ΠΑΡΙΣ ΠΡΕΚΑΣ

www.art.com.gr

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Η έκδοση πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της αναδρoμικής έκθεσης , ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ, ΓΛΥΠΤΙΚΗ στο Μουσείο Μπενάκη, Κτήριο οδού Πειραιώς, Αθήνα, από τις 12 Μαρτίου έως τις 5 Μαΐου 2012 , PAINTINGS, SCULPTURE

The catalogue was first published on the occasion of the retrospective exhibition, Benaki Museum, Piraeus St. Building, Athens, from March 12 to May 5, 2012

ΕΚΔΟΣΗ

ΕΚΘΕΣΗ

PUBLICATION

EXHIBITION

επιμέλεια ύλης

επιμέλεια

editor

curator

Όλγα Μεντζαφού-Πολύζου

Σταμάτης Ζάννος

Olga Mentzafou-Polyzou

Stamatis Zannos

επιμέλεια κειμένων

συντονισμός

text editor

coordination

Μερόπη Πρέκα

Κωνσταντίνος Παπαχρίστου

Meropi Preka

Constantinos Papachristou

επιστημονική τεκμηρίωση, έρευνα

γραφιστικές εφαρμογές

scientific research, documentation

graphic applications

Ελισάβετ Bargue

Γιώργος Τσόχας-Πρέκας

Elisavet Bargue

Giorgos Tsochas-Prekas

μετάφραση

συνεργάτης

translation

collaborator

Geoffrey Cox Αλεξάνδρα Ντούμα

Ελισάβετ Bargue

Geoffrey Cox Alexandra Douma

Elisavet Bargue

φωτογράφιση έργων

Σίλας Μιχαλάκας

works photographed by

Silas Michalakas

επιμέλεια οπτικοακουστικού υλικού

Μάκης Σκιαδαρέσης Βασίλης Τσώνης Γιάννης Βαχαρίδης Θάλεια Κιμπάρη Οscar Gernuda Γιάννης Κατούφας

μεταφορά και ανάρτηση έργων

MoveArt ασφάλιση έργων

Lloyd's Καραβίας και Συνεργάτες

Makis Skiadaressis Vassilis Tsonis Yannis Vacharidis Thalia Kibari Οscar Gernuda Yannis Katoufas

editing of audiovisual material

transportation and suspension of the artworks

MoveArt artwork insurance

Lloyd's Karavias and Associates

γραφείο τύπου

Ξανθοπούλου και Συνεργάτες

καλλιτεχνικός σχεδιασμός

Αλέξης Βερούκας

Alexis Veroucas

press office Xanthopoulou and Associates

design

επικοινωνία

παραγωγή

Νικολέττα Μέντη

production

communication

Νηρέας Εκδόσεις Τέχνης Βασίλης Κατούφας

Nereus Publishers Vassilis Katoufas

Nikoletta Menti

copyrights

binding

© publication 2012: Benaki Museum/ Giorgos Tsochas-Prekas © artworks: Paris and Christina Prekas art studio © texts: The writers

Βιβλιοδεσία

Ι. Μάντης

Απαγορεύεται η ολική ή μερική ανατύπωση, αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του κειμένου ή της εικονογράφησης του βιβλίου χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.

© έκδοσης 2012: Μουσείο Μπενάκη/ Γιώργος Τσόχας-Πρέκας © έργων: Το Εργαστήρι της Τέχνης του Πάρι και της Χριστίνας Πρέκα © κειμένων: Οι συγγραφείς

I. Mandis

Total or partial reproduction, republication or reproduction of text or illustrations of the book is prohibited without the written permission of the publisher.

copyrights

ISBN: 978-960-476-107-4

ΜΟΝΙΜΟΙ ΧΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Σ ΜΟΥ ΣΕΙΟΥ ΜΠΕΝΑΚΗ / PERMANENT COMMUNICATION SPONSORS OF THE BENAKI MUSEUM

online

Μουσείο Μπενάκη, Κουμπάρη 1, 106 74 Αθήνα, T 210 3671000, F 210 3671063, benaki@benaki.gr, www.benaki.gr Benaki Museum, 1 Koumbari St., 106 74 Athens, T 210 3671000, F 210 3671063, benaki@benaki.gr, www.benaki.gr

www.art.com.gr

ευχαριστίες

Ευχαριστούμε θερμά τα ιδρύματα και τους συλλέκτες και όλους τους φίλους, οι οποίοι συνέβαλαν γενναιόδωρα με τον δανεισμό των έργων τους ή την γενικότερη υποστήριξή τους στην πραγματοποίηση της αναδρομικής έκθεσης του Πάρι Πρέκα και αυτής της έκδοσης, τόσο εκείνοι που αναφέρονται ονομαστικά όσο και αυτοί που επέλεξαν να τηρήσουν την ανωνυμία τους.

Ιδιαίτερα ευχαριστούμε: τον Μαρίνο και την Αιμιλία Γερουλάνου, τον Άγγελο Δεληβορριά, την Αμαλία Μεγαπάνου, την Όλγα Μεντζαφού-Πολύζου, τον Χρύσανθο Χρήστου, την Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, την Ειρήνη Γερουλάνου, την Ελισάβετ Κομινού, τον Στέλιο Λυδάκη, τον Μανόλη Βλάχο, την Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν, τον Νίκο Ζία, τον Χάρη Καμπουρίδη, την Ελισάβετ Bargue, την Μυρτώ Καούκη, τον Κωνσταντίνο Παπαχρίστου, την Λέτα Μεντή, την Λίλα Καραγγέλου, τον Αλέξη Βερούκα, τον Βασίλη Κατούφα, την Ρεβέκκα Βιτσαξάκη, τον Σταμάτη Ζάννο, τον Σίλα Μιχαλάκα, την Λίνα Νικολακοπούλου, όλη την ομάδα των Εκδόσεων Νηρέας και τον Γιώργο Τσόχα-Πρέκα.

Επίσης, ευχαριστούμε τους χορηγούς αυτής της έκδοσης.

www.art.com.gr

περιεχόμενα

εισαγωγή

13 Xρύσανθος Α. Χρήστου Πάρις Πρέκας - ζωγραφικές, επάλληλοι κύκλοι, εικαστική διαδρομή 39 Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα η πνευματική δημιουργία του Πάρι Πρέκα 45 πρώτη ενότητα 1942-1959 48 Πάρις Πρέκας el Daba - κλουβί 17, αυτοβιογραφικό ημερολόγιο 54 Πάρις Πρέκας εργαστήρι Δημήτρη Μπισκίνη Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνων, 1947 60 Ελένη Βακαλό γκαλερί “Ζυγός”, Αύγουστος 1958 78 δεύτερη ενότητα 1959-1966 Στέλιος Λυδάκης αρχιτεκτονικές εφαρμογές 90 Πάρις Πρέκας Θησέας και Αριάδνη 95 Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν λευκά πανιά 118 Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν Ατρείδες 130 Ιλιάδα, είσοδος Μεγάρου Συντάγματος, 1965 148 Κωνσταντίνος Ν.Δεκαβάλλας ο ρυθμός του χρόνου 154 Στέλιος Λυδάκης Πύρρος και Δωδώνη 162 τρίτη ενότητα 1967-1974 Πάρις Πρέκας 17 γλυπτά 172 Πάρις Πρέκας Ίκαρος 198 Bryan Whitton Paris Prekas: a modern Icarus 202 Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν αναπνοή της πέτρας 236 τέταρτη ενότητα 1975-1979 Πάρις Πρέκας αφιέρωμα στην Κύπρο 248 Θανάσης Νιάρχος και Πάρις Πρέκας η κραυγή για τη Κύπρο από τον Πάρι Πρέκα, 1979 251 Τώνης Π.Σπητέρης σκόρπιος διάλογος με το έργο ενός καλλιτέχνη 256 Βεατρίκη Σπηλιάδη οι ”βίοι παράλληλοι“ του Πάρι Πρέκα 267 Πάρις Πρέκας νικητής και ηττημένος 276 Κωστής Μεραναίος εικαστικές τέχνες 279 Πάρις Πρέκας ηλιακά ρολόγια 307 Κωνσταντίνος Ν.Δεκαβάλλας ”μυθιστόρημα“ - Αστήρ Βουλιαγμένης 312 Πάρις Πρέκας ”μυθιστόρημα“ - Αστήρ Βουλιαγμένης 317 πέμπτη ενότητα 1980-1989 Πάρις Πρέκας γίγαντες της θάλασσας 326 Χάρης Καμπουρίδης γλυπτά αιωρούμενα στο κύμα 330 Νίκος Αλεξίου μαύροι γίγαντες 344 Πάρις Πρέκας περιελθόντες κατηντήσαμε εις Ρήγιον - οι ήρωες του Riace 368 Μανόλης Βλάχος τα γραπτά είδωλα των αγαλμάτων 372 ανθολόγιο πορτρέτων, τα πρόσωπα, οι φίλοι Στέλιος Λυδάκης 384 έκτη ενότητα 1990-1999 ιππείς - τοξότες 408 Στέλιος Λυδάκης τα άλογα του Παρθενώνα 422 χρονολόγιο 441 βιβλιογραφία 460 Άγγελος Δεληβορριάς γύρω από τον Πάρι Πρέκα και τη σημασία του έργου του

www.art.com.gr

contents

introduction

Angelos Delivorrias on Paris Prekas and the importance of his œuvre

13

Chryssanthos Α.Christou Paris Prekas - paintings, superimposed cycles, artistic career

45 part I 1942-1959 48 Paris Prekas el Daba - cage 17, personal diary 54 Paris Prekas Fine Arts School of Athens, Dimitris Biskinis’ studio, 1947 60 Eleni Vakalo gallery “Zygos”, August 1958 78 part II 1959-1966 Stelios Lydakis monumental works 90 Paris Prekas Theseus and Ariadne 95 Dora Iliopoulou-Rogan white sales 118 Dora Iliopoulou-Rogan Atreids 130 Iliad, entrance, Megaron Syntagma,1965 148 Constantinos N. Dekavallas the rythme of time 154 Stelios Lydakis Pyrrhos and Dodone 162 part III 1967-1974 Paris Prekas 17 sculptures 172 Paris Prekas Icarus 198 Bryan Whitton Paris Prekas: a modern Icarus 202 Dora Iliopoulou-Rogan breath of stone 236 part IV 1975-1979 Paris Prekas homage to Cyprus 248 Thanassis Niarchos and Paris Prekas a scream for Cyprus by Paris Prekas, 1979 251 Tonis P. Spiteris a random dialogue with the work of an artist 256 Veatriki Spiliadi the “parallel lives” of Paris Prekas 267 Paris Prekas victor and vanquished 276 Kostis Meranaios visual arts 279 Paris Prekas sundial 307 Constantinos N. Dekavallas “mythistorema” hotel, Astir Vouliagmeni 312 Paris Prekas “mythistorema” hotel, Astir Vouliagmeni 317 part V 1980-1989 Paris Prekas tankers 326 Haris Kambouridis sculptures hovering on the waves 330 Nikos Alexiou the black giants 344 Paris Prekas our wandering led us at last to Rhegium - the Riace heroes 368 Manolis Vlachos the painted images of the statues 372 anthology of portraits, personas, friends Stelios Lydakis 384 part VI 1990-1999 equestrian - archers 408 Stelios Lydakis the horses of Parthenon 422 chronology 441 bibliography 460 Marina Lambraki-Plaka the spiritual creation of Paris Prekas

39

Αυτοπροσωπογραφία 1954 λάδι σε καμβά 41 × 34 εκ.

