Balikas Oktubre-Disiembre 2020 Isyu

BALIKAS TI OPISIAL A PAGIWARNAK TI GUMIL FILIPINAS TOMO 11, BLG. 1

ISSN 0119-9668

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

Opisial ti GF para iti 2019-2021, nagsapata iti Siudad ti Laoag

(Panid 6)

Dap-ayan 2020:

Saan a Napasardeng ti COVID-19 (Panid 8) LINAONNA

GUMIL FILIPINAS Sirmata: “Pannakaparnuay ti maysa a lubong a ti lengguahe nga Ilokano mataginayon ken masaluadan babaen kadagiti sinurat iti Ilokano a maipablaak, maipangngeg ken maipabuya.”

Mision: “Panangipaay ti gundaway iti asino man a mangtakuat ken mangasa iti kabaelanna nga agsurat iti lengguahe nga Ilokano ken panangawis iti asino man a tumulong tapno maipatungpal ti gunglo dagiti panggepna.”

(Naaprobaran babaen ti Resolution No. 2019-11 iti naangay a Umuna nga Special a Miting ti Board a naangay iti Senior Citizens – NGO Hall, Naguilian, La Union idi Oktubre 20, 2019)

Dagiti Gapuanan ti GF 2019-2021, p. 4 Ituloytayo Latta ti Agsurat, p. 11 Wen, Kasapulan ti Mannurat ti Editor, p. 11 Ti GUMIL Filipinas ken Siak, p. 12 ‘Tay Reunion, Nagbalin a Maipapan iti COVID-19, p. 13 Wen, Nabilbilegtayo Ngem ti Angol, p. 13 Parikut, Pakaseknan ken Pamuspusan, p. 14 GUMIL Chapters, pp. 15-18 Naasi nga Ayat, p. 19 Dandaniw, pp. 20-21 Financial Report, pp 22-23 Ni DS Bulong ken ti Mito iti Makapakatawa a Nobela, p. 24

2

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

EDITORIAL

Ag(i)balikastayo Manen!

MANIPUD ITI PRESIDENTE

Ni karpintero, isu pay ti anayen ti hamba ti balayna. Ni mannamili, isu pay ti gusab ti tayabna. Ni mannait wenno modista, isu pay ti daan ti bestidana. Ket ni mannursuro, dina pay maisuro ni buridekna.

Ni mannurat, isu ketdin ti awan bukodna a E publikasion?

D Wen, agsipud kadagiti nagkaadu a rason. Ta I saan met a talaga a ti agsurat iti para iti gunglo T O ti pudpudno a nakaisangratan ti talento ken laing R ni mannurat. A masapul nga ulluenna ti igatangna I iti isaangna a pangaldawna, wenno teggedenna ti A igatangna iti pamguongna ken bulibolenna ti para L segdenna. Isu nga iti un-unana, nupay naannayas ti taray ti maysa a publikasion ti gunglo, gapu kadagiti adu a pakakumikoman ni mannurat, pagam-ammuan, mabaybay-anen a kas iti agkalaegan a tanap. Kasta ti napasamak iti Balikas a publikasion ti Gunglo Dagiti Mannurat nga Ilokano (GUMIL) Filipinas.

Ngem kasano ngarud a pukawen ti panag-Balikas?

Idinto a ni mannurat, agbibiag kadagiti balikas? Immuna nga adda Balikas, kunaen ti Nasantuan a Kasuratan. Ket ti Balikas nagtagilasag. Wenno naglasag.

Wen, a, naglasag idin ngem saan pay siguro pay a naan-anay a nakalasag. Kalpasan ti sumagmamano a tawen, nga adda pay ketdin naaramid a pagsisinnaputan iti birtual nga espasio, nagbalin nga umel ti balikas. Narigat ngamin a susteneren agsipud kadagiti agsasamusam a pakarikutan. Ket agyaman datao kadagiti nanginaw ken nangtartarabay iti Balikas ta mannurat met dagitoy a nabaybay-anda ti nagsapul iti para pamguongda, naliwayanda ti nangputar iti aliniado a hamba, tapno agbalikas laeng ti Balikas. Wenno inraprapinda a pinuypuyatan, kinagiddan ti panangtagtagibida kadagiti pudno a tagibida ken kadagiti inin-inawda a gapuananda.

No adda ngarud nasken a pagyamanantayo ita, isu ti kaadda manen liderato ti GUMIL Filipinas a nakalagip a mamagbalikas manen iti Balikas. Daytoy a liderato, mamati a ti rumbeng a katatademan iti sarrutsona, awan sabali no di ni karpintero. A ti kapupuliduan ti pannakaikapet ti awanan, busoran ken dellegna, ti balay koma ti karpintero dayta. Ket ti kalalagdaan iti tayab, ni koma mannamili dayta. Ti kasasadiaan iti aruaten, ni mannait koma.

Ket no adda koma publikasion a maipatpateg, ti koma publikasion dagiti mannurat dayta. Ti Balikas.

Dayta ti Balikasda. Ditada nga ag-Balikas. Ditada nga agi-Balikas kadagiti an-anek-ek ken pampanunotda a para iti gungloda.

Ala, padasentayo manen. Ti ag-Balikas. Ti agiBalikas. Sapay ta naaw-aweng itan. Ad-adun ti maibaga, ad-adu metten ti maagsaw a para iti sapasap.

Ag(i)-Balikastayo manen!

-JBM

REMY N. ALBANO

Lima a Panggep a Nasken a Tun-oyen ti GUMIL Filipinas iti 2019-2021 1. Pannakapabileg ti Gunglo • Pannakaangay dagiti Regular ken Espesial a panagmimiting, pannakaangay ti Tinawen a Kombension wenno Dap-ayan (agsisinnublat dagiti sanga ti GF a mangsangaili).

• Pannakaisubli ti GUMIL Filipinas (GF) Website.

• Ituloy ti panangpabiag kadagiti saan nga aktibo a sanga ti GF (provincial chapters) ken panangallukoy kadagiti dati a kameng nga agsubli iti GF. • Pannakaisubli ti Balikas, ti pagiwarnak (newsletter) ti GUMIL Filipinas, tapno adda pagrubuatan dagiti agdadamo a mannurat a pangipablaakanda kadagiti gapuananda ken pakaipablaakan dagiti mapaspasamak iti ikub ti GF. Agbalinto ti pagiwarnak a reperensia iti pannakaisurat ti baro nga edision ti pakasaritaan ti GF iti masakbayan.

Maikkanto iti kopia dagiti biblioteka probinsial tapno ammotayonto ti pagsapsapulantayo iti kopia no bilang ta mapukawto dagiti kopiatayo.

• Pannakasurot dagiti pagalagadan iti panagkameng iti GF. • Iti tinawen a kombension, nasaysayaat no ibasa met laeng ti Sekretario-Heneral ti nagan ti tunggal nagatendar ken

BALIKAS TI OPISIAL A PAGIWARNAK TI GUMIL FILIPINAS

TOMO 11, BLG. 1

ISSN 0119-9668

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

Editorial Board Editor-in-Chief:

Joel B. Manuel

Associate Editor: Neyo E. Valdez Literary Editor:

Elizabeth B. Madarang-Raquel

Correspondents: Renato A. Taylan, Benjamin Pacris, Maria Teresa B. Benas, Rolando A. Seguro, Jr., Djuna A. Alcantara, Estela L. Pones, Luvimin Aquino, Fernando B. Sanchez, Prodie Gar. Padios, Analyn Domingo, Eddie Bueno, Arnold C. Baxa, Laurence Alfred R. Espejo, Mario S. Ascueta, Edmundo Bisquera, Maylyn Cabanilla Circulation Manager: Anna Liza M. Gaspar Advertising Manager: Estela Bisquera-Guerrero Consultants:

Remy N. Albano Clesencio B. Rambaud Eliseo B. Contillo

SALAYSAY Nakariingen ti Balikas, Pagiwarnak ti GUMIL Filipinas ELIZABETH M. RAQUEL ITI kamaudiananna, mabasatayo manen ti Balikas, ti pagiwarnak ti GUMIL Filipinas. Sappuyotentayo ngarud ti nasged a tarigagayna a makapagserbi manen kadatayo.

Kasapulantayo ti Balikas a pakaisuratan dagiti mapaspasamak iti GUMIL Filipinas, ti gunglo dagiti mannurat nga Ilokano iti Filipinas ken iti ballasiw-taaw.

Agpaay pay daytoy a nayon a pakaipablaakan dagiti daniw, sarita, ken salaysaytayo.

Ala, ngarud, pada a mannurat nga Ilokano, ken kadagiti amin a naayat iti Literatura Ilokana, tumulongkayo koma a mangtagibi iti daytoy pagiwarnaktayo.

Pagiwarnaktayo daytoy a rebbengna a tarabayentayo iti panagsublina tapno makatulong met iti ad-adda pay a pannakapabaknang ti literaturatayo a Saluyot.—• patakderenna daytoy ta dakkel a banag ti panangbigbig iti kaadda ti maysa a delegado iti maysa a taripnong nangruna no agdadamo daytoy. Nasayaat met no adda maibunong a bio-data form a kompletuen ti tunggal delegado ket maidatag daytoy iti SekretarioHeneral iti maudi nga aldaw ti kombension. Dagitoy makompleto a bio-data ti pangalaanto iti impormasion iti mailibro a bio-note ti tunggal kameng ti GF a mailibro ken mayalnag iti sumaruno a kombension.

• Tinawen a panangiruar ti GF iti uray maysa laeng a libro (saanna a kayat a sawen a maymaysa laeng) a pakatiponan dagiti sinurat (salaysay, daniw, wenno sarita) dagiti kameng ti GF. Masurot ti sistema a panagtatagnawa.

• Panagatendar kadagiti lokal ken internasional a seminar/workshop/ conference iti panagsuratan ken kannawidan/kultura ni Ilokano.

• Akreditasion ti GF, agraman dagiti provincial chapter, kadagiti ahensia ti goblerno.

2. Pannakaurnos ti Listaan Dagiti Opisial a Kameng ken Panagrekrut Kadagiti Baro a Mannurat • Pannakaitultuloy ti Pasnaan (masapul a tunggal chapter, adda maawisna nga agbalin a fellow) ken pannakaebaluar dagiti agturpos iti tunggal lima a tawen.

• Apaman a makaturpos ti maysa

a fellow, maikkan a dagus iti application form para iti panagkameng ket agsapatanton a kas kameng inton maangay ti kombension iti dayta met laeng a tawen a panagturposna iti Pasnaan.

• Makiddaw iti tunggal chapter nga agrekrut iti uray maysa laeng nga agkameng iti kada tawen.

• Panangawis kadagiti Honorary Members.

3. Agtultuloy a Panangirupir iti Ortograpia ti Lengguahe nga Ilokano • Pannakikonsultar iti Komisyon sa Wikang Filipino (KWF), babaen ti tulong ti NCCA, mainaig iti pannakausar koma ti Tarabay iti Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano 2012 a kas tarabay iti umno nga ortograpia ti lengguahe nga Ilokano kadagiti komunidad, eskuela, ken kadagiti lugar dagiti Ilokano, agraman iti ballasiw-taaw.

• Pannakaangay ti lektiur/workshop iti Basic Ilokano Orthography kadagiti ili (local government units) nga atendaran dagiti pannakabagi dagiti barangay ken dagiti opisina ti gobierno tapno maurnos met laeng ti panagsuratda kadagiti anunsio, pakaammo ken pakdaar a maipaskil kadagiti lugarda. Iti sabali a pannao, pagbalinentayo dagiti amin nga umili, saan laeng a dagiti mannurat, a nalaing nga agusar iti umisu nga Ilokano.

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

3

BALIKAS Nagungarkan A kas mula a nasibsibugan iti talek Ken namnama iti kapages ti kalgaw Ti ngatangata a siinama nga agururay Panagrusingmo, panagungar A nabayag a nasipsiputan Iti baro a langa ken lasbang.

Iti panagtaom, mabiag manen Dagiti nailibay a tarigagay Dagiti nagaget a pluma Dagiti mannurat nga agsapsapul Iti nadam-eg a daga ti panagsuratan Tapno agsantak ken agsampaga Dagiti putar ti plumada.

Sika ti Balikas a sinapsapulda Umang-anges iti napintas a rubuatmo Iti nabileg a takder a sapsappuyoten Ti rimat ti init a mangiwanwan Iti panagsublim tapno iti kaano man Saankanto koman a mailibay!

4. Panangpadakkel iti Pondo • Panagkiddaw iti pondo babaen dagiti Project Proposals (maidatag dagitoy kadagiti maiparbeng nga ahensia ken tattao nga agpaay a kas isponsor).

• Panangitultuloy iti proyekto a Search for Mrs./Miss GUMIL Filipinas iti tunggal kombension (inkapilitan kadagiti amin a chapter a mangipatakder iti kandidatana para iti daytoy).

• Raffle draw activity ken GF bonding party.

5. Dokumentasion Dagiti Gapuanan ti GF iti Napalabas ken iti Agdama, ken Pannakaipablaak Dagiti libro nga Ilokano • Pannakaimaldit/Pannakaipablaak/ Pannakailibro amin a gapuanan ken aramid ti GF nga idauluan ti Editorial Committee (idatag dagiti chapters dagiti kayatda a maipablaak/mailibro iti komite).

—•

4

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

SALAYSAY

Dagiti Gapuanan ti GUMIL FILIPINAS 2019-2021

Uray Karigatna, Adda Met Nagudilan Ni Neyo E. Valdez

Nabotosan dagiti opisial iti General Assembly iti Dap-ayan 2019 iti Luna, Apayao.

ITI pakabuklan ti pakasaritaan ti liderato ni Remy N. Albano iti GUMIL Filipinas (Presidente, 2019-2021) iti dua a tawen a terminona, makita ti pannakalapped ti panagtulid ti nasayaat a gapuanan ken direksion ti gunglo ken panagduadua no kabaelan pay nga ituloy dagitoy gapu iti isasangbay ti di napakpakadaan a pandemia ti COVID-19, ken ti pannakaituloy met laeng amin a panggep iti laksid dagiti adu a karit.

Pakasaritaan ngarud met daytoy ti kinaregget ti liderato nga agserbi para iti pagsayaatan ti Literatura ken Pagsasao nga Ilokano iti uneg ti dua a tawen.

Marikna a dagus ti napintas a direksion ti liderato ni Presidente Albano iti pannakakiddaw a formal attire wenno barong ti aruaten dagiti opisial iti panagsapatada. Ipasimudaagna ti panagpasnek dagiti opisial a mangakem kadagiti pagrebbenganda a kas namnamaen kadakuada dagiti kameng a nangibotos kadakuada.

Iti kaunaan a miting ti GF Board kalpasan ti panagsapatada iti MMSU-CTE campus iti Siudad ti Laoag, imbatad ni Presidente Albano dagiti lima a panggep a kayat a tun-oyen (five-point agenda) ti administrasionna: (1) Pannakapabileg ti gunglo; (2) Pannakaurnos ti listaan dagiti opisial a kameng ken panagrekrut kadagiti baro a mannurat; (3) Agtultuloy a panangirupir iti Ortograpia nga Ilokano; (4) Panangpadakkel iti pondo; ken (5) Dokumentasion dagiti gapuanan ti GF iti napalabas ken iti agdama, ken

pannakaipablaak dagiti libro nga Ilokano.

