бар фаќирон ва мустамандон, робита барќарор намудан миёни ду ќањрї, амр бар маъруф ва нањй аз мункар, нигоњ доштани забон аз дурўѓ, туњмат, ѓайбат ва суханони бењуда, хубї намудан бар њамсоягон, эњтироми мењмон, садаќа намудан дар роњи Худо, дур намудани њар чизе, ки роњгузаронро азият медињад, нафаќаи ањлу аёл, кафолати ятимон, аёдати беморон, бароварда намудани њољати як бародари мусалмонат, салавот бар Расули акрам(с) фиристодан, озор надодани мусалмонон, мењрубонї намудан бо зердастон ва њар касе, ки метавонї, рафиќони падаратро эњтиром намудан, дуъо намудан дар њаќќи бародарони мусалмонат дар њолати набуданашон дар наздат, ба шакли пинњонї, адо намудани амонати оне, ки амонат бар ту во гузоштааст, вафо намудан бар ваъдаат, эњсон намудан ба амак, таѓо, хола ва аммањоят, кўмак намудани шахси музтару нотавон, нигоњ доштани чашм аз њаром, бо вузў гаштан ва њангоми њар намоз имкон дошта бошї вузў намудан, дуъо намудан миёни азон ва ќомат, ќироати сураи «Кањф» дар рўзњои љумъа, рафтани масљид, интизори намоз пас аз адои намоз, адои њама намозњои панљгона дар масљид, гузоридани намозњои нофила, зикр намудан пас аз адои намозњо, мувозиб будан барои касби ризќи њалол, хурсандиро дар дили шахси ѓамгин андохтан, шафќат бар нотавонон, касеро метавонї ба кори некї насињат намудан, дилро пок нигоњ доштан аз кибру ѓурур, њасад, риё, бахилї, њамкорї намудан ва ё баровардани њољати шахсе, ки ба ту ниёз дорад дар коре. Албатта, ин амалњоро бояд шахси мусалмон њамеша анљом бидињад, вале агар кўшиш намоем худро дар ин дањ рўз ба ин амалњо одат бикунонем нахуст ба даргоњи Худованд наздик мегардем ва умед аст, ки ин амалњоро дар оянда низ татбиќ менамоем ва аз бандагони хоси Худованд хоњем гашт, ин дунё ва охиратамонро обод хоњем кард. Орзуи муваффаќияти якояки шумо азизон дар ин дањаи мубораки Зилњиљља. Моро аз дуъоњои некатон фаромўш накунед. Бо эњтиром дўстдори шумо.

Муњаммадиќболи САДРИДДИН

14 Эшони Мањмудљон: Мањз бо самоњати Ислом фарњанги миллї њифз шуд 9 октябри соли 2014

www.nahzat.tj

тазод

Аз сари инсоф бояд эьтироф намуд, ки уламои исломї дар даврони шўравї бовафотарин ќишри љомеа ба фарњангу арзишњои миллї боќї монданд. Онњо буданд, ки барои дифоь аз истиќлолият ва озодии ватан ва муњофизат аз дину фарњанги миллї алайњи истилогарони аљнабї ќиём намуданд. Онњо буданд, ки дар фарњанги бегона њазм нашуда, то имрўз њама шохањои фарњанги моро, чї фарњанги муоширату либоси миллї ва чї фарњанги мазњабї, алифбои ниёгон ва забони модариро њифз намудаанд. Шояд касе ёд надорад, ки нафаре аз рўњониён ва фарзандони эшон дар замони шўравї забони модарї ва миллии худро гум карда бошад, дар њоле, ки бисёре аз зиёиёни тољик русзада шуда, ањли оилаи онњо, хусусан занону духтарони эшон аз забон ва ли-

боси миллї људо ва манќурт гашта буданд. Фарњанг ва забони муоширати онњо дар оила ва љои кор русї гашта буд ва њатто забони илмро низ русї карда буданд. Ва баьзе аз онњо то имрўз асарњои илмии худро бо забони русї таьлиф меукунанд ва ќудрати бо забони модарї баён кардани онро надоранд. Дар натиљаи чунин муносибати “зиёиёни миллї” ба забони миллї, саранљом, забони форсї, забони Мавлавию Саъдию Њофиз барои тољики ориёї ќариб бегона гашт… Агар рўњонияти исломї дар тўли таьрихи гузашта ба забони модарї чун баьзе зиёиёни замони шўравї муносибат мекарданд, шояд то имрўз ному нишоне аз забони тољикї боќї намемонд. Аммо таьрих шоњид аст, ки аввалан, ба самоњати ислом, сониян бо саью талоши рўњониён, забони мо аз фано