Self portait 1954 oil on canvas 41 × 34 cm

www.art.com.gr

Δρ Άγγελος Δεληβορριάς

Dr Angelos Delivorrias

Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη

Professor of Art History at the University of Athens Director of the Benaki Museum

Γύρω από τον Πάρι Πρέκα και τη σημασία του έργου του 1

On Paris Prekas and the importance of his œuvre 1

Θα επιχειρήσω να ξεδιαλύνω τα νήματα των συνειρμών, να ξεχωρίσω, δηλαδή, τα «υφάδια» και τα «στημόνια» του θέματος που πρόκειται να σας αναπτύξω, απελευθερώνοντας παράλληλα τη συνείδησή μου από τις αναστολές της συνήθειας στις επιδερμικές ψηλαφήσεις και την τρομοκρατία του συμβατικού λόγου. Γνωρίζοντας πολύ καλά ότι τα φαινόμενα που σχετίζονται με την καλλιτεχνική δημιουργία είναι αφάνταστα πιο περίπλοκα και πιο σκοτεινά από τα φαινόμενα της φυσικής, θα προσέθετα -παραφράζοντας τον Umberto Eco- ότι την περιπλάνησή μας στο δάσος της εικαστικής αφήγησης του Πάρι Πρέκα, ακόμα κι αν δεν βρούμε τελικά το μονοπάτι που το διασχίζει, την τονώνει με τη συναρπαστική της γοητεία η ποιητική μαγεία του ταξιδιού. Όταν μελετάμε ένα έργο τέχνης, προσπαθούμε να διακρίνουμε κάτι παραπάνω από το αν απλώς και μόνο ευφραίνει την όραση μας, από το αν, δηλαδή, συμφωνεί ή όχι με τις προκαθορισμένες ήδη τιμές των αισθητικών μας προτιμήσεων. Αυτό που επιδιώκουμε πρώτα απ’ όλα και πάνω απ’ όλα είναι να ερμηνεύσουμε τις βαθύτερες αιτίες που καθορίζουν τη λειτουργία του, να εννοήσουμε την ιδιαιτερότητα της λογικής του, έτσι ώστε να αποκαταστήσουμε και την εσωτερική σχέση η οποία συνέχει τη γενετική του σύσταση με την προσληπτική του εμβέλεια, ένα δίαυλο επικοινωνίας 12 13

ανάμεσα στον πομπό και τον δέκτη, ανάμεσα στο δημιουργό και το θεατή. Θα ξεκινήσω τώρα την ανιχνευτική μου διείσδυση στο έργο του Πάρι Πρέκα, με αφετηρία όσα πολύτιμα στοιχεία αποθησαύρισε ο Στέλιος Λυδάκης στον τέταρτο τόμο του πολύτιμου «Λεξικού των Ελλήνων ζωγράφων και χαρακτών» που εξέδωσε ο οίκος Μέλισσα το 1976 2. Θα προσφύγω ακόμη σε ορισμένες καίριες επισημάνσεις του Τώνη Σπητέρη, από το ανεκτίμητο τρίτομο έργο του «Τρεις αιώνες νεοελληνικής τέχνης, 1660-1967» που εξέδωσε ο οίκος Πάπυρος το 1979 3, σε κάποιες ενδιαφέρουσες σκέψεις του Χρύσανθου Χρήστου 4, καθώς και σε ελάχιστα άρθρα του ημερήσιου τύπου με γνωστές υπογραφές. Το τελικό προϊόν της προσωπικής μου συμβολής, θα επιχειρήσω να το αποτιμήσω με τις δημοσιοποιημένες εκ βαθέων εξομολογήσεις του καλλιτέχνη. Χωρίς αυτό να σημαίνει, κατά κανένα τρόπο, ότι η καλλιτεχνική του δημιουργία δεν παραμένει «ανοιχτή» και σε διαμετρικά ακόμα αντίθετες ερμηνευτικές προσεγγίσεις.

I shall try to tease apart the threads of mental associations, to separate the ‘wefts’ and the ‘warps’ of the subject I am going to develop here, while simultaneously freeing my conscience from the inhibitions of habit in skimming the surface and from the intimidation of conventional discourse.

I am fully aware that the phenomena associated with artistic creation are unimaginably more complicated and more obscure than the phenomena of physics. I would add – paraphrasing Umberto Eco – that our wandering in the forest of Paris Prekas’s visual narrative, even if we do not find in the end the pathway that runs through it, is boosted by the poetic magic of the fascinating journey.

Και πρώτα λίγα βιογραφικά: Ο Πρέκας γεννήθηκε στις 20 Μαρτίου του 1926 στην Αθήνα, (κατάγεται όμως από τη Σαντορίνη), όπου έζησε και εργάστηκε ώς το 1999 5.

When we study a work of art, we try to distinguish something more than whether it simply delights our eyes, whether it accords or not with the preconceived values of our aesthetic preferences.

We strive first of all and above all to interpret the deeper reasons determining its function, to understand the particularity of its logic, so as to reinstate also the internal coherence between its genetic makeup and its perceptual ambit, a channel of communication between the transmitter and the receiver, between the creator and the viewer.

Σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, με καθηγητές τους Δημήτρη Μπισκίνη,

I shall now begin my personal investigative penetration into the oeuvre of Paris Prekas, starting

DR ANGELOS DELIVORRIAS ON PARIS PREKAS AND THE IMPORTANCE OF HIS OEUVRE

from those precious snippets of information collated by Stelios Lydakis in the fourth volume of the invaluable Lexicon of Greek Painters and Printmakers, published by the Melissa Publishing House in 19762. I shall resort too to some critical observations by Tony Spiteris in his three-volume magnum opus Three Centuries of Neohellenic Art, 1660-1967, published by Papyros Editions in 19793, and to a few interesting thoughts of Chrysanthos Christou4, as well as a handful of articles in the Press, signed by well-known authors. I shall endeavour to evaluate the final product of my own contribution with the published confessions de profundis of the artist himself, without this meaning in any way that his artistic creation does not remain ‘open’ to even diametrically opposite interpretative approaches as well.

First of all, a few biographical data. Paris Prekas was born in Athens on 20 March 1926, although his origins are from Santorini, and he lived and worked in Athens until his death in 19995.

He studied painting in the Athens School of Fine Arts, where his teachers were Dimitris Biskinis, Umberto Argyros and Andreas Georgiadis, graduating in 19526. In 1963 he was awarded a French State Scholarship and went to Paris, to continue his studies. It was in Paris that he got to know the latest avant-garde movements in art at close hand

and that he studied the masterpieces of the great painters of the past. Henceforth, his relationship with the French capital, one of the international powerhouses of intellect and art, never ceased. In fact, it was there that he was honoured with two important awards: a prize for painting in the Salon de l’ Art Libre in 1959 and the silver medal of the City of Paris for painting in 1962.

Judging by his remarkably prolific artistic output, we could say that Prekas succeeded in grafting onto the meaning of life a boundless love for the nature of his work. The exceptionally large number of his participations in collective exhibitions organized both in Greece and abroad is telling.

The same holds for his solo exhibitions, which, furthermore, allow us to form a clearer picture of the decisive intervention of the parameter of time upon the components of the artist’s gradual inquiries. In other words, to comprehend the important gravity that the content of historicity acquires in the cohesion of his expressive angst, and at the same time to understand the singularity of his treatment of form, as crucial conjunction of his thematic choices. For this reason specifically, from the very many exhibitions I pause only at the following ones: ‘Landscapes, trains’, painting, Zachariou Gallery, 1955; ‘Hydra’, painting, Zygos Gallery, 1958;

ΔΡ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΡΙΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΙ ΠΡΕΚΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

Ουμβέρτο Αργυρό και Ανδρέα Γεωργιάδη, και αποφοίτησε το 1952 6. Το 1963, ως υπότροφος της γαλλικής κυβερνήσεως, συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι, γνωρίζοντας από κοντά τα νεότερα επαναστατικά κινήματα της τέχνης και τα καταξιωμένα έργα των μεγάλων ζωγράφων του παρελθόντος. Η σχέση του με το διεθνές αυτό πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο δε διακόπηκε έκτοτε ποτέ, είναι μάλιστα ενδεικτικό ότι εκεί του απονεμήθηκαν δύο σημαντικές τιμητικές διακρίσεις: το βραβείο ζωγραφικής στο Salon de I’Art Libre του 1959 και το αργυρό μετάλλιο της Πόλεως του Παρισιού για τη ζωγραφική στα 1962. Κρίνοντας από την ομολογουμένως θεαματική εικαστική του παραγωγή, θα έλεγε κανείς ότι ο Πρέκας κατόρθωσε να μπολιάσει στο νόημα της ζωής μια απέραντη αγάπη για τη φύση της δουλειάς του. Ο εξαιρετικά μεγάλος αριθμός των ομαδικών εκθέσεων στις οποίες συμμετείχε τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, είναι δηλωτικός. Το ίδιο ισχύει και για τις ατομικές του εκθέσεις, οι οποίες μας επιτρέπουν επιπλέον να σχηματίσουμε μια σαφέστερη εικόνα για την αποφασιστική παρέμβαση της παραμέτρου του χρόνου πάνω στις συνιστώσες των σταδιακών του αναζητήσεων. Να συνειδητοποιήσουμε, δηλαδή, τη σημασία του ειδικού βάρους που αποκτά το περιεχόμενο της ιστορικότητας στη συνοχή της εκφραστικής του αγωνίας,

ταυτόχρονα, όμως, να εννοήσουμε και την ιδιοτυπία της μορφοπλασίας του ως καίρια συνάρτηση των θεματικών του επιλογών. Από έναν αρκετά μεγαλύτερο αριθμό, γι’ αυτόν ειδικά τον λόγο, σταματώ μόνο στις παρακάτω εκθέσεις: «Τοπία, τραίνα», ζωγραφική, γκαλερί «Ζαχαρίου», 1955. «Ύδρα», ζωγραφική, γκαλερί «Ζυγός», 1958. «Άσπρα πανιά», ζωγραφική, γκαλερί «Νέες Μορφές», 1964. «Ατρείδες», ζωγραφική, Βραζιλία, VIII Biennale Sao Paolo, 1965. «17 γλυπτά: Εργομηχανές, Μάσκες, Ζώνες Αγνότητας, Άλογα, Ίκαρος», γλυπτική, γκαλερί «Νέες Μορφές»,1972. «Βίοι Παράλληλοι - Πλούταρχος, Κύκλος Ι», ζωγραφική, «Αίθουσα Τέχνης Αθηνών», 1977. «Νικητές και Ηττημένοι», ζωγραφική, γλυπτική, γκαλερί «Ώρα», 1979. «Νικητές και Ηττημένοι», ζωγραφική-γλυπτική, Θεσσαλονίκη, Μακεδόνικη Καλλιτεχνική Εταιρία «Τέχνη», 1979. «Tanker, Κύκλος Ι», ζωγραφική, «Αίθουσα Τέχνης Αθηνών», 1980. «Tanker, Κύκλος II», ζωγραφική, γλυπτική, «Αίθουσα Τέχνης Αθηνών», 1983. «Μάνη», ζωγραφική, γκαλερί «Υάκινθος», 1984. «Το πορτρέτο των Κυκλάδων», ζωγραφική, γκαλερί «Έκφραση», 1985. «Περιήγηση στην Ελλάδα μέσα από τις ακουαρέλες του Πάρι Πρέκα», Γαλλία, Πολιτιστικό Κέντρο Annecy, 1986. «Περιελθόντες, κατηντήσαμεν εις Ρήγιον», ζωγραφική, «Αίθουσα Τέχνης Αθηνών», 1989. «Οδοιπορικό στη Βόρεια Ελλάδα», ζωγραφική, Κατερίνη, γκα14 15

DR ANGELOS DELIVORRIAS ON PARIS PREKAS AND THE IMPORTANCE OF HIS OEUVRE

‘White sails’, painting, Nees Morfes Gallery, 1964; ‘Atreids’, painting, Brazil, VIII Biennale Sao Paolo, 1965; ‘17 Sculptures: Machines, Masks, Chastity Belts, Horses, Icarus’, sculpture, Nees Morfes Gallery, 1972; ‘Parallel Lives – Plutarch, Cycle I’, painting, Aithousa Technis Athinon, 1977; ‘Victors and Vanquished’, painting-sculpture, Thessaloniki, Macedonian Art Society ‘Techni’, 1979; ‘Tankers, Cycle I’, painting, Aithousa Technis Athinon, 1980; ‘Tankers, Cycle II’, painting, sculpture. Aithousa Technis Athinon, 1983; ‘Mani’, painting, Yakinthos Gallery, 1984; ‘Touring in Greece through watercolours by Paris Prekas’, France, Annecy Cultural Centre, 1986; ‘Wandering we ended up at Rhegium’, painting, Aithousa Technis Athinon, 1989; ‘Itinerary in Northern Greece’, painting, Katerini, Mati Gallery, 1993; ‘Homage to Cyprus’, painting, Nicosia, Argo Gallery, 1994; ‘Santorini’, painting, Phira Cultural Centre – Megaron Ghisi, 1994; ‘My journey’, painting, Athens Exhibition Centre, Argo Gallery stand, ART Athina 5, 1997.

Of the creations by Prekas which adorn public spaces, mainly in architectural constructions, of especial interest, also for the subjects of their inspiration, are the two murals of 1959 entitled Naval Battle of Pylos and Theseus and Ariadne, in the mansion at 2-4 Amalias Avenue; the white marble bas-relief of abstract conception Seeking Rhythm,

of 1960, in the building at 10 Xenophontos Street; the mural Horses, of 1962, in the building at 50 Plapouta Street; the composition Iliad, a bas-relief in white marble, of 1964, in the mansion at 1 Karageorgi Servias Street; and the soaring composition in bronze, The Rhythm of Time, of 1965, which covers the inside wall of the branch of the National Bank of Greece in Syntagma Square.

Within the same cycle of his subjects, his idées fixes – if you wish – are the composition Pyrrhos, a bas-relief of 1966 on the outside wall of the branch of the Bank of Greece in Ioannina; the colossal bronze Icarus of 1972 in the entrance to the Lemos mansion at 1 Irodou Attikou Street; and one other, likewise colossal, version of the same subject in bronze, of 1972, in the entrance to the building at the corner of Gedrosias and Damasippou streets in Zographou. We should mention too the sculptural composition Kinesis of 1973, in iron and stainless steel, which initially adorned the entrance to the FINA building in Syngrou Avenue; the sculptural configuration of the outside walls of the new wing of the French Institute in Sina Street, in 1974, a work in concrete and stone, eloquently titled Breath of Stone.

