6/ DOSSIER
Bloeiende biodiversiteit behouden in Pomio
14/ OP HET TERREIN
Tijgeraantallen stijgen in Thailand
16/ FOCUS
Kantelpunten: wat staat er op het spel?
6/ DOSSIER
Bloeiende biodiversiteit behouden in Pomio
14/ OP HET TERREIN
Tijgeraantallen stijgen in Thailand
16/ FOCUS
Kantelpunten: wat staat er op het spel?
'We hebben het geluk om samen te werken met de lokale gemeenschappen, die erop gebrand zijn hun unieke natuurlijke erfgoed te beschermen.'
Dankzij jouw steun kan ons werk écht het verschil maken voor de kostbare natuur van PapoeaNieuw-Guinea. Doe een gift:
Papoea-Nieuw-Guinea is een baken van weelderige biodiversiteit. Het unieke ecosysteem huisvest het derde grootste regenwoud ter wereld, en die uitgestrekte bossen spelen een cruciale rol in de strijd tegen de klimaatverandering. De afgelegen eilandstaat herbergt bovendien tal van soorten die nergens anders op onze planeet voorkomen: de dichte bossen, spectaculaire kusten en kleurrijke koraalriffen verbazen met hun duizelingwekkende fauna en flora, van boomkangoeroes tot papoeajaarvogels. Heel wat diersoorten zijn er zelfs nog nieuw voor de wetenschap! Papoea-NieuwGuinea doet mijn biologenhart dus sneller slaan. En WWF heeft nu de kans om al die pracht te helpen behouden. In dit magazine stellen we je vol enthousiasme de rijkdommen van dit nog onbekende gebied voor, en de uitdagingen die we er zullen aangaan.
Want zelfs dit paradijs pal in de Stille Oceaan kampt met belangrijke bedreigingen. Denk maar aan palmolieplantages en industriële bosexploitatie. Met jouw hulp kunnen we er écht het verschil maken, hand in hand met de lokale gemeenschappen. Zij zijn vastberaden om hun unieke natuurlijke erfgoed te beschermen. We willen samen wetenschappelijk onderzoek voeren en de inspanningen die zij vandaag al leveren, kracht bijzetten. Zo geven we hun alle tools die ze nodig hebben om hun kostbare natuur zelf te verdedigen.
Tijdens onze eerste verkenning van het landschap stelden we vast dat de kustgemeenschappen van Pomio hun stranden delen met vijf van de zes zeeschildpaddensoorten die voorkomen in de Stille Oceaan. Die vredevolle en elegante dieren zijn onlosmakelijk verbonden met de plaatselijke cultuur; ze spelen een rol in tal van legendes. We weten nog altijd niet precies welke routes deze zachtaardige reuzen volgen voor hun jarenlange migraties over onze blauwe planeet. Zeeschildpadden hebben dus nog heel wat geheimen voor ons, en zijn helaas ook erg kwetsbaar. Dit eindejaar doen we dus een beroep op jouw vrijgevigheid, zodat we deze wonderbaarlijke wezens samen kunnen beschermen.
Vanuit de grond van ons hart: bedankt voor jouw trouwe steun. Dankzij jou kunnen we de waardevolle natuur die ons rest, behouden.
Together possible!
Veerle Hermans
Biologe bij WWF-België en verantwoordelijke voor ons project in Papoea-Nieuw-Guinea
Tijgeraantallen stijgen in Thailand
Youth
Jouw adoptie in actie
COLOFON: WWF Magazine is een publicatie van WWF-Vlaanderen vzw. Alle rechten zijn voorbehouden aan WWF. Het logo en de initialen WWF zijn handelsmerken van het World Wide Fund for Nature. Overname van teksten met bronvermelding is toegestaan.
• Werkten mee aan dit nummer: Alison Avanzini, Roxane Driessens, Veerle Hermans, Hans Moyson, Laure Raimondi, Koen Stuyck, Déborah Van Thournout • Coördinatie en redactie: Esther Favre-Félix, Emma Maris • Vertaling: Martin Collette, Emma Maris • Ontwerp: inextremis.be • Druk: CO2-neutraal gedrukt door Zwart op Wit op recycled cyclus silk 90 gr • Omslagfoto: © WWF / Vincent Kneefel • V.U.: Déborah Van Thournout, E. Jacqmainlaan 90, 1000 Brussel.
Bloeiende biodiversiteit behouden in Pomio
Kantelpunten: wat staat er op het spel?
Door een nieuwe wet moeten ngo’s de rijksregisternummers van hun donateurs en donatrices doorgeven aan de belastingadministratie zodat hun giften fiscaal aftrekbaar zijn. Scan de QR-code om je gegevens aan te vullen, of bel naar 02 340 09 20. Bedankt!
In het dossier van WWF Magazine 108 las je over ons project in het noorden van Pakistan, waar wildcamera's op zonne-energie artificiële intelligentie gebruiken om sneeuwluipaarden te herkennen. Dankzij de niet-aflatende inspanningen van onze collega's reageren de camera's nu sneller, werken de batterijen beter in extreme weersomstandigheden, én kan AI sneeuwluipaarden nu preciezer onderscheiden van andere dieren. Daarnaast hebben we, samen met de lokale gemeenschappen, extra wildcamera's geplaatst op strategische plekken. Dit systeem levert niet alleen belangrijke wetenschappelijke informatie over deze mysterieuze soort op – het helpt ook mensdierconflicten te voorkomen door gemeenschappen te waarschuwen wanneer er een sneeuwluipaard hun richting uitkomt. Ons werk is hier nog lang niet gedaan: we blijven de technologie verbeteren en onze werkingszone uitbreiden. Jij zorgt dat dit innovatieve project blijft vooruitgaan. Bedankt!
