Maria Filopoulou 2009 by NEREUS PUBLISHERS

MARIA FILOPOULOU retrospective

HERMOUPOLIA 2009

www.art.com.gr

αναδρομική

MARIA FILOPOULOU retrospective

ΕΡΜΟΥΠΟΛΕΙΑ 2009 HERMOUPOLIA 2009

www.art.com.gr

ΜΑΡΙΑ ΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

EXHIBITION

1 Αυγούστου – 4 Σεπτεμβρίου 2009

August 1 st – September 4 th, 2009

οργάνωση Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ερμούπολης

organized by Cultural Centre of Municipality of Hermoupolis

επιμέλεια έκθεσης Ίρις Κρητικού

curator Iris Criticou

γενικός συντονισμός Γιώργος Αλτουβάς

general coordination George Altouvas

συσκευασία & μεταφορές έργων Ορφεύς Βεϊνόγλου Διεθνής Μεταφορική Α.Ε.

transport of artworks Orphée Beinoglou International Forwarders S.A.

ανάρτηση έργων Ορφεύς Βεϊνόγλου

installation of artworks Orphee Beinoglou

ασφάλιση έργων Lloyd’s - Γ. Καραβίας & Συνεργάτες

insurance of artworks Lloyd’s - G. Karavias & Co

Επικοινωνία Γκαλερί Ζουμπουλάκη και Δέσποινα Σαββοπούλου

Press Office Zoumboulakis Galleries and Despina Savopoulou

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

C ATA L O G U E

επιμέλεια κειμένων-έκδοσης Ίρις Κρητικού

editing Iris Criticou

κείμενα Βασίλης Βασιλικός Αυγουστίνος Ζενάκος Μαρία Καραβία Ίρις Κρητικού Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα Δημήτρης Μητρόπουλος Αθηνά Σχινά Leonardo Cremonini Daniel Sibony

texts Leonardo Cremonini Iris Criticou Maria Karavia Marina Lambraki-Plaka Dimitris Mitropoulos Athena Schina Daniel Sibony Vassilis Vassilikos Augoustin Zenakos

μεταφράσεις Tony Moser Suzan Αποστολάκη

translations Tony Moser Suzan Apostolaki

διορθώσεις Αρετή Μπουκάλα

proof reading Areti Boukala

φωτογραφίες έργων Γιάννης και Οδυσσέας Βαχαρίδης Βασίλης Βρεττός και αρχείο της ζωγράφου

photographs of artworks Yannis and Odysseas Vacharides Vassilis Vrettos and the artist

καλλιτεχνικός σχεδιασμός Αλέξης Βερούκας

graphic layout Alexis Veroucas

παραγωγή Νηρέας Εκδόσεις Τέχνης Βασίλης Κατούφας

production Nereus Publishers Vassilis Katoufas

εκτύπωση Πρωτοπαπά Α.Ε.

printed by Protopapas S.A. , Athens

βιβλιοδεσία Β. & Ζ. Πετσώρη

binding V. & Z. Petsori, Athens

ISBN 978-960-98432-1-8 ΧΟΡΗΓΟΙ / SPONSORS

ΔΗΜΟΣ ΕΡΜΟΥΠΟΛΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ

www.art.com.gr

ΕΚΘΕΣΗ

αναδρομική κυνηγώντας το φως

MARIA FILOPOULOU retrospective after the light

www.art.com.gr

ΜΑΡΙΑ ΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

www.art.com.gr σ. / p. 8

Γυµνό 2009

Nude 2009

Αρχαία πισίνα, Ιεράπολις

Ancient pool, Ierapolis

λάδι σε καμβά 60 x 98 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 60 x 98 cm private collection

(4 λεπτ.) 2003

(4 details) 2003

www.art.com.gr

6 7

Θητεία στον «ίλιγγο του ορατού» ÌÁÑÉÍÁ ËÁÌÐÑÁÊÇ-ÐËÁÊÁ Η Μαρία Φιλοπούλου, μια όμορφη αιθέρια κοπέλα, επιβεβαιώνει με τη ζωγραφική της αυτό που πίστευα πάντοτε για την τέχνη: δεν υπάρχει ανδρική και γυναικεία έκφραση. υπάρχει μόνο καλή και κακή τέχνη. Και η Μαρία Φιλοπούλου είναι μια καλή ζωγράφος. Αν μάλιστα δεν γνωρίζαμε το φύλο της δημιουργού και μας καλούσαν να το μαντέψουμε από το ύφος της ζωγραφικής της θα το χαρακτηρίζαμε απροκάλυπτα αρρενωπό, αδρό. Η Μαρία Φιλοπούλου είχε την τύχη να θητεύσει στη διάρκεια των σπουδών της στη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού, πλάι σ’ έναν από τους τελευταίους οπαδούς της ζωγραφικής του βλέμματος. Ο ζωγράφος Λεο νάρ ντο Κρεμονίνι έδινε πολύ περισσότερο βάρος στην καλλιέργεια της δυναμικής, της ενέργειας, της ευαισθησίας του βλέμματος παρά στην ίδια τη ζωγραφική πράξη. Οι μαθητές του ασκούνταν να εξερευνούν αυτό που ο δάσκαλος αποκαλούσε ο «ίλιγγος του ορατού». Διδάσκονταν να αναζητούν την «αποκάλυψη» ακόμη και μέσα στο ασήμαντο. Η μοντέρνα τέχνη οδήγησε τη ζωγραφική στην αυτονομία, στην αυταξία, καταργώντας την ιεραρχία των ειδών και των θεμάτων, δημιουργώντας έτσι μια δημοκρατική ισοτιμία των μοτίβων, των ερεθισμάτων. Η ζωγραφική δεν κρίνεται πλέον από το τι απεικονίζει, αλλά από το πώς μετατρέπει το πραγματικό σε ζωγραφικό και αισθητικό γεγονός. Η μεταστοιχείωση αυτή απαιτεί και προϋποθέτει την τεχνική γνώση, τη μαστοριά, την ποιητική. Ο Κρεμονίνι δίδασκε στους μαθητές του ότι η ζωγραφική δεν είναι περιγραφική διαδικασία. Ο ζωγράφος οφείλει να επινοήσει τη δική του ποιητική για να μεταδώσει την αίσθηση, τη συγκίνηση που του προκάλεσε ο «ίλιγγος του ορατού». Η Μαρία Φιλοπούλου έχει κατακτήσει μια προσωπική χειρονομιακή «γραφή», που συνδυάζει παραδοσιακούς τρόπους και νεωτερικά στοιχεία. Το modus operandi, η δημιουργική διαδικασία, είναι ορατή, αλλά η εικόνα αναδύεται αβίαστα μέσα από την κίνηση του πινέλου, άλλοτε αργή, άλλοτε βίαιη, μέσα από καταλιβάδες, σταξίματα ή εκτινάξεις του χρώματος, από πυκνώσεις και αραιώσεις της ζωγραφικής ύλης, από λαζούρες ή σβησίματα. Μια τεχνική δυναμική και σίγουρη που προϋποθέτει μακρά άσκηση. Μια τεχνική που συνωριμάζει με το έργο της. Από τα πρώτα εσωτερικά με τις ελικοειδείς σκάλες ως τα θερμοκήπια που θυμίζουν με τη βλαστική και χυμώδη ζωτικότητά τους τα τροπικά δάση του Ντουανιέ Ρουσσώ και τους σαρκοβόρους κήπους του Μαξ Ερνστ. Με τα τροπικά θερμοκήπια η ζωγράφος ανακαλύπτει το οικείο μέγεθος που αρμόζει στη χειρονομία της: είναι η μεγάλη διάσταση, η απλωσιά, το all over, που ξεκινά με τις Νυμφαίες του Μονέ για να αποθεωθεί από τους εκπροσώπους του αμερικανικού εξπρεσιονισμού μετά το ’50. Η μνημειακή διάσταση οδηγεί τη Μαρία Φιλοπούλου στην «ανακάλυψη» που είχε κάνει ήδη ο Μονέ: ότι η εικόνα δεν περιορίζεται από το πλαίσιο, από το κάδρο. Η ενέργειά της ξεχειλίζει και πέρα από αυτό το όριο, ακτινοβολεί στο χώρο. Η υπέρβαση του πλαισίου, η διάχυση της ζωγραφικής -- εικονιστικής ή ανεικονικής-- στον περιβάλλοντα χώρο ήταν η φυσική συνέπεια των δύο ανατροπών που είχε ήδη πραγματοποιήσει η μοντέρνα τέχνη: η πρώτη ήταν η εγκατάλειψη της προοπτικής που παρέπεμπε στη σκηνή του αναγεννησιακού θεάτρου και η δεύτερη, φυσική συνέπεια της πρώτης, ήταν η ταύτιση της ζωγραφικής με τη φέρουσα επιφάνεια. Ας θυμηθούμε τον ορισμό του Μωρίς Ντενί που διατυπώνεται στην αρχή του 20ού αιώνα: «Η ζωγραφική, πριν να παριστάνει οτιδήποτε, δεν είναι τίποτε άλλο από μια επιφάνεια καλυμμένη με χρώματα…». Τα θερμοκήπια, οι θάλασσες, οι λουόμενοι της Μαρίας Φιλοπούλου δεν υπακούουν σε μια παραδοσιακή συνθετική αρχή. Είναι ένα κομμάτι του ορατού, μια τομή στη ροή του χρόνου. Εδώ προσεγγίζουμε μιαν άλλη διάσταση της ζωγραφικής της νέας ζωγράφου. Ο χρόνος, η ηρακλείτεια ροή του, είναι σημαντικό στοιχείο τόσο της ποιητικής όσο και της εικονοποιίας της. Η χειρονομιακή γραφή υπηρετεί αυτή τη διάσταση. Οι εικόνες της Μαρίας Φιλοπούλου, χωρίς να είναι ιμπρεσιονιστικές, μοιράζονται μαζί τους αυτή την αίσθηση αρπαγής του εσαεί μεταβλητού θεάματος του κόσμου. Οι θάλασσές της, αν δεν είναι ταραγμένες, φρικιούν στα χάδια του ζέφυρου και οι λουόμενοι, μισοί πάνω μισοί κάτω από την επιφάνεια του νερού, κινούνται με κινηματογραφικούς ρυθμούς. Ο ρυθμός, μια άλλη λανθάνουσα δύναμη στη δημιουργία της νέας ζωγράφου, πειθαρχεί το δυναμισμό της χειρονομίας και αναχαιτίζει την τάση της εικόνας να ξεχυθεί στο χώρο, εισάγοντας στη σύνθεση τη μελωδία της τζαζ. Το χρώμα, από την άπειρη ποικιλία της χλωροφύλλης των θερμοκηπίων ώς τα ιριδίζοντα γαλάζια της θάλασσας σε όλους τους τόνους του μπλε, βρίσκει την εορταστική εκπύρωσή του στους λουόμενους και στις θερινές παραλίες. Η ζωγράφος αγαπά και ξέρει να εμψυχώνει τόσο τις ομόηχες αρμονίες όσο και τα δυνατά κοντράστα. Δυναμική, εργατική, αφοσιωμένη, η Μαρία Φιλοπούλου ανανεώνει την εμπιστοσύνη στη δημιουργική ικανότητα των γυναικών και πλουτίζει τη ζωγραφική του βλέμματος και του καμβά με μια νέα σύγχρονη και εντε λώς προσωπική έκφραση. Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα Ομότιμη Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης, Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης

www.art.com.gr

8 9

Serving the “vertigo of the visible” MARINA LAMBRAKI-PLAKA Maria Filopoulou, a beautiful, ethereal young woman, comes to confirm with her painting what I have always believed about art: there is no male and female expression – there is just good and bad art. Maria Filopoulou is a good painter. Indeed, if we were asked to deduce the painter’s gender from style of the works alone, we would describe them as unmistakably robust, brusque. While at the Ecole des Beaux Arts in Paris, Maria Filopoulou was fortunate enough to study under one of the last champions of painting of the gaze. The painter Leonardo Cremonini placed more emphasis on cultivating the energy, the sensitivity of the eye than on the act of painting itself. His students were trained to explore what he called “vertigo of the visible”; they were taught to seek ‘revelation’ even in trivial things. Modern art demonstrated the intrinsic value of painting and led it to autonomy, abolishing the hierarchy of genres and subjects and establishing a democratic equality of motifs and stimuli. Painting was no longer evaluated on what it depicted but on how it turned reality into a painterly, aesthetic event. The prerequisite for this conversion is technical expertise, craftsmanship, poetics. Cremonini taught his students that painting is not a descriptive process. Painters must devise their own poetics to convey their emotions from the “vertigo of the visible”. Maria Filopoulou has attained a personal gestural idiom which combines traditional ways and modernistic elements. The creative process, the modus operandi, is visible but the image emerges effortlessly through the brush strokes, sometimes slow and sometimes furious, through drips or spurts of painting, through the dense or thin patches of material, through lasures or erasures. This is a vigorous, confident technique based on long practice; a technique that matures alongside her work, from the early interiors with the spiralling stairs to the greenhouses whose lush vitality brings to mind the tropical forests of ‘Douanier’ Rousseau and the carnivorous gardens of Max Ernst. In the tropical greenhouses the painter found the appropriate size for her gesture: it was the large scale, the expansiveness, the “all over” that started with Monet’s Nympheas and culminated in the exponents of American expressionism after 1950. The monumental scale led Maria Filopoulou to what Monet had discovered earlier: that the image is not confined by the canvas, the frame, but spills out beyond it to radiate in space. The transcendence of the frame and the diffusion of painting –figurative or non-figurative– into the surrounding space was a natural upshot of the two major changes that modern art had already brought about. The first change was the move away from perspective, which brought to mind a Renaissance stage set; the second change, a natural consequence of the first one, was that painting was identified with the surface that carried it. Let us remember here the definition of Maurice Denis, articulated around the turn of the 20th century: “A painting –before it is a battle horse, a nude model, or some anecdote– is essentially a flat surface covered with colours …”. The greenhouses, the seas and the bathers of Maria Filopoulou do not heed any traditional principles of composition. They form part of the visible, a section across the flow of time. This brings us to another aspect of the young painter’s work. Time in its Heraclitean flux is a major element in both her poetics and her imagery. Her gestural script serves this dimension well. The images of Maria Filopoulou may not be impressionistic but they share the same sense of seizing the constantly changing spectacle of the world. Her seas, when they are not choppy, shiver under the touch of a breeze, and the swimmers, half-immersed in the water, move at a cinematic pace. Rhythm, another latent force in the young painter’s work, reigns in the vitality of the gesture and checks the image’s tendency to spill into space by introducing a jazz melody into the composition. Her colours span the infinite varieties of chlorophyll in the greenhouse and the iridescent blue tones of the sea and find their triumphant culmination in the bathers and the summer beaches. The painter loves both smooth harmonies and striking contrasts, and knows how to boost them. Active, industrious and dedicated, Maria Filopoulou reaffirms one’s confidence in the creative skills of women and enriches the painting of the gaze and the canvas with a new, contemporary and wholly personal idiom. Marina Lambraki-Plaka Professor emeritus of Art History, Director of the National Gallery of Athens

www.art.com.gr

Κυνηγώντας το φως

Chasing the light

ΙΡΙΣ ΚΡΗΤΙΚΟΥ

IRIS CRITICOU

«Homme libre, toujours tu cheriras la mer! La mer est ton miroir, tu le contemples ton âme Dans le déroulement infini de sa lame».

“Free man, you will always cherish the sea! The sea is your mirror, you contemplate your soul In the infinite unfolding of its blade/wave”.

Baudelaire 1

« Σ’ αυτόν τον πίνακα θέλω να μην μπορεί να φανταστεί κανείς τον ήχο της βροχής στο φως του ουρανού...»