ва нобудї мањфуз монд. Барьакс, бо истифода аз забони Ќурьон рушду тавсеа пайдо карда, соњиби захираи бисёр ѓанї гашт. Рўњонияти исломї на танњо асарњои илмї ва бадеии худро ба забони форсї таьлиф намудаанд, балки осори зиёди илмию диниро аз забони арабї ва ѓайри арабї ба забони модарї бозгардонданд, то љое ки њазрати Имоми Аъзам (р) барои касоне, ки забони арабї намедонанд, хондани ният ва дуоњои намоз, њатто ќироати намозро бо забони форсї фатво доданд. Њамин тавр, фаќат ба њиммат ва хидмати рўњоният буд, ки забони миллї ба њайси забони давлатї њатто дар даврони њазорсолаи њукумати туркзабонњо боќї монд. Хулоса, уламои исломї унсури муњимми таркибии фарњанг ва љомеаи мо буда, дар офаридан, рушд

ва њифзи фарњанги миллии тољикон наќши њалкунанда

доштаанд. http://www.turajon. org/articles/576/15375/

Њушдор ба шаробхўрї дар Хатлон Бар хилофи гуфтугўњо аз мазњабгаротар шудани ањолї, дар ќисматњое аз Тољикистон афзоиши истеъмоли машрубот ва шумори афроди шаробхор ба мушоњида мерасад.

Дар шањру навоњии Хатлон бо садо додани азон шумори зиёди љавонон ба сўи масљидњо роњ мегиранд. Мављи онњо андешаеро ба миён овардааст, ки ањолї бештару бештар мазњабї мешавад. Аммо њанўз дањњо нафари дигаре њам њаст, ки ќаноати равонии худро дар маю шароб мељўянд. Агар чанд сол пеш одамон кўшиш мекарданд, майнўшї ва сархушии онњоро касе набинад, њоло афроди зиёде дида мешаванд, ки дар ѓояти сармастї арбадаљўї мекунанд ё дар

кўча аз пой афтода, то њушёр шуданашон дар мазњари ом мехобанд. Раёсати корњои дохилии вилояти Хатлон мегўяд, дар 9 моњи соли љорї дар ин вилоят 120 нафарро дар њолати мастї њушдор додааст, ки назар ба њамин давраи соли гузашта 80 маврид, ё 3 маротиба бештар аст. Як намояндаи ин нињод, ки нахост аз ў ном бурда шавад, мегўяд, шумораи майзадањо ва мавридњои мољарољўии онњо ба андозае зиёд шудааст, ки вилоят ба як “њушёрхонаи

тиббї” ниёз дорад: “Агар барои афроде, ки маст мешаванд, њушёрхона бошад, хуб мешавад, ки то њушёр шудан онљо нигоњ дошта шаванд. Аммо њоло ин гуна шароит нест. Дар замони Шўравї дар шањри Кўлоб як њушёрхона буд, вале њоло ягонто њам нест.” Дар њамин њол, дар маркази беморињои нашъамандии вилояти Хатлон низ мегўянд, ки дар вилоят бояд маркази махсусе барои нигоњдории майзадањо таъсис дода шавад, чун афроди маст даст ба љиноятњо мезананд ё дар бењтарин њолат дар роњ меафтанду мехобанд ва “ба њусни шањр зарба мезананд.” Ба гуфтаи мардум ва љомеашиносон, беш аз њама нафароне рў ба шароб меоранд ва пайваста маст мегарданд, ки зиндагии фаќирона доранд ва ба гуфти худашон, барои лањзае фаромўш кардани мушкилоти зиндагї дари майхонаро мекўбанд. Њаљми истеъмоли шароб дар Тољикистон Рустам, як шаробфурўш аз ноњияи Панљ ба Радиои Озодї гуфт, њарчанд муштариёнаш асосан мардуми камбизоатанд, дар миёни онњо мансабдорон низ њастанд, ки дар рўзњои истироњат ва гўё “барои њифзи саломатї” шароб менўшанд. Аммо аксари афроде, ки пушти дари дўкони ў љамъ меоянд, ба шахсони сердаромад монанд нестанд ва бархе аз онњо њатто хоњиш мекунанд, ки шаро-