Bij WWF vinden we dat natuurbehoud moet opleveren voor mens én natuur. Dat dat kan, is nogmaals bewezen in Gabon en de Republiek Congo. Met maar liefst 474 wildcamera’s in 14 bosbouwgebieden onderzochten WWF en partners de impact van FSC-certificeringen (Forest Stewardship Council) voor wilde dieren. Het resultaat spreekt voor zich: zoogdieren tussen 30 en 100 kg (denk maar aan luipaarden en chimpansees) komen 2,5 keer vaker voor in FSC-gebieden dan in niet-FSC-gebieden. Voor zoogdieren die meer dan 100 kg wegen (gorilla’s en bosolifanten, bijvoorbeeld) loopt die factor op tot 2,7! Hoe dat kan? In FSC-gebieden hanteren bedrijven rotatiepatronen van wel tientallen jaren. Zo kunnen grote dieren vrij rondlopen en productiegebieden vermijden. Bovendien vonden de onderzoekers véél minder sporen van jagers in FSC-gebieden. Dat komt omdat gecertificeerde bedrijven controlepunten oprichten en wegen blokkeren die voorheen door boskappers werden gebruikt. Ook belangrijk: ze werken samen met lokale gemeenschappen, zodat zij toegang hebben tot alternatieve proteïnebronnen en dus minder afhangen van jacht voor voedsel. Wilde dieren behouden hoeft dus niet ten koste te gaan van economische ontwikkeling. En dat is goed nieuws voor de natuur in het Congobekken, waar WWF dankzij jouw steun de dieren beschermt die in dit kostbare regenwoud leven.
Samen kunnen we een levende planeet achterlaten voor de generaties van morgen. Een planeet vol fascinerende wilde dieren en landschappen die verwondering oproepen. Als je vandaag beslist om WWF op te nemen in je testament, zorg je dat de natuur kan blijven bloeien. Wij zorgen dat jouw steun écht het verschil maakt.
Vraag jouw infobrochure aan op testament.wwf.be, of bel naar 02 340 09 20.
Weinig plaatsen prikkelen de verbeelding zoals Papoea-Nieuw-Guinea: dit biodiversiteitsbastion toont perfect wat we kunnen verliezen als we niet ingrijpen. Want zelfs boven dat eiland, pal in de Stille Oceaan, hangen de dreigende wolken van ontbossing en vervuilende industrie. Daarom trok WWF-België naar Pomio, een district in het noordoosten van Papoea-Nieuw-Guinea. Daar zijn de lokale gemeenschappen vastberaden om hun kostbare natuur en prachtige zeeschildpadden te beschermen.
Beeld je een plek in waar de schoonheid van de natuur je verblindt. Een plek met onvoorstelbaar dichte bossen en een duizelingwekkend rijke biodiversiteit. Een plek die soorten huisvest die nergens anders op onze planeet voorkomen; waar lokale gemeenschappen volgens eeuwenoude tradities samenleven met de weelderige natuur die ze beschermen.
Midden in de Stille Oceaan, boven Australië, ligt Papoea-Nieuw-Guinea. Dat land beslaat de oostelijke helft van Nieuw-Guinea; de westelijke helft van het eiland hoort bij Indonesië. Voor de rest van de wereld roept het land misschien niet meteen een beeld op. Wat vaststaat: de biodiversiteit zou je er met verstomming slaan. Je vindt er 5 tot 9% van alle biodiversiteit op het land, hoewel het maar 0,5% beslaat van de landoppervlakte boven het zeeniveau. De onderwaterlandschappen hoeven niet onder te doen voor die rijkdom: ze herbergen 10% van alle koraalriffen en mariene biodiversiteit wereldwijd. Daar houdt het niet op. Na de regenwouden in het Amazonegebied en het Congobekken, is dat in Papoea-Nieuw-Guinea het grootste tropisch regenwoud, én er groeien enkele van de uitgestrektste mangrovebossen ter wereld.
70% van de planten die je er tegenkomt, groeien nergens anders, en tussen 1998 en 2008 werden er ruim 1.060 nieuwe diersoorten ontdekt. De enige giftige vogels op onze planeet, de grootste vlinder, de
langste hagedis en een veertigtal soorten paradijsvogels: je raadt het al, die leven in Papoea-Nieuw-Guinea. Ooit was de eilandstaat via een landbrug verbonden met Australië; daarom komen er ook buideldieren voor, zoals boomkangoeroes.
In het noordoosten van het land, op het eiland Nieuw-Brittannië, staat één district bekend om zijn buitengewone biodiversiteit: Pomio. Weelderige tropische bossen bedekken het Nakanaigebergte; het dichte gebladerte wordt enkel doorbroken door indrukwekkende zwarte zinkgaten (ronde putten met een diameter van tot wel 500 m). Het fabelachtige blauwe water van de wilde rivieren steekt af tegen de witte kalkrotsen, holt diepe dalen uit en werpt zich in woeste watervallen. Ondergronds zitten onmetelijke kalkgrotten verstopt – een uniek zicht op onze planeet. Langs de kustlijn begrenzen palmbomen de hagelwitte stranden; ondergrondse watervallen vloeien af in de zee. Iets verderop bruist het van het leven in enkele van de rijkste koraalriffen ter wereld.
Kleurrijke neushoornvogels – zoals de papoea-jaarvogel, een van de grootste vogels van het gebied – scheren over de toppen van het Nakanaigebergte; bossen verhullen zoogdieren die de wetenschap nog niet kon beschrijven. In Pomio staan fauna- en florainventarissen nog in hun kinderschoenen. Wat we wel al weten, is dat er minstens acht endemische zoogdieren leven. Die komen dus nergens anders voor.
'Pomio is een unieke plek', vertelt een enthousiaste Hanna Helsingen van WWF-Pacific. 'De kustlijn slingert alle kanten op: het lijkt wel alsof iemand een pen nam en zijn creativiteit de vrije loop liet.' In de kustwateren leven minstens vijf soorten zeeschildpadden (zie p. 12); langsnuitdolfijnen dartelen door het kristalheldere water. Maar je moet er wat voor over hebben om het wilde, ingesloten Pomio te bereiken: er staat je een lange,
uitdagende boottocht te wachten. Dat weet Kenn Mondiai van WWF-PNG: 'De inwoners van Pomio leven in een nog relatief ongerepte omgeving. Een groot deel van het bos bleef onaangeroerd sinds het ontstaan van het eiland.'