“In this painting I don’t want anyone to be able to imagine the sound of the rain in the light from the sky…”

John Berger, Ένας ζωγράφος του καιρού μας 2

John Berger, A painter of our time 2

Κ Υ Ν Η Γ Ω Ν Τ Α Σ Τ Ο Φ Ω Σ , η αναδρομική έκθεση της Μα ρί ας Φιλοπούλου στην Πινακοθήκη Κυκλάδων δεν θα μπορούσε να επικαλεστεί πιο εύγλωττο τίτλο: στην έκθεση, όπου περιλαμβάνονται έργα μεγάλων κυρίως διαστάσεων από κάθε περίοδο της δουλειάς της, έργα από τα πρώτα χρόνια μετά την ολοκλήρωση των σπουδών της στο Παρίσι, κυριευμένα από τους χαρακτηριστικούς ευρυγώνιους εσωτερικούς χώρους ώς τους νεότερους, αεί πλέοντες και κινούμενους «Κολυμβητές» που αποτελούν το συστηματικό πεδίο μελέτης και πειραματισμού της κατά τα τελευταία χρόνια, η ακατάπαυστη επιδίωξη του φωτός, γίνεται γρήγορα αντιληπτή ως ορ γα νικός συνδετικός ιστός της, τόσο της αρχικής αφετηρίας όσο και του τελικού προορισμού της θεματολογίας και της γραφής της. Ακολουθώντας τη χρονολογική σειρά στην οποία ανήκουν τα έργα, περιηγούμαστε διαδοχικά στις ευρυγώνιες ελικοειδείς σκάλες με τα στροβιλιζόμενα σημεία φυγής και στα ζωοφόρα θερμοκήπια με τα σαρκώδη τροπικά φυτά, στα κύκλια παράλια τοπία με τους νωχελικούς λουόμενους, στις αποσπασματικές όψεις των κα τα στρωμάτων των πλοίων με τους ράθυμους ταξιδευτές, και στις οξείες απολήξεις των αστραφτερών κίτρινων ταχύπλοων με τους βιαστικούς επιβάτες, συναντώντας στο τέλος της νοερής διαδρομής τους γνώριμους κολυμβητές των διάφανων νερών και των αρχαίων δεξαμενών της πρόσφατης περιόδου της δουλειάς της Φιλοπούλου. Χαρακτηριστική στα περισσότερα από τα έργα που φιλοξενούνται εδώ, η μνημειακή διάσταση που επιδιώκει η ζωγράφος, προκειμένου να απελευθερώσει τη στιβαρή, συχνά επίπονα χειρονομιακή διαδικασία της γραφής της, απολαμβάνοντας τη χωρίς όρια επέκταση του βλέμματος, τα ξέφρενα σταξίματα του χρώματος, τη φαινομενικά ανορθόδοξη επιλεγμένη οπτική γωνία της εικόνας που καταργεί το πλαίσιο και διαχέει τη ζωγραφική στο διηνεκές, επαναφέροντας στο βλέμμα του θεατή μια ποιητική, αυτοσχέδια διάσταση της πραγματικότητας: αυτή την άλλη πραγματικότητα, που, σύμφωνα με τον Γκαίτε, «από τη στιγμή που επιλέγεται ως θέμα από τον καλλιτέχνη, παύει να ανήκει απόλυτα στη φύση». Κολυµβηιτές κάτω από το νερό 2006 (λεπτ.)

Underwater swimmers 2006 (details)

www.art.com.gr

10 11

Η έμμονη ενασχόληση της Μαρίας Φιλοπούλου με το φως ξεκινά από την εσωστρεφή διερεύνηση των εργαστηριακών κλειστών χώρων στο Παρίσι των φοιτητικών της χρόνων. Πυροδοτούμενη από μια διάθεση παιγνιώδη και εφευρετική κατά την εύρεση και την επεξεργασία

C H A S I N G T H E L I G H T , a retrospective exhibition of Maria Filopoulou’s work at the Gallery of the Cyclades, could not have invoked a more eloquent title: the retrospective, which includes mainly large-size works from every period of her oeuvre – works from the first years following her studies in Paris, dominated by characteristic wide-angle interior spaces, to the newer “Swimmers”, ever afloat and in motion, which constitute her systematic field of study and experimentation over the past few years – this ceaseless pursuit of light can be quickly perceived as a form of organic connective tissue linking her starting point and her final destination in choice of subject and personal style. In the chronological order in which the pieces were created, we travel successively through wide-angle spiralling staircases with eddying escape points and frieze-like greenhouses with their fleshy tropical plants; the cyclical coastal landscapes, with indolent bathers; to fragmentary views of ship decks with listless travellers; and to the sharp edges of gleaming yellow speedboats with their hurried passengers; to encounter at the end of this mental journey the familiar bathers in translucent waters and the ancient cisterns of Filopoulou's most recent period. The monumental dimension sought by the artist to liberate the often painstakingly gestural process of painting, features in most of the works shown here, taking pleasure in the limitless expanse freed for the gaze, the frenetic drips of colours, the apparently unorthodox choice of visual angle for an image, which abrogates all frames and diffuses the painting into perpetuity, returning to the viewer’s gaze a poetic, extemporaneous dimension of reality: that alternate reality, which, according to Goethe, “from the instant it is chosen as a theme by an artist, ceases to function solely in nature”. Maria Filopoulou’s obsessive preoccupation with light begins with her introverted investigation of studio interiors in Paris, during her student years. Fired by a playful and inventive disposition to find and work out the proposed wide-angled viewing focus, and with the added impetus of the unrelenting refraction of light through the dusty perimeter walls of windows at the Parisian Εcole des beaux arts, the painter was led progressively to the liberated surrealist arrangement of her visual information: a gradual abolition of the initial

www.art.com.gr

της προτεινόμενης ευρυγώνιας εστίας θέασης, και με συμπλέον όχημα την αμείλικτη διάθλαση του φωτός στις σκονισμένες περιμετρικές τζαμαρίες της παρισινής Σχολής των Καλών Τεχνών, η ζωγράφος οδηγείται προοδευτικά στην απελευθερωμένη υπερρεαλιστική διευθέτηση των οπτικών της δεδομένων: στη σταδιακή κα τάρ γηση της αρχικής πιο μουντής χρωματικής γκάμας των σκοτεινών λουτρών –με τους διαπεραστικούς ηλεκτρι κούς λαμπτήρες στο ρόλο του φυσικού φωτός–, στην ανασύσταση ακυρωμένων κλειστοφοβικών πε δίων, με αναπάντεχα ανοίγματα και λαθραίους στενούς ορίζοντες, με ελκυστικές φωτεινές και σκοτεινές συνυπάρξεις και αντιπαραθέσεις αιχμηρών υλικών όπως το τζάμι και το σίδερο, στην ανασύνταξη χώρων ελαφρά υπερβατικών και παράδοξα άδειων, παρά την προφανή εγκατοίκησή τους, χώρων με δεδομένη μια νέα, ανεστραμμένη και ασύμβατη διάσταση της πραγματικότητας, οριστικά απενδεδυμένης από τη συσσώρευση των συμβατικών λεπτομερειών της. Στην ανεύρεση μιας ιδιωτικής έρημης μα φωτεινής χώρας με άπλετη ελευθερία, όπου το αν θρώ πινο στοιχείο υποδηλώνεται, ακόμη κι όταν δεν είναι ορατό, και όπου και η ίδια η ζωγράφος, έχοντάς την ορίσει, μπορεί πλέον αθόρυβα να ενταχθεί, να υπάρξει και να ελιχθεί... Οι ελικοειδείς σκάλες της πρώτης εκθεσιακής ενότητας, που ακολούθησαν τη μαθητεία της Φιλοπούλου στο ερ γα στήριο του Λεονάρντο Κρεμονίνι, εμψυχωτή του αδηφάγου βλέμματος και συνωμότη «του ιλίγγου του ορατού», οδηγώντας με σθένος το θεατή σε αναρίθμητες ασκήσεις προοπτικής, σε διαδοχικές στροβιλιζόμενες διαφυγές, άλλοτε ελάχιστες και άλλοτε γιγαντούμενες, σε αλλεπάλληλες και αυτοαναιρούμενες αποκαλύψεις και αποκρύψεις, ταυτίστηκαν με το πρώτο ελληνικό ερ γα στήριο της ζωγράφου στην οδό Τροφωνίου, και αντίστοιχα, με τα υπερμεγέθη τελάρα με τη δεσπόζουσα ευρυγώνια θέαση, που, «κλείνοντας» φαινομενικά τον περιορισμένο ορατό κόσμο του εργαστηρίου, κατοικούνταν σταδιακά εκ του φυσικού, διαγράφοντας έξωθεν κόσμους αισθητά μεγαλύτερους, με στοιχεία δεσπόζοντα το χρώμα και το φως. Η επόμενη ενότητα της έκθεσης, τα θερμοκήπια, συνδέεται έμμεσα με την αλλαγή εργαστηρίου της ζωγράφου. Το 1993, με αφετηρία πλέον την Κηφισιά, και επεξεργαζόμενη ένα νέο θεματολόγιο, η Φιλοπούλου μετατοπίζει την αναζήτησή της στην ύπαιθρο, επεκτείνοντας το διάλογο του μέσα-έξω, που επισημαίνεται στα αστικά τοπία της προηγούμενης περιόδου, στο εύρημα ενός ημιστεγασμένου χώρου, έμπλεου ζωής. Τα εγκαταλειμμένα θερμοκήπια του κοντινού Σχοινιά με τα χυμώδη φυλλώματα των μπανανιών και τα εντατικά τροπικά πράσινα που επιδιώκουν να διαπεράσουν το θολωτό προστατευτικό τους νεφέλωμα, υπερβαίνοντας τους συντεταγμένους άξονες της σύνθεσης, δουλεύονται επιτόπου από τη ζωγράφο σε ατελάρωτα πανιά εξαντλητικών διαστάσεων για τα επόμενα χρόνια, συνθέτοντας μία ακόμη

duller chromatic selections in the darker bathrooms –where penetrating electric light bulbs played the role of natural light– re-establishing abolished claustrophobic fields, with successive openings and illicit narrow horizons; with attractive light and dark coexistences and contrasting sharp materials, such as glass and metal; with the reorganisation of spaces that are buoyantly transcendental and paradoxically empty, despite the fact they are obviously inhabited, spaces where a new, upside-down and incompatible dimension of reality is a given, definitively rid of its accumulation of conventional details. Finding a private, deserted yet lambent land with a surfeit of freedom, where the human element is implied, even though it remains unseen, and where the painter herself, having defined that land, can now quietly enter within, exist and manoeuvre… The spiralling staircases, included in the first chapter of the exhibition, followed Filopoulou’s apprenticeship at the atelier of Leonardo Cremonini, a supporter of the voracious gaze and conspirator in "the vertigo of the visible". Vigorously leading the viewer through countless exercises in perspective, with successively eddying escape points, at times minimal and at other times gigantic, into successive and self-negating revelations and obfuscations, they came to be identified with the painter’s first studio in Trofoniou Street and correspondingly, with oversize canvases with their dominant wide-angle views which, while apparently “enclosing” the limited visual world of the studio, were gradually inhabited by nature, delineating outer worlds that were aesthetically greater, with light and colour as their dominant elements. The next chapter in the exhibition, greenhouses, is directly linked to the change of venue of the painter's studio. In 1993 with her base in Kifissia and processing a new set of themes, Filopoulou transferred her investigation to the outdoors, extending the dialogue between the inner and the outer, which can be seen in her urban landscapes of the previous period, using a partly covered, floating life. The deserted greenhouses of nearby Schinias, with the fleshy leaves of banana trees and intense tropical greens that seek to penetrate their domed protective nebulae, transcending the coordinate matrix of the composition, were worked in situ by the painter for the next few years, on canvases unattached to stretchers with unlimited dimensions, composing another clearly defined chapter that now consciously abandoned the limitations of the studio. Always seeking the light, the main building elements of Filopoulou’s bold compositions are transformed under the viewer’s gaze and by using the recurring wide-angle viewing field, that continues to propel the image to limits, abrogating the apparently flat figurative narrative of the outdoor landscape. Setting aside those greenhouses and proceeding into

Θερµοκήπιο 2006 λάδι σε καμβά 200 χ 200 cm ιδιωτική συλλογή

Greenhouse 2006 oil on canvas 200 x 200 cm private collection

www.art.com.gr

12 13

αυτοτελή ενότητα που εγκαταλείπει πλέον συνειδητά τα όρια του εργαστηρίου. Αναζητώντας πάντοτε το φως, τα κύρια δομικά στοιχεία των τολμηρών συνθέσεων της Φιλοπούλου, μεταμορφώνονται υπό το βλέμμα του θεατή και υπό το καθεστώς της επανερχόμενης ευρυγώνιας θέασης, που εξακολουθεί να ωθεί την εικόνα στα άκρα της, αναιρώντας τη φαινομενικά επίπεδη παραστατική αφήγηση του υπαίθριου τοπίου. Εγκαταλείποντας τα θερμοκήπια και προχωρώντας στην τρίτη ενότητα της έκθεσης, ακολουθούμε βήμα προς βήμα τη ζωγράφο στη σταδιακή ανακάλυψη της θάλασσας. Διακριτό ανάμεσα στα θερμοκήπια και τα αμπέλια που αποτελούν στην ουσία τους πρώτους ανοιχτούς χώρους της Φιλοπούλου (ένα από αυτά παρουσιάζεται στην έκθεση), το παράλιο τοπίο προκαλεί και αναμετριέται με το βλέμμα της ζωγράφου, που απαντά αρχικά με μικρής διάστασης έργα, προτού εφορμήσει σε μεγαλύτερα, προτού βυθιστεί οριστικά στην ενδελεχή αποτύπωσή τους. Στις πρώτες παραλίες που ερμηνεύονται ως σπουδές στο φως, στο χρώμα και την ύλη του νερού, οι άνθρωποι αποτελούν στοιχεία ενταγμένα στην εικόνα, ανήκουν στον οριζόμενο χώρο χωρίς να αποτελούν πορτρέτα. Στην ίδια χρονική περίοδο, διατηρώντας ως σταθερές παραμέτρους το χρώμα και το φως, εντάσσεται η ενότητα του ταξιδιού, μία ακόμη προτροπή προς την αέναη φυγή και την ελευθερία. Συνέπεια ετούτης της εξερεύνησης, η έκθεση του 1999, με τα παράλια τοπία και τις απόψεις επιβατηγών πλοίων και ταχύπλοων με επιβάτες εν πλω. Στους παλλόμενους από φως και ενέργεια καμβάδες της, η Μαρία Φιλοπούλου αφηγείται τον προσωπικό περίπλου της με ένα ρεαλισμό απτό και ενθουσιώδη: εδώ, οι παραλίες κατοικούνται από τη σιωπή, και αναπτύσσονται μέσα σε ένα ήπιο μικροκλίμα, τρυφερά εδάφη γιγάντιων θερμοκηπίων χωρίς τοιχώματα. Μέσα στην απόλυτη νηνεμία, η ελλειπτική τροχιά του βλέμματος, ανήσυχη και ευκίνητη, αιχμαλωτίζει το έκκεντρο φως και περιζώνει θαλασσινούς κρατήρες. Η γεωγραφία των ακτών ορίζεται εκ νέου, καθώς οικείες παραθαλάσσιες τοποθεσίες ψηλαφούνται ως την πεμ πτουσία των συστατικών του τοπίου τους και τρέπονται σε μυστηριώδεις νήσους με ανεξερεύνητους αμμόλοφους και φαιοπράσινες υποβρύχιες κοιλάδες. Λουόμενοι και πεζοπόροι, εκούσιοι ναυαγοί, παρακολουθούν τους παφλασμούς του κύματος και κατοικούν τους κρυφούς μυχούς και τους κόλπους, ακόμη και όταν δεν είναι ορατοί για το θεατή. Στα έργα που διαδραματίζονται εν πλω, η καμπύλη του βλέμματος κατευθύνεται προς τη γραμμή του ορίζοντα, σε ανοιχτές θάλασσες που διασχίζονται από ταχύπλοα ιπτάμενα και βραδυκίνητα επιβατηγά αναζητώντας τις διασταυρούμενες τεθλασμένες του φωτός. Η αναδρομική έκθεση στη Σύρο ολοκληρώνεται με τους κολυμβητές: άλλοτε υπό και άλλοτε επάνω από την επιφάνεια του νερού, υποτάσσονται στη χαυνωτική ρυθμολογία της ζωγράφου, αιωρούμενοι ηδονικά ανάμεσα

the third chapter of the exhibition, we follow the artist step by step in her gradual discovery of the sea. Distinct amongst the greenhouses and the vineyards that essentially constitute Filopoulou’s first open spaces – one of which is on display in this exhibition the seaside landscape provokes and challenges the artist's gaze, and initially is encountered in small works, before charging into larger works, before sinking permanently into their meticulously imprint. The first beach scenes are interpreted as studies of light, colour and matter in water, where people constitute elements that are part of the image, that belong in this defined space, but do not constitute portraits. During the same period, while keeping colour and light as fixed parameters, travel is also introduced, one more item exhorting continuous flight and freedom. The consequence of this exploration was the artist’s 1999 exhibition, with coastal landscapes and views of passenger ships and speedboats sailing with passengers. With her canvases, which pulsate with light and energy, Maria Filopoulou narrates her personal circumnavigation with a tangible and enthusiastic realism: the beaches are peopled by silence and develop within a mild microclimate, in the tender land of giant greenhouses with no walls. Within this dead calm, the elliptical trajectory of a glance, lithe and restless, captures the off-centre light and encircles the sea craters. The geography of the shorelines is defined anew, as familiar seaside landmarks are sifted through, until only the essence of the components of their landscape remains and they are transformed into mysterious isles with