Last but not least, there are the sculptural composition of 1976 in wood and bronze, inspired by the poetry of George Seferis, Mythistorema,

www.art.com.gr

ΔΡ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΡΙΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΙ ΠΡΕΚΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

ΔΡ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΡΙΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΙ ΠΡΕΚΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

λερί «Μάτι», 1993. «Αφιέρωμα στην Κύπρο», ζωγραφική, Λευκωσία, γκαλερί «Αργώ», 1994. «Σαντορίνη», ζωγραφική, Φηρά Πνευματικό Κέντρο Μέγαρο Γκύζη, 1994. «Το ταξίδι μου», ζωγραφική, Εκθεσιακό Κέντρο Αθηνών, περίπτερο της γκαλερί «Αργώ», ART Αθήνα 5, 1997. Ανάμεσα στα έργα που εξωραΐζουν δημόσιους, κοινόχρηστους χώρους, ξεχωριστό ενδιαφέρον και για τη θεματική που πυροδοτεί τις εμπνεύσεις του, παρουσιάζουν οι δύο τοιχογραφίες του 1959 με τίτλους «Ναυμαχία της Πύλου» και «Θησέας και Αριάδνη», στην είσοδο του μεγάρου επί της Λεωφόρου Αμαλίας 2-4· ακόμη η αφαιρετική σύνθεση του 1960 «Αναζήτηση Ρυθμού», χαμηλό ανάγλυφο από λευκό μάρμαρο, στην είσοδο του κτιρίου επί της οδού Ξενοφώντος 10, η τοιχογραφία «Άλογα» του 1962, στο κτίριο επί της οδού Πλαπούτα 60, η σύνθεση «Ιλιάδα» του 1964, χαμηλό ανάγλυφο από λευκό μάρμαρο, στην είσοδο του μεγάρου Ελευθερουδάκη επί της οδού Καραγιώργη Σερβίας 1, και «Ο Ρυθμός του Χρόνου», αναπεπταμένη σύνθεση σε μπρούντζο του 1965, που καλύπτει τον εσωτερικό τοίχο του υποκαταστήματος της Εθνικής Τραπέζης στο Σύνταγμα. Μέσα στον ίδιο κύκλο των θεματικών του αφορμών, των εμμονών του, αν θέλετε, γίνεται κατανοητή η σύνθεση «Πύρρος και Δωδώνη», μαρμάρινο χαμηλό ανάγλυφο του 1966,. στον εξωτερικό τοίχο

του υποκαταστήματος της Τραπέζης της Ελλάδος στα Γιάννενα, ο υπερφυσικού μεγέθους μπρούτζινος «Ίκαρος» του 1972, στην είσοδο του μεγάρου Λαιμού, επί της οδού Ηρώδου Αττικού 1, μια άλλη εκδοχή του ίδιου έργου, επίσης σε μπρούντζο και σε υπερφυσικό μέγεθος, που στήθηκε την ίδια χρονιά, στην είσοδο του κτιρίου επί της οδού Γεδρωσίας και Δαμασίππου στου Ζωγράφου, η γλυπτική σύνθεση «Κίνηση» του 1973 από σίδερο και ανοξείδωτο χάλυβα, που κοσμούσε αρχικά την είσοδο του μεγάρου της «FINA», επί της Λεωφόρου Συγγρού, και η πλαστική διαμόρφωση των εξωτερικών τοίχων στη νέα πτέρυγα του Γαλλικού Ινστιτούτου επί της οδού Σίνα, έργο από μπετόν και πέτρα του 1974, με τον ενδεικτικό τίτλο «Αναπνοή της Πέτρας». Θα πρέπει, τέλος, να μνημονευθούν η εμπνευσμένη από την ποίηση του Γιώργου Σεφέρη σύνθεση του 1976 «Μυθιστόρημα», από ξύλο και μπρούντζο που καλύπτει τον εσωτερικό τοίχο στην αίθουσα υποδοχής του νέου ξενοδοχείου «Αστήρ» στη Βουλιαγμένη, το μνημειακό μπρούντζινο ηλιακό ρολόι του 1981, στην είσοδο του Μουσείου Βορρέ και η γλυπτική σύνθεση «Άλογα», σύνθετο ανάγλυφο σε μπρούντζο, μάρμαρο και πέτρα του 1985, στην αίθουσα συνεδριάσεων της εταιρίας Hertz-Hellas. Η πρόχειρη αυτή απαρίθμηση, μολονότι δεν στοχεύει στην πληρότητα, μας επιτρέπει να συμφωνήσουμε με τη σωστή διαπίστωση του Λυδάκη ότι

DR ANGELOS DELIVORRIAS ON PARIS PREKAS AND THE IMPORTANCE OF HIS OEUVRE

which adorns the inside wall of the lobby in the new Astir Hotel in Vouliagmeni; the monumental bronze Sundial of 1981, in the entrance to the Vorres Museum; and the composite relief in bronze, marble and stone, of 1985, in the conference hall of the Hertz-Hellas company.

Although this extempore enumeration of works is by no means complete, it corroborates Lydakis’s correct observation that Prekas was among the few painters who concurrently served the art of sculpture7. However, precisely because of its rarity, the phenomenon of expressive bilingualism, a dual, divisive, fissional, if not dichotomizing, trend within the oeuvre of the same artist merits our more analytical attention.

With respect to this, I remind you that of the twentieth-century Greek painters, the one who experimented most seriously with sculpture was Nikos Hadjikyriakos-Ghikas, but the result of his experimentation was in no way equal to his painterly inquiries8.

Giannis Pappas, on the other hand, one of the most important Greek sculptors, has bequeathed us a significant painting oeuvre, both in quantity and quality, which, however, is animated by a spirit quite independent of his sculptural creations9.

By contrast, in the case of Prekas even those who 16 17

www.art.com.gr

know little or nothing about art can easily discern the parity between his achievements in both painting and sculpture, harbouring not only the common sparks of inspirations, nor only the stylistic correspondences of the figures, but also the conversations between the structural components in the articulations of his compositions.

We could speak for hours about the relationship between sculpture and painting. However, lest we become lost in a maze of diverse theoretical approaches, let us accept simplistically that their basic difference lies in the importance of the third dimension. Then we could argue that sculpture captures the sense of volume as self-evident magnitude of the property of the materials it uses, whereas painting renders this as illusion, thanks to the achievements of geometry and perspective.

Prekas, endeavouring to unify the two essentially independent fields of expression, articulates his concerns upon a totally personal database with respect to the meaning of planes, volumes and outlines in relation to the composition of the materials, proposing a single canvas of drawing, colour and plasticity of infrastructure, with the function of light as common denominator in the conception and the execution of every creation. That is why his work overall evokes, more than anything else, the impression of the relief, in which – from 18 19

ΔΡ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΡΙΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΙ ΠΡΕΚΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

ο Πρέκας ανήκε στους λίγους οπωσδήποτε ζωγράφους που υπηρέτησαν παράλληλα και την τέχνη της γλυπτικής 7. Το φαινόμενο, όμως, της εκφραστικής διγλωσσίας, μιας διττής, διχαστικής, διασπαστικής, αν όχι διχοτομικής τάσεως μέσα στην ίδια δημιουργία, ακριβώς επειδή δεν είναι ιδιαίτερα συχνό, αξίζει να μας απασχολήσει διεξοδικότερα. Επ’ αυτού θα πρέπει να θυμίσω ότι από τους Έλληνες ζωγράφους του 20ού αιώνα, εκείνος που πειραματίστηκε σοβαρότερα με τη γλυπτική ήταν ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, χωρίς, ωστόσο, το αποτέλεσμα του πειραματισμού του να συνιστά και το ισοδύναμο των ζωγραφικών του αναζητήσεων 8. Ο Γιάννης Παππάς από την άλλη μεριά, ένας από τους σημαντικότερους γλύπτες μας, έχει να επιδείξει το τεράστιο σε όγκο και ενδιαφέρον ζωγραφικό του έργο, το οποίο, όμως, διαπερνά μια ανεξάρτητη προς τις γλυπτικές του δημιουργίες πνοή 9. Στην περίπτωση του Πρέκα, αντίθετα, ακόμη και ο πιο αδαής περί τα εικαστικά μπορεί να διακρίνει εύκολα την ισοτιμία που διέπει τη ζωγραφική και τη γλυπτική του παραγωγή, υποθάλποντας όχι μόνο τους κοινούς σπινθήρες των εμπνεύσεων, ούτε μόνο τις τεχνοτροπικές αντιστοιχίες των μορφών, αλλά και τις συνομιλίες των δομικών συστατικών στις κλειδώσεις των συνθέσεών του. Για τη σχέση της γλυπτικής με τη ζωγραφική θα μπορούσε να μιλάει κανείς με τις ώρες. Αν δεχτού-

με, πάντως, απλοποιητικά, και για να μη χαθούμε μέσα στο λαβύρινθο των θεωρητικών παρεκκλίσεων, ότι η βασική τους διαφορά είναι μία και εντοπίζεται κυρίως στη σημασία της τρίτης διάστασης, τότε θα ήταν επιτρεπτό να ισχυριστούμε ότι η γλυπτική αποτυπώνει στην αίσθηση τον όγκο ως αυτονόητο μέγεθος της ιδιότητας των υλικών που χρησιμοποιεί, ενώ η ζωγραφική τον αποδίδει ως ψευδαίσθηση, χάρη στις κατακτήσεις της γεωμετρίας και της προοπτικής. Ο Πρέκας, προσπαθώντας να ενοποιήσει τα δύο ανεξάρτητα ουσιαστικά πεδία της έκφρασης, συναρθρώνει τις ανησυχίες του πάνω σε μια εντελώς προσωπική βάση δεδομένων για τη σημασία που έχουν τα επίπεδα, οι όγκοι και τα περιγράμματα σε σχέση με τη σύσταση των υλικών, προτείνοντας έναν ενιαίο καμβά σχεδιαστικής, χρωματικής και πλαστικής υποδομής, με κοινό συντελεστή τη λειτουργία του φωτός στη σύλληψη και στην εκτέλεση κάθε δημιουργίας. Γι’ αυτό και το έργο του συνολικά, περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο, προκαλεί την εντύπωση του ανάγλυφου, όπου, από την αρχαιότητα κιόλας, δύσκολα ξεχωρίζουν οι ζωγραφικές αξίες και οι πλαστικές αρετές. Εδώ θα ανακόψω προσωρινά τη ροή των δικών μου συλλογισμών, για να παραθέσω την ερμηνεία που δίνει στο φαινόμενο της διπλής του υπόστασης ο ίδιος ο καλλιτέχνης, σ’ ένα εξομολογητικό

www.art.com.gr

DR ANGELOS DELIVORRIAS ON PARIS PREKAS AND THE IMPORTANCE OF HIS OEUVRE

DR ANGELOS DELIVORRIAS ON PARIS PREKAS AND THE IMPORTANCE OF HIS OEUVRE

Antiquity already – it is difficult to separate the painterly values from the sculptural virtues.

Here I shall interrupt, temporarily, my own train of thoughts, in order to quote from a confessional text of 1972 the interpretation Prekas himself gives of the phenomenon of his double status: ‘In painting continuously, it was only natural that there were moments of satiation and that I felt the need of a break.

The imperative need to satisfy my [sense of] touch from what, for so many years, only my [sense of] sight had a right to, for the forms and the tones of painting to be transmuted into matter, in order to find their expression in another domain of art, became the motive for me to turn to sculpture.

Now the work lives in the space and not in the two dimensions of the canvas. There are points in the works that I exhibit, in which it can be clearly seen that the solutions were given by the painter and not the sculptor. The intangible presence of shadow now denotes the stability of the form that casts it. The works were fashioned in wax, which as a material gave me a sense of freedom in its modelling, and perhaps because I believed that if I were working with clay, the whole procedure would constrain me and would eliminate a part of my sincere intentions, something strange and contradictory, but right for the art. That is, of the

intentions which I never know from the outset’10.

Since I ascertain a certain discrepancy between my view on the internal unity of Prekas’s creation and his view, with the categorical declaration that he turned to sculpture out of the need for a respite from painting and an equally imperative need to sate his sense of touch, I shall repeat how difficult art is and how steep is the road leading up to its understanding. That is why I ask you once again to weigh up the content of my remarks against the impression made by those of Prekas’s works you know, while simultaneously recalling some of the reliefs of ancient Greek art etched in your memory.

I would ask you too keep in mind Prekas’s revelatory – for the sequence of his creative modes – answer to a question asked by Dora IliopoulouRogan: ‘I had always expressed my stimuli with plasticity too … My aim, or rather my wish, was never the simple transfer – transposition – of my deliberation to another matter and dimension.

It was exclusively the quest and the research for a more effective utilization of the stimulus and, consequently, of my message, so that it becomes possible for more interpretations than one to function’11.