Verspreid over de uitgestrekte groene vlakten van Pomio liggen de huisjes van de 72.000 inwoners. Net als de meeste PapoeaNieuw-Guineeërs hangen ze voor hun voedsel grotendeels af van het bos, rivieren, kustwateren en zelfgekweekte groenten en fruit. Op de meest onwaarschijnlijke plekken in de steile rotswanden plantten ze moestuintjes aan, met papaja’s, wilde yamswortels, bananen ... Zo afgelegen leven klinkt misschien idyllisch, maar het brengt ook uitdagingen met zich mee. De inwoners van Pomio hebben bijvoorbeeld maar met moeite toegang tot gezondheidszorg, en er zijn te weinig scholen voor hun kinderen. Als je weet dat zo'n derde van de bevolking van Papoea-Nieuw-Guinea jonger is dan 15 jaar, begrijp je hoe problematisch dat is.
Net als in vele andere gebieden van het land, bleven cultuur, tradities en geloof
er grotendeels onveranderd, en zijn ze onlosmakelijk vervlochten met de natuur. 'De Mengen baseren bijvoorbeeld hun begrip van tijd en seizoenen op bomen en planten', zegt Florence Paisparea, die voor de provinciale overheid werkt. 'Wij hangen af van het bos. Het bos is mijn leven, het bos is mijn thuis. Het geeft me alles wat ik nodig heb.'
In Papoea-Nieuw-Guinea is 97% van het land in handen van de lokale gemeenschappen. 'Bovendien is Pomio een matrilineaire gemeenschap', weet antropologe Jennifer Gabriel. 'De vrouwen van Pomio bewaken van oudsher het land; zij hebben het heft in handen wanneer de gemeenschap beslissingen moet maken.' En van generatie op generatie geven ze hun kennis en respect voor de natuur door.
Helaas ontsnappen ook goed verstopte eilanden midden in de Stille Oceaan niet aan de negatieve gevolgen van industrie en ontwikkeling. Daardoor dreigen inheemse culturen en delicate ecosystemen te verdwijnen. Dat wil WWF niet laten gebeuren. Onze teams legden de uitdagende tocht naar Pomio af en gingen in gesprek met de lokale gemeenschappen om te horen wat zij nodig hebben om hun duizelingwekkende biodiversiteit te behouden.
Tussen 2002 en 2023 verloor Pomio 75.200 hectare aan tropische oerbossen. Hoe dat komt? De palmolieindustrie liet zijn oog vallen op de ongerepte bossen van dit paradijs, en liet waardevolle, eeuwenoude bomen kappen om plaats te ruimen voor oliepalmen en infrastructuur. Dat heeft het leven in Pomio grondig verstoord. Niet alleen voor het milieu, ook op sociaal vlak.
Hoewel de grond in Papoea-Nieuw-Guinea bijna volledig in handen van de lokale gemeenschappen is, kregen bedrijven er op twijfelachtige wijze land in handen. Ze hielden geen rekening met de culturele, historische en milieuwaarde van de plekken waar ze hun plantages neerpootten. Lokale inwoners die weerstand boden, kregen het hard te verduren. Fysiek en mentaal.
De inwoners van Bairaman Village zagen het boslandschap rond hun dorp in sneltempo veranderen. De palmolieplantage nam meer en meer plaats in. De bodem raakte geërodeerd, het bos gedegradeerd, hun water vervuild. In Bain getuigen inwoners dat er chemicaliën en meststoffen in hun rivieren terechtkwamen. Ze zagen de vispopulaties slinken; bepaalde riviervissen verdwenen zelfs bijna volledig. Dieren die daarvoor in grote aantallen de
bossen bevolkten – van kleine vogels tot kasuarissen, van koeskoezen tot wallaby’s – komen ze nu nog amper tegen.
Wie in een afgelegen gebied zoals Pomio leeft, weet dat natuurlijke hulpbronnen duurzaam gebruikt en beschermd moeten worden. Bovendien voelen de lokale gemeenschappen de impact van de ontbossing al: ze moeten langer zoeken naar voedsel, verder lopen om drinkbaar water te vinden. Toen palmolieen houtkapbedrijven bij hen aanklopten met nieuwe voorstellen voor ontwikkelingen op hun land, sloegen ze die aanbiedingen dan ook af. Ze willen hun natuur – hun levenswijze – behouden en beschermen. En daarvoor is niemand beter geplaatst dan zij. Ze vertelden WWF-medewerkers dat ze 200.000 hectare bos onder gemeenschapsbeheer willen brengen; een uitdaging die we maar al te graag met hen aangaan.
Bij WWF vinden we dat natuurbehoud moet opleveren voor natuur én mens. Ook daaraan gaan we in Pomio werken. Lokale gemeenschappen telen er al koffie en cacao, maar dat brengt te weinig op. Daarom wil WWF plaatselijke coöperatieven helpen om hun productiviteit duurzaam kracht bij te zetten. En via opleidingen rond bedrijfsbeheer en marketing willen we zorgen dat ze nieuwe markten kunnen bereiken. Zo kunnen ze hun inkomsten verhogen. Vrouwen willen tot slot hun technologische vaardigheden bijspijkeren en meer leren over financieel en bedrijfsbeheer; daar wil WWF hen in steunen.
De kustgemeenschappen van Pomio delen hun stranden met majestueuze wezens: zeeschildpadden. Die dieren zijn onlosmakelijk verbonden met de plaatselijke cultuur. Je ziet ze op eeuwenoude muurtekeningen, en wanneer ze nesten komen maken, trekken ze massa’s nieuwsgierige toeschouwers.
Net als de bossen van Pomio, staan de leefgebieden van zeeschildpadden onder druk. Door overvloedig gebruik van meststoffen in palmolieplantages, komen er te veel voedingsstoffen in het water terecht. Daardoor gaan algen welig tieren, en dat is slecht voor koraalriffen, waar zeeschildpadden van afhangen. Klimaatverandering, verstoring van nestgebieden en stroperij vormen ook belangrijke uitdagingen.
De kustbewoners zien de gevolgen al, en willen die omkeren. Patrick Kontorea, inwoner van een kustdorpje aan Jacquinot Bay, zette zelfs zijn eigen monitoringproject op. Hij moedigt jongeren aan om nesten te bewaken, zodat de kleintjes alle kansen hebben om hun ei te verlaten en hun weg naar de zee te vinden. Het is precies dat soort initiatieven dat we met WWF willen ondersteunen: informatie verspreiden, jongeren engageren. Samen met de lokale bevolking willen we de belangrijkste leefgebieden van zeeschildpadden in kaart brengen, jaarlijks nestonderzoeken voeren, schildpadden uitrusten met satelliettags om hun verplaatsingen te kunnen volgen … Om in het in de taal van de Mengen te zeggen: 'Kepe yet'. Het komt goed, we blijven ervoor gaan.
