Наҷот №42, 2014

«...Бешубња, њизби Худо ѓолиб хоњад буд»,

Ќуръон: сураи Моида, ояти 56

Гўяндаи њарфи носазо нисбати намоз бояд узр бихоњад

НАШРИЯИ

њИЗБИ

НАњЗАТИ

ИСЛОМИИ

ТОљИКИСТОН

№ 42 (812) Панљшанбе, 16 - уми октябри соли 2014 -и милодї, мутобиќ ба 22 - юми Зулњиљља, соли 1435 - и њиљрии ќамарї

Таљрибаи Тољикистон собит кард, ки њељ як элитаи сиёсї ба танњої наметавонад ба таври самарабахш ва давомнок кишварро идора кунад. Илова бар ин, манфиъати элитаи њукумрон на њамеша ба манфиъати тамоми миллату кишвар мутобиќат мекунад. Танњо мувозинати манфиъати гуруњои сиёсї, ќавму мањалњои мухталиф дар маљмўъ барои њифзи манфиъати давлат, истиќлолу истиќрори он замонат дода метавонад.

Муњаммадшариф Њимматзода, «Дидгоњ ва масоил»

Воќеъияти муносибат ба њуќуќњои констит утсионї дар Тољикистон

Диалог яке аз аслњои муњими сулњу субот аст

Дар сурати таѓйир пайдо кардани ќонун дар интихоботи парлумонї ширкат хоњам кард

Ба ифтихори 700 - солагии Мир Сайид Алии Њамадонї

2

16 октябри соли 2014

хабар

Гар ба дасти худ дињї хурмои тар

Дар зиндагии чандрўзаи ин дунёи фонї шиори родмардони ЊНИТ дар Исфараи бостонї расонидани кўмаку хайрхоњї ба ниёзмандон аст. Љои тазаккур аст, ки ин амри хайр суннати волои Расули Худо (с) мањсуб мешавад, ки муаллими муаллимин пайравони хешро таълим медод: дар ќалби мазлумину ниёзмандон шодиву фарањро эљод бинамоеду дасти шафќат бар сари ятимон бигзоред, то хешро аз ин њолат берун эњсос намоянд, алалхусус дар идњои Рамазону Ќурбон. Мазлумину ятимон бо ин умеданд, ки фарде дари ишонро мекўбаду эњдое вориди хона месозад. Љавонмардони ЊНИТ дар Исфарашањр бо ибтикори раиси бахши шањрии њизб Наимљони Самеъ ба шарафи иди бузурги мусулмонон, иди Ќурбон ба мактаб-парваришгоњи №-1 шањраки Шўроб ва беморхонаи вилоятии беморињои рўњии Лаккон, корхонаи нобиноёни Исфара, инчунин ќисмњои њарбии воќеъ дар Чоркўњу Ворух ташриф оварда,

www.nahzat.tj

туњфањои идона, мисли гўшту макарон, равѓану ќанд ва нону дигар чизњои тзарурї таќдим карданд. Масъулини ин даргоњњо ба раёсати бахши исфарагии ЊНИТ изњори миннатдорї намуда, бардавом будани ин гуна амри хайрро таманно карданд. Ба беш аз 200 оила њам гўшти ќурбонї ва 66 оилаи дигар туњфањои идона супорида шуд, ки дар ин љода сањми масъулини ташкилотњои ибтидоии њизб дар љамоъатњои Чоркўњу Ворух хеле зиёд аст. Хушо бар њоли онњое, ки молу амволи худро ба хотири Худо сарф менамоянд, тавре шоир мефармояд: Гар ба дасти худ дињї хурмои тар, Бењ, ки баъд аз ту дињанд хирвори зар.

Њамдиёрони азиз! Таманнои самимона ин аст, ки ќалби мањзуни ятимеро шод бинмоед, шояд ин амал барои якояки мову шумо парда аз оташи сўзони љањаннам гардад.

Кабирї дар вохурї бо њаводорони ЊНИТ Шуъбаи љавонон ва варзиши њизб иттилоъ медињад, ки рўзи 17-уми октяб дар дафтари марказии ЊНИТ вохўрии навбатии Муњиддин Кабирї, рањбари њизб бо њаводорони он баргузор мегардад. Бояд хотиррасон кард, ки зимни баргузории ин вохўрињо маъмулан мавзўъњои доѓи рўзи ба љавонон марбутбуда матрањ мегарданд. Дар мулоќоти навбатї њам интизор меравад, ки мисли ќабл бањсу гуфтугўњо бештар атрофи вазъи сиёсї, аз љумла «овоза»-њо дар мавриди доир шудани гирдињамої дар пойтахт ва вокунишњои нињодњои хоси давлатї нисбат ба ин раванд љараён пайдо намояд. Аз ин хотир, ба иттилоъи њамватаноне, ки берун аз пойтахтанду имкони дар ин нишаст ширкат карданро надоранд, мерасонем, ки ин суњбатњоро тавассути њизб нисбати мавзуъњои матрањ шабакаи иљтимоъии “ZELLO” дар шуда, ба таври мустаќим огоњ гурўњи “ NAHZAT2015” пайгирї на- шаванд. моянд ва аз мавќеъи роњбарияти

Душанбе 5 милион товони зарар месупорад

Раёсати бахши ЊНИТ дар Исфара

Насињати модар ба Шарофиддин: Писарам, шукрона кун

Ќабл аз «овоза»-њои баргузории гиридињамої дар шањри Душанбе афкори дигаре низ вуљуд дошт, ки волидайн ва дигаре аз наздикони Шарофиддин Гадоев, узви созмони “Гурўњи 24”-ро, ки баъдан фаъолияти он аз сўи Додгоњи олї, њамчун созмони ифротгаро мамнуъ эълон гардид, маќомот ба идорањои худ даъват карда, талаб пеш гузоштаанд, ки фарзанд, бародар ва падари хешро ба кишвар даъват намоянд. Њоло бо пахш шудани навори даъватие дар ВАО-и электронї ин њарфњо тайид њам шуданд. Дар навори мурољиатие аз сўи хонаводаи Шарофиддин Гадоев, ки рўзи 13-уми октябр пахш гардид, Оишамоњ Абдуллоева, модараш гуфтааст: “Ту шукронаи њамин Ватан, зиндагии хубу хушамон кун. Насињатњои мара, ки аз кўдакї мегуфтам, ба ин хел корњо дахолат накун, куљо кардї? Њељ ваќт ба рањи бад нарав, кори бад накун. Ин гапу корњоятро бас кун, намехоњам аз пушти фарзанди ман хун бирезад. …Розигї ва дуъои маро, агар хоњї, дар ягон љои љањон ба ягон кас зарар нарасон. Номи нек ними давлат аст”. Мирзоъалї Гадоев, падари Шарофиддин њам зимни хитоб ба фарзанд хостори ќатъи фаъолияти зиддињукуматиаш шуда, баргашти ўро ба Тољикистон талаб кардааст, ки “зиндагї њоло дар Тољикистон хуб аст. Чї даркорай ин корњо, ягон фоида надоранд. Фирефтаи беаќлњои дигар ма-

шав”. Бародари Шарофиддин, Ќурбон Гадоев бошад талаби он пеш гузошта, ки пайрави гурўњњои бемаънї нашуда, дар фикри худ ва волидон бошад. “Бигузор дар дами пирї роњат бинанд, ѓамшон надењ, баромаду гапњои зиёдї назан, гапњои ягон кас ва гурўњро гўш накун, тинљ бигард. Њама љо ором аст”. Шарофиддин Гадоев, узви созмони мамнуъшудаи “Гурўњи 24” феълан дар Испаниё ќарор дошта, аз он љо тавассути интернет суњбатњоеро анљом медињад, ки онњоро «дидгоњи сиёсї» гуфтан имкон надорад. Ќаблан бо дархости маќомоти Тољикистон мавриди боздошт ќарор гирифта буд, вале додгоњи Испаниё барои ба Тољикистон фиристоданаш тасмим нагирифт, баръакс, озодаш кард.

Бишкек тайид мекунад, ки Душанбе дар асари муноќишаи марзї 5 милион долар товон месупорад. Аммо Душанбе изњор медорад, ки товонсупорї љонибайн сурат мегирад. Тољикистон ба зарардидагон дар асари муноќишаи марзї алакай ними пули миќдори зарарро таслим кардааст, дар ин маврид «Озодї» аз ќавли муъовини сарвазири Ќирѓизистон, Абдурањмон Маматалиев хабар медињад. Љаноби Маматалиев изњор дошта, ки љониби Тољикистон наздик ба 5 милион суми зарарро супорид. Барои пардохти пули боќимонда корњо идома доранд ва њукумат барои тезонидани иљрои он ба Душанбе расман мурољиъат кардааст.

Сангинов, муъовини аввали раиси вилояти Суѓд њам пардохт шудани ќисмате аз товони зарарро тайид карда, тазаккур медињад, ки ин маблаѓ чандон бузург нест ва раванди пардохти зарар љонибайн буда, 4 моњ боз идома дорад. «Љониби ќирѓизї барои мо њам товони зарар месупорад», гуфтааст Сангинов, аммо дар ин маврид кадом омореро зикр намекунад. Маќомдори вилояти Суѓд ќайд карда, ки дар љараёни низоъу муноќишањои марзї, баъзан миёни сокинони ду кишвар мошину хонањое зарар дидаанд ва товонњо дар њамоњангии љонибайн супорида шудаанд.

Таври маълум, ќисмате аз марз миёни ду кишвар то ба имрўз аниќ нест, ки ба кадом љониб таъалуќ дорад ва ин боиси низоъу муноќишаи марзии сокинони ду љониби марз ќарор мегирад. Агар дарози марз миёни Тољикистону Ќирѓизистон 970 километрро ташкил дињад, 500 километри он нишонгузорї шудаву Дар њамин њол, љаноби Љумъабой бас.

Тавре ин манбаъ мегўяд, дар асари муноќишањо чандин хонаву дукон ва мошинњо ба коми оташ рафтаанд, ки зарари он 11 милион суми ќирѓизиро ташкил медињад ва гўё љониби тољикї ваъдаи пардохти зарарро додааст.

www.nahzat.tj

3

16 октябри соли 2014

хабар

Оё дин афюн аст? Тафовути назарњо дар хусуси наќши дин дар љомеъа натиљаи адами дониши кофии динист. Дар гузаштаи начандон дур дину илмро бо њам носозгор медонистанд, ки аљобат надорад, зеро асосгузорони љањонбинии марксистї ва таљрибаи њукронии низоми Шуравї бо ин фањмиш собиќ собит сохт, ки пайравони он ин њарфро ќабул доштаву пайравї њам мекарданд.

шонро ба мерос мегузоранд». Таври маълум, пайѓамбарон маќоми баландтаринро соњиб­ анд ва чизе бошарафтар аз омўхтани илм ва вориси пайѓамбарон будан нест. Дар њадиси дигар мехонем: «Фарќи байни олим ва обид ба монанди фарќи байни ман ва пасттарини шумост».

Худованд мефармояд: «Бигў: Оё онњое, ки медонанд бо онњое, ки намедонанд, баБа њар њол, њоло њам аса- робаранд? Танњо хирадманри таълимоти ин љањонбинї дон панд мегиранд», (сураи дар маѓзи баъзе дўстони мо Зумар, 9). побарљост. Пас, биёед, якљоя «Ва бигў: «Эй Парвардигори муайян намоем, ки дар њаќиќат ман, ба илми ман бияфзой», оё дин афюн аст? (сураи То-њо, 114), Фикрњои гуногуне дар хусу«Худо онњоеро, ки имон си алоќамандии дину дониш, наќш, ањамияту маќоми он овардаанд ва касонеро, ки дар њаёти инсон мављуданд. дониш ёфтаанд, ба дараљањо «Илм», яъне чї? Нуќтаи на- баланд бардорад ва Худо ба зари дин ин аст, ки омўзиши корњое, ки мекунед, огоњ аст», сохту таркибии олам, аз ќаъри (сураи Муљодала, 11). замин то кайњон ва чизњои дар Дар ин љо якчанд суханони он бударо илм меомўзонад. олимони машњурро меорем, Ба воситаи илм инсон бо бу- ки алоќамандии дин ва илмро зургии офаридањои Худованд тасдиќ мекунанд. Шарл Мисшинос мегардад. Барои њамин мар: Агар пайравони дигар Ислом илмро як роњи баланд адён бо омўзиши илм имонабардоштани мартабаи инсон шонро аз даст дињанд, имодар назди Офаридгор дони- ни пайравони дини Ислом ста, таълим медињад, ки «аз мустањкамтар мегардад, ин аз гањвора то гур дониш биљўй». он сабаб аст, ки илми њозира Дар њадиси дигаре њам ома- суханони дар Ќуръон гафтадааст: «Талаб кунед илмро, шударо тасдиќ мекунад. агарчи дар Чин њам бошад». Рољер Бекон: Илм каромаБояд ёдовар шуд, замоне ки ин њадис аз забони мубора- те дорад, ки имони одамонро ки Пайѓамбари Худо (с) садо мустањкам менамояд. дод, Чин як гўшаи дурдасттаФренсис Бекон: Барои ба рини дунё ба њисоб мерафт ва њазрати Муњаммад (с) дастур гумроњї наафтодан, мо бояд дод, ки талаб кунед илмро ду китобро хонем, аввал Киновобаста дар кадом макону тоби Худоро барои омўхтани амрњои Ў, дуввум худи минтаќа будани он. офаридањояшро, ки шањодат Набояд фаромўш кард, ки ба бухургии Худо медињанд. њамаи илмњо нафърасони марГалилео Галилей: Бешубња, дум нестанд. Илмњое нафърасонанд, ки бо омўзиши онњо табиъат китоби дуввуми Худодараљаи имон ва љањонбинии ванд аст, ки аз он рў нагардоинсон зиёд мешавад. Аммо нем, балки бихонем онро. илмњои астроложї ва сењру Уилям Гаршел: Мунаљљимони љоду фоидае надоранд ва бедин шояд девона бошанд, омухтани онњо маинуъ аст. ки чи тавр олим њаракати муВазифаи тамоми пайѓам­ раттаби љисмњои осмониро барон аз Одам (а) то Хотам мушоњида карда, ба Офарид(с) тарбияти рўњонии инсони- гори онњо имон намеоварад? ят буду њаст. Онњо бо анљоми Љеймс Прескотт Љоул: Дониамалњои солењ даъват ва аз мункарот манъ мекарданд. стани ќонунњои табиъат шиДар роњи даъват аз илми хеш нохти Худост. истифода бурда, онро ба меЛуи Пастер: Њар ќадаре тарос мегузоштанд. биъатро меомўзам, имонам Маќоми баланди уламоро њамон ќадар ба созандаи он њадисњои Пайѓамбари Ислом зиёд мешавад. (с) тасдиќ мекунанд: «Олимон ворисони пайѓамбаронанд. Бобои Пайѓамбарон бошанд динору Шарофиддин дирњам не, балки танњо илма-

Хокистаре парешон “Масали касоне, ки ба Парвардигорашон кофир шуданд, аъмолашон монанди хокистаре аст, ки дар рўзи тўфонї боди сахте бар он бивазад, ки наметавонанд чизе аз он (аъмоле, ки) анљом додаанд, ба даст оранд, ин аст њамон гумроњии аз роњ дурафтода”. (Сураи Иброњим, ояти 18). Худованд баъди баёни кайфари аъмоли ношоистаи касоне, ки ба Парвардигор бовар надоранд ва паёмбарони Худоро ба дурўѓгўї нисбат медињанд, ба хотири комил кардани мавзўи бањси оёти ќаблї, дар ин оят дар мавриди саранљоми корњои неки дар дунё анљомдодаи онњо масале мезанад, ки сањнаи зиндаеро аз љањони дигар пеши назари хонанда муљассам месозад. Бо ин масали гўё воќеияти зоеъшавии аъмоли некўи, ин тоифаро чунин ба тасвир мекашад: “Масали касоне, ки ба Парвардигорашон кофир шуданд, аъмолашон монанди хокистаре аст, ки дар рўзи тўфонї боди сахте бар он бивазад”. Табиист, ки боди тунду сахт дар рўзи тўфонї хокистари хушкро ба суръат бардошта, онро ба гарду ѓубор табдил дода, пароканда месозад ва аз он ному нишоне боќї намемонад. Баъди пош додани бод касе онро љамъ карда, аз он истифода бурда наметавонад, чун љои он ба андозае холї мешавад, мисле ки дар он љо чизе набуда. Ва њар як амали мункирони њаќ як зарра хокистареро мемонад, ки тундбоди шадиди инкори њаќ онро аз байн бурдааст ва дар рўзи Ќиёмат соњибаш наметавонад аз он аъмол натиљае ба даст оварда, дар баробари он подош дарёфт намояд ва ба саодат бирасад: “наметавонанд чизе аз он чи анљом додаанд, ба даст оранд”. Ќуръон саранљоми аъмоли мустакбирони мункирро дар ояти 23 сураи Фурќон ба тарзи дигар, вале бо њифзи мазмуни ояти мавриди бањс тасвир намудааст, ки айни њамон маъноро ифода мекунад: “Ва ба аъмоле, ки анљом додаанд, мепардозем ва онро (чун) ѓуборе пароканда месозем”. Воќеияти њаёт нишон медињад, афроде, ки ба таълимоти илоњї пойбандї надоранд, дар баробари аъмоли ношоиста як ќатор амалњои нек ва барои љомеъа судбахшро низ анљом медињанд. Ба монанди итоат аз падару модар, некї кардан ба онњо, дасти ятимону бенавоёнро гирифтан, бо хешу табор рафту омади хуб доштан, ба мардум хидмат кардан, мењмоннавозї, ислоњоти иќтисодї, хадамоти иљтимої ва ѓайра. Инчунин аз ин ќисмати мардум олимону донишмандоне низ њастанд, ки тамоми донишу неруи худро дар роњи тараќќии илму фан бахшида, ба башарият ихтирооти судманди илмї ва њатто ихтироъњои тамаддунсоз таќдим кардаанд. Вале бо ин вуљуд, ин гуна аъмоли хайру неки онњо дар рўзи Ќиёмат њама зоеъ мегардад ва ба дарди онњо намехўрад. Бояд гуфт, ин зоеъшавї ва барбодравии аъмоли нек бармегардад ба амалкарди худи эшон, чун тарзи тафаккури афроди ѓайри илоњї ва худпарасту манфиатпараст таврест, ки пайваста ба илму дониш ва ќудрати худ такя мекунанд ва худашонро дар њама чиз анљомдињандаи соњибихтиёр медонанд. Натиљаи ин тарзи тафаккур аст, ки мегўянд, агар ќиёмат бошад, дар он љо низ бењтар аз инро ба даст хоњам овард, намегўянд, дар он љо ба мо Худованд бењтарашро медињад. “Ва гумон надорам, ки ќиёмат барпо шавад ва агар њам ба назди Парвардигорам бозгардонда шавам, албатта љойгоње бењтар аз ин хоњам ёфт”. (Кањф, 36). Гузашта аз ин, касоне, ки ба Худо ва рўзи Ќиёмат бовар надоранд, аъмоли худро бар пойдевори устувори имону ихлос бунёд намекунанд ва онро ба устувортарин дастгираи муњкам пайванд намедињанд, балки бар ѓайри зербинои сањењу устувор бунёд менињанд. Онњо танњо барои ин дунё кору зиндагї мекунанд ва њар амали некўе анљом дињанд, њар навъ љањду талош ва фидокорие кунанд, манзурашон молу сарват, обрўву шуњрати мансабу маќоми ин дунё аст, ризои Худованд, подоши рўзи љазо ба гўшаи хаёлашон њам намегузарад. Бо вуљуди ин, Худованди донои нињону ошкор амали некўи онњоро ба тамом зоеъ намегардонад, балки дар њамин дунё ба эшон молу сарват, обрўву эътибор, љоњу маќом медињад,чун ваъда додааст, ки “... Мо подоши некўкоронро зоеъ нахоњем кард”. (Сураи Кањф, 30). Яъне онон подоши амалњои некўи худро дар дунё мегиранд. Дуруст аст, ки ин ваъда ба мўъминони содиќ дода шудааст, вале адолати Худованд таќозо менамояд, ки амалоњи некўи афроди беимонро низ зоеъ накунад ва њар чи манзури онон аст, бидињад. Ин мисдоќи ќавли Паёмбари гиромї (с) аст, ки мефармояд: “Њамоно савоби аъмол вобаста ба ният аст ва њар кас натиљаи нияти худро дармеёбад, бинобар ин, касе, ки њиљраташ ба сўи Худо ва Расули Ўст, савоби њиљрати ба сўи Худо ва Расулашро дармеёбад ва касе, ки њиљраташ ба маќсади дунё бошад, ба он мерасад, ё њиљраташ бо маќсади издивољ бо зане бошад, насибаш аз њиљраташ њамон чизе аст, ки ба хотири расидан ба он њиљрат кардааст”. Як умр ба эътиќоди зиддихудої ва бединї кору зиндагї карда, саъю амали беасос ва ѓайримустаќим анљом дода, боз эътиќод намудан, ки такягоње устувор доранд, гумроњии дуру дарозест, ки имконияти пайдо намудани роњи рост вуљуд надорад: “Ин аст њамон гумроњии аз роњ дурафтода”. Дар партави ояти мавриди бањс ба дарки ин њаќиќат метавон расид, ки худомењварї ва бо ангезаи илоњї ва њадафњои муќаддасу пок зистан ва аъмоли хешро бар ин мабно бино нињодан ба зиндагї ва аъмоли инсон шаклу муњтаво дода, ба он арзиши воло мебахшад. Одамият, ахлоќи некў ва эњсону фидокорї агар бар пояи таќвои илоњї ва талаби ризои Худованд ба зуњур наояд, дар мањали хатар ќарор гирифта, билахира барбод рафта, умеди соњибашро ба ноумедии мутлаќ табдил медињад.

