WWF Magazine 111 NL by WWF-Belgium

WWF MAGAZINE

TOGETHER POSSIBLE

Vogels die al ﬂuitend een nieuwe dag inluiden, slakken die tevoorschĳn komen na een plensbui: elke dag zien we tal van wilde dieren. Toch staan we er zelden bĳ stil hoe onmisbaar die duizelingwekkende diversiteit aan wilde diersoorten is voor ons, mensen. In het dossier van dit magazine ontdek je de wondere wĳze waarop wilde dieren koolstofopslag bevorderen, natuurbranden helpen voorkomen en zelfs over onze gezondheid waken. Zonder gezonde populaties wilde dieren zouden we in een heel andere – veel armere – wereld leven. De planeet delen met deze pracht aan wilde wezens, is een absoluut voorrecht.

In de tropische regenwouden van het Congobekken –bĳvoorbeeld in Ntokou-Pikounda National Park, waar WWF actief is – kon ik aan den lĳve ondervinden wat voor impact bosolifanten op hun omgeving hebben. In vergelĳking met andere grote dieren eten bosolifanten meer zaden van een grotere diversiteit aan plantensoorten. En omdat ze zelf zo groot zĳn, kunnen ze ook zware zaden van tal van planten verspreiden – dat kunnen kleinere dieren niet. Zo dankt het regenwoud zĳn Baillonella toxisperma, immense bomen die het bladerdak domineren, aan olifanten die de zaden honderden jaren geleden hebben ‘geplant’. Waar olifanten leven, zie je meteen ook hoe ze het landschap doorheen de eeuwen hebben beïnvloed. Door zich te verplaatsen, creëren olifanten open paden en waterrĳke open plekken in de begroeiing. En daar voelen bosbuffels, pythons en gorilla’s zich helemaal thuis.

Helaas volstaat het niet meer om de wilde dieren die ons resten, te beschermen. We moeten hun populaties ook herstellen. Want om hun cruciale rollen te kunnen vervullen, moeten wilde dieren met genoeg zĳn. Het goede nieuws? Populatieherstel kan al snel resultaten opleveren. Dat leren we uit ons project in Majete Wildlife Reserve in Malawi (p. 18-20). Twintig jaar geleden leefden daar bĳna geen wilde dieren meer; nu is het een natuurlĳke oase vol iconische diersoorten. Zo’n succesverhalen kunnen we alleen maar schrĳven dankzĳ jouw niet-aﬂatende steun.

Together possible!

Pauwel De Wachter Landbouwkundige en programmabeheerder in Malawi en Zambia

ACT NOW

Om bedreigde wilde diersoorten en de meest waardevolle landschappen op onze planeet te beschermen, hebben we jouw steun nodig. Doe een gift aan WWF.

DOSSIER

WILDE DIEREN INGENIEURS

VAN DE NATUUR

Bedankt 4 - Jouw adoptie in actie 22

INHOUDSTAFEL

FOCUS

Bizons, stuwende kracht in Roemenië

TERREIN

Majete, leeuwenparadĳs

Door een nieuwe wet moeten ngo’s de rĳksregisternummers van hun donateurs en donatrices doorgeven aan de belastingadministratie zodat hun giften ﬁscaal aftrekbaar zĳn. Scan de QR-code om je gegevens aan te vullen, of bel naar 02 340 09 20. Bedankt!

COLOFON: WWF Magazine is een publicatie van WWF-Vlaanderen vzw. Alle rechten zĳn voorbehouden aan WWF. Het logo en de initialen WWF zĳn handelsmerken van het World Wide Fund for Nature. Overname van teksten met bronvermelding is toegestaan. Werkten mee aan dit nummer: Alison Avanzini, Céline De Caluwé, Hans Moyson, Laure Raimondi, Pauwel De Wachter, Roxane Driessens, Sarah Vanden Eede, Déborah Van Thournout. Redactie: Esther Favre-Félix, Emma Maris, Catherine Renard. Coördinatie: Esther Favre-Félix, Emma Maris. Vertaling: Martin Collette, Emma Maris. Ontwerp: Alexander Kahrel. Druk: CO2-neutraal gedrukt door Zwart op Wit op recycled cyclus silk 90 gr. Omslagfoto: © naturepl.com / Anup Shah / WWF. V.U.: Déborah Van Thournout, E. Jacqmainlaan 90, 1000 Brussel.

© Craig Thomas

© Catherine Renard / WWF-Belgium

303 zeeschildpadden geadopteerd

In ons vorige magazine ontdekte je hoe belangrĳk zeeschildpadden zĳn voor onze oceaan. Je maakte meteen ook kennis met de bedreigingen waarmee deze eeuwenoude oceaanreizigers kampen: onduurzame vispraktĳken, plasticvervuiling, klimaatverandering … Sindsdien mochten we maar liefst 303 nieuwe natuurliefhebbers verwelkomen in onze WWF-familie: zĳ adopteerden symbolisch een zeeschildpad. Dankzĳ jullie steun kunnen we zeeschildpadden beschermen in Pomio, in het noordoosten van Papoea-Nieuw-Guinea. Hand in hand met de lokale gemeenschappen bestuderen en beschermen we de plekken waar zeeschildpadden hun eitjes leggen, en gaan we de dieren uitrusten met satelliettags zodat we hun verplaatsingen kunnen volgen. Dat onderzoek biedt ons onmisbare inzichten. Zeeschildpadden waken al meer dan honderd miljoen jaar over onze oceaan – samen waken wĳ over hen. Bedankt!