Lederschildpad (Dermochelys coriacea)
Zeeschildpadden leven in bijna de hele oceaan, en in Pomio vind je maar liefst vijf van de zeven soorten! Deze eeuwenoude reptielen zijn onmisbaar voor onze mariene ecosystemen, maar hun overlevingskansen daalden de afgelopen tweehonderd jaar wereldwijd door menselijke activiteiten. Zeeschildpadden beschermen is dus essentieel voor een gezonde oceaan.
HOE ZORGEN DE ZEESCHILDPADDEN VAN
POMIO VOOR EEN GEZONDE OCEAAN?
Verschillende zeeschildpadsoorten spelen elk hun eigen rol. Al etend, bijvoorbeeld! Lederschildpadden (Dermochelys coriacea) eten wel 200 kg aan kwallen per dag, en zorgen zo voor evenwicht tussen kwallen en vissen. Hoezo? Die dieren concurreren met elkaar om voedsel, en kwallen eten viseitjes en -larven.
ETER CHADWICK/W
Karetschildpadden (Eretmochelys imbricata, zie hiernaast) zijn dan weer dol op sponzen. Al etend zorgen ze voor biodiversiteit binnen rifgemeenschappen, want sponzen staan in scherpe concurrentie met koralen die riffen bouwen. Groene zeeschildpadden (Chelonia mydas)
zijn tot slot de enige herbivoren in hun familie. Zij stillen hun honger met zeegras. Al grazend houden ze dat ecosysteem productief. Hoe belangrijk dat is, zagen we in de Caraïben. Toen de populaties groene zeeschildpadden daar slonken, daalde de productiviteit van het voedselweb. Gevolg: minder vissen, ook voor de commerciële visserij, en dus minder proteïnerijk voedsel voor mensen.
Zeeschildpadden – vooral dikkopschildpadden (Caretta caretta) –vormen trouwens zelf leefgebieden én voedingsbronnen voor andere mariene soorten. Ze dragen zeepokken, algen en andere epibionten (dieren die op andere levende wezens leven) met zich mee op hun schilden. Zo doen ze voedingsstoffen circuleren, en daar zijn tal van vis- en garnaalsoorten maar wat blij mee. Al etend poetsen zij op hun beurt de schilden van de zeeschildpadden. Win-win!*
* De platrugzeeschildpad (Natator depressus) is de laatste soort die voorkomt in Pomio, en meteen ook de minst bestudeerde – ze heeft dus nog geheimen voor de wetenschap.
Dwergschildpadden (Lepidochelys olivacea, zie hiernaast) leven tot slot niet in Pomio, maar leggen wel eitjes op de kustlijn van Oost-Nieuw-Brittannië.
EITHARNOLD /WWF
Deze schildpadden komen graag aan de oppervlakte om van de zon te genieten. Het middelpunt van hun schild komt dan net boven het water uit, en vormt zo de perfecte rustplaats voor zeevogels. Ze zijn er veilig voor haaien, en vinden er zelfs voedsel – denk maar aan de epibionten van zonet. Daarnaast troepen kleine visjes graag samen onder het lichaam van de schildpad; daar zijn ze een makkelijke maaltijd voor de rustende vogels.
UITDAGINGEN EN OPLOSSINGEN
Het leven is voor zeeschildpadden al uitdagend genoeg op zich: van 1.000 eitjes groeit er maar één uit tot volwassen dier. Dat komt enerzijds omdat het wel 20 tot 30 jaar kan duren voor ze volwassen zijn; anderzijds kampen ze met een waaier aan bedreigingen.
Ongewenste vangst staat met stip op de eerste plaats: elk jaar verdrinken honderdduizenden zeeschildpadden omdat ze verstrikt raken in sleepnetten of door vishaken gevangen worden. Gelukkig bestaan er alternatieven, zoals netten met een luik waardoor zeeschildpadden kunnen ontsnappen, en cirkelvormige haken die niet schadelijk voor ze zijn. WWF werkt samen met visserijbedrijven zodat ze overschakelen op schildpadvriendelijke tools.
Ook plasticvervuiling speelt hen parten. Rondzwevende plastic zakken lijken helaas op kwallen; oude visnetten hebben wat weg van zeewier en algen. Dat leidt tot fatale vergissingen: één stuk plastic eten kan het einde betekenen voor een zeeschildpad. WWF ijvert dus wereldwijd voor een bindend VNverdrag over plasticvervuiling om het leven in onze oceaan te beschermen.
Door de klimaatverandering stijgen de zandtemperaturen. Als je weet dat het geslacht van de zeeschildpad afhangt van de temperatuur van het nest, begrijp je waarom er meer vrouwtjes dan mannetjes uit de eieren kruipen. 99% van de groene zeeschildpadden in het noorden van het Grote Barrièrerif is een vrouwtje! En soms komen eieren zelfs helemaal niet uit door de warmte … Daarom
onderzocht WWF hoe we nesttemperaturen kunnen doen dalen. Zo zorgen we dat er schaduw is op bekende nestplekken, bijvoorbeeld door de kustbegroeiing te herstellen.
Tot slot verliezen zeeschildpadden wereldwijd nestgebieden, omdat er geen rekening met hen wordt gehouden bij kustontwikkeling. Door het stijgende zeeniveau kunnen belangrijke nestgebieden bovendien overstromen. Hier is onderzoek essentieel: we brengen nestgebieden in kaart, en gaan na of er overstromingsrisico bestaat. Zo ja, proberen we te vermijden dat er daar nieuwe gebouwen of wegen komen. Zo kunnen zeeschildpadden hoger op het strand eitjes leggen wanneer het water stijgt. En door wereldwijd te ijveren voor mariene beschermde gebieden, zorgen we dat zeeschildpadden in alle veiligheid nesten kunnen maken, voedsel kunnen vinden, en kunnen migreren.
Zeeschildpadden waken al meer dan 100 miljoen jaar over de gezondheid van onze oceaan. Samen kunnen we zorgen dat ze hun cruciale rol blijven vervullen. Door een zeeschildpad te adopteren, kan jij ons daarbij helpen.