Зубайдуллоњи Розиќ

4 Воќеъияти муносибат ба њуќуќњои конститутсионї дар Тољикистон 16 октябри соли 2014

www.nahzat.tj

бардошт

Сухане чанд дар пасманзари конфронси байналмилалие, ки бахшида ба 20-солагии Конститутсияи ЉТ зери мавзўи «Наќши Конститутсия дар бунёди давлати (љумњурии) соњибихтиёр, демократї, њуќуќбунёд, иљтимоъї, дунявї ва ягона», рўзи 26-уми сентябр дар Китобхонаи миллї баргузор гардид. Дар кори он коршиносони дохиливу хориљї, бахусус маќомоти аршади кишвар ва намояндагони зирабт бо маќолањои пурмуњтаво ва назарпардозињои зиёде ширкат доштанд ва донишљўёни донишкадаи КДАМ ва академияи милитсияи ВУД кафкўбї мекарданд.

Мутаассифона, кадом мубоњисае доир нагардид, агарчи дар барнома љои чунин бањсњо вуљуд дошт. Њарфзании сухангўёни дохиливу хориљї мисли лексияи устод дар як аудатория садо доданду бас. Эњтимол доирањои зирабти дохилї кадом диду назар ва воќеъиятњоеро дар мавриди чигунагии муносибат ба њуќуќи конститутсионии шањрванд аз таљрибаи кишварњои Олмону Фаронса ва Ќазоќистони њамсоя барои худ гирифта бошанд. Ба њар њол, ин гуна таљрибаандўхтанњо байид ба назар мерасанд, чун онњо Конститутсияи Тољикистонро нодир ва дар радифи 5 конститутсияи бењтарини дунё медонанд, аммо маълум нест, ки ќабл аз Тољикистон кишварњои чоргона кадом бошанд? Конститутсия ва њуќуќбунёдї Конститутсия ё Сарќонун барои як љомеъаи мутамаддин ва озод санади аслии њуќуќиест, ки тибќи ниёз ва хоњишоти аксари кулли љомеъа тањия шуда, дар њамапурсии саросарї ба хотири рушди он ќабул мегардад. Дар ин санади муњими њуќуќї тамоми љанбањои њуќуќу озодињои шањрванд

тазмин ва кафолат дода мешаванд. Маќомоти Тољикистон пайваста тазаккур медињанд, ки Конститутсияи мо аз меъёру усулњои инсондўстї маншаъ мегирад ва дар он арзишњои муњими њаётї, бахусус назокатњои изњори ирода ва марому маќсади шањрванд ба таври возењ инъикос гардидаанд. Тазаккур доданњо хубанд, вале иљрои ин фармудањо зери суол ќарор доштаву бањсталабанд. Чунки аксари кулли тањлилгарону коршиносон бо дарназардошти ташаккули љомеъа ва мављудияту инкишофи ғояњои солими давлатдорї ва воќеъияти рушди афкори мухталиф натиљагирї карда, ба њадафмандона пиёда нашудани љанбањои муњими њуќуќњои конституисонї, он њам тибќи талаботи њамин конститутсия ишора мекунанд. Яъне норушан будани риъоя ва иљрои меъёрњои ин санади олии њуќуќї воќеъияти даъвои њуќуќбунёдии низоми давлатдории моро маънидод мекунад. «Аз ин рў, давлате, ки барои таъмини амалишавии меъёрњои Конститутсия њамчун санади дорои эътибори олии њуќуќї шароит фароњам намеорад, ба монеъа ва мушкилоти гарон дучор мегардад», гуфтааст

Президенти ЉТ дар паёми порсолаи худ дар ин маврид, ки хеле љолиб аст. Эњтимол њарфњои болоро дар мавриди наќзи њуќуќ ва озодињо ќабул надошта бошанд, аммо суол ин аст, ки оё воќеъияти бартарият доштани њокимияти иљроияро болои ду шохаи дигари њокимияти давлатї рад мекунанд? Оё Тољикистон бо ќабули Конститутсия роњи бунёди давлати њуќуќбунёду иљтимоъї ва љомеъаи озоди шањрвандиро пеш гирифт ё афкори элитаи сиёсиеро истиќрор бахшид? Њуќуќу озодињои фитрї, ки дар воќеъ ба худи инсон хосанд, оё аз рўзи аввали ќабули Конститутсия дар он љо пайдо карданд ё зимни ислоњоти конститутсионии соли 1999, њоло канор мегузорем чигунагии масъалаи риъоя шудани ин њуќуќу озодињоро? Оё уњдадорињои давлат љињати эътирофу риъоя ва њифзи ин њуќуќу озодињо амалї шуданд ё хайр? Оё миллат дарвоќеъ сарчашмаи ягонаи њокимияти давлатист ё инро вазифаи хоси њокимияти иљроия медонанд? Агар ба таърихчаи давлатдории навини хеш назар андозем, наќши амру дастур, амалкардњои маќомоти алоњида ва дар умум љойгоњи воќеъии њокимияти

иљроияро болотар аз фармудањои Конститутсия мебинем. Бале, хеле аз бандњои Конститутсия амал мекунанд, вале боз њам муносибат ба талаботи аслии он муносибат ба як эъломияро мемонад. Яъне баробарии зоњирии ќонунї, таљзияи номатлуби шохањои њокимияти далатї, гуногунандешии сиёсиву мафкуравї, бисёрњизбї ва фаъолияти озоди соњибкории сохтаро дар кишвар эњсос мекунему бас, чун дасти зўр болотар аз њама гуна ќонун аст. Бо дарназардошти талаботи нухбагони сиёсии њоким, бахусус доирањои хоси он ислоњотњои мухталифи сохтаву зоњирие пиёда мешаванд, агарчи дар рушди низоми давлатдорї таъсири мустаќим надошта бошанд њам, ворид шудани инсонњои нав ба нуќтањои калидї дигаргунињои љузъиеро ба вуљуд овардааст, ки ин њам хуб аст, албатта. Аммо масъала сари он аст, ки як шањрванди озода ва дигарандеш, ваќте тањќиру нодидагирињои зиёдро дар ину он маврид ба чашми сар мебинад, оё ў ба тарғибу ташвиќи мазмун ва моњияти Конститутсияи амалинашаванда њавасмандї зоњир намесозад. Шањрвандеро пайдо кардан мушкил аст, ки рушд ва пешрафти кишвари хешро хоњон набошад, балки ў аз њама василањои пешрафти љомеъа пуштибонї мекунад. Вале шуури пасти маќомоти алоњида ва муносибати номатлуби онњо дар риъояи њуќуќу озодињои конститутсионї намегузорад, ки инсони озода ва андешаманд дар боло бурдани шуури љомеъа хешро сањим бидонад. Аз ин рў, метавон гуфт, эњтирому риъояи меъёрњои Конститутсия, таъмини волоияти ќонуну тартибот, нишонаи аслии љомеъаи соњибфарњангу масъулиятшинос ва ќонунмењмар мебошанд, ки дар навбати худ кишварро мебаранд ба сўи оромиву субот, инчунин зиндагии босаъодати њар як сокини он. Дар ин маврид бармегардем ба ишорањои паёми порсолаи љаноби Эмомалї Рањмон, ки дар љое аз он гуфтааст: «Мо имрўз барои амалї сохтани ниятњои неки худ тамоми шароиту заминањои заруриро фароњам овардаем ва танњо бо сарљамъиву вањдати

миллї, њамдигарфањмиву њаммаромї ва зањмати созанда метавонем мушкилоти мављударо паси сар намуда, бо ифтихор миллати худро, ки дар таърихи башар њамчун миллати сулњпарвар, адолатхоњу эљодгар шинохта шудааст, ба ояндаи дурахшон њидоят созем». Љаноби Худоёров, рањбари дастгоњи иљроияи Президенти ЉТ њам зимни ифтитоњи конфронси байналмилалї ишора ба он кард, ки љаноби Э.Рањмон Конститутсияи кишварро падидаи нодир арзёбї мекунад, чунки дар низоми давлатдорї таѓйирот ворид намуд. Бале, ќабули конститутсия як амри зарурї барои кишвари соњибистиќлол буд ва бо ќабул шудани чунин як санади муњим соњибистиќлолиятиро тањаќќуќ бахшид, дар ин маврид касе бањс надорад. Аммо оё ниёзу ормонњои умумимиллї дар раванди шаклгирии давлати миллї мавриди эътибор ќарор гирифтаанд? Чигунагии посухи ин суол ва суолњои ќаблиро дар њар кадоме аз мавзўъњои матрањшудаи конфронси байналмилалї ба гунае пайдо кардан мумкин аст, ки аз љониби донишмандони дохилї ва хориљї матрањ гардиданд, аз љумла: Наќши Конститутсияи ЉТ дар бунёди давлати демократї, њуќуќбунёд, дунявї ва ягона, Мањкам Мањмудзода, раиси Суди конститутсионї, академики Академияи илмњо, - Конститутсияи ЉТ ва конститутсияњои кишварњои ОМ: 20 соли таърих, Диде Мос, намояндаи воломаќом дар Ассотсиатсияи байналхалќии њуќуќи конститутсионї, профайсури соњаи њуќуќ дар донишкадаи Марсели Фаронса, њамчунин маќолаи љаноби Муњаммадалї Ватанов, раиси кумитаи Маљлиси намояндагон, ки зери њамин мавзўъ садо дод, - Конститутсия ва рушди ќонунгузории ЉТ, Мањмад Рањимзода, директори Маркази ќонунгузории назди Президенти ЉТ, - Маќоми конститутсия дар инкишофи давлатдорї: алоќамандї байни маќомоти амалисози усулњои конститутсионї ва раванди инкишофи давлату љомеъа, намуна барои бањс, Ларс Брокер, намояндаи Суди

(Идома дар сањ. 12)

www.nahzat.tj

16 октябри соли 2014

тањлил

Шабистарї:

5

Алиашраф Муљтањиди Шабис­ тарї, нахустин сафир, он њам сафири Љумњурии Исломии Ирон дар Тољикистон ва яке аз чењрањои маъруф, рўзи 9 октябр мењмон ва сухангўи навбатї дар мањфили “Гуфтугўи тамаддунњо” зери рањбарии профайсур Иброњим Усмонов дар шањри Душанбе буд. Ишон дар љараёни суханронии хеш аз хотироти замони сафирї дар солњои 90ум њикоят кард, ки бо оѓозу анљоми љанги дохилї дар Тољикистон рост омада буд.

Диалог ва муколама яке аз аслњои муњими сулњу субот аст Зимни ин суханронї сафири собиќ аз асрори айёми љанги дохилї ва дигар масоиле њарф зад, ки ба гуфтаи ў, дар шумори секретњо буданд. Љаноби Шабистарї, ки талош мекард бо гўиши тољикї суњбат намояд, рољеъ ба сањму зањматњои шахсиятњои муњим ва калидии даврони љангу сулњи Тољикистон, бо шумули Э. Рањмон, устод Сайид Абдуллоњи Нурї, Абдулмаљид Достиев, Њољї Акбар Тўраљонзода љанбањои мухталиферо ошкор кард. Њамчунин иќрор кард, ки айни замон дар сари навиштани китоб аст, аз љумла: “Њозир ба навиштани хотиротам шурўъ кардам, ки иншоаллоњ, китоб хоњад шуд, шояд навиштани он чанд сол тўл бикашад. Чунки эњсос мекунам он чи дар Тољикистон дидам, на фаќат бањси љанг, балки бањси бародарие, ки бо ин кишвар дорем, барои ояндагон дар худи Ирон, яъне дипломатњои оянда ва њамин тавр барои касоне, ки ба Ирон алоќаманданду

таърихи равобитро баъд аз истиќлоли Тољикистон шинохтан мехоњанд”. Воќеъиятњои рўз Љаноби Шабистарї аз даврони оѓози ошўбњо дар Тољикистон ёдовар шуда гуфт, он замон дар бораи Ирон ва љонибдории сафири ваќт аз оппозисиюн туњматњои зиёд мекарданд, вале ин иттињомотро бо далоили мувассаќ рад карда тавонистааст: “Хеле иттињом мезаданд, ки Љумњурии Исломї ба Тољикистон силоњ медињад. Ба њар њол таблиѓоте, ки душманњои мову шумо доштанд, “њатто намепурсиданд, ки оё миёни Ирону Тољикистон марзи муштарак вуљуд дорад, ки силоњ биёварем ё ин ки бо кадом самолёте ин корро кардан мумкин аст, ваќте њамаи марз ва аэропортњо тавассути русњо контрул мешавад, аслан чї имконияте вуљуд дорад”? Сафири собиќи ЉИИ афзуд, њатто ин гуна бадгумонї ва шакку шубња нисбати Ирон аз тарафи масъулини баландпояи

онваќта, аз љумла худи љаноби Эмомалї Рањмонов низ, ки тоза раиси вилояти Кўлоб шуда буд, изњор гардидааст. Аммо хушбахтона, дертар њам бошад, дарк карданд, ки фикрашон иштибоњист: “Моњи октябри соли 1992 назди љаноби оќои Аслиддин Соњибназаров, ки муъовини нахуствазир буд, даромадаму масъалаи кўмаки башардўстона расонидани онро ба Кўлоб матрањ кардам, ки ишон ин иќдомро пуштибонї намуданд. Ёдатон бошад ба самти Кўлоб фиристодани орд он ваќт душвор буд, вале дар фикри фиристодани орд ба Кўлоб будам. Љаноби Рањмонов, њокими Кўлоб дар он ваќт аз Љумњурии Исломї бисёр хафа буд. Бо ишон ќариб 1 соат суњбат кардем ва ёдам намеравад, ки гуфтам, мехоњем барои мардуми ин минтаќа орд фиристем. Љаноби оќои Рањмон, ки хафа буд, гуфтанд, “даркор нест”. Мо ба њар њол, орд тањия кардему рўзи аввал, ки баъд аз зўњр буд, хостем

тавассути њавопаймо кор анљом бигирад, аммо дар роњ ба самти фурудгоњ чанде аз афрод ва гурўњњо монеъа гузоштанду гуфтанд ин корро карда наметавонед. Нимашабии њамон рўз боз аз нав ордро ба мошин бор кардем ва аз кормандонам, ки худ халтаи ордро ба дўш гирифта ба комюнњо мегузоштанд, хеле миннатдорам. Субњи барваќт омадем ба фурудгоњ ва масъала пеш омад, ки ин корро кї њамроњї мекунад, то орд дар воќеъ ба мардуми муњтољ бирасад. Як љавоне баланд шуду довталабона гуфт, ки ў хоњад рафт. Ордро бурд ва баргашт, ки басо хурсанд буд, чун ўро истиќболи гарм интизор будааст. Ин њама сипарї шуданду љаноби Рањмонов раисиљумњур интихоб шуданд. Њељ ёдам намеравад, шояд маросими рўзи миллии мо 22 бањман, 11 феврал буд, ки ишон бо иттифоќи тамоми кобинаашон омаданд ба