With regard to what has been noted so far, in my view, the conscientious enhancement of the

ΔΡ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΡΙΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΙ ΠΡΕΚΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

κείμενο του 1972: «Κάνοντας συνεχώς ζωγραφική, επόμενο ήταν να υπάρξουν στιγμές κορεσμού και να αισθανθώ την ανάγκη ενός διαλείμματος. Η επιτακτική ανάγκη να χορτάσω την αφή μου απ’ αυτό που τόσα χρόνια εδικαιούτο μόνο η όραση μου και να μετουσιωθούν οι φόρμες και οι τόνοι της ζωγραφικής σε ύλη, προκειμένου να βρουν την έκφρασή τους σ’ έναν άλλο χώρο της τέχνης, έγινε το κίνητρο να στραφώ στη γλυπτική. Το έργο ζει τώρα πια στο χώρο κι όχι στις δύο διαστάσεις του τελάρου. Υπάρχουν σημεία στα έργα που εκθέτω, όπου φαίνεται καθαρά πως τις λύσεις τις έδωσε ο ζωγράφος κι όχι ο γλύπτης. Η άυλη παρουσία της σκιάς υποδηλώνει τώρα τη στερεότητα της φόρμας που τη δημιουργεί. Τα έργα δουλεύτηκαν στο κερί, που σαν υλικό μου έδινε ένα αίσθημα ελευθερίας στο πλάσιμό του, κι ίσως γιατί πίστευα ότι αν εργαζόμουνα με πηλό θα με δέσμευε η όλη του διαδικασία και θα αφαιρούσε ένα μέρος των ειλικρινών προθέσεών μου, πράγμα περίεργο και αντιφατικό, όμως σωστό για την τέχνη. Των προθέσεων, δηλαδή, που ποτέ δε γνωρίζω από την αρχή» 10. Διαπιστώνοντας την ελαφρά απόκλιση που διακρίνει τη δική μου άποψη για την εσωτερική ενότητα της δημιουργίας του και τη δική του, με την κατηγορηματική δήλωση ότι στη γλυπτική στράφηκε από την ανάγκη ενός διαλείμματος και από μία εξίσου επιτακτική ανάγκη να χορτάσει την αφή του,

θα επαναλάβω πόσο δύσκολη είναι η τέχνη και πόσο ανηφορικός ο δρόμος που οδηγεί στην κατανόησή της. Γι’ αυτό, θα σας παρακαλούσα και πάλι να ζυγίζετε το περιεχόμενο των επισημάνσεών μου με αντίβαρο την εντύπωση που προκαλούν όσα έργα του Πρέκα σας είναι προσιτά, ανακαλώντας ταυτόχρονα κάποια από τα ανάγλυφα της αρχαίας ελληνικής τέχνης που συγκράτησε η μνήμη σας. Θα σας παρακαλούσα ακόμη να διαφυλάξετε την αποκαλυπτική για την αλληλουχία των δημιουργικών του τρόπων απάντηση, σε ένα ερώτημα που του υπέβαλε η Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν: «Ανέκαθεν είχα εκφράσει και πλαστικά τα ερεθίσματα μου... Στόχος μου ή μάλλον ευχή μου δεν ήταν ποτέ η απλή μεταφορά-μετάθεση του προβληματισμού μου σε μιαν άλλη ύλη και διάσταση. Ήταν αποκλειστικά η αναζήτηση και η έρευνα για μιαν όσο γίνεται πιο αποτελεσματική αξιοποίηση του ερεθίσματος και, κατά συνέπεια, του μηνύματός μου, ώστε να γίνει δυνατό να λειτουργήσουν περισσότερες από μιαν ερμηνείες» 11. Σχετικά με ό,τι σημειώθηκε ώς τώρα, η ενσυνείδητη ανάδειξη της πολυσημίας των πραγμάτων νομίζω πως εξαρτάται άμεσα, αφενός από την ιδιάζουσα θέση της ιστορικότητας στην ιδεολογική συγκρότηση του έργου του 12, και αφετέρου από τη γενίκευση που σημαδεύει το μορφοπλαστικό του ιδίωμα συνολικά. Από την ίδια οπτική γωνία θα 20 21

DR ANGELOS DELIVORRIAS ON PARIS PREKAS AND THE IMPORTANCE OF HIS OEUVRE

multiple meanings of things depends directly on the peculiar place of historicity in the ideological constitution of his oeuvre12, and on the generalization that distinguishes his idiom of form overall.

We should perhaps approach from the same viewpoint the function of light, its refractions upon the shapes and the volumes, as well as the shadows it creates, as one of the basic components that interweave the meaning of Greekness in Prekas’s oeuvre. Through the explosive bursts of light, the subjects of his images are purified, projecting, beyond their robust stereometric structure, mainly their dreamy dimension, but also their diachronic resilience13.

The last owes much to the artist’s superb and accomplished draftsmanship, and in its turn can be interpreted by his apprenticeship in the studios of his academic teachers. However, if in his crystallized stylistic horizon we insisted on looking for a past more from Biskinis and Argyros or Georgiadis, we should perhaps stop at Parthenis14, with whom I feel that Prekas continues an internal intellectual dialogue, although to what degree this has been apprehended eludes me.

At this point I have to confess that I had very little time to work on the subject of my talk and without the essential leeway that would encourage a more responsible, more exhaustive review

of many individual issues. So, not knowing how other researchers, more perspicacious and perhaps with greater sensibility15, deal with Prekas’s oeuvre, I have no idea whether my observation on its spiritual affinity with Parthenis would be rated original. There is, of course, no doubt that the two artists start from different pretexts and express different worlds.

Different are their historical roots, as are their stylistic goals, and different too is the ideological substrate through which their visual arguments emerge. And yet, visible in both, articulated upon the same coordinates, is a vision of Greece, refined through certainly different filters of emotion, but with common denominator the beneficent function of light in an almost metaphysical dimension.

The seemingly inconsequential information on Prekas’s origin from Santorini might possibly illuminate some, at least, of the basic facets of his expressive horizon. I refer specifically to the stimuli he receives from the islands and the sea, from the limpidity of the watery element and from the ships that sail over it, from the glorificatory sanctification of the purity of the colour white and of the brilliant light that shines on the forms of things in order to cleanse them of every redundant detail and excessive explanation. The watery element and the light are among the fundamental givens

www.art.com.gr

ΔΡ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΡΙΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΙ ΠΡΕΚΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

ΔΡ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΡΙΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΙ ΠΡΕΚΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

DR ANGELOS DELIVORRIAS ON PARIS PREKAS AND THE IMPORTANCE OF HIS OEUVRE

Κυκλάδες 1976 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ.

Cyklades 1976 oil on canvas 97 × 97 cm

έπρεπε ίσως να πλησιάσουμε και τη λειτουργία του φωτός, τις επιδράσεις των διαθλάσεών του πάνω στα σχήματα και τους όγκους, καθώς και τις σκιές που δημιουργεί, σαν ένα από τα βασικά συστατικά που συνυφαίνουν το νόημα της ελληνικότητας στο έργο του. Μέσα από τις καταιγιστικές του ριπές, τα θέματα των εικόνων του Πρέκα εξαγνίζονται, προβάλλοντας, πέρα από τη ρωμαλέα στερεομετρική τους δομή, κυρίως την ονειρική τους διάσταση, αλλά και τη διαχρονική τους αντοχή 13. Η τελευταία οφείλει πολλά στη λαμπρή σχεδιαστική ευχέρεια του καλλιτέχνη και, με τη σειρά της, μπορεί να ερμηνευθεί από τη μαθητεία του στα εργαστήρια των ακαδημαϊκών του δασκάλων. Ωστόσο, αν στον αποκρυσταλλωμένο τεχνοτροπικό του ορίζοντα επέμενε κανείς να αναζητήσει κάποιο παρελθόν, περισσότερο από τον Μπισκίνη και τον Αργυρό ή τον Γεωργιάδη, θα έπρεπε μάλλον να σταματήσει στον Παρθένη 14, με τον οποίο αισθάνομαι ότι συνεχίζεται ένας εσωτερικός πνευματικός διάλογος, που ειλικρινά δεν ξέρω ώς ποιο σημείο έχει γίνει αντιληπτός. Εδώ οφείλω να ομολογήσω ότι ο χρόνος που είχα στη διάθεσή μου για την επεξεργασία του θέματος ήταν ελάχιστος, χωρίς τα απαραίτητα εκείνα περιθώρια, τα οποία θα ενθάρρυναν μια πιο υπεύθυνη, πιο εξαντλητική, δηλαδή, θεώρηση πολλών επιμέρους ζητημάτων. Αγνοώντας έτσι πώς αντιμετω-

πίζουν το έργο του Πρέκα άλλοι, οξυδερκέστεροι αλλά και αισθαντικότεροι ίσως μελετητές 15, δε γνωρίζω και το βαθμό της πρωτοτυπίας που θα έπαιρνε η παρατήρησή μου ως προς την πνευματική του συγγένεια με τον Παρθένη. Δεν υπάρχει, βέβαια, αμφιβολία ότι από άλλες αφορμές ξεκινούν και άλλους κόσμους εκφράζουν οι δύο καλλιτέχνες. Άλλες είναι οι στιλιστικές τους καταβολές, άλλοι οι τεχνοτροπικοί τους στόχοι, άλλο το ιδεολογικό υπέδαφος, μέσα από το οποίο αναδύονται οι εικαστικοί τους συλλογισμοί. Και στους δύο, όμως, διαφαίνεται, αρθρωμένο πάνω στις ίδιες συντεταγμένες, ένα όραμα για την Ελλάδα, διυλισμένο μέσα από διαφορετικά οπωσδήποτε φίλτρα συγκινήσεως, αλλά με κοινό παρονομαστή την ευεργετική λειτουργία του φωτός, σε μια μεταφυσική περίπου διάσταση. Η φαινομενικά δευτερεύουσας σημασίας πληροφορία για την καταγωγή του καλλιτέχνη από τη Σαντορίνη θα μπορούσε, ενδεχομένως, να φωτίσει έστω και μερικές μόνο πλευρές από τον εκφραστικό του ορίζοντα. Αναφέρομαι συγκεκριμένα στα ερεθίσματα που δέχεται από τα νησιά και από τη θάλασσα, από τη διαφάνεια του υγρού στοιχείου και από τα καράβια που το διασχίζουν, από το δοξαστικό καθαγιασμό της αγνότητας του λευκού χρώματος και από το φως που καταυγάζει τις μορφές των πραγμάτων, για να ξεπλύνει κάθε πρόσμειξη

of his works, among his constant determinants, and they set their seal with impressive regularity on the entire gamut of his creations16. Like the subconscious pilgrimages of memory to images experienced more by the fire of the conscience and less by the absorbency of the eyes. This is the way that the clarity of form, the solid structure of the figures, the geometric harmony of the shapes, the austerity of the essential and the substantial is achieved.

In the text by Lydakis, to which I referred earlier, it is noted that ‘Prekas, on the basis of abstractionist tendencies of constructivist type, by utilizing cubist data and in correlation with the Greek reality, myths and traditions, creates compositions with monumental exaltation’17.

For those who are more familiar with art history and its linguistic idiom, this succinct sentence presents no particular difficulties. The abstractionist disposition is obvious, just as, I believe, its non-formalistic starting point is obvious too.

Prekas does not abstract for the sake of abstraction, but ‘builds’ his compositions, expunging whatever in his opinion is a secondary element, in an anxious effort to capture and to render the absolutely essential. The figures of the human and the natural environment, denuded of every sec22 23

www.art.com.gr

ΔΡ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΡΙΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΙ ΠΡΕΚΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

Μελέτη για τους Ατρείδες 1965 περίπου κάρβουνο σε χαρτί 25 × 25 εκ.

Study for the Atreids around 1965 charcoal on paper 25 × 25 cm

ondary detail, freed of every reminder of the peculiarity of their individual features, could be apprehended as ‘ideas’, if their material substance were not so strongly underlined. Thus, this abstractionist tendency never reaches and never crosses that dividing line which protects the entities of the external and the internal world, the ‘golden section between representationalism and abstractionism’, as Dora Iliopoulou-Rogan would put it18.

Lydakis’s remark on the utilization of cubist devices refers us to what has been said already on the evident unity in the artist’s painterly and sculptural ideal, through the prism of which, moreover, the reduction of his vocabulary of form to the coordinates of one geometric canvas is understood.

Purely cubist works, nonetheless, are considered to be ‘those in which objects, landscapes and people are depicted as multilateral or polyhedral solids’19.