Ik adopteer een zeeschildpad:
Natuurbehoud werkt! Dat tonen de tijgeraantallen in Thailand. Stroperij en ontbossing deden de populaties tientallen jaren slinken, maar dankzij natuurbehoudsinspanningen schommelden de aantallen daarna lange tijd rond de 150. Dit jaar had de Thaise overheid prachtnieuws op Wereldtijgerdag: nu leven er maar liefst 179 à 223 wilde tijgers in het land!
In 2022 legde een Thaise wildcamera buitengewone beelden vast: we zagen een tijgerin met drie welpjes. Dat gezinnetje stond symbool voor hoop. Toen we een jaar later nieuwe beelden kregen, zagen we hoe de jonge tijgers opgroeiden en hun eigen territoria begonnen uit te bouwen. Nog geen jaar later kregen we de tijgermama van het eerste filmpje opnieuw te zien, en we konden onze ogen niet geloven: ze had wéér drie welpjes bij.
'Enkele jaren geleden was het ondenkbaar dat één tijgerin twee grote worpen vlak na elkaar succesvol zou grootbrengen', glundert Dr. Rungnapa Phoonjampa, programmadirectice bij WWF in Thailand.
RECEPT VOOR GROEIENDE TIJGERAANTALLEN
Eerste ingrediënt: slimme patrouilles tegen stroperij. 'Tot voor kort bedreigden stropers tijgers en hun prooidieren, maar de Thaise overheid heeft daadkrachtig ingegrepen. Er zijn nu meer rangers in nationale parken en wildreservaten;
Door habitatverlies, systematische jacht en een gebrek aan prooidieren leven er geen tijgers meer in Kazachstan. Daar gaat WWF verandering in brengen! In september maakten twee Siberische tijgers (Panthera tigris altaica) de lange reis van Nederland naar het Kazachse natuurreservaat Ile-Balkhash, waar ze zich kunnen voortplanten. Hun jongen worden dan de eerste wilde tijgers in het land, nadat de soort er 70 jaar lang verdween. Dit is een historische kans om de toekomst van deze grote kat veilig te stellen.
Vroeger besloeg het verspreidingsgebied van tijgers wel 11.800.000 km², verdeeld over 30 landen. Nu komen ze nog voor in 10 landen (650.000 km²).
Tijgers hebben dus nog maar 5% van hun oorspronkelijke leefgebieden.
Historisch verspreidingsgebied
Huidig verspreidingsgebied
Mogelijk toekomstig verspreidingsgebied
dat schrikt stropers af. En dankzij innovatieve tools kunnen we stroperijhotspots monitoren en gericht patrouilleren. Zo stijgen de overlevingskansen voor tijgers merkbaar', vertelt dr. Rung. Daarnaast hebben tijgers geschikte leefgebieden nodig.
In Thailand verloren ze grote delen van hun habitat door ontbossing. Daarom werkt WWF er hard om bossen en graslanden te herstellen. Waarom graslanden? Omdat daar belangrijke prooidieren voor tijgers leven. En zonder prooien, geen tijgers.
Dat is precies waarom WWF samenwerkt met de overheid en andere partners om de prooidierpopulaties voor tijgers te herstellen. 'Sinds 2021 lieten we wel 100 sambarherten vrij in Mae Wong National Park en Khlong Lan National Park, beide in het westen van het land, en er volgen er nog. Bovendien werkt WWF mee aan het herstel van de bantengpopulatie – die wilde rundersoort is bedreigd, maar we zien tekenen dat de populaties groeien en hun leefgebieden uitbreiden', legt dr. Rung uit.
Tijgers eten vooral hoefdieren zoals grote herten, wilde runderen en wilde zwijnen. Uiteraard zijn hoefdieren niet enkel belangrijk voor het voortbestaan van tijgers. Ze spelen hun eigen cruciale rol voor het ecosysteem waarin ze leven: al etend houden ze plantengroei onder controle en verspreiden ze zaadjes doorheen het landschap. Ze creëren waterpoelen waar andere dieren van drinken. En als carnivoren zoals tijgers voldoende prooien hebben, gaan ze hun natuurlijke leefgebieden minder snel verlaten om voedsel te zoeken in bewoonde gebieden. Grote hoefdierpopulaties doen het aantal mens-dierconflicten dus ook dalen.
Maar hoeveel hoefdieren moeten er in een landschap leven om één tijger te kunnen ondersteunen? Een vijfhonderdtal, zo blijkt. Want tijgers eten zo’n vijftig prooien per jaar, en de hoefdierpopulaties moeten groot genoeg zijn om levensvatbaar te blijven. En om vijfhonderd prooidieren te kunnen huisvesten, moet het leefgebied van de tijger gezond en goed verbonden zijn met andere natuurgebieden. Alles hangt dus samen.
KEERT HET TIJ VOOR TIJGERS IN ZUIDOOST-AZIË?
In de meeste Zuidoost-Aziatische landen stelt de tijger het minder goed. Hun aantallen blijven er dalen; de afgelopen 25 jaar stierven tijgers zelfs uit in Cambodja, Laos en Viet Nam. Thailand is nu dus een baken van hoop voor het herstel van tijgerpopulaties. Als hun aantallen blijven stijgen, kunnen ze misschien hun weg terugvinden naar Thaise gebieden waaruit ze verdwenen zijn. En wie weet steken tijgers in Noord-Thailand over enkele tientallen jaren zelfs de grens over met Laos, waar er hard gewerkt wordt om tijgerleefgebieden te herstellen!
Kantelpunten zetten veranderingen in gang die onze ecosystemen onherroepelijk aantasten. Helaas komen we dichter en dichter bij bepaalde van die points of no return. Als we nú ingrijpen, kunnen we dat onheil nog voorkomen.
Van jager-verzamelaars tot onze technologisch-industriële samenleving: alles wat de mens heeft kunnen verwezenlijken op deze planeet, danken we aan een web van complexe relaties tussen een duizelingwekkende diversiteit aan ecosystemen; aan delicate evenwichten tussen biosfeer en atmosfeer. Maar klimaatverandering, vervuiling en de uitputting van natuurlijke hulpbronnen brengen de balans in gevaar. Wanneer zo'n bedreigingen zich opstapelen, kunnen ze het hele systeem voorbij een kritieke grens duwen: een kantelpunt. Een bruuske, radicale transformatie die een sneeuwbaleffect in gang trapt en onomkeerbare veranderingen kan teweegbrengen voor het planetaire ecosysteem. Zo kunnen biodiverse bossen kale graslanden worden. Graslanden verdorren dan weer tot woestijnen, en kleurrijke koraalriffen ruimen plaats voor algenriffen.