бўстонсаро ва табрик гуфтанд. Ќабл аз њар чиз баланд шуданд ва гуфтанд, ман аз ин кас узр пурсиданиам, чун гапњои сахте гуфта будам. Воќеъан, нишон доданд, ки ба њар њол шањомат доранд. Агар дар дигар мавќеъе гапњои сахт гуфта бошанд, меоянду эътироф мекунанд”. Алиашраф Муљтањиди Шабистарї афзуд, новобаста аз тањдиди ошкоро ба љонаш Тољикистони нооромро тарк накард, балки дар канори бародарону хоњарони тољики худ биистод: “Ваќте ба Душанбе њамла шуд, тамоми дипломатњо аз Душанбе рафтанд. Шояд танњо дипломате будам, ки дар шањр мондам. Дар њоттели «Авасто», ки он ваќт исми «Октябр»-ро дошт, ќарор доштам. Њатто дарбони ин мењмонхона, як пирамард низ њоттелро рањо карду рафт. Аммо ман њељ воњимае надоштам, шояд барои шумо аљоиб бошад, ки муњофизе њам надо-

(Идома дар сањ.6)

6

16 октябри соли 2014

www.nahzat.tj

тањлил

(Идома аз сањ.5)

Диалог ва муколама яке аз штам. Иллаташ ин буд, ки медонистам, мардум хушбахтона, ба ман ва Ирон њусни назар доранд. Вале як хабарнигоре, ки нисбати ман хеле нигарон буд мегуфт, Шумо чаро нарафтед? Гуфтам, ман наомадаам, ки биравам. Хуни ман рангинтар аз бародару хоњарњои тољикї нест, барои њамин ин љоям. Агар иттифоќе биафтад барои дўстони тољикї, барои ман њам биуфтад, њељ мушкиле надорад”. Сафири пешини Ирон дар идомаи суханронї аз душворињои раванди музокирот ва чигунагии талошњо дар дарёфти шева ва усулњои ба оштї овардани ду љониби мутахосим ёдовар шуд: “Аввалин даври музокирот дар Тењрон буд ва љаноби Достиев роњбари њайати музокиротии њукумати Тољикистон. Агарчи як даври музокирот дар Маскав баргузор шуд, вале дар Тењрон дунболи роње будем, ки чи тавр роњи њал пайдо шавад. Дидори пинњонии устод Нурї бо Достиев Устод Нурї њам дар Тењрон буд. Ёдам меояд, ки рафтам назди ў ва гуфтам, Устод коре кардан мехоњам, оё Шумо ба ин омода њастед? Гуфтанд, чист ин кор? Гуфтам, мехоњам, Шумо ва љаноби Достиев ќабл аз он ки њайатњо рў ба рў бинишинанд, субњи барваќт соъати 6,5-7 бояд њамдигарро бубинед. Гуфт, гап нест, барои сулњу амонї дар кишвар ба њама кор омодаам. Баъдан пеши оќои Достиев рафтам ва ишон њам ба ин розигї доданд. Ќарор шуд, ки касе ин корро надонад, на кадом хабарнигору на каси дигаре. Субњи барваќт омадам ва онњоро гирифтаму бурдам ба љое, Худорањматии устод Нуриро њам. Барои 5-6 даќиќаи аввал њамроњашон будам, чунки ќабл аз ин устод Нурї ва оќои Достиев бо њам дидор надоштанд. Њайатњо њам намедонистанд, ки њамчунин кореро карда истодаам. Сипас омадам берун ва онњо 1,5-2 соъат бо њам гап заданд. Дили ман тап-тап мекард, аз он ки чи мегузарад дар дохили утоќ. Вале хушбахтона, ваќте аз утоќ омаданд берун, ду чењраро бисёр-бисёр шодоб дидам,

ки воќеъан њамдигарро фањмидаанд. Шояд њамин буд, ки умед доштам музокирот ба натиља хоњад расид”. Љаноби Шабистарї ба њай­си як сафири соњибтаљриба ва дурандеш ќасди оштї додани раќибони мусаллањро мекунад. Дар њар мавриди мумкин ва номумкин аз сифоти хуби яке бар дигаре њикоят карда, бо њамин кўшиш мекунад онњоро ба њам ќариб ва ќарин гардонад. Барои мисол, ў Рањ­ монов­ро ба устод Нурї тавсиф ва тамљид мекунад, ки ў миллаташро дўст медорад: “Дар Исломобод дар љараёни музокироти љонибњои даргир, як бегоњ соъатњои 11, 5- 12-и шаб буд, ки рафтам назди устод Нурї. Ў аз ман пурсон шуд, ки Шумо чї хел мебинед оќои Рањмоновро? Гуфтам, Устод, мумкин хеле касњо бошанд, ки раисиљумњур шаванд. Аммо ин кас нисбат ба фарњангу забони миллї бисёр эътиќод доранд. Наметавонам бигўям, ки ишон намоз мехонад ё не, ин гапњо аслан ба ман даркор нестанд, ки бихоњам вориди онњо бишавам. Вале он чи барои ман ањамият дорад, ишон дар њаќиќат њам ѓами фарњангро дорад. Агар ќарор бар ин бошад, ки бо ў музокира бишавад, аз тарафи Шумо касе бошад, ки бо оќои Рањмонов ин корро анљом дињад, Шумо нуќоти иштирокатон зиёдтар аст, бигузор нукоти ихтилоф њам дошта бошед. Фикр мекунам, Устод њам ин гапи маро ќабул дошт ва алњамдулиллоњ, албатта, баъдњо музокирот ба натиља расид”. Арзи сулњ ва љойгоњи устод Нурї дар он Сафири собиќи Ирон дар идомаи талошњояш дар роњи ба њам овардани тарафњои љанги тољикон ин нуктаро ёдовар шуд, ки ваќте даврањои музокирот шурўъ мешуд, хобро ба худ њаром медонист ва њарчи метавонист мавќеъи љонибњоро ба њам наздик месохт: “Дар Ишќободу Алмаато њам даст рўи даст наменишастем. Ваќте Перес Баллон (намояндаи хоси Дабири кулли СММ) њарфњояшро тамом мекарду ба хоб мерафт, кори ман, равуоям шурўъ ме-

шуд байни оппозитсия ва њукумат, ки дар њоттелњои гуногун ќарор доштанд. Шояд гоње аз шабњо дар ин корњои нимашабї то 10 маротиба њам байни тарафњо рафту омад мекардам, то чизе њосил шавад. Баъдан ваќте Њерд Дитрих Меррем њам ба љойи Прес Баллон омад, њамин корњоро идома медодам. Иллати ин њама ёдовари­ њо аз он айёми мураккаб ва душвор ин аст, ки сулњ хеле мушкил ва сангин ба даст омадааст ва лизо ќадрашро бояд бидонем. Бояд ёди шањидони ин љанг ва онњоеро, ки дар роњи ба даст овардани сулњ љонбозињо карданд, њамеша пос дорем”. Бо вуљуди љой доштани љонбозиву талошњои миёнаравњо ва давлатњои кафил љаноби Шабистарї ба унвони яке аз њамин миёнаравњо иќрор ва эътироф кард, ки ин худи тољикон буданд, ки эњсосу дарки ватандорї карда, даст ба дасти њам доданд: “Ман њамин љо бояд бигўям, агар гузашти тарафайн набуд, гузашти љаноби оќои Рањмон, устод Нурї ва устод Тўраљонзодаву Њимматзода ва баќия гузашт намекарданд, сулњ имконият пайдо намекард. Мумкин буд солњои сол љанг идома намояд”. Љаноби Шабистарї аз

устод Нурї зикри алоњида кард, ки ба њайси як сиёсатмадори оянданигар ва дурандеш он чизеро медиду эњсос мекард, ки дигарон бар дарку фањмаш аљзу нотавонї доштанд. Устод Нурї тамоми корро мекард, ки миллату давлати навпои тољик зарар ва зарба набинад: “Дар он ваќт љавонтарњое, ки ба лињози оппозитсия буданд аз Устод хафа мешуданд ва иддаъо мекарданд, ки Шумо чаро ину онро ќабул мекунед? Вале Устод як нигариши воќеъан дурандешона доштанд, ки ба њар њол, он чи муњим аст, манофеъи мамлакат дар он мебошад”. Алиашраф Муљтањиди Шабистарї, ки зањамот ва ранљу азоби сулњсозї ва сулњофариро дар љон ва бадани худ эњсос кардааст, дар нишасти “Гуфтугўи тамаддунњо” пайваста тазаккур медод, ки сулњу оромиш бењтарин неъмат аст ва онро њама бояд њимоят ва њифз кунанд: “Чанд соли пеш шояд 4 ё 5 сол донишмандони зиёде дар Утриш ба њам љамъ омаданд. Онњо мусалмону масењие буданд аз риштањои мухталиф: њуќуќу иќтисод, диншиносї ва дигар соњањо, дар воќеъи донишмандони шинохташуда дар дунё. Онњо нишастанду доир ба сулњ дар љањон

ва њар кишвари алоњида суњбатњо карданд. 10 нукта ё 10 аслро ба унвони пояњои сулњ дар кишварњо ва њамин тавр дар љањон ишора карданд. Дањ асли сулњ Асли аввал: Сулњи пойдор чи дар дохили кишварњо ва чи дар љањон бидуни адолат ва адолат бидуни сулњи пойдор ќобили тањаќќуќ нест. Асли дуввум: Сулњи пойдор чи дар љањон ва чи дар дохили кишваре, ки нобаробарињои иљтимоъї ва фаќру гуруснагї дар он вуљуд доранд, муњаќќаќ намешавад. Асли саввум: Сулњи пойдор бидуни радди мутлаќи хушунат ќобили тањаќќуќ ќарор намегирад. Яъне агар бигўем, ки ин хушунат муљоз ва дигаре ѓайримуљоз аст, пас ин њарф амалї намешавад. Албатта, ќонун дорем дар иртибот бо касоне, ки хилоф мекунанд, муљозоти он аз назари њуќуќї мушаххас аст, вале берун кардани хушунат дар њама гуна муносибат бояд асл ќарор бигирад. Асли чорум: Сулњи пойдор, бидуни ба расмият шинохтани њурмати дарунї ва зотии њамаи аъзои хонаводаи башарї ва вуљуди як системаи њуќуќї ба унвони

www.nahzat.tj

16 октябри соли 2014

тањлил

7

аслњои муњими сулњу субот аст тазминкунандаи њуќуќи башар, тањаќќуќ пайдо намекунад. Асли панљум: Сулњи пойдори љањонї ба вуљуд намеояд, магар ин ки бунёдњои касратгироии иљтимоъї ба расмият шинохта шавад. Асли шашум: Зарурати гуфтугў, яъне њама кор бо диалог ва муколамаро бояд эътироф кард. Монолог не, ки ин љо бинишинаму њар гапе бизанам, шумо гўш кунеду бас. Ин хел намешавад! Диалог, яъне ман омодаам он чи шумо мегўед, гўш кунам ва он чи ман мегўям, шумо гўш кунед. Асли њафтум: Њељ сулњи пойдоре бидуни омодагї барои њалли мусолиматомези низоъњо ва љилавгирї аз низоъњои отифї муњаќќаќ намешавад. Асли њаштум: Сулњи пойдор худ ба худ ба вуљуд намеояд, магар ин ки таълиму тарбия бар асоси арзишњои олии инсониву динї шакл гирифта бошанд, на бар асоси таќлиду суннат. Асли нуњум: Сулњи пойдор тањаќќуќ пайдо намекунад, магар ин ки занон дар њамаи соњоти зиндагии инсонї њуќуќи мусовї бо мардон дошта бошанд. Мутаассифона, дар мо агарчи гап мезанем, боз њам мардсолорист ва дар њаќќи занњо зулм шуда истодааст. Асли охир ё дањум: Сулњи пойдор ба вуљуд намеояд, магар ин ки ба нањви муносибу шоиста њуќуќи аќаллиятњо ба расмият шинохта шавад, бахусус аќаллиятњои динї”. Аз ин лињоз, афзуд оќои Шабистарї, бояд ба роњи тайкарда назаре афканду аз он чи сулњро халалдор кардааст, даст кашид, аз он иштибоње, ки боиси хадшадор шудани оштиву оромиш шудааст, канор рафт. Ин корро њатман ва ба хотири ояндаи миллат ва марзу бум анљом дод: “Оё баъди он ки ќарордоди сулњ имзо шуд, тарафайн ба таањњудоти худ амал карданд? Оё кишварњои тазминкунандаи сулњ таањњудоташонро анљом доданд? Чаро имрўз баъзе аз мунтаќидини давлат эњсос мекунанд, ки канор гузошта шудаву изолятсия шуданд? Ин њама суолњоеанд, ба њар њол. Давлат шояд истидлоли худро дошта бошад, аммо ин њарфњо дар љаласоти озод бояд гуфта шаванд, байни тарафњо. Бояд њарду

тараф гапњошонро бизананду ба натиља бирасанд. Мо бояд аз он чи гузашт, тањлилу баррасї дошта бошем. Мисли таљрибаи, ба истилоњ дарсњои озоди СММ, яъне баъди гузашти замони муайяне ба амалу кори анљомдода бо нигоњи интиќодї наздик шавем ва рўшан намоем, ки дар куљо дуруст амал кардаему дар куљо иштибоњњо љой доштанду доранд, то минбаъд иштибоњот такрор нашаванд”. Ќисмате, ки дар заминаи суолњо идома ёфт Дар ќисмати дуввуми нишасти “Гуфтугўи тамаддунњо” тибќи маъмул бо Алиашраф Муљтањиди Шабистарї, суолу љавоб сурат гирифт, ки дар зер танњо тибќи имкони нашр посухњои љаноби сафирро овардем. Фикр мекунем, хонандаи закї ва бофањми мо моњияти саволро дар посух пайдо карда метавонад ва суоли аввал ба ин маънї буд, ки дар майдони “Шањидон” шиъорњои иронї зиёд истифода мешуданд. Љаноби Шабистарї дар ин маврид гуфт: “Самолёти Муњољиронї (вазири

хориљаи ваќти ЉИИ) пас гардонида шуда буд ва яке аз навиштањо дар майдони “Шањидон” узрхоњї аз Ирон буд. Ман яке аз дўстонро фиристодам ба он љо ва хоњиш кардам ин шиъорро

бигиранд. Гуфтам, моро ба корњоятон шарик накунед. Он ихтилофоте ќабл аз истиќлолият доштеду њоло њам доред, байни худ њал кунед. Ба њар њол, ин кор ба мо њељ иртиботе надошт, агар як тољик чунин шиъор додааст, пас ин кори худи ўст. Ёдатон бошад шеъре њам садо медод, ки “хезед, хезед” мегуфт. Чун шеър аз Иќболи Лоњурї буд, пас бояд бигўем, ки Покистон ин корро кардааст? На! Бањс ин аст, ки шумо њамчун форсидон ба Ирон гўш кардед, эњтимол шеърњоеро ёд гирифтед. Мо наметавонем бигўем, оѓо ёд нагир. Ман он чи мегўям, сиёсати давлатамро гуфтам, ки он дахолат надоштан дар умури давлати дигар буд. Ба унвони намуна мегўям, ки љони худро барои сулњи Тољикистон ба хатар андохтам. Бинобар ин, агар ягон реге дар кафши ман буд, бояд тезтар аз њама дармерафтам аз Тољикистон, аммо нарафтам. Суоли дигар дар мавриди коњиш пайдо кардани корњои фарњангї миёни Ирону Тољикистон буд, ки

Дар ин як сол, мо мушкили бисёр љиддї, масъалаи њастаиро доштем. Ваќти зиёди раисиљумњур ва вазири корњои хориљї масруфи ин корњо шуд. Онњо хостори њељ гуна костагї дар равобити Тољикистону Ирон нестанд. Дар дунё ду кишвари форсизабонем, Афѓонистон кишвари саввум аст албатта, вале он љо бо забонњои дигар њам њарф мезананд”. Саволи дигаре, ки матрањ гардид, мантиќан ба чигунагии побарљо боќї мондани ду тарафи сулњ дар таањњудоти худ буд, ки сафири собиќи ЉИИ гуфт: “Ман ишора кардам, ки дар њаќиќат бидуни гузашти устод Нурї ва њайати музокиротии оппозитсия, ки роњбарии онро домулло Тўраљонзода бар ўњда доштанд, мусалламан ба сулњ даст пайдо намешуд. Имрўз вазифаи онњоест, ки худро зиёиву нухбагон медонанд, бояд биёянду бубинанд, ки ду тараф ба таањњудоти худ амал кардаанд ё на? Агар ба ин ќароранд, ки ба мондагорї ва муњкам кардани пояњои сулњу истиќлолият фикр мекунанд, бояд ин осеб-

аз онњо бошад, эњсос кунанд, ки канор гузошта шудаанд. Чаро ин эњсос вуљуд дорад? Ин масъаларо бояд баррасї кунем, ки чаро. Бояд ошкоро бо њам суњбатњо дошта бошем, илтимосам аз дўстон ин аст, ки чи давлатї ва чи аз созмонњои ѓайридавлатї бо њам бишинем ва ошкоро суњбатњо баргузор намоем. Чун њама моли њамин кишварем ва кишвар ваќте ба хубї пеш меравад, ки њама дар сарнавишташ сањим бошанд. Агар шумо Шведсариёро намуна њисоб мекунед, ки бисёр пешрафта асту ором, пас дониста бошед, ки дар он љо њамаи мардум нисбат ба сарнавишти кишвар эњсоси масъулият мекунанд. Њоло мисоле меорам аз њамин кишвар, ки он љо сафир будам, сафири Ирон дар СММ. Духтари кўчакам чорсола буд ва як рўзи таътил рафтем порк. Духтарам дасташро аз ман људо карду рафта гулеро канд. Баъд аз чанде дидам пирзане дуртар нишашта буду сахт мутаваљљењи мо буд ва оќибат маро наздаш хонду ба нишастан дар наздаш ишора кард.

оќои Шабистарї масъаларо ин тавр шарњ дод: «Мо 8 соле, ки Ањмадинажод раиси љумњурї буд, шиъори зиёд медодем. Аммо дар ин як соли баъд амал бештар аст, яъне дар замони љаноби оќои Рўњонї.