Dagitoy nga agenda ti pagrukodan ti balligi dagiti agdama nga opisial, uray sakbay man laeng a dimteng ti COVID-19.

Naisubli ti Akreditasion iti NCCA Immuna a nataming ti pannakaisubli ti akreditasion ti GUMIL Filipinas para iti grant manipud iti National Commission for Culture and the Arts (NCCA). Sipud pay idi 2017, saanen a nakaawat ti GF iti grant a para iti Seminar-Workshop gapu iti parikut iti liquidation. Saan a makaala iti baro a grant agingga a saan madalusan ti rekord ti agkiddaw nga organisasion.

Idi Hunio 6, 2019, kaduak da Presidente Albano ken dagiti editor ti Bannawag, da Cles Rambaud ken Juan Al. Asuncion, a napan iti opisina ni Dr. Ferdinand Isleta, ti hepe ti Arts Section ti NCCA, iti Intramuros, Manila tapno mataming ti pannakadalus ti rekord ti GF. Nakatulong ti panagpaay ti Isleta a kas mammagbaga ti GF, ta babaen ti tulongna, nataming a dagus ti aplikasion ti gunglo para iti akreditasion. Ditoy a naammuanmi nga awanen ti parikut iti rekord ti GF, gapu met laeng ti baro a polisia ti komision.

Naaprobaran ti akreditasion ket idi Marso 4, 2020, napirmaan ti Memorandum of Agreement para iti pannakaited ti grant para iti Dap-ayan 2020.

Pannakapabileg Dagiti Provincial Chapter Tapno mariing manen dagiti saan nga aktibo a provincial chapter, immuna a

tinurong ni Presidente Albano ti GUMIL Isabela idi Hunio 2, 2019. Kaduak daytoy a napan iti reorganizational meeting iti pagtaengan ni Estela F. Pones iti Jones, Isabela, babaen ti panangilungalong ni Apo Baldovino Ab. Valdez, dati a presidente ti GF. Nabotosan dagiti baro nga opisial nga idauluan ni Pones. Ditoy a napagsasaritaan ti pannakaisayangkat ti seminar iti ortograpia para kadagiti mangisursuro iti Isabela. Ditoy ngarud a nainaw ti Innadal Series, wenno ti serye ti seminar iti Ortograpia.

Maikadua a tinurong ti GUMIL Filipinas ti La Union. Naangay idi Oktubre 20, 2019 ti maysa nga Special Meeting ti GF Board iti opisina ti Senior Citizens iti Naguilian, La Union babaen ti awis ni Apo Joven Costales, retirado a hues ken maysa kadagiti mammagbaga ti GF. Babaen ti tulong ni Apo Costales ken dagiti opisial, napagkaysa ti GUMIL La Union nga idauluan ni Eddy Almodovar ken ti GUMIL San Fernando City ni Djuna A. Alcantara. Nabotosan ngarud dagiti baro nga opisial ti napabaro a GUMIL La Union-San Fernando City nga idauluan ni Alcantra a Presidente ken ni Almodovar a kas Bise-Presidente.

Naangay met ti Maikadua a Board Meeting ti GF iti ASIST campus iti Bangued, Abra idi Nobiembre 10, 2020, babaen ti panangsangaili ni Ma. Teresa Beñas, ti nabotosan a presidente kalpasan ti reorganisasion ti provincial chapter.

Innadal Series Nagbalin ti Innadal Series ti GUMIL Filipinas a kas agtultuloy a programa a mangyadal ti Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano kadagiti mannursuro, estudiante, kameng ti media nga agsursurat iti Ilokano, dagiti information officers kadagiti opisina ti gobierno, ken dagiti opisial ti barangay.

Dagiti eksperto iti ortograpia ti maawis nga aglektiur kadagitoy nga innadal.

Immuna a naisayangkat daytoy iti Provincial Capitol ti Siudad ti Ilagan idi Septiembre 22, 2019 babaen ti panangsangaili ti GUMIL Isabela ken

SALAYSAY pannakitinnulong ti liderato ti probinsia nga idauluan ni Gob. Rodolfo T. Albano III. Agarup 300 a mannursuro manipud kadagiti nadumaduma a distrito ti probinsia ti nagatendar iti kaunaan nga Innadal.

Maikadua a naisayangkat ti Innadal iti Bangued, Abra idi Nobiembre 10, 2019 babaen ti panangsangaili ti GUMIL Abra.

Inatendaran met daytoy ti nasurok 100 nga estudiante, mannursuro ken media practitioner iti probinsia.

Bagi met ti GUMIL Ilocos Sur ti maikatlo iti serye ti Innadal. Naangay daytoy iti University of Northern Philippines iti Siudad ti Vigan idi Pebrero 21, 2020, nga inatendaran dagiti estudiante, mannursuro, information officers dagiti nadumaduma nga ahensia ti gobierno, ken dagiti kameng ti media.

Agtultuloy a Laban iti Ortograpia Natawid ti liderato ti parikut iti ortograpia, a nangrugi iti di panangbigbig ni Virgilio Almario, pangulo ti Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) iti Tarabay iti Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano nga immuna nga impablaak ti KWF idi 2012 ken ti agtultuloy a panangipapilitda, kaduada ni Purificacion Delima, ti Komisioner iti Ilokano, iti bukodda nga ortograpia ti Ilokano a maibasar iti pagbatayan ti ortograpia ken gramatika ti Tagalog.

Nagsurat ti GF (napetsaan iti Nobiembre 15, 2019) ken ni Leonor Briones, Sekretario ti Department of Education, mainaig iti kontrobersia iti ortograpia, ken ni Tolentino G. Aquino, Regional Director ti DepEd Region 1 (napetsaan iti Agosto 15, 2020) para iti isu met laeng a panggep. Nag-courtesy call ni Presidente Albano, Bise-Presidente Elizabeth Madarang-Raquel ken dadduma pay nga opisial ti GUMIL Ilocos Norte ken ni Bise-Gobernador Cecilia Araneta Marcos ken nangidanon iti surat ti GF para ken ni Gobernador Matthew Manotoc Marcos para iti pannakausar ti Tarabay 2012 kadagiti public school iti probinsia. Awan ti nabatad nga aksion dagiti maseknan nga opisial, ngem sitatalinaed a managpaliiw ti GF kadagiti addang ti KWF. Agtultuloy met dagiti kameng ti GUMIL iti panagserbida a contextualizer, evaluator, wenno editor dagiti learning resource materials iti Ilokano manipud iti DepEd, a kas kada Joel B. Manuel, Daniel

L. Nesperos, Estela Bisquera-Guerrero, Ariel S. Tabag, Roy V. Aragon, Aileen R. Rambaud, Juan A. Asuncion, Cles B. Rambaud, ken Leonor R. Melchor.

Publikasion ken Dadduma Pay Impablaak ti GUMIL Filipinas ti dua a libro ti Tagnawa: Littugaw: Antolohia Dagiti Sarita nga Ilokano (Tagnawa Series 3) ken Antolohia Dagiti Daniw nga Ilokano (Tagnawa Series 4), a nagpaayan nga editor da Roy V. Aragon, Ariel S. Tabag, Joel B. Manuel ken NME Valdez.

Rimmuar dagiti singin a libro iti imprenta idi Agosto 2020 ken pormal a nayalnag idi Disiembre babaen ti virtual launching.

Naituloy met ti Balikas Magazine a pagpaayan ni Joel B. Manuel nga editor.

Naplano met ti panangbiag ti Balikas website a mangtulong iti information dissemination ken dokumentasion dagiti proyekto, programa, ken aramid ti gunglo.

Nagpaay met ti GUMIL Filipinas a kas Secretariat ti singin a pasalip iti panagsurat mainaig iti COVID-19 pandemic: Guillermo Iloreta Short Story Writing Contest ken GUMIL Oahu Salip ti Daniw. Dakkel ti panagyaman ti GF ken ni Bise-Presidente Raquel a nakipatang kadagiti isponsor dagiti dua a salip a pada a nadekket a gagayyemna, da Guillermo Iloreta ken Eddie Bueno. Maisagsagana metten ti pannakailibro dagiti nangabak kadagitoy a salip.

Virtual Dap-ayan ken ti Agtultuloy a Karit ti COVID Kadagiti lima a panggep ni Presidente Albano a tun-oyen ti GF, ti laeng pannakapadakkel ti pondo ti makuna a

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

5

saan a nataming iti dua a tawen. Aggapu koma ti nayon a pondo iti pannaka-update ti membership kadagiti provincial chapters ken iti panagrekrut kadagiti agdadamo a mannurat. Masansan a mapaspasamak ti pannakasingir ti annual dues kadagiti kameng tunggal Dap-ayan. Ken iti Dap-ayan met laeng a mapaspasamak ti kasamayan a fund-raising activity ti gunglo, ti tinawen a Search for Miss wenno Mrs GUMIL Filipinas.

Nagepekto ti sangapagilian a lockdown gapu iti pandemia idi umuna a segundo ti Marso 16, 2020, makabulan sakbay ti Dap-ayan 2020. Gapu iti daytoy, saanen a naangay ti kombension, kasta met a saanen a naisayangkat dagiti dadduma pay a proyekto ti gunglo a kas iti Innadal ken ti Pasnaan: Ilokano Writers Workshop.

Nagbalinen nga online ti panagmimiting dagiti opisial ken kameng ti Board.

Pagdaksanna, adda dagiti opisial a saan a makaat-atendar iti Zoom meeting gapu iti kinakapsut ti signal iti lugarda.

Iti laksid dagitoy a kinarigat ti panagtataripnong ken panagdaliasat gapu iti pandemia, intuloy ti GF nga insayangkat ti Dap-ayan 2020 babaen ti virtual teleconferencing. Narebisar ti program ken pondo, kas kiniddaw ti NCCA a nangited iti grant.

Babaen ti “panangsangaili” met laeng ti GUMIL Ilocos Norte, wenno nagpaay a main host ti virtual Dap-ayan, naisayangkat dagiti napapateg a paset ti programa ti tinawen a kombension: ti pannakaipaay ti Pammadayaw kadagiti napili a Pedro Bucaneg Awardees para iti Literatura Ilokana (da Norberto Bumanglag,

Pannakataming ti akreditasion ti GUMIL Filipinas iti opisina ti NCCA.

(Maituloy iti panid 23)

6

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

SALAYSAY

Opisial ti GF para iti 2019-2021, nagsapata iti Siudad ti Laoag Ni Neyo E. Valdez INDAULUAN ni Remy N. Albano, bise-gobernador ti Apayao, dagiti nagsapata nga opisial ken kameng ti Hunta Direktiba ti GUMIL Filipinas, iti naangay a seremonia iti Alumni Hall, MMSU-College of Teacher Education, iti Siudad ti Laoag, Mayo 19, 2019.

Kadua ni Albano a nagsapata para iti dua a tawen a termino da Elizabeth Madarang-Raquel, Bise-Presidente; Neyo E. Valdez, Sekretario-Heneral; Anna Liza M. Gaspar, Tesorera; Estela Bisquera-Guerrero, Auditor; Joel B. Manuel, Manarawidwid; ken Freddie G. Lazaro, Agirakurak . Nagsapata met a kameng ti Hunta Direktiba da Mario T. Tejada, Eliseo B. Contillo, Edmundo A. Bisquera, Benjamin P. Pacris, Avelina Fe C. Camacho, Roy V. Aragon, Mario S. Ascueta, ken Rolando A. Seguro Jr. Saan a nakadar-ay ni Vilmer V. Viloria, dati a Presidente ken agpaay nga ex-officio member.

Nabotosan dagiti opisial iti naangay a General Assembly ti GF iti Dap-ayan 2019 iti Apayao Eco-Tourism & Sports Complex, San Gregorio, Luna, Apayao idi Abril 28, 2019.

Ni Dr. Ferdinand Isleta, hepe ti Arts Section ti National Commission on Culture and the Arts (NCCA), ken Ilokano a tubo ti Dingras, Ilocos Norte, ti namagsapata kadagiti baro nga opisial.

Nangipaay iti pangliwliwa dagiti estudiante ti MMSU-CTE babaen ti panangidaulo ni Dr. Edna C. Nagtalon.

Kalpasan ti panagsapata, naangay ti kaunaan a Regular Board Meeting dagiti opisial.

Report ti Tesorera Immuna a nagreport ni Anna Liza M. Gaspar mainaig iti financial status ti Gunglo. Segun iti maysa a panid a report a naiwaras kadagiti opisial, mapan a P74,156 ti kadagupan ti pondo ti GF. Naikkaten ditoy ti naibayad iti GUMIL Cagayan a kas paset ti obligasion ti GF iti Moonlite Resort iti Sta. Ana a

nakaangayan ti Dap-ayan 2018 ken maika-50 nga anibersario ti GUMIL Filipinas.

Kadagiti provincial chapter nga adda pay nabatbati nga obligasionna iti GUMIL Filipinas gapu iti panangsangailida kadagiti napalabas a Dap-ayan, napagnunumuan babaen ti maysa a Resolusion dagiti opisial a mawaswasen dagitoy tapno makapangrugi a nasayaat ti gunglo nga awanen ti pakarikrikutanna nga agsingir.

Report ti GUMIL Apayao Nagreport met ni Albano, agdama pay a presidente ti GUMIL Apayao, mainaig iti panangsangailida iti napalabas a Dapayan 2019. Segun kenkuana, awan ti nabati nga obligasionda ta nasungbatan amin dagitoy babaen ti tulong dagiti lokal nga opisial ti Apayao.

Kiniddawna met kadagiti opisial nga ibinglayda ti bukodda nga assessment wenno no ania ti makunada iti panangsangaili ti GUMIL Apayao iti kombension.

Nagkaykaysa dagiti opisial a nagkuna a napintas ti nakapasamakan ti seminar ken ti nagdagusan dagiti timmabuno ta makaay-ayo ti lugar aglalo kadagiti aggapu iti siudad wenno kadagiti naayat iti nakaparsuaan, ken awan ti makunada kadagiti makan a nangdaydayawanda gapu ta aglaplapusanan dagiti naidasar a makan.

Nangipaay pay dagiti opisial kadagiti singasing tapno naururnosto pay dagiti sumarsaruno a Dap-ayan.

Pannakapili Dagiti Mammagbaga Indatag ni Albano ti listaan dagiti napilina nga agbalin a Mammagbaga ti Gunglo para iti agdama nga administrasion, para iti kompirmasion ti Board. Innaganna dagitoy a da: Cles Rambaud, Gladys Menor, Ric Agnes, Virginia Duldulao, Ferdinand Isleta,

SALAYSAY

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

7

Agustin Molina, ken Dionisio Bulong.

Innagananna met ken naaprobaran a Legal Adviser dagiti sumaganad nga abogado: retirado a Hues Joven Costales, Ranvylle O. Albano, ken Rafael Alimbuyugen.