www.art.com.gr

στις πολλαπλές διαθλάσεις του φωτός και τους ιριδισμούς των γαλανών, των τιρκουάζ και των βαθυκύανων, ή εξερευνώντας τα μέλη κάποιου αρχαίου να ού, βυθισμένου στα θαλασσινά βάθη. Συνολικά, στο έργο της αυτό των τελευταίων ετών, η Μαρία Φιλοπούλου εξετάζει τη δυνατότητα μιας συνολικής μετάστασης των πραγμάτων μέσω της ζωγραφικής πράξης. Το στοιχείο του νερού, ευφραντικό και ζωοποιό, διάστικτο από κολυμβητές και αρχαία μέλη, συνενώνει με τρόπο μο να δικό το μύθο με την πραγματικότητα. Οι αλλεπάλληλες γαλάζιες διαφάνειες, τρέπονται σε δεξαμενή φωτός, σπαρμένη με την ανθρώπινη παρουσία και τα αρχαία μέλη. Διαθλασμένες οπτικές γωνίες θέασης εξερευνούν τους παλλόμενους ρυθμούς της εικόνας, μέσω των απειροελάχιστων παιχνιδιών του φωτός, ενώ η μετάσταση της ζωγραφικής ύλης σε πνεύμα, μνήμη και κίνηση ωθεί τη ρεαλιστική αισθητική στα άκρα της. Συνομιλώντας με τη Μαρία, κατανοώ απόλυτα τη διαδρομή: «μπαίνοντας επιτέλους κάτω από το νερό, γεγονός που ενδεχομένως αποτελούσε από πάντοτε επιδίωξή μου, βρήκα εκ νέου την ασφάλειά μου». «Από επά νω ο θόλος (όπως στα θερμοκήπια) και από κάτω, μέσα στη θάλασσα, τα σώματα των κολυμβητών, καταμεσής του κλειστού περιγράμματος του νερού, που υπήρξε πάντοτε εμμονή μου. Με τη βοήθεια της άνωσης, ιδιοποιούμαι εκ νέου μια ενδεχομένως τετριμμένη εικόνα. Μπορώ να ασχοληθώ με το σώμα με έναν τρόπο διαφορετικό, να δημιουργήσω μια νέα όψη των πραγμάτων, που αναδίδει με τη σειρά της μια έντονη αίσθηση ελευθερίας». «Δεν με ενδιαφέρει η εθνικότητα ετούτου του πλήθους. Υπάρχουν ερωτικά ζευγάρια, υπάρχουν ελεύθεροι κολυμβητές. Με ενδιαφέρει ωστόσο μέσα σε αυτό τον υγρό κάμπο που προκύπτει, να μην ενοχλεί ο ένας τον άλλο. Είδα για πρώτη φορά την εικόνα αυτή, που έμμονα με απασχολεί τα τελευταία χρόνια, στη Μήλο, μια συνεύρεση αθόρυβη και ζωοποιό στις παρυφές μιας απάνιας υγρής διαφάνειας, που, ενώ δεν αγαπώ το συνωστισμό όταν κολυμπώ, δεν με ενόχλησε, γιατί μου έδειξε έναν νέο εικαστικό δρόμο, σώματα σε συνύπαρξη, παράδοξες ασκήσεις με τα ανακλαστικά του φωτός. Έκτοτε, εξακολουθεί να με ενδιαφέρει οτι δή ποτε έχει σχέση με τους κολυμβητές, τα χαμάμ, οι θάλασσες, οι αρχαίες πισίνες με τις αιωρούμενες πικροδάφνες και τα βυθισμένα αρχιτεκτονικά μέλη – που ξεκίνησαν επίσης από μια συγκεκριμένη εικόνα στην αρχαία Ιεράπολη. Πάντοτε εξάλλου υπάρχει η ανθρώπινη αναφορά, εξακολουθώ να επιστρέφω στον άνθρωπο, ίσως τώρα ακόμη περισσότερο. Οι αφετηρίες αυτές με βοηθούν, η απόδοση του υγρού στοιχείου δεν χρήζει των ορίων του πλαισίου που προσωπικά καταργώ κατά τη ζωγραφική διαδικασία. Και γι’ αυτό δουλεύω στο δά πεδο ή στον τοίχο επάνω σε απλό πανί, με επάλληλα επίπεδα χρώματος, καθυστερώντας τη διαδικασία του τελάρου. Αγαπώ εξίσου το τυχαίο. Που παραμένει ορ γα νωμένο, επιχειρώντας να εισχωρήσει στην εσώτατη

unexplored sand dunes and grey-green underwater valleys. Bathers and hikers, those voluntarily shipwrecked, monitor the splash of the waves and inhabit the secret inlets and coves, even when they cannot be discerned by the viewer. In works that take place at sea, the curve of the gaze is directed toward the line of the horizon, to the open sea that is traversed by flying speedboats and slowly lumbering passenger ships, seeking out the criss-crossing lines of light. This retrospective on the island of Syros concludes with the swimmers: at times under the surface of the water, and at other times upon it, they are subjugated to the painter’s torpid rhythms, voluptuously suspended between the multiple transparencies of the refracted light and the iridescent pale blues, turquoises and deep cyans, or investigating the remains of some ancient temple, sunk in the watery depths. In the sum of her oeuvre over the past few years, Maria Filopoulou examines the potential for an overall transfer of things through the act of painting. The element of water, pleasurable and life-giving, dotted with swimmers and ancient remains, brings myth and reality together in a unique way. The successive blue transparencies are transformed into a reservoir of light, sown with human presence and ancient fragments. The bent visual viewing angles investigate the pulsating rhythms of the image, through infinitesimal games of light, while a transfer of painted matter into spirit, memory and motion, pushes the realistic aesthetics to their limits. Conversing with Maria, I can completely understand this path: “on finally going under the water, an event that may, in fact, always have constituted my goal, I re-discovered my security". “Above is the dome (just like the greenhouses) and below, within the sea, are the bodies of swimmers, in the midst of these closed contours of the water, which was always one of my obsessions. With the help of buoyancy, I make my very own what may be a banal image. I can examine the body in an entirely different manner; I can create a new view of things, which, in turn, gives off a strong sense of freedom". “I’m not interested in the national identity of this crowd. There are couples that are erotically involved, there are others swimming freely. Within this watery field which ensues, however, what I am interested in is that one does not disturb the other. I first saw this image that has occupied me so obsessively over the past few years, on Milos: an encounter that was soundless yet life-giving on the boundary of a rare liquid transparency which, even though I am not fond of crowding when I am swimming, did not bother me, because it showed me a new artistic path, bodies that coexist, paradoxical exercises with the reflections of light. Since then I continue to be fascinated by anything that is related to swimmers, hamams, seas,

www.art.com.gr

14 15

Θάλασσα 1999 λάδι σε καμβά 110 χ 400 cm ιδιωτική συλλογή

Sea 1999 oil on canvas 110 x 400 cm private collection

αίσθηση του νερού, δημιουργώντας θραύσματα χάους που εκ των υστέρων συναντώνται. Λειτουργώντας ενστικτωδώς, επιθυμώ πάντοτε το επόμενο να πάει ακόμη πιο πέρα, να παραμείνει έκπληξη». Ίσως να πρόκειται για τον ειδικό εκείνο τύπο τυχαίου που συναντάμε και στον Πόλλοκ, για έργα κοσμογονικά πλασμένα, από όπου εκ των υστέρων τίποτε δεν μπορεί να αφαιρεθεί. Για έργα που φτιάχνονται για να βουλιάξει εντός τους και η ίδια η ζωγράφος, έργα επά νω στα οποία δεν αιωρείται και τόσο πολύ η σκιά του λαθραίου αναγνώστη, ακριβώς γιατί ο θεατής πρέπει να βουλιάξει εντός τους για να τα εισπνεύσει και αληθινά να τα δει, προτού «ο κύκλος του νερού / που ποτέ δεν σταματά να μεταμορφώ νεται / ξαναγίνει τίποτα από φως». 3

Ίρις Κρητικού επιμελήτρια της έκθεσης

ancient swimming pools with the hovering oleanders and sunken architectural fragments – that also arose from a specific image in the ancient city of Ierapolis. In any case, human reference points always exist, and I continue to return to the human presence, now perhaps more than ever. These starting points help me; rendering the liquid element does not require the boundaries of a frame, which personally I abolish in the painting process. This is also why I work on the floor, or on a wall, on simple cloth, with successive layers of colour, putting off the process of the stretched canvas frame. I love random elements just as much. Which remain organised, attempting to insinuate themselves into the innermost sensation of water, creating fragments of chaos, which will later meet. Operating on instinct, I always want my next piece to go even further, to remain a surprise". This may be that special category of randomness we also encounter in Pollock, for works that are cosmogonically created, from which nothing can later be removed. For works that are made so that the artist can sink into them herself, works on which the shadow of an illicit reader does not hang so much suspended, precisely because a viewer must sink into them in order to be imbued with them and to truly see them, as “a circle in the water / Which never ceaseth to enlarge itself / Till by broad spreading it disperse to naught”. 3

Iris Criticou exhibition curator

« Ελεύθερε άνθρωπε, πάντοτε θα λατρεύεις τη θάλασσα / η θάλασσα παραμένει ο καθρέφτης σου, τον θαυμάζεις / μέσα στο ατελεύτητο ξετύλιγμα της λεπίδας του / του κύματός του ». John Berger, Ένας ζωγράφος του καιρού μας , μτφρ. Γ. Ματθιόπουλος, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2002. William Shakespeare, Henry VI , βλ. Anima dell’Aqua (κατάλογος), Palazzo Reale, 29 novembre 2008 29 marzo 2009.

“ Free man, you will always cherish the sea / the sea is your mirror, you contemplate your soul / in the infinite unrolling of its wave (blade) ".

John Berger, A painter of our time , translated into Greek by G. Matthiopoulos, University Press of Crete, Herakleion 2002.

William Shakespeare, Henry VI , see: Anima dell’Aqua (catalogue), Palazzo Reale, 29 novembre 2008 29 marzo 2009.

www.art.com.gr

κατάλογος catalogue

1991

Ecole nationale supérieure des beaux-arts Καλλιτεχνικό Πνευµατικό Κέντρο «Ώρα», Αθήνα «Ora» Gallery, Athens Galerie Eonnet-Dupuy, Παρίσι | Paris

www.art.com.gr

1982

Κολυµβήτρια 1982 υδατογραφία σε χαρτί 30 χ 20 cm ιδιωτική συλλογή

Swimmer 1982 watercolour on paper 30 χ 20 cm private collection

www.art.com.gr

18 19

The vertigo of the gaze

LEONARDO CREMONINI

Η Μαρία Φιλοπούλου προσεγγίζει και ανακαλύπτει το χώρο του ορατού και το χώρο του πίνακα μέσα από τον ίλιγγο του βλέμματος. Ο πίνακάς της δεν γίνεται πο τέ μια επιφάνεια όπου γεωγραφία και γεωμετρία απειλούν να αναιρέσουν αυτό τον ίλιγγο. Ακόμη και ο άνθρωπος παύει να είναι το κέντρο του πίνακα. Η αναφορά στο σώμα του δεν είναι πλέον η κατακόρυφος, που ενώνει το κεφάλι με τα πόδια, ούτε η οριζόντια, που κατευθύνεται από τα αριστερά προς τα δεξιά ανάλογα με το ύψος του βλέμματος. Συχνά η θέαση του χώρου συνεχίζεται πάνω από το κεφάλι του ζωγράφου, γυρίζει πίσω απ' τη ράχη του και τελικά αιχμαλωτίζεται στο κλουβί όπου το έκθαμβο βλέμμα έχει τη δύναμη να τον παρασύρει. Γιατί το βιωμένο έργο είναι ένα κλουβί – πάντα ήταν το ποθητό και μαγικό κλουβί ενός θεσμού, μιας ιδεολογίας. Από τον προηγούμενο αιώνα και μέχρι σήμερα ακόμη παραμένει το κλουβί του πάθους και της ατομικότητας, που εξυμνεί τη ναρκισσιστική αυτογνωσία της επιφά νειάς του, του περιγράμματός του και όχι την παιγνιώδη ψευδαίσθηση της φυγής που ονομάζουμε «ελευθερία». Η ελευθερία της Μαρίας περικλείεται μέσα σε παρενθέσεις σαν να μην ήταν αρκετά δυνατή η επιθυμία της για άνοιγμα χωρίς να έχει προηγηθεί η συναίσθηση του εγκλωβισμού. Συχνά όλα μοιάζουν να πέφτουν στο κεφάλι μας, αλλά ο πίνακας δεν παύει να ταυτίζεται με την επιθυμία να ξαναβρεθούμε σε μια απορηματική αντίσταση του βλέμματος, μέσα στην ένταση του χώρου, όπως όταν ξανακερδίζεις σ' ένα σιωπηλό μετεωρισμό τη διαταραγμένη ισορροπία. Το πρόσωπό της, η αυτοπροσωπογραφία της, το βλέμμα της, δεν συμμετέχουν στον ίδιο ίλιγγο. Η σκληρή ανάκριση, διόλου αυτάρεσκη, δίνει πάνω απ' όλα απάντηση στην αμφιβολία . την ίδια αμφιβολία που κυκλοφορεί μέσα στους «τρομερούς» χώρους, τη βρίσκουμε εδώ μέσα στο πλαίσιο του καθρέφτη. Ο χώρος, αλλού ξεφεύγει από τα όρια του πίνακα απ' όλες τους τις πλευρές, μεταδίδοντάς μας τον ίδιο πόθο που διακατέχει τη Μαρία: να ανακαλύψουμε το χώρο όπως θα ‘κανε ένα πουλί που πετά, σαν να μην υπήρχε πλαίσιο, σαν να ‘ταν το πλαίσιο μια από τις εφήμερες επινοήσεις του ανθρώπου. Και τα σημεία αναφοράς της πτήσης του πουλιού πρέπει βέβαια να είναι αυτές οι γεωμετρίες της ελπίδας που παραπέμπουμε πρόθυμα στους καθρέφτες, στα παράθυρα, στους φεγγίτες της ορο φής σαν να μπορούσε το βλέμμα που πετά να χτυπήσει στο τζάμι και να πέσει σε ίλιγγο. Δεν έχει σημασία. το πουλί που πετά ακόμη κι όταν χτυπά μιλά με ένταση για την ξέφρενη λαχτάρα να ξε πε ράσουμε το τζάμι, τον καθρέφτη, ακόμη και το πλαίσιο του πίνακα.

Maria Filopoulou approaches and discovers the realm of the visible and the realm of the painting through the vertigo of the gaze. Her works never become surfaces on which geography and geometry threaten to revoke this vertigo. Even man ceases to be the centre of the painting. The reference to the human body is no longer a perpendicular line that joins the head with the feet, nor a horizontal one that leads from left to right depending on the level of the gaze. The view of space will often continue over the painter’s head, turning behind his back and ending up trapped in the cage where the dazed gaze is powerful enough to lure it. For an experienced work is a cage – it has always been the desired, magical cage of an institution, an ideology. From last century to this day it remains a cage of passion and individuality, exalting the narcissistic self-awareness of its surface and its outline and not the playful illusion of flight we describe as ‘freedom’. Maria’s freedom is enclosed in brackets, as if her desire for opening up would not be strong enough if it had not been preceded by the feeling of entrapment. Often everything seems to be coming down on our head, yet the painting is still equated with our desire to go back to a questioning resistance of the gaze amidst the tension of the space, like when we regain the upset balance in a state of silent hovering. Her face, her self-portrait, her gaze do not participate in the same vertigo. The tough interrogation, which is anything but self-complacent, provides above anything else an answer to the doubt; the same doubt that goes around the ‘terrible’ spaces is found here, in the frame of the mirror. Space spills out from all sides of the painting to impart on us the same yearning that haunts Maria: the yearning to discover space just like a flying bird would, as if there were no frame; as if the frame was one of man’s ephemeral inventions. And the reference points of this bird’s flight must surely be those geometries of hope which we willingly send to mirrors, windows and skylights, as if the flying gaze could hit the glass and go into a state of vertigo. It does not matter; the flying bird, even when it hurls itself against things, speaks with fervour about the frenzied need to go beyond the glass, the mirror or even the frame of the painting.

Γυµνό 1987

Nude 1987

λάδι σε καμβά 120 x 80 cm Μουσείο Φρυσίρα, Αθήνα

oil on canvas 120 x 80 cm Frissiras Museum, Athens

www.art.com.gr

Ο ίλιγγος του βλέµµατος

www.art.com.gr

20 21

www.art.com.gr

Πορτρέτο I, II, III, IV V 1985-1987

Portrait I, II, III, IV V 1985-1987

λάδι σε καμβά 30 x 20 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 30 x 20 cm private collection

www.art.com.gr

20 23

www.art.com.gr

Κοιτώντας στον καθρέφτη 1989 λάδι σε καμβά 130 χ 190 cm ιδιωτική συλλογή

Looking in the mirror 1989 oil on canvas 130 χ 190 cm private collection

σ. / p. 26

Τζαµαρία 1988 λάδι σε καμβά 162 χ 113 cm ιδιωτική συλλογή

Skylight 1988 oil on canvas 162 χ 113 cm private collection

σ. / p. 27

Τζαµαρία 1988 λάδι σε καμβά 146 χ 113 cm ιδιωτική συλλογή

Skylight 1988 oil on canvas 146 χ 113 cm private collection

www.art.com.gr

26 27

www.art.com.gr

Δαίδαλος 1988

Corridor 1988

λάδι σε καμβά 100 χ 80 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 100 χ 80 cm private collection

Γκαλερί Ζουµπουλάκη Zoumboulakis Galleries Αίθουσα Τέχνης Τερρακόττα Terracotta Gallery

www.art.com.gr

1991 1994

«Escaliers de service»

ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΒΙΑ

MARIA KARAVIA

Κάπου μέσα στον ίδιο τον πίνακα, αισθάνεσαι ότι ελλοχεύει η ερευνητική ματιά του ανθρώπου που εφευρίσκει τις αμέτρητες δυνατότητες της προοπτικής κι ανιχνεύει τις αιφνίδιες διαφυγές που επιτρέπει ένα ανοιχτό παράθυρο ή ένας μικρός φεγγίτης. Γι’ αυτό και νιώθεις πως ο χώρος είναι γαλήνιος και τρομακτικός μαζί, αθόρυβος και εύ γλω ττος στους συμβολισμούς και τις προεκτάσεις του. Ακόμα κι όταν μέσα από τα τζάμια τα ανοιχτά στις ανοιξιάτικες λιακάδες περνάνε κάποιες σκιές ανθρώπων, η σιγή δεν διακόπτεται σε αυτή τη λιτή και υποβλητική τέχνη, την ευαίσθητη αλλά ποτέ αισθηματική, με το δικό της ύφος και τη δική της οπτική, που παραπέμπει σε ένα άλυτο αίνιγμα, επισημαίνοντας πως το κοινό και το γνώριμο είναι ίσως το πιο μυστηριακό.