In contrast, however, to the clearly outlined planes on which Cubism analyses its figures, the cathartic intervention of the energy of light in the enhancement of Prekas’s figures arouses the sense of a synthetic conspectus, thanks to which the transcendent distinction of the subject from the level on which it is projected, from its environment, or rather from its own displacement, I would dare to say, is achieved. So, in the perception of his 24 25

περιπτωσιακών λεπτομερειών και περιττών επεξηγήσεων. Το υγρό στοιχείο μαζί με το φως ανήκουν στα θεμελιακά δεδομένα των έργων του, στα σταθερά προσδιοριστικά του συστατικά, και παρακολουθούν όλο το ανάπτυγμα της καλλιτεχνικής του παραγωγής με μια κανονικότητα πραγματικά εντυπωσιακή 16. Σαν τα υποσυνείδητα προσκυνήματα της μνήμης σε εικόνες βιωμένες περισσότερο με τη φωτιά της συνείδησης και λιγότερο με την απορροφητικότητα των ματιών. Κάπως έτσι κατακτάται η καθαρότητα της φόρμας, η στερεή δομή των μορφών, η γεωμετρική αρμονία των σχημάτων, η λιτότητα του απέριττου και του ουσιαστικού. Στο κείμενο του Λυδάκη, στο οποίο κατέφυγα και προηγουμένως, σημειώνεται ότι «ο Πρέκας με βάση αφαιρετικές διαθέσεις κονστρουκτιβιστικού τύπου, αξιοποιώντας κυβιστικά δεδομένα και, σε συσχετισμό με την ελληνική πραγματικότητα, τους μύθους και τις παραδόσεις, δημιουργεί συνθέσεις με μνημειακή έξαρση»17. Για όσους είναι περισσότερο εξοικειωμένοι με την ιστορία της τέχνης και το γλωσσικό της ιδίωμα, η περιεκτική αυτή πρόταση δεν πρέπει να παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες: η αφαιρετική διάθεση είναι προφανής, όπως προφανής πιστεύω πως είναι και η όχι φορμαλιστική της αφετηρία. Ο Πρέκας δεν κάνει αφαίρεση για την αφαίρεση,

αλλά «χτίζει» τις συνθέσεις του, απαλείφοντας κάθε στοιχείο που, κατά τη γνώμη του, είναι δευτερεύον, σε μια εναγώνια προσπάθεια να συλλάβει και να αποδώσει το απολύτως ουσιώδες. Οι μορφές του ανθρώπινου και του φυσικού περιβάλλοντος, απογυμνωμένες από κάθε δευτερεύουσα λεπτομέρεια, απελευθερωμένες από κάθε υπόμνηση της ιδιοτυπίας των ατομικών τους χαρακτηριστικών, θα μπορούσαν να εκληφθούν ως «ιδέες», αν η υλική τους υπόσταση δεν ήταν τόσο έντονα υπογραμμισμένη. Η αφαιρετική τάση δε φθάνει έτσι, αλλά και δεν ξεπερνά ποτέ τη διαχωριστική εκείνη γραμμή που προστατεύει τις οντότητες του εξωτερικού και του εσωτερικού κόσμου, τη «χρυσή τομή ανάμεσα στην παραστατικότητα και την αφαίρεση», όπως θα έλεγε και η Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν 18. Η παρατήρηση του Λυδάκη σχετικά με την αξιοποίηση κυβιστικών δεδομένων μας παραπέμπει σε ό,τι ειπώθηκε ήδη για την ενότητα που σημαδεύει το ζωγραφικό και το γλυπτικό ιδεώδες του καλλιτέχνη, υπό το πρίσμα του οποίου γίνεται άλλωστε κατανοητή και η αναγωγή του μορφοπλαστικού του λεξιλογίου στις συντεταγμένες ενός γεωμετρικού καμβά. Καθαρά κυβιστικά έργα, κατά τις παραδεδεγμένες απόψεις, θεωρούνται, εντούτοις, «εκείνα, στα οποία αντικείμενα, τοπία και άνθρωποι απεικονίζονται σαν πολύπλευρα ή πολυεδρικά

www.art.com.gr

DR ANGELOS DELIVORRIAS ON PARIS PREKAS AND THE IMPORTANCE OF HIS OEUVRE

DR ANGELOS DELIVORRIAS ON PARIS PREKAS AND THE IMPORTANCE OF HIS OEUVRE

works the certainty of the final harmonization of the object with the subject, of space with time, of existence with its image, has particular weight.

That is why Chrysanthos Christou, more correctly perhaps, places the artist’s creation ‘in an area in which expressionist elements and post-cubist inquiries are combined’20.

‘More correctly’ refers only to the ‘post-cubist inquiries’, because I have no idea, I must admit, whether truly Prekas’s works could ever be associated with Expressionism. In the same text of 1977, Christou is, nonetheless, categorical, even though he notes that ‘this is an artist who is interested in attaining a personal language of form beyond every confinement to specific stylistic types and known currents’.

Indeed, he discerns the ‘undoubtedly expressionistic trend’ in ‘the avoidance of the external description and the emphasizing of the chromatic values, which are used as possibilities of suggesting the climate of his works’21. Christou has repeated the same views recently but specifically excludes the watercolours, in which he detects ‘more impressionistic types’22. Nevertheless, according to Lydakis, Paris Prekas ‘is not a pure impressionist, although he is interested in the fleeting imprinting of the chromatic moment. One could perhaps say that the artist, with the impressionists’ means,

proceeds to a visionary formulation. The reality, which remains recognizable, is filtered through the filters of the soul and is transubstantiated into a personal reverie which contains something of the vision and the dream’23.

ΔΡ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΡΙΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΙ ΠΡΕΚΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

γεωμετρικά στερεά»19.

From the above and with criterion the obvious unity in the artist’s expressive idiom in all categories of his works, an interesting dimension of research views emerges automatically, a rather indicative suspension of the interpretative orientations visà-vis the contradictory, as well as continuously elusive definition of the moment of its creation.

It is as if Prekas’s oeuvre resists every attempt a categorization, at direct targeting by those who study it, at hurried labelling. And the same holds for some of the generally accepted and mechanically repeated assertions of the critics, which I am obliged to mention, albeit briefly.

Αντίθετα, όμως, από τα σαφώς περιγεγραμμένα επίπεδα στα οποία αναλύει τις μορφές του ο κυβισμός, η καθαρτική παρέμβαση της φωτιστικής ενέργειας στην ανάδειξη των μορφών του Πρέκα προκαλεί την αίσθηση μιας συνθετικής θεώρησης, χάρη στην οποία επιτυγχάνεται η υπέρβαση της διάκρισης του θέματος από το επίπεδο της προβολής του, από το περιβάλλον του ή μάλλον από το ίδιο του το εκτόπισμα, θα τολμούσα να πω. Στην πρόσληψη του έργου βαραίνει έτσι η βεβαιότητα της τελικής εναρμόνισης του αντικειμένου με το υποκείμενο, του χώρου με το χρόνο, της ύπαρξης με την εικόνα της. Γι’ αυτό, ορθότερα ίσως, ο Χρύσανθος Χρήστου τοποθετεί τη δημιουργία του καλλιτέχνη «σε μια περιοχή, όπου συνδυάζονται εξπρεσιονιστικά στοιχεία και μετακυβιστικές αναζητήσεις» 20.

In the quotation from Lydakis, which continues to preoccupy me, the artist’s ‘abstract tendencies’ are characterized as ‘of constructivist type’24. I confess that I do not know how this conclusion was reached, just as I do not know its paternity. And yet, I see it repeated persistently. Chrysanthos Christou, for example, discerns in ‘the spectral figures that are described in space, a combination of strictly constructivist features’ with ‘expressive and suggestive colours’

Το «ορθότερα» αναφέρεται μόνο ως προς τις «μετακυβιστικές αναζητήσεις», γιατί ομολογώ πως δεν ξέρω καθόλου αν πραγματικά τα έργα του Πρέκα θα μπορούσαν ποτέ να συσχετισθούν με τον εξπρεσιονισμό. Στο ίδιο κείμενο του 1977, ο Χρήστου είναι, ωστόσο, κατηγορηματικός, μολονότι σημειώνει ότι «πρόκειται για έναν καλλιτέχνη, που ενδιαφέρεται να φτάσει σε μια προσωπική μορφοπλαστική γλώσσα, πέρα από κάθε περιορισμό σε συγκεκριμένους στιλιστικούς τύπους και γνωστά ρεύματα».

Την «αναμφίβολη εξπρεσιονιστική τάση» του διακρίνει μάλιστα «στην αποφυγή της εξωτερικής περιγραφής και τον τονισμό των χρωματικών αξιών, που χρησιμοποιούνται σαν δυνατότητες υποβολής του κλίματος των έργων του» 21. Τις ίδιες απόψεις επαναλαμβάνει και εντελώς πρόσφατα, εξαιρώντας, όμως, τις υδατογραφίες ειδικά, όπου ανιχνεύει «εμπρεσιονιστικούς περισσότερο τύπους» 22. Κατά τον Λυδάκη, εντούτοις, ο Πρέκας «δεν είναι ένας ακραιφνής ιμπρεσιονιστής, αν και ενδιαφέρεται για τη φευγαλέα αποτύπωση της χρωματικής στιγμής. Θα μπορούσε ίσως να πει κανείς ότι ο καλλιτέχνης, με τα μέσα των ιμπρεσιονιστών, προχωρά σε μιαν οραματική διατύπωση. Η πραγματικότητα, που παραμένει αναγνωρίσιμη, φιλτράρεται μέσα από τα φίλτρα της ψυχής και μετουσιώνεται σε έναν προσωπικό ρεμβασμό, που ενέχει κάτι από το όραμα και το όνειρο» 23. Από τα παραπάνω και με κριτήριο την προφανή ενότητα που συνέχει το εκφραστικό ιδίωμα του καλλιτέχνη σε όλες τις κατηγορίες των έργων του, προκύπτει αυτόματα μια ενδιαφέρουσα διάσταση των ερευνητικών απόψεων, ένας ενδεικτικός μάλλον μετεωρισμός των ερμηνευτικών προσανατολισμών ως προς τον αντιφατικό, αλλά και συνεχώς διαφεύγοντα προσδιορισμό του στίγματος της δημιουργίας του. Σαν να αντιστέκεται, δηλαδή, το έργο του Πρέκα σε κάθε απόπειρα κατηγοριοποίησης, στην 26 27

DR ANGELOS DELIVORRIAS ON PARIS PREKAS AND THE IMPORTANCE OF HIS OEUVRE

that ‘transform the painted surface into a totality of allusions’25. And Veatriki Spiliadi does the same, maintaining that Prekas’s work ‘is related to Constructivism. The idea may be the first principle, but the manner in which it is materialized aesthetically passes through a process that is based frequently on scientific elements, geometry, mathematics, astronomy. However, notwithstanding the previous study and the invocation of science, the result does not lose its warmth, perhaps because between the artist and his work no one else intervenes, no technological medium that would make the work easier but the result more impersonal’26.

Alkis Charalambidis too considers that the ‘strong tendency for schematization’ as well as ‘the building of the form with basic geometric shapes’, which is characteristic of Prekas’s work, ‘often leads to a constructivist articulation of the whole’27. However, the artist’s oeuvre does not suffocate only when we endeavour to approach and to understand it with the programmatic of Constructivism as guideline. It suffocates from every coercive inclusion of it in entrenched aesthetic frameworks. That is why I shall postpone for the present the investigation of its correlation with Marino Marini, something that is touched on frequently but never examined in depth28, so

that I can pause, with relative comfort, at certain crucial observations by Tony Spiteris.

Spiteris considers Prekas as one of the ‘most worthy successors of the lyrical semi-abstract trend’, arguing that ‘in his work there are mixed characteristics of abstractionist and pictorial elements’, and that ‘his subject matter is based on an anthropomorphic or natural vision with roots from the mythical world, declaring an elevation of the soul.

This “Greekness” does not end up as a narrative external rendering but is transmuted into a more essential concept of Greek. White, dominant colour in his works – memory, of the surface of the marble, of the non finito, memory from broken reliefs or sculptures – is decisive element of the climate in which the figures move and denote the flow of time and its erosive effect. So, the form takes on a symbolic character. Prekas belongs to the spontaneous sensuous artists who do not begin from a preconceived idea. At first, at least, feeling and not reason guides the conception of the work’29.

Concerning the ‘more essential concept of Greek’, I would add that in no way should this be sought in the artist’s obsessions in his choice of subjects or in the outlets of their morphological variations.

It should be sought in the scars left on his con-

www.art.com.gr

ΔΡ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΡΙΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΙ ΠΡΕΚΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

ΔΡ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΡΙΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΙ ΠΡΕΚΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

DR ANGELOS DELIVORRIAS ON PARIS PREKAS AND THE IMPORTANCE OF HIS OEUVRE

Ήρωες του Riace 1989 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή

Heroes of Riace 1989 oil on canvas 97 × 97 cm private collection

ευθυβολία των μελετητών του, στη βιαστική επικόλληση μιας ετικέτας. Το ίδιο ισχύει, εξάλλου, και για ορισμένες ακόμη από τις γενικά παραδεδεγμένες και μηχανικά επαναλαμβανόμενες αποφάνσεις της κριτικής, στις οποίες αισθάνομαι υποχρεωμένος να αναφερθώ, έστω και τηλεγραφικά. Στο παράθεμα του Λυδάκη που εξακολουθεί να με απασχολεί, οι «αφαιρετικές διαθέσεις» του Πρέκα χαρακτηρίζονται ως «κονστρουκτιβιστικού τύπου» 24. Ομολογώ πως αγνοώ πόσο βασανισμένο είναι αυτό το συμπέρασμα, όπως άλλωστε αγνοώ και την πατρότητά του. Το βλέπω πάντως να επαναλαμβάνεται επιγονικά με μια εντυπωσιακή επιμονή. Ο Χρύσανθος Χρήστου, λόγου χάρη, διακρίνει έτσι στις «φασματικές μορφές που διαγράφονται στο χώρο, ένα συνδυασμό αυστηρών κονστρουκτιβιστικών στοιχείων» με «χρώματα εκφραστικά και υποβλητικά», τα οποία «μεταβάλλουν τη ζωγραφική επιφάνεια σε ένα σύνολο υπαινιγμών» 25. Το ίδιο κάνει και η Βεατρίκη Σπηλιάδη, υποστηρίζοντας ότι το έργο του «έχει σχέση με τον κονστρουκτιβισμό. Η ιδέα μπορεί να είναι η πρώτη αρχή, αλλά ο τρόπος για να υλοποιηθεί αισθητικά περνά μέσ’ από μια διαδικασία που στηρίζεται συχνά σε επιστημονικά στοιχεία, γεωμετρία, μαθηματικά, αστρονομία. Παρ’ όλη, όμως, την προηγούμενη μελέτη και την επίκληση της επιστήμης, το αποτέλεσμα δε χάνει τη ζεστασιά του, ίσως γιατί ανάμεσα στον καλλιτέχνη