Lima a Panggep Para iti Dua a Tawen Imbinsabinsa met ni Albano ti five-point agenda ti administrasionna: (1) Panakapabileg ti Gunglo; (2) Pannakaurnos ti listaan dagiti opisial a kameng ken panagrekrut kadagiti baro a mannurat; (3) Agtultuloy a panangirupir iti umisu nga Ortograpia nga Ilokano; (4) Panangpadakkel iti pundo; ken (5) Dokumentasion dagiti gapuanan ti GUMIL iti napalabas ken ti agdama ken panagipablaak kadagiti libro nga Ilokano.

Kangrunaan nga imbilinna ti pannakaurnos ti akreditasion ti GF iti NCCA tapno makaala manen iti pondo (a naisardeng idi 2016) para iti Dap-ayan, babaen ti panangurnos iti rehistrasion iti SEC (saanen a kasapulan ti rehistrasion iti DSWD) ken financial status ti GF. Para iti pannakapadakkel ti bilang dagiti kameng, imbilinna ti panangallukoy kadagiti agkameng, aglalo dagiti nataenganen wenno nabayagen a nagserbi iti gunglo, nga agsublida a kas kameng ken itultuloyda a suportaran ti ania man programa ken proyekto ti gunglo; ken panagbalin nga inkapilitan ti panagbalin a Junior Member dagiti fellow iti Pasnaan, a saan pay a kameng ti GF, apaman a maileppasda ti workshop.

Pannakabukel Dagiti Komite Indatag met ni Albano ti listaan dagiti maisingasing a chairperson ken miembro ti tunggal komite a kas nailanad iti Constitution and By-Laws. Immanamong met dagiti nainaganan iti listaan a kas kada: Steering Committee: Chairman: Remy N. Albano; CoChairman: Elizabeth Madarang-Raquel; dagiti kameng: Neyo E. Valdez, Anna Liza M. Gaspar, Mario T. Tejada; Seminar Workshop Committee / Programs and Projects: Chairman: Elizabeth Madarang-Raquel; Co-chairman: Estela BisqueraGuerrero; dagiti kameng: Mario T. Tejada, Rolando A. Seguro Jr., Anna Liza M. Gaspar; Editorial Committee: Chairman: Neyo E. Valdez; Co-chairman: Roy V. Aragon; dagiti kameng: Freddie G.

Umuna a Regular Board Meeting dagiti opisial.

Agpakanawan: Remy N. Albano, Dr.Ferdinand Isleta, ken Elizabeth M. Raquel

Lazaro, Rolando A. Seguro Jr., Joel B. Manuel; Finance Committee: Chairman: Anna Liza M. Gaspar; CoChairman: Estela Bisquera Guerrero; dagiti kameng: Eden Cachola-Bulong, Eliseo B. Contillo, Avelina Fe C. Camacho; Legal and Research Committee: Chairman: Benjamin P. Pacris; Co-chairman: Neyo E. Valdez; dagiti kameng: Atty. Ranvylle O. Albano, Edmundo A. Bisquera, Freddie G. Lazaro; Marketing and Promotions Committee: Chairman: Elizabeth MadarangRaquel; Co-Chairman: Mario T. Tejada; dagiti kameng: Vilmer V. Viloria, Mario S. Ascueta, Avelina Fe C. Camacho; Awards Committee: Chairman: Estela Bisquera-Guerrero; Co-chairman: Cles B. Rambaud; dagiti kameng: Ariel S. Tabag, Roy V. Aragon, Joel B. Manuel; Ethics Committee: Vilmer V. Viloria; Co-Chairman: Benjamin P. Pacris; dagiti kameng: Eliseo B. Contillo, Mario S. Ascueta, Edmundo A. Bisquera; ken Membership Committee: Roy V. Aragon; Co-Chairman: Anna Liza M. Gaspar; dagiti kameng: Elizabeth Madarang-Raquel, Neyo E. Valdez, Mario T. Tejada.

Nagatendar met iti miting ni Virginia A. Duldulao, maysa kadagiti mammagbaga ti gunglo.—•

8

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

SALAYSAY

Dap-ayan 2020: Saan a Napasardeng ti COVID-19 Ni Neyo E. Valdez ITI umuna a gundaway iti 52 a tawen ti GUMIL Filipinas, naisayangkat ti literary seminar-workshop ken nailian a kombension, wenno ti Dap-ayan, babaen ti video teleconferencing.

Nausar ti Zoom videoconferencing app a nagsasarakan iti online platform dagiti kameng wenno delegado ken bisita para iti tinawen a pasken.

Maigapu daytoy iti pandemia a COVID-19 a nangipawil iti panagtataripnong ti adu a tao ken panagdaliasat tapno malapdan ti panagraira ti virus. Online ngarud ti nagbalin a new normal kadagiti taripnong wenno seminar kadagiti amin nga opisina wenno ania man nga organisasion. “New normal” kunada dagiti banag wenno aramid a saanen iti kas iti dati ngem isun ti maipakadawyan gapu iti agdama a kasasaad.

Saan met a nagpaudi ti GUMIL Filipinas iti daytoy nga uso.

Babaen ti kooperasion dagiti kameng ken panangkanunong ti National Commission for Culture and the Arts (NCCA) ken dadduma pay nga isponsor, naballigi a naisayangkat ti Dap-ayan iti virtual a pannakaangayna.

Panagsagana Sakbay a nangrugi a nagraira ti virus iti pagilian idi Marso idi napan a tawen, nakasaganan ti pannakaisayangkat ti Dapayan 2020 nga orihinal a nayiskediul idi Abril 17-19, 2020 ken mapasamak koma iti NTA Building iti MMSU, Siudad ti Batac, babaen ti panangsangaili ti GUMIL Ilocos Norte.

Sakbay a timmapog ti Abril, naimbitaranen dagiti bisita ken dagiti aglektiur, napakaammuanen dagiti maipaayan iti pammadayaw, nakapagrehistron dagiti dadduma a delegado manipud kadagiti provincial chapters, ken sumagmamano metten a mannurat iti ballasiw-taaw ti nangidanon iti pakaammoda iti yaatendarda.

Screengrab iti panaglektiur da Joel B. Manuel ken Aileen R. Rambaud ken panag-moderate ni Annaliza M. Gaspar iti estasion ti DWAT, 93.9 ti INCAT, Schools Division of Laoag City a naipabuya iti live iti FB ken Streamtech, ti kaunaan a webinar ti GUMIL Filipinas idi Oktubre 24, 2020.

Panangpirma ni GF President Remy N. Albano (akintengnga) iti financial grant ti NCCA para iti Dap-ayan 2020 iti opisina ti NCCA iti Intramuros, Manila idi Marso 4, 2020. Kadua ni Albano da Sekretario Heneral Neyo E. Valdez ken Tesorera ken Dap-ayan Project Manager Anna Liza M. Gaspar (maikadua ken umuna manipud iti kanawan) ken dua nga staff ti NCCA.

Agganat ti GF a mangisayangkat iti Dap-ayan ta daytoy ti umuna a gundaway a mausar ti Grant ti Seminar Workshop manipud iti NCCA, kalpasan ti sumagmamano a tawen nga awan ti naawat ti gunglo a pondo manipud iti Komision. Ngem kapilitan a nayalud-od ti Dap-ayan idi maipatungpal dagiti naiget a protocol wenno pagannurotan maipanggep iti pannakasaluad ti salun-at gapu iti pandemia, ken ti saanen a nagsubli pay a normal a biag iti pagilian. Napagnunumuan dagiti opisial ti GF babaen ti virtual meeting a naangay idi Hunio 7 nga awanen ti mauray pay a panagsubli ti normal, wenno ti pannakapalubos face-to-face assembly, isu a masapul a maisayangkaten ti Dap-ayan iti bulan ti Disiembre, wenno sakbay nga aggibus ti tawen.

Narebisar ti plan and budget proposal ti Dap-ayan, kas kiniddaw ti NCCA para iti virtual edition. Apaman nga inaprobaran ti NCCA ti revised proposal, nairuar a dagus ti Press Release para iti pannakaituloy ti Dap-ayan iti Bannawag ken iti social media.

Serye ti Webinar Gapu ta pagdadamuan pay laeng a maaramat ti virtual platform para iti Dap-ayan, naisingasing ngarud a mangisayangkat pay nga umuna ti gunglo kadagiti webinar a pangadalan iti proseso ti teleconferencing.

Sakbay ngarud ti Disiembre, naisayangkat dagiti serye ti webinar, babaen ti Zoom, a mangirubuat iti Dap-ayan 2020.

Umuna ti “Panagaramat iti Umisu nga Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano para kadagiti Modiul iti MTB-MLE” idi Oktubre 24, 2020. Naglektiur da Joel B. Manuel ken Aileen R. Rambaud.

Nagpaay met a Keynote Speaker ni Assistant Regional Director (Region 1) Ronald B. Castillo.

Maikadua ti “Panagparnuay ni Mannurat nga Ilokano iti Panawen ti Narikut a Kasasaad ti Lubongna” idi Oktubre 31, 2020. Naglektiur da Junley L. Lazaga, Rene Boy Abiva, ken Sherma E. Benosa.

Adu ti nakipartisipar kadagiti pagdadamuan a webinar, banag

SALAYSAY

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

9

ken A.I. Yoro; Pardanon: Consummado/Konsumado; Elsewhere/ Iti Sabali a Disso; Paraoir: in English & Ilokano; ken Covidizado Dagiti Aldawtayo, agpadada a sinurat ni Aurelio S. Agcaoili.

Panangyawat ni Edmundo A. Bisquera, Presidente ti GUMIL DepEd Urdaneta City, iti kopia ti Resolusion ti GUMIL Filipinas a nangital-o ken ni Apo Juan S.P. Hidalgo Jr a kas Ama ti GUMIL Filipinas ken ni Namnama Hidalgo, balo ni JSPH, iti pagtaenganda iti Tomana, Rosales, Pangasinan, kabayatan a siiimatang ni Virgilio D. Domaloy ti GUMIL Pangasinan.

a di ninamnama ti GF. Adu ti nakiraman iti Zoom teleconferencing ken iti FB live, malaksid pay dagiti engagement iti post iti social media.

Dagitoy a webinar ti nagbalin a template wenno wadan iti pannakaisayangkat met ti programa ken dagiti lektiur iti Dapayan.

Panglukat a Programa, Pannakayalnag Dagiti Libro Napasamak ti umuna nga aldaw ti Virtual Dap-ayan iti agsapa ti Disiembre 12. Nagsasarak dagiti opisial ti GUMIL Ilocos Norte, nga isu met laeng ti mangsangaili iti virtual edition, iti Princess Daphne Resort, San Nicolas, Ilocos Norte. Nagserbi a Program Director ken kangrunaan a moderator ni Anna Liza M. Gaspar.

Nagpaay a Keynote Speaker ni Ferdinand Isleta, pangulo ti Arts Section ti NCCA. Iti mensahe ni Isleta, a maysa kadagiti mammagbaga ti GF ken tubo iti Dingras, Ilocos Norte, dinayawna ti GUMIL Filipinas gapu iti panangawatna iti karit a mangituloy ti Dap-ayan, a mangipakita iti regget ti gunglo para iti lengguahe ken literatura iti laksid ti sasaaden a rigat gapu iti pandemia.

Nayalnag kalpasanna ti 12 a baro a libro nga Ilokano babaen dagiti mannurat, editor wenno pannakabagi dagitoy.

Inyalnag ni Ariel S. Tabag ti Littugaw: Antolohia Dagiti Sarita nga Ilokano (Tagnawa Series 3) ken Joel B. Manuel ti Antolohia Dagiti Daniw nga Ilokano (Tagnawa Series 4), nga agpada nga impablaak ti GUMIL Filipinas ken nagpaayanda nga editor, a kaduada pay da Roy V. Aragon ken NME Valdez. Inyalnag pay ni Tabag ti Dagiti Pundador a nobela ni Prescillano N. Bemudez; ken Matayakon, Rosing! a nobela ni Dionisio S. Bulong, agpada nga impablaak ti Saniata Publications.

Dagiti dadduma pay a nayalnag: Ti Ilokano Crossword Puzzle; Babaniw, Bukanegan, Dallot ken Daddumapay a Pagarigan/Kita ti Daniw ni Elizabeth B. Madarang-Raquel; Murmurs of her Mind and Heart ni Cynthia Espejo Fonacier-Capunitan (Grace Printing Press, Laoag City); Ermitanio iti Bantay Sabangan ni Jovito F. Amorin (GUMIL Filipinas); Atap, koleksion dagiti daniw ni Roy V. Aragon (Imnas & Iway Publications); ken dagiti libro nga inruar ti Hoaeae Publications -- Pagsasao: Ilokano Life According to Our Ancestors da Dalila Agtani ken William Labtis; Bayengyeng da A.S. Agcaoili, R.G. Basuel, A.P. Jose, F.T. Ponce, C.F. Quiamas,

Pammadayaw Para ken ni JSPH Naipaay met iti malem ti programa a pammadayaw para ken ni Juan S.P. Hidalgo, Jr. a pimmusay idi Oktubre 23 iti pagtaenganda iti Tomana, Rosales, Pangasinan. Naawis nga agsao para iti gapuanan ken kabibiag ni Apo Hidalgo dagiti nadekket a gagayyem wenno kamannuratna a kas kada Dionisio S. Bulong, dati nga editor ti Bannawag; Presciliano N. Bermudez, ti GUMIL Pangasinan; Linda T. Lingbaoan, ti UP Press ken dati a kameng ti Bannawag; Junley L. Lazaga ti UP Baguio; Fernando B. Sanchez, Presidente ti GUMIL Pangasinan; ken Elizabeth B. MadarangRaquel, Bise Presidente, GUMIL Filipinas.

Nayawat met iti pamilia ni Apo Hidalgo ti Resolusion ti GUMIL Filipinas a nangbigbig iti gapuananna iti Literatura Ilokana ken nangital-o kenkuana a kas “Ama ti GUMIL Filipinas.”

Dagiti opisial ti GUMIL Pangasinan ken Urdaneta City/DepEd ti nangidanon iti kopia ti Resolusion iti pamilia nga inawat met ni Namnama Hidalgo, kaingungot ni Apo Hidalgo, iti pagtaenganda iti Tomana.

Ni Sol Hidalgo, maysa kadagiti tallo nga anak ni Apo Hidalgo, ti nangipeksa iti panagyamanna iti GUMIL Filipinas gapu iti impaay daytoy a pammadayaw iti amana.

Panagiinnadal Napasamak ti umuna kadagiti serye dagiti lektiur iti panagsurat idi Disiembre 13. Nagpaay a lektiurer iti panagputar iti daniw da Ariel S. Tabag, Ria Rebolledo, ken Ben Pacris. Iti panagputar met iti piksion ti inyadal da Joel B. Manuel, Estela Bisquera-Guerrero, ken Linda Lingbaoan-Bulong.

Nagsasaruno met a rabii, Disiembre 15 agingga iti 17, a naisayangkat ti lektiur iti Ortograpia babaen kada Mario T. Tejada (iti topiko a Panagbulod ken Silabikasion); Joel B. Manuel (Diptonggo ken Dadduma pay a Pagalagadan, ken Panagsilpo ti Balikas); ken Cles B. Rambaud (Gramatika ken Dadduma pay a Pagannurotan).