Somewhere in the painting itself you sense the exploratory gaze of the man who invents the immeasurable potential of perspective and traces the sudden escapes made possible by an open window or a small skylight. Hence you feel that the place is at once serene and scary, noiseless yet eloquent in its symbolisms and connotations. Even when some shadows of men go past the windows which stand open to the spring sunshine, the silence is not broken in this austere and evocative art, sensitive yet never emotional, with its distinctive viewpoint and style, which points to an unsolved riddle and suggests that the familiar and the commonplace may well be the most mystical of all.

Η σκάλα 1992

Iron stairs 1992

λάδι σε καμβά 200 x 120 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 200 x 120 cm private collection

www.art.com.gr

30 31

«Σκάλες υπηρεσίας»

www.art.com.gr

Η σκάλα 1992 λάδι σε καμβά 220 x 110 cm ιδιωτική συλλογή

Iron stairs 1992 oil on canvas 220 x 110 cm private collection

απέναντι σελίδα

Η σκάλα 1992 λάδι σε καμβά 200 x 136 cm ιδιωτική συλλογή facing page

Iron stairs 1992 oil on canvas 200 x 136 cm private collection

www.art.com.gr

32 33

www.art.com.gr

www.art.com.gr σ. / p. 34

Στρογγυλή σκάλα 1992 (λεπτ.) λάδι σε καμβά 204 x 204 cm ιδιωτική συλλογή

Round staircase 1992 (detail) oil on canvas 204 x 204 cm private collection

σ. / p. 35

Η σκάλα 1992 λάδι σε καμβά 200 x 180 cm ιδιωτική συλλογή

Iron stairs 1992 oil on canvas 200 x 180 cm private collection

Το παράθυρο 1992 λάδι σε καμβά 165 x 204 cm ιδιωτική συλλογή

The window 1992 oil on canvas 165 x 204 cm private collection

www.art.com.gr

Τα φυτά 1991-1992

The plants 1991-1992

λάδι σε καμβά 148 x 355 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 148 x 355 cm private collection

www.art.com.gr

Τοπίο µε ελιές 1994

Landscape with olive trees 1994

λάδι σε καμβά 110 x 400 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 110 x 400 cm private collection

www.art.com.gr σ. / p. 42

Τοπίο µε ελιές 1994 (λεπτ.) Landscape with olive trees 1994 (detail)

www.art.com.gr

Γκαλερί Ζουµπουλάκη, Αθήνα Zoumboulakis Galleries Athens Galerie Flak Παρίσι | Paris Αίθουσα Τέχνης Τερρακόττα, Θεσσαλονίκη Terracotta Gallery, Thessaloniki

1998

www.art.com.gr

1995

VASSILIS VASSILIKOS

Όταν μια νέα καλλιτέχνις εμφανίζεται με καινούρια δουλειά της, τι προσδοκούμε από αυτήν; Τη συνέχεια της προ βλη ματολογίας της, σε σχέση με την προηγούμενη δουλειά της κάτω από μια νέα μορφή. Οι τρεις θεματικές ενότητες αυτής της έκθεσης είναι καινούριες σε σχέση με τις προηγούμενες. Όμως το αιτούμενο είναι το ίδιο: η προοπτική. Ο ορίζοντας της θάλασσας (η πρώτη ενότητα), ο κύκλος και η καμπύλη της στεριάς σ' ένα αρμονικό πάντρεμα, η θάλασσα που μοιάζει λίμνη, αντικατοπτρίζοντας ένα μεταφυσικό οχεδόν, χαλκοπράσινο φως... Το πλέγμα των θερμοκηπίων (η δεύτερη ενότητα) που αγκαλιάζει μια βλάστηση δοτή που εσένα το θεατή σε περιέχει, σε βάζει μέσα του, όπως σε κουκούλι, και νιώθεις τη ζέστη, την ασφυξία της ζέστης που μετουσιώνεται ταυτόχρονα σε αισθητική ελευθερία... Η μακαριότητα των φύλλων της μπανάνας και το ατελείωτο ποίκιλμα των χρωμάτων όπου το ταλέντο εκφράζεται στη διασταύρωση χρώματος και φόρμας... (η τρίτη ενότητα)... Όλα αυτά παραπέμπουν στο ένα και μοναδικό πρόβλημα της Μαρίας, που είναι η προοπτική, η μεγάλη αυτή ανακάλυψη της Αναγέννησης. Είτε το περίεργο ανάστροφο καλάθι των θερμοκηπίων παραπέμπει στο ποίημα της σημερινής νεολαίας, είτε η καμπύλη της γης και η καμπύλη του ουρανού που ορίζεται από τη θάλασσα συναντιούνται, ή οι τροπικές εκρήξεις των φύλλων ακινητούν μέσα στο κάδρο τους, όλα αυτά σηματοδοτούν ένα ταλέντο εν εξελίξει του οποίου σύντομα θα θέλαμε να δούμε και πάλι τη δουλειά.

When a young artist presents a new body of work, what do we expect of her? To build on her previous explorations under a new format. The three thematic series in this exhibition are different from those in her previous ones, but the objective remains the same: perspective. The horizon of the sea, (the first series), the circle and the curve of the coast in a harmonious union, the sea looking like a lake as it reflects an almost metaphysical copper-green light… The web of greenhouses (the second series) embraces a foliage which engulfs you, the viewer, takes you inside as in a cocoon and you feel the warmth, the suffocating heat which turns into aesthetic freedom at the same time... The bliss of bananatree leaves and the endless flourish of colours, where talent finds expression at the junction of form and colour (the third series)… All these point to the one and only preoccupation of Maria: perspective, this great discovery of the Renaissance. Whether it be the curious inverted basket of the greenhouses which alludes to the poem of today’s youth, the meeting of the curves of the earth and the sea as defined by the sea or the tropical explosions of the leaves lie still in their frame – all these are marks of an evolving talent whose work we look forward to seeing again.

Στην καρδιά του ορατού

At the heart of the visible

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

DIMITRIS MITROPOULOS

Η ζωγραφική της Φιλοπούλου με τις ήπιες χρωματικές επιφάνειες μαγνητίζει τον παρατηρητή της. Αν κανείς προσηλωθεί οπτικά στην τελευταία σειρά των έργων της, τα θερμοκήπια, τα βλέπει σταδιακά να μεταμορφώνονται μπροστά του. Ένα ήρεμο σιωπηλό τοπίο, αγροτικό και βιομηχανικό, με τις ντοματιές, τα ζαρζαβατικά και τα υποστυλώματα της πλαστικής οροφής, αποκαλύπτεται διαφορετικό από ό,τι αρχικά φαινόταν. Η ευρυγώνια θέαση, που ωθεί την εικόνα προς τα άκρα, προκαλεί ανασφάλεια για τα όριά της. Αντίστοιχα, το κέντρο της εικόνας, χαμηλά ανάμεσα στα φυτά, μένει, αν το κοιτάξει κανείς προσεκτικά, απομακρυσμένο και αδιευκρίνιστο. Έτσι, ένα ουδέτερο περιβάλλον αποδεικνύεται ασαφές και αινιγματικό. Αυτή η αναίρεση μιας φαινομενικά επίπεδης παραστατικής αφήγησης ορίζει σε μεγάλο βαθμό τη γοητεία της ζωγραφικής της Φιλοπούλου. Όσο περνά η ώρα, οι βεβαιότητες του θεατή μειώνονται. Οι εικόνες δεν είναι στατικές, αλλά ενέχουν ένα στοιχείο χρονικής κλιμάκωσης.

The painting of Filopoulou with its mild colours magnetises the viewer. Concentrate your gaze onto her latest series of works with the greenhouses and you will see them gradually transforming before your eyes. A calm, silent landscape, rural and industrial, with the tomato plants, the vegetables and the props of the plastic roof is revealed to be different from what it looked at first. The wide-angle viewing pushes the image towards the ends and leads to insecurity as to its limits. Similarly, if you look carefully at the centre of the image which lies low amidst the plants, it remains vague and remote. Thus a neutral environment proves to be unclear and enigmatic. This reversal of a seemingly flat representational narrative is largely responsible for the fascination that the painting of Filopoulou exerts. With the passage of time the viewer’s certainties recede. These images are not static but involve an element of temporal escalation.

44 45

www.art.com.gr

ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ

www.art.com.gr

Μπανανιές 1996

Banana trees 1996

λάδι σε καμβά 150 x 200 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 150 x 200 cm private collection

www.art.com.gr

Μπανανιές 1996

Banana trees 1996

λάδι σε καμβά 200 x 200 cm Copelouzos Art Family Museum

oil on canvas 200 x 200 cm Copelouzos Art Family Museum

www.art.com.gr

Θερµοκήπιο 1996 λάδι σε καμβά 200 x 240 cm ιδιωτική συλλογή

Greenhouse 1996 oil on canvas 200 x 240 cm private collection

επόµενες σελίδες

Μπανανιές 1996 λάδι σε καμβά 120 x 200 cm ιδιωτική συλλογή next pages

Banana trees 1996 oil on canvas 120 x 200 cm private collection

www.art.com.gr

www.art.com.gr προηγούµενες σελίδες

Θερµοκήπιο 1995 λάδι σε καμβά 200 x 400 ιδιωτική συλλογή previous pages

Greenhouse 1995 oil on canvas 200 x 400 private collection

Αµπέλια 1996 λάδι σε καμβά 140 x 200 cm ιδιωτική συλλογή

Vine 1996 oil on canvas 140 x 200 cm private collection

www.art.com.gr

Γκαλερί Ζουµπουλάκη Zoumboulakis Galleries Hµερολόγιο ΑΓΕΤ Ηρακλής ‘99 AGET Hercules Calendar ‘99 Θάλασσα 1998 (λεπτ.) Sea 1998 (detail)

Γκαλερί Τζάµια-Κρύσταλλα, Χανιά Tzamia-Κrystalla Gallery, Hania Γκαλερί Μάτι, Κατερίνη Mati Gallery, Katerini

2001

www.art.com.gr

1998

Up to the horizon line

ΙΡΙΣ ΚΡΗΤΙΚΟΥ

IRIS CRITICOU

[...] Στα θαλασσινά τοπία όπου τίποτε σχεδόν δεν κινείται, οι παραλίες κατοικούνται από τη σιωπή, και αναπτύσσονται μέσα σε ένα ήπιο μικροκλίμα, τρυφερά εδάφη γιγάντιων θερμοκηπίων χωρίς τοιχώματα. Μέσα στην απόλυτη νηνεμία, η ελλειπτική τροχιά του βλέμματος, ανήσυχη και ευκίνητη, αιχμαλωτίζει το έκκεντρο και περιζώνει θαλασσινούς κρατήρες. Η γεωγραφία των ακτών ορίζεται εκ νέου, καθώς οικείες παραθαλάσσιες τοποθεσίες ψηλαφούνται ως την πεμπτουσία των συστατικών του τοπίου τους και τρέπονται σε μυστηριώδεις νήσους με ανεξερεύνητους αμμόλοφους και φαιοπράσινες υποβρύχιες κοιλάδες. [...] Προτού ακόμη ξεθωριάσουν τα ίχνη των κολυμβητών, η Φιλοπούλου μας οδηγεί στη δεύτερη ενότητα, το ταξίδι. Εδώ, το τοπίο εν πλω επικαλείται τους τεχνητούς άξονες από τους οποίους έμοιαζε να έχει οριστικά απαλλαγεί. Η καμπύλη του βλέμματος κατευθύνεται πέρα από τα παράκτια εδάφη, σε ανοιχτές θάλασσες που διασχίζονται από ταχύπλοα ιπτάμενα και βραδυκίνητα επιβατηγά. Μακράν του να λειτουργούν σαν περιοριστικό κέλυφος, οι μεταλλικοί όγκοι των πλοίων τέμνουν το δισδιάστατο της ζωγραφικής επιφάνειας, πλέοντας πρόσω ολοταχώς προς το μέρος του θεατή ή επιταχύνοντας την πορεία της

[...] In the sea landscapes where almost nothing moves, the coasts are inhabited by silence and evolve into a balmy "microclimate", the soft soil of giant greenhouses without enclosures. Inside this absolute calm the elliptical course of the glance, both anxious and elastic, captures the eccentric and uncovers sea craters. The coastal geography is again defined as her fingertips feel familar seaside locations for the essential components of their landscapes and thus transform them into "treasure islands" with unexplored bluffs and grey-green submarine valleys [...] Even before the swimmer's trail fades, Filopoulou takes us on the second step of the journey. At this phase the landscape from aboard ship recalls the artificial axes that it had apparently freed itself from forever. The swell of the gaze extends well beyond the coastal plane out into open sea, traversed by hydrofoils and slow passenger boats. Far simply functioning as a protective vessel, the metallic volumes of the slash the two-dimensional painted surface floating toward the viewer or speeding along the painter's line of vision towards the horizon.

Θερινά ύδατα

Summer Waters

ΑΘΗΝΑ ΣΧΙΝΑ

ATHENA SCHINA

Ο χώρος και ο χρόνος ακινητοποιούνται και αποκτούν μια μεταφυσική διάσταση ζωής, μολονότι τίποτε δεν μένει στατικό στα έργα της ζωγράφου. Αντίθετα, μέσα από το κάθε επιλεγμένο οπτικό της πεδίο, αποκαλύπτεται η ρευστότητα του στιγμιαίου γεγονότος που γεννά την αίσθηση του φευγαλέου και του ονειρικού [...] [...] Τα θαλασσινά, πελοποννησιακά τοπία της Μαρίας Φιλοπούλου, ήρεμα και γεμάτα προσμονή, είναι έτοιμα να υποδεχτούν τα σώματα που θα βραχούν, θα δροσιστούν, θα κολυμπήσουν κι επιπλέοντας θα ισορροπήσουν με την άνωση του νερού, αντικρίζοντάς μας μέσα από τη θερινή τους αιγλοβολία, καθώς η παρουσία τους μας ανακαλεί τις ώρες και τις μέρες του καλοκαιριού. Θα τονίζαμε, μάλιστα, πως τα έργα της υποβάλλουν, πρώτιστα, μέσα από το χειρισμό των υλικών τους, των χρωμάτων και της κάθε φόρμας, μια ιδιοσυγκρασιακή θερμότητα. Μπορεί αυτά τα διάφανα, δροσερά κι ολόφωτα τοπία του καλοκαιριού να είναι αποσπασματικά, αλλά με τον τρόπο που η ζωγράφος τα παρουσιάζει, είναι σαν να βλέπουμε –περικεντρικά και μαζί παράπλευρα– μέσα από ένα γυαλί τον κόσμο, με τα χρώματά του να λάμπουν όπως τα ορυκτά πετράδια. Τον κόσμο σε μια συμπυκνωμένη του ευρύτητα, σαν κι εκείνα που αποδίδουμε στη φύση, που μας περιλαμβάνει και την αισθανόμαστε συντροφικά γύρω μας, την προϋποθέτουμε στις λειτουργίες της, την υπολογίζουμε να περιέχει τις επιθυμίες και τα όνειρά μας, την αναλογιζόμαστε στην ακατάβλητη ζωντάνια της που αναστέλλει τους φόβους μας, καθώς την αναπολούμε μέσα από τα μυστήρια της ωραιότητάς της σε στιγμές ιδανικές, παραμυθένιες.

Space and time lie still and acquire a metaphysical dimension, although nothing remains static in the painter’s works. On the contrary, every one of her chosen views reveals the fluidity of the momentary event which generates a fleeting, dreamlike feeling [...] [...] Serene and full of anticipation, Maria Filopoulou’s seaside landscapes from the Peloponnese are ready to receive the bodies that will get wet and cool, will swim and float in the buoyant water, staring at us through their summer glow as their presence brings the days and hours of summer to our mind. Indeed, we could say that her works suggest an idiosyncratic warmth through the way she handles colours, materials and each and every form. These translucent, cool and luminous summer scenes may be fragmentary, but the way the painter presents them is as if we can see the whole world through a glass, its colours sparkling like precious stones. We see the world in its condensed entirety, with the traits we ascribe to nature as it snugly surrounds us, as we rely on its functions, as we count on it to contain our dreams and desires, as we turn to its unflagging liveliness to assuage our fears, as we recall it through the mysteries of its beauty in ideal, fairytale moments.

58 59

www.art.com.gr

Ώς τη γραµµή του ορίζοντα

www.art.com.gr

59 59

Θάλασσα 1998

Sea 1998

λάδι σε καμβά 200 x 250 ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 200 x 250 private collection

www.art.com.gr

Ταξιδεύοντας 1998

Travelling 1998

λάδι σε καμβά 80 x 188 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 80 x 188 cm private collection

www.art.com.gr

Θέα από τo ιπτάµενο 1998

View from a hydrofoil 1998

λάδι σε καμβά 62 x 200 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 62 x 200 cm private collection

www.art.com.gr επόµενες σελίδες

Κουπαστή 1999

Guardail 1999

λάδι σε καμβά 160 χ 250 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 160 χ 250 cm private collection

www.art.com.gr

www.art.com.gr I.