Ben jĳ een van de nieuwe adoptieouders? Welkom! Scan deze QR-code om het vorige magazine te lezen en alles te leren over jouw adoptiedier.

Otter gespot vlak aan de Belgische grens

Goed nieuws! Onderzoekers vonden ottersporen in het Markdal, een Nederlands natuurgebied ten zuiden van Breda, dat doorloopt tot in België. Het Vlaamse Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek nam daar waterstalen om na te gaan of er otters leven. Waarom waterstalen? Omdat alle dieren die in water leven, er DNA in achterlaten. Via urine en huidcellen, bĳvoorbeeld. Uit de DNA-analyse van de stalen bleek dat minstens één otter het Markdal doorkruiste. Dat is mooi nieuws, want in het kader van Interregproject ‘Otter over de Grens’ werkt WWF samen met 15 partners om de leefgebieden van de otter in Nederland en Vlaanderen met elkaar te verbinden. Sinds september is de herinrichting van het zuidelĳke deel van het Markdal klaar: de rivier kreeg er weer ruimte om te meanderen. We hopen dan ook dat otters zich er helemaal thuis gaan voelen. Dankzĳ jouw steun bieden we de otter een duurzame toekomst!

© David Courbit

GEEF DE NATUUR EEN TOEKOMST

WWF opnemen in je testament is een eenvoudige daad waarmee je bedreigde soorten en de waardevolle natuur waarin ze leven, helpt behouden. Wil je meer weten? Bel naar 0476 58 07 42, stuur een mailtje naar dominique.weyers@wwf.be of surf naar testament.wwf.be om je infobrochure aan te vragen. Dominique Weyers helpt je graag verder.

© Ali Khataw

WILDE DIEREN INGENIEURS VAN DE NATUUR

De laatste tientallen jaren raakte het begrip ‘ecosysteemdiensten’ goed ingeburgerd. Van koolstofopslag tot klimaatregulatie: meer en meer mensen zĳn zich bewust van de onmisbare voordelen die de natuur ons biedt. Maar om ecosysteemdiensten te kunnen leveren, moeten ecosystemen in goede staat verkeren. Ze moeten veerkrachtig zĳn. En daarvoor zĳn omvangrĳke populaties wilde dieren nodig. Kleine wroeters die zorgen dat er water in de bodem kan sĳpelen en machtige roofdieren die vermĳden dat hoefdieren bossen kaalvreten: we hebben ze allemaal nodig.

Al grazend natuurrampen voorkomen

Dat grazers grassen jong en groen houden, is niet enkel positief voor de koolstofopslag – het helpt zelfs natuurbranden en overstromingen voorkomen. Wist je trouwens dat er ook onderwatergrazers zĳn?

In de Afrikaanse Serengeti vielen wildebeesten in de twintigste eeuw massaal ten prooi aan de runderpest. Voor de ziekte werd uitgeroeid in de jaren zestig, eiste ze het leven van wel 75% van de populatie. De verdwĳning van die gretige grazers had verpletterende gevolgen. Grassen tierden welig en droogden uit. Daardoor woedden er meer en intensere branden. Elk jaar ging wel 80% van het ecosysteem op in vlammen. De Serengeti was niet langer een koolstofput, maar net een koolstofbron. Toen de ziekte overwonnen werd, konden de wildebeestpopulaties zich herstellen. En het ecosysteem toonde ons hoe veerkrachtig de natuur is: het aantal branden nam weer af, en de Serengeti slaat opnieuw elk jaar miljoenen tonnen CO2 op.

Vissen die wateroverlast voorkomen

Ook onder water wordt er lustig gegraasd. Door papegaaivissen (Scaridae), bĳvoorbeeld. Zĳ brengen 90% van hun tĳd al etend door, en houden tegelĳk koraalriffen in stand. Hoe? Ze schrapen algen en zeewier van het koraal. Zo vermĳden ze dat plantengroei het koraal overwoekert en licht tegenhoudt. Waar het verboden is om op papegaaivissen te vissen, toont koraal wel zes keer meer veerkracht ten opzichte van koraalverbleking en andere verstoringen. En koraal beschermt onze kustlĳnen tegen stormen, tsunami’s, overstromingen en erosie. Papegaaivissen helpen dus wateroverlast voorkomen.

Bevers, zoetwateringenieurs

Bevers zĳn rasechte superhelden. Hun dammen leiden water af naar overstromingsgebieden. Daardoor vertraagt de rivierstroming bĳ hevige regenval, en krĳg je stroomafwaarts minder overstromingen. Omgekeerd kunnen beverdammen er in droge zomers voor zorgen dat het water wel zes weken langer blĳft stromen dan op plekken waar er geen beverdammen zĳn. Bĳ natuurbranden lopen riviercorridors met beverdammen dan ook minder schade op dan riviercorridors zonder bevers!

Van oesters die giftige stoffen uit het water ﬁlteren tot nĳlpaarden die waterkanalen openhouden: in het water leven ecosysteemingenieurs van alle groottes. Samen verbeteren ze de waterkwaliteit en voorkomen ze overstromingen.