Nagserbi met a writers’ fellowship ti rabii ti Disiembre 18 babaen ti diskusion kadagiti wadan a mannurat nga Ilokano.

Ni Ariel S. Tabag, Poetry & Entertainment Editor ti Bannawag, iti panangyalnagna iti Antolohia dagiti Daniw nga Ilokano (Tagnawa 4) nga impablaak ti GUMIL Filipinas, manipud iti pagtaenganda iti Quezon City.

10

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

SALAYSAY Prize.

Kalpasan ti virtual a pannakayawat dagiti sertipiko ken plake kadagiti nangabak kadagiti salip, imbasa ni Daniel L. Nesperos ti San Nicolas, Ilocos Norte ti daniwna a “Ti Listaan” a nangabak iti Umuna a Gunggona iti GUMIL Oahu Salip iti Daniw. Kadua ni Nesperos a nangabak iti pasalip ti GO da Roy V. Aragon, maikadua a gunggona, ken Ria Rebolledo, maikatlo a gunggona.

Ni Ben P. Pacris, Presidente ti GUMIL Ilocos Sur, iti panaglektiurna iti Panagputar iti Daniw, manipud iti pagtaenganda iti Bantay, Ilocos Sur.

Ni Norberto D. Bumanglag, Jr., 2020 Pedro Bucaneg Awardee, iti personal a panagyamanna iti GUMIL Filipinas babaen ti online, manipud iti pagtaenganna iti Las Vegas, Nevada, USA.

Nagpaay a moderator ni Junley L. Lazaga iti nabunga a diskusion maipapan kadagiti mannurat nga Ilokano. Nagserbi a discussant da Ariel S. Tabag, Joel B. Manuel, Daniel L. Nesperos, Mario T. Tejada, Rolando A. Seguro Jr., Danny Antalan, Estela BisqueraGuerrero, Elizabeth Madarang-Raquel ken Cles B. Rambaud.

Daytoy ti mangipaneknek nga uray iti virtual, kabaelan dagiti mannurat ti makapagpapatang a nawaya maipapan iti literatura ken kadagiti pagraemanda a padada a mannurat, uray pay awan ti pagsasanguanda a mainum, kada kilawen a kalding wenno ania man a masaramsam a kas kadagiti dati a Dap-ayan.

Aldaw ti Pammadayaw Pormal met a nayawat ti pammadayaw iti dua a mabigbig a mannurat iti Ilokano, da Norberto D. Bumanglag Jr ti San Nicolas, Ilocos Norte ken Ernesto L. Bisquera (posthumous) ti Laoac, Pangasinan, a kas 2020 Pedro Bucaneg Awardee, iti Aldaw ti Pammadayaw idi Disiembre 19.

Ni Cles B. Rambaud, editor ti Bannawag ken nagpaay a chairperson ti GF Awards Committee, ti nangibasa iti nagan ken gapuanan iti literatura dagiti dua a mannurat. Nangipaay ni Bumanglag iti nairekord a mensahe babaen ti Zoom iti panagyamanna kadagiti indibidual wenno grupo a nakatulong iti panagsuratna. Ti balo ni Apo Bisquera a ni Josefina Bisquera ti nangipeksa met iti panagyaman para kenkuana babaen ti nairekord met laeng a video.

Napadayawan met dagiti nangabak kadagiti nadumaduma a salip iti panagsurat, kas iti Mario A. Albalos Foundation Literary Awards, Guillermo Iloreta Short Story Writing Contest, GUMIL Oahu Salip ti Daniw, AMMAFLA, Saniata Prize, ken Gabriela

NALADAW man ti pannakaisayangkatna, wenno naisabsabali ketdi, nagballigi ti Dap-ayan iti pagrukodan iti new normal.

“Better late than never,” kas kuna ni Remy N. Albano, Presidente ti GUMIL Filipinas.

“Gapu iti daytoy a virtual seminar, saan a napugsat daytoy a tinawen nga aramid ken parambak ti GUMIL Filipinas… Uray kaskasano, iti daytoy a panawen ti krisis, naiparikna ti tunggal kameng ti ayat ken tarigagayda a mangtagiben ken mangpasantak pay iti Literatura Ilokana, ken kadagiti kababalin, kannawidan ken pagsasaotayo nga Ilokano,” kinuna ni Albano iti mensahe a binasa ni Neyo E. Valdez, ti Sekretario Heneral, iti panglukat a programa ti Dap-ayan.

Saan a naikkan iti gundaway ni Apo Albano a nakipartisipar iti Zoom meeting gapu iti parikut iti signal ti internet iti Apayao, a pagpapaayanna a Bise-Gobernador. Kasta met dagiti dadduma nga opisial ken kameng manipud iti Rehion Dos gapu iti kinakapsut ti signal ti internet.

Di pay ammo no kaano a mapaksiat ti COVID-19 ngem nga awan duadua nga agtultuloy ti GUMIL Filipinas iti akemna a mangsaluad ken mangpadur-as iti Literatura Ilokana ken iti bukodna a kabaelan, ti mangirekord, babaen ti literatura, iti karirikna ken kapanunotan ni Ilokano maipanggep iti nadangkok nga angol a managan iti COVID-19.—•

Sumagmamano kadagiti nakiraman iti maudi nga aldaw ti Dap-ayan.

Adda iti akinngato iti kanawan ni Anna Liza M. Gaspar, ti Program Manager ken kangrunaan a moderator ti virtual Dap-ayan.

SALAYSAY Pagpampanunotan

Ituloytayo Latta ti Agsurat Ni Jim P. Domingo NABAYAGEN ken namin-adun nga idawdawatko ken ni Cles Rambaud, editor ti Bannawag, a kayatkon ti aginana nga agsurat. Tunggal ipalagipna nga ipaw-itko ti kopia ti kolumko wenno mangsuratak iti maysa a salaysay a para iti magasin, ipalagipko met ti kiddawko. Ngem ipalagipna met ti dawatna a sakonto la isardeng ti agsurat inton nagretiron nga editor.

No ngamin taliawen ti napalabas, binusbosko ti nasurok a dua nga apagkatlo ti biagko a kas mannurat. Nangrugiak a mannurat iti Ingles, insamirak ti nagsursurat iti Tagalog ken sagpaminsan iti Ibanag, sa insarunok nga impangruna ti agsurat iti Ilokano.

Ngem uray no kunkunak nga agbakasionak metten nga agsuratsurat, saanko a mapupuotan a nakaipaw-itak man gayamen iti baro a manuskrito iti Bannawag ken kadagiti dadduma a warnakan.

Nakuna iti naminsan daydi Manong Rey Duque a naraniag ti masakbayak iti lubong ti panagsurat. Ket akuek man wenno saan, naragsakanak met iti imbagana.

Maragragsakanak met no allukoyennak ni Manong Diony Bulong a mangsurat iti maysa a topiko wenno adda yumanna a mainaig kadagiti sursuratenna.

Idi agkitkitakami iti daydi Manong Greg Laconsay iti warnakan ti Liwayway iti Makati, masansan a tapiken ti abagak sa isarunona a kuna dagiti pangpatpatibkerna kaniak, kas koma: “Ituloymo ti agsurat. No saan, marikpan met ti maysa a biblioteka dagiti Ilokano.”

Rinaraemko dagitoy a mannurat ta adda latta maris lokal wenno imet dagiti kinapudno ti inaldaw-aldaw a panagbiag ni Ilokano kadagiti sinursuratda.

Tunggal maysa kadakuada, adda naidumduma a talugading, kari ken namnama kadagiti sinursuratda.

No man agsuratda kadagiti topiko a mainaig iti sabali a kultura, masirip nga adda latta paset ti kina-IIokano kadagitoy a nagapgapuananda.

Pinampanunotko dagitoy a nangnangngegko.

No ngamin utoben ti kinatan-ok dagitoy a mannurat, kasla insakripisioda ti dakkel ken napateg a paset ti panagbiagda tapno maitag-ay laeng ti pannakaipaay kadagiti agbasbasa ti kinapateg dagiti impormasion.

Agpayso a saan a makuna a pamastrekan wenno panggedan ti agsurat.

Ngem dakkel a linglingay ti ipaayna, saan laeng a para kadagiti agbasbasa ngem uray pay iti mismo a mannurat.

Agasem ti naidumduma a wagas ti panangipaayda kadagiti impormasion, pananglinglingay ken no kasano ti panangirekordda kadagiti nagduduma a pasamak a kasla paset ti agbasbasa kadagiti agakem kadagiti sinursuratda.

No ipasnek nga amirisen, makuna nga epektibo a mannursuro ti akem ti maysa a mannurat. Paregtaen ken mangted adal kadagiti agbasbasa.

Saan a ti bukodna a bagi ti pampanunotenna no di ketdi dagiti adalanna.

Ta asino koma ngamin iti mangipapilit a nalaka laeng a biagen manen ti napalabas, ti lugar ken dagiti agtigtignay a tattao kadagiti sursuratenda?

Iti daytoy a panawen dagiti elektroniko a gamigam, saan koma nga idian dagiti tumatanor a henerasion ti panagsuratsurat.

Ta saanto a mailibak a daytoy iti mangirekord kadagiti tugot dagiti tattao ken kultura ti lubong kadagiti naagdan-agdan a kaputotan, kangrunaanna ti kaputotan ni Ilokano.—•

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

11

Wen, Kasapulan ni Mannurat ti Editor Ni Estela A. Bisquera-Guerrero

SURAT. BASA. SURAT. BASA. Masansan a mangngegko daytoy a balakad manipud kadagiti bangolan a mannurat. Wen, pudno! Masapul ti anep nga agbasa ken regget nga agsurat tapno naan-anay ti arapaap nga agbalin a mannurat. Ketdi, adda maysa a banag a masapul nga awaten dagiti amin a mannurat--agdadamo man wenno bangolan.

Masapul ti editor!

Mabalin a kunaen ni mannurat a dina kasapulan ti editor. Wenno, saan a kayat dagiti dadduma a mannurat nga ipaedit dagiti sinuratda. Ngem ania man a rason ni mannurat, masapul a makita, mabasa, ken maamiris ti maysa nga editor ti sinurat. Isu ngarud nga iti tunggal magasin, lokal, nasional wenno internasional man, adda ken adda latta ti editor. Wen, agsipud ta ti editor ti mangarisit no mabalin met laeng ti nasurat ti maysa a mannurat.

Agsipud ta iti tunggal magasin, addaan iti sursuroten a pagannurotan. Aglalo no negosio ti magasin, saan a mabalin a di makalako wenno makaala kadagiti ads koma. Ta no saan a kayaten dagiti agbasbasa ti sinurat a pinalugodan ti editor, awan serserbi ti magasin.

Awan ti gumatang; maksayan ti pastrekenna.

Apay ngamin a kasapulan ni mannurat ti editor?

Kinapudnona, saan a makita ti mismo a mannurat ti nagkurangan wenno pagsurokan ti sinuratna.

Ditoy a sumrek ti akem ti editor ta agserbi daytoy a maikadua a mata ni mannurat. Makita ti editor ti pagkibaltangan iti grammar. Makitana no adda saan nga umno nga impormasion wenno saan a mayannatup a nailanad iti sinurat. Maamiris ti editor no naannayas met laeng a basaen ti sinurat. Makita ti editor no maulit-ulit dagiti balikas a maaramat.

Maimutektekan ti editor no adda met la masnop a turongen ti sinurat, kas koma ti sarita. Kas koma no ti bida ti mannurat ket ti tarakenna a baboy, ngem ti met is-istoriaenna ket ti kinamammartek ti kaarrubana nga adda tarakenna nga aso. Kadagiti kakastoy, iturong ti editor iti naannayas a dalan ti mannurat tapno mapagtugmokna ti umno a dana dagiti aggargaraw iti istoriana. Ngarud, agbalin a napintas ken makaay-ayo ti sinurat.

Ngarud, kadagiti padak a mannurat, itedtayo ti umno a respeto kadagiti editor. Kangrunaanna, ditayo koma ap-apaen dagiti editor. Makipatangtayo no kasano ti pamay-an no kas pagarigan ditayo kayat a masagid dagiti sinurattayo. Ta no di agtugmok ti dalan ti mannurat ken ti editor, naspak, a kunada, narigat ti makaipablaak. Ket ti met laeng mannurat ti mapukawan no di makaipablaak, di ngamin? Nalaka a kunatayo a ti Literatura Ilokana ti mapukawan no di makaipablaak ti mannurat. Ngem dikay’ kad’ agpilpilosopon. Binallaagankayon!—•

12

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

SALAYSAY

Ti GUMIL Filipinas ken Siak Ni Eliseo B. Contillo NAKALLALAGIP a ti sigud a Department of Public Information (DPI) ti nangusat iti dalanko nga agbalin a mannurat idi 1978. Babaen iti DPI ken ti Department of Local Government and Community Development (DLGCD) a DILG itan, naiwayat idi ti dua nga aldaw a Developmental Communication Seminar iti Vigan a nakaawisanmi.

Iti met nasao a seminar a naam-ammok dagiti mabigbig a mannurat ken journalist a nagpaay a lektiurer kas kada Apo Liberato Marinas, Peter La. Julian, Manuel Diaz, ken Ben Pacris. Diak impagarup nga idi agangay, agpapada a nagbalin a kasinged ken pagayamko dagitoy.

Diak met impagarup idi a daytoy gayam ti rugina iti pannakailagak iti GUMIL a kas kameng manipud 1980 agingga ita.

Ti GUMIL Filipinas ngarud ti nagbalin a rangtayko a nakaam-ammo iti adu a kakabsat a mannurat. Nakadakulap ken nakatrabahok dagiti nalatak a tao iti gimong, nakastrekak nga agtrabaho iti Bannawag Magazine a nagpaayak iti 17 a tawen, nagbaniaga iti ballasiw-taaw, ken nagbalin nga information officer iti gobierno kalpasanna.

Ti panagaktibok iti GUMIL a nagtakemak iti nadumaduma nga akem kas direktor ken PRO, ken iti pannakasinningedko kadagiti bangolan a mannurat, adu ti nasursurok. Ket daytoy daytay kunada a by-product wenno bonus a magun-od no makapulapolmo dagiti nalalaing a mannurat.

Ibilangmi a dakkel a dayaw iti pannakaikappengko iti GUMIL Filipinas. Nangited daytoy iti gundaway tapno ad-adda pay a lumawa ti sirmatami a kas mannurat.

KALPASAN ti uppat a dekada manipud idi damok ti maikappeng iti GUMIL, iti panagluom ti edad, pannakaisapaw ti uban, ken iti naagsep nga adal, makunak nga adda dagiti pimmudno nga arapaapko a suraten. Ngem napaayak ketdi a nangilibro kadagitoy.

Inarapaapmi a mailibrok koma met dagiti sinuratmi a sarita ken daniw. Ngem diak naaramid gapu iti adu a pakakumikoman a kas ama ti pagtaengan ken kinakurang ti rekursos. Nupay kasta, naikkanak ketdi iti gundaway a maaddaan iti libro idi maipablaak ti Tan-ok ti Kailokuan, ti biograpia ni Dr. Godofredo S. Reyes, Laureado a Mannaniw ti Kailokuan, idi kamengkami pay iti GUMIL Metro Manila. Impatarus daytoy iti Ingles ti maysa a propesor iti UP Los Baños.