II.

Στο πλοίο, I, II, III 1999

On the boat, I, II, III 1999

λάδι σε καμβά 40 x 70 cm, 50 x 90 cm, 75 x 140 x cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 40 x 70 cm, 50 x 90 cm, 75 x 140 x cm private collection

III.

www.art.com.gr

66 67

www.art.com.gr

Η ακτή 1996

The coast 1996

λάδι σε καμβά 200 x 400 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 200 x 400 cm private collection

www.art.com.gr

Κολυµπώντας στο Κουνούπι 1998 λάδι σε καμβά 200 x 250 cm ιδιωτική συλλογή

Swimming at Kounoupi 1998 oil on canvas 200 x 250 cm private collection

www.art.com.gr

www.art.com.gr προηγούµενες σελίδες

Θάλασσα 1998

Sea 1998

Στην παραλία 1988

At the beach 1988

λάδι σε καμβά 160 x 350 cm Συλλογή Εθνικής Πινακοθήκης

oil on canvas 160 x 350 cm National Gallery Collection

λάδι σε καμβά 70 x 350 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 70 x 350 cm private collection

www.art.com.gr

Οµπρέλα θαλάσσης 1988-1989

Parasol 1988-1989

λάδι σε καμβά 63 x 189 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 63 x 189 cm private collection

www.art.com.gr

2008

www.art.com.gr

2001

Adding to our sensibility

ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΖΕΝΑΚΟΣ

ΑUGOUSTIN ΖΕΝΑΚΟS

Η Μαρία Φιλοπούλου χρησιμοποιεί την ατμοσφαιρική προοπτική, αν μη τι άλλο στο σημείο όπου οι πινελιές και τα σταξίματα είναι πιο ευμεγέθη στο πρώτο πλάνο και προοδευτικά γίνονται μικρότερα. Χρησιμοποιεί όμως πάνω από όλα το ρυθμό. (Ένα από τα πράγματα που είπα άλλωστε –λίγο δειλά– όταν πρωτοσυ ναντη θήκαμε ήταν ότι οι πίνακές της μου φέρνουν στο μυαλό ένα πεντάγραμμο.) Οι κολυμβητές, αυτά τα θερμά σχηματάκια, κόκκινα, ώχρες, πορτοκαλιά, είναι τα «πέδιλα» πάνω στα οποία γαντζώνεται η επιφάνεια του νερού. Στο μεν πρώτο «Τούρκικο χαμάμ» βοηθούν οι δύο ευθείες οι οποίες λειτουργούν ως όρια και εμπεριέχουν το νερό, στο δεύτερο όμως που απου σιάζουν είναι οι κολυμ βητές, αυτά τα θερμά σχηματάκια που χορεύουν, ενώ ταυτόχρονα είναι αγκιστρωμένα στις θέσεις τους, που εγκαθιστούν ένα ρυθμό ο οποίος διαβάζεται με συνέπεια από τη μια άκρη του μουσαμά ώς την άλλη. Πρόκειται για μια αξιοθαύμαστη λύση [...] [...] Η ζωγραφική της Μαρίας Φιλοπούλου είναι μια καίρια προσθήκη στην ευαισθησία μας. Δεν κρύβει ού τε τα χρέη της ούτε τις καταβολές της. Είναι θαρραλέα. Προέρχεται από τον ίδιο χώρο όπως όλη η καλή ζω γρα φική αλλά –όπως όλη η καλή ζωγραφική– εξαρ τάται από το προσωπικό, το βιωματικό, το συγκε κριμένο και επινοεί προσωπικές, βιωματικές και συγκε κρι μένες λύσεις για να εκτυλιχθεί και να λειτουργήσει. Δεν έχω άλλο ισχυρότερο επιχείρημα για τη ζωγραφική της Φιλοπούλου παρά το ότι είναι ζωγραφική. Μας λέει για την αρχέγονη αυτοεξέταση του Δυτικού καλλιτέχνη– του καλλιτέχνη που ζωγραφίζει όχι αυτό που ξέρει αλ λά αυτό που βλέπει. Αυτό δεν είναι μικρό πράγμα εδώ και εξακόσια χρόνια, αυτό είναι η ψυχή της ύπαρξής μας.

Maria Filopoulou uses an atmospheric perspective, larger brush strokes and marks in the foreground that progressively grow smaller. But above all, she uses rhythm (one of the things I said-a bit timidly- when we first met was that her paintings bring a stave to one's mind). The swimmers, those warm little shapes, red, ochre, orange, are the pegs that the water surface clings to. In the first "Turkish Hamam" the two straight lines serve as borders and engulf the water, in the second one however, those lines are absent; it is the swimmers, those warm little shapes that dance while clinging to their positions, that initiate a rhythm that is "read" diligently from one edge of the canvas to the other. It is really an admirable solution [...] [...] Maria Filopoulou's painting is a timely addition to our sensibility. She does not hide her debts nor her roots. She is brave. She emanates and shares common background with all other good painting but- as good painting does-her work depends on the personal, the lived and the particular and she invents personal, lived and particular solutions through which her work unravels and functions. I have no stronger argument for Filopoulou's painting except that it is just that, painting. She tells us about the primeval introspection of the western artist- the artist that paints not what he knows but what he sees. That, is no meager feat; afterall, for the last six hundred years it has been the essence of our existence.

σ. / p. 78

Κολυµβητές κάτω από το νερό 2008 (λεπτ.)

Kολυµβητές 2001

Swimmers 2001

Underwater swimmers 2008 (detail)

λάδι σε καμβά 140 x 110 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 140 x 110 cm private collection

www.art.com.gr

80 81

Προσθήκη στην ευαισθησία µας

www.art.com.gr

Kολυµβητές στον ορίζοντα 2001 λάδι σε καμβά 146 χ 198 cm ιδιωτική συλλογή

Swimming towards the horizon 2001 oil on canvas 146 χ 198 cm private collection

www.art.com.gr

When painting fecundates the sea

DANIEL SIBONY

[...] Η ίδια η σάρκα του έργου επιφυλάσσει την υπόσχεση μιας μετάστασης. Γιατί το δροσερό αυτό νερό, διάστικτο από κολυμβητές, πάλλεται από έναν ζωηρό ρυθμό που το αναστατώνει και το αναβαπτίζει: το γαλάζιο νερό δεν αποτελεί πλέον ένα απλό περιβάλλον, έναν τόπο υποδοχής για τα κορμιά αυτά που κολυμπούν εντός του, καθώς τρέπεται σε ένα εντελώς διαφορετικό στοιχείο: ένα είδος πρωτόγονης κοσμικής σούπας, σπαρμένης με σάρκες ζώσες και φωτεινές. Τρέπεται στο αληθινό «πρό σωπο» της ζωγραφικής: κάτι νέο που αποκτά υπόσταση, μέσω των ευφυών παιχνιδιών του φωτός. Αν στα έργα αυτά συναντάμε ζωγραφικά ευρήματα που συνδέονται με το σώμα, πρόκειται για κάτι που ξεπερνά τα μικρά αυτά σώματα που κολυμπούν: είναι το ίδιο το σώμα της ζωγράφου που τα εγκολπώνεται στην απόπειρα να τα ζωγραφίσει. Η Μαρία Φιλοπούλου αγαπά τη ζωγραφική και αγαπά να είναι ζωγράφος. Αλλά εδώ πρόκειται για κάτι πιο συγκεκριμένο: αγαπά να είναι γόνιμη θάλασσα. Θάλασσα γονιμοποιημένη από τη σπορά της ίδιας της ζωγραφικής. Θάλασσα όπου τα σώματα διασπείρουν τα φω τει νά ίχνη τους, τα εύθραυστα και ουσιώδη.

[...] The very flesh of the work retains the promise of metastasis. Because this refreshing water, dotted with swimmers, pulses with a vivid rhythm that renders it turbulent and re-christens it: the blue water no longer constitutes a simple environment, a place to receive the bodies of those who swim within it, but is transformed into an entirely different element: a form of primitive cosmic soup, sown with bodies living and radiant. It is transformed into the real "face" of painting: something novel, that gains substance through the ingenious play of light. If in these works we encounter drawn elements connected with the body, they are something that exceeds these small swimming bodies: it is the body of the painter herself, who en compasses them in the attempt to paint them. Maria Filopoulou loves painting and loves being a painter. But this is something far more specific: she loves being a fertile sea. A sea inseminated by the seed of painting itself. A sea where the bodies sow their radiant traces, fragile and essential.

84 85

www.art.com.gr

Όταν η ζωγραφική γονιµοποιεί τη θάλασσα

www.art.com.gr

Κολυµβήτρια 2000

Swimmer 2000

λάδι σε καμβά 44 x 60 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 44 x 60 cm private collection

www.art.com.gr

Τούρκικο χαµάµ II 2000

Turkish hamam II 2000

λάδι σε καμβά 66 χ 110 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 66 χ 110 cm private collection

www.art.com.gr

Τούρκικο χαµάµ I 2000

Turkish hamam I 2000

λάδι σε καμβά 88 χ 126 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 88 χ 126 cm private collection

Αρχαία πισίνα, Ιεράπολις 2002 λάδι σε καμβά 132 x 83 cm ιδιωτική συλλογή

Ancient pool, Ierapolis 2002 oil on canvas 132 x 83 cm private collection

απέναντι σελίδα

Αρχαία πισίνα, Ιεράπολις 2001 λάδι σε καμβά 110 x 76 cm ιδιωτική συλλογή facing page

Ancient pool, Ierapolis 2001 oil on canvas 110 x 76 cm private collection

www.art.com.gr

88 89

www.art.com.gr

προηγούµενες σελίδες

Αρχαία πισίνα, Ιεράπολις 2003

Ancient pool, Ierapolis 2003

λάδι σε καμβά 180 x 400 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 180 x 400 cm private collection

Αρχαία πισίνα, Ιεράπολις 2001 (λεπτ.) Ancient pool, Ierapolis 2001 (detail)

www.art.com.gr

92 93

www.art.com.gr

www.art.com.gr επόµενες σελίδες

Αρχαία πισίνα, Ιεράπολις 2001

Ancient pool, Ierapolis 2001

Αρχαία πισίνα, Ιεράπολις 2002

Ancient pool, Ierapolis 2002

λάδι σε καμβά 69 x 400 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 69 x 400 cm private collection

λάδι σε καμβά 100 x 200 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 100 x 200 cm private collection

www.art.com.gr

προηγούµενες σελίδες

Αρχαία πισίνα, Ιεράπολις 2003

Ancient pool, Ierapolis 2003

λάδι σε καμβά 104 x 200 cm ιδωτική συλλογη

oil on canvas 104 x 200 cm private collecton

Κολυµβητές κάτω από το νερό 2000 (λεπτ.) Underwater swimmers 2000 (detail)

www.art.com.gr

100 101

www.art.com.gr

www.art.com.gr σ. 104-105

p. 104-105

Κολυµβητές κάτω από το νερό 2000

Underwater swimmers 2000

Κολυµβητές κάτω από το νερό 2002

Underwater swimmers 2002

λάδι σε καμβά 65 x 400 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 65 x 400 cm private collection

λάδι σε καμβά 120 x 200 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 120 x 200 cm private collection

www.art.com.gr

Κολυµβήτρια κάτω από το νερό 2004

Underwater swimmer 2004

λάδι σε καμβά 66 χ 50 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 66 χ 50 cm private collection

www.art.com.gr

106 107

www.art.com.gr

www.art.com.gr προηγούµενες σελίδες

Κολυµβητές κάτω από το νερό 2005 λάδι σε καμβά 120 x 200 cm ιδιωτική συλλογή previous pages

Underwater swimmers 2005 oil on canvas 120 x 200 cm private collection

Παραλία 2002 λάδι σε καμβά 180 χ 250 cm ιδιωτική συλλογή

The beach 2002 oil on canvas 180 χ 250 cm private collection

www.art.com.gr

www.art.com.gr I

Λουόµενοι I, II 2002

Bathers I, II 2002

λάδι σε καμβά 45 x 50 cm, 50 x 65 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 45 x 50 cm, 50 x 65 cm private collection

www.art.com.gr I

Λουόµενη I, II 2002

Bather I, II 2002

λάδι σε καμβά 52 x 48 cm, 45 x 60 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 52 x 48 cm, 45 x 60 cm private collection

Λουόµενη ΙII 2004

Bather ΙII 2004

λάδι σε καμβά 60 χ 52 cm ιδιωτική συλλογή

oil on canvas 60 χ 52 cm private collection

www.art.com.gr

116 117

www.art.com.gr

Painting is my need to express myshelf. I make my own space and am set free.

Ζωγραφίζω παρατηρώντας το ορατό, παρουσιάζοντας τη δική μου πραγματικότητα, το πώς βλέπω τον κόσμο. Επιμένω στο τελάρο, γιατί παρ' όλες τις δύο διαστάσεις του μου δίνει τη δυνατότητα να εκφραστώ, μαγεύομαι από τους ορίζοντες που ανοίγονται μπροστά μου. Ζωγραφίζοντας χάνομαι μέσα από την περιπέτεια της ζωγραφικής, καθώς ανασύρονται πράγματα και δρόμοι που δεν τα είχα υπολογίσει ούτε φανταστεί προηγου μέ νως. Αυτή η περιπέτεια, περιπέτεια αυτογνωσίας, είναι που κρατάει άσβεστη την όρεξή μου για ζωγραφική. Δημιουργώ χώρους, διότι έχω την ανάγκη ενός δικού μου προσωπικού «κλειστού» χώρου για να ελευθε ρω θώ. Εξαιτίας αυτής της ανάγκης, δημιουργείται στα έργα μου μια ευρυγώνια προοπτική. Θέλω να αισθανθώ μέσα στο χώρο που ζωγραφίζω κάτι σαν φωλιά. Έχο ντας το κεφάλι μου σταθερό, κοιτάω δεξιά, αριστερά, πάνω, κάτω, με την άκρη του ματιού. Αυτό με κάνει να αισθάνομαι τελείως ελεύθερη. Μου δημιουργεί παράλ λη λα μια αίσθηση ιλίγγου, ανατροπής και κίνησης. Ανα τρο πής της καθιερωμένης εικόνας του χώρου, απ' όπου γεννιέται μια εικόνα καινούρια αλλά εντελώς πραγματι κή. Τα θέματά μου είναι βιωματικά. Δεν θέλω να περι γρά ψω το χώρο, αλλά να μεταφέρω την αίσθηση που έχω γι' αυτόν. [...] Στην τελευταία μου δουλειά, στους κολυμβητές κάτω από το νερό, ο χώρος είναι πάλι κλειστός, αλλά ταυτό χρο να απεριόριστος, το πάνω μέρος του βυθού, το νερό, η άμμος ή τα βράχια δημιουργούν τον «κλειστό» χώρο. Οι κολυμβητές σε πλήρη ελευθερία, σώματα που έχουν χάσει τη βαρύτητά τους, σε ασυνήθιστες στην πραγμα τικότητα κινήσεις: τους ζωγραφίζω γυμνούς για να δώσω μεγαλύτερη αίσθηση ελευθερίας. Θέλω να φαίνονται σαν να ανήκουν σ' αυτό το περιβάλλον. Το έντονο φως και οι αντανακλάσεις του νερού πάνω στα γυμνά τους σώματα, οι φυσαλίδες και η άμμος του βυ θού μου δημιουργούν έναν ονειρικό κόσμο. [...] Το χρώμα και το έντονο φως είναι χαρακτηριστικά των εμμονών μου. Όταν ζωγραφίζω, αγνοώ το πλαίσιο του τελάρου, γι' αυτό δουλεύω στον τοίχο ή στο πάτωμα. Έχω μανία να χωρέσουν τα πάντα μέσα στο έργο, ακόμη και εγώ. Θέλω να έχω την αίσθηση ότι είμαι μέσα στον πίνακα. Ο τρόμος αυτός με απελευθερώνει. Η ελευθερία, η αναπνοή, ο ρυθμός, οι αντιθέσεις είναι για μένα πηγή ενέργειας στη ζωγραφική. Το κάθε έργο είναι μια καινούρια περιπέτεια, χωρίς αναμενόμενο τέλος.