Misschien had je oesters nog nooit als sleutelsoort bekeken: dat verandert vandaag. Want oesters – ja, ook die in de Noordzee – leveren een waaier aan ecosysteemdiensten. Ze vormen uitgestrekte kolonies, ook wel bekend als oesterbanken, waarin honderden andere soorten leefgebieden en bescherming tegen roofdieren vinden. Daarnaast stabiliseren oesterbanken sedimenten op de zeebodem, wat helpt om kusten te beschermen tegen stormen en erosie. Daar houdt het niet op, want oesters verbeteren ook nog eens de waterkwaliteit. Als ﬁltervoeders kunnen ze tot wel 200 liter water per dag schoonmaken. Ze halen er giftige en gevaarlĳke stoffen uit, en overtollige nutriënten, zonder daar zelf negatieve gevolgen van te ervaren. Zo vermĳden ze dat die stoffen terechtkomen in vissen die later door mensen worden geconsumeerd, of dat een overdaad aan nutriënten tot buitensporige algengroei leidt. Rond 1800 krioelde het in onze Noordzee nog van oesters – nu zet WWF alles op alles om de oesterbanken aan onze kust te herstellen.

Wegen banen voor water Ondanks hun dikke huiden, kunnen nĳlpaarden uitdrogen of verbranden onder de Afrikaanse zon. Daarom brengen ze het grootste deel van hun dag door in het water. ‘s Avonds komen ze aan land om voedsel te zoeken. Wanneer ze hun omvangrĳke lichamen bewegen tussen water en land, vertrappelen ze de begroeiing en creëren ze paden waardoor water kan wegstromen bĳ heftige regenval. Zo helpen nĳlpaarden overstromingen voorkomen. Door rivierkanalen open te houden, verbeteren ze bovendien de connectiviteit en de stroming doorheen het riviersysteem. Hoe belangrĳk dat is, zien we in de Okavangodelta in Botswana: zonder nĳlpaarden zou die langzaam dichtgroeien. Het water zou dan een andere weg zoeken, en de delta –de belangrĳkste waterbron voor een miljoen mensen en een van de meest biodiverse plekken in Afrika – zou droog komen te staan.

WANNEER DIEREN PLANTEN HELPEN

Zonder dieren zou ons plantenrĳk heel wat armer zĳn. Hoezo? De helft van de planten kan zich niet voortplanten als dieren hun zaadjes niet verspreiden, en wel 90% van de bloemplanten hebben bestuivers nodig voor de bevruchting.

Planten kunnen zich dan misschien niet verplaatsen, maar ze hebben wel tal van strategieën om hun zaadjes te verspreiden. Via dieren, bĳvoorbeeld. In regenwouden verspreiden olifanten, primaten, herten en vogels de zaden van 70 tot 94% van de boomsoorten met grote zaden; in gematigde bossen gaat het om ruim 60%. Ze eten de vruchten van de bomen en verspreiden de zaadjes via hun uitwerpselen. Soms blĳven er ook zaadjes in hun vacht hangen, en er zĳn dieren die noten meenemen en begraven. Zaden kunnen ook door de wind of via water worden verplaatst, maar verspreiding via dieren biedt verschillende voordelen: ze leggen vaak grotere afstanden af en brengen de zaden naar plekken waar ze vlot kunnen ontkiemen. Zo kunnen planten afstand nemen van zieke soortgenoten. Ook belangrĳk: door de zaadjes te verspreiden, verbinden dieren versnipperde leefgebieden over landschappen heen. Resultaat? Veerkrachtigere ecosystemen.

Bestuivers

Wereldwĳd hangt 75% van de voedingsgewassen af van dieren voor bestuiving. Die dieren leveren dus een essentiële ecosysteemdienst. En de natuur blĳft ons maar verbazen: wist je al dat er planten zĳn die zich aanpasten aan hun bestuivers? Neem nu het voorbeeld van de gewone teunisbloem (Oenothera biennis). Wanneer de bloemen van die plant bĳen ‘horen’ zoemen, verhogen ze de suikerconcentratie van hun nectar. Nog een fascinerend weetje: bĳ bestuivers denkt iedereen meteen aan bĳen, maar ook kevers, muggen, vleermuizen en bĳna 1.000 vogelsoorten vervullen die rol. Andere verrassende bestuivers zĳn apen, maki’s, slakken en zelfs een gekkosoort.

Wonderbaarlĳke dieren: neushoornvogels

Waarom neushoornvogels onmisbaar zĳn voor tropische wouden? Ze eten vrachten fruit en verspreiden de zaden over royale afstanden. Dankzĳ hun iconische, omvangrĳke snavels kunnen ze bovendien zaden eten die veel te groot zĳn voor andere vogelsoorten. In Centraal-Afrika helpen witpootneushoornvogels (Bycanistes albotibialis) bossen niet alleen in stand houden – ze dragen zelfs bĳ tot bosherstel: gemiddeld strekken hun verspreidingsgebieden zich uit over ruim 200 km², en ze verkiezen sterk verstoorde leefgebieden, die ze dus helpen herstellen door er zaden te ‘planten’.

© WWF-Sweden / Ola Jennersten

© Duy Le Duc

DIEREN BRENGEN

VOEDINGSSTOFFEN

IN BEWEGING

Stikstof en fosfor zĳn onmisbare elementen voor het leven op onze planeet. Het zĳn de belangrĳkste bouwstenen van DNA en eiwitten. Zonder stikstof en fosfor vertraagt de plantengroei, eroderen bodems en storten ecosystemen in. Wie die elementen doet circuleren over onze planeet? Juist, dieren.

Door planten of andere dieren te eten op plaats A en daarna hun behoefte te doen of eitjes te leggen op plaats B (ver van plaats A), of zelfs door karkassen achter te laten, overbruggen dieren grenzen tussen voedselrĳke en voedselarme ecosystemen. Dieren doen dus voedingsstoffen circuleren, en die circulatie is recht evenredig met hoe groot de soortenpopulaties zĳn onder de dieren in dat landschap.