бро барояшон ќарз бирезанд. Рустам мегўяд, ки баъди афзоиши шумори шаробнўшон дар ноњияи Панљ барои онњое, ки “тасфи дилашон”-ро дар дарёи шароб хунук кардан мехоњанд, як дўкони хурди шароб боз кардааст: “Муштариёни ман камбаѓалу талбандаву ятим ё афродеанд, ки зан надоранд, љои кор надоранд, ки меоянду менўшанд. Шаробнўшњо зиёд шудаанд. Њозир талабот зиёд шудааст ба ин чиз.” Мастии ин шањрвандон барои хонаводаи онњо низ дарди сар меорад. Инобат, сокини шањри Ќўрѓонтеппа, модари се фарзанд ва шахсе аз хонаводаи суннатї, мегўяд, аз майзадагї ва хархашањои шавњараш ба танг омад ва ўро маљбур кард, ба Русия ба муњољират равад, то шояд онљо тарки шароб кунад: “Шавњарам барои коркунї баромада мерафт, вале шаб маст ба хона бар мегашт, ки дар пойњояш рост истода наметавонист. Маро лату кўб мекард ва агар кўдаконамон нон мегуфтанд, дод мезад, ки аз ин кораш мо хаста мешудем. Иллати њамаи ин шаробнўшии ўст, ки гоњо ваќте дарро ба рўяш мебастам, сангборонамон мекард.” Идораи “Тољикстандарт”-и вилояти Хатлон мегўяд, дар чанд соли охир дар њама шањру навоњии ин вилоят дўконњои фурўши маводњои спиртї боз шуда, навъњои гуногуни шаробро ба фурўш мегузоранд. Дар баъзе аз рустоњо сокинон ба таври пинњонї шароби дастї низ ба савдо гузоштаанд.

www.nahzat.tj

9 октябри соли 2014 чењра

(Идома аз шумораи гузашта)

Атласи нав бофт дилам, душмани ин жанда шудам

Он касе, ки аз шароби ишќи Њаќ маст шуд, «аз тараб оганда» мешавад, мурдае буда, ки зинда шудааст. Мастї дар чунин маъно њолатест рўњонї ва саршор аз саъодат. Дар ѓазалиёти Мавлавї, монанди бисёре аз осори адабиёти ирфонї, чандон аз чунин «мастї» сухан рафтааст, ки тавон гуфт шеъре масту мастона аст: Хоњї, ки њама дарё оби Њайвон гардад? Аз љоми шароби худ як љуръа ба дарё дењ. Хоњї, ки Мању Зуњра чун мурѓ фуруд ояд?

3-он май, ки ба каф дорї, як ратл ба боло дењ.

*** Дидам нигори худро, мегашт гирди хона, Бардошта рубобе, мезад яке тарона. Бо захмаи чу оташ, мезад таронае хуш, Масту харобу дилкаш аз бодаи шабона. Дар пардаи ироќї мезад ба номи соќї, Маќсуд бода будаш, соќї будаш бањона. Соќии моњрўе, дар дасти ў сабўе, Аз гўшае даромад, бинњод дар миёна. Пур кард љоми аввал з-он бодаи мушаъъал, Дар об хељ дидї оташ занад забона ? Бар каф нињода онро, он бањри дилситонро Он гањ бикард саљда, бўсид остона. Бистад нигор аз вай, андар кашид он май, Шуд шуълањо аз он маї бар рўи ў давона. Медид њусни худро, мегуфт чашми бадро: Не буду не биёяд чун ман дар ин замона. «Кушта ва афканда», дар байти панљуми ѓазал, дар њаќиќат муродифи «девона» ва «сармаст» дар абёти се ва чањор аст, бо њамон таъкидњо ва зарбњои муќаффо, њокї аз тарки нафс ва таслими мањз ба хости мањбуб ва маъбуд, ки «рўњаш зиндакунанда» аст ва кушта шудан барои ў мўљиби тараб аст ва зиндагии љовид. «Гуфт, ки ту зиракакї», дар мисраъи аввали байти шашум, ба ќофияи нодири худ пораи муќаффои «масти хаёлию шакї»-ро падид овардааст. Дар айни њол маънии «зиракак» дар пораи дуввум дар камоли эљоз ва низ бо тањќир ва танз баён шудааст, яъне он ки њанўз дар банди «хаёлу шак» гирифтор аст ва асири «илми ќол» мондааст ва њол он ки роњи саъодат, њамчунонки дар мисраъи дуввум омада, шустани њамаи инњо аз замир аст ва яксара таслим шудан ба ишќ: Ѓарќаи љўи карамам, бандаи он субњдамам, К-он гули хушбўй кашад љониби гулзор маро. Њар ки ба љўбор бувад, љома бар ў бор бувад, Чанд зиён асту гарон хирќаю дастор маро... Нест кунад, њаст кунад, бедилу бедаст кунад, Бода дињад, маст кунад соќии хаммор маро.