και το έργο του δε μεσολαβεί κανένας άλλος, κανένα τεχνολογικό μέσο που θα έκανε πιo άνετη τη δουλειά, αλλά και πιο απρόσωπο το αποτέλεσμα» 26. Αλλά και ο Άλκης Χαραλαμπίδης θεωρεί ότι, «η έντονη τάση για σχηματοποίηση», καθώς και «το χτίσιμο της φόρμας με βασικά γεωμετρικά σχήματα», που χαρακτηρίζει το έργο του, «οδηγεί συχνά σε μια κονστρουκτιβιστική άρθρωση του συνόλου» 27. Το έργο του καλλιτέχνη δεν ασφυκτιά όμως μόνο, όταν το προσεγγίζουμε από την πλευρά της προγραμματικής του κονστρουκτιβισμού, αλλά και κάθε φορά που θα επιχειρήσουμε να το εντάξουμε εκβιαστικά σ’ ένα περιχαρακωμένο αισθητικό πλαίσιο. Γι’ αυτό, καθώς και για την πίεση του χρόνου, θα αναβάλω τη διερεύνηση του συσχετισμού του με τον Μαρίνο Μαρίνι, κάτι που θίγεται συχνά χωρίς να εξετάζεται εις βάθος 28. Έτσι ώστε να σταθώ με σχετική άνεση σε ορισμένες καίριες παρατηρήσεις του Τώνη Σπητέρη. Ο Σπητέρης θεωρεί τον Πρέκα ως έναν «από τους πιο άξιους επίγονους της λυρικής ημιαφηρημένης τάσης», υποστηρίζοντας ότι «στην εργασία του υπάρχουν μεικτά χαρακτηριστικά αφαιρετικών και εικονικών στοιχείων», καθώς και ότι «η θεματική του βασίζεται σε ένα ανθρωπομορφικό ή φυσικό όραμα με καταβολές από το μυθικό κόσμο..., δηλωτικό μιας ψυχικής ανάτασης.

sciousness by the burning experiences of a reality through which the nostalgic remembrance of yesterday and the existential anguish of today, the trial of oppression and the tendency of escapism, the despondency of the present and the expectation of the future, emerge in equal measure.

Indeed, lest it is thought that my views are an ungrounded flight of fancy, I shall resort to Prekas’s own words, written in 1989: ‘I am always concerned with history, not in order to turn back to it, but in order to learn from where I started. When you know where you come from, it is much easier for you to find where you want to go.

At the same time, it seems that some sense of despair, which possesses me at our degradation, pushes me continuously into the past. I am not so naïve as to think that in the past everything was lovely and important. Simply I believe that memory has the luxury of choosing the good moments’30.

In an interview with Giorgos Pilichos, in the same year, Prekas is even more revealing: ‘As I have said before, I am a radar that receives messages. I love the Aegean and our islands – this comes out in my painting. For a period I was under the influence of Plutarch and his day. This too came out in my painting. Something was pushing me into the past 28 29

www.art.com.gr

Η ελληνικότητα αυτή δεν καταλήγει σε αφηγηματική εξωτερική απόδοση, αλλά μετουσιώνεται σε μια ουσιαστικότερη έννοια του ελληνικού. Το άσπρο, κυρίαρχο χρώμα στα έργα του -μνήμη της επιφάνειας του μαρμάρου, του non finito, μνήμη από σπασμένα ανάγλυφα ή γλυπτά- είναι καθοριστικό στοιχείο του κλίματος μέσα στο οποίο κινούνται οι μορφές και υποδηλώνουν τη ροή του χρόνου και τη διαβρωτική επίδρασή της. Έτσι, η φόρμα προσλαμβάνει συμβολικό χαρακτήρα. Ο Πρέκας ανήκει στους αυθόρμητους αισθησιακούς καλλιτέχνες που δεν ξεκινούν από μια προκαθορισμένη ιδέα. Στην αρχή τουλάχιστον το αίσθημα και όχι το λογικό καθοδηγεί τη σύλληψη του έργου» 29.

Parallel lives Plutarch

Σχετικά με την «ουσιαστικότερη έννοια του ελληνικού», θα προσέθετα ότι κατά κανέναν τρόπο δε θα έπρεπε να αναζητηθεί στις εμμονές των θεματικών επιλογών του καλλιτέχνη ή στις διεξόδους των μορφολογικών τους παραλλαγών αλλά στα στίγματα που άφησαν πάνω στη συνείδησή του οι καυτές εμπειρίες μιας πραγματικότητας, μέσα από την οποία αναδύεται ισότιμα η νοσταλγική ανάμνηση του χθες και το υπαρξιακό άγχος του σήμερα, η δοκιμασία της καταπίεσης και η τάση της φυγής, η απελπισία του παρόντος και η προσδοκία του μέλλοντος.

undated oil on canvas 130 × 160 cm private collection

Για να μη νομισθεί μάλιστα ότι αυτά που υποστηρίζω είναι εφευρήματα μιας νόησης, χωρίς αντίκρισμα, θα προσφύγω σε δικά του λόγια, γραμμένα το

Βίοι παράλληλοι Πλούταρχος αχρονολόγητο λάδι σε καμβά 130 × 160 εκ. ιδιωτική συλλογή

1989: «Πάντα με απασχολεί η ιστορία, όχι για να γυρίσω πίσω σ’ αυτήν, αλλά για να μάθω από πού ξεκίνησα. Όταν ξέρεις από πού έρχεσαι, σου είναι πιο εύκολο να βρεις πού θέλεις να πας. Συγχρόνως, φαίνεται πως και κάποιο αίσθημα απελπισίας, που με διακατέχει για την κατάντια μας, με σπρώχνει συνεχώς στο παρελθόν. Δεν είμαι τόσο αφελής, να νομίζω πως στο παρελθόν ήταν όλα ωραία και σημαντικά. Απλώς πιστεύω πως η μνήμη έχει την πολυτέλεια να επιλέγει τις καλές στιγμές» 30. Την ίδια χρονιά γίνεται ακόμη πιο αποκαλυπτικός στη συνέντευξη που του παίρνει ο Γιώργος Πηλιχός: «Όπως έχω ξαναπεί, είμαι ένα ραντάρ που δέχεται μηνύματα. Αγαπώ το Αιγαίο και τα νησιά μας -αυτό βγαίνει στη ζωγραφική μου. Κάποια περίοδο βρέθηκα υπό την επήρεια του Πλουτάρχου και της εποχής του. Βγήκε κι αυτό στη ζωγραφική μου. Κάτι μ’ έσπρωχνε στο παρελθόν -ο ρυθμός, ο σοφός ρυθμός. Άρχισα τότε τα γλυπτά «Ηλιακά Ρολόγια». Μετά, στην περίοδο της χούντας, η μορφή του Ίκαρου κυριαρχεί στη δουλειά μου -μια φιγούρα που θέλει να πετάξει, να ελευθερωθεί. Κάποια ίχνη φθοράς διακρίνονται στα φτερά -προμήνυμα του τέλους. Στην περίοδο των αραβικών διενέξεων βγήκανε τα ζωγραφικά Τάνκερ -ο κόλπος της Ιτέας ήταν γεμάτος απ’ αυτά. Δεμένα, τά ’τρώγε η σκουριά. Δε σκεπτόμουν τα πολιτικά προβλήματα των

www.art.com.gr

ΔΡ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΡΙΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΙ ΠΡΕΚΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

DR ANGELOS DELIVORRIAS ON PARIS PREKAS AND THE IMPORTANCE OF HIS OEUVRE

– the rhythm, the wise rhythm. Then I started the sculptures Sundials. After that, in the Junta years, the figure of Icarus dominates my work – a figure that wants to fly, to be set free. Some traces of wear are discernible on the wings – portent of the end. In the time of the Gulf War, the paintings of Tankers came out – the Bay of Itea was full of them. At anchor, rust was eating them away. I was not thinking about the political problems of the Arab countries. I was impressed by the size – the enormous propellers, the huge rudders, the cables, vanquished giants in chains, they ended up as symbols […]’31.

With symbols and symbolisms, that is, with the most controversial side of his creation, I near the end of my personal juxtaposition with Paris Prekas’s oeuvre. On this issue, he, of course, has first say, when he declares expressly that ‘the external form, as result of the internal function, ends up as a symbol’32. Nonetheless, I consider another of his texts more enlightening: ‘Every work is the outcome of a dialogue between the creator and the selected material. That is why I have to design the same thing many times, in the hope that at some moment I shall see symbols in front of me.

Then, perhaps, a new dialogue between viewer and symbols will lead to something I hadn’t foreseen from the beginning. This is also the magic of

the work of art, which, in the end, is able to say something beyond what it shows’33. Even so, on another occasion, he was to state, characterizing the sculptures of Geometric art as symbols – allusive scripts: ‘Heaven forbid it be thought that I am trying to deprecate them’34.

ΔΡ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΡΙΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΙ ΠΡΕΚΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

αραβικών χωρών. Ήμουν εντυπωσιασμένος από τα μεγέθη -τις πελώριες προπέλες, τα μεγάλα πηδάλια, τους κάβους, ηττημένοι γίγαντες στις αλυσίδες κατέληξαν σύμβολα... » 31.

But what does symbol mean? And why does the sensor of my vocabulary react with an inexplicable unease, obliging me to resort to its semantic aid, to seek other expressions in the conceptual armory? Why do I find abhorrent the general moreor-less accepted and repeated ascertainment that Prekas’s oeuvre is redolent with symbolic ramifications35? According to the dictionaries, symbol is ‘whatever is used in order to represent or conventionally is considered as representing something else, mainly a material object that represents something abstract’, and also ‘whatever has been consolidated as emblem’, but also ‘every letter, design or other sign which conventionally defines object, size, quantity, function, action, etc.’, and with regard to persons ‘he who has been established in the common consciousness as par excellence and exemplary expresser or incarnation of an idea, an attitude, a paradigm of life’36.

Με τα σύμβολα και τους συμβολισμούς, την πιο πολυσυζητημένη πλευρά της δημιουργίας του Πρέκα, φθάνω προς το τέλος της προσωπικής μου αντιπαράθεσης με το έργο του. Επ’ αυτού, τον πρώτο λόγο τον έχει βέβαια εκείνος, όταν δηλώνει ρητά ότι «η εξωτερική φόρμα, σαν αποτέλεσμα της εσωτερικής λειτουργίας, καταλήγει σε σύμβολο» 32. Πιο διαφωτιστικό, ωστόσο, θεωρώ ένα άλλο δικό του κείμενο: «Κάθε έργο είναι αποτέλεσμα ενός διαλόγου που γίνεται μεταξύ του δημιουργού και της επιλεγόμενης ύλης. Γι’ αυτό πρέπει να σχεδιάζω πολλές φορές το ίδιο πράγμα, με την ελπίδα πως κάποια στιγμή θα δω μπροστά μου σύμβολα. Τότε, ίσως, ένας νέος διάλογος θεατή και συμβόλων οδηγήσει σε κάτι που δεν είχα από την αρχή προβλέψει. Αυτή είναι και η μαγεία του έργου τέχνης που, τελικά, μπορεί να λέει κάτι πέραν αυτού που δείχνει» 33. Με άλλη ευκαιρία, εντούτοις, ο ίδιος θα δηλώσει χαρακτηρίζοντας τα γλυπτά της γεωμετρικής τέχνης ως σύμβολα-υπαινικτικές γραφές: «Προς Θεού, ας μη νομισθεί ότι προσπαθώ να τα μειώσω» 34.