Bosverrĳking

Een voorbeeld: in het Amazonewoud vloeit er fosfor van de Andes naar de rivieren van het regenwoud. Apen, tapirs, jaguars, toekans en andere wilde dieren die rivierbegroeiing, vissen en schaaldieren eten, nemen die fosfor op. Daarna trekken ze het woud in. Door hun boodschap te doen op de voedselarme bodems van het bos, voeden en onderhouden ze er de begroeiing.

Hyena’s en hun latrines

Gevlekte hyena’s (Crocuta crocuta) hebben uitzonderlĳk sterke tanden en kaken. Ze staan dan ook bekend als ‘bottenbrekers’. Bovendien heeft hun maag een lage zuurtegraad, waardoor ze de botten van de dieren die ze eten, kunnen verteren. Zo krĳgen ze toegang tot het beenmerg en nemen ze voedzame mineralen op. Botten bevatten namelĳk veel calcium en fosfor. En dat is niet enkel belangrĳk voor hyena’s, maar voor het hele ecosysteem. Want hyena’s gebruiken ‘gemeenschappelĳke toiletten’, en op die plekken zĳn de calcium- en fosforgehaltes wel 1.000 tot 20.000 keer hoger dan in de omliggende gebieden. Hyenalatrines zĳn dus eilandjes van rĳke begroeiing waar het krioelt van de insecten.

© Ola Jennersten / WWF-Sweden

Waken wilde dieren over onze gezondheid?

De coronacrisis toonde ons hoezeer de gezondheid van mens en natuur met elkaar vervlochten zĳn.

Ook dieren spelen daarin een cruciale rol: ze zuiveren onze omgeving, bieden ons nieuwe medicĳnen … Door de biodiversiteit en het ecologische evenwicht in goede staat te houden, zorgen we dat dieren hun cruciale rol voor onze gezondheid beter kunnen vervullen.

Waar grote roofdieren leven, heersen er minder ziektes onder hun prooidierpopulaties. Bĳ hoefdieren, bĳvoorbeeld. Dat toonde onderzoek al aan. De aanwezigheid van grote roofdieren zorgt dus dat ziektes minder kans hebben om zich te verspreiden naar mensen of vee. Aaseters, schimmels die organisch materiaal afbreken en detritivoren (dat zĳn afvaleters zoals regenwormen en termieten) ronden de klus af: zĳ eten karkassen op en verwĳderen zo de ziekteverwekkers die daarop leven. En witruggieren (Gyps africanus) zĳn de specialisten ter zake: hun maag heeft de zuurtegraad van accuzuur, waardoor ze karkassen en de grond errond kunnen steriliseren en zo ziekteverwekkers die botulisme en miltvuur veroorzaken, doden.

Roofvogels houden rattenpopulaties onder controle, en voorkomen dus al etend dat de bacteriële infecties die ratten met zich meedragen, zich kunnen verspreiden. In waterrĳke en moerassige gebieden werpen amﬁbieën en libellen tot slot blokkades op tegen ziektes die door muggen worden verspreid, zoals gele koorts, dengue, malaria en het zikavirus. Dat doen ze door bĳ de vleet muggen te verorberen: één libel eet er wel honderden per dag.

De schatten van de Amazone

In de delen van de Amazone waar de meeste en de grootste waaier aan verschillende dieren leven, zĳn er minder besmettingen met malaria en de ziekte van Chagas onder de menselĳke bevolking. Dat fenomeen staat bekend als het ‘verdunningseffect’. Bovendien vormen de fauna en ﬂora van de Amazone een schat aan mogelĳke geneesmiddelen. Zo konden wetenschappers dankzĳ het gif van de Bothrops asper, een giftige adder, een enzym ontdekken dat nu miljoenen mensen helpt om hun hoge bloeddruk onder controle te houden.

Bizons herintroduceren in Roemenië, hyena’s een toevluchtsoord bieden in Zambia en de waardevolle diersoorten van het Amazonewoud beschermen: in ons jaarrapport ontdek je wat WWF doet voor wilde dieren in alle uithoeken van onze planeet. Surf naar wwf.be/jaarrapporten.

© WWF-Pakistan / Munir Virani, The Peregrine Fund / WWF

© J. Esteban

Berrio

BIZONS STUWENDE KRACHT IN ROEMENIË

In het hart van het Țarcugebergte ligt Armeniș. Dat dorpje in de Roemeense Karpaten werkt mee aan een van de meest inspirerende natuurbehoudsprojecten in Europa. Want na 250 jaar afwezigheid leven hier opnieuw bizons. En die geslaagde herintroductie stimuleerde een ware ecologische, sociale en economische heropleving.

In de helft van de 19de eeuw verdwenen de laatste wilde bizons uit Roemenië. Er bleef er niet één over. De afgelopen tien jaar zetten WWF en Rewilding Europe alles op alles om deze grote grazer terug te brengen. Met resultaat: dankzĳ opeenvolgende herintroducties zwerven er nu meer dan 200 wilde bizons door de Roemeense Karpaten. Dit is een van de grootste succesverhalen voor natuurbehoud in Europa.

Dat het project zo’n triomf is, danken we aan de actieve steun van de lokale gemeenschappen. ‘Als we de bizons zonder meer hadden geherintroduceerd, was het project gedoemd tot mislukken. Daarom betrokken we de inwoners, zetten we rangers aan het werk, en zorgden we voor fondsen’, vertelt Oana Mondoc. Zĳ werkt voor WWF in Roemenië en is een van de bezielers van het project.