шиносиро анљом бидињанд. Яъне ба худ суол бидињем, ки чї гузашту дар ин чанд соли гузашта чињо иттифоќ уфтоданд? Ман ишора кардам, ки чаро бояд теъдоде аз мардум њоло шояд Нањзати Исломї њам љузве

Ањволпурсї карду бо мулоиматие гуфт: шумо ба духтаратон бигўед, ки ин мамлакат ва ин гулу ин сабза моли њама мебошанд. Агар гулњоро начинем, бењтар аст, бигузор дигарон њам

(Идома дар сањ.14)

8

16 октябри соли 2014

www.nahzat.tj

мусоњиба

О. Бобоназарова:

ми далелњои овардаи намояндаи САЊА-ро дар мавриди интихоботи Тољикистон бепоя хонда, гуфтааст, интихобот дар як фазои басо ором ва комилан шаффофу демократї доир гашта, кадом ќонуншикание рўх надодааст. Ба гуфтаи хонум Бобоназарова, баъд аз Шермуњаммади Шоњиён риштаи суњбатро дар ихтиёри ў гузоштаанд, ки њарфњои намояндаи САЊА-ро пуштибонї ва таъкид карда, ки ин интихобот бадтар аз интихоботњои пешина буд ва дар он њељ яке аз меъёрњои байналмилалї ва ќонунњои љории Тољикистон риъоят нашудааст. Хонум Бобоназарова, ки номзад ба маќоми раисиљумњур аз сўи Иттињоди нерўњои ислоњотхоњи Тољикистон пешбарї шуда буд, изњор медорад, ки дар арафаи интихобот як маъракаи зидди ќуввањои оппозитсионї, бахусус ЊНИТ ба роњ андохта шуд, ки бо тамоми василаи мављуда ин нерўњо ва шахсиятњои матрањи он сияњ карда мешуданд. Азбаски дар Тољикистон радио ва телевизион љамъиятї нест, нерўњои оппозисиюн аслан дар ин минбарњо роњ намеёбанд. Як нуктае, ки болои он хонум Бобоназарова хеле зиёд суњбат карда, ин иштирок ё адами шароити ширкати муњољирон ба њангоми љамъоварии имзо ба та-

нанд, ањли нишаст гўш медињанду бас. Аммо ба њар сурат, ваќте Шоњиён гуфт, ки имконият барои муњољиронро надоштем, ман зимни посух гуфтам, ин хеле аљиб аст, ки Шумо ба њангоми гирифтани имзои онњо имконият надоштед, вале имконият барои овозашонро гирифтан пайдо кардед: “Модоме ки имконият надоштед, онњоро њисоб накардед, пас чаро ва чи тавр шумораи овозњоро ба њисоб гирифтед.

- Он чизе дар бораи 37 тавсия ва пешнињод гуфтанд, чиро дар назар доштанд?

- Ман дар љараёни суханрониам дар мавриди њамин 37 пешнињод дахл кардам, ки он чи њукумат аз ин пешнињодњо гирифт, яке- дуто буд, ки аслан ба раванд ва натиљаи интихобот таъсир намегузоранд ва ањамият њам надоранд. Масалан бо ќалам ва ё бо ручка пур кардан ва ё њамон гаравпулї, ки онро њам як миќдор пойин оварданд. Аммо нукоти аслї, ки комиссияњои интихоботии ќитъавї бо намояндагии баробари ањзоби сиёсии сабтиномшуда таъсис меёбанд ќабул накарданд. Маро як чиз умедвор кард, ки љаноби Шоњиён ваќте ман саволамро рољеъ ба муњољирон матрањ кардам, дар љавоб гуфт: њоло ваќт њаст, то интихоботи парлумонї кўшиш мекунем баъзе пешнињодњо ќабул

Дар сурати таѓйир пайдо парлумонї ширкат

Созмони Амният ва Њамкорї дар Аврупо (САЊА) њар сол конфронси муњташамеро дар робита ба њуќуќи башар ва арзишњои инсонї доир мекунад, ки дар он намояндагони кишварњои узв ва нињодњои љомеъаи маданї ва иљтимоъї ширкату суханронї мекунанд. Дар ин суханронї ва гузоришњо ба риоят шудану нашудани арзишњои демократї, аз љумла њуќуќи башар, озодии баён, озодињои мазњабї, фаъолияти озоди ањзоби сиёсї, гуногунандешї, сатњ ва мизони дастрасии шањрвандон ба ин њуќуќ ва арзишњо дар тўли соли сипаришуда мавриди бањсу баррасї ќарор мегирад. Тартиби кори ин конфронс таврест, ки барои њамаи ширкатдорон имконияти озодона суханронї доштан вуљуд дорад. Албатта, аз он ки афроди хоњишманд барои суханронї зиёданд, рељаи њатмї барои суњбаткунандањо муайян карда шудааст ва барои њар нафари суханкунанда то 5 даќиќа ваќт људо мешавад. Аммо хонум Ойнињол Бобоназарова гуфт, агарчи ин талабро риъоя карда бошад њам, чандин маротиба, шояд бештар аз дигар ширкатдорони конфронс ба минбар даъват шуда бошад. Дар рўзи аввали нишаст оид ба интихоботњо дар ќаламрави

кишварњои узви САЊА, аз љумла интихоботи раёсатиљумњурии Тољикистон суханронї сурат гирифтааст. Дар иртибот ба ин масъала намояндаи БДИПЧ суханронї карда, аз тарзи баргузории интихобот ва ношаффофу аз мавозини байналмилалї ва меъёрњои демократї дур будани он маълумот дод. Аз баробарњуќуќ набудани номзадњо, садди 5%-аи љамъоварии имзои интихобкунандањо, ки дар таљрибаи кишварњои дигар ин гуна миќдор аслан вуљуд надорад, дастрасии нобаробари номзадњо ба расонањои давлатї, бахусус телевизионњо ва дигар воќеъиятњои номатлуб ишора шудааст. Ба њар њол, афзуд хонум Бобоназарова БДИПЧ интихоботи ахири раёсатиљумњурии Тољикистонро шаффофу демократї њисоб накард, 37 тавсияву пешнињодњои худро барои ислоњи вазъи мављуд, аз љумла ворид кардани таѓйирот ба ќонуни интихоботи раёсатиљумњурї ба Њукумати Тољикистон ироъа дошта, хостори њарчи зудтар ба эътибор гирифтани онњо шудаанд. Тибќи талаботи САЊА, ки Тољикистон узвияти онро пазируфтааст, њукумат бояд њатман ин пешнињодро ќабул намояд. Баъд аз суханронии намояндаи БДИПЧ риштаи суханро ба намояндаи Њукумати Тољикистон, Шермуњаммади Шоњиён, раиси КМИР додаанд ва ишон тамо-

рафдории номзад будааст. Хонум Бобоназарова гуфтааст, элитаи сиёсии феълї њамаи чизро ба фоидаи худ њал мекунад. Баъд аз суханронии Бобоназарова боз њам Шермуњаммади Шоњиён дубора баромад карда, изњор медорад, ки суњбатњои хонум Бобоназароваро комилан ќабул надорад. Зеро интихобот ба таври шаффофу демократї баргузор шудааст ва иллати иштирок карда натавонистани муњољирон дар раванди љамъоварии имзо он аст, ки “мо имконият надоштем, њамчунин нормањои байналхалќї инро њатмї њисоб намекунанд ва ин аз имконияти давлат вобастааст”. Дар њар сурат љаноби Шоњиён ба БДИПЧ ва интиќоду эродњои онњо љавоб надода, аммо ба суханронии хонум Бобоназарова посух додааст. Њоло таваљљуњ мекунем ба суњбати хонум Бобоназарова, ки дар суњбат бо хабарнигори “Наљот” чї мегўяд: - Бубинед, ваќте Шумо ва љаноби Шоњиён рољеъ ба интихобот суханронї кардед, масъулин ва коршиносони САЊА дар робита ба он маърака саволњоеро матрањ карданд?

- На! Тартиби кор дар ин нишаст тавре нест, ки ба нотиќону маърўзачињо савол бидињанд. Дар он љо намояндаи давлат ва намоянда аз нињодњои љомеъаи мадании кишвари алоњида суханронї меку-

шаванд. Ин гуфтор, ба ростї маро хеле хурсанд кард, агар ин њарфњо тањаќќуќ пайдо намоянд. Шарт нест тамоми 37 пешнињод амалї шаванд, њамин ду-се пешнињоди љиддї агар ќабул шаванд, кофист, аз љумла ташкили комиссияњои интихоботї аз њисоби намояндањои ањзоби сиёсї ва сариваќт дар дасти нозирону намояндањои ањзоб ќарор додани протоколи натоиљи шумориши оро. Ойнињол Бобоназарова гуфт, дар конфронси Варшава мушкилоти расонањои электронї ва шабакањои иљтимоъ дар Тољикистон дар суханронии Асомуддин Атоев ва Шањло Акобирова, роњбари иттињодияи “Хома” ба њадди ањсан мавриди арзёбї ќарор гирифт. Дар иртибот ба масъалаи бастану мањудиятгузорињо дар кори шабакањои иљтимоъї Дуня Миятович, масъули ВАО дар САЊА њам суханронї карда, аз давлати Тољикистон хостааст, ки дар баробари уњдадорї ва таањњудоташ масъулият эњсос намояд. Дар посух ба суханронии Асомиддину Шањло ва хонуми масъул дар САЊА, аз љониби Њукумати Тољикистон Бунафша Ањмадова, муовини вазири фарњанги Тољикистон суњбат кардааст. Якеи дигар аз масъалањое, ки дар кори конфронси Варшава мавриди бањсу баррасї ќарор гирифта,

www.nahzat.tj

16 октябри соли 2014

мусоњиба масъалаи љендерї будааст. Хонум Бобоназарова гуфт, афсўс ин масъала дар Тољикистон болои коѓаз аст ва ў дар ин робита аз як фармони раисиљумњури Тољикистон дар соли 1999 ёдовар шудааст, ки ин фармон вазорату кумитањоро муваззаф месозад, то нафаре аз муовинин ё нафари дуввумро дар њар нињоде аз љумлаи занњо таъин намоянд. Ин фармон, тавре хонум Бобоназарова мегўяд, бо он ки ѓайриконститутсионист, њамчунин њуќуќ, эътибор ва шарафи бонувонро пойин мебарад. Чаро љонишин ва шахси аввал не? Худи њамин фармон њуќуќи занњоро наќз кардааст ва хилофи Ќонуни асосии Тољикистон ва меъёрњои байналмилалист. Њамчунин бо итминон метавон гуфт, ки мањз њамин фармон боис ё сабаб гардид, ки як нафар зани талошкунанда барои ширкат дар маъракаи интихоботи раёсатиљумњурї натавонист то ба охир биравад ва мањдудият эљод кард, ки ягона зан ба ин сабќати интихоботї роњ наёбад, чунки фармон танњо дар мавќеъи дуввум ќарор доштани занро кафолат додааст. Дар робита ба интихоботи раёсатиљумњурї ва пешнињоди як нафар зан ба унвони номзад ба маќоми раёсатиљумњурї хонум Бобоназарова афзуд: Ман дар он

баробар доранд ва њељ навъ табъиз вуљуд надорад, “аммо ман гуфтам, ин тавр нест ва бо он ки мушкилро пинњон месозем, њал намешавад. Мушкили љиддї барои тољикони Ўзбакистон ва ўзбакони Тољикистон вуљуд дорад. Бо гўшро кару чашмро кўр мекунем, масъала њал намешавад”.

- Хонум Бобоназарова, дар конфронс рољеъ ба мушкилоти муњољирон дар Русия чињо гуфта шуд?

- Рољеъ ба масъалаи муњољирин бештар дар бораи шароити кору зиндагии онњо ва ќонунњои Русия дар ин маврид суњбат кардам. Чун намояндагони Русия, аз љумла аз Хадамоти федеролии муњољират (ФМС) низ њузур доштанд. Бо истифода аз фурсат гуфтам, њељ як асноди њуќуќї, ќарордод ва созишномаи миёни Тољикистон ва Русия ба имзо расида, амалан татбиќ намешаванд. Дар масъалаи тобутњо, бо раќаму шумораи онњоро тазаккур додам. Саввум, дар бораи масъалаи њифзи иљтимоъии онњо, ки њељ яке аз ин њолатњо дар Тољикистон ва Русия њал нашудааст. Ба мурољиат ба намояндагони Русия гуфтам, ду кишвар, узви чандин созмонњо, мисли ИДМ, СПАД ва ѓайра мебошанд, вале нисбат ба муњољирини тољик муносибати бад сурат мегирад,

сурат, ин интихобот чї маъракае буд? Фикр мекунам, фишорњо аз љониби њукумат зиёд буд, аммо иштибоњњои љиддї њам аз љониби нерўњои демократї љой доштанд. Якум, мо хеле дер сар кардем маъракаро. Маъмулан ба интихобот як ё ду сол ќабл омодагї мегиранд, ки ин чиз набуд. Дуввум, онњое вориди коалитсия, ИНИТ шуданд, баъзе аќидаву рафторњояшон бо њамдигар мувофиќат намекард. Савум, нерўњои демократї даври як масъала сарљамъ шуданашон хеле мушкил аст. Ин њолатро дар њар куљо, аз љумла Русия њам мушоњида кардам. Љойи пўшидан њам нест, мардум номзадии ду нафар: Кабирї ва Зойировро интизор доштанд. Аммо фикр мекунам, ба њар њол нарафтани Кабирї ба интихобот ба њайси номзад хуб буд. Дар он давраи њаводисњои печида, ки исломињоро муќассир мењисобиданд, ширкати мустаќими Кабирї дар интихоботи раёсатиљумњурї хатар њам дошт. Ба гуфтањои Кабирї розиам, ки гуфт, баъди маќолаву сиёњкунињои зиёд аз тариќи ВАО алайњи ЊНИТ ва шахси ў, ширкаташ дар интихобот як амали бефоида буд. Бале, мардум њанўз аз тарси љанг рањо нашудаанд ва њукумат инро истифода кард.

9

кардаам. Мебахшед, ин чизњо дар Рањматилло Зойиров нест- ку? Чаро ваќте ќиёс мекунанд ин чизњоро намебинанд? Ман розї шуда наметавонам ба ин тарзи бањогузорї. Албатта, Зойиров марди ѓаюр аст, аммо ин басанда нест барои як лидер. Ба назарам масъалаи асосї ногањонї ва ноилољї нест. Як хабарнигор аз Маскав омад барои мусоњиба ва худро шиносонидам. Вале ў нафањмиду гуфт, барои ман Бобоназарова даркор аст. Гуфтам, ман њастам њамон Бобоназарова. Баъдан дар љараёни суњбат фањмидам, маро тарзе ба ў тасвир кардаанд, ки гўё мисли Алексеева бошам (як фаъоли њуќуќи башар дар Маскав, ки беш аз 90 сол умр дорад). Ин тавр бозињо њам буданд.

- Агар номзадии Шумо љиддї гирифта мешуд, њадди аќал барои љамъоварии имзо барои дастгирии номзад халал расонида намешуд?

- Бале, сад дарсад, ба мо имконият надоданд, ки оромона имзо љамъ кунем. Мо фурсати људошуда барои ин марњиларо фаќат бо “разбор”-у бо њал кардани мушкилоти эљодшуда сипарї кардем, яъне фаќат проблема њал кардем. Дар љое вараќа медињанд, дар љои дигар не, ин љо муњр намегузоранд, љои дигар вараќањоро кам

кардани ќонун дар интихоботи хоњам кард конфронс ин нуктаро, ки ин зан аз тарафи њизби исломї пешбарї шуд, баён доштам, ки дар воќеъ ин як навигарї ва ба маънои томаш ќолабшиканї буд. Яъне пешнињод шудани як зан бо аќидаву афкори дунявї аз љониби њизби мазњабї ба маќоми раёсатиљумњурї дар давлати дунявї. Ин падидае буд, ки афкори иљтимоъиро на танњо дар Тољикистон, балки дар тамоми љањон такон дод. Зеро њамеша аз ташаккул ва созмонњои исломї таври дигар, мањдудкунандаи њуќуќњои зан муаррифї мекарданд. Аммо бо ин иќдом чунин афкор аз њам рехт. Дар њошияи конфронси Варшава љаласаи хосе тањти унвони лидерии занњо баргузор гардида, ки дар он маърузачии асосї хонум Ойнињол Бобоназарова будааст. Ў мегўяд, дар ин љаласа ба унвони як нафаре зане маърўза карда, ки дар интихобот ба њайси довталаб ширкат варзидааст. Баъди суханронї суоле садо дод, ки њоло дар куљо зиндагї мекардааст. Ваќте номи Тољикистонро мегирад, њайрон мешаванд. Чун дар Осиёи Марказї бори аввал чунин иттифоќ рух дода ва хелењоро дар берун ба њайрат андохтааст. Хонум Бобоназарова њамчунин афзуд, дар конфронс намояндаи Ўзбакистон доир ба тањаммулгарої суњбат карда, ки дар ин кишвар њамаи аќвому халќиятњо зиндагии

њатто аз Русия ронда мешаванд. Айни замон дар Русия ду ќонун ќабул карданианд ва аллакай коршиносони рус мегўянд, ин ќонунњо бар зидди муњољиронанд. Ба омбудсмен ва аъзои Палатаи љамъиятии Русия мурољиат ва хоњиш кардам, ки ин ду ќонунро экспертиза намоянд. Яке аз ин ќонунњо дар бораи “мутобиќшавии муњољирон” ба шароити Русия ва дигаре ба кормандони ФМС “ваколатњои пулис”-ро додан аст. Агар ин ќонунњо ќабул шаванд, буду боши муњољирон мураккаб мегардад. Намояндагони ИМА аз поймолшавии њуќуќњои динї дар Тољикистону Узбакистон њарф задааст ва зимни рад кардани ин гуна њарфњо аз љониби Тољикистон, онњо бо лањни тунд ва шадид љавоб дода, ки барои њар њарфашон далелу раќам доранд. Зимни интиќоди хонум Бобоназарова дар бораи фармони раиси љумњур оид ба занњо, Зариф Ализода, омбудсмени Тољикистон ба љойи намояндаи давлат посух дода, ки дар он ваќт њамин ќадар имконият буд. Пас, тавре хонум Бобоназарова мегўяд, чаро бо гузашти солњои зиёд ин фармон бекор намешавад? Аз интихоботи ахири раёсатиљумњурии Тољикистон як сол сипарї шуд. Бо он ки як сол аз ин маърака гузашт, онро чї тавр бањо медињед? Дар њар

Ба њар њол, агар Кабирї номзад мебуд, имзои зарурї љамъоварї мегашт. Зеро ман медонистам, ки њамаи нањзатињо барои ман овоз љамъ намекунанд ва умед ба љамъоварии имзои муњољирон зиёд буд, њатто аз баъзе шањрњои Русия занг зада мегуфтанд, аллакай имзо љамъ кардаанд, танњо вараќањои хос лозим асту бас. Њамин буд, ки дар оѓоз ба як шавќе ба љамъоварии имзо шурўъ гардид, аммо њафтањои баъдї карахтї эњсос мешуд. Шояд таъсири милисањо њам бошад, ки дар њар ќадам халал мерасониданд ва ё авомили дигар њам, ба њар њол тањлил мебояд кард. Дар ЊСДТ агарчи гуфтанд, ки дар љамъоварии имзо ширкат доштанд, аммо онњоро касе надидааст. Яъне хатои асосї ин буд, ки мо дер шурўъ кардем ва ваќтамон хеле мањдуд буд ва дигар ин ки бисёрињо тамоман дигар фикр доштанд.