Kalpasan ti adu a tawen manipud idi makapagretiroak iti Bannawag, naamirisko a manmano pay laeng ti naipablaak a diksionario iti Ingles-Ilokano. Babaen ti panangguyugoy ti sumagmamano a gagayyemko, inrusatko ngarud ti pannakairugi daytoy a gannuat. Tinugawak ti proyekto a nangsurat iti baro nga English- Ilocano Dictionary.

Daytoy ti nangigugorak iti adu nga oras. Rinugiak daytoy aguppat a tawenen ti napalabas. Ngem naidissomi. Sa idi kuan, dinamag ni Apayao Vice Governor Remy Negre Albano, presidente ti GUMIL Filipinas, no komustan ti sursuratek a diksionario. Ket dita a nariing manen ti riknak, intuloyko ngarud a sinurat.

Yaw-awat ti autor ti kopia ti librona a English-Ilocano Dictionary ken ni Luis “Chavit” Singson, mayor ti Narvacan, Ilocos Sur ken president ti League of Municipalities of the Philippines.

Natuok ti agsurat, aglalo no mangaramid iti maysa a diksionario. Kanenna ti adu nga oras. Masapul ti adu a reperensia.

Aldaw ken rabii, diak matakderan ti laptop-ko. Ngem nagbalin nga inspirasionko ti tarigagay a makaaramid met iti uray nanumo laeng a diksionario a makatulong iti panagsantak ti pagsasaotayo.

Madakamatko ketdi a no makinilia ti inusarko, mabalin a nabaybayag pay ti panangisaganak ta narigat ti agiserrek iti koreksion. Ngem gapu ta addan kompiuter, nalaklaka laengen ti agiserrek iti koreksion ken mangnayon wenno mangikkat iti balikas, banag a no makinilia, narigat nga aramiden koma.

Ditoy ketdi a naamirisko a nagdakkel a tulong ti padasko a nagbalin a translator iti panangisaganak iti diksionario. Makuna a naasaak nga agipatarus ta daytoy ti maysa idi a trabahok iti addaak pay iti Bannawag. Aglalaok dagiti maited a maipatarus, kas iti diskurso dagiti nalalatak a tao wenno politiko. Diputado, senador, espiker, ken Presidente ti Senado. Adda pay nakatugaw idi a Presidente ti Republika a nagpaipatarus iti diskursona.

Malaksid laeng dagiti naruay a translation nga aggapu iti ruar, ahensia ti turay ken multinational companies.

Ken uray idi addaakon iti probinsia, simmursurot daytoy a trabahok nga agipatarus ket limmawa pay ti lubongko. Adda dagiti regular a maawatko a maipatarus a literatura ken babasaen manipud iti ballasiw-taaw.

Isu a daytoy ti nangpalag-an iti trabahok a nangisagana iti sinuratko a diksionario a naipablaak itay laeng Disiembre idi napan a tawen.

Ngarud, agyamankami iti GUMIL. Ta daytoy ti nagbalin a rangtayko tapno makapagsuratak, makaipablaak iti libro, maamammo ti nadumaduma a tao, makapagbiahe iti ballasiw-taaw, ken kangrunaanna, nagbalin a pagsalinongak kasta metten kadagiti padak a mannurat iti amin a panawen.—•

SALAYSAY

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

13

‘Tay Reunion, Nagbalin a Maipapan iti COVID-19 Wen, Nabilbilegtayo Ngem ti Angol Ni Guillermo Iloreta

Ni Eddie Bueno

“MA’AM, kayatko koma ti mangisponsor iti salip ti sarita.”

Daytoy ti direkta a mensahek ken ni Mrs. Ely M. Raquel iti nasapa a parbangon a kagapgapuk iti trabahok idi Hulio 16, 2020.

Naglaok a kebba ken aripapa a kinuyog ti panagbain ken panagduadua kalpasan a naipatulodko daytoy. Diak ngamin sigurado no mapatgan daytoy a kiddawko. Maysa pay, nupay nabayagen nga am-ammok ni Mrs. Raquel, babaen dagiti sinuratna iti Bannawag, nabiit pay a nagayyemko isuna iti Facebook. Amangan, kunak, no paayennak iti kalikagumko. Ti la nagturedak ketdi a nangibaga iti daytoy a proyekto. Ngem nagtalinaed ti ayatko a tumulong a mangpasantak iti Literatura Ilokana ken tapno makatulongak met bassit kadagiti mannurat iti Ilokandia, aglalo iti panawen ti pandemia.

Ngem kas ‘tay kunadan, no adda nasayaat a panggep ken bulonam iti panangipateg kadagita a gandat, nga awan la ketdi ti makita a pagdaksanna, agbunga la ketdi dayta iti makaay-ayo ken naragsak a resulta. Napaneknekak ti kinaagpaysona daytoy idi lukatak ti Facebook-ko iti kabigatanna. Kasla ketdin nagparang ni Mrs. Raquel iti sanguanak, nakaukrad, nakatanggaya dagiti imana ken kasla nakasagana nga umabrasa, umis-isem, idi mabasak ti sungbatna, “Nagsayaaten, adingko, daytoy a napanunotmo. Siguradok nga adu la ketdi ti maparagsakmo iti daytoy a gannuatmo. Agsaganaka ta pakaammuak pay dagiti kakaduak nga opisial ti GUMIL Filipinas ta pagsasaritaanmi daytoy a proyektom.”

Ti ketdi simmaruno a malagipko, pagtungtungtonganmi gayamen ti maipanggep iti pasalip. No mano dagiti mangabak, no mano dagiti premio, no asino dagiti hurado, ken no ania dagiti pagalagadan a masurot iti pasalip.

Narugian ngarud ti pasalip iti katengngaan ti Hulio ket naggibus daytoy iti maudi nga aldaw ti Oktubre. Panggepko idi a ti tema koma ti salip iti sarita ket maipanggep koma daytoy iti high school reunion ta dayta koma ngarud ti maysa a rason ti panagbakasionko koma iti Filipinas idi Marso.

Damok koma daytoy nga agawid tapno makitak ti lugar a nakayanakak kalpasan ti 36 a tawen. Kalpasan ti namindua a daras a panangpabarok iti passport-ko, daksanggasat ta simmangen metten ni COVID-19 iti dalanko nga agawid koma iti Filipinas.

Gapu ngarud iti pandemia, nasuktanen ti tema ti panggepko para iti salip iti sarita. Manipud iti high school reunion, nagbalinen daytoy a maipanggep iti angol.

Kalpasan ti adu a chat ken tinnawag iti Messenger, naurnos met laeng dagiti kasapulan. Pito a ribu ti awaten ti umuna a gunggona, lima a ribu ti maikadua, ken tallo ribu ti maikatlo; idinto a sagsasangaribu dagiti tallo nga umawat iti consolation prize. Naiwaragawag ti salip babaen ti radio, a kas kuna ni Ma’am Ely. Kasta met iti Facebook ken naipablaak iti Bannawag magazine.

Kabayatan ti pasalip, indawatko ken ni Ma’am Ely a nayonak koma iti sagsasangaribu dagiti mangabak ngem imbalakadna ketdi a nasaysayaat laengen a maigatang daytoy iti souvenir mug ken T-shirt para kadagiti mangabak, pakairamananen ti para kadagiti hurado. Apagdap-aw ti umuna nga aldaw ti Nobiembre, adda ditan ti pakaammo a naawat aminen nga entry. Kiniddawko a maipatulod koma kaniak dagiti naisalip. Sangapulo ket innem amin. Apo, nagadu! Ti ketdi um-umak a nagbasbasa. Inulitko pay a binasa amin, kunam sa! Nagpigsan sa pay ti tig-abko ket kaarigko daytay napan nakipangan iti balay ni Anti Maring ta nakaim-imas la ketdin daytay manok a linutona a sangasakon sa pay a sayote ti insagpawna.

Manen, agyamanak unay kada Apo Remy N. Albano, Bise-Gobernador ti Probinsia ti Apayao ken Presidente ti GUMIL Filipinas, ni manangko nga Ely M. Raquel, a ka-batch ti kabsatko, ni Manang Cecil idiay Maui, Hawaii, ken ni Neyo E. Valdez, ti Sekretario Heneral ken nagpaay iti Secretariat ti salip, ken dagiti amin nga opisial ti GF gapu iti nabara a panangarakupda iti kalikagumko a mangisponsor iti salip iti sarita.—•

ADDAN makatawen ti napalabas sipud kasla nagsardeng nga aguddog ti lubong gapu iti angol a COVID-19 a nangsinga kadagiti kadawyan nga ar-aramidentayo ken nangpilit kadatayo a nangisina iti bagbagitayo kadagiti gagayyem ken uray payen kadagiti bukodtayo a pamilia.

Pinagbaliw a namimpinsan ti angol ti wagastayo nga agbiag ken ti panagsapul iti pagbiag ken iti pannakilangentayo iti bukodtayo a komunidad. Kinammetnatayo ti buteng gapu kadagiti madamdamagtayo a kinapet ken pinatay ti angol. Iti kangitingitan ti pandemia, nabatitayo nga agam-amanga no kaanonto nga agsublitayo iti dati a panagbiagtayo a kas idi sakbay ti pandemia.

Idi rugrugi ti pandemia, kaduak ti pamiliak iti biahe wenno panagpasiar kadagiti estado ti California, Nevada, ken Arizona. Iti panagdaliasatmi kadagitoy nga estado, napaliiwmi ti nagpardas a panagbaliw ti garaw ti aglawlaw. Nakitami ti in-inut a panagrikep dagiti pagtagilakuan ken dadduma pay a negosio bayat nga agdardaras dagiti tattao nga aggatang kadagiti kasapulanda bayat ti lockdown. Apagpagisu a makasangpetkami iti pagtaenganmi iti Hawaii idi rikpan met ti gobierno ti estado ti Hawaii amin a pagserkan ken pagruaran ti estado, a kayatna a sawen, nakuarantina metten ti Hawaii.

Pudno a narigat ti makuarantina wenno ti mapupok uray addaka iti bukod a pagtaengan, a kas ammon dagiti kakabsattayo iti Filipinas a naglasat no di man agingga ita, aglaslasat iti kastoy a kasasaad. Kas kadagiti amin a pamilia ditoy Hawaii, iti dayta a panawen, nasken a sursuruen ti baro a kita ti panagbiag. Saanen a basta makapanka kadagiti groseria, iti doktormo, iti simbaan.

Nagbalinen a gagangay ti panagaramat iti face mask (maskarilia) ken ti di unay yaasideg iti pada a tao. Iti biangko, maysa kadagiti kasla mangbekbekkel kaniak ti diakon pannakapan makimisa a personal. Iti daydi damo a birtual a pannakimisami, nalidayanak unay iti nakitak a kasla nagpanawan a simbaan.

Daytoy umuna a paset ti 2020 ti nangbuttuon iti uray la iti barukongtayo ta kasla awanen ti patingga ti pannakaipupoktayo.

Ngem pudno la unay a ti ania man a rigat wenno didigra, saanna a kabaelan a dupraken ti sibubukel a kinataotayo. Kas kadagiti dadduma, no di man isu amin a nasaknaran ti pandemia, nagsapulkami met iti wagas tapno agtultuloy ti biagtayo iti laksid ti amin. Gapu ta saankami metten a makaruruar, kaduak ti pamiliak, agtitinnulongkami nga agluto, aggarden, ken mangkita no ania dagiti rumbeng a matarimaan iti balay. Ken dimi pinukaw ti namnama ken pammatimi a makaruk-attayto met laeng iti daytoy nakaikursongantayo a pandemia.

Patiek a napateg ti panagbibinninglay iti padas no kasano ti panagbiag iti panawen ti pandemia ta ipalagipna kadatayo no kasano ti kinatibkertayo ken tapno makapagsisinnuportartayo.

Ditay itulok a ti pandemia ti mangpulsot iti panagkakabsattayo, iti panagtitinnulongtayo a kas kameng ti maymaysa a komunidad.

Daytoy met laeng ti gapuna a babaen ti pannakitinnulong ti GUMIL Filipinas, inisponsoran ti GUMIL Oahu, babaen ‘toy numo, ti maysa a salip iti panagsurat iti daniw, maysa a wagas ti panangibinglay iti padas no di man paliiw itoy a panawen ti angol.

Ti naadal wenno naamiristayo iti daytoy a salip, isu daytoy: iti laksid ti kaadda ti angol, agtultuloy ti panagsursuro ken idudur-astayo a kas tao; a ti angol, dina kabaelan a rabsuten kadatayo ti anus, tibker, pammatitayo iti Dios ken ti panagtalektayo iti padatayo a tao.

Agyamankami kadagiti amin a nangibinglay iti padasda kadakami babaen dagiti daniwda, ken kadagiti amin nga adda iti likudan ti panagballigi daytoy a gannuat.—•

14

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

SALAYSAY

Online Teaching and Learning

Parikut, Pakaseknan, ken Pamuspusan Ni Edna C. Nagtalon

GAPU iti COVID-19, nagserra dagiti pagadalan ket naisardeng ti panagbasa dagiti agad-adal. Ngem kalpasan ti panagplano dagiti mangimatmaton kadagiti pagadalan ken dagiti mannursuro no ania dagiti umisu nga addang a maipakat, ken dagiti mainaig a pamuspusan, naituloy met laeng ti panagbasa babaen ti flexible teaching and learning. Nayusuat ti online teaching and learning a pakaaramatan ti internet a pakaitulodan dagiti nasken a mayadal kadagiti ubbing.

Iti biang dagiti agad-adal, mannursuro ken nagannak, adu dagiti limtuad a parikut ken pakaseknanda. Ngem adda met latta dagiti pamuspusan a naaramid tapno agtultuloy ti panagisuro ken panagadal. Ania dagitoy a parikut ken pakaseknan? Ania met dagiti pamuspusan a naiwayat?

Kinaawan ti umisu a gadget. Umuna a parikut dagiti adda iti kolehio a kas iti MMSU College of Teacher Education ti kinaawan iti gadget a maaramat, a kas iti laptop wenno desktop computer.

Kaaduan kadakuada ti selpon laeng ti us-usarenda. Kasano kadi ti rigat ti agi-download wenno agy-upload kadagiti basaen ken uray pay dagiti isumiterda? Ken ti ageksamen, aglalo no mid-term wenno final test? Dakdakkel ti parikut no daan ti selpon ket narigrigat nga aramaten dagiti function-na. Dagitoy ti gapuna a binuangay ti Student Council ti pagadalan ti proyekto a TaRabbi. Adda dagiti nangited iti donasionda a naigatang kadagiti selpon ken naipabulod kadagiti agkasapulan. Kalpasan a makaturpos ti estudiante, ipulangnanto met la dayta a selpon tapno maipabulodto manen iti sabali, saan la ketdi a nadadael pay. Dagiti dadduma, ipamuspusanda ti makiusar kadagiti gadget dagiti kakabsat wenno kakaarrubada.