WeWilder, meer dan natuurbehoud

Zo ontstond WeWilder: een initiatief dat ecotoerisme, ondernemerschap en lokale ontwikkeling samenbrengt. WeWilder omschrĳf je het best als een laboratorium voor sociale innovatie. Het bestaat uit vĳf hutjes, gebouwd met lokale materialen. Van hoog op de heuvel bieden ze een panoramisch uitzicht op de met bos bezaaide valleien. In die idyllische omgeving ontdekken bezoekers de natuur via immersieve ervaringen. Met rangers trekken ze eropuit om bizons te spotten, ze kunnen lokale gerechten proeven en creatieve workshops volgen ... De inwoners van Armeniș leiden alles in goede banen. Maar WeWilder is nog veel meer dan dat.

‘Ecotoerisme alleen gaat onze problemen niet oplossen’, benadrukt Oana. ‘Met WeWilder wilden we tonen dat het mogelĳk – en zelfs wenselĳk –is om in harmonie te leven met de natuur. Daarom brengen we ondernemers, inwoners en besluitvormers samen om oplossingen te bedenken voor de sociale ongelĳkheden en economische moeilĳkheden waarmee de regio kampt.’

Plattelandsvlucht tegengaan

Leven in de Roemeense Karpaten gaat gepaard met zware uitdagingen. Daardoor verlaten heel wat jongeren het platteland om hun kansen te wagen in

de stad. Plattelandsvlucht brengt het evenwicht van de landelĳke gemeenschappen al tientallen jaren in gevaar. En als de tradities en knowhow die de landschappen in stand houden, niet kunnen overgaan op de volgende generaties, zou dat verstrekkende gevolgen kunnen hebben.

WeWilder biedt een alternatief. Dat illustreert het verhaal van Dosia (40 jaar). Vroeger leefde zĳ enkel van de landbouw. Nu werkt ze ook in de keuken van WeWilder. Met haar ideeën en tradities verrĳkt ze de ervaringen van de bezoekers. Tegelĳk diversiﬁeert ze haar eigen inkomstenbronnen.

bucolische landschap van de Roemeense Karpaten, waar bossen en grasvelden elkaar afwisselen. Want om te zorgen dat die twee ecosystemen naast elkaar kunnen bestaan, moeten de lokale gemeenschappen zich uit de naad werken.

“Hier brengen we een droom tot leven.

Daarvoor moet je ruimdenkend zĳn.”

WeWilder is de thuishaven van tal van innovatieve projecten. Ze maken er gevriesdroogde maaltĳden met lokale ingrediënten, ge-3D-printe aardewerken kopjes versierd met pootafdrukken van wilde dieren, en zelfs muziek op basis van geluiden uit het bos.

‘Hier kan echt alles. Ik kreeg net nog een telefoontje van een boer die te veel frambozen heeft. Hĳ weet dat hĳ daarmee bĳ WeWilder terechtkan. Samen zorgen we dat ze goed worden benut.’ We kĳken verbaasd naar Oana. Ze glimlacht. ‘Hier brengen we een droom tot leven. Daarvoor moet je ruimdenkend zĳn.’

Natuurlĳk evenwicht bewaren: de hooieconomie

Vaak beschouwen we de mens als stoorzender voor de natuur. We mogen niet vergeten dat heel wat mensen net over haar waken. Dat zien we maar al te goed in het

‘Mozaïeklandschappen hebben een grote ecologische waarde. Ze huisvesten meer biodiversiteit dan aaneengesloten bossen. Van insecten tot grote dieren: meer soorten vinden er hun gading. En bloeiende, gevarieerde biodiversiteit levert voedzamere gewassen, schoner water en gezondere lucht op. Maar als we onze graslanden niet onderhouden, groeien ze zo weer dicht, en krĳgen we weer bossen’, verduidelĳkt Adrian, de bioloog die de bizonherintroductie leidt voor WWF.

Dat onderhoud is intensief, en het levert weinig geld op. Daardoor hebben veel inwoners hun dorpen verlaten. ‘Wat pittoresk is voor de ene, is bikkelharde realiteit voor de andere’, weet Oana. De winters strekken zich uit over lange maanden, het zware werk houdt nooit op, en het platteland biedt beperkte middelen.

Op een maandagavond in juli neemt Oana ons mee naar de familie van Dosia. Het hoge gras vol wilde bloemen is al gemaaid en ligt geduldig te drogen in de ondergaande zomerzon. Vrouwen, mannen en zelfs de 80-jarige mater familias staan het gras samen te pakken tot hooistapels –grote hopen hooi voor de winter. Terwĳl ze werken, stookt Cristian (de echtgenoot van Dosia) aan de rand van de weg een vuurtje om de maaltĳd te bereiden. Op het menu: een mix van kaas, look en polenta. ‘Onze dosis proteïnen’, zegt hĳ al glimlachend. Natuurlĳk is alles huisbereid.

‘We leven hier in een hooieconomie. De graslanden vol bloemen wemelen van de insecten, vogels en kleine zoogdieren, en vormen de basis voor het beste voedsel ter wereld: voedzame melk en kazen’, vertelt Oana, ontroerd door dit schouwspel dat wel geschilderd zou kunnen zĳn door Jean-François Millet.

Bizons, landschapsarchitecten

Welke rol de bizon speelt in dit verhaal? In Armeniș deden bizons de lokale economie heropleven. Ze trekken toeristen aan, en spelen bovenal een cruciale ecologische rol. Want voor ze hier uitstierven, gaven deze grote grazers vorm aan het landschap. Zoals de plattelandsbewoners nu doen, creëerden bizons open plekken in het bos.