- Аммо аз он ки номзадии Шумо дар охирин лањзањо эълон гардид, бисёрињо бар ин фикр шуданд, ки ин номзадї аз ноилољист ва ИНИТ ба ин маърака љиддї муносибат накард.

- Аз як тараф ноилољї љо дошт. Вале дар ќиёс бо Рањматилло Зойиров бартарї доштам. Бубинед, солњои зиёд ин љоям, яке аз асосгузорони ЊДТ ва декани факултаи њуќуќи ДМТ будам. Дар гўшаву канори Тољикистон шогирдонам кору фаъолият мекунанд. Аз тарафи дигар, танњо зане њастам, ки барои аќидањои демократї ва дигарандешиам њабс шудаам. Тавассути ВАО мавќеъгирињои рушан изњор дошта, аз оппозитсия њамеша њимоят

медињанд, дар он љо афродеро милиса боздошт кардаву ва ѓайра. Дар чунин шароит њам тавонистем беш аз 200 њазор имзо љамъ оварем ва аслан садди панљдарсадиро гузаштем, яъне раќаме, ки беш аз 210 њазор эълон гардид. Чизи дигар, дар њамон шабу рўзи интихобот дар Ќирѓизистон маќолае ба нашр расид, ки дар он аз ташвиши њукумат бо сабти ном шудани Бобоназарова гуфта мешуд. Дар аксари нашрияњои муътабари љањонї њам дар бораи интихоботи Тољикистон навиштанд, аз љумла дар “Таймс”-и амрикої ва дигаре аз расонањои Русия. Дар маркази таваљљуњи онњо асосан номзади ИНИТ ва бархўрди нињодњои давлатї бо ў буд. Шояд номзадї барои ман њам ногањонї буд, чун шахси прагматикам ва бешак барои номзад шудан нерўи сиёсї даркор, ки шахсан инро надоштам. Вале ваќте ЊНИТ, ба њайси њизби дувум дастгириам кард ва ЊСДТ аз пуштибонї гуфт, боварам бештар шуд. Аз натиљаи маъракаи мазкур хафа нестам, зеро тавассути номзадии ман тавонистем љомеъаро бедор созем. Нияти дар интихоботи парламентї иштирок карданро доред ё хайр? Њоло таѓйири ќонуни интихоботро интизорам, ки оё дар таъсиси участкањои интихоботї таљдиди назар сурат мегирад ё хайр? Дар сурати дигаргунї иштирок хоњам кард, вале бо роњи худпешбарї, на аз тариќи њизб.

Хабарнигори “НАЉОТ”

10

16 октябри соли 2014

www.nahzat.tj

мавќеъ имконияти таъсир расонидан ба зењни мардум, ба хусус љавононро надоштанд. Вале мутаассифона, сиёсатњои иштибоњомези баъзе аз маќомот, ки барои роњбарияти кишвар љуз хидмати хирсона чизи дигаре нестанд, фурсатеро барои баъзе кишварњо ва доирањои манфиъатљў фароњам сохт, то бо истифода аз рўњияи эътирозии ќишрњои алоњида сиёсатњоеро амалї созанд. Љои таассуф аст, ки баъзе аз шањрвандони ноогоњ, вале осебдида аз амалњои иштибоњии ќисме аз кормандони давлатї дар самти сиёсату иќтисод, дину мазњаб ва тиљорат ба доми чунин доирањо афтида, ќурбонии дасисањо мегарданд. Аксари онњо танњо осебдидаву фиребхўрдаанд, ягона хоњишашон зистан дар як љомеъаи озоду пешрафта ва холї аз фасод ва фишору таъќиб аст. То битавонанд бидуни пардохти ришва тиљорату тањсил намуда, дар интихоби худ барои тарзи зист, либос ва намуди зоњирї озод бошанд, дар овозу раъйи онњо таќаллуб сурат нагирад, бовар дошта бошанд, ки фардо тиљорату мо-

сиёсатњои иштибоњии маќомот дидааст ва њаќи эътирозу нороњатиро беш аз дигарон дорад. Аз тарафи дигар, бештарин интиќодро барои сабру тањаммул дар муќобили ин фишорњо боз њам ЊНИТ шунидааст, ки ба касе пўшида нест. Бо вуљуд, ба ин боварем, ки њама гуна эътирозу пешнињодро барои ислоњи вазъият ва иштибоњот метавон бо истифода аз василањои мусолиматомез ва ќонунї ба маќомот расонд. Эътирозу гирдињамої низ яке аз василањои ќонунист, ки ќонунгузории кишвар онро иљозат медињад, танњо тибќи ќонун њар созмондињандаи гирдињамої бояд ќабл аз баргузории он расман ба маќомоти давлатї мурољиат намояд. Нодида гирифтани талаботи ќонун ва истифода набурдан аз он, маънии кашонидани ќазия ба фазои берун аз чорчўби ќонун аст, ки барои кишвар ва миллат оќибати ногувор дошта метавонад. Мо мутмаинем, ки роњбарону созмондињандагони ин гирдињамої аз масъулиятшиносї ва ватандўстї кор гирифта, ба хотири ояндаи мил-

ликияти онњоро касе бо бањонањои сохтаву бофта намегирад. Аксарияти мардум, аз љумла, бисёре аз онњое, ки ба фитнањо афтида метавонанд, љуз ин чизи дигареро талаб надоранд, ки ин њам њаќќи конститутсионї ва табиии онњост. Бетафовутии тўлонї ва нодида гирифтани ин хоњишоти мардум аз тарафи маќомот ва истифода аз василањои фишору тањдид, зўрнамої ва туњмату тањќир нисбати дигарандешон, њизбу њаракатњо ва гурўњњои ќонунии кишвар, об рехтан ба осиёби њамон доирањоест, ки фурсати эљоди беэътимодї ва бесуботї дар кившарро интизор доранд. Њамдиёрони гиромї! Имрўзњо дар љомеъа, тавассути шабакањои иљтимоъї ва дигар василањои хабаррасон дар бораи роњандозии гирдињамоии эътирозї аз тарафи баъзе аз афроду созмонњо овозаву хабарњои гуногун пањн мегарданд. Ин масъала аъзо ва тарафдорони ЊНИТ-ро, њамчун як њизби сиёсии кишвар, ки барои расидан ба сулњу оштї ва суботи љомеъа зањмати зиёд кашидааст, бетараф гузошта наметавонад. Њар гуна даъват ва иќдому амале, ки сулњу вањдат, оромиш ва суботи кишварро вайрон месозад ва мухолафат ба ќонунгузорї дорад, новобаста аз нияту ањдофи баргузоркунандагонаш, мавриди мањкумият ва инкори ЊНИТ ќарор хоњад гирифт. Баъзе афрод ва доирањо, бо дарназардошти фишору мањдудиятњои ахири маќомот болои ЊНИТ эњтимоли љонибдории ќисме аз аъзо ва тарафдорони њизбро аз ин иќдомњо барои худ пешбинї кардаанд, ки ин шинохтњо комилан мухолиф ба сиёсату мавќеъгирињои њизб аст. ЊНИТ бештарин осебро аз ин

лату давлати азиз тасмими дуруст хоњанд гирифт. Бинобар ин, Шўрои сиёсии ЊНИТ аз созмондињандагони ин гирдањамої даъват менамояд, ки аз тасмими худ даст кашида, бо расонаї кардани он пеши роњи њамагуна бесуботї ва нооромиро мегиранд. Дар баробари ин, аз аъзову љонибдорон ва тамоми шањрвандони эњтиромгузор ба мавќеи ЊНИТ даъват менамоем, ки дар њељ гуна чорабинињои ѓайриќонунї ширкат накунанд ва аз њолатњои фитнаангез парњез намоянд. Ширкати аъзои њизб дар чорабинињое, ки ќонунї нестанд ё ќонунианду роњбарияти њизб бо он розї нест ва мухолафат ба сиёсату санадњои дохилињизбї шинохта мешаванд, боиси ихрољи ў аз сафи њизб мегардад. Шўрои сиёсии ЊНИТ аз њамагуна иќдомоти ќонунї, мусолиматомез ва масъулиятшиносонаи маќомоти давлатї барои таъмини амнияту субот ва њифзи њуќуќи мардум пуштибонї менамояд, дар баробари ин, даъват менамояд, ки бештар аз василањои муколамаву фањмондадињї ва пешгирї истифода намоянд. Ислоњи камбудињо, додани озодиву имкониятњои бештар ба ќишрњои гуногуни љомеъа, эљоди умедњои мусбат дар зењни мардум дар самтњои сиёсї, иќтисодї ва динї бояд яке аз роњкорњои аслии маќомот бошад. Танњо бо њамин роњ метавон рўњияи эътирозии мардумро коста ва эътимод ба маќомотро аз нав барќарор кард ва пеши роњи таъсири њама гуна дасисаву иѓворо гирифт. Худованд миллату кишвари азизи моро дар паноњи исмати хеш њифз намуда, вањдату бародарї, сулњу суботро то абад насиб бигардонад!

Мурољиъатномаи Шўрои сиёсии ЊНИТ Ба номи Худованди бахшанда ва мењрубон Њамдиёрони азиз! Шўрои сиёсии Њизби Нањзати Исломии Тољикистон дар љаласаи ѓайринавбатии худ, рўзи 8-уми октябр, вазъи љории кишварро баррасї намуда, ќарор кард, ки бо мурољиатнома ба мардуми шарифи Тољикистон, аз љумла аъзову тарафдорони њизб ва онњое, ки ба суботу оромиши кишвари азиз бетафовут нестанд, паёми худро бирасонад. Кишвар ва миллати мо 22 сол пеш гирифтори фитна ва дар вартаи парокандашавї, њатто аз байн рафтан ќарор гирифт. Сабабњои асосии фитна, њамдигарро нафањмидан ва эътирофу эњтиром накардан, яккатозиву ѓурур аз ќудрат ва тавонмандии хеш, инчунин ноогоњї аз барномаву тарњњои бегонагон барои барангехтани њисси нобоварї ва эътироз байни мардум ва маќомоти давлатї буд. Мањз бемасъулиятї ва кўтоњандешии маќомоти давлатии давр ва баъзе афроду гурўњњои њангомаљў миллату кишварро ба коми љанги шањрвандї кашиданд, ки бањояш љони беш аз 150 њазор инсон ва ятиму бесаробон мондани садњо њазори дигар гашт. Барои аз ин варта наљот бахшидани миллат зањмату талошњои зиёд харљ гардид, ки мењвари асосии он њамдигарфањмї, эњтирому эътирофи якдигар ва интихоб кардани роњи гуфтугўву муколама њамчун ягона василаи њалли мушкилот будаанд. Баъд аз расидан ба сулњ миллати тољик тасмим гирифт, ки дигар њељ гоњ аз силоњ кор нахоњад гирифт ва ин гуна нерў танњо барои дифоъ аз ватан, миллат ва нангу номуси милливу динї, он њам дар чорчўби ќонун истифода мегардад. Њама ба хулоса омадему гуфтем, Тољикистон бояд як кишвари озоду

демократї, дунявї ва ягона бошад, ки дар он тамоми андешаву афкор озод буда, фаъолияти њаракату њизбњо, созмону ташкилотњои фарњангиву иљтимоъї ва тиљоратї дар доираи ќонун озодона, баробар ва бе ягон мањдудияту фишор амалї мегарданд. Миллати Тољикистон ба ин тасмим, ањду паймон ва ќавлу ќасамњо бовар кард ва њоло њам ин бовар ба пуррагї коста нагаштааст. Мањз њамин умеду боварњо як фазои солиму умедбахшро дар љомеъа ба вуљуд оварданд, ки њама ќишрњои он, новобаста аз њизбияту љањонбинї, минтаќаву мањал атрофи роњбарияти кишвар, њукумат ва ниходњои давлатї љамъ гашта, Тољикистон дар солњои 2000- 2010 марњалаи рушди босуботи иќтисодї, сиёсї ва фарњангиеро пайдо кард. Ин марњалаи матлуб ва ќобили тазаккур натиљаи сулњу вањдат, якдигарфањмї, эњтироми тамоми ќишрњои љомеъа ва эњсоси рушди бемайлон ба самти мардумсолорї, тањкими љомеъаи шањрвандї ва њуќуќбунёд буд. Ва талошњои бегонагон барои бесубот кардани фазои дохилї дигар кадом таъсире надоштанд, зеро мардум, гурўњњои сиёсї, иќтисодї ва иљтимоъии гуногун аз сиёсатњои маќомоти давлатї дар маљмуъ розї буданд. Боиси таассуф аст, ки 5 соли ахир муносибати маќомоти давлатї бо гурўњњои алоњидаи сиёсї, динї ва иќтисодї таѓйироти манфї ба худ гирифт, ки сабабу омилони пайдо шудани ин раванд барои мардум равшан нестанд. Иштибоњњои пай дар пайи баъзе аз маќомот боиси халалдор гаштани фазои эътимоди тарафайн гашт, ки доирањои хориљиву дохилии манфиъатхоњ аз он сўистифода карда метавонанд. Ин гуна доирањо чанд сол ќабл њељ

Шўрои сиёсии ЊНИТ

www.nahzat.tj

11

16 октябри соли 2014

даъват

Шумо атеист, ман мусалмон. Тањќир чаро? Гулнора Амиршоева, ки аз ў њамчун фаъоли љомеъаи шањрвандї ном мебаранд, тариќи шабакаи Фейсбук аз намозгузорї дар рўзи љумъа интиќод намудааст. Ростї, дар тааљљубам, ки як атеистро ба намози мардуми мусалмон чї кор бошад?! Љумлаи тањќиромези ў: “ба љои кўфтани пешониатон дар замин, бењтар аст кор кунед”, ба 99%-и мардуми мусалмони кишвар равона шудааст. Магар ин амал паст задан, тањќир кардан ва нописандї нисбати як мусалмон нест? Оё ин гуна њарфњо кинаву адоват, нафрату бадбиниро дар љомеъа эљод намекунанд? Ин хонуми атеист аз он шикоят карда, ки нисфирўзињои љумъа наметавонад бисёрињоро дар љои кор пайдо кунад. Намедонам ў ба куљо мурољиъат кардаву киро дар љои кор пайдо накардааст, ки боиси нороњатї гашта. Аммо чанд нуктаро бояд таъкид кард: - Аввалан, дар Тољикистон кор аз соати 8-и субњ оѓоз шуда, то 5-и бегоњ давом мекунад ва дар ин муддат дар њамаи корхонањо, њатто корхонањои хусусї њам аз соати 12 то 13 танаффуси хўрокхўрї муќаррар шудааст ва дар ин фурсат мусалмону буддої, зардуштиву атеистњо њама аз кор озоданд. Кодекси мењнат барои њамаи онњо ин њаќро баробар додааст. Дар масљидњои шањри Душанбе њам намоз маъмулан соати 13-15 даќиќа анљом мегирад, агар корманде аз идорањо ва вазорату беморхонањо, мактаб ё нињодњои дигар дар намоз ширкат кард, сари ваќт ба љои кор расида мета-

вонад ва даќиќае аз ваќти ин гуна хонумњоро намегирад.

- Дувум, тамоми нињодњои давлатї рўзи љумъа бо рељаи њарваќтаи худ фаъолият карда, шояд ангуштшумор нафароне аз ин гуна нињодњо дар намози љумъа ширкат намоянд. Аз сабабе, ки шумо боре њам дар масљид набудед, намедонед, ба ин љо чї ќишре аз љомеа бештар мераванд. Аз ин хотир интиќоди Шумо дур аз њаќиќат аст. Хоњиш мекунам, камбудњои имрўзи љомеъаро бар сари Ислому мусалмонњо назанед! Ба таваљљуњи Шумо ва њамсангаронатон мерасонам, ки ин гуна амалу шиъорпартоињо тањќир ба њуќуќ ва имону эътиќоди мусалмонњост, ки 99% мебошанд. Намози љумъа дар пешрафтатарин кишварњо, ба мисли Амрико, Фаронса, Олмон, Русия, Канада, Англия мушкилї эљод накардааст ва Шумо боре шунидед, ки шањрвандони фаъоли ин кишварњо барои ин амал шикоят карда бошанд? Оё дар кишваре, ки 99%-и он худро мусалмон медонанд, месазад бигўед, ки Ќуръон, намоз, риш, њиљоб мушкили он бошад? Магар ин наќзи њуќуќи мусалмонњо, њамчун шањрванди баробарњуќуќи Тољикистон нест? Агар мо сар бар замин мезанем ё рў бар осмон меорем, ин њуќуќу эътиќод ва вазифаи имонии мост. Аз атеистњо хоњиш мекунам, ба Худову пайѓамбар ва намозу ибодат кордор нашавед. Мо дар кишвари демократї, њуќуќбунёд ва дунявї зиндагї мекунем ва њамчун мусалмон ин љумлаи шуморо: “Ба љои куфтани пешониатон дар замин, бењтар аст, ки кор кунед”,

тањќир ба рукни аслии Ислом, намоз њисобида, ин амали тундгароёнаро мањкум мекунам. Шумо агар атеист њастед, ин маънои онро надорад, ки ба торњои њассос ва нозуки имонии мусалмонњо нохун бизанед. Тайи чанд соли охир аз љониби баъзе, «зиёиён ва рушанфикр»он, монанди Бозор Собир, Комили Бекзода, Зиё Абдуллоњ ва монанди хонум Гулнора Амиршоева фаъолони љомеъаи шањрвандї њарфу шиъорпартоињои нољо шунида мешавад, ки оќибаташ хайр нест. Аслан, шумо Худоро ќабул надореду атеистед ё зардуштї, ин ба љањонбинї ва интихоби шумо рабт дорад. Аммо шумо њаќ надоред, кадоме аз муќаддасоти Исломро тањќир кунеду бад бигўед ва ё пешнињоди манъ кардани онњоро

дошта бошед. Ин амали шумо метавонад ба унвони тундгарої ё ифротии дунявї таъриф шавад ва миёни мусалмонњо хашму ѓазаб ва бадбиниро эљод намояд. Ман аз Шўрои уламо, имомхатибон, нињодњои таъмини амният эњтиромона хоњиш мекунам, ба масъалањое, ки адовату нафратро бармеангезанд, расидагї намуда, пеши роњи ин гуна шиъорпартоињои тањќиромезро бигиранд. Ман мусалмонам ва аз мусалмон буданам ифтихор дорам! Тундгароиро аз њарду љониб ќабул надорам, аммо набояд касе ба арзишњои эътиќодї, имонї ва боварњоям, бародарону хоњарон, падарону модарони мусалмонро тањќиру тавњин роњ дода, беэњтиромї нишон дињад.