Kinaawan wenno kinakapsut ti internet. Kaaduanna kadagiti agad-adal ti awanan iti internet connection iti balbalayda. Kapilitan a mapanda kadagiti lugar a pakaalaanda iti napigsa a signal tapno maka-connect-da, aglalo kadagiti aldaw ken oras a naituding para iti synchronous class nga atendaranda. Adda pay dagiti local government units a nangiranta a nangpaadda iti internet connection iti maysa a

Ti autor iti panagpaayna a kameng ti Panel iti Pasnaan 9 ti GUMIL Filipinas.

lugar kas iti barangay hall tapno matulongan dagiti estudiante. Dagiti dadduma, mapanda iti balay ti kaeskuelaanda nga addaan iti internet connection ket ditoy a makidanggayda iti panagusar iti internet.

Wenno mapanda kadagiti i-Hub a naipasdek para ladagiti agad-adal nga awanan iti bukod nga internet.

Kinakurang ti igatang iti load. Nupay saan pay laeng nga agplete wenno agbayad iti kasera dagiti agad-adal, adu met latta ti rumsua a paggastuan iti panawen ti pandemia. Maysa ditoy ti igatangda iti load tapno laeng mausar ti selpon. Agarup tallo a gasut a pisos ti maigatang iti load a mausar iti makabulan, no la ketdi saan a mausar ti selpon a pagtawag wenno pagay-ayam wenno aniaman nga awan iti pakainaiganna iti panagadal. Pagpiaanna, adda proyekto dagiti mannursuro, ti “Mula sa Puso: Alay ng mga Guro,” a mangipapaay iti magastos iti load kadagiti napili nga estudiante nga agkurkurang iti gastuenna para iti online learning. Adda met 26 nga estudiante a benepisiario daytoy proyekto iti napalabas a semestre.

Sabali pay dagiti benepisario iti agdama a semestre. Naggapu ti pondo iti kontribusion dagiti mannursuro a sag-500 pisos iti kada semestre. Sabali laeng dagiti inisiatibo dagiti indibidual a mannursuro nga agsapul kadagiti managparabur a kaklaseda wenno am-ammoda a mabalin a makatulong kadagiti estudiante nga agkasapulan la unay.

Kadagiti dadduma, adda dagiti estudiante a sumrek iti online selling a nayon pay ti pakakuartaanda, a kas koma iti panaglako iti bado, sapatos, tsinelas, wenno aniaman a mabalin a mailako. Wenno saan, agsapulda iti padada nga estudiante a mabalinda nga i-tutor, no di la ket makatubeng iti panagadalda. Ken dadduma pay a wagas ken nadalus a pamuspusan ti ipakatda tapno adda pangalaanda iti nayon a gastuenda, ken tapno maksayan ti dagensen kadagiti nagannakda.

Iti biang dagiti mannursuro, kangrunaan a parikut ken pakaseknanda ti di panagatendar dagiti agad-adal iti synchronous class. Wenno iti dida pannakaisumiter kadagiti requirements-da a puon ti dida pakakompletuan iti gradoda. Wenno pakaalaanda iti failing mark. Ngem no mabalin, awan koma ti di makaruar nga estudiante kadagiti asignaturada. Isu nga ipamuspusan dagiti mannursuro ti mangammo iti kasasaad ti agad-adal tapno matulonganda ida. No mabalin, maikkan dagiti estudiante iti module a saan nga agusar iti gadget ken load. Wenno maikkanda iti pawayway a mangaramid kadagiti pagrebbenganda.

Kadagiti nanagannak, masapul a suportaranda dagiti agad-adal iti panagklaseda, kas koma ti dida panangsinga wenno panangited iti obra kadagiti ubbing kadagiti oras nga igubetda ti agbasa. Ken panangipaayda iti naan-anay a pannakaawat no kasta a dida pay laeng makatulong kadagiti trabahoda iti balay wenno iti taltalon.

Kangrunaanna, ipaay dagiti nagannak dagiti kasapulanda a kas iti nasustansia a taraon ken kuarta a paggatang iti load ken dadduma pay. Palagipanda koma pay dagiti annakda iti panagkararagda tapno mailiklikda koma iti ania man a sagubanit tapno maituloyda ti agadal.

Adu ken adu pay dagiti parikut ken pakaseknan. Saan a maungungpot. Ngem addanto latta met dagiti maaramid a pamuspusan.

Maysa ditoyen ti panagtimpuyog ti eskuela ken pagtaengan para iti kasapulan dagiti agad-adal iti panawen ti “new normal.” Amin dagitoy, para iti naraniag a masakbayan dagiti agtutubo.—•

GUMIL Chapters

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

15

“Innadal” seminar, nairugi iti Isabela Ni Estela Pones

NAISAYANGKAT ti kaunaan a serye ti lektiur iti Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano ti GUMIL Filipinas iti Kapitolio ti Isabela iti Alibagu, Ilagan City idi Septiembre 22, 2019.

Inatendaran daytoy dagiti information officer, mannursuro, agad-adal ken dadduma pay a mangayat nga agadal iti Ilokano manipud kadagiti nadumaduma nga ili ti probinsia.

Naawis a kangrunaan a sangaili ni Gob. Rodito T. Albano III ti Isabela. Imbagian daytoy ni Gretchen F. Valdez, Sangguniang Panlalawigan Member, a nangibasa iti mensahe ti gobernador iti panglukat a programa. Nangted met iti mensahe ni Remy N. Albano, presidente ti GUMIL Filipinas ken agdama a BiseGobernador ti Apayao.

Nailawlawag ken nasungbatan dagiti saludsod mainaig iti ortograpia ti pagsasao nga Ilokano babaen dagiti naisayangkat a lektiur. Umuna a paset ti pannakayam-ammo ti Ortograpia babaen ken ni Neyo E. Valdez, sekretario-heneral ti GF. Sinaruno daytoy ti lektiur iti Basic Ilokano Ortography babaen ken ni Cles B. Rambaud, editor ti Bannawag Magazine. Maikatlo met ti lektiur iti Ilokano Grammar babaen ken ni Joel B. Manuel, prinsipal ti Cadaratan National High School iti Bacarra, Ilocos Norte.

Kalpasan dagiti lektiur, naited a libre dagiti kopia ti Tarabay iti Ortograpia iti Pagsasao nga Ilokano nga impablaak ti Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) idi 2012. Naggapu ti kopia kadagiti impaimprenta ti GUMIL Metro Manila ken Bannawag, manipud kadagiti donasion a naggapu iti GUMIL Oahu. Naibunong pay dagiti kopia ti Bannawag nga insagut ni Jenny Alcausin ti Mario Abinsay Abalos Foundation Literary Award.

Naipaayan met iti gundaway da Baldovino Ab. Valdez, dati a president ti GF, ken ni Mindo Aquino, dati a presidente ti GUMIL Isabela, a makapagsarita tapno mailawlawag pay ti kinapateg ti panagadal iti umisu nga ortograpia ti Ilokano iti panagisuro iti pagadalan ken panagaramat iti Ilokano kadagiti opisina ti gobierno.

Timmulong met ni Bise-Gobernador Faustino Bogie Dy III

babaen ti panangipalubosna a mausar ti teatro ti kapitolio para kadagit lektiur ken ti maysa nga opisina ti kapitolio para iti Board Meeting dagiti opisial ti GUMIL Filipinas. Kasta metten nga impaayna ti libre a makan kadagiti amin a nagatendar, babaen ti panangimaton ni Atty. Ramcee Tumamao.

Naigibus ti programa babaen ti mensahe ‘toy numo kas presidente ti Gumil Isabela. Ni John Mark M. Mariano, kameng ti GUMIL Isabela, ti nangtarawidwid iti programa.—•

Inlawlawag ni Remy N. Albano, presidente ti GF, dagiti panggep ti Innadal seminar ken kinapateg ti panagadal iti ortograpia.

Ni John Mark Mariano iti panangiturongna iti programa, idinto ta adda iti lamisaan iti likudanna da: Rizalina Echanes, Estela Pones, Board Member Gretchen F. Valdez, Remy N. Albano ken ni Elizabeth M. Raquel.

16

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

G UMIL Chapters

Panagadal iti Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano, inwayat ti GUMIL Abra Ni Maritess B. Beñas NAKARIING ken nasaranta manen ti nareorganisar a Gunglo Dagiti Mannurat nga Ilokano iti Abra (GUMIL Abra) kalpasan ti maysa dekada a pannakailibayna.

Inisponsoran ti GUMIL Abra ti nagmalem a Panagadal iti Ortograpia ti Ilokano iti Abra State Institute of Sciences and Technology (ASIST), Bangued Campus idi Nobiembre 10, 2019.

Nagserbi a lektiurer da Joel B. Manuel, prinsipal ti Cadaratan National High School iti Bacarra, Ilocos Norte; ken Ariel S. Tabag, poetry editor ti Bannawag Magazine. Agpada a premiado a mannurat da Manuel ken Tabag.

Nasurok a 120 dagiti mannursuro manipud kadagiti nadumaduma a pribado ken publiko a pagadalan iti Abra ken agad-adal iti kolehio iti ASIST, Bangued ken Lagangilang Campus, dagiti timmabuno iti nasao a panagadal. Napno iti adal ti nagmalem a taripnong, ngem adda dagiti saludsod a di nataming gapu iti panagkamtud ti oras. Inkalikagum ngarud dagiti nagatendar nga addanto koma manen sabali a gundaway para ti kastoy a panagadal.

Dinawat pay dagiti mangisursuro nga idanon ti GUMIL Abra ti kastoy met laeng a panagadal kadagiti dadduma pay pagadalan iti probinsia tapno ad-adu ti makasursuro ti Ortograpia ti Ilokano, ken mausar iti pannakaisuro ti Mother Tongue nga Ilokano kadagiti ubbing.

Sakbay dagiti lektiur, naisayangkat ti Special Board Meeting ti GUMIL Filipinas nga indauluan ni Remy N. Albano, GF President, ken agdama a Bise-Gobernador ti Apayao, babaen ti panangsangaili dagiti opisial ti GUMIL Abra.

Iti panagsarita ni Sangguniang Panlalawigan Antonio Dayag, a nagserbi a Keynote Speaker, imbatona ti karitna kadagiti kameng ti GUMIL nga ilungalongda met koma ti pannakailibro

ti Ortograpia dagiti nadumaduma a pagsasao dagiti Tinguian ken dagiti dadduma pay a tribu iti Cordillera, tapno mairamanda met iti pannakapadur-as ti Ortograpia ti Ilokano. Iti kasta, mataginayon ti kinasantak dagiti lokal a pagsasao nupay Ilokano ti kangrunaan a pagsasao nga ar-aramatenda tapno agkikinnaawatan dagiti Ilokano ken dagiti kameng dagiti nadumaduma a tribu.

Daytoy ti maikadua a gundaway a naisayangkat ti seminar iti Ortograpia iti probinsia. Immuna idi Nobiembre 25, 2018 iti met laeng iti ASIST Bangued Campus, babaen ti GUMIL Abra ken pannakitulong ti Philippine Information Agency iti probinsia.

(Agyaman ti autor ti kadagiti sumaganad a timmulong iti panagballigi ti Maikadua a Panagadal iti Ortograpia ti Ilokano ken pannakasangaili dagiti opisial ti GF: da ASIST President Gregorio “Sir Tony” Turqueza gapu iti ayatna ken suportana kadagiti amin a gannuat ti GUMIL Abra, a kas iti panangipalubosna iti pannakaaramat dagiti pasilidad ken iti itutulong dagiti empleado ken estudiante iti kolehio; ni Bise-Gobernador Ronald S. Balaoas a nangted iti tulong pinansial; Sir Christian Allister Tubadeza ti Philippine Information Agency para ti impaayda a technical ken administrative assistance; dagiti scholars ni Ms. Buena Bersalona; da Dr. Leticia Benabese ken Dr. Joey de la Cruz iti panangiwardasda iti pannakaisagana ti Conference Hall a nakapasamakan ti panagadal ken ti opisina ti Gtraduate School a nagmitingan ti GF; kadagiti padana nga opisial ti GUMIL Abra gapu ti anusda ken awan sarday a suportada kadagiti amin a gannuat ti gunglo: da VP Vincent C. Berroy; Sir Darren Cariño a nangsukat ken ni Miss Rhea Rose Berroy a sekretaria; Dr. Letty, tesorera; Dr. Joey, auditor; NTA Manager Esme Valera, business manager; da Dr. Deo Ramos ken Dr. Gerry Palcon a kameng ti Board of Directors; ken Ms. Linda Bulong, adviser. –Editor)—•

G UMIL Chapters

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

17

Naiplastar ti opisial a poster ti International Day of Mother Tongue a panangipakita ti pannakiraman ti GUMIL Filipinas iti selebrasion, iti naangay nga Ilocano Orthography and Journalism Seminar iti University of Northern Philippines iti Siudad ti Vigan. Agpakanawan: Eliseo B. Contillo, GF Direktor; Avelina Fe Camacho, GF Direktor; Ben P. Pacris, president ti GUMIL Ilocos Sur; Apayao Vice Gov. Remy Albano, president ti GUMIL Filipinas; Dr. Erwin Cadorna, UNP President; Joel B. Manuel, Manarawidwid ti GF; Dr. Santiago Reolalas, hepe ti UNP Ilocano Studies Center; ken Cles B. Rambaud, editor ti Bannawag.

Ket Nagtutugmok Dagiti Adipen ni Bucaneg iti Vigan Ni Benjamin P. Pacris MAPALIIW dagiti dumdumngngeg kadagiti lokal nga estasion ti radio ken TV iti Ilokos nga adda dagiti announcer ken reporter a riro ken saan nga umisu dagiti ar-aramatenda nga Ilokano. Uray dagiti reporter kadagiti Ilokano a damdamag iti diario, saanda nga us-usaren, wenno dida ammo ti umno nga Ortograpia ti Ilokano.

Iti unibersidad ken kolehio iti Ilokos, saan a naisuro kadagiti estudiante a nakaenrol wenno nagturpos iti MassCom ti maipapan iti Ilocano Journalism/Broadcasting. Uray dagiti mangisursuro iti Mother Tongue iti Ilokano iti elementaria, dida sanay nga agusar iti umisu a pannakaaramat ti bukodtayo a pagsasao.

Gapu kadagitoy a rason, nangisayangkat ti GUMIL Ilocos Sur,

Edmundo Bisquera, GF Direktor; Joel B. Manuel, lektiurer; UNP President Dr. Erwin Cadorna, GF President Remy N. Albano, Rep. Deogracias Victor “DV” Savellano; ken Ben Pacis, presidente ti GUMIL Ilocos Sur.

babaen ti pannarabay ti GUMIL Filipinas nga idauluan ni Apayao Vice-Gov. Remy N. Albano, iti maysa nga aldaw nga Ilocano Orthography and Ilocano Journalism Seminar iti University of Northern Philippines iti Siudad ti Vigan. Naitiempo pay ti aldaw ti Seminar, Pebrero 20, ti selebrasion met ti International Day of Mother Tongue.