Door boomschors en takken te eten (tot wel 30 kg per dag!) houden ze die plekken open, en onderhouden ze ecologische corridors voor minstens 600 diersoorten en 200 plantensoorten. Iconische dieren zoals lynxen, wolven en beren maken daar gretig gebruik van. In de Roemeense Karpaten zĳn mensen eraan gewend om hun leefgebied te delen met grote roofdieren: ze aanvaarden en respecteren hen. ‘Hier leven mensen van oudsher samen met wilde dieren. Dat vormt geen probleem – het is onze realiteit. Wanneer een wolf een schaap aanvalt, is dat gewoon het risico van het vak. Bovendien eisen wolven minder slachtoffers dan ziektes’, legt ranger Matei Miculescu uit.

Hoe respectvol mensen hier omgaan met dieren, weerspiegelt hun leefwĳze: de inwoners van Armeniș zĳn zich maar al te bewust van de rol die elke soort speelt in het ecosysteem.

Bizon, brug tussen verleden en toekomst

In Armeniș vormen bizons de drĳvende kracht achter een diepgaande transformatie. Door deze verdwenen diersoort terug te brengen, kan het hele ecosysteem – en dus ook de gemeenschap – zich herstellen. Bizons moedigen de generaties van morgen aan om duurzame oplossingen te bedenken die uitgaan van lokale tradities. Zo bewĳst de bizon dat opnieuw leren samenleven met de natuur hand in hand kan gaan met innovatie. Laten we hopen dat andere Europese landen zich laten inspireren door dit succesverhaal.

DE ONZEKERE TOEKOMST VAN WEWILDER

WeWilder is een buitengewoon project, maar het is een hele uitdaging om het draaiend te houden. Wil jĳ WeWilder steunen, en misschien zelfs één van hun nieuwe ideeën ﬁnancieren? Je kan een gift doen door de QR-code te scannen, en in het mededelingsvak ‘bizonproject’ te schrĳven. In naam van de inwoners van Armeniș: bedankt!

In het zuidwesten van Malawi ligt Majete Wildlife Reserve. Twintig jaar geleden leefde in dit reservaat van 715 km² nog maar een handvol antilopes; vandaag vormt Majete een oase voor de 13.000 grote zoogdieren die het huisvest. En sinds 2012 zit de onbetwiste koning van het dierenrĳk weer op zĳn troon.

African Parks, een partner van WWF, beheert Majete Wildlife Reserve sinds 2003. Het reservaat staat onder het toeziende oog van John Adendorff. Samen met Craig Thomas, die voor het natuurbehoudsdepartement van het park werkt, vertelt hĳ hoe Majete uitgroeide tot leeuwenparadĳs. En over hoe dat succesverhaal ook uitdagingen met zich meebrengt …

Craig steekt van wal: ‘Dertig jaar lang was er geen enkele leeuw te bespeuren in Majete. Tot in 2012, toen we een vrouwtje (Shire) en twee mannetjes (Sapitwa en Chimwala) van Zuid-Afrika naar hier brachten. In 2018 besloten we nog eens twee leeuwen en drie leeuwinnen naar Majete te halen, om te zorgen dat er genoeg genetische diversiteit was. Nu zwerven er zeker 75 leeuwen door het park!’

‘Meer, waarschĳnlĳk’, vult John aan. ‘Het uiterst westelĳke deel van het park is bĳzonder moeilĳk bereikbaar door de dichte begroeiing; we vermoeden dat daar nog eens 10 tot 15 leeuwen leven. Die konden we nog niet identiﬁceren; ze hebben ook nog niet allemaal GPS-halsbanden. Daar zĳn we volop mee bezig.’

Leeuwen lokken

‘We houden onze leeuwen nauwgezet in het oog’, vertelt Craig. ‘Dankzĳ GPS-halsbanden weten we waar de troepen zĳn, en zien we ze regelmatig.’ Hoe Craig en zĳn team de leeuwen te zien krĳgen? ‘Via call-ups: we lokken ze naar ons toe! We binden een karkas vast aan een boom, en spelen dan geluiden af die de leeuwen nieuwsgierig maken – het geluid van een prooidier in paniek, bĳvoorbeeld. Daar komen ze op af. Terwĳl de leeuwen eten, kunnen we ze fotograferen. Wist je trouwens dat we leeuwen herkennen aan het patroon van hun snorharen?’, vertelt Craig enthousiast.

‘Dankzĳ call-ups kennen we onze leeuwen goed’, beaamt John. En dat is nodig, want de populatie groeit exponentieel. In 2022 waren er nog maar een 35-tal leeuwen in Majete. Dat aantal is intussen meer dan verdubbeld. Prachtig nieuws voor de soort, maar die groei gaat ook gepaard met uitdagingen.

Waken over de populatiegroei

Met 230 inwoners per km² is Malawi een erg dichtbevolkt land. Parken zoals Majete Wildlife Reserve vormen dus eilandjes van bewaarde en herstelde natuur in een landschap dat sterk door de mens is beïnvloed. Om conﬂicten tussen mens en dier te vermĳden, is Majete omheind. Dat bevestigt John: ‘Er leven wel 120.000 mensen rond Majete. We willen dus koste wat het kost vermĳden dat leeuwen het reservaat verlaten. De omheining is cruciaal, maar zorgt er tegelĳk voor dat we de populatiegroei moeten controleren. Want door de omheining kunnen dieren het park niet verlaten. Dat betekent dat er een maximale leeuwencapaciteit is.’

Wat gebeurt er als die capaciteit overschreden wordt?