WAAROM ZIJN KANTELPUNTEN BELANGRIJK?
Wetenschappers hebben ontdekt dat al meer dan 25 natuurlijke systemen afstevenen op een kantelpunt. Gaan ze dat kantelpunt voorbij, dan zijn de gevolgen niet te overzien. Op ecologisch, sociaal én economisch vlak. Als de Noord-Atlantische gyre (een circulair systeem van zeestromingen) stilvalt, zou het klimaat in Europa en Noord-Amerika drastisch veranderen; als ijskappen smelten, zou de zeespiegel verschillende meters stijgen
en de atmosfeer verder opwarmen; als de permafrost in poolgebieden ontdooit, zouden er enorme hoeveelheden CO 2 en methaan vrijkomen ... En als we één kantelpunt overschrijden, vergroot de kans dat er andere volgen. Smeltende ijskappen doen bijvoorbeeld zoet water in de zee terechtkomen, wat de oceaanstroming verder verzwakt. Een domino-effect, dus.
STERVEN DE LONGEN VAN ONZE PLANEET AF?
Als we ook maar één kantelpunt overschrijden, kan dat wereldwijde gevolgen hebben. Neem nu het Amazonewoud.
Het Amazonegebied herbergt een derde van het tropische regenwoud dat onze planeet rest; tussen de bomen kronkelt 6.600 km aan rivieren. Van de mysterieuze jaguar over de roze orinocodolfijn tot de machtige boa constrictor: één op tien plant- en diersoorten van onze planeet leeft in het Amazonewoud. Daarnaast slaat het 250 tot 300 miljard ton koolstof op. Tot slot leven er 47 miljoen mensen, waarvan er 2,2 miljoen tot inheemse volkeren behoren. Hun culturen zijn onlosmakelijk verbonden met de natuur; ze hangen af van het regenwoud. Je leest het: we hebben er allemaal belang bij dat het Amazonewoud gezond is. Maar de longen van onze planeet staan onder druk.
Zo gaat het eraan toe in gezonde, intacte regenwouden: boven de oceaan vormen zich regenwolken. Die verplaatsen zich naar het westen, en laten neerslag vallen boven het regenwoud. Tegelijk wordt er vocht via de bladeren van planten teruggebracht naar de atmosfeer – dat mechanisme heet evapotranspiratie –, waar het uiteindelijk weer regenwolken vormt. De wolken trekken vervolgens naar het zuiden, waar ze weer regen laten vallen. Het systeem waarbij wolken zich 'opladen' via evapotranspiratie, zorgt dat het woud bestand is tegen droogte – zolang het grotendeels intact is, toch. Want ontbossing en bosdegradatie tornen aan de veerkracht van het systeem, dat ook al kreunt onder de gevolgen van de klimaatverandering. Ontbossing en droogte lokken bovendien een domino-effect uit (zie
figuur hieronder): als er minder bomen zijn, is er minder evapotranspiratie, waardoor het minder regent. Gevolg: er is minder water beschikbaar in het bos, waardoor bomen sterven. Daardoor is er nog minder evapotranspiratie, en de cirkel is rond ...
Het Amazonewoud staat dus op verschillende manieren onder druk, en dat kan tot een kantelpunt leiden. Bereiken we dat punt, dan zou het hele woud in een permanente staat van degradatie verkeren: een groot deel van het Amazonebioom zou niet meer geschikt zijn om tropisch regenwoud te huisvesten. De gevolgen daarvan zouden we wereldwijd voelen. Overal zou het minder regenen, waardoor landbouwactiviteiten minder opbrengen. Dan hebben we het nog niet gehad over
Minder bomen
Minder vocht om de wolken mee op te laden
Ontbost land
Grond absorbeert de regen, wolken kunnen niet opladen
Evapotranspiratie
Wolken laden zich op met het vocht dat het bos produceert
Meer droogte zet bomen onder druk, waardoor ze minder vocht uitstoten en uiteindelijk sterven, waardoor andere bosgebieden ook gedegradeerd raken
Regenwolken vormen zich boven de oceaan en verplaatsen zich naar het westen
Cumulatieve ontbossing en biodiversiteitsverlies
onze drinkwatervoorraad: 20% van ons zoet water komt nu uit de Amazone. Als de Amazone haar kantelpunt bereikt, zou de klimaatverandering bovendien versnellen. Op dit moment is de Amazone een koolstofput – na het kantelpunt zou er tot 75 miljard ton koolstof kunnen vrijkomen in de atmosfeer. De gemiddelde jaartemperaturen zouden daardoor wereldwijd met 0,2°C stijgen. Gevolg: een kettingreactie van hittegolven, droge periodes en orkanen; de zeespiegel zou stijgen; landbouw zou minder opbrengen; soorten zouden uitsterven. En wereldwijd zouden véél meer mensen getroffen worden door hitteziekte, malaria, dengue ...
Er zijn al tekenen aan de wand. In bepaalde gebieden van het Amazonewoud regent het al 20% minder, het woud krimpt in het zuiden en in het oosten, en het droge seizoen duurt langer en langer. Verschillende studies beweren dat we het kantelpunt al zouden overschrijden als 20 à 25% van het Amazonewoud verwoest is. En zoals je kan zien op de afbeelding hiernaast, is 14 tot 17% van de initiële bosoppervlakte van het Amazonebioom al verdwenen. Als we aan dit tempo blijven ontbossen, zouden we het kantelpunt binnen de tien jaar bereiken.
Kantelpunten zijn angstaanjagend, maar in veel gevallen kunnen we ze nog vermijden. We weten zelfs al hoe: we moeten nú de natuur om ons heen beschermen en herstellen, onze voedsel- en energiesystemen transformeren, en zorgen dat financiële stromen onze natuur niet schaden, maar net helen. 'Van het wereldwijde biodiversiteitskader over het
De rode delen op de kaart tonen de gebieden binnen de biogeografische grenzen van het Amazonewoud die nu door mensen worden gebruikt. In 2018 was 14% van de originele bosoppervlakte van het bioom ontbost. Gegevens van RAISG.
klimaatakkoord van Parijs tot de duurzame ontwikkelingsdoelstel lingen: we hebben al tal van ambitieuze tools in handen. Dat is bemoedigend!', vindt Koen Stuyck, klimaatexpert bij WWF.