I paint to express myself, and to create a sense of personal freedom and space. I observe the visible, and present my own reality. Despite the constraints of the canvas, which allow me only two dimensions to work with, I am still able to create horizons that open up spaces, full of enchantment. I lose myself in the adventure of painting, among the ideas and pathways that my imagination summons up for me. The adventure is self-knowledge, and I am always hungry to know more, and to paint more. My compositions enable me to liberate myself from the enclosed space, providing me with the wide perspective that I need for my work. I inhabit the space I create and it becomes a secure refuge. The feeling of security gives me the vital sense of freedom to look at everything calmly and objectively, to experience vertigo, movement and even rebellion. I can subvert the established image and give birth to a totally new one. The subjects I paint are invariably derived from my own experiences. I don't wish to describe the space, but to convey my feelings about it. And that applies to every space, whether it is windows - such as a studio in Paris; my house; the steps to my studio in Athens; greenhouses full of tomatoes; the sea and my travels; swimmers or the depths of the ocean. My current work features swimmers. Beneath the water they are in an enclosed but unrestricted space: on the surface of the sea, exploring the depths of the ocean floor, the shore or the rocks that create the enclosure. My swimmers all experience absolute freedom. Their nakedness emphasises that sense of freedom and enhances their movements, which are unrestricted, unrestrained and graceful. They have become an element of their watery environment. It seems to me that the brilliant light combines with the reflections on their bodies, with the bubbles and the sand at the sea floor. The light transforms everything into a dream world. [...] The colours and the strong light are aspects of my preoccupations. When I paint, I ignore the edges of the canvas extending beyond it onto the wall or the floor. I have an obsession for fitting everything into the work, even myself. I want to feel that I am in the picture, an actual part of it. This for me is a truly liberating experience. The unique qualities of freedom, and the freedom associated with rhythm and breathing are contrasts that provide my painting with a source of energy. Each piece of work is a new adventure with an ending that cannot be anticipated.

www.art.com.gr

Ζωγραφική είναι η ανάγκη µου να εκφραστώ. Φτιάχνω τον δικό µου χώρο και ελευθερώνοµαι.

www.art.com.gr

xρονολόγιο-εκθέσεις

1987

1988

1989

Γαλλική Ακαδημία Κα λών Τεχνών, Παρίσι.

«Ουτοπίες του πραγματικού», Γκαλερί Titanium, Αθήνα.

«SARP» Palais Zamovski, Βαρσοβία.

«Αtelier Cremonini», Galerie de la maison des Beaux-Arts, Παρίσι.

Μουσείο Καλών Τεχνών, Mons, Βέλγιο.

Γκαλερί Τερρακόττα, Θεσσαλονίκη.

1995

1996

1997

«Για τον Γκρέκο», Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα.

Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα (ατομική)

Γκαλερί Flak, Παρίσι (ατομική)

«Έρως και τέχνη», Γκαλερί Τερρακόττα, Θεσσαλονίκη.

«Σχέδια», Πινακοθήκη Κουβουτσάκη, Αθήνα.

«Grands et des Jeunes d’aujourd’hui», Παρίσι.

«Αφιέρωμα στον Paul Verlaine», Γκαλερί 24, Γαλλικό Ινστιτούτο Πειραιά.

«Η ελληνική τοπιογραφία 19ος-20ός αιώνας», Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα.

«Salon de Vitry», Παρίσι. 1.

Γεννήθηκε το 1964 στην Αθήνα. Σπούδασε ζωγραφική στο Παρίσι στην Ecole nationale supérieure des beaux-arts με δάσκαλο τον Λεονάρντο Κρεμονίνι, κατά την περίοδο 1984-88. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην ίδια σχολή με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνη σης, κατά την περίοδο 1988-89 (λιθογραφία με δάσκαλο τον Αbrahad Hadad). Έργα της βρίσκονται στην Εθνική Πινακο θήκη της Αθήνας, στη Βουλή των Ελλήνων και σε ιδιωτικά μουσεία και συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

1. Πόρτο Χέλι, καλοκαίρι 1967 2. Με τον Λεονάρντο Κρεμονίνι στην έκθεσή της στην Γκαλερί Flak, Παρίσι 1997 3. Κατασκευή του πρώτου θερμοκηπίου στον ελλαδικό χώρο με εφαρμογή πλαστικής επένδυσης από το γεωπόνο πατέρα της Γιάννη Φιλόπουλο, στη Σκάλα Λακωνίας το 1951 4. Με την Πέγκυ Ζουμπουλάκη στην έκθεσή της στην Αθήνα το 1996 5. Αμαζόνιος, 2007 1. Porto Heli, summer 1967 2. With leonardo Cremonini during her exhibition at the Galerie Flak, Paris 1997 3. Construction of the first greenhouse in Greece with the use of plastic sheeting by the artist’s father Yannis Filopoulos, agricultural scientist; Skala, Laconia 1951 4. With Peggy Zoumboulaki at her exhibition in Athens in 1996 5. Amazon, 2007

Γκαλερί Flak, Παρίσι. «Μικρές ζωγραφιές», Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα. «Καλοκαίρι στη Μεσόγειο», Εθνική Πινακοθήκη Τιράνων, Τίρανα. (οργ. Γκαλερί Ζουμπουλάκη)

«Εστίες του βλέμματος», Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Λάρισας «Ζωγραφική σε ποίηση Οδυσσέα (επιμ. Αθηνά Σχινά). Μουσείο του ΑνθρώπουΕλύτη», Αίθουσα Τέχνης Φυσικής Ιστορίας, Οδυσσέας Ελύτης, Δήμος Jardin des Plants, Παρίσι. Αθηναίων.

2004

2005

2006

«Art London», Γκαλερί Ariel Sibony, Λονδίνο.

Γκαλερί Ariel Sibony, Παρίσι (ατομική)

Millenia Fine Art, στο Time Warner, Νέα Υόρκη (ατομική)

Γκαλερί Absolute st Augustine, Florida, ΗΠΑ.

«Art Miami», Γκαλερί Ariel Sibony, Μαϊάμι, ΗΠΑ.

Γκαλερί Κ, Λονδίνο (ατομική)

«Αγώνων πόλις», Τεχνόπολις Δήμου Αθηναίων (επιμ. Αθηνά Σχινά), οργ. Δήμος Αθηναίων, στο πλαίσιο των εορτασμών της Ολυμπιάδας 2004.

«Art London», Γκαλερί Ariel Sibony, Λονδίνο.

«Κατ‘ εικόνα και καθ’ ομοίωση» Μουσείο Φρυσίρα, Αθήνα (επιμ. Μάρθα Χαλικιά). «Νοητές παραστάσεις», CK Art Gallery, Κύπρος. «Ελαίας εγκώμιον», Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα.

«Art Miami», Γκαλερί Ariel Sibony, Μαϊάμι, ΗΠΑ

«Art London», Γκαλερί Ariel «In arte veritas», Ιδρυμα Πέτρος Sibony, Λονδίνο. και Μαρίκα Κυδωνιέως, Άνδρος «Reflections from Greece», (επιμ. Αθηνά Σχινά). Contemporary art from Greece, «Όραμα και άγγιγμα, δύο The National Arts Club, αλληλοσυμπληρούμενες Νέα Υόρκη αισθήσεις στη σύγχρονη (οργ. Γιώργος Σταθόπουλος). ζωγραφική», Αίθουσα Τέχνης «Cow Parade», Αθήνα. Άτριον, Τα Νέα , «ημερολόγιο 2006, Θεσσαλονίκη 12 μήνες, 12 ζωγράφοι», (επιμ. Χάρης Καμπουρίδης). Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα. «Επίσκεψη στον Χαλεπά», Το Σπίτι των Εκθέσεων, Τήνος (επιμ. Ίρις Κρητικού).

www.art.com.gr 4.

1990

1991

1992

1993

1994

Γκαλερί Ώρα, Αθήνα (ατομική)

Γκαλερί Eonnet Dupuy, Παρίσι (ατομική)

«Ένεκεν Τιμής», Γκαλερί Ώρα, Αθήνα.

Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα (ατομική)

Γκαλερί Τερρακόττα, Θεσσαλονίκη (ατομική)

«Προς έναν νέο αν θρω πισμό», Νέοι Έλληνες Ζωγράφοι στο Παρίσι, επιμ. Μαρίνα ΛαμπράκηΠλά κα, Centre Culturel de Villejuif, Παρίσι.

«Έλληνες ζωγράφοι – Συλλογή Φρυσίρα» Πινακοθήκη Πιερίδη και Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών.

«Συλλογή Φρυσίρα», Μουσείο Βυζαντινής Τέχνης Ζακύνθου (επιμ. Τάκης Μαυρωτάς).

1998

1999

2000

2001

2003

Γκαλερί Τερρακόττα, Θεσσαλονίκη (ατομική)

Ημερολόγιο 1999 του Ομίλου Εταιριών Ηρακλής, Δήμος Αθηναίων, Αθήνα (ατομική)

Γκαλερί Τζάμια-Κρύσταλλα, Χανιά (ατομική)

Γκαλερί Μάτι, Κατερίνη (ατομική)

«Έλληνες ρεαλιστές της Γαλλικής Σχολής Τεχνών», Φρανκφούρτη.

«Νέα Εικονολατρία», Γκαλερί Fine Arts, Αθήνα (επιμ. Χ. Καμπουρίδης).

2002

2003-2004

Eonnet Dupuy, Παρίσι

«Focalisations du Regard», Προεδρία της Ελλάδας, Βρυξέλλες (επιμ. Αθηνά Σχινά). «Η ελληνική τοπιογραφία 19ος-20ός αιώνας». Από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης και του Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη. Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα (επιμ. Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, Αγγέλα Ταμβάκη).

«Art London», Γκαλερί Ariel Sibony, Λονδίνο. «Νέα αποκτήματα», Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα. Greek Art Today, Belgravia Gallery, Λονδίνο. ΑΓΕΤ Ηρακλής, Δημοτική Πινακοθήκη Ιωαννίνων, Ιωάννινα. «Όψεις της μορφής, σημάνσεις του τοπίου», Έλληνες ζωγράφοι από τη συλλογή Αντώνη και Άζιας Χατζηιωάννου, Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, Χανιά (επιμ. Ίρις Κρητικού).

«Μικρά έργα», Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα.

Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα (ατομική)

«2000 κονσέρβες», Λιθογραφείο Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα της οδού Πειραιώς, Μοσχάτο (ατομική) «Η ελληνική τοπιογραφία 19ος- (επιμ. Νίκη Νικομάνου, «Art Paris», Γκαλερί 20ός αιώνας». Από τις συλλογές Νικ Στεφάνου). Ζουμπουλάκη, Παρίσι. της Εθνικής Πινακοθήκης και του «Bleu outremer», Κέντρο Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη. Σύγχρονης Τέχνης Βερνίκου, Εθνική Πινακοθήκη, Μουσείο Καστέλλα (επιμ. Flavia Nessi, Tériade , Μυτιλήνη. Ίρις Κρητικού). «Προσωπικές σχέσεις», Γκαλερί Έκφραση, Αθήνα.

2007 Millenia Fine Art, Νέα Υόρκη.

Γκαλερί Πολύεδρο, Πάτρα.

2008 «’Ηταν κάποτε η Πηνελόπη Δέλτα», Κολλέγιο Αθηνών (επιμ. Ίρις Κρητικού). «Greek Art Today», Belgravia Gallery, Λονδίνο (οργ. Γιώργος Σταθόπουλος). «Αναπλάθοντας τον ανοικτό χώρο», Γκαλερί Άτριον, Θεσσαλονίκη (επιμ. Χάρης Καμπουρίδης).

«Καλλιτεχνική καινοτομία, Σημειολογία των όρων της στη νέα εποχή», Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη. (επιμ. Χάρης Καμπουρίδης, οργ. Γιάννης Μπόλλης). Millenia Fine Art, Time Warner Center, Νέα Υόρκη.

«Εxperience Greece; Travel «Γενέθλιος τόπος», Alpha Trust, Through on enchanted landscape», Υπουργείο Τουρισμού, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα Ελληνικό Σπίτι, Πεκίνο. (επιμ. Ίρις Κρητικού). «Η τέχνη στην πρώτη σελίδα», Athens Voice, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα.

«Ολυμπιακό πνεύμα και σύγχρονη ελληνική τέχνη» (περιοδεύουσα έκθεση), Κέντρο Δήμου Αθηναίων, Αθήνα, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη, Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων κ.ά. (επιμ. Πέγκυ Κουνενάκη), Οργ. Δήμος Αθηναίων, στο πλαίσιο των εορτασμών της Ολυμπιάδας 2004

2009 «Hearts in Athens», Αθήνα. «Προστασία Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων», Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων. «Σκιαγραφώντας τον Διονύσιο Σολωμό», Μεσολόγγι, Βενετία, Αθήνα (επιμ. Ίρις Κρητικού). «Greek Art Today», Belgravia Gallery, Λονδίνο (οργ. Γιώργος Σταθόπουλος). «Καλοκαίρι 2008», Γκαλερί Citronne, Πόρος (επιμ.-οργ. Τατιάνα Σπινάρη-Πολλάλη).

Ερμουπόλεια, Πινακοθήκη Κυκλάδων, Σύρος (αναδρομική) «Η νεοελληνική τοπιογραφία από τον 18ο εως τον 21ο αιώνα», όραμα, εμπειρία και ανάπλαση του χώρου. ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών Β. & Μ. Θεοχαράκη (επιμ. Χ. Καμπουρίδης). «Greek Colour», Υπουργείο Τουρισμού, Sotheby’s, Λονδίνο (οργ.-επιμ. Μαρίζα Καλογεροπούλου-Φασιανού. «4 Εποχές», Art Expertise, Πολεμικό Μουσείο, Αθήνα. «Ambassadors of Contemporary Greek Art», Μελβούρνη, Αυστραλία. Υπουργείο Τουρισμού (οργ. Αλεξάνδρα Γκίκα, επιμ. Χάρης Καμπουρίδης).

www.art.com.gr

chronology-exhibitions

1987

1988

1989

French Academy of Fine Arts, Paris.

«Utopias of the Real», Titanium Gallery, Athens.

«SARP», Palais Zamovski, Warsaw.

«Αtelier Cremonini», Galerie de la maison des Beaux-Arts, Paris.

Museum of Fine Arts, Mons, Belgium.

Terracotta Gallery, Thessaloniki.

1995

1996

1997

Born in 1964 in Athens. She studied painting in Paris at the Ecole

«Tribute to El Greco», National Gallery, Athens.

Zoumboulakis Galleries, Athens (solo)

Galerie Flak, Paris (solo)

nationale supérieure des beaux-arts

«Eros and Art», Terrakotta Art Gallery, Thessaloniki.

«Designs», Kouvoutsakis Art Institute, Athens.

«Grands et des Jeunes d’aujourd’hui», Paris.

«Homage to Paul Verlaine», 24 Gallery, French Institute of Pireaus.

«Greek landscape Painting 19 th-20 th Century», National Gallery of Athens.

Salon de Vitry, Paris.

under Leonardo Cremonini, during the period 1984-1988. Continued with postgraduate studies at the same school, with a schol ar ship of the French Government, during the period 1988-1989 (lithography under Αbrahad Hadad). Her works are to be found in the National Gallery, in the Greek Parliament, and in private museums and collections in Greece and abroad.

6. 7. 8. 9. 10. 6. 7. 8. 9.

Με την οικογένειά της στο Πόρτο Χέλι Στο εργαστήριό της, Κηφισιά 2004 Με τη Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, Παρίσι 2004 Με τη Δάφνη Ζουμπουλάκη στην ατομική έκθεσή της στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα 2002. Στο Μάτσου Πίκτσου, 2007

With her family at Porto Heli In her studio, Kifissia, 2004 With Marina Lambraki-Plaka, Paris, 2004 With Daphne Zoumboulaki during her solo exhibition at the Zoumboulakis Gallery, Athens, 2002 10. In Machu Picchu, 2007

Gallery Flak, Paris. «Little Paintings», Zoumboulakis Galleries, Athens. «Mediteranean Summer», National Gallery of Tirana (org. Zoumboulakis Gallery).

«Painting in the poetry of Odysseas Elytis», Municipality of Athens.

«The sources of gaze», Centre of Contemporary Art, Larissa (cur. by Athena Schina). Museum of Man-Natural History, Jardin des Plantes, Paris.

2004

2005

2006

«Art London», Galerie Ariel Sibony, London.

Galerie Ariel Sibony, Paris (solo)

Millenia Fine Art, Time Warner Center, New York (solo)

Absolute st Augustine Gallery, Florida, USA.

«Art Miami», Miami USA, Galerie Ariel Sibony.

Gallery Κ, London (solo)

«Agonon Polis», The City of Games , Technopolis, Gazi (cur. Athena Schina, org. the Municipality of Athens within the Olympic Games 2004).

«Art London», Galerie Ariel Sibony. «In arte veritas», Petros and Marika Kydoniefs Foundation, Andros (cur. Athena Schina).

«Art Miami», Miami USA, Galerie Ariel Sibony. «Art London», Galerie Ariel Sibony.

«Reflections from Greece, Contemporary art from Greece», «In our image after our likeness», «Vision and touch, two comple- The National Arts Club, New York Frissiras Museum, Athens mentary senses in contemporary (org. G. Stathopoulos). (cur. Martha Chalikia). art», Atrion Art Gallery, «Cow Parade», Athens. «National Representations», Thessaloniki (cur. Haris «Ta Nea», 2006 calendar, CK Art Gallery, Cyprus. Kambouridis). 12 months, 12 painters , «Encomium of the Olive», «Visit Halepas», Tinos Zoumboulakis Galleries, Athens. Academy of Athens, Athens. (cur. Iris Criticou).

www.art.com.gr 9.

10.

1990

1991

1992

1993

1994

Ora Gallery, Athens (solo)

Eonnet Dupuy Gallery, Paris (solo)

«Honoris Causa», Ora Cultural Center, Athens.

Zoumboulakis Gallery, Athens (solo)

Terracotta Gallery, Thessaloniki (solo)

«Towards a new humanism», Centre Culturel de Villejuif, Paris (cur. Marina Lambraki-Plaka).

«Greek Artists from the Frissiras Collection», Pierides Art Gallery and Municipal Gallery of Athens.

«The Frissiras Collection», The Byzantine Museum, Zante (cur. Takis Mavrotas).