John vertelt: ‘Dat zou gevolgen hebben voor de mensen rond het park, voor de leeuwen zelf en voor de prooidieren waarmee ze Majete delen. Voor mensen, omdat jonge leeuwen op een bepaald moment toch gaan uitbreken als ze met te veel zĳn om binnen het park nog hun eigen territorium te vinden. Voor prooidieren, omdat leeuwen natuurlĳk voedsel nodig hebben. En als leeuwen te veel jagen op dieren van een bepaalde soort, lopen we het risico dat die prooidierpopulatie zo klein wordt dat ze niet meer kan herstellen.’

Waarom is het voor de leeuwen zelf belangrĳk om hun groei onder controle te houden? ‘Alle leeuwen in Majete komen uit een heel kleine stichtende populatie’, legt John uit. ‘Door de omheining krĳgen ze niet de kans om zich voort te planten met leeuwen met ander genetisch materiaal. Daarom moeten we over de genetische diversiteit van de populatie waken. Door af en toe nieuwe leeuwen te introduceren, bĳvoorbeeld.’

© Marcus Westberg

Translocaties en contraceptie

African Parks past twee methodes toe om leeuwenpopulaties te beheren: leeuwen overplaatsen naar andere parken, of voorkomen dat ze zich voortplanten. Craig hielp in juni nog twee leeuwen overbrengen naar Liwonde National Park. ‘Dat is het enige andere park in Malawi naar waar we leeuwen kunnen brengen, omdat het ook omheind is. Maar massaal leeuwen naar Liwonde brengen, zou onze zorgen over populatiegroei en genetische diversiteit gewoon verplaatsen van één park naar het andere. Dat is dus niet de magische oplossing’, verduidelĳkt hĳ.

De tweede optie, dan. Contraceptie. Hoe gaat dat in zĳn werk? ‘Hier bewĳzen de call-ups hun waarde’, zegt John. ‘De leeuwen zĳn eraan gewend: ze komen af op het geluid. Dan kunnen wĳ ze verdoven.’ Craig vult aan: ‘Vrouwtjes krĳgen een onderhuids implantaat dat 18 tot 24 maanden werkt; voor de mannetjes schakelen we een dierenarts in, Dagmar. Zĳ voert vasectomieën uit. Die operatie verloopt hetzelfde als bĳ een gewone huiskat –al is deze kat natuurlĳk groter. Na de procedure volgen we de leeuwen via hun GPS-halsbanden, om zeker te zĳn dat ze gezond blĳven.’ De leeuwen merken weinig van de contraceptie. ‘We stellen geen gedragsveranderingen vast. Leeuwen zĳn eigenlĳk best luie dieren! Ze eten graag, ze slapen graag. Dat blĳft zo. Na een jaar beginnen leeuwinnen wel aan te komen. Maar dat nadeel weegt niet op tegen de voordelen: we houden onze leeuwen gezond en wel in Majete’, besluit John.

Succesverhaal voor dier en

mens

Behalve leeuwen huisvest Majete vandaag olifanten, neushoorns, luipaarden, cheeta’s, buffels, giraffen en wilde honden. ‘Die soorten hebben we allemaal geherintroduceerd’, vertelt John. ‘Door stroperĳ was het park zo goed als leeg toen African Parks het beheer overnam in 2003. In de eerste jaren ruimden we duizenden valstrikken op. De geslaagde strĳd tegen stroperĳ is misschien wel onze grootste overwinning. En dan hebben we het eigenlĳk over het samenleven met de lokale gemeenschappen.’

Want ook voor hen levert het herstel van Majete op. ‘Het reservaat groeide uit tot toeristische trekpleister. Je hebt 80 tot 90% kans om leeuwen te zien als je eropuit trekt met onze gidsen’, weet John. ‘Het park stelt nu 174 mensen voltĳds te werk en telt ruim 300 deeltĳdse werknemers. Daarnaast steunen we actief duurzame ondernemingen, zoals de honingproductie van Honey with Heart, en bieden we studiebeurzen aan leerlingen van de omliggende gemeenschappen.’

Dankzĳ jouw steun helpen wĳ meeschrĳven aan succesverhalen zoals dat van African Parks. Bedankt!

© Marcus Westberg

© Craig Thomas / African Parks

Rangerclub

Bĳ de Rangerclub groeien kinderen op tot echte natuurbeschermers! Benieuwd wat er de komende maanden op het programma staat?

Activiteiten

VOOR RANGERS EN HUN GEZIN

7 maart - Hidrodoe - Herentals

27 april - Bĳenwandeling - Jumet

10 mei - Oehoewandeling - Voeren

28 mei tot 1 juni - Dassen- en oehoeweekend - Voeren

15 juni - Vogelkĳkdag - Virelles

- Leuven

Actiedagen

IEDEREEN IS WELKOM!

4 mei - River Cleaning - Waver

24 augustus - Beach Clean Up - Oostende 15 november - Boomplantactie - Locatie te bevestigen

Rangerclubkampen

MET OF ZONDER OVERNACHTING

Dagkampen

1 tot 4 juli - 6+ - Tongerlo

21 tot 25 juli - 7+ - Duffel

11 tot 15 augustus - 7+ - Deinze

25 tot 29 augustus - 6+ - Westerlo

Kampen met overnachting

7 tot 12 juli - Wolvenkamp voor 12+ - Vercors, Frankrĳk

3 tot 8 augustus - Ardennenkamp voor 8+ - Han-sur-Lesse

24 tot 29 augustus - Natuurverkennerskamp voor 6+ - Westerlo

Crolle Agency

JOUW ADOPTIE IN ACTIE

Heb jĳ een sneeuwluipaard of jaguar geadopteerd? Hieronder lees je het laatste nieuws over je lievelingsdier!