Die internationale akkoorden, en de gevolgen van de klimaatverandering die kwetsbare gemeenschappen overal ter wereld nu al treffen – denk maar aan overstromingen en droogtes – creëren een impuls die overheden begint aan te zetten om cruciale maatregelen in te voeren op nationaal niveau. Naturebased solutions of natuurlijke oplossingen zijn op dat vlak onze beste bondgenoten: 'Als we de natuur herstellen, temperen we de gevolgen van de klimaatverandering én voorkomen we dat de situatie verslechtert. Mangroven helpen bijvoorbeeld overstromingsrampen voorkomen en vangen tegelijk enorme hoeveelheden koolstof op', legt Koen uit. Daarom zijn het internationale KunmingMontrealakkoord van 2022 en de Europese natuurherstelwet van 2024 zo'n essentiële overwinningen. 'Als we die doelstellingen kunnen waarmaken – wereldwijd 30% van de natuur beschermen en 30% van de gedegradeerde ecosystemen herstellen tegen 2030 – zouden we ongelooflijk veel CO2 opvangen en het klimaat kunnen helpen stabiliseren. Dat is écht hoopgevend', bevestigt Koen.
Daarnaast gebruiken meer en meer bedrijven science-based targets of wetenschappelijk bewezen doelstellingen om hun broeikasgasuitstoot te verminderen. 'Wanneer grote bedrijven concrete inspanningen
leveren om hun voetafdruk te verkleinen – qua uitstoot, maar ook op het vlak van ontbossing, bijvoorbeeld – werkt de positieve impact van die beslissing door in de volledige toeleveringsketen', voegt Koen toe.
Gelukkig is het antwoord ja: niet alle kantelpunten zijn negatief. 'Bepaalde industriële, technologische, economische en sociale ontwikkelingen kunnen belangrijke veranderingen teweegbrengen die helpen om onze uitstoot te verminderen en de natuur te herstellen. Denk maar aan het groeiende aandeel dat hernieuwbare energie heeft in de energiemix', zegt Koen. 'Vorig jaar daalde de Europese broeikasgasuitstoot met 4%. Dat is een rechtstreeks gevolg van investeringen in hernieuwbare energie. Op de laatste klimaat-COP werd als doel gesteld om die investeringen te verdrievoudigen tegen 2030, en we zijn goed op weg om dat doel te halen. Dat betekent dat we een positief kantelpunt naderen: als 25 tot 30% van de energiemarkt hernieuwbaar is, zou dat de transformatie versnellen en het aandeel van de fossiele brandstoffen doen instorten!', aldus een enthousiaste Koen.
Intussen blijft WWF de uitvoering van deze beloftevolle wetgeving opvolgen en ervoor ijveren dat ze kracht wordt bijgezet in de komende jaren. We sporen regeringen onvermoeibaar aan om meer en meer in te zetten op aanpassings- en mitigatiemaatregelen voor de klimaatcrisis, bijvoorbeeld door onze broeikasgasuitstoot voortdurend te verminderen. 'We nemen deel aan alle belangrijke gesprekken over die thema's. Onze levende planeet moet levend blijven – dat is precies waarvoor WWF dag na dag strijdt', besluit Koen.
Meer weten? Lees alles over de staat van onze planeet in ons Living Planet Report:
De Rangerclub is de leukste natuurbeschermersclub van het land, voor dierenfans van 6 tot 14 jaar! Leden van de Rangerclub beleven avonturen die hen dichter bij de natuur brengen. Tijdens onze activiteiten maken kinderen spelenderwijs kennis met natuurbehoud, en leren ze hoe zij zelf onze planeet kunnen beschermen. Daar houdt het niet op! Onze natuurbeschermers vinden vijf keer per jaar het Rangerclubmagazine in de bus, en krijgen tal van andere voordelen. Hieronder lees je wat je kan verwachten als je je zoon, dochter, neefje, nichtje ... inschrijft voor de Rangerclub.
Zijn tijgers bang van water? Hoeveel vingers hebben panda's? Hoeveel uur slapen leeuwen, en hoe hoog kunnen wolven springen? Dat weten de Rangers van WWF allemaal! Hoe ze dat leerden? Door in het Rangerclubmagazine te snuisteren: vijf keer per jaar krijgen ze een boekje vol info over natuur, dieren en planten uit alle uithoeken van onze planeet. In het magazine lees je ook wat WWF doet om de natuur te beschermen. Bovendien kan je deelnemen aan exclusieve wedstrijden om knuffels en andere leuke cadeautjes te winnen!
Wil je een gratis proefnummer?
Scan de QR-code:
Ranger zijn, dat heeft zo zijn voordelen!
Zin om op avontuur te gaan in de natuur?
Wil je met het gezin een natuurpark, grot of museum bezoeken? Rangers krijgen elk jaar een bonnenboekje ter waarde van ruim 250 euro! Daarmee krijg je korting op heel wat plekken: denk maar aan het Museum voor Natuurwetenschappen in Brussel, Zwin Natuur Park aan zee, het domein van de Grotten van Han, SparkOH! in Frameries, en Aquascope in Virelles.
Rangers nemen gratis deel aan alle activiteiten die we het hele jaar lang organiseren. Op de meeste activiteiten is het hele gezin welkom – zo kunnen jullie samen de natuur verkennen. We organiseren één activiteit per maand, verspreid over het Belgische landschap. Soms bezoeken we een natuurmuseum of tentoonstelling, zoals SparkOH! Soms brengen we magische avonden door in de Volkssterrenwacht van Grimbergen, waar we de sterrenhemel bestuderen. En soms trekken we onze avontuurlijke laarzen aan! Dan gaan we dassen en bevers spotten in het bos, packraften we door onze Belgische rivieren, waden we door de modder in het moerasbos, of luisteren we het hele weekend hoe de herten burlen.