*** Сояи хешї, фано шав дар шуъоъи офтоб, Чанд бинї сояи худ?! Нури ўро њам бубин. Абёти њафтуму њаштум беш аз дигар абёт суханони риндонаи Шамси Табрезиро бо Љалолиддин Муњаммад фароёд меоварад, ки ўро аз таваљљуњ ба иштињор ва анбўњии муридони хостор барњазар медорад. «Шамъу ќиблаи љамъ», «шайху сару пешраву роњбар» њама дар ростои як маънї ва пайваста ба як занљир аст. Орифе покбоз чун Шамс ин гуна аътиборњоро нафй мекунад. Сухан аз тарки њама чиз аст ва ошиќона таслими хуршед шудан, на ба партави шамъ дил хуш доштан. «Шамъ», ки њама љо тасвиргари маъонии мусбат ва матлуб аст, дар ин љо њолате манфї дорад. Ин яке аз вижагињои ќарињаи Мавлавї аст, ки ба ашё ва тасовири маъњуд ранги тозае мебахшад, чунонки «дуди пароканда», ки ќоъидатан њокї аз хомўшї ва торикї аст, дар ин љо дар баробари «ќиблаи љамъ» намудори нестї ва мањвшудагї аст ва тасвирест тоза ва бадеъ. Байти нуњум дар такмили маънии пешин аст ва њовии тамсиле дигар барои таваккул ва таслими комил ва тарки њар навъ асари вуљуд ва такя бар хештан. Парвоз њамеша орзуест баланду њокї аз эътило, болу пар њам матлуб аст, аммо ба шарти он ки додаи ў бошад. Мазмуни байт ин маъниро парварондааст бо такрору таъкиди њамон калимоти «болу пар». Дар байти дањум аз «давлати нав» ё «зиндагии нав» ва таваллуде дигар сухан меравад, ки ёдовари «давлати ишќ» дар матлаъи ѓазал тавонад буд ва мазњари

махсуси он мусоњибати Шамси Табрезї (инсони комил) аст. Давлате, ки омаданї аст ва инояти мањз аст, оянда ба сўи хостон ва толиби содиќ ва њокї аз таљозиби маъшуќу ошиќ, нуктаи бисёр зарифе, ки Мавлавї ба суратњои гуногун тарњ кардааст: Њар куљо дарде, даво он љо равад, Њар куљо фаќре, наво он љо равад... Об кам љў, ташнагї овар ба даст, То биљўшад об аз болою паст.

*** Њељ ошиќ худ набошад васлљў, Ки на маъшуќаш бувад љўёи ў... Ташна менолад, ки ай оби гувор, Об њам нолад, ки ку он обхор. Љазби об аст ин аташ дар љони мо, Мо аз они ўву ў њам они мо.