However, if the word is charged with such content, then the discourse of artistic creation cannot but be ambiguous, since between its conception

Τι θα πει, όμως, σύμβολο; Και γιατί το αισθητήριο του λεξιλογίου μου αντιδρά με μια ανεξήγητη δυσφορία, όποτε υποχρεωθώ να προσφύγω στη

σημασιολογική του βοήθεια, επιβάλλοντας την αναζήτηση άλλων εκφράσεων του εννοιολογικού οπλοστασίου; Γιατί, δηλαδή, ενοχλούμαι από τη γενικότερα περίπου παραδεκτή και επαναλαμβανόμενη διαπίστωση ότι το έργο του Πρέκα είναι διαποτισμένο με συμβολικές προεκτάσεις; 35 Σύμφωνα με τα λεξικά, «σύμβολο» είναι «οτιδήποτε χρησιμοποιείται, για να παραστήσει ή κατά σύμβαση θεωρείται πως παριστάνει κάτι άλλο, κυρίως ένα υλικό αντικείμενο που αντιπροσωπεύει κάτι αφηρημένο», και ακόμη «οτιδήποτε έχει κατοχυρωθεί ως έμβλημα», αλλά και «κάθε γράμμα, σχέδιο ή άλλο σημάδι, που συμβατικά προσδιορίζει αντικείμενο, μέγεθος, ποσότητα, λειτουργία, πράξη κ.τ.λ.». Προκειμένου μάλιστα περί προσώπων, «αυτός που έχει καθιερωθεί στην κοινή συνείδηση ως ο κατεξοχήν και υποδειγματικός εκφραστής ή ενσαρκωτής μιας ιδέας, μιας στάσης, ενός παραδείγματος ζωής» 36. Αν, όμως, η λέξη φορτίζεται με ένα τέτοιο περιεχόμενο, τότε ο λόγος της καλλιτεχνικής δημιουργίας δεν μπορεί παρά να είναι διφορούμενος, καθώς ανάμεσα στη σύλληψη και στην πραγμάτωσή της μεσολαβεί μια νοηματικά επιβαρημένη διαδικασία μεταγραφής διαφορετικών κωδίκων. Τούτο σημαίνει ότι στη σύσταση του εικαστικού γεγονότος επικρατούν, κατ’ αναλογία, υπέρμετρα τα ποσοστά της εγκεφαλικής ανάλωσης, κάτι που δε 32 33

DR ANGELOS DELIVORRIAS ON PARIS PREKAS AND THE IMPORTANCE OF HIS OEUVRE

and its realization a cognitively weighty process of transcribing different codes intervenes. This means that in the constitution of the visual event the percentage of cerebral consumption can be overly high, something that is not true of the work of Prekas, which presents no affinity with Symbolism37. What are, in the end, the artist’s symbols, those which, together with the forms and colours, he draws, as he tells us, from History, not in order to serve History but to exploit it 38?

None other, I would say, than the marks of an arduous upward course to higher and higher levels of self-knowledge, into the least accessible, innermost reaches of a rare psychological makeup.

Something like ‘testimony for the alertness that dominates his consciousness’39, or rather ‘for his lived contact with human and natural space’40. Like the impressions left by the detection of a world in which the indirect references directly stimulate the mechanisms of perception and in which the exemplary value of the self-evident intersects the justified virtue of the clear.

In this world the magical power of beauty continues to exert an instantaneous attraction, even in periods familiar not only with the barbarity of ugliness, but also with the commonplace of triviality, whatever the pompous definition that revamps them in the Art History textbooks. In other words,

I believe that Prekas’s works can only be read with the alphabet-book of their own language, as reference points of a painful initiatory ascension towards freedom41. Vibrated by their own kinetic impetus, which draws along with it our own sensitivity to the steps of expressiveness of a superior ethos, to some stairways verging on the spheres of truth. A truth that is in no way aggressive, that is not proclaimed by manifestos and declarations, that does not realistically imprint reality, which in any case it does not consider an object of acceptance or rejection, and that invites the viewer into a fertile dialogue, into a process of catharsis between vagary and deliberation. Critics have already identified particles of this truth.

Nonetheless, still missing is that synthetic overview which would enable us to understand and to enjoy it wholly, overcoming certain emotional dilemmas as to the optimism or the pessimism of its messages, its moral ambit and its social correspondence. So that at some time we can look longer and deeper at the mechanisms constituting its visual formulation, at its internal relation with the truth of other homologous inquiries of expression, with what Prekas himself likens to ‘the shadow of a needle on a curved surface’.

www.art.com.gr

ΔΡ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΡΙΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΙ ΠΡΕΚΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

ΔΡ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΡΙΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΙ ΠΡΕΚΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

χαρακτηρίζει, πάντως, τη δουλειά του Πρέκα, η οποία δεν παρουσιάζει καμιά απολύτως συγγένεια με το συμβολισμό 37. Τι είναι, τελικά, τα σύμβολα του καλλιτέχνη, αυτά που μαζί με τις φόρμες και τα χρώματα αντλεί, όπως μας λέει, από την Ιστορία, όχι όμως για να την υπηρετήσει, αλλά για να την εκμεταλλευτεί; 38 Τι άλλο, θα έλεγα, από τα σημάδια μιας επίπονης ανοδικής πορείας σε όλο και υψηλότερα επίπεδα αυτογνωσίας, σε όλο και πιο δυσπρόσιτες από τις εσώτατες περιοχές ενός σπάνιου ψυχισμού. Κάτι σαν «μαρτυρία για την εγρήγορση που κυριαρχεί στην συνείδηση του» 39, ή μάλλον «για τη βιωματική επαφή του με τον ανθρώπινο και φυσικό χώρο» 40. Σαν τα αποτυπώματα που αφήνει η ανίχνευση ενός κόσμου, όπου οι έμμεσες αναφορές διεγείρουν άμεσα τους μηχανισμούς της πρόσληψης και όπου η παραδειγματική αξία του αυτονόητου διασταυρώνει τη δικαιωμένη αρετή του καθαρού. Στον κόσμο αυτό, η μαγική δύναμη του κάλλους εξακολουθεί να ασκεί μια ακαριαία έλξη, ακόμη, και σε εποχές εξοικειωμένες όχι μόνο με τη βαρβαρότητα της ασχήμιας, αλλά και με την κοινοτοπία της ασημαντότητας, οποιοσδήποτε και αν είναι ο βαρύγδουπος προσδιορισμός που τις εξωραΐζει στα εγχειρίδια της Ιστορίας της Τέχνης. Πιστεύω, με άλλα λόγια, ότι τα έργα του Πρέκα διαβάζονται

μόνο με το αλφαβητάρι της δικής τους γλώσσας, ως σημεία αναφοράς μιας επώδυνης μυητικής ανόδου προς την ελευθερία 41. Δονούμενα από τη δική τους κινητική ορμή, η οποία παρασύρει και τη δική μας ευαισθησία στα σκαλοπάτια της εκδηλωτικότητας ενός ανώτερου ήθους, σε κάποιες κλίμακες που αγγίζουν τις σφαίρες της αλήθειας. Μιας αλήθειας καθόλου επιθετικής, που δεν προβάλλει με μανιφέστα και διακηρύξεις, που δεν αποτυπώνει ρεαλιστικά την πραγματικότητα, την οποία, άλλωστε, δε θεωρεί ως αντικείμενο αποδοχής ή απόρριψης, και η οποία προσκαλεί τον θεατή σε ένα γόνιμο διάλογο, σε μια διαδικασία κάθαρσης μεταξύ θάμπους και προβληματισμού. Ψήγματα της αλήθειας αυτής έχουν ήδη εντοπιστεί από την κριτική. Εξακολουθεί, εντούτοις, να απουσιάζει η συνθετική εκείνη θεώρηση που θα μας επέτρεπε να την καταλάβουμε και να τη χαρούμε ατόφια, ξεπερνώντας ορισμένα διλήμματα συναισθηματικής τάξεως, ως προς την αισιοδοξία ή την απαισιοδοξία των μηνυμάτων της, την ηθική της εμβέλεια και την κοινωνική της αντιστοιχία, έτσι ώστε να σταθούμε κάποτε περισσότερο στους μηχανισμούς που συγκροτούν την εικαστική της διατύπωση, στην εσωτερική της, δηλαδή, σχέση με την αλήθεια και άλλων ομόλογων αναζητήσεων της έκφρασης, με ό,τι παρομοιάζει ο ίδιος «τον ίσκιο μιας βελόνας σε επιφάνεια κυρτή».

Τανκερς Κύκλος ΙΙ 1984 λάδι σε καμβά 160 × 180 εκ. ιδιωτική συλλογή

Tankers Cycle ΙΙ 1984 oil on canvas 160 × 180 cm private collection 34 35

www.art.com.gr

ΔΡ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΡΙΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΙ ΠΡΕΚΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

1. Ομιλία του Άγγελου Δεληβορριά, για το έργο του Πάρι Πρέκα, με αφορμή την έκθεση του ζωγράφου στην Σχολή Ελληνογερμανικής Αγωγής, στις 5 Φεβρουαρίου 1996, αποσπάσματα 2010.

2. «Λεξικό των Ελλήνων ζωγράφων και χαρακτών», Οι Έλληνες Ζωγράφοι, τομ. 4, Αθήνα 1976, 364-365.

3. «Από τη ζωγραφική της γενιάς του Μεσοπολέμου», Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία «Τέχνη», Θεσσαλονίκη 1977, 26-29.

4. «Τρεις αιώνες νεοελληνικής τέχνης, 1660-1967», τομ. Β, Αθήνα 1979, 280-281.

5. «Πάρις Πρέκας, Το ταξίδι μου», Αθήνα, χ.χ., 7-21.

6. Πρβλ. τελευταία «Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών, Ζωγράφοι-Γλύπτες-Χαράκτες 16ος-20ος αιών», τομ. Δ, Αθήνα 2000, 68-69 (Κ. Καζολέα). Χρήσιμες πληροφορίες βρίσκονται συγκεντρωμένες από τον Σερέζη, ό.π. (σημ. 5) καθώς και στον τόμο «Η Ελλάδα του Πάρι Πρέκα», Αθήνα, χ.χ., 12 (Χ. Χρήστου).

7. ό.π. (σημ. 2). Βλ. και αναλυτικότερα με διεισδυτικές παρατηρήσεις Σ. Λυδάκης,«Πάρις Πρέκας, είκοσι χρόνια αρχιτεκτονικής διακόσμησης», Ζυγός 22/23, 1976, 30-39. Την «βασική πλαστική λειτουργία» της φόρμας και της σύνθεσης στη ζωγραφική του επισημαίνει ήδη προφητικά η Ελένη Βακαλό «Εκθέσεις του Μηνός», Ζυγός 33 1958, 27· πρβλ. Α. Χαραλαμπίδης, «Νικητής και Ηττημένος του Πάρι Πρέκα», Θεσσαλονίκη, 1979: «Οι μορφές ενεργούν χωροπλαστικά, προδίδοντας έτσι τις παράλληλες αναζητήσεις του καλλιτέχνη στην περιοχή της γλυπτικής».

8. «Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών», ό.π. (σημ. 6), 434-438 (Ι. Κριτσέλη-Προβίδη).

9. «Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών», τομ. Γ, Αθήνα 1999, 464-465 (Χ. Χρήστου).

10. «17 Γλυπτά», Κατάλογος εκθέσεως Γκαλερί Νέες Μορφές, Αθήνα 1972 (:η υπογράμμιση δική μου).

11. Ένας φιλικός διάλογος ανάμεσα στον Πάρι Πρέκα και στη Ντόρα Ρογκάν πάνω στις πρόσφατες συνθέσεις του καλλιτέχνη, Κατάλογος εκθέσεως, Τάνκερ, σειρά ΙΙ», Αίθουσα Τέχνης Αθηνών 1983.

12. Η δραστική παρουσία του φωτός και η σημασία του επισημαίνονται επανειλημμένα: Βακαλό, ό.π. (σημ 7)· Κ. Μεραναίος, «Εικαστικές Τέχνες, έκθεση Πάρι Πρέκα», γκαλερί «Ώρα», Καινούργια εποχή, χειμώνας 1979, 157-159’ Ρογκάν, ό.π. (σημ. 11).

13. Για ένα «άγγιγμα ονείρου» μιλά ειδικότερα ο Σερέζης, ό.π. (σημ 5).

14. Για το μεγάλο αυτόν ζωγράφο και τις αξίες του έργου του βλ. κυρίως Α. Κωτίδης, «Μοντερνισμός και Παράδοση στην ελληνική τέχνη του μεσοπολέμου», Θεσσαλονίκη, 1993, 220-250. Πρβλ. «Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών», ό.π. (σημ. 6) 472-478 (Σ. Λυδάκης).

15. Πέρα απ’ όσα άλλα μου έχουν πιθανότατα διαφύγει, δεν είχα δυστυχώς τη δυνατότητα να συμβουλευτώ τα κείμενα της Νίκης Λοϊζίδη, Εφημ. «Απογευματινή» 14.4.1972 και της Ελένης Βακαλό, Εφημ. «Τα Νέα» 20.4.1972, καθώς και το περιεχόμενο δύο ομιλιών, της Βακαλό στο Ρέθυμνο το 1977 και της Μαρίας Καραβιά στην Κατερίνη το 1993.

16. Πρβλ. τα δικά του λόγια: «Από μικρός είχα εντυπωσιασθεί από το λευκό μάρμαρο στην αρχαία γλυπτική και την αρχιτεκτονική, καθώς και από το λευκό των Κυκλάδων και το φως του», Ρογκάν, ό.π. (σημ. 11). Για τη σχέση του με τη θάλασσα βλ. και Σερέζης, ό.π. (σημ. 5): «Έχω το αίσθημα ότι στάζω ...», πιο ταιριαστή φράση για τον Πάρι Πρέκα ... δε θα μπορούσε να υπάρξει.

17. ό.π. (σημ. 2).

18. ό.π. (σημ. 11).

19. Βλ. εντελώς πρόχειρα, χωρίς καμία απολύτως διάθεση εμβάθυνσης Χ. Ρήντ κ.α., «Λεξικό Εικαστικών Τεχνών», Αθήνα 1986, 131.

20. ό.π. (σημ. 3). Βλ. και του ίδιου, «Η υδατογραφία του Πάρι Πρέκα. Μια προσωπική και ποιοτική ερμηνεία του φυσικού και ανθρώπινου χώρου», στο: «Η Ελλάδα του Πάρι Πρέκα», Αθήνα, χ.χ.,12.