Met rasse schreden vooruit voor de jaguar en zijn leefgebied, dankzij jou

Misschien weet je al dat we in de Amazone nauw samenwerken met inheemse gemeenschappen. Zĳ weten namelĳk als geen ander hoe het regenwoud en de leefgebieden van de jaguar te beschermen. De afgelopen 40 jaar ging minder dan 2% van hun gebieden verloren door ontbossing. Nu zetten we onze samenwerking met deze Amazonegemeenschappen kracht bĳ.

Om te zorgen dat ze illegale bosbouw kunnen opsporen en documenteren, bezorgden we onze partnergemeenschappen 50 drones. Zo kunnen ze snel ingrĳpen en voorkomen dat jaguars nog meer van hun leefgebied verliezen.

In Zancudo Cocha, in het hart van het Cuyabenoreservaat in het noorden van Ecuador, werkt WWF mee aan een innovatief monitoringsproject met de gemeenschappen:

16 inwoners van Zancudo Cocha hebben een duidelĳk doel voor ogen: jaguars identiﬁceren en monitoren.

Ze installeerden 64 sets wildcamera’s in een gebied van 50 km². Waarom ze sets van twee gebruiken? Omdat je jaguars nauwkeuriger kan identiﬁceren als je foto’s hebt van beide ﬂanken. De resultaten zĳn we nu aan het analyseren.

Doel: precieze inzichten krĳgen in de jaguarpopulatie, en op basis daarvan het aantal mens-dierconﬂicten beperken.

Met jou aan onze zijde schrijven we een nieuw hoofdstuk voor de jaguar. Want met jouw adoptie doe je meer dan een iconische diersoort beschermen. Je helpt ook een heel ecosysteem in evenwicht houden. Bedankt!

Uit een strategisch rapport dat WWF in november uitbracht, bleek dat elke hectare jaguarhabitat jaarlijks wel 15.800 tot 22.200 USD opbrengt aan essentiële ecosysteemdiensten. Denk maar aan klimaatregulatie en zoetwatertoevoer. Het rapport legt ook uit waarom investeren in het behoud van het leefgebied van jaguars zou moeten passen in een milieu- en economische strategie die alle sectoren omvat; van de overheid en ﬁnanciële instellingen tot bedrijven en het maatschappelijk middenveld.

Vredevolle toekomst voor de sneeuwluipaard, dankzij jou

In de hooggebergten van Centraal-Azië staat de sneeuwluipaard – de geest van de bergen – symbool voor de schoonheid en kwetsbaarheid van de ecosystemen waarin hĳ leeft. Dankzĳ jouw symbolische adoptie kunnen wĳ ons dag na dag inzetten voor harmonie tussen deze majestueuze katachtige en de lokale bevolking.

Want in de Himalaya is het elke dag vechten om te overleven. Voedsel en water zĳn er schaars; de bodem is moeilĳk te bewerken. Lokale gemeenschappen houden vee om de kost te winnen. Tegelĳk vinden sneeuwluipaarden minder en minder wilde prooien. Daardoor wagen ze zich steeds dichter bĳ de gemeenschappen, en dus bĳ de dieren waarvan zĳ afhangen. ‘De meeste gemeenschappen aanvaarden dat roofdieren eens een grazend dier wegpikken uit de bergen. Maar wanneer een sneeuwluipaard ‘s nachts over de omheining springt en een kudde decimeert, stelt hĳ het geduld van de inwoners zwaar op de proef’, vertelt Nicola Loweth, Program Manager Asia bĳ WWF-UK. ‘Helaas zien we meer en meer van die aanvallen, en leiden die vaak tot wraakacties tegen sneeuwluipaarden.’

Betrokken gemeenschappen

Wist je dat je met jouw donatie niet enkel bĳdraagt tot beschermingsmaatregelen? Je steunt ook initiatieven om het levensonderhoud van de lokale gemeenschappen te verbeteren. Door bĳvoorbeeld jakwol en geitenkaas te verkopen, diversiﬁëren de inwoners hun inkomstenbronnen terwĳl ze harmonieus samenleven met de dieren die hen omringen.

Jouw adoptie maakt écht het verschil voor de sneeuwluipaard. Samen werken we aan een toekomst waarin grote katachtigen en mensen vredevol samenleven in de ontzagwekkende bergketens van Centraal-Azië.

Dankzĳ jou kan het wél: samenleven met sneeuwluipaarden

718

SNEEUWLUIPAARDEN GETELD IN INDIA

In het Indische deel van de Himalaya droeg WWF bij aan de bouw van roofdierwerende omheiningen in drie dorpen. Die trokken we op in samenwerking met de inwoners. Nu bieden ze bescherming aan 1.800 schapen en geiten: zo konden de gemoederen bedaren.

59 LAMPEN OP ZONNE-ENERGIE GEÏNSTALLEERD

Daarnaast testen lokale gemeenschappen knipperende lampen op zonne-energie. Die plaatsen ze op plekken waar veel conﬂicten met sneeuwluipaarden voorkomen. De lampen ﬂitsen op onvoorspelbare momenten, en helpen zo roofdieren weghouden. Ze hebben hun nut al bewezen: minder vee viel ten prooi aan sneeuwluipaarden.

EEN SNEEUWLUIPAARD

WWF-Vlaanderen vzw

Emile Jacqmainlaan 90

1000 Brussel

02 340 09 20 wwf.be

Trimestrieel P309290

PB-PP | B 714 BELGIE(N) - BELGIQUE

Retourzending?

22 MAART 2025 - 20.30 UUR