*** Ошиќонро љустуљў аз хеш нест, Дар љањон љўянда љуз ў беш нест.

Рафтану омадан ва «наќл кардану сокину бошанда шудан» дар байти ёздањум њама дар баёни њусули њамин саъодат аст. «Ишќи куњан» дар ин байт њамон ишќи азалию дерин ва пойдор аст, ё њамон «давлати нав», ки поянда ба сўи ошиќ аст ва висоли дойимии вайро хоњон аст ва ишќ низ љуз бо ў будан андешае дигар надорад Абёти дувоздањ то охири ѓазал бозгаштест ба абёти нахустин дар баёни он шодмонї ва бењрўзии дарунї, ки ба зинда шудан аз њолати мурдагї мемонад ва хитоб аст ба он мусоњиби мањбуб ва ё маъшуќе, ки аз партави ишќи ў љони вай равшан гаштааст. Ин маъонї дар ќолиби тасвирњои зебо ва гуногун намуда шудааст. Як љо худро «соягањи бед» меангорад, ки анвори чашмаи хуршед чунон дар њамаи зарроти вуљудаш русух карда, ки ўро гудохта ва асаре аз вай ба љо намондааст. Ишќ он шуъласт, к-ў чунон барафрўхт, Њар чи, љуз маъшуќ, боќї њама сўхт. Дар байти баъд (13) дар њамин замина тасвире навтар меандешад: тобиши љон ёфтани дил, во шудан аз бишкофтани он, назири табдили љомае жанда ба атласи нав. Аммо ављи тавсифи шодии љон дар њолати наву ќиёси он бо њолати пешин дар байти чањордањум ба зуњур мерасад дар таќобули «банда ва шоњ, харбанда ва худованда», бахусус бо њадди аксари истифода аз ќофияи дохилї ва радиф дар мисраи дуввум. Мавлавї, ки ба баракати зењни нуктаёб ва тахаййули пўёи худ зз њама чиз, аз љумла аз ашё ва васойили моддии зиндагонї мазмунњо ва тасвирњо офарида, инак, (байти 15) дар васфи неъмате, ки ба он нойил омада, аз таљонуси «шукр» ва «шакар» мазмуне нав андешида: коѓази шакар (бастаи коѓазии шакар) шукргузор аст, зеро аз мусоњибат бо шакар њаловати ўро ёфта ва ба ў монанд шудааст, дар айни њол «коѓаз» ва «шакар» нома ва суханро низ фароёд меоваранд, ба воситаи иртиботи айнии аввалї ва таносуби ташбењии дуввумї. Мавлавї бо назири ин гуна тасовир номањсусро мањсус ва малмус мекунад. Риъояти порањои муќаффо дар њар байт аз ѓазал дар ин љо низ љилвагар аст: ба ин сурат, ки талаффузи ќадими коѓаз (бо «дол») њамоњанг бо «бењад» ва «к-омад» ба кор рафтааст. Абёти 16 ва 18 низ дар такмили њамон маънї шукру сипос аст аз забони койинот. Агар хоки тира ва дижам аз фалак ва чарх миннатпазир аст, ки «аз назар ва гардиши ў нурпазиранда» шудааст, «чархи фалак ва малику мулку малак» њама равшанї ва тобиш ва нурбахшии худро марњуни «караму бахшиш»-и касе медонанд, ки офаридгори ин њама аст ва «орифи Њаќ», ки бар ин маънї огоњї ёфтааст баљост, ки худро аз њама некбахттару бањраёбтар ва чун ситорае бар фарози њафт осмон бубинад дар ављи зътило. Тасвири зебои нурпазирандагии хок ва сифати «дижам» барои хок дзр байти шонздањум, таќобули «хок» ва «фалак», таносуби «фалак» ва «нур» бо якдигар ва сайр аз хок ба афлок дар њамон байт нукоти зарифест, ки бар зебойии шеър афзудааст. Чунонки равобити мусиќойї ва маънавии «фалак, малик, мулк, малак, бахшиш ва бахшанда, равшан ва дурахшанда» дар абёти 17 ва 18