Гўяндаи њарфи носазо нисбати намоз бояд узр бихоњад Бисмиллоњиррањмониррањим Сипосу ситоиш Худоеро, ки саљда дар баробари азаматаш ифтихори бандагї ва рамзи растагорист. Дуруду салом бар фиристодагони поки Ў, ки пайравї аз ишон асоси худшиносї ва камоли озодист. Љои тазаккур ва таъкид аст, ки намоз фаризаи муњими илоњї ва рукни дуввуми бинои мусулмонї мебошад. Њама амалњои таклифии як мусулмон ба намоз вобастагї доранд, ки иборат аз дуъо ва рукуъу суљуд буда, ба азамату бузургии Офаридгори олам таслим шудану сари таъзим фуруд овардан аст. Инкори намоз куфр буда, мусулмонњоро дар ин маврид эњтиёт шарти зарурист. Паст задан ё бо алфози ќабењ ном бурдани яке аз аркони Ислом, «ба љои кўфтани пешониатон дар замин, бењтар аст, кор кунед», аз мусулмон катъиян мамнуъ ва аз ѓайри мусулмон тањќир бар мусулмонон аст, бар асоси эътиќодии онњо. Бале, дар кишвари мо тибќи ќавонини мављуда њар шањрванде ихтиёр дорад гароиш пайдо кунад ба њар дине, њатто бедин

будан њам озод аст. Вале носазо гуфтан ба шиъори ибодї ва эътиќодии 99%-и мардуми кишвар ва назари дидгоњи хешро тавассути ВАО пахш кардан, дидаву дониста роњ додан ба тањќири зиндагии мусулмонони Тољикистони азиз аст. Сукут намудан дар баробари ин гуна суханпароканињоро гуноњи азим медонам. Бинобар ин, посух гуфтан ба ин амали шанеъ, ки нодида гирифтану бозї фањмидани асосњои эътиќодии аксари мутлаќи љомеъаи Тољикистон њаст, мавќеъи динї ва мусулмонии худро иброз доштам. Дар баробари ин, аз Шўрои уламо, шахсан аз љаноби Абдуќодирзода ба њайси раиси Маркази исломї, хутабо ва дигаре аз масъулини иттињодияњои динї, инчунин ВАО-е, ки дар кишвар ба Ислом ва мусалмонњо эњтиром ќоиланд, хоњиш мекунам, аз шахси тањќиркунанда ва нашрияе, ки масъулаш њаст, талаб намоянд, то бо ибрози пушаймонї аз мусулмонон узр бихоњад.

Муњаммадсаид Ризої

12

16 октябри соли 2014

ину он

(Идома аз сањ. 4)

Во ќеъияти мун ос ибат ба њуќуќњои ко н ститутсион ї дар Т ољикис т он конститутсионї ва Суди олии Олмон, - Асосњои конститусионии татбиќи санадњои байналмилалї дар ЉТ, Шавкат Менглиев, доктори илмњои њуќуќ, Академияи улуми ЉТ, - Љавобгарии њуќуќї консти­тутсионї дар соњаи амнияти миллї, Нарзуллоњ Мањмудов, мудири шуъбаи њуќуќи Маљлиси намояндагон, - Функсияи назоратии Суди конститусионии Олмон ва амалї сохтани адолати судї, намуна барои ЉТ, Њерит Манссен, роњбари кафедраи њуќуќи конститутсионї ва маъмурии Донишгоњи Рењенсбурги Олмон, Низоми конститутсионї-њуќуќии Ќазоќистон ва Тољикистон: тањлили муќоисавї, И.Ж.Бахтибоев, аъзои Шўрои конститутсионии ЉЌ, - Њуќуќу озодињои инсон дар Конститутсияи ЉТ, Б. Сафаров, ноиби ректори ДМТ, - Ќабули меъёрњои конститутсионии Ѓарб дар Шарќ, Манучењр Ќудратов, корманди факултаи њуќуќшиносии донишгоњи Рењенсбург, њамоњангсози мактаби њуќуќи Олмон ва Донишгоњи Ломоносови Маскав, - Конститутсия ва фарњанги конс­ титутсионї, К. Каримов, судя ва котиби Суди конститутсионии ЉТ. Њамин тавр чандин мавзўъњои дигар, ки зикри онњоро лозим надидем. Ба њар њол, дар њиљ маќолае воќеъиятњои њуќуќ ва озодии инсон дар Тољикистон матрањ ва мавриди бањс ќарор нагирифт. Аммо аз мавзўъњои дар боло зикр шуда, беш аз њама мавзўи матрањ кардани доктор Менглиев таваљљуњангез буд. Ишон љанбањои муњими татбиќи санадњои байналмилалиро дар ќонунгузории Тољикистон ба бањс кашид, ки хеле муњим ва такондињанда буд, бахусус тазаккур додани ин донишманд ба ду зербанди моддаи 10-и Конститутсияи ЉТ: «Санадњои њуќуќии байналмилалие, ки Тољикистон онњоро эътироф кардааст, ќисми таркибии низоми њуќуќии љумњуриро ташкил медињанд. Агар ќонунњои љумњурї ба санадњои њуќуќии байналмилалии эътирофшуда мутобиќат накунанд, меъёрњои санадњои байналмилалї амал мекунанд. Ќонунњо ва санадњои њуќуќии байналмилалие, ки Тољикистон эътироф кардааст, пас аз интишори расмї амал мекунанд». Љаноби Менглиев мушкилоти мављуд дар ин мавридњоро хеле гуворо ва возењ баён дошта, ишораи ошкоре дошт ба андеша ва мавќеъгирињои дугонаи доирањои њуќуќии кишвар, аз љумла, иддае талаботи зербандњои моддаи мазкури Конститутсияро агар тарафдорї мекунанд, вале дар баробари ин дар мустаќим амал намудани ин модда то љое розї нестанд. Яъне танњо баъд аз ворид кардани ислоњот дар ќонун талаботи моддаи конститутсионї амалї шуда метавонистааст, ки ин натанњо иштибоњи мањзи ин гуна доирањост, балки эътироф накардани талаботи Ќонуни асосии кишвар мебошад. Мантиќи имзо гузоштани Тољикистон ба санадњои байналмилалї ва чигунагии мавриди амал ќарор додани ин гуна санадњоро љаноби Менглиев дар суњбати пурмуњтавои хеш ишора њам карданд. Пас масъала бармегардад ба иродаи сиёсии рањбарияти давлат, ки муайянкунандаи марњала ва чигунагии

www.nahzat.tj

амали ин гуна санадњо ба њамин ирода бастагї дорад. Мисли оне, ки амалї шудани муњтавои баъзе аз банду моддањои ќонунгузории кишвар њам ба иродаи сиёсии рањбарияти кишвар вобастааст, ошкортар агар бигўем, манзур ќонунњои интихоботианд. Мавзўи тањлилии «Низоми конститутсионї-њуќуќї дар Ќазоќистон ва Тољикистон» њам, ки аз љониби намояндаи Ќазоќистон матрањ гардид, хеле љолиб буд, аз љумла ишора ба он шуд, ки дар Ќазоќистон Шўрои конститутсионї тамоми амру фармонњо ва ќарору санадњои рабт дошта ба њуќуќи конститутсиониро, новобаста аз љониби чї маќоме ќабул шудани онњо мавриди баррасї ќарор медињад, њатто фармонњои президентро низ. Прокурор дар Ќазоќистон њаќќи бекор кардани амру дастуроти Президентро дорад, парлумони ин кишвар думаљлиса буда, њарду маљлис ба таври касбї амал мекунанд. Њукумати иљроия дар Ќазоќистон мустаќил буда, президент ба кадоме аз шохањои њокимияти давлатї алоќаманд нест. Аммо дар мо чї? Дар Конститутсия раисии њукумати иљроия дар салоњияти президент ќарор дода шудааст, ки мањз њамин усули конститутсионї љойгоњи ду шохаи дигари њокимияти давлатиро ба шиддат поин бурдааст. Кишвар ва миллати Тољикистон дар арафаи таљлили 20-солагии Сарќонун ќарор доранд ва тавассути шабакањои телевизионии њукумат пайваста њар банду моддаи он тазаккур дода мешавад ва анљоми корњоеро низ ба ин санади муњими башарї рабт медињанд. Агарчи ќаблан баъзе ишорањое аз заруратњои сохта љињати ислоњоти конститутсионї дар ду давраи баъд аз ќабул шудани он мекарданд, вале њоло њарфе дар ин маврид шунида намешавад. Бале, зимни ќабули конститутсия ду лоиња, яке бо дарназардошти низоми парлумонии давлатдорї ва дигаре президентї тањия ва пешнињод шудааст. Вале гўё њама сари лоињаи низоми президентии давлат иктифо кардаанду онро ќабул кардаанд. Аммо далел овардани онњо аз он ки Тољикистон низоми парлумонии давлатдориро таљриба кард, ќобили ќабул нестанд. Аз кадом низоми парлумонї њарф мезада бошанд, ки тайи ду сол давлатро Фронти халќї идора мекард ва намояндањои он аксари аъзои Шўрои олиро ташкил медоданд ва баъдан низоми парлумонии давлат, ин дар заминаи интихоботњо озод ба парлумон ворид шудани намояндагони ањзоби сиёсї ва њуќуќ пайдо кардан дар таъсиси кобинаи њукумат аст, ки инро њоло Тољикистон таљриба накардааст. Гузашта аз ин, аз бањсњое, ки дар нишасту мањфилњо, њатто конфронси байналмилалии мазкур матрањ гардиданд, чунин бардошт кардан мумкин аст, ки љонибдорињое дар мавриди ислоњоти савуми конститутсионї ва эњтимоли пиёда кардани он дар фурсати муносиб вуљуд дорад. Тамоми раванди густаришёбандаи ташвиќу тарѓиби ину он масоил ва бастагї додани онњо ба шахси хос далолат медињанд, ки оќибати кор љомеъаро ба ислоњоти навбатии конститутсионї бурдан аст.

Њикматуллоњ Сайфуллоњзода

Хонандаи муњтарам, ба хотири рушду ташаккули дониши фарњангї ва тафрењи шумо нашрия тасмим гирифт, дар гўшае аз суњуфи худ суолњоеро њузуратон матрањ намояд. Худро санљед ва бањра гиред, хонандаи арљманд! Посухи даќиќи суолњо дар шумораи оянда мунташир хоњад шуд.

имтињон

1) Паёмбар (с) баъди фатњи Макка ба кадом самт лашкар кашид? а) Ба сўи Шом; б) Ба љониби Њунайн; в) Ба самти Табук.

2) Мусалмонон дар кадоме аз ин Ѓазвањо баъд аз пирўзї ба шикаст дучор шуданд? а) Ѓазваи Уњуд; б) Ѓазваи Бадр; в) Ѓазваи Муъта.

3) Шайхайн кињоро мегуянд? а) Ба њазрати Умару Усмон (р); б) Ба њазрати Талњаву Зубайр (р); в) Ба њазрати Абубакру Умар.

4) Ќабл аз Ислом чї сулолае дар сарзамини Форс њукмрон буд? а) Сомониён; б) Сосониён; в) Саффориён.

5) Димишќ кадом сол маркази хилофати Ислом эълон шуд? а) Соли 41-уми њиљрї; б) Соли 55 –уми њиљрї; в) Соли 60 – уми њиљрї.

6) Њазрати Исо (а) чанд фарзанд дошт? а) Ду; б) Се; в) Аслан фарзанд надошт.

7) Хурдтарин кишвари дунё кадом аст? а) Бањрайн; б) Бирма; в) Ватикан.

8) Љузъи 29 – уми Ќуръон аз чанд сура иборат аст? а) 15 сура; б) 11 сура; в) 16 сура.

9) Дар кадом сураи Ќуръон “Бисмиллоњ” ду маротиба зикр шудааст? а) Сураи «Намл»; б) «Њиљр»; в) «Зухруф».

10) Пойтахти Империяи Рум кадом шањр буд? а) Константинопол; б) Вена; в) Рим.

Љавоби суолњои Шумораи гузашта: 1)б 2)а 3)б 4)б 5)а 6)б 7)в 8)а 9)б 10)в

www.nahzat.tj

16 октябри соли 2014

тањќиќ

13

27-уми апрели соли 2013 чињилумин солгарди Нањзати Исломии Тољикис­ тон љашн гирифта шуд ва ба ин хотир аз љониби иддае аз масъулини ин њаракати сиёсї ва коршиносони мустаќил китобу рисолањое ба нашр расиданд, ки бозгўкунандаи рўзгор ва фаъолияти муассисони Нањзати Исломии Тољикистон, умуман љанбањои мухталифи фаъолияти ин њаракати динї-сиёсианд. Банда ќариб њамаи ин китобњоро харидорї кардам, аз љумла “Дар пайрањаи нур”-и Султони Њамадро. Ќаблан њам китоби “Муљаддиди аср”-ро, ки Њикматуллоњ Сайфуллоњзода, тањлилгари масоили сиёсї иддае аз суњбату баёнияњои устод Сайид Абдуллоњи Нуриро љамъоварї кардааст, дарёфт ва мутолиа карда будам. Баъд аз хондани ин китоби арзишманд ва љиддї аз таъсиси ин њаракати илоњї ва муассисони он маълумоти муфидеро дарёфт кардам ва муборак мегўям шогирдон ва пайравону мухлисони ЊНИТ-ро бо доштани ин гуна абармардони ислоњотхоњ ва таърихсози миллат. Албатта, њељ њаводисе дар таърих пушти парда намондаву намемонад ва банда бо он мењру муњаббате, ки ба муассисону бузургони ин њаракат ва аъзову пайравон, бахусус чењрањои намоёни феълии ЊНИТ пайдо кардаам, њамаи ин китобњоро мутолиа намудам, чун њанўз аз хурдсолї бо ин мардони бузург муњаббат доштаму мехостам њарчи зудтар дар бораи онњо маълумоти муфассали бидуни муболиѓаро дарёфт намоям. Хушбахтона, ба нашр расидани ин китобњо аз њаёту фаъолияти ин абармардони таърих, њатто ба устодони онњо ва меросу илме, ки аз худ боќї гузоштаанд, ошної пайдо кардам. Аз мутолиаи ин китобњо барои банда аз њама зиёдтар китоби “Муљаддиди аср” ва “Дар пайрањаи нур” хуш омад, чунки дар ин ду китоб маълумоти муфассалу лозима бо факту далелњо ва расму ёдоварињо баён ёфтаанд. Њоло ин љо мехоњам диду назари хешро дар мавриди “Дар пайрањаи нур”-и С. Њамад иброз бидорам, ки хеле таъсир ва тањаввулоти љиддї дар маънавиёту тафаккури банда эљод кардааст. Аз ин китоб маълумоти зиёде ба даст овардаам дар мавриди њаёту фаъолият ва мероси муассис ва рањбари фаќиди Њизби Нањзати Исломии Тољикистон, шодравон устод Сайид Абдуллоњи Нурї, ки пайваста дунболи дарёфти маълумот аз рўзгори шоиста ва арзишманди ин љењраи таърихии миллат ва Ислом мегаштам. Њоло бо хондани “Дар пайрањаи нур” ба овони љавонї ва илмомўзии ишон дар назди устодони бењтарин, зодгоњ ва падару модараш шиносоии комил пайдо кардам. Ќаблан дар дигар љойњо дар бораи ин абармарди таърих маълумотњо ба нашр мерасиданд, вале то ин њад маълумоти мукаммалро надида будам. Акнун бо мутолиаи “Дар пайрањаи нур” аз љанбањои мухталифи њаёту фаъолияти ин марди Худо, аз хурдї то дами маргаш ошно гаштам. Ба василаи ин асари арзишманд ба устоди мењрубонаш, аллома Ќорї Муњаммадљони Њиндустонї низ шинос шудаму аз усули таълими мактаби он њазрат барои хеш чизњое низ гирифтам, ки маро водор сохт барои боз њам густариш бахшидани марљаъи таълимии худ. Ваќте бо усули дарсомўзии устод Нурї ва њамсолонаш шинос шудам, фањмидам, ки онњо дар назди Ќорї Муњаммадљон илмњои зиёде мехондаанд, аз љумла “Эълол”, яъне илми сарф. Њазрати Мавлавї њамзамон аз адабиёти исломї: “Маснавї”-и Мавлоно, девони Њофиз, “Гулистон”-у “Бўстон” –и шайх Саъдї низ истифода мекардааст. Банда ин љо мехоњам мањз ба њамин нукта таваљљуњи хонандаи азизро љалб созам, ки водорам сохт барои гирифтани дарси бештар. Чун ангезаи хосе дорам ба шеъру адаб, агарчи ќаблан нисбати ин масъала таваљљуњам камтар буд, вале аз замоне, ки “Дар пайрањаи нур”-ро мутолиа кардам ва ба услубу усули дарсии ин бузургон шинос шудам, майлам ба услуби таълими классикї бештар шуд. Чун мактаби алломаи Њиндустонї њамон мактаби тасаввуфист, ки класикони мо тўли 14 ќарн онро шакл доданду њифз карданд. Шогирд бо устоди хеш дар мактаби Мавлавии Њиндустонї низ ба воситаи шеър суњбат ва посух дарёфт мекардааст. Мањз ѓазалиёти классикон ва андешањои сўфиёнаи аз тариќи назм гуфтаи онњо адабиёти моро пойдор нигоњ доштааст. Шиносої ба рўзгор ва фаъолияти абармарде, мисли устод Сайид Абдуллоњи Нурї бароям яќин сохт, ки бояд аз њама гуна илм бохабар буд. Ваќте номи ин мардони бузург, Сайид Абдуллоњи Нурї ва Муњаммадшариф Њимматзода гирифта мешаванд, агар инсон воќеъан андаке ба рўзгору

“Дар пайрањаи нур” ва бардоште чанд аз он гуфтањои онњо шинос бошад, љигараш об мешавад, Ин гуна инсонњои бузург барои мардуми мусалмон мисли обу њаво њар лањза даркоранд. Бубинед, дар њалќаи дарси Мавлавї дарси тиб њам тадрис мешудааст, “як ќонунчаи Бўалї Сино буд, ки дарс мехондем”, омадааст дар сањифае аз китоби “Дар пайрањаи нур”. Њоло танњо чанд намунаи хурде барои таќвияти њарфи хеш меорам, ки толибилми исломї дар баробари дарёфти илмњои динї, бо вараќ задани ин китоб метавонад аз равиши таълими илмњои дунявї низ огоњї пайдо намояд. Бигузор хонанда худаш ќазоват кунад, ки ин мактаб чигуна тавонистааст, ки бо мављудияти фишорњои атеистии ваќт, дубора тамаддуни гузаштаи моро зинда гардонад. Барои банда ин масъала бори дигар яќин гашт, ки заминаи муваффаќ будани калассикони мо, воќеъан дар тарзи азбаркунии илм будааст, он њам аз ду љињат: 1.Сафарњои тўлонии њазрати Мавлавї ба кишварњои мухталиф, мисли њиљрат ихтиёр кардан ба хотири дарёфти илм ва шабоњатњои зиёди зиндагии ў ва пайравони аслии мактабаш, ки ин њамаро дар адабиётамон мехонем, Яъне њиљрат, ѓарибї, дурї аз ёру диёр, мањрум шудан аз падару модар ва мувољљењ шудан ба азобњои гуногун ба хотири баёни њарфи њаќ, ки инро дар рўзгору андешаи устод Нурї њам ба таври возењу рушан дидан мумкин аст.