Ontdek hier al onze partners en voordelen:
En tijdens de paas- en zomervakantie gaan onze Rangers op kamp! In juli trokken onze oudste Rangers helemaal naar de Vercors in Frankrijk. Daar volgden ze de sporen van de wolf, en leerden ze alles over dit iconische dier dat door de Europese bossen zwerft. Je leest het: plezier gegarandeerd voor alle natuurfans, jong en oud!
Pst! Weet je nog altijd niet zeker of je WWF-Ranger wilt worden?
Laat ons je dan overtuigen! Want als Ranger krijg je niet enkel onze magazines, activiteiten en kortingsbonnen, maar ook een uniek welkomstpakket. Daarin zitten je Rangerpaspoort, je persoonlijke lidkaart, en ... heel wat verrassingen! Dat alles krijg je voor € 3,50 per maand, of € 40 per jaar.
Klaar om je in te schrijven? Afspraak op onze website!
Heb jij een gorilla of een olifant geadopteerd? Hieronder lees je het laatste nieuws over je lievelingsdier!
BERGGORILLATELLING!
Berggorilla's (Gorilla beringei beringei) stonden lange tijd op de lijst met ernstig bedreigde diersoorten van de International Union for Conservation of Nature. In 2018, na de grote gorillatelling van 2015-2016, veranderde IUCN hun status naar 'bedreigd'. Dat toont dat natuurbehoud loont. Een echte opkikker, dus!
Bij WWF blijven we de vinger aan de pols houden. Leveren onze inspanningen voor gorilla’s nog altijd op? Zijn de gorillapopulaties de afgelopen jaren opnieuw gegroeid, ondanks de pandemie en de geopolitieke problemen in bepaalde delen van hun leefgebied? Die vragen willen we beantwoorden. Daarom werken we sinds oktober aan een nieuwe gorillatelling, die tot mei 2025 loopt.
Wereldwijd zijn er maar vier berggorillapopulaties. De soort is dus nog altijd met uitsterven bedreigd.
Sam Nziengui-Kassa is projectmanager bij WWF-België en vertelt hoe zo'n gorillatelling in z'n werk gaat:
'Op dit moment tellen we de gorilla's in Bwindi-Sarambwe, een grensoverschrijdend landschap dat zich uitstrekt over 340 km² in Oeganda en de Democratische Republiek Congo. Daar leeft één van de laatste populaties berggorilla's.
Zo'n grote telling voerden we hier nog nooit uit! We deelden het gebied op in 40 sectoren die de lokale onderzoekers met de allergrootste zorg uitkammen. Elk team bestaat uit vier of vijf experten: twee wildspotters, een ranger, en een of twee assistent-onderzoekers. Samen sporen ze naar alles wat op gorilla-aanwezigheid kan wijzen. Ze verzamelen bijvoorbeeld staaltjes van uitwerpselen (zo'n 4 gram per staaltje, dat is ongeveer de inhoud van een theelepel). Daarop kunnen ze bijzonder precieze genetische analyses uitvoeren.
Bij een telling doorzoeken we het gebied meestal twee keer. Nu zijn we bezig met de eerste ronde; die loopt nog tot in december. Tussen maart en mei 2025 komen we terug voor ronde twee. We doen het onderzoek in het regenseizoen, omdat sporen van mensapen dan beter zichtbaar zijn. Zo kunnen we sporen van zoveel mogelijk verschillende gorilla's vinden!'
Sinds 2017 beschermt WWF samen met African Parks vier natuurgebieden in Malawi: Majete, Liwonde, Mangochi en Nkhotakota. Die parken strekken zich uit over 3.406 km² en herbergen iconische populaties olifanten. Zij staan symbool voor de rijkdom en diversiteit van het Afrikaanse dierenrijk. Maar Malawi is ook bijzonder dichtbevolkt. De parken zijn dus essentiële toevluchtsoorden voor olifanten en alle soorten waarmee ze hun leefgebied delen.
Ben jij de trotse adoptieouder van een olifant?
Dan zorg jij dat we deze reuzen kunnen beschermen, en kunnen samenwerken met de lokale gemeenschappen zodat zij in harmonie met wilde dieren kunnen leven. Benieuwd wat we de afgelopen maanden zoal hebben bereikt?
©WWF-BELGIUM
' Deze nieuwe telling toont ons dat Majete wel honderd olifanten meer herbergt dan we dachten! Dat opmerkelijke resultaat is bijzonder goed nieuws voor de olifanten en iedereen die zich inspant om ze te beschermen.'
Pauwel De Wachter, Program Manager bij WWF
Toen we de olifanten vanuit de lucht telden, dachten we dat er 272 individuen leefden in Majete. Na een nieuwe telling vanop de grond, weten we dat het er maar liefst 372 zijn!
In Majete viel er het afgelopen jaar geen enkele olifant ten prooi aan stropers. Daar mogen we trots op zijn!
+10.000 180 + 100 30 0
In Liwonde rustten we 30 rangers uit met slaapzakken en tenten. Onmisbaar materiaal tijdens hun dagenlange patrouilles tegen stroperij.
Zoveel wildcamera's installeerden we om olifanten te monitoren in Nkhotakota Wildlife Reserve. Om hun aantallen in kaart te brengen, gaan we artificiële intelligentie gebruiken. In Nkhotakota is het moeilijker om traditionele methodes toe te passen. Dankzij technologische oplossingen krijgen we toch inzicht in de populaties die het park huisvest.
De afgelopen 12 maanden konden we meer dan 10.000 mensen die rond Liwonde National Park leven, informeren over stroperij, vandalisme aan omheiningen en andere onderwerpen. Om savanneolifanten op de lange termijn te beschermen, is samenwerken met lokale gemeenschappen essentieel.
ELKE PERSOON DIE WE KONDEN INFORMEREN OVER NATUURBEHOUD; ELK STAALTJE DAT WE KONDEN NEMEN; ELKE GEPATROUILLEERDE KILOMETER – ZE MAKEN STUK VOOR STUK MEE HET VERSCHIL VOOR DE VERBLUFFENDE DIEREN OP ONZE PLANEET. DANKZIJ JOU KUNNEN WE HEN BESCHERMEN. BEDANKT!
WWF-Vlaanderen vzw
Emile Jacqmainlaan 90
1000 Brussel
02 340 09 20 wwf.be
Retourzending? Let op, dit vak mag niet worden bedekt. Bedankt!