15

ва аз њама чашмгиртар ќофияњои, сепораи муќаффо дар байти 18 њар як ба навъе ба шеър љилва ва љило бахшидааст. Абёти 19 ва 20 дар айни њол, ки бозтобест аз матлаъи ѓазал, намудори парвозест њар лањза фаротар ва болотар: дар дурахшандагї аз Зуњра гузаштан: «моњ шудан» ва бартар аз он «чархи дусадтоњ»; ё болотар аз «Юсуф будан», «Юсуфи зоянда шудан». Ва ин њамаро аз партави инояту таваљљуњи ў (Шамси Табрез ва зоти Худованд) донистан. Тасвири «хандаи Ќамар» ёдовари «табассуми хуши Хуршед» ва аз навъи истиъорањоест, ки Мавлавї аз Моњу Офтоб ва љилвањои нур дар шеър меоварад. Таркиби «Юсуфи зоянда» ва «гулшани ханданда» низ аз ибдоъоти табъи ўст. Байти охир њовии мазмуне љадид аст вобаста ба шатранљ. Њамчун муњрањои шатранљ хомўш (тахаллуси шоъир) ва дар айни њол дар пўйишу кўшиш (ва касби камол) бояд буд ва маънињо дар зери забон дошт. Шоъири ориф 33 партави «рўњи он шоњи љањон» ба чунин «фаррухї ва фархундагї» нойил шудааст. Пайвастагињои зарифи «шатранљу руху шоњ, руху фаррух ва фархунда» зебойии ин тасвири бадеъро комил кардааст. Мисраи поёни ѓазалро, ки замзама мекунем, гўйї ба ёдамон меоварад: фарруху фархунда шудам, гиря будам, ханда шудам... Ѓазалњои Мавлавї саршор аз шўру љўшу њаракат аст. Самоъу раќси чархони Мавлавия дар Ќуния ба он ќабоњои сафеду кулоњњои дароз, ки ба таъбири Сидней Спенсер таљассуми «иттињоди маљзубона бо Худо» аст, намудоре аз ин ѓазалиёт тавонад буд. Њамон тавр, ки дар назари соњибдилон аз њамаи њаракоти дастњо ва ангуштњо дасти рост рў ба боло ва дасти чап рў ба пойин ва печутоби андоми дарвешони Мавлавия ва чархиши пайвастаю дойимии онон ва њамаи аљзоъи вуљудашсн њолате њамоњанг, навъе навасон байни замину осмон ва љазбаю мањв шудан дар њастии мутлаќ ва олами љовидон ањсос мешавад. Дар саросари ѓазали Мавлавї низ калимот ва таркибот ва тасвирњо ва вазну ќофия ва њамаи аљзоъ як оњанг месароянд: суруди ишќ, ишќе ба вусъати њастї, мутаваљљењи зоти азалї ва абадии Худованд, ки сарчашмаи ин ишќ љањони пањновари андешањо ва авотифи инсон аст. Ин бунёни устувор ва решадор дар аволими фикру эњсоси Мавлавї ва љўшиши шеър аз даруни љони ў ба газали вай якпорчагї ва вањдати хосе бахшидааст, чунонки сайри мо низ дар якояки абёти мазкур њамвора тањти таъсири њамон мисраи нахустин 33 рўњи ѓазал буд, ки: мурда будам, зинда шудам... Ин ки ѓазалиёти Мавлоно аз њайси тарзи таъбир ва танаввуъи вожагон ва вазну ќофия ва радиф, њатто дар баъзе суратњои сарфию нањвї бо шеъри дигарон фарќ дорад, ба њамон сабаб аст, ки дарунмояи сухани ў ва њолате, ки ањсос мекарда ва шеъри вай зарфи баёни он њолот ва таљрубањост, бо он чи дигарон ањсос карда ва андешидаанд, мутафовит аст. Он чи дар ин фасл ба ќалам омад, ба манзури нишон додан ва чашондани ќатрае буд аз дарёи ѓазалиёти Мавлавї. Бадењист дарёро бояд аз наздик сайр кард ва агар тобу тавон бошад, дар он ба шиноварї пардохт, то ављу фуруд ва печутобу раќс ва илтињобу изтироби амвољро ламс кард. Шеъри Мавлоно нозир ба љањон ва фаросўи љањон аст ва њамаи афроди инсон аз њар рангу нажод ва пайрави њар кешу имон. Навиштаанд: рўзе, ки Мавлавї дар Ќуния даргузашт, илова бар мусалмонон, масењиён ва яњудиён ва юнониён низ дар маросими ташйиъи љанозаи ў мегиристанд. Пас аз ќарнњо Љалолиддини Муњаммад њамон пойгоњи муњташамро дар байни милал ва нињали (тариќат, силк) мухталифи љањон њифз кардааст: Поп Љони Бисту Саввум дар соли 1958 дар паёме хос(с) навишт: «Ба номи љањони католик, ман дар баробари хотираи Мавлоно бо ањтиром сари таъзим фуруд меоварам». Ошнойї бо Мавлавї ва шеъри вай љони моро равшан мекунад, чи бењтар ки аз «Девон»-и Шамси ў партаве бар рўњи мо низ битобад

Фароњамсоз Саидмурод Шарифов Тењрон, пойизи 1369, бознашр аз «Адабиёт ва санъат» 28.12.2006с.

16

9 октябри соли 2014

www.nahzat.tj

НАСИЊАТ ГЎШ КУН, ЉОНО...

Панду андарз

Эй ќавми ба њаљ рафта, куљоед, куљоед! Маъшуќ њамин љост, биёед, биёед! Он хона латиф аст, нишонњош бигуфтед, Аз Хољаи он хона нишоне бинамоед.