Iti panagbitla ni Diputado Deogracias Victor “DV” Savellano, kangrunaan a sangaili, dinayawna ti naindaklan a gannuat ti GUMIL a mangisuro iti pagsasao nga Ilokano “ta daytoy ti mangtagiben, mangital-o ken mangparang-ay ti bukodtayo a pagsasao ken literatura para iti sumarsaruno nga henerasion.”

Dagiti eksperto iti lengguahe nga Ilokano a da Cles B. Rambaud, editor ti Bannawag, ken Joel B. Manuel, prinsipal ti Cadaratan National High School iti Bacarra, Ilocos Norte, ti nangibinsabinsa kadagiti umisu a gramatika ken ortograpia ti Iluko. Batang met da Eliseo B. Contillo, nag-editor ti Damdamag iti Bannawag ken announcer iti DZTP, ken daytoy numo, presidente ti GUMIL Ilocos Sur ken nag-manager iti Philippine Information Agency iti Ilocos Sur ken Ilocos Norte, ti nangilawlawag kadagiti pagalagadan a nasken a suroten dagiti radio/TV anchors ken reporter, karamanen dagiti public information officer kadagiti ahensia ti gobierno, ken dagiti estudiante iti MassCom. Agarup 130 dagiti timmabuno, a pakaibilangan dagiti information officers dagiti opisina ti gobierno, dagiti mannursuro, dagiti estudiante iti MassCom, dagiti radio/TV anchor ken reporter, Police Community Relations Officers ti PNP, ken kameng ti GUMIL UNP. Timmulong iti daytoy a gannuat ti Ilocano Studies Center ti UNP, ti provincial government nga idauluan ni Gob. Ryan Singson, ken Narvacan, Ilocos Sur Mayor Luis Chavit Singson.—•

18

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

G UMIL Chapters

Nagapuanan ti GUMIL La Union-San Fernando City Enero-Disiembre 2020 Ni Djuna R. Alcantara

MAKATAWEN itan manipud indeklarar ti gobierno ti Filipinas ti “national public health emergency” gapu iti epekto ti pandemia a COVID 19. Ket nag-tumbling ti lubong!

Pudno nga adu dagiti naapektaran iti daytoy a kasasaadtayo, ngem adda latta dagiti mabalin nga aramiden. Saan ngarud a nagpaudi ti GUMIL La Union–San Fernando City Chapter (GUMIL LU-SFC), organisasion dagiti mannurat ditoy La Union, a nangileppas met dagiti mabalinna nga aramiden. Ibinglaymi ngarud iti GUMIL Filipinas dagiti nagapuananna manipud iti Enero agingga iti Disiembre 2020.

1. Kas opisial a kameng ti La Union Coalition of Civil Society Organizations (LUCCSO), Inc. Nakarehistro ti GUMIL LU-SFC a kas opisial a kameng ti Civil Society Organization (CSO) iti La Union Coalition of Civil Society Organizations (LUCCSO), Inc., a nairehistro iti Securities and Exchange Commission, Baguio City Extension Office idi Oktubre 20, 2020. Nabotosan a Public Relations Officer (PRO) ni Djuna A. Alcantara, presidente ti GUMIL LU-SFC, a kas mangibagi iti lokal nga organisasion.

Umuna a proyekto ti LUCCSO ti pannakapataud ti The LUCCSO Bulletin, ti quarterly a publikasion ti LUCCSO, nga imanehar ni Alcantara a kas editor-in-chief. Mayalnag daytoy iti anibersario ti LUCCSO iti Siudad ti San Fernando itti Abril 14, 2021.

2. Kas partner ti PGLU iti tinawen a pannakaangay ti AYAT Festival iti La Union a naipaset iti Maika-170 nga Anibersario ti probinsia Katinnulong ti Provincial Government of La Union (PGLU) ti GUMIL LU-SFC iti pannakaisayangkat ti online edition ti La Union Henio ken Iloko Word Puzzle a naangay idi Pebrero 2020.

Ti GUMIL LU-SFC ti nagaramid kadagiti saludsod para kadagiti nasao a dua a pakontes.

Nagbalin pay ti GUMIL LU-SFC a kas partner ti PGLU iti pannakarambak ti Maika-171 nga Anibersario ti Probinsia ti La Union ken selebrasion ti Maika-500 a tawen ti Kristianismo (Quintencennial Commemoration) iti Filipinas. Babaen ti opisial a kiddaw ti gobernador ti La Union, impatarus ni Alcantara iti Ilokano amin a kararag dagiti amin a lider ti siudad ken munisipalidad ti probinsia, a maibasa kas datonda sakbay ti panangrugi ti parambak iti Marso 2, 2021.

Dagitoy ti madama ken naka-pipeline a proyekto ti gunglo: 1. Ti Direktorio Dagiti Mannurat ti La Union, maysa a libro nga aglaon kadagiti bio-note dagiti nalatak a mannurat ti La Union ken dagiti gapuananda a kas pangliteratura a gameng ti probinsia. Nagkadua ti pannakaaramid daytoy a libro. Umuna, ti panagsukisok (literary mapping) kadagiti natayen ken sibibiag pay laeng a pagtamdan a mannurat ti Kailokuan, partikular iti probinsia ti La Union. #LaUnionSukisokLiteratura2021 ti hashtag daytoy umuna a paset ti proyekto, babaen ti panagsukisok dagiti kameng ti GUMIL LU-SFC a nabingaybingay a nagbubunggoy a naka-assign iti kada munisipalidad ken siudad. Ti maikadua ken maudi a paset ti proyekto ket ti pannakailibro ti resulta ti sukisok.

2. Ti Online a Salip iti Daniw, a pagbinnuligan ti Rang-ay Bank iti Siudad ti San Fernando ken GUMIL LU-SFC a maangay inton maika-8 iti Mayo 2021 (tentatibo a petsa).

Taldiap. Nareorganisar ti GUMIL La Union-San Fernando City idi Oktubre 20, 2019, iti Naguilian, La Union iti panagsangaili ni retirado

a Hues Joven F. Costales, babaen ti panangiwardas ti liderato ti GUMIL Filipinas nga idauluan ni GF President Remy N. Albano.

Inatendaran daytoy dagiti nalatak a mannurat nga Ilokano manipud iti Ilocos Sur, Pangasinan, Ilocos Norte ken La Union.

Nagtipon ti GUMIL La Union Chapter ken ti San Fernando Chapter, iti panangiturong ti GF, ket iti imatang dagiti mabigbig a mannurat ti Kailokuan, nagbalin daytoy a GUMIL La Union – San Fernando City Chapter, babaen ti kolektibo a desision dagiti nabutosan nga opisial ti napabaro a nagan ti tsapter, nga idauluan ti umuna a presidentena, ni Djuna R. Alcantara. Inanamongan daytoy ti GUMIL Filipinas.

Dagiti dadduma a nabotosan nga opisial: Eddy Almodovar, bisepresidente; Milyn Chan, sekretaria; Milagros Renon, tresorera; Evelyn Pacleb, PRO.; Charmina Caccam, auditor. Dagiti Direktor: Leonora Corpuz, Cirilo Nuesca, Leslie Malamion, Frank Casil, Larry Cabatic, Evalyn Milanes, Rowena de Jesus, Gerard de Fiesta ken Danilo Caburian. Dagiti baro (nainayon/wenno simmukat) a direktor: Al Gerard Barde, Guadalope Sobrepeña ken Justin Paul Marbella.

Ni Ret. Judge Costales ti namagsapata kadagiti baro nga opisial.

Dagiti aktibo a kameng: Sharlane Gay Elaine Fabrigas, Zyjazz de Guzman, Josephine Garcia, Oscar Ancheta ken Josephine Ople. Dagiti Mamagbaga: Dr. Edilberto Angco (senior adviser), Ret. Judge Joven F. Costales (Legal Adviser), Atty. Donato Balderas (Education-based adviser) ken Elsa Calado (adviser). —•

SALAYSAY

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

19

Pampanunot iti Maikapat a Domingo ti Kuaresma-B: 2 Cron. 36:14-16, 19-23; Ef. 2:4-10; Jn 3:14-21

Naasi Nga Ayat Ni Rev. Fr. Nolasco Madarang Pascua, Jr. NO adda paset ti Nasantuan a Surat a mabalin a mangdagupdagup kadagiti amin a linaonna, isu daytoy: “Gapu iti kasta unay a panagayat ti Dios iti lubong, intedna ti Bugbugtong nga Anakna tapno ti siasinoman a mamati kenkuana saan a matay no di ket agbiag nga agnanayon.” (Jn. 3:16) Ayat. Pammati. Biag nga agnanayon.

Ayat. Ti nailansa, naibayog ken natay nga Apo Jesus ipakitana no asinotayo para ken Apo Dios ken no ania ti kabaelanna nga aramiden para kadatayo gapu iti ayatna. Dina impaidam ti kakaisuna nga Anakna ngem intulokna ketdi a matay tapno datayo ti saan a matay. Ni Apo Jesus ti ayat ti Dios!

Ania a kita ti ayat ti adda iti Dios para kadatayo? Kuna ni San Pablo: Iti nawadwad nga asi ti Dios, nupay nataytayon gapu iti kinasukirtayo, pinagbiagnatayo a mairaman ken Apo Jesus. (Ef. 2:4) Asi ti naisangsangayan a ramen ti ayatna kadatayo. (1 Cor. 13:4) Iti “naisalsalumina ken saan a matukod” (Ef. 2:7) a kaasina, inurnosna ti pannakaisalakantayo babaen ken Apo Jesus. Ita, saan laeng a mangtantannawag ti Dios manipud langit kadagiti mapaspasamak, ngem makiraman iti panagbiagtayo, iti kasta, ragsakna dagiti ragsaktayo, lidayna dagiti lidaytayo, pakaseknanna dagiti pakaseknantayo. Asideg ti Dios kadatayo; kaduatayo iti tiempo ti pannakariribuk, panagduadua ken pannakapaay. Makipagdaliasat isuna kadatayo a manggun-od iti pannakapatibker ti pammati ken pannakapasanto ti biagtayo. Ta kayatna a makipagungartayo iti Apo ket itungpalna ti pannakaisalakantayo.

Gapu met laeng iti dakkel nga asi ti Dios kadatayo, no agbasoltayo ket pilientayo ti sipnget, isu pay ti mangtulong kadatayo a bumangon, umasideg iti lawag ken mangabaruanan uray isu ti nasaktan. Ikkannatayo iti tiempo a mangamiris kadagiti riro, nagkurangan ken nagliwayantayo iti pada a tao. Itedna ti Tiempo ti Kuaresma a naidumduma a gundaway tapno agbabawitayo ken dalusantayo dagiti bagbagitayo, makikappia kenkuana ket irugitayo manen ti magna iti dalan ti pammati.

Pammati. Pammati ti tumutop a sungbattayo iti naasi nga ayat ti Dios kadatayo. Kas nabuniagan, patien ken ipagtangsittayo ni Apo Jesus a nailansa, naibayog ken natay iti krus, nupay saan a mairusok daytoy dagiti Judio ken minamaag met kadagiti Griego (1 Cor. 1:23). Daytoy a pammati ti nasken nga ipaduyakyaktayo, rambakantayo iti liturhia ken ibiagtayo babaen iti panangtungpal iti linteg ti ayat.

Nasken nga ammotayo ti linaon ti pammatitayo. Ngem dakkel met a riro no ipagaruptayo a makaanayen a pammaneknek a mamatitayo iti Dios no kabaelantayo a saritaen ti pammatitayo wenno yallatiw daytoy iti sabali babaen iti sao. [Kinapudnona, nadlawko – ket nagliday a panunoten – nga adu kadagiti nabuniagan a Katoliko ti di makaammo kadagiti basic prayers a kas koma iti “Amami,” “Ave Maria” ken “Gloria”; saanda a maikabesa ti “Mamatiak” a pakadagupan ti nakatolikuan a pammati, saanda nga ammo dagiti Pito a Sakramento a pagpussuakan ti grasia ti Dios

ken dagiti Sangapulo a Bilin a bagnos iti panagbiag. Isu a napanunot daytoy numoamalaksiditikadawyanaseminar sakbay ti rambak ti buniag, kitaek no makararag met laeng dagiti nagannak ti mabuniagan nga ubing ken/wenno dagiti kangrunaan a manganak kenkuana, wenno ti mabuniagan a mismo no nataengan daytoy, dagiti basic prayers ken maikabesada ti “Mamatiak,” dagiti Sakramento ken dagiti Sangapulo a Bilin. (Maipakaammon daytoy kadakuada no umayda makiuman para iti buniag.) Ngem saan a garantia ti pannakaammotayo kadagiti kararag, sakramento ken bilbilin tapno agbiagtayo a natudio ken makaay-ayo iti Dios; ta nakapuytayo a mangipakat iti naimbag nga ammotayo iti aramid.

Aggiddiat ti pammati nga ipaduyakyaktayo iti sao ken ti pammati a makita kadagiti aramidtayo. Kasta met a ti pammati ken ni Apo Jesus saan laeng a pannamati wenno panangawat a kas pudno nga isuna nayanak, nangaskasaba, nagtutuok, natay ken nagungar. Uray ammotayo ti amin maipanggep kenkuana ken dagiti panursurona, no saantayo met nga agbiag segun iti ammotayo, makunatayo kadi a pudno a mamatitayo? Ti pammati ket maipanggep iti biag, ket balbaliwanna ti biag. No ti pammatitayo ammona ti agayat, napudno dayta a pammati. Ta dagiti aramid ti ayat ti mangpaneknek iti kinapudno ti pammati. (San. 2:18) Biag nga agnanayon. Maysa laeng ti dalan a maited kadatayo nga agturong iti biag nga agnanayon: ti pammati ken ni Apo Jesus a nailansa, naibayog ken natay iti krus. Saan nga immay ti Apo tapno mangukom ngem tapno mangisalakan. Nupay kasta, saanna nga ipilit ti panangawattayo kenkuana a kas Mangisalakan kadatayo.

Ngem datayo a mismo ti mangukom kadagiti bagbagitayo no ditayo patien isuna. Apay koma a ditayo patien ken awaten ni Apo Jesus no umay ti pannakaisalakan babaen laeng kenkuana? Apay koma a pilientayo ti agbiag iti kinaulbod, wenno iti kinadakes, wenno iti sipnget, no ammotayo a mapukawtayo met ti biag nga agnanayon?

Ti asino man a mamati pilienna ti lawag ket agtalinaed iti lawag. Balbaliwan dayta a lawag isuna. Iti napabaknang nga ayatna, surotenna ti Apo a naibayog iti krus, ket nakasagana a maibayog met, kayatna a sawen, manglipat iti bagi tapno idatonna nga agserbi. Mayarig isuna iti maysa nga agtutubo a di mangururnos iti bagina. No sumrek iti pagadalan, nakulkol ti badona, narugit dagiti kukona, saan a nasagaysay ti buokna, naalsem ti angotna ta no dadduma di pay agsukat. Ngem iti maysa a bigat, nakigtot dagiti kaeskuelaanna ta simrek a nadalus ken plantsado ti aruatenna, nadalus dagiti ramayna, baro ti pukisna, nabanglo ti pay-udna. Gayam, addan ay-ayatenna. Gapu iti ayattayo iti Dios, kalikagumantayo ti agbalbaliw tapno maikaritayo iti ayatna. Gapu iti ayattayo kenkuana, ragsakentayo a tungpalen ti nakemna kas panagserbi kenkuana. Gapu iti ayattayo kenkuana, ditay mauma nga agaramid iti naimbag para iti pada a tao. Ket no maibayogtayo iti krus ni ayat, mangnamnamatayo a makipagungartayo ken ni Apo Jesus iti biag nga agnanayon.—•

20

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

DANIW

Leddaang

Parabur ti Kabambantayan

Iti itatamdagko iti tawa, diak mapengdan ti panagarubos dagiti lua.