1998

1999

2000

2001

2003

Terracotta Gallery, Thessaloniki (solo)

Diary 1999 of the Herakles Group of Companies, Municipality of Athens (solo)

Gallery Tzamia-Krystalla, Chania (solo)

Mati Gallery, Katerini (solo)

«New Eikonolatria», Fine Arts Gallery, Athens (cur. Haris Kambouridis).

2002

2003-2004

Zoumboulakis Galleries, Athens (solo)

«Olympic spirit» (itinerant exhibition), Thessaloniki Museum of Modern Art, Museum of Modern Art, Chania etc. (cur. Peggy Kounenaki, org. Athens Municipality for the Olympic Games 2004)

Eonnet Dupuy Gallery, Paris.

«Focalisations du Regard», Greece’s Presidency, Brussels (cur. Athena Schina). «Greek landscape painting 19 th-20 th Century», from the collection of the National Gallery and the Euripides Koutlides’ Foundation, National Gallery, Athens.

Zoumboulakis Galleries, Athens (solo) «Greek landscape painting 19 th-20 th Century», from the collection of the National Gallery and the Euripides Koutlides’ Foundation, Tériade Museum, Mytilene.

Poliedro Gallery, Patras. «Small works», Zoumboulakis Galleries, Athens.

«Greek Realists of the French School of Art», Frankfurt. «2000 tins», Lithographer of Pireaus street, Athens (cur. Al. Veroucas, Nik. Nikomanou, Nik. Stefanou). «Ultramarine blue», Vernicos Centre of Modern Art, Pireaus (cur. Flavia Nessi, Iris Critikou).

«Art Paris», Zoumboulakis Galleries, Paris.

«Personal Relations», Ekfrassi Gallery, Athens.

2007 Millenia Fine Art, Νew York. «Art London», Galerie Ariel Sibony. «New acquisitions», National Gallery, Athens.

2008 «Greek Art Today», Belgravia Gallery, London (org. G. Stathopoulos). «Reshaping open space», Atrion Art Gallery, Thessaloniki (cur. Haris Kambouridis).

AGET Heraklis, Municipal Gallery, «Birth place», Alpha Trust, Ioannina. Benaki Museum, Athens «Greek Artists, Antonis and Azia (cur. Iris Criticou). Hatzioannou Collection». Municipal Gallery, Chania (cur. Iris Criticou). «Once upon a time there was Penelope Delta», American College, Athens (cur. Iris Kritikou).

2009

«Visual Arts in Greece 2007», State Museum of Contemporary Arts, Thessaloniki (cur. Haris Kambouridis).

«Sketching the personality of Dionisios Solomos», Messolonghi, Venice, Athens (cur. Iris Criticou).

Millenia Fine Art, Time Warner Center, New York.

«Greek Art Today», Belgravia Gallery, London (org. G. Stathopoulos).

«Greek landscape painting 18 th20 th Century». Foundation for the fine arts and music B & M Theoharakis, Athens (cur. Haris Kambouridis).

«Summer 2008», Citronne Gallery, Poros (cur. Tatiana Spinari-Pollali).

«Greek Colour», Sotheby’s, London (cur. Mariza KalogeropoulouFassianos, org. Ministry of Tourism).

«Experiencing Greece: travels through an enchanted landscape», Ministry of Tourism, Beijing (cur. Iris Criticou).

Hermoupolia, Cyclades Gallery, Syros (retrospective)

«Athens in front page», Athens Voice , Benaki Museum, Athens.

«4 Seasons», Artexpertise, Army Museum, Athens.

«Hearts in Athens», Athens.

«Ambassadors of Contemporary Art», Hellenique Museum, Melbourne, Australia (cur. Haris Kambouridis, org. Alexandra Ghika).

«Human Rights Protection», Cultural Centre, City of Athens.

www.art.com.gr

βιβλιογραφία

1990 Leonardo Cremonini, Κατάλογος της ατομικής έκθεσης, Ώρα , Αθήνα • Γιάννης Εμίρης (εικονογράφηση τεύχους με έργα της ζωγραφου), Πολιορκία , τεύχος 1 • Μαρία Μαραγκού, «Ταξίδια ενδοσκόπησης», Ελευθεροτυπία (5 Νοεμβρίου) • Ντιάνα Αντωνακάτου, «Η ζωγραφική χωρίς την τεχνολογία», Πολιτικά Θέματα (14/12) 1991 Ελένη Δέπου, Πολιτιστική πράξη (Σεπτέμ βριος) • Έμυ Πανάγου, «Έκθεση της Μαρίας Φιλοπούλου στο Παρίσι», Μεσημβρινή (9/4) • «Συμβαίνουν εις Παρισίους», Θεωρείο , τεύχος 5 (Μάιος) • Παρασκευή Κατημερτζή, «Χρηματ ιστήριο: Ποντάρετε σ’ αυτούς», Τα Νέα (5/1)

1993 Μ. Καραβία, Κατάλογος της ατομικής έκθεσης, Γκαλερί Ζουμπουλάκη , Αθήνα, • Δημήτρης Μητρόπουλος, «Η εικαστική Αθήνα του σήμερα. Οι καλοί ζωγράφοι πουλάνε», Ταχυδρόμος , τεύχος 28 (14/7) • «Αίσθηση ιλίγγου και μοναξιάς», Η Αυγή (5/1) • Βαγγέλης Κεχριώτης, «Ο χαμένος Παράδεισος της παλιάς αυλής», Η Αυγή (19/1) • Αμάντα Μιχαλοπούλου, «Ζωγραφική σπουδή στο ίδιο θέμα τα έργα της Μ. Φ.», Η Καθημερινή (13/1)

1994 Daniel Lacomme, «La couleur dans le dessin et la peinture», Bordas, Paris • Μαρία Δεβλέτογλου, «Μια ειδικός συμβουλεύει. Αγοράστε ποιότητα…», Κέρδος (17/4) • Α. Τεντοκαλή, «Η οπτική του ιλίγγου», Θεσσαλονίκη (18/2) • «Το κλουβί του πάθους και της ατομικότητας – Οι σιδερένιες σκάλες, ένα από τα θέματά της», Μακεδονία (23/2). 1995 Daniel Lacomme, «L’espace dans le dessin et la peinture», Bordas, Paris

1996 Δημήτρης

Μητρόπουλος, Βασίλης Βασιλικός, κατάλογος ατομικής έκθεσης, Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα • The Art Magazine, τεύχος 22 (Μάρτιος-Απρίλιος) • «Τα θερμοκήπια της Φιλοπούλου», Το Βήμα (4/2) • Βιβή Βασιλοπούλου, Επενδυτής (10/2) • Έμιλυ Τσίγκου, «Τζαμαρίες - σκάλες - θερμοκήπια», Τα Νέα της Τέχνης • Δημήτρης Μητρόπουλος, «Μετακομίζοντας στη φύση», Το Βήμα (11/2).

1997 Roland Flak, κατάλογος της ατομικής έκθεσης, Γκαλερί Flak , Παρίσι • Κατερίνα Δροσοπούλου, Κατοικία , τεύχος 69 (Μάιος-Ιούνιος), • Κατερίνα Παπαγεωργίου, «Το Αλφαβητάρι του Πρωτάρη Συλλέκτη. Πώς θα επενδύσετε τα χρήματά σας σε έργα τέχνης», Εξουσία (31/3) • «Ηλεκτρονική Πινακοθήκη της Νεοελληνικής Ζωγραφικής, ψηφιακοί καιροί» RAM (Μάιος)

1998 «Ελληνική τοπιογραφία. 19ος-20ός αιώνας: από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης και του Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη», Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλέξανδρου

Σούτζου (κατάλογος) • «L’art de lire», Larousse Bordas • Βιβή Βασιλοπούλου, «Εικαστικά: Ευρυγώνια ματιά στη θάλασσα», Επενδυτής (22/3) • Κάτια Δημοπούλου, «Τοπία ψυχής», Γυναίκα (Απρίλιος) • Αλ. Ψυχούλης, «Εικόνες του κόσμου», Eικόνες (Ιανουάριος) • «Πόρτα στην ανοιξιάτικη φύση. Η Μαρία Φιλοπούλου στην Τερρακόττα», Αυριανή Μακεδονίας-Θράκης (22/3) • «Οι κλειστές θάλασσες της Μαρίας Φιλοπούλου», Θεσσαλονίκη (31/3) • Γιάννης Κεσσόπουλος, «Ευρυγώνια απελευθέρωση», Μακεδονία (12/4) • Βασιλική Τζεβελέκου, «Χώρος και φως», Ελεύθερος Τύπος (15/3)

1999 Ίρις Κρητικού, κατάλογος ατομικής έκθεσης, Γκαλερί Ζουμπουλάκη , Αθήνα • Αθηνά Σχινά, «Θερινά ύδατα», Ημερολόγιο 1999, ΑΓΕΤ Ηρακλής • Γιάννης Εμίρης, «Γράψε το φως», Εξάντας • Έφη Πολυζώη, «Το πιο δυνατό φως είναι το ελληνικό», Η Βραδυνή (26/3) • Μαρίνα Αθανασίου, «Θαλασσινά τοπία», Γυναίκα (Απρίλιος) • Βασιλική Τζεβελέκου, «Φιλοπούλου: Με μούσα το απέραντο γαλάζιο», Ελεύθερος Τύπος (27/4) • Χάρης Καμπουρίδης, «Ζωγραφική ευγλωττία», Τα Νέα (12/5) • Βιβή Βασιλοπούλου, «Θαλασσινά τοπία από τη Μαρία Φιλοπούλου», Επενδυτής (8/5) • Cement company’s calendar, Athens News (16/1)

2000 «Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών: 16ος20ός αιώνας» (τόμ. 4), Μέλισσα • Χάρης Καμπουρίδης, «Πρόσωπα: 21ος αιώνας», «Το χρηματιστήριο της τέχνης: τα 12 νέα “βαριά χαρτιά”», Τα Νέα (11/11)

2002 Αυγουστίνος Ζενάκος, κατάλογος της ατομικής έκθεσης, Γκαλερί Ζουμπουλάκη , Αθήνα • Μαργαρίτα Σφέτσα, «Γυναίκα και θάλασσα», Vogue (Αύγουστος) • Ι. Δρακουλάκου, «Υδάτινος κόσμος», Diva (Ιούλιος) • Πάρη Σπίνου, «Κάνε με λίγο πιο ωραίο», Ελευθεροτυπία (22/4) • Νίκος Σταθούλης, «Η χαρά της ζωής», Lipstick art (18/4) • Έφη Πολυζώη, «Με την ελευθερία της θάλασσας», Η Βραδυνή της Κυριακής (21/4) • Νίκος Σταθούλης, « Νερό… αυτό το κορίτσι ζωγραφίζει τα όνειρά του», Down Town (2-8/5) • Κατερίνα Ανέστη, «Ελεύθερη κατάδυση», Cosmo politan (Απρίλιος) • Χάρης Καμπουρίδης, «Η δύναμη της άνωσης», Τα Νέα (17/4) • Αυγουστίνος Ζενάκος, «Τοπία νερού», Το Βήμα (7/4) • Πάρη Σπίνου, «Η Ελλάδα των ζωγράφων», Ελευθεροτυπία (11/8) • Μαίρη Αδαμοπούλου, «Βουτιές από τον καμβά», Τα Νέα (9/4) • Βασιλική Τζεβελέκου, «Εικαστικό παράθυρο στον κόσμο του ονείρου», Ελεύθερος Τύπος (10/4)

2003 Πέγκυ Κουνενάκη, «Ολυμπιακό πνεύ μα και σύγχρονη ελληνική τέχνη», Αδάμ- Πέρ-

γαμος • Τόνια Μάκρα, «Ζώντας με την τέχνη», Το Βήμα , «Βήμα-Maison» • Χάρης Καμπουρίδης, «Νέα εικονολατρεία . Η θριαμβευτική επιστροφή της ζωγραφικής αναπαράστασης», Fine Arts-Καπόπουλος (κατάλογος) • Νέλλη Σπηλιοπούλου, «6 χρόνια Diva », Diva , τεύχος 77 (Ιούλιος) • Μ. Κόλλια, «Υγρό στοιχείο», Γυναίκα (Νοέμβριος) • Μαργαρίτα Σφέτσα, «Στις αποχρώσεις του Αιγαίου», Life & Style (Μάρτιος)

2004 Μαργαρίτα Σφέτσα, «Οι απέραντοι ορίζοντες της Μαρίας Φιλοπούλου», Το Βήμα « Βήμα Life» , (2/10) • Αθηνά Σχινά, «Αγώνων πόλις», Τεχνόπολις Δήμου Αθηναίων (κατάλογος) • Βασιλική Τζεβελέκου, «Στο Μαϊάμι οι κολυμβητές της Μ. Φιλοπούλου», Ελεύθερος Τύπος (31/12) • Μ. Κανακάκη, «10 χρόνια περιήγησης της ελληνικής Τέχνης, 19942004», Όμιλος Εταιρειών Γερολυμάτου (κατάλογος), • Στ. Σεβαστοπούλου, «Arts Florida meets fresh Greek art», Athens News (2/4) • Πέγκυ Κουνενάκη, «Ολυμπιακό πνεύμα και σύγχρονη ελληνική τέχνη», Αδάμ-Πέργαμος (κατάλογος)

2005 Daniel Sibony, κατάλογος ατομικής έκθεσης, Γκαλερί Ariel Sibony, Παρίσι • Τόνια Μάκρα, «Πραγματικότητα και φαντασία στη διασταύρωση της τέχνης», Ταχυδρόμος (3/8) • Αλεξάνδρα Κοροξενίδη, «Βουτιά στο Παρίσι», Vogue , τεύχος 63 (Μάιος) • Αυγουστίνος Ζενάκος, «Έλληνες κολυμβητές στο Παρίσι», Το Βήμα , «ΒΗΜΑgazino» (30/4) • Μαργαρίτα Σφέτσα, Celebrity (Μάιος) • Μαίρη Αδαμοπούλου, «Οι πολλές όψεις της αλήθειας», Τα Νέα (8/6) • «Δροσερές πινελιές στο μουσαμά, το Art London 2005», Αξία (11/6), • Ναυσικά Γεωργιάδου και Φοίβη Παρασκευά, «The Greek Sale», Πρώτο Θέμα (29/5) • Ίρις Κρητικού, «Επίσκεψη στον Χαλεπά», Το Σπίτι των Εκθέσεων , Τήνος (κατάλογος) • Αθηνά Σχινά, «In arte Veritas, Πλόες ΧΙ», Ίδρυμα Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως, Άνδρος, (κατάλογος) • Μ. Πουρνάρα, «Πρόσωπο», τεύχ. 104, Η Καθημερινή , (29/5)

2006 Daniel Sibony, Αυγουστίνος Ζενάκος, κατάλογος ατομικής έκθεσης , Κ gallery , Λονδίνο • Αννίτα Πατσουράκη, Ο κόσμος του Μετρό , Αττικό Μετρό (Σεπτέμβριος) • Ελεύθερος Τύπος «Εντέχνως» (3/3) • Γ. Καλούδης, Διαδρομές με τρένο , ΟΣΕ, τεύχ. 10 (Οκτώβριος) • Λιάνα Σιδέρη, «Greek Painter Maria Filopoulou at the Time Warner Center», National Herald Tribune • Hamptons Style Magazine NY . • Μ. Πουρνάρα, Capital A , (Νοέμβριος) • «Γυναίκες της χρονιάς», Life & Style (Δεκέμβριος) • Μάρθα Κορινθίου, «Ελεύθεροι κολυμβη τές», Ημερησία, «Paper Magazine» • Κωνσταντίνος Σαρβανάκης,

«Μαρία Φιλοπούλου, στο Τρίγωνο τη Τέχνης», Life & Style (Ιούνιος) • Μάρθα Κορινθίου, «Απέραντο γαλάζιο», Ημερησία , «Homme» (Ιούλιος) • Φοίβη Παρασκευά, «Εννέα καλ λιτέχνες κατακτούν τη Νέα Υόρκη », Πρώτο Θέμα , «Big fish» (9/4) • Μία Κόλλια, «Swimming to London» Insider , Αθήνα, (10/5) • Τόνια Μάκρα, «Το σπίτι λειτουργεί ως φυσική προέκταση του εργαστηρίου μου», City Press (Μάιος) • Emily Hulme, «Art Briging Greek art to America scene», AmNY.com/pm (7/4) • Όλγα Μπατή, «Reflections from Greece» Γυναίκα (Απρίλιος) • Έφη Πολυζώη, «Ατομική έκθεση ζωγραφικής της Μαρίας Φιλοπούλου στην Γκαλερί Κ», Η Βραδυνή • Λητώ Μησιακούλη (συνέντευξη), « Κολυ μπώ ντας με τη Μαρία Φιλοπούλου», Αξία (6/5) • Ειρήνη Μπέλλα, «Από το Λονδίνο με πάθος ελληνικό», The Hampstead Diary (Μάιος-Ιούνιος) • Λητώ Μησιακούλη, «Η ελληνική ζωγραφική στην καρδιά του Λονδίνου», Αξία (12/5) • Πάρη Σπίνου, «Το Αιγαίο των ζωγράφων», Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία (12/8) • «Η τέχνη στην πρώτη σελίδα: 72 καλλιτέχνες δημιουργούν τα εξώφυλλα της A.V.», Athens Voice (κατάλογος) • Ίρις Κρητικού, «Γενέθλιος τόπος», Alphatrust (κατάλογος)