(Мавлоно)

Аз Каломи Раббонї Ёд кун (ай Муњаммад (с)) чун муайян сохтем барои Иброњим (а) мавзеъи хонаи Каъбаро (ки ба он нигоњ карда ибодат кун) ва гуфтемаш шарик муќаррар макун бо Ман (дар ибодат касеро ё чизеро) ва поку тоза нигањ дор хонаи маро барои зиёраткунандагон ва барои намозгузорон ва рукўъу суљудкунандагон (яъне барои намозгузорон) (сураи «Њаљ» ояти 26). Ва овоз дењ дар миёни мардум ба њаљ, то биёянд пеши ту (даъвати туро иљобаткунон) пиёдаву савора бар уштури лоѓар, бирасанду биёянд ин уштурони лоѓар аз њар роњи дур (сураи «Њаљ» ояти 27). То њозир шаванд назди фоидањои (диниву дунявї) барои худ ва ёд кунанд номи Худоро дар чанд рўзи маълум (яъне рўзи иди Ќурбон, ки ќурбонї кунанд) аз њайвонњое, ки Худованд ризќу рўзї додааст ба онњо. Пас бихўред аз (гўшти ќурбониатон) ва бихўронед касони дармондаву дарвешу фаќирро (сураи «Њаљ» ояти 28).

Аз ањодиси шариф

Табаронї ва Ањмад). Паёмбар (с) мефармоянд: «Њар кї аз касби њалол-Худованд ѓайри касби њалолро ќабул намекунад-ба андозаи як хурмо садаќа намояд, Худованд онро ба дасташ ќабул карда, барои соњибаш парвариш мекунад, њамчуноне, ки шумо тойчаеро парвариш мекунед, то ин ки ба андозаи кўњ мешавад». (Ривояти Бухорї ва Муслим).

Сухани ёрони Расулуллоњ (с)

Шахси нек касе мебошад, ки давлти илмро њосил кунад ва ољизї ихтиёр намояд. Инсони бад ва камаќл касе аст, ки давлати илмро ба даст оварад ва мутакаббир шавад (Абубакри Сиддиќ (р)). Бењтарин оќил касе аст, ки ростии амали худро дар амал собит кунад (Њазрати Умар (р)). Тамоми некињо бо њаё ва одоб вобаста аст, тамоми бадињо бо бењаёї (Њазрати Усмон (р)). Бо некон бадї макун, зеро бо ин кор ту ўро аз кори нек манъ мекунї (Њазрати Алї (р)). Ибни Њотам (р) аз Ибни Аббос (р) овардааст, ки гуфт: «Шахси миннатгузор дохили љаннат намешавад, ин амр ба ман сахт тамом шуд, то ин ки дар Ќуръони карим оид ба миннатгузор ин оятро хондаам: «Садаќањои худро ба миннатгузорї ва озордињї ботил масозед» (Аз китоби Ад-дуррул-мансур». Њангоме, ки Ќурайш назди њазрати Салмон (р) фахр варзиданд, Салмон гуфт: «Лекин ман аз ќатраи оби палид, сипас љасади бадбўй офарида шудаам. Чун тарозу (тарозуи аъмол) оварда шавад, агар вазнин бошад ман љавонмард њастам вагарна пасту фурўмоя њастам».

Расули акрам (с) фармуданд: «Дар њељ рўзе Худованд аз оташи дўзах бандагонашро бештар озод намекунад монанди рўзи Арафа. Худованд ба малоикањо наздик шуда, бо ифтихор мегўяд: Инњо чї мехоњанд?» (Ривояти Муслим). Дар фазилати рўза гирифтани рўзи Арафа барои ѓайри њољиён низ Паёмбар (с) мефармоянд: «Гуноњони як соли гузашта ва як соли ояндаро кафорат мекунанд». (Ривояти Муслим). Паёмбар (с) мефармоянд: «Њељ рўзњое нест, ки дар назди Худованд Ќавли бузургон бузургтару мањбубтар аз рўзњои дања Њиммати баланд дошта бош, (дањаи Зулњиљља) бошанд. Пас шумо дар ин дања бештар такбир, тањлил ва зеро њиммати касе паст гардад, тањмид (њамди Худо) гўед». (Ривояти ќадру манзалаташ кам мегардад