Sainnek ken unnoy, ay, di met agsarday ta iliwkon ti napalaus unay.

Panagdaliasat iti rabaw dagiti natayag a bantay Makaay-ayo, makamurmuray ti buya a maimatangan Mangipaduyakyak iti libnos ken parabur a naruay Mangipaspasimudaag iti nagasat a biag a mapasaran.

Jessamane I. Castro

Nagsaem metten daytoy a panagsagaba Dumagdagsen pay daytoy rikna.

Saggaysaek a bilangen dagiti aldaw ngem iliw latta ti mayar-araraw.

Diak mailadawan daytoy a riknak ta awan makitak no di sipnget ken rigat.

Sipnget a nangsallukob iti lawag rigat a di maaskaw ta awan ragsak.

Aglaylay payen ti sabong a tinapayak, dina pay maibturan leddaang a marikriknak Maamiriskon ti kinaliday ti agmaymaysa, Limdot’ sagabaen, awan panagtalnana.

Maysa… dua… ay, lipatekon ti agbilang.

Diak kabaelanen tuok a malaklak-am Tallo… uppat… lima… ay wen, lipatekon Dagitoy a sagsagabaen diakon maaklon.

ModIul

Ruby A. Palacay

Narigat a panunoten ti agdama a mapaspasaran Danog ti pandemia saan pulos napakadaan Kasasaad ti panagbiag narikut nga iladawan Nalidem a bigat, nakudrep a masakbayan Anian a nagkas-ang, natuok a panunoten Rimat ti agsapa narigat a miraen Panagadal dagiti ubbing namimpinsan a nagbaliwen Pagsayaatanna ta adda modiul nga usaren Modiul ti agserbi a rangtay, namnama iti biag Narigat man nga awaten ken matarusan Panagpulkok ti kapanunotan di maliklikan ‘Yaman pay ken mannursuro a mangibinglay kadagiti adal Text ditoy, tawag dita… chat a saan a mamingga Aldaw man, tengnga ti rabii, wenno parbangon dayta Saludsod dagiti ubbing, masapul a masungbatan Pagsayaatanda unay iti maigunamgunam!

Bong Bong Agregado

Iti kabambantayan makita ti manggading nga ugsa, Sasaongan nga alingo, kawitan ken dumalaga nga abuyo, Nadumaduma a kita dagiti dadakkel ken babassit a tumatayab Mangiparparangarang iti kinabaknang ti kabambantayan.

Iti sidong dagita a kabambantayan Adda aglemlemmeng a waig wenno karayan A pakakalapan sapilalat a kiwet, amled, Agsasabali a kita ti udang ken ruero nga ip-ipitan.

Di maisukat iti sabali ti talugading dagiti bantay Ragsak nga ipaayna awan ti makaartap Ta ditoy lubong saan a gameng wenno pirak ti kapapatgan No di ti ragsak ken nam-ay nga agdaliasat iti daytoy a biag.

Regalo

Alma Jane C. Calaramo

Napanak nakipaskua kada Ninong ken Ninangko Adu dagiti intedda kaniak a sagutko Adda munmunieka, keyk, tsokoleyt, nakaad-adu Adda pay naisobre a kuarta a diak ammo no mano.

Dakayo, ania met ti naited a regaloyo Dagiti ninong, ninangyo kas paskuayo?

Ditay’ met liplipatan a kablaawan dadakkeltayo Agraman dagiti manong ken manangtayo.

Datayo amin padak nga ubbing umaykayo ‘Intayo idiay simbaan tapno agkararagtayo Ngem diyo liplipatan ti mangisuot iti maskarayo Tapno iti agwarwaras a sakit mailisitayo.

Tulongak ni Nanang nga agisagana Kadagiti potahe a para iti Noche Buena Inton’ rabii a pagsasanguanmi a sangapamilia Naragsak a Paskuatayo a sangapada.

DANIW Anangsab ti Liday Allan C. Gobrin

Nadumaduma ti naipaay ti ayat Aglalo no mainaw a nasayaat.

Mabuangay arapaap a nasimparat.

Ayamuom ti ragsak nga awan makaartap.

No ti ayat ket mabaybay-an, rigat mapasaran, Kinatalinaay ken kinasimbeng panunot maawan, Amin a rigat ken ut-ot ti panagmaymaysa, mapadasan, Awan maaramidam; panagtutuok ti pagiddaam.

Tunggal kanito, maguyugoyka nga agsennaay Apaman a mayapiras dita panunotmot’ liday.

Kas maladaga nga agumbi iti kasta unay, Dung-aw ti narukop a kari a saan mailibay.

Pudno a narigat ti agtalinaed iti sidong ni ladingit Nanamem naunday ken nabuslon a sangit Panagarubos ti lua manipud iti langit Sagrapem nalagalaga a sapata a napait.

Bubosem amin a pigsam a manglipat Kadagiti naipatawid a sasainnek a di agressat.

Agalunoska’t anangsab iti panagrigat Awatem ti peggad a yetnag ti rukod ti gasat.

Tallo a Rupa ti Pluma Baldovino Ab Valdez

Adda tallo a rupa ti pluma nga ammok Maysa daytay aramidnat’ di mairusok Ti sabali isu ti kuerdas ti riribuk Maikatlo ‘tay agikut puso a balitok.

Ti umuna ket lalat ti nuang ti rupana Kanawan-kanigid ti turongenna Nasadut ket mabalinna pay nga isalda Ti kararuana no pisokam ti bolsana.

Ti maikadua isu ti kankanayon Nga agsapsapul iti ikan a maibugguong Sa idasarna a pangappan iti gimong Tapno makibur ti gobierno a bumangon.

Managtulong met ti maikatlo a pluma Ikur-itna ti gakat a makaparegta Kuerdasannat’ bulan a silaw ti agdama Ta inton bigat batangtangennat’ kampana.

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

COVID-19 ken Marmarna Divina Palencia

COVID-19 a mangal-alarma Saan a pulos a makita Napipia pay dagiti marmarna Pasaray adda pagparanganda COVID-19 a mangdidigra Awan pay masnop nga agasna Naimbag pay kadagiti marmarna Mabalin ida a yatangan iti bua Iti intay’ panagsagana Iti COVID-19 a pandemia Timmaud dagiti marmarna Isudan ti ad-adda a problema.

Dagitoy timmaud a marmarna Tattao a papaanawa Saanda nga iginggina Aramid a rebbengenda.

Daytoy COVID-19 nga agraira Kasla trangkaso ti sintomana Dagitoy a timmaud a marmarna Pagilasinan ket addaanda iti balballa.

Ibagada a curfew ti maipagna Awan koman ti agwarawara Ngem apay adu ti matiltiliwda A tattao kadagiti kalkalsada?

Adda met dagiti mangigagara A dagiti magatang maipangina Gundawayanda ti panawen ti trahedia Tapno bumsog laeng dagiti bolsada.

Adda pay laeng matiliwan iti droga Iti laksid ti agsaknapen a didigra Sabali laeng dagiti babbai a tiltila adda Natiliw gapu iti mabaybayadan a liwliwa.

Dagiti maibumbunong a bagas ken delata Dagiti koma marigrigat ti pagpaayanda Dagiti naawanan iti trabaho ket maipangruna Ngem naari met dagiti adda pay laeng kautenda.

Simmangkaotro met dagiti adda turayna Kapitan a kabilenna ti iturayanna Kagawad nga agkaritkarit gapu iti bartekna Tanod a saanna nga ammo ti limitasionna.

Daytoy sakit nga ipagnana Quarantine laeng ti remediona Dagitoy tumataud a marmarna Ti rebbengda koma ket makulata.

Ti virus a corona Addaan kano iti korona Dagiti timmaud a marmarna Addaanda la ketdi iti sara.

21

22

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

FINANCIAL REPORT Insagana Ni ANNA LIZA M. GASPAS, GF Treasurer

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

23

Uray Karigatna, Adda Met Nagudilan Manipud Panid 5

Jr., ken Ernesto L. Bisquera), ken dagiti nangabak kadagiti salip iti panagsurat. Naisayangkat dagiti lektiur iti panagsurat ken ortograpia babaen dagiti serye ti webinar ken natuloy ti pannakayalnag dagiti naipablaak a libro iti Ilokano. Babaen met ti maysa a resolusion ti GF, naipaay ken ni Apo Juan S.P. Hidalgo Jr. ti pammigbig a kas “Ama ti GUMIL Filipinas” iti maysa a programa a nairanta a para kenkuana iti Virtual Dap-ayan.

IDINTO nga agtultuloy a mapagpapatangan dagiti karit ti pandemia, napatpateg a taliawentayo dagiti nagapuanan, no kasano a nalabsantayo dagitoy a karit, ken ti rumbeng nga aramiden tapno maitultuloy ti panagkuti tapno saan a papaudi.

Agtultuloy ti GF a mangipatpatungpal kadagiti panggep ti gunglo: ti mangital-o iti Literatura Ilokano ken ti pagsasao, kultura ken pakasaritaan dagiti Ilokano. Di kad’ dayta ti napasnek nga insapata dagiti opisial ti GF a naka-formal attire idi Mayo 19, 2019?—•

Screengrab iti Zoom meeting dagiti opisial ti GUMIL Filipinas bayat ti panangipinalda iti pannakaisayangkat ti Dap-ayan 2020 babaen ti online, babaen met laeng ti panangsangaili ti GUMIL Ilocos Norte.

24

OKTUBRE-DISIEMBRE 2020

SALAYSAY

Ni Manong Diony ken ti Mito iti Makapakatawa a Nobela Ni Joel B. Manuel (Naibasa iti Dap-ayan Virtual Seminar-Workshop: Rabii Dagiti Mannurat)

MAYSA a di matimtimek a tao ni Manong Diony (Dionisio S. Bulong). Mannakigayyem ngem dimo mangngeg nga agangangaw wenno agparparato no agsasangokayo. Daytay manmano pay ketdi nga aguni ngem napasig met kadagiti padana a mannurat.

Isu a dimo ipagarup a dagiti sursuratenna, puon gayam ti rayaw ken perpektoda a mangkiki ken ni Ilokano.

Isu a maay-ayatanak kadagiti nobelana. Nagbalinak met a mannurat kadagiti makapakatawa a sarita ken nobela ta natakuatak a serioso gayam a genre ti makapakatawa a piksion. Saan laeng gayam a ti serioso a literatura ti serioso; uray pay gayam dagiti makapakatawa a piksion, mas suabe dagitoy ken nasamayda a mangipalnaad kadagiti saning-i ti kagimongan. Ket ni Manong Diony, pinagkatkatawanatayo; ngem nangnangruna, pinagpampanunotnatayo. Kasla inikkannatayo iti bibingka nga agsipud ta saan a serioso ken nakakatkatawa ti pannakalutona, naim-imas gayam ken nanannanam ngem iti pizza a nakapimpintas ti pannakaurnos ken presentasionna.

Ngem mamatikayo nga agsipud iti isusurotko iti dana ni Manong Diony, nagbalin met a nakaay-ayat ti panagbalinko a mannurat.

Kunaen dagiti nabayag a kinapulpulapol ni Manong Diony a tunggal makairingpas daytoy iti chapter ti nobelana, rummuar iti opisinana a kasta unay ti isemna ken adda pay ayek-ekna.

Wen, nalabit ay-ayek-ekan ni Manong Diony dagiti nakaay-ayat a paspasamak nga inlagana iti dayta a kapitulo ti nobelana.

Kasta met ti napaspasamak kaniak kabayatan ti panangsursuratko iti nobelak nga “Oh, My Candida.” Saan laeng a dagiti kapitulona ti inay-ayek-ekak no di

pay ketdi a mismo iti panangsursuratko.

Ta kanayon met nga ikamkamakamko ket adda daydi ipapanko panagatendar iti piesta nga inawagannak ti editor iti selpon kabayatan a mayat ti panangisalsalak iti maysa a balasang. Ken adda daydi nag-blackout iti naki-type-ak a pagkompiuteran sadiay Bayombong ket agawidkamin iti dayta a malem ket impatok no diakon maala ti file dayta a kapitulo ti nobelak.

Kasta gayam ti agbalin a mannurat iti makapakatawa a sinurat. Agel-ellekka met. Sika ti umuna a mangkatkatawa iti sinuratmo.

Ngem nalabit, ti saantayo pay a naamiris kadagiti sinurat ni Manong Diony a ti kinapudnona, mito met laeng dagitoy. Ti saantayo unay a

madakdakamat ken ni Manong Diony, idi 1960’s nagipatpatarus wenno nagibalbaliw a nagisursurat ni Manong Diony kadagiti mitolohia a Griego. Isu a kas ken ni Apo Johny Hidalgo, naitenneb met ni Manong Diony iti lubong dagiti mito.

Kas pagarigan ti “Fighting Pogi” ni Manong Diony, no amirisentayo ti istruktura ti nobela, daytoy ti aw-awagantayo iti hero structure iti Myth Criticism.

Maysa comic hero ni Macario Mangiros, aglasat iti “flight in the night” a kunatayo, aglasat iti kasipngetan ti maysa a panagbiahe.

Agbiahe ni Fighting Pogi iti maysa a sirkulo, nangrugi iti lugarna a Simbaluca ken agsublinto met laeng iti Simbaluca. Adda maysa nga old man wenno manakman a mangiwanwan kenkuana ket dayta ni Tata Paquing a nagbalin a manager-na. Adda met sidekickna, ta amin a nagbaniaga adda amin sidekick-da a kas ken ni Sancho Panza a sidekick ni Don Quixote.

Ni Aldorado Mangiros daytoy, wenno am-ammo a kas Aldong.

Iti daytoy a panagbaniaga, adda masalaw ni Macario a beneficial goddess wenno mother goddess, ni Muyac, ket adda met ti witch wenno enchantress a ni Menchie nga anak ni Tata Paquing.

Adu dagiti adversaries, dagiti ghosts ken wolves ken elves ken magical creatures, dagiti nadaldalapus ken nakasango ni Macario iti panagboksingna, agingga a makalaban ni Macario ni Flash Macho, ti great adversary-na. Kalpasan a maparmekna daytoy ken mayawidna ti kampeonato, mayawidna pay ni Halimuyac iti lugarda.

Maysa a mito ti komiko a nobela ni Apo Dionisio S. Bulong. Maysa a makapakatawa a nobela a naisakab iti mito. Dayta ti maysa kadagiti kinapudno iti literaturatayo nga Ilokano.—•