2. Эљоди шеъру ѓазал. Дарк кардам, ки шогирдони алломаи Њиндустонї бо тамоми њастї дарсњои устоди хешро азбар мекардаанд, ки дар як муддати кўтоњ аллакай шеър месароидаанд, њазрати Мавлавї њам дафтари назми хешро доштааст. Тавре дар боло ишора рафт, гуфтугўи ў бо шогирдон ба воситаи шеър њам љой дорад. Барои мисол, устод Сайид Абдуллоњи Нурї аз алломаи Њиндустонї хоњиши дарс гирифтан мекунад ва ин лањзањоро аз тариќи шеър баён дошта, ки “Дар пайрањаи нур” мехонем: Маро як љуръа з-он лабњои майгуни ту бас бошад, Таматтуъ аз њадиси ту дар ин олам њавас бошад. Ба васлат ваъдаям додї, ки барбандем мањмилњо, Аз онам дўстї оё ба овози љарас бошад?.... ва њамин тавр устод Нурї хешро тасаллї дода мегўяд: Машав навмед, Абдуллоњ зи даргоњи асалдорон, Намедонї магар, њар љо асал бошад магас бошад. Бо ин њама зањмату машаќќатњо устод Сайид Абдуллоњи Нуриро паси панљарањои зиндон њам бурдаанд. Чунин ба назар мерасад, ки њар инсоне, агар дар воќеъ роњи хизмат ба Исломро пеш мегирад, ин гуна машаќќатњоро њатман аз сар мегузаронад, ин суннати анбиёст. Агар устод Нурї машаќќат намедид, имрўз бо гирифтани номи ў эњсосоти гуворое дар ќалби муњибону мухлисонаш њувайдо намешуд. Пас ишон ходими дину миллат будаву рисолати хешро анљом додааст. Суннати њамаи дўстони Худост, ки бояд дар роњи даъват ба сўи Офардигори хеш азобу азият бикашї. Бузургон њар куљо овора миранд, Ба тадбиранд, вале бечора миранд. Устоди бузургвор, Сайид Абдуллоњи Нурї аз зиндон барои тасаллии дили модари мењрубон шеъре ирсол дошта, ки ин гуна мантиќу латофати шеъриро аз њиљ шоире њам пайдо накардам дар бораи модари хеш. Аммо ин марди наљибу софдил ва таслимшуда ба иродаи Худои

хеш бо як лањни ширини фарзандї модарашро дар оѓўш гирифта дили ўро гарм кардааст: Чу мўи сап-сафеди ту њаме пок аст виљдонам, Марезон ашкат, аё модар, њоло ки ман ба зиндонам, Ба њар як ќатраи ашкат фидо бодо дилу љонам. Хаёли гесувони сап- сафеду чењраи пурнур, Маро бахти сафед асту мунаввар гашта чашмонам. Ба таќдири Илоњї дур мондам аз канори ту, Машав ѓамгин, ки ман њарљо равам дар њифзи Рањмонам. Ту мешармї, ки фарзандат зи љурме гашта зиндонї, Якин медон, ки ман ин љо асири кизбу буњтонам. Ба банди туњмат, аё модар ба иѓво гаштаам мањкум, Наям дузду на авбошам, на зулмеро раво донам. На хўрдам моли мардумро, на судхўр будаам њаргиз, Фитода дар асирї ман, зи дасти ину њам онам. Ту бояд фахр бинмої, ки фарзанди ту мазлум аст, Зи золим мазлумї бењтар, ман инро наѓз медонам. Агарчи дар љароид ман ба бадхоњї шудам мансуб, Чу мўи сап-сафеди ту њаме пок аст виљдонам. Ту инро наѓз медонї, будам дар хизмати мардум, Вале мардумфиребам гуфта, з-он мабњуту њайронам. Валекин ман яќин донам, ки мардум неку бад донанд, Аз ин бинї маро дар панљара масруру хандонам. Ба Абдуллоњ дилат сўзад марезон ашкат, аё модар Наям лоиќи он њаргиз, зи дида гавњарафшонам. Мантиќи ин шеър ва услуби чунин таълим бандаро водор сохт, ки ба тадрису таълими њама гуна фанњо ба таври љиддї таваљљуњ зоњир намоям ва илми бештареро аз худ кунам, дар марљаъи таълими хеш таљдиди назар намоям. Бузургон нагуфтанд, ки танњо мулло мешавему бас, балки маќсадњои амиќу чуќуре назди худ гузоштаанд, ки пайдо шудани як њаракати динї-сиёсї, дурустии аќидаи илмї ва фарњангии онњоро тайид мекунад. Аќидаи озодихоњї ва соњибандеш будани рушанфикрони навини исломї, инчунин ислоњотхоњии онњост, ки моро аз зулму љањолат ба олами тозаи Ислом дубора ворид кард. Аз ин хотир, бартарии китобњои “Муљаддиди аср” ва “Дар пайрањаи нур” -ро бо доштани маълумотњои муфассали њар кадоме дар нисбати дигар китобњои тозанашр тарљењ медињам. Аз муаллифон ва онњое, ки дар ин љода, яъне ба нашр расонидани ин гуна асарњои пурарзиш кўмак расонидаанд, ташаккур мегўям. Дуъогўи онам, ки Худованди мењрубон ба шумо фурсат ва ќобилияти бештаре насиб гардонад, то боз њам китобњои хуберо барои мухлисони ин мактаб ва чењрањои озодаву андешаманд барои мухлисону муњибони онњо ба нашр бирасонед. Хоњишам ин аст, ки бештар шудани ин гуна тањќиќотњо аз љониби дигар дўстон, њамон ќадар хубтар аст. Аз устодон Султони Њамад ва Њикматуллоњ Сайфуллоњзода сипосгузорам, илоњо дар њифзи Рањмон бошед! Њамаи аъзову мухлисони ЊНИТ-ро табрик мегўям, ки худро пайрави устод Сайид Абдуллоњи Нурї, Муњаммадшариф Њимматзодаву роњбари феълии ЊНИТ, Муњиддин Кабирї мењисобанд ва ин роњро роњи њаќ медонанд. Бо эњтиром, бародари имонии шумо, Њомидуллоњи Иззатуллоњ.

14 Диалог ва муколама яке аз аслњои муњими сулњу субот аст 16 октябри соли 2014

www.nahzat.tj

тањлил

(Идома аз сањ.7)

аз он лаззат баранд. Бубинед, дар њифозати як гул чи назокатњое љой дошт ва чаро эњсоси моликият мекунанд? Чунки мардум мамлакатро бо њамаи ашёяш моликияти њама мењисобанд. Бояд мо дар Ирону Тољикистон ва дар њар љои дигар њамчунин эњсосро дошта бошем, ки кишвар моли њама аст, њамзамон дар он сањми баробар дорему сањим њам њастем. Бинобар ин, њоло њам лозим аст, ки њарду тараф аз њамдигар истифода бикунанд..... Корњои неку бади хешро бояд бишиносем Ба љуз Худо касе намедонад дар дили афрод чї мегузарад. Аммо дар он рўзњо ваќте тарафњо аз музокирот берун меомаданд, эњсос мекардем, ки алоќаманди њарчи тезтар сулњро ба даст овардану љангу хунрезиро анљом додананд. Аммо шояд баъдњо байни тарафњо ором-ором фосила уфтод, ки мутаассифона, набояд ин фосила меуфтод. Таљрибае, ки шумо доштед, аз он дар СММ њам ба некї ёд мекарданд. Љанге, ки имкон дошт дањсолањо тўл бикашад, тез љамъу љўр карда шуд, ки ин њам шояд сабаќ гирифтан аз фарњанги бисёр ѓании тољикон будааст. Феълан бояд талош варзем, ки иштибоњи ќаблиро муљаддадан муртакиб нашавем ва бишинему осебшиносї карда, бигўем, ки ба куљоњо наѓз рафтему ба куљоњо бад. Намешавад бо монолог пеш рафт, њатман диалог лозим аст. Мутмаинам, онњое њам, ки дар давлатанд, њатман ба ин натиља бояд расида бошанд, ки хушбахтона бисёр одамњои мутафаккир њам њастанд ва метавонанд барои бењбудии вазъият кўмак бирасонанд. Суоле њам матрањ гардид дар мавриди омилони мављудияти мушкилот дар љомеъањои исломї, ки љаноби оќои Шабистарї дар ин маврид гуфт: “Бале, дар воќеъ љанги пинњонї, ки ќаблан буд, ошкортар шудааст. Соли 2005 СММ як барномае дошт дар Швейдсариё барои сарони давлатњо ва як рўз ќабл аз он њам сарони мазњабии

дунё дар онљо љамъ шуда буданд. Бањс ин буд, ки чи гуна мазњаб метавонад дар хизмати сулњ бошад. Ин бисёр зарур аст, ќаблан гуфтам як бознигарии интиќодї аз мазњаб, аз дин бояд дошта бошему бидонем, ки дини Ислом аз аввал то ба охир чї дошт, ба Ќуръону суннат нигоњ кунем, ки дар онњо сари чи чизе таъкид мешавад. Ман гуфтаниам, ки њар касе дар Тољикистон гапи сунниву шиъа мезанад ё њарфњое аз хиёнати ину он мегўяд, роњи хаторо пеш гирифтааст. Тољикистон љузъе аз кишварњои дунёст, ки Ислом дар он мањдуда пиёда шудааст. Аммо баъзе давлатњо инро дидан наметавонанд. Онњо пул оварда, љойњое харљ мекунанд ва љавононро аз роњ ба бероња мебаранд. Хоњишам аз нухбагон ин аст, ки баргардем ба љавонњо ва онњоро омода ва огоњманди дин бисозем. Суоли навбатї дар мавриди дурнамои кишвари Тољикистон буд ва дар ин маврид сафири собиќи ЉИИ дар Тољикистон суњбатро аз дидагињои худ дар фурудгоњи Маскав оѓоз кард: “Ин љо мехоњам аз ин нукта оѓоз намоям, ки ваќте аз Маскав ба Душанбе меомадам, ростї хеле зиќ шудам. Њоло ин љо метавонам ба шумо роњат бигўям, ки дар њавопаймо 98%-и мусофирин љавонњои тољик буданд ва њама барои кор Маскав рафта буданд. Хеле зиќ шудам, шояд љойе гиряам њам омад, ки 6 нафар аз ин љавонњоро пулис бо як беэњтиромии тамом оварду тела кард ба дохили њавопаймо ва њуљљатњояшонро дод ба дасти “мењмондор”. Яке аз онњо њам духтар буд, шояд 20-22-сола. Суол ин аст, ки чаро мо бояд ба ин вазъ бошем, чаро? Воќеъият ин аст, ки бояд сари ин масоил фикр кард, њама фикр кунем. Ин љо бањси давлат нест, аз њамаи љонибњост, ки сарнавишти ин љавонњо чї мешавад? Ин љавоне, ки њанўз 18- сола нашуда ва њанўз ба фарњангаш љо науфтодаву шахсияташ такмил наёфта, меравад он сў, чї мешавад? Воќеъан ин ба куљо мерасад? Беш аз се соате, ки дар роњ будем, кўшиш кардам бо онњо суњбате дошта бо-

шам, воќеъан, дилам кабоб шуд. Инро бидуни таъоруф мегўям, мисли фарзандњои худам буданд онњо, бисёр љавон ва бисёр сода. Ин чї мешавад? Ошкор шудани сири дипломатие Љаноби Шабистарї њамчунин зимни суњбат ба гуфти худаш сири дипломатиеро низ ошкор кард, яъне “он ваќтњо моњи асали Амрикову Русия буд ва муќобили Ирон зиёд гап мезаданд, њоло иваз шудааст, албатта. Ман дар њоттели «Октябр» будам, ки оќои Михаил Сенкевич, сафири ваќти Русия дар Тољикистон дари утоќам омад ва нонишаста гуфт: «Љаноби сафир, шумо хабар доред, ки мо 70 сол ин љо њастему боз њам хоњем буд? Дидам, ки њанўз намешинаду ба њар њол дидори таъоруфотї камтар ташрифоти худашро њам дорад, гуфтам, бифармоеду бинишинед ва хуш омадед. Баъди гузашти камтар ваќт њоло њам аз мавзеъи боло суњбат мекард, маљбур посухаш додам, ки комилан гапатон туѓрист, шумо 70 сол ин љо будед ва шояд бештар аз 100 сол њам бошад, вале арз кунам, ки (ман дидам, ки бояд ин касро камтар ором кунам, бо њам мусовї шавем, баъд гап занам) љаноби Сенкевич, Шумо дар роњ,

ки меомадед бо ин мардум ягон гап задед, оё чизеро пурсон шудед? Охир, инњо мегўянд, мо 4 њазор сол аст инљоем. Ваќте чунин њарфро ин љаноб шунид, каме карахт ва каљ шуду ором гирифта нишаст. Ба њар њол, як њолати раќобат байни мо эњсос мешуд, ки хушбахтона, бо омадани Адамишин, муовини вазири хориљии Русия ба Тењрон ва баъдан њам Чернишов, ки ба ин симат расид, ором-ором фањмиш дигару робитањо бењтар шуданд. Чунки дар аввал онњо фикр мекарданд, ки мо ин љо љойи онњоро хоњем гирифт, дар њоле ки њамчунин хабаре набуд. Хушбахтона, русњо сари љойи худ њастанд. Ва бо онњо робитањои зиёде тољикон доранд, робитањои фарњангї, иќтисодї, њатто издивољњо њам, ки ин чизи оддист, кадом аљоиботе нест. Аммо мо њиљ гоњ бегона набудем, хуну нажод ва фарњангамон якест, забону таърих, адабиёту динамон якест, билахира, Хуросони бузург асту инњоро намешавад инкор кард. Дар охир љаноби Шабистарї муњаббат доштани хешро бо тољикон ин тарз тавзењ дод: «Њиссагузориам чист, дар њоле ман камтаринам ва хоки пойи миллати тољикаму барояш коре накардам. Кош имконият мешуду худро бештар фидо

месохтам. Лањзае аз ёди ба чї хотир омаданамро ба ин кишвар фаромўш накардам. Чун аз Табрезаму бо Камоли Хуљандї аз кўдакї ошно. Дар аввал шояд ошиќи ин ориф будам, вале њоло ошиќи тамоми тољикњоям. Агар бигўям, ки чї њисса гузоштам, шояд миннат бишавад. Аммо он чи анљом додам, вазифаи худ медонистам, њатто то љое рафтам, ки ба љонам хатар уфтод, њайсияту эътибори сиёсии дипломатиямро зимни сафар дар соли 1994 ба Хоруѓ ба хатар андохтам. Чун вазирам намедонисту имконияти тамос њам набуд, агар муваффаќ намешудам, шояд дар бозгашт мегуфт, чаро он љо рафтед, оќо? Аммо Худованд инро мехост, чун ниятам холис буд, ки худое накарда куштори тољик хотима ёбад. Аз ин метарсидам, ки агар мубодилаи усарову зиндонињо анљом нашавад, љанг идома пайдо мекунаду музокирот ќатъ мешавад. Ба њар њол, Худованд лутф кард ва рафтам Хоруѓ дар як маќтаъе ба унвони сафир. Алъон сарбаландам аз кори анљомдодаи хеш ва њамчун раиси Анљумани дўстии Ирону Тољикистон талош мекунам, ки тољику иронињо њамдигарро бештар бишиносанд.