2007 Ίρις Κρητικού, «Όψεις της μορφής. Σημάνσεις του τοπίου. Έλληνες Ζωγράφοι από τη συλλογή Αντώνη και Άζιας Χατζηιωάννου», Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων , (κατάλογος) • Γιάννης Κολοκοτρώνης, «Νέα ελληνική τέχνη 1974-2004», Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, εκδ. Πελτή • Χ. Καμπουρίδης, «Εικαστικό Πανόραμα στην Ελλάδα 2007, Καλλιτεχνική καινοτομία. Σημειολογία των όρων της στη νέα εποχή», Υπουργείο Πολιτισμού, Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης • Ντ. Ιορδανίδου, «Aπόψεις», Η Καθημερινή της Κυριακής, «Maison Decoration», (28/1) • Τ. Μανδηλαρά, «Mια έκθεση με γνώμονα την ομορφιά», Πρώτο Θέμα (13/5) • Τόνια Μάκρα, «Αντιπαραθέσεις», Τα Νέα, «Super Deco» (Καλοκαίρι)

2008 Ίρις Κρητικού, «Ελλάδα-Πεκίνο / Experi encing Greece: Travels through an Enchanted Landscape», Υπουργείο Τουρισμού (κατάλογος) • Λενδιάννα Αλατίνη, «Η άλλη όψη», Ελεύθε ρος Τύπος , (2/9) • Χρ. Σιάφκος, «Το νερό είναι ελευθερία», Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία (20/7) • Σοφία Ρεγκούκου, Votre Beaut é (Μάιος) 2009 Χάρης Καμπουρίδης, «Ambassadors of Contemporary Greek Art», Hellenic Museum , Μελβούρνη (κατάλογος) • Φοίβη Παρα σκευά, «Χρώμα φως και θάλασσα», Πρώτο Θέμα , «Big fish» (7/6)

www.art.com.gr

bibliography

1990 Leonardo Cremonini, Solo exhibition catalogue, Ora gallery , Athens • Yannis Emiris (Illustrated with the artist’s plates), Poliorkia , no. 1 • Maria Marangou, “Introspective journeys”, Eleftherotypia (5/11) • Diana Antona katou, “Art Painting without Tech nology”, Politika Themata (14/12)

1991 Eleni Depou, Cultural act (September) • Emmy Panagou, “Exhibition by Maria Filopoulou in Paris”, Messimvrini (9/4) • “It happens in Paris”, Theoreio , no. 5 (May) • Paraskevi Katimertzi, “Art Exchange: Place your bets on these, research by”, Ta Nea (5/1)

1993 M. Karavia, Solo exhibition catalogue, Zoumboulakis gallery , Athens • Dimitris Mitropoulos, “Artistic Athens Today. Good Painters Sell”, Tachydromos , no. 28 (14/7) • “A sensation of vertigo and loneliness”, Avgi ( 5/1) • Vangelis Kechriotis, “The lost paradise of the old courtyard”, Avgi (19/1) • Amanda Michalopoulou, “Painterly studies on the same subject; the art of M. F.”, Kathimerini (13/1)

1994 Daniel Lacome, “La Couleur dans le des sin et la Peinture”, Bordas, Paris • Maria Devletoglou, “An Expert Advises: Buy Quality…”, Kerdos (17/4) • Α. Tentokali, “The view of vertigo”, Thessaloniki (18/2) • “The cage of passion and individuality – Iron stairs one of her subjects”, Macedonia (23/2)

1995 Daniel Lacome, “L’Espace dans le dessin et la Peinture”, Bordas, Paris.

1996 Dimitris Mitropoulos, Vassilis Vassilikos, Solo exhibition catalogue, Zoumboulakis gallery , Athens • The Art Magazine , No 22 (March-April) • “The greenhouses of Filopoulou”, To Vima (4/2) • Vivi Vassilopoulou, Ependytis (10/2) • Emily Tsingou, “Glass - Stairs - Greenhouses”, Ta Nea tis Tecnhis • Dimitris Mitropoulos, “Moving into Nature”, To Vima (11/2)

1997 Roland Flak, Solo exhibition catalogue, Flak gallery , Paris • Katerina Drossopoulou, Katoikia , no. 69 (May-June) • Katerina Papageorgiou, “The Novice Investor’s Alpha bet. How to invest in artworks”, Exousia (31/3) • “Electronic Gallery of modern-Greek Painting, digital times”, RAM (May)

1998 “Greek Landscape Painting 19th-20th c., from the collections of the National Gallery and the Euripides Koutlidis Foundation”, National Gallery , Athens • “L’art de lire”, Larousse Bordas • Vivi Vassilopoulou, “Art, A wide-angle glance at the sea”, Ependytis (22/3) • Katia Dimopoulou, “Landscapes of the soul”, Gynaika (April) • Al. Psychoulis, “Images of the World” Ikones (January) • “A door to springtime nature. Maria Filopoulou

at the Terracotta”, Avriani Makedonias Thrakis (22/3) • “The closed seas of Maria Filopoulou”, Thessaloniki (31/3) • Yannis Kessopoulos, “Wide-angle liberation”, Macedonia (12/4) • V. Tzevelekou, “Space and Light”, Eleftheros Typos (15/3)

1999 Iris Critikou, Solo exhibition catalogue, Zoumboulakis gallery , Athens • Athena Schina, “Summer Water”, 1999 Calendar, AGET Cement Company • Yannis Emiris, “Write the light”, Exantas • Effi Polyzoi, “The strongest light is in Greece”, Vradyni (26/3) • Marina Athanassiou, “Seaside landscapes”, Gynaika , (April) • V. Tzevelekou, “Filopoulou: Inspired by the endless blue”, Eleftheros Typos (27/4) • Charis Kambouridis, “Painterly Eloquence”, Ta Nea (12/5) • Vivi Vassilo poulou, “The seascapes of Maria Filopoulou”, Ependytis (8/5) • Cement company calendar, Athens News , (16/1)

2000 “Dictionary of Greek Artists, 16th20th c.” (vol. 4), Melissa Ed. • Charis Kambouridis “Figures of the 21st century”, “Art Market, the 12 new blue chips ” Ta Nea (11/11)

2002 Avgoustinos Zenakos, Solo exhibition catalogue, Zoumboulakis gallery , Athens • Margarita Sfetsa, “Woman and the Sea”, Vogue (August) • Ι. Drakoulakou, “Aquatic world”, Diva (July) • Pari Spinou, “Make me a little more beautiful”, Eleftherotypia (22/4) • Nikos Stathoulis, “The Joy of Life”, Lipstick art (18/4) • Effi Polyzoi, “With the freedom of the Sea”, Vradyni tis Kyriakis (21/4) • Nikos Stathoulis, “‘Water…’ this girl paints her dreams”, Down Town (2-8/5) • Katerina Anesti, “Free Diving”, Cosmopolitan (April) • Charis Kambouridis, “The force of Buoyancy”, Ta Nea (17/4) • Avgoustinos Zenakos, “Land scapes of water”, To Vima (7/4) • Pari Spinou, “Greece of the Painters”, Elefthe rotypia (11/8) • Mary Adamopoulou, “Diving from the canvas”, Ta Nea (9/4) • Vasiliki Tzevelekou, “An artistic window to the world of dreams”, Eleftheros Typos (10/4)

2003 Peggy Kounenaki, “Olympic Spirit and Contemporary Greek Art”, Pergamos-Adam Ed. • Tonia Makra, “Living with Art”, Το Vima , “Vima Maison” • Charis Kambouridis, “New Iconolatry. The triumphant return of representation in painting”, Fine Arts Kapopoulos (catalogue) • Nellie Spiliopoulou, “6 years of Diva ”, Diva , no. 77 (July) • M. Kollia, “Wet element”, Gynaika , (November) • Margarita Sfetsa, “In the hues of the Aegean”, Life & Style (March)

2004 Margarita Sfetsa, “The vast horizons of Maria Filopoulou”, Το Vima , “Vima life”

(2/10) • Athena Schina, “City of the Games”, Technopolis , Athens (catalogue) • Vasiliki Tzevelekou, “The swimmers of M. Filopoulou go to Miami”, Eleftheros Typos (31/12) • M. Kanakaki, “10 years of journeying into Greek Art, 1994-2004”, Gerolymatos Group , (catalogue) • St. Sevastopoulou, “Arts Florida meets fresh Greek art”, Athens News (2/4) • Peggy Kounenaki, “Olympic Spirit and Contemporary Greek Art”, Pergamos-Adam Ed. (catalogue)

2005 Daniel Sibony, Solo exhibition catalogue, Galerie Ariel Sibony , Paris • Tonia Makra, “Reality and imagination at the crossroads of Art”, Tachydromos (3/8) • Alexandra Koroxenides, “A dive in Paris”, Vogue , No 63 (May) • Avgoustinos Zenakos, “Greek swimmers in Paris”, Τo Vima , “VIMAgazino” (30/4) • Margarita Sfetsa, Celebrity (May) • Mary Adamopoulou, “The many aspects of truth”, Ta Nea (8/6) • “Cool brush strokes on the canvas”, “Art London 2005”, Axia (11/6) • Nafsika Georgiadou and Phoebe Paraskeva, “The Greek Sale”, Proto Thema (29/5) • Iris Critikou, “A visit to Halepas”, The exhibition house , Tinos (catalogue) • Athena Schina, “In arte Veritas, Ploes ΧΙ Petros & Maria Kydoniefs Foundation, Andros (catalogue) • M. Pournara, “Face”, no. 104, Kathimerini (29/5)

of London”, Axia (12/5) • Pari Spinou, “The Aegean of Painters”, Kyriatiki Eleftherotypia (12/8) • “Art on the Front Page: 72 artists design the covers of A.V.”, Athens Voice (catalogue) • Iris Critikou, “Birthplace”, Alpha trust (catalogue)

2007 Iris Critikou, “Aspects of the Form, Interpretations of the Landscape; Greek Painters in the Antonis and Azia Hatziioannou Collection”, Municipal Gallery of Chania (catalogue) • Yannis Kolokotronis, “New Greek Art 1974–2004”, Foundation for Thracian Art and Tradition, Peltis Ed. • Charis Kambou ridis, “Artistic Panorama in Greece 2007. Artistic Innovation Semiology of its terms in the New Age”, Ministry of Culture, Thessaloniki Centre for Contemporary Art, State Museum of Contemporary Art • D. Iordanidou, “Views”, Kathimerini tis Kyriakis , “ Maison & Decoration” (28/1) • T. Mandilara, Proto Thema (13/5) • Tonia Makra, Ta Nea “Super Deco” (Summer), Tachydromos

2008 Iris

Critikou, “Greece-Beijing / Experiencing Greece: travels through an Enchanted Landscape”, Ministry of Tourism (catalogue) • Lendiana Alatini, “The other view”, Eleftheros Typos (2/9) • Christos Siafkou, “Water means freedom” Elefthero typia Kyriakatiki (20/7) • Sofia Rengoukou, Votre Beaut é (May)

2006 Daniel Sibony, Avgoustinos Zenakos,

2009 Charis Kambouridis, “Ambassadors of

Solo exhibition catalogue, K gallery , London • A. Patsouraki, O kosmos tou metro , Attiko Metro , (September) • Eleftheros Typos , Entehnos (3/3) • G. Kaloudis, Train Journeys, OSE , no. 10 (October) • Liana Sideri, “Greek Painter Maria Filopoulou at the Time Warner Center”, National Herald Tribune • Hamptons Style Magazine NY • M. Pournara, Capital A (November) • “Women of the Year”, Life & Style (December) • Martha Korinthiou, “Free Swimmers”, Imerisia , “Paper Magazine” • Constantinos Sarvanakis, Life & Style (June) • Martha Korinthiou, “Endless Blue”, Imerisia , “Homme” (July) • F. Paraskeva, Proto Thema , “Big Fish” (9/4) • Mia Kollia, “Swimming to London”, Insider , Athens (10/5) • Τonia Makra, “My home is like a natural extension of my studio”, City Press (May) • Emily Hulme, “Art Bringing Greek art to America scene” AmNY.com/pm (7/4) • Olga Bati, “Reflections from Greece”, Gynaika (April) • Effi Polyzoi, “Solo Exhibition of paintings by Maria Filopoulou at the ‘K’”, Vradyni • Lito Missiakouli (interview), “Swimming with Maria Filopoulou”, Axia (6/5) • Irene Bella, “From London with Greek Passion”, The Hampstead Diary (May-June) • Lito Missia kouli, “Greek painting in the heart

Contemporary Greek Art”, Hellenic Tourism, Melbourne (catalogue) • F. Paraskeva, “Colour, light and sea”, Proto Thema , Big Fish (7/6)

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Θερμές ευχαριστίες εκφράζονται στον Πρόεδρο και τα Μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Ερμούπολης και ιδιαίτερα στον Γιώργο Αλτουβά, που αγκάλιασαν θερμά την ιδέα της έκθεσης, υποστηρίζοντας με κάθε τρόπο το σχεδιασμό και την επιτυχημένη υλοποίησή της. Θερμές ευχαριστίες εκφράζονται ακόμη στην Εθνική Πινακοθήκη, στο Μουσείο Φρυσίρα και στο Copelouzos Art Family Museum, που παραχώρησαν τα έργα από τις συλλογές τους για την υλοποίηση της έκθεσης. Επίσης, ιδιαίτερες ευχαριστίες απευθύνονται σε όλους τους συλλέκτες που παραχώρησαν έργα τους για τον ίδιο σκοπό. Ειδικότερα, ευχαριστούμε τη Νατάσα και τον Ματθαίο Λω, τη Σοφία και τον Νίκο Καρέλλη, την Κατερίνα και τον Γιάννη Μαρκιανό, την Έρρικα και τον Ανδρέα Μεταξά, τον Πέτρο Παππά, τη Χρύσα και τον Βαγγέλη Ρίζο, τη Μαριέλα και τον Βασίλη Σπηλιώπουλο και τον Μιχάλη Τούμπη. Ιδιαίτερες ευχαριστίες εκφράζονται στη Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης κυρία Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα για το κείμενό της. Στην Ίριδα Κρητικού για τη συγγραφή και την επιμέλεια των κειμένων του καταλόγου καθώς και για τη συνολική επιμέλεια της έκθεσης. Επίσης στον Βασίλη Βασιλικό, στον Αυγουστίνο Ζενάκο, στην Μαρία Καραβία, στον Δημήτρη Μητρόπουλο, στην Αθηνά Σχινά, στον Λεονάρντο Κρεμονίνι και στον Daniel Sibony για τα κείμενά τους. Θερμές ευχαριστίες εκφράζονται στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη και ιδιαίτερα στη Δάφνη Ζουμπουλάκη για την υποστήριξη και την ουσιαστική συμβολή της στην επικοινωνία της έκθεσης. Επίσης, στη Δέσποινα Σαββοπούλου για τη συνεργασία στην επικοινωνία της έκθεσης. Τέλος, θερμές ευχαριστίες εκφράζονται στην εταιρεία ALAPIS και ειδικότερα στον κύριο Λαυρέντη Λαυρεντιάδη καθώς και στην εταιρεία Ορφεύς Βεϊνόγλου για την ευγενική χορηγία με την οποία συνέβαλαν ουσιαστικά στην υλοποίηση της παρούσας έκδοσης και στην επιτυχή διοργάνωση της έκθεσης. Μαρία Φιλοπούλου

ACKNOWLEDGEMENTS

I wish to express my warm thanks to the Chairman and the Board of the Cultural Centre of the City of Hermoupolis, and particularly to George Altouvas, for embracing the idea of the exhibition and supporting its planning and implementation in every possible way. My sincere thanks also to the National Gallery, the Frissiras Museum and the Copelouzos Art Family Museum for providing works from their collections for the exhibition. I thank also all the collectors who provided their works for this purpose, namely Natasha and Matheos Los, Sophia and Nikos Karellis, Katerina and Yannis Markianos, Errica and Andreas Metaxas, Petros Pappas, Chrysa and Vangelis Rizos, Mariela and Vassilis Spiliopoulos, and Michalis Toubis. My special thanks to Ms Marina Lambraki-Plaka, Director of the National Gallery, for her text, to Iris Criticou for editing the catalogue and curating the exhibition and to Leonardo Cremonini, Maria Karavia, Dimitris Mitropoulos, Athena Schina, Daniel Sibony, Vassilis Vassilikos, Augoustin Zenakos for their texts. I thank the Zoumboulakis Galleries and particularly Daphne Zoumboulakis for her support and her contribution to the communication of the exhibition; also to Despina Savopoulou for her collaboration in matters of communication. Finally, my warm thanks to the ALAPIS company and particularly to Mr Lavrentis Lavrentiadis as well as to Orph é e Beinoglou S.A. for their kind sponsorship which was a decisive factor in the realization of this publication and the successful implementation of the exhibition. Maria Filopoulou

www.art.com.gr

126 127

www.art.com.gr

www.art.com.gr ΔΗΜΟΣ ΕΡΜΟΥΠΟΛΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ

www.art.com.gr

ΜΑΡΙΑ ΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ αναδρομική

ΕΡΜΟΥΠΟΛΕΙΑ 2009