(Њазрати Имоми Аъзам (р). Марди бадбахт, ки эълом медорад барои адои намоз бо мардум муваффаќ намешавад, наметавон ўро аз љумлаи авлиёи Худованди мутаъол ба шумор овард. Зеро валии Худо набояд шариати Парвардигорро ботил гардонад. (Доктор Юсуф Ќарзовї). Марде аз Суфёни Саврї пурсид: «Ба ман чї расидааст, ки чизеро аз Худо металабам ва Ў онро аз ман манъ мекунад?! Гуфт: «Худованд аз бахшандагї онро аз ту манъ намуд, зеро онро аз рўи бухл, ё нобуд, ё фаќр ва ё эњтиёљ манъ накардааст, балки аз рўи рањмат ба ту манъ намудааст (аз китоби «Амири нафси хеш бош». Падаре писарро чунин васият намуд: «Писарљон,забони худро некў гардон ва фасоњат ва балоѓатро дошта бош, зеро агар ќасди рафтан ба маљлисеро дошта бошї, аммо либос надошта бошї, метавонї либос кироя кунї ва њамчунин аст агар саворї надошта бошї, аммо агар забон ва баёни муносиб надошта бошї, ќодир ба кирояи он нахоњї буд. Ва масали касе, ки бо подшоњ густохї кунад, чун масали морафсой (моргир, морбоз) аст, ки бо хештан морон дорад, ва бо эшон хуспаду бархезад ва ё чун масали касест, ки бо шер њамсоягї дорад ва ё чун масали касест, ки дар дарё бошад, дар об миёни нањангон, ки одамиро фурў баранд ва ин касњо бохатар бошанд бар љони хеш (Имом Ѓаззолї, аз китоби «Насињат-ул-мулук»). Мо сулњ ва амнияти кишварро мењвари фаъолияти хеш ќарор додаем, роњ ва сиёсати пешгирифтаи мо љавобгўи њамаи мушкилот аст. Мо сиёсати муътадилро пеш гирифтаем. Барои ЊНИТ амнияти миллат ва кишвар муќаддам аст (устод Сайид Абдуллоњи Нурї). Фаромўш набояд кард, ки имрўз ваќте кишварњо аз сохти демократї пайравї мекунанд, мусалмонон танњо ба воситаи ташкили њизбњои сиёсї метавонанд, дар идораи кишварњо сањм бигиранд. Нисбати мушкилоти сиёсиву иќтисодї, фарњангиву иљтимоъии кишварњояшон бетафовут набуда, балки афродеро, ки дар сари ќудрат њастанд, насињат кунанд. Агар каљ бираванд онњоро ба роњи рост њидоят кунанд…ва агар корњои хуберо анљом бидињанд, онњоро кўмак бикунанд (устод Муњаммадшариф Њимматзода). Аќлњои кўчак дар муќобили ќудрат масњур (сењршуда, гирифтори љоду) мешаванд ва ба парастиш мепардозанд (Муњаммади Њиљозї). Њамоне, ки шерро дандони тез додааст, оњуро низ пойи гурез додааст (профессор Рањими Мусулмониён).

Фароњамсоз Муњиддин Асозода

Муњаррир: Њикматуллоњ Сайфуллоњзода sangvori@mail.ru Телефон: 918-66-98-46 Котиби масъул: Шоњ Абдї Хабарнигорон: Субњияи Њомид Умед Сиддиќшоњ

Нашрия дар сомонаи

www.nahzat.tj

ќобили дарёфт аст Телефон: 625-77-28 Њафтанома дар заминаи гуногунандешї маќолањоеро низ ба нашр мерасонад, ки хилофи мавќеи ЊНИТ ва нашрия мебошанд. Масъулияти дурустии аснод ва далели њамагуна маводи воридшуда ба дўши муаллифон аст. Дастхат ва аксњо баргардонида намешаванд. «Наљот» меъёрњои ахлоќии фаъолияти журналистиро дар Тољикистон эътироф намудаву менамояд. Нашрия аз гузориши хабаргузорињои «Авесто», «Tojnews», «Азия плюс», «Ozodagon», «Форс», «Islamnews/ru», сомонаи родиоњои «Озодї» ва «ВВС», истифода мекунад. Њафтавор тањти раќами 0104/рз дар Вазорати фарњанги Љумњурии Тољикистон номнавис шудааст ва бо теъдоди 4300 нусха дар матбааи “Муаттар”-и ЊНИТ ба чоп мерасад. Супориши раќами 170. Нархаш шартномавї. Суратњисоби мо: 20402972316264, «Амонатбонк»

Нишонии идора: ш. Душанбе, кўчаи Борбад, хонаи раќами 1, дафтари марказии Њизби Нањзати Исломии Тољикистон, тел: 625-77-28