“Наљот”

www.nahzat.tj

16 октябри соли 2014 чењра

Рисолаи Ќуддусия Бояд тазаккур дод, ки “Рисолаи ќуддусия”-и Мир Сайид Алии Њамадонї њаљман хурд, вале аз љињати маъно бою рангин мебошад. Дар он муњимтарин масоили ахлоќи њамида дар пояи дини мубини ислом мавриди баррасї ќарор ёфтааст. Мутафаккир ду роњи пок шудан аз гуноњ ва ба саодати ухравї расиданро таъкид намудааст: а) ибодати баданї: намозу рўза, тиловати Ќуръон, амри маъруф, нањйи мункар, ки њуќуќи Аллоњ аст: б) тоати моли чун закоту садаќа, иморати пулу работ, дастгирии заифону дармондагон ва навозиши бенавоён, ки ба халќ тааллуќ дорад. Ногуфта намонад, ки дар њар ду маврид покиву ростї ва саодату адолат шарти асосии ба

њар ду дори абад аст ва ниаму иломи ин ду манзилро нињоят нест. Холидина фињо мо домат-ис-самовоту вал-арзу, яъне то даме, ки замину осмон њаст, одамон дар ин ду манзил љовидонанд. Ва дар манзили аввалу дувум одамї камол наёфтааст ва камоли нашњати инсонї дар манзили сеюм зоњир мегардад ва наќди вуљуди инсониро дар манзили дунявї бар мањаки имтињон ва ланаблуаннакум њатто наъимал-муљоњидина минкум (имтињон мекунем шуморо, то аз байни шумо љањдкунандагон бањра баранд) мезанад ва иќтибоси саодати абадї дар ин манзил метавон кард, ки онро дунё мехонї ва дунё работе, аст ки бар сари бодияи ќиёмат нињодааст ва туро дар ин работ баъд аз камоли нашъат рўзе чанд муњлат додаанд, то аз ин работ зоди роњи бодияи ќиёмат бар-

лу (фармонбардорї) фармони Илоњї аст, ќисми дувум мулозимат дар роњи эњсон аст, ки мифтоњи саъодати номутаноњї аст. Ќисми аввал ибодати баданї аст, ки њуќуќи Аллоњ аст, чун намозу рўза ва тиловати Ќуръон ва амри маъруф ва нањйи мункар ва амсоли он. Ќисми дувум тоъоти молї аст, ки он тааллуќ ба халќ дорад, чун закоту садаќа ва иморати пулу работ ва тарбияи зуъафову масокин ва айтоми ѓояти билухуф ва нусрати мазлум ва ѓайри он ва фазилати аќсом. Ва навъи аввал, ки ибодати баданї аст, намоз аст ва ќиём ба адои њаќиќат. Њуќуќи ин ќисм љуз арбоби ќабул мутасаввир намуд, зеро ки њаќиќати намоз мунољот аст бо њазрати самадият ва мунољот мухота-

15

Ба ифтихори 700 - солагии Мир Сайид Алии Њамадонї табаќаи мењнатии ањоли масъулияти подшоњону њокимон зиёдтар аст. Ќобили ќайд аст, ки таълимоти ахлоќии мутафаккир дар асоси мукофоту муљозоти амал дар рўзи ќиёмат бунёд гардидааст ва ин усули баёни фикр ќимати ахлоќї ва таълимиву тарбиявии рисоларо ба дараљот афзудааст. Рисола бо муќаддимаи мухтасари анъанавї –хутба оѓоз ёфта, бо дуосурае аз Ќуръони карим анљом мепазирад. Њамчунин, асар ба бобњо људо нашуда, пайдарпаии мавзўии он ба воситаи хитобаи “Эй азиза”чун оѓози риштањои алоњидаи фикртаъмин мегардад Ва инак, рисоларо пешкаши шумо, азизон мунамоем. Б ис мил о њ ир - р а њ мо н ир - р а њ им алайњи ар ризвону ва аттањиёту алњамду лиллоњи вас-салому ало ибодињи ал-лазина истафо. Аммо баъд бидон, эй азизуно муњандисони коргоњи таќдир сувари алвон ва ашкол бар сафањоти алвоњи вуљуд менигоранд ва хозинони хизонаи боргоњи њалиму ќадир борони файзи њидоят бар риёзи кулуби мухлисони иноят аз сањоби људ меборанд. Баракати осори нафањоти раббонї насиби рўзгори он азиз бод-би Муњаммади ва олињи ал-амљоди.(ба Муњаммад ва авлоди поки ў). Эй азиз, бидон,ки Эзиди таоло навъи инсонро сафаре бенињоят ва роњи хатарноки беѓоят таъин кардааст ва бештари халќ аз хатарњои ин сафар мањолики ин роњ бехабаранд ва аз истеъдоди ин роњи бепоён ва тањсили асбоби наљот аз мањолики ин сафар ѓофил. Ва ин сафарро манозил бисёр аст, аммо аз рўи иљмол шаш манзил аст, ки он сувули манзил ва маротиби мусофирони олами баќост. Манзили аввал сулби падар аст, дуюм рањми модар, савум фазои олами фонї, чањорум лањад, панљум арасот, шашум бињишт ё дўзах, ки

дори ва дар ин аёми муњлат неъмати зоњиру ботин бар ту рехта ва кутуби худро бар алсинаи (љамъи инсон) анбиё ва расул бар ту фиристода ва љињатњои илоњї бар ту мањкам карда,баёни кайфияти саъодат ва шаќоват карда ва туро аз наъими дараљот ва шиддати уќубат огоњ карда ва муњайяр гардонида, то агар хоњї аз ин неъмати њаќир фониро мифтоњи абвоби саодати абадї ва шабакаи сайид аз он ва роњоти наъими сармадї гардонї ва агар хоњї, ки муљиби салосилу аѓлоли азоби он љањонї ва мувассали оташи ташвиру таассуф ва њасрати љовидонї созї, тавонї. Назм! Подшоњї завќи маънї бурдан аст, Не, ба зўру зулм дунё хўрдан аст. Гар чу курсї сарфарозї боядат, Тарки мулку нонамозї боядат. Филмасал, гар сад љањон аст они ту, Он чи бифристї ту, он аст они ту. Гар дар ин рањ банда, гар озодаї, Менабинї он чи нафристодаї. Чун ту дар дунё накардї кори соз, Дар ќиёмат чун шавї аз ањли роз? Эй азиз, аќсоми ин навъ тоъоте, ки мувассали (васлкардашуда) банда аст, ба асли саодати ухравї бисёр аст, аммо маљмуи он ба ду асл бозгардад, ки иборат аз он: ат-таъзиму ли амри-л-лоњи ва ашшафќату ало халќи-л-лоњи, яъне бузург донистан амри Худоро ва шафќат доштан нисбат ба офаридаи Худо. Ва истикмоли (комил намудан) ин ду љаноњи мўъмин хоњад буд, ки дар рўзи ло янфаъу молун ва ло бануна (на молу на фарзанд нафъ накарданд) бо воситаи ин ду љиноњ (ќанот, бол) аз уќуби сирот ба осонї бигзарад ва аз азоби љовидонї халос ёдаб. Ќисми аввал аз ин дугона имтисо-

ба бувад ва мухотабаи маъруфи мутлаќ аз орифи комили муњаќќаќ дуруст ояд ва ќиёму ќироат ва рукуъ ва суљуд ва ташањњуд ва такбир ва таслими сурати аркон зоњири намоз аст ва ин суратро рўње ва ин зоњирро сирре ва маъние бояд, то он њаќиќат, ки матлуб аст, њосил ояд. Эй азиз, намоз ќаддоњаи (шарора) нори иноят аст, ки машъалаи анвори њидоят дар дили махсусони инояти азалї меафрўзад, ки ас-салоту нуру ќалби-л-мўъмини (намоз нури дили мўъмин аст), то мусаллии муњаќќиќ ба воситаи ашиъаи (љамъи шуоъ) зиёи он маънии инъикоси анвори љабарутиро дар миръоти малакутї мушоњида кунад ва руќуми оёти асрори санурињуим оётино фи-л-офоќи ва фи анфусињим (ояњои хешро дар офоќ ва љонњои эшон ба онон нишон хоњем дод (сураи «Фуссилат», ояи 53) аз сафањоти авроќи коинот мехонанд, то он гањ, ки савоиќи (љамъи соиќа, оташ) љазаботи иноят аз баводии (љамъи бодия, сањро) карам истиќболи њоли вай кунад ва кавни суѓрову куброро ба шавоњиди далоил дар катми адам андозад ва хошоки вуљуди ба иноят вањмиро ба оташи фано бисўзонад ва бе зањмати асќоли (гаронињо ва борњо) вуљуд њудуси буроќи њиммат дар фазои соњоти љабарут ронад ва дар субањоти анвори љамолу љалоли маъбуд аз равияти зулмоти таколиф русуми ибодоти обид фонї гардад. Инчунин намозкунанда, ки шунидї, кай баробар бувад ба ѓофиле, ки аз рўи зулмоти њавољиси нафсонї ва ќудуроти васовиси шайтонї сар ба замин нињад ва бар намедорад ва аз сари расм ќиёме ва рукуъе ва суљуде орад ва «Фотиња» ба ѓафлат хонад. Эй азиз, аз «Фотиња» як оят ин аст, ки «иёка наъбуду ва иёка настаъин», яъне Туро мепарастем ва хосса аз Ту ёрї мехоњем ва пас

чун ту њавои нафс парастї ва бандагии фармони шайтон мекунї ва дар корњо мадад аз лашкару мол ва хазоин талабї, ин оят хондан аз ту дурўѓ бувад ва дурўѓ дар шаръ њаром аст, хосса дурўѓ бар Њаќ «ва ман азлама миман каззаба алаллоњи ва фи ояти ухро миман иќтара алаллоњи кизбан» (аз ањли зулматанд касоне, ки дурўѓ мегўянд дар назди Худо ва дар ояти дигар касоне, ки дурўѓбофї мекунанд дар назди Худо) баёни ин маънї мекунанд. Чун ин муќаддимот маълум кунї, бидонї, ки оммаи халќ аз њаќиќати намоз њељ бањра надоранд илло мошо Аллоњ (магар ба хости Худо) ва огоњї дар њаќиќат ва асрори намоз аз ќавме дуруст ояд, ки чун ќасди маќоми убудият кунанд, нуќуши вуљуди коинот аз лавњи замири худ мањв кунанд ва ба оби тарки мосиво Аллоњ дастњо бишўянд ва ба шароби туњури дигар мазмаза кунанд ва ба равоењи (бўи хуш) насими нафањоти раббонї истиншоќ (об ба бинї кашидан) кунанд ва ба оби њаёти њаё рўй бишўянд ва ба зилоли таваккал ѓусли марофиќ (љамъи мирфаќ, оринљ) кунанд ва аз паи навъи зиллату ифтиќор (камбаѓалї, нодорї) масњи сар кашанд ва иќдоми саъй ба оби истиќомат бишўянд ва дар истиќболи ќибла рўи дил ба Каъбаи њаќиќї оранд ва дар нияти тањримаи уњуд мухотаботи рўњонї таљлил кунанд ва дар такбир зарроти њастии мављудотро дар ашиъаи офтоби кибр мањв бинад ва дар рафъи ядайн тааллуќоти авњоми фосида ва тасаввуроти ботиларо паси пушт андозад ва дар «субњонакаллоњумма ва бињамдика» (мадњу сано ва њамд ба Аллоњ) ба љаноњи танзењ дар фазои пайдои олами таќдис таярон мекунанд ва дар таъаввуз паноњ ба њисори исмати фотири коинот гиранд.

(Давом дорад) Фароњамсоз С.Шарифов

16

16 октябри соли 2014

www.nahzat.tj

НАСИЊАТ ГЎШ КУН, ЉОНО...

Панду андарз

Ту барои васл кардан Не барои фасл кардан Мо бурунро Мо дарунро

омадї, омадї. нангарему ќолро, бингарему њолро.

Муњаррир: Њикматуллоњ Сайфуллоњзода sangvori@mail.ru Телефон: 918-66-98-46

(Мавлоно) Аз Каломи Њаќ

- Ва аммо онњое, ки имон овардаанд ва амали солењ анљом додаанд, аљрашонро (Парвардигор) ба пуррагї медињад ва Худо њељ гоњ ситамкоронро дўст намедорад, (сураи «Оли Имрон», ояти 57).

- Агар (онњо пас аз ин њама далоили ќатъї боз) рўй бартобанд, пас (бидонанд, ки онњо яќинан, фасодкоранд ва) Худо (худ ба сиришти бад ва ањволи) фасодкорон доно аст (сураи «Оли Имрон», ояти 63).

- Бигў: Эй ањли Китоб, ба сўи калимае биоед, ки дар миёни мову шумо баробар аст, ин ки љуз Худоро напарастем ва њељ чизеро бо Ў шарик нагардонем ва баъзе аз мо баъзе дигарамонро ба љои Худо арбоб нагиранд. Пас агар рўй бартофтанд, бигўед, шоњид бошед, ки воќеъан моем мусалмон, (сураи «Оли Имрон», ояти 64).

шад». Аз ќавли ёрони Расули Худо (с) - Таклифи (зањмати) дигаронро рафъ кардан ва бар худ таклиф нињодан саховати ростин аст, (њазрати Абубакри Сиддиќ (р)).

- Аз касе, ки нафрат дорї, аз ў битарс, (њазрати Умар (р)).

пиёз дар хотир гузаронид, мурѓе сабз дид дастаи пиёзи сабз дар дањан гирифта даррасид. Робиъа гуфт: мабодо шайтон бошад! Дегро бар замин заду гуфт: шурбое, ки бо чандин шубња хўранд, нохурда бењ.

- Азизи ман дар асри собиќ занон аз њалоли бо шубња рўй барметофтанд, ин чї асрест, ки мардон аз њароми бе шубња њам рўй намегардонанд, (бо каме таѓйир аз китоби «Силки-сулук»).

- Ѓарибони муњтољ ваќте наз- Тавбаи ориф, тавба аз ѓайри Худи ту меоянд, инъоми Худованд дост ва аз њар он чї ўро аз Худо (љ) аст, (њазрати Усмон (р). дур мекунад тавба мекунад, бо њар он чї ўро ба Худо наздиктар мекунад, - Ваќте забон бо ният баротавалло ва аз њар он чї ўро аз Худо бар бошад, шунаванда мепазидур месозад, табарро мекунад. рад, ваќте бо ният мувофиќ Њаким гўяд: «Вой бар он кас, ки набошад, дар дил наменишинад, мубтало шавад ба суњбати подшоњон, (њазрати Алї (р)). ки ишонро на дўст буваду на хеш ва на фарзанду на хизматгор ва на озарм» Марде ба Ибни Умар (р) гуфт: (рањму шафќат), (имом Муњаммади Эй бењтарини мардум ва фарЃаззолї). занди бењтарини мардум», Гуфт: «Ман бењтарини мардум - Љавонон сармояи асосии имрўзу ва фарзанди бењтарини мардум фардои кишваранд, онњо буданд, ки нестам, лекин бандае аз бандабо хуни худ миллатро ба оштї ва гони Худоям, аз Худо умед ва њамдигарфањмї оварда расониданд, бим дорам, савганд ба Худо, бо (устод Сайид Абдуллоњи Нурї). мардум чунин бошед, њалокашон месозед».

- Агарчи пайравї кардан аз ин ё он мазоњиби фиќњї ихтиёри шахсист, вале Сухани бузургон ин ихтиёр барои авом (оммаи мардум) - Дар роњ рафтан ба чапу рост нест, балки барои шахси донишманд, нигоњ макун, балки њамвора ба пеши шахсест, ки шиносоии комил ба дапоят нигоњ бикун, (њазрати Имоми лоил ва муќоранату муќоисаи имому Аъзам (р)). далелњоро дорад. Барои оммаи мардум бењтарин роњи наљот пайравї аз њамон - Њар неъматеро шукре вољиб аст. мазњабест, ки дар диёри худ машњуру Шукри тавонгарї садаќот ва шу- маъруф гаштааст, кри подшоњї раъиятнавозї ва шукри (устод Муњаммадшариф Њимматзода). ќурбати подшоњон хайр гуфтани мардумон, шукри дилхушї ѓамхории ми- Њамин ки аз тарси хатар ба фирор скинон ва шукри тавоної дастгирии аз саъйю амал одат кардем, кўчактарин нотавонон мебошад, (шайх Саъдї). амал сурати хатар ба худ мегирад, (Муњаммади Њиљозї).

- Бинобар он чї имом Муслим аз Расулуллоњ (с) ривоят намуда, нармї Меваро кирм нобуд мекунад, кирме, ва дилсўзї байни ањли хонавода зин- ки аз даруни худ пайдо кардааст ва дагии онњоро бобаракату пурфайз хоњад пайдо шудани кирму нобуд гаштани кард, (аз китоби «Чињил насињат»). мева, бастагї ба боѓбон дорад. Агар дар пањлўи кирм, боѓбонро њам иштињо - Як рўзи пешвои одил аз ибодати ояд, ин кирм на танњо мева, балки 60 соли як обид бењтар аст, (њадиси боѓбонро низ нобуд хоњад кард. шариф), зеро ў ба маслињати уммат Вале агар асби нафсро зин кунад ва њукм ва мушкилоти мардумро њаллу шамшери мурувват ба даст гираду бар фасл менамояд, зулму ситамро аз онон љанги кирмон бархезад, њам давлаташ бартараф месозад, он чизе ки дар тули зиёда, њам умраш дарозу ранги рўяш шаст соли ибодат ба даст намеояд, сурх хоњад буд, (Рањими Мусулмони(доктор Юсуф Ќарзовї). ён).

Аз ањодиси шариф - Аз Абўњурайра (р) ривоят аст, ки Паёмбари Худо (с) фармуд: Аз бадгумонї худдорї намоед, зеро бадгумонї дурўѓтарини суханњост.

- Аз Абўњурайра (р) ривоят аст, ки Паёмбари Худо (с) фармуд: Касе хидмати ятимон ва бевазанонро мекунад, монанди муљоњидест, ки дар роњи Худо љангидааст ва ё монанди касест,ки тамоми шаб намоз хонда ва тамоми рўзро рўза доштааст.

- Аз Ибни Умар ривоят мекунанд, ки Расулуллоњ (с) гуфт: Ќотили одам бўи љаннатро њис намекунад, агарчи бўи љаннат дар масофаи чињилсола роњ њам ба машом мерасад.

- Абўњурайра (р) аз Паёмбари Худо (с) ривоят карда, ки он Њазрат (с) фармуд: Худованди мутаъол ба сабаби машаќќат ва дард, (беморї) мусибат ва андўњ, зарар ва ѓам, њатто хоре, ки ба пои мусулмон мехалад, гуноњон ва хатогињои ўро мебахшад.

- Утба ибни Љуњанї мегўяд, ман шунидам, ки Расули Худо (с) гуфт: «Бандае нест, ки Худои таъоло ўро аз дари љаннат би- Чунин гўянд: ваќте Робиъаи Басрї гардонад, магар он ки ба Ў ширк хост таъоме бипазад, камбуди пиёз оварда ё одамкушї карда бо- дошт, ба муљарради он ки андешаи

Фароњамсоз Муњиддин Асозода

Котиби масъул: Шоњ Абдї Хабарнигорон: Субњияи Њомид Умед Сиддиќшоњ

Нашрия дар сомонаи

www.nahzat.tj

ќобили дарёфт аст Телефон: 625-77-28 Њафтанома дар заминаи гуногунандешї маќолањоеро низ ба нашр мерасонад, ки хилофи мавќеи ЊНИТ ва нашрия мебошанд. Масъулияти дурустии аснод ва далели њамагуна маводи воридшуда ба дўши муаллифон аст. Дастхат ва аксњо баргардонида намешаванд. «Наљот» меъёрњои ахлоќии фаъолияти журналистиро дар Тољикистон эътироф намудаву менамояд. Нашрия аз гузориши хабаргузорињои «Авесто», «Tojnews», «Азия плюс», «Ozodagon», «Форс», «Islamnews/ru», сомонаи родиоњои «Озодї» ва «ВВС», истифода мекунад. Њафтавор тањти раќами 0104/рз дар Вазорати фарњанги Љумњурии Тољикистон номнавис шудааст ва бо теъдоди 4300 нусха дар матбааи “Муаттар”-и ЊНИТ ба чоп мерасад. Супориши раќами 170. Нархаш шартномавї. Суратњисоби мо: 20402972316264, «Амонатбонк»

Нишонии идора: ш. Душанбе, кўчаи Борбад, хонаи раќами 1, дафтари марказии Њизби Нањзати Исломии Тољикистон, тел: 625-77-28