21. Ανάλογο πνεύμα χαρακτηρίζει τις εκτιμήσεις του Σπητέρη, ό.π. (σημ. 4 και του: Χαραλαμπίδη, ό.π. (σημ.7), ενώ για έναν «ελεγχόμενο εξπρεσιονισμό» μιλά ο Σερέζης, ό.π. (σημ. 5).

22. «Η υδατογραφία του Πάρι Πρέκα», ό.π. (σημ 20) 1219.

23. «Ακουαρέλες του Πάρι Πρέκα με θέμα την Ελλάδα ένα οδοιπορικό καρδιάς», στο: «Η Ελλάδα του Πάρι Πρέκα», Αθήνα, χ.χ., 9-10.

24. ό.π. (σημ. 2) ό.π. (σημ. 7) 31.

25. ό.π. (σημ. 4)· ό.π. (σημ. 20) 12.

26. «Οι Βίοι Παράλληλοι του Πάρι Πρέκα», Εφημ. «Καθημερινή», 29-1-1S77. Πρβλ. Καζολέα, ό.π. (σημ.

6).

27. ό.π. (σημ. 7). Πρβλ. Σερέζης, ό.π. (σημ. 5): « Για να εξυπηρετήσει καλύτερα την εκδοχή του συμβόλου έχει μια τάση για σχηματοποίηση. Γι’ αυτό και μερικοί κριτικοί μίλησαν για κονστρουκτιβισμό στη δουλειά του».

28. Χρήστου, ό.ττ. (σημ. 3) Χαραλαμπϊδης, ό.π. (σημ. 7) Σερίζης ό.π. (σημ. 5) 29. ό.π. (σημ. 4).

30. «Περιελθόντες κατηντήσαμεν εις Ρήγιον», Κατάλογος Εκθέσεως, Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, 1989. Για τη σχέση του με την ιστορία βλ. και τη συνέντευξη που παραχώρησε στην Αριστούλα Ελληνούδι, «Η ζωγραφική πρέπει να εκφράζει την ουσία των σύγχρονων φαινομένων», Εφημ. «Ριζοσπάστης»

30.8.1981. Πρβλ. Σερέζης, ό.π. (σημ. 5): «Η δύναμη της Ιστορίας. Δύο περιπτώσεις».

31. «Ένας Έλληνας ζωγράφος κουβεντιάζει με τον Φειδία», Εφημ. «Τα Νέα» 22.12.1989 (Γ. Πηλιχός). Βλ. και από τη συνομιλία του με την Κίτσα Μπάντζου, «Αφηρημένη ζωγραφική - λειτουργική γλυπτική στην πορεία του Πρέκα», Εφημ. «Μεσημβρινή» 10.12.1980: «Στη δουλειά μου είμαι ελεύθερος, δεν εντάσσομαι σε συστήματα, είναι σαν ένα Ραντάρ που γυρίζει και συλλαμβάνει μηνύματα».

32. «Νικητής και Ηττημένος», Κατάλογος εκθέσεως, Μακεδόνικη Καλλιτεχνική Εταιρεία «Τέχνη», Θεσσαλονίκη 1979.

33. Από τον τόμο «Η Ελλάδα του Πάρι Πρέκα», Αθήνα, χ.χ., 194.

34. Συνέντευξη στον Πηλιχό, ό.π. (σημ. 33).

35. Χρήστου, ό.π. (σημ. 3)- ο ίδιος, «Η υδατογραφία του Πάρι Πρέκα», ό.π. (σημ. 20) 12: «Συμβολικές προεκτάσεις ... και μεταφορικοί συνειρμοί»’ Σπητέρης, ό.π. (σημ. 4)’ Χαραλαμπίδης, ό.π. (σημ. 7)· Μεραναίος, ό.π. (σημ. 12)· Ν. Αλεξίου, «Μια κριτική», Κατάλογος εκθέσεως, Λευκωσία 1994 Σερέζης, ό.π. (σημ. 5): «Η σχέση του με το αντικείμενο είναι ερωτική. Κυνηγάει τη φόρμα, τη δουλεύει συνέχεια στο χαρτί και στο μυαλό του ώσπου να τη φέρει στο αποτέλεσμα που θα τον ικανοποιεί. Να γίνει σύμβολο» και παρακάτω: «Το έργο του γίνεται έτσι φορέας ενός συμβόλου». Ο Σερέζης επικαλείται σωστά τα «παραμύθια», τις «παραβολές» και τη «φρίκη» που δεν κουβεντιάζετε του Γ. Σεφέρη, υποστηρίζοντας όμως ότι «στην αρχαία ελληνική τέχνη ... όλα καταλήγουν σε σύμβολα».

36. Γ. Μπαμπινιώτης, «Λεξικό της Νεοελληνικής γλώσσας»., Αθήνα 1998, 1704. Πρβλ. «Λεξικό της κοινής Νεοελληνικής», Θεσσαλονίκη 1998, 1277.

37. Στο κίνημα αυτό της ευρωπαϊκής τέχνης και λογοτεχνίας (περ. 1885 - 1910), βασική αρχή ήταν η απόρριψη της απεικόνισης και του στοιχείου της «αντικειμενικότητας» και η υιοθέτηση της άποψης ότι η τέχνη πρέπει να «υποβάλλει» τις ιδέες με σύμβολα. Η έξαρση της υποκειμενικότητας και το ενδιαφέρον για το θρησκευτικό μυστικισμό από τη μια μεριά και το ερωτικό και παρακμιακό στοιχείο από την άλλη αποτελούσαν βασικά χαρακτηριστικά του». Ρήντ, ό.ττ. (σημ. 19) 327.

38. Από τα κείμενα του τόμου «Η Ελλάδα του Πάρι Πρέκα», Αθήνα, χ.χ., 126.

39. Μεραναίος, ό.π. (σημ. 12).

40. Χρήστου, «Η υδατογραφία του Πάρι Πρέκα», ό.π. (σημ. 20) 19.

41. Βλ. Μπόντζου, ό.π. (σημ. 33). Πρβλ. Ρογκάν, ό.π. (σημ.

11): «Έχεις την πολυτέλεια να μην ακολουθείς τα ρεύματα».

1. Lecture by Angelos Delivorrias on the work of Paris Prekas, delivered on the occasion of the painter’s exhibition in the Ellinogermaniki Agogi School, on 5 February 1996, excerpts 2010.

2. Στέλιος Λυδάκης, Λεξικό των Ελλήνων ζωγράφων και χαρακτών (16ος-20ος αιώνας), vol 4, Athens 1976, 364-365.

3. Από τη ζωγραφική της γενιάς του Μεσοπολέμου, Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία «Τέχνη», Thessaloniki 1977, 26-2.

4. Τρεις αιώνες νεοελληνικής τέχνης, 1660-1967, vol. II, Athens 1979, 280-281.

5. Πάρις Πρέκας, Το ταξίδι μου, Athens, n.d., 7-21.

6. Cf. recently Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών, Ζωγράφοι – Γλύπτες – Χαράκτες 16ος-20ος αιών, vol. IV, Athens 2000, 68-69 (Κ. Κazolea). Useful information gathered together by Serezis, op. cit. (n. 5) as well as in the volume Η Ελλάδα του Πάρι Πρέκα, Athens, n.d., 12 (Ch. Christou).

7. Op. cit. (n. 2). See also in greater detail with penetrating observations Σ. Λυδάκης, Πάρις Πρέκας, είκοσι χρόνια αρχιτεκτονικής διακόσμησης, Ζυγός 22/23, 1976, 30-39. The ‘basic sculptural function’ of the form and the composition in his painting was pointed out prophetically by Eleni Vakalo, see Ε. Βακαλό, Εκθέσεις του Μηνός, Ζυγός 33 1958, 27; cf. Α. Χαραλαμπίδης, Νικητής και Ηττημένος του Πάρι Πρέκα, Thessaloniki 1979: ‘The figures act by modelling space, thus belying the artist’s parallel inquiries in the domain of sculpture’.

8. Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών, op, cit. (n, 6), 434-438 (Ι. Κritseli-Providi).

9. Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών, vol. III, Athens 1999, 464465 (Ch. Christou).

10. 17 γλυπτά, exhibition catalogue, Nees Morfes Gallery, Athens, March 1972 (underlining by the author).

11. An amicable dialogue between Paris Prekas and Dora Rogan, about the artist’s recent compositions, exhibition catalogue, Tankers, series II, Αithousa Technis Athinon 1983.

12. The active presence of light and its significance are pointed out repeatedly: Βακαλό, op. cit. (n. 7). Κ. Μεραναίος, Εικαστικές Τέχνες, έκθεση Πάρι Πρέκα, γκαλερί “Ώρα”, Καινούργια εποχή, χειμώνας 1979, 157159. Rogan, op. cit. (n. 11).

13. Serezis, op. cit. (n. 5) speaks more specifically about a ‘dream touch’.

14. On this great painter and the values of his work see mainly Α. Κωτίδης, Μοντερνισμός και Παράδοση στην ελληνική τέχνη του μεσοπολέμου, Thessaloniki 1993, 220-250. Cf. Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών, op. cit. (n. 6) 472-478 (S. Lydakis).

36 37

15. Apart from all the other things that most probably have escaped me, unfortunately I was unable to consult the texts by Niki Loizidi, newspaper Απογευματινή 14.4.1972 and Eleni Vakalo, newspaper Τα Νέα 20.4.1972, as well as the content of two lectures, by Vakalo in Rethymnon, in 1977, and by Maria Karavia in Katerini, in 1993.

16. Cf. his own words” ‘From boyhood … I’d been impressed by the white marble in ancient sculpture and architecture, as well as by the white of the Cyclades and its light’, Rogan, op. cit. (n. 11). On his relation with the sea, see also Serezis, op. cit. (n. 5): ‘I have the feeling that I’m dripping’ – there could not be a more fitting phrase for Paris Prekas.

17. Op. cit. (n. 2).

18. Op. cit. (n. 10).

19. See extempore, with no disposition for delving deeper, H. Read et alii, Λεξικό Εικαστικών Τεχνών, transl. A. Pappa, Athens 1986, 131.

20. Πρέκα. Μια προσωπική και ποιοτική ερμηνεία του φυσικού και ανθρώπινου χώρου, in: Η Ελλάδα του Πάρι Πρέκα, Athens, n.d., 12.

21. In an analogous spirit are the evaluations of Spiteris, op. cit (n. 4) and Charalambidis, op. cit. (n. 7), whereas Serezis, op. cit. (n. 5) speaks of a ‘controlled Expressionism’.

22. Η υδατογραφία του Πάρι Πρέκα, op. cit. (n. 20), 12-19.

23. Ακουαρέλες του Πάρι Πρέκα με θέμα την Ελλάδα - ένα οδοιπορικό καρδιάς, in: Η Ελλάδα του Πάρι Πρέκα, Athens, n.d., 9-10.

24. Op. cit. (n. 2). Op. cit. (n. 7), 31.

25. Op. cit. (n. 4). Op. cit. (n. 20), 12.

26. Οι βίοι παράλληλοι του Πάρι Πρέκα, newspaper H Kαθημερινή, 29.1.1977. Cf. Kazolea, op. cit. (n. 6).

27. Op, cit. (n. 7). Cf. Serezis, op. cit. (n. 5): ‘In order to serve better the version of the symbol, he has a tendency towards schematization. That is why some critics have spoken about Constructivism in his work’.

28. Christou, op. cit. (n. 19), 119.

29. Op. cit. (n. 4).

30. Περιελθόντες κατηντήσαμεν εις Ρήγιον, exhibition catalogue, Aithousa Technis Athinon, 1989. On his relation with history, see also the interview he gave to Aristoula Ellinoudi, Η ζωγραφική πρέπει να εκφράζει την ουσία των σύγχρονων φαινομένων, newspaper Ριζοσπάστης 30.8.1981. Cf. Serezis, op. cit. (n. 5): ‘The power of History. Two cases’.

31. Ένας Έλληνας ζωγράφος κουβεντιάζει με τον Φειδία, newspaper Τα Νέα 22.12.1989 (G. Pilichos). See also from his conversation with Kitsa Bantzou, Αφηρημένη

ζωγραφική - λειτουργική γλυπτική στην πορεία του Πρέκα, newspaper Μεσημβρινή 10.12.1980: ‘In my work I am free, I do not fit in to systems, it is like a Radar that turns and captures messages’.

32. Νικητής και Ηττημένος, exhibition catalogue, Macedonian Art Society ‘Techni’, Thessaloniki 1979.

33. From the volume Η Ελλάδα του Πάρι Πρέκα, Athens n.d., 194.

34. Interview with Pilichos, op. cit. (n. 33).

35. Christou, op. cit. (n. 3)- ibidem, Η υδατογραφία του Πάρι Πρέκα, op. cit. (n. 20) 12: ‘Symbolic ramifications and metaphorical associations’. Spiteris, op. cit. (n.

4). Charalambidis, op. cit. (n. 7). Meranaios, op. cit. (n. 12). Ν. Αλεξίου, Μια κριτική, exhibition catalogue, Nicosia 1994. Serezis, op. cit. (n. 5): ‘His relationship with the object is erotic. He pursues the form, he works on it continuously on paper and in his mind until he brings it to the result that will satisfy him.

To become a symbol’, and further on: ‘His work thus becomes agent of a symbol’. Serezis rightly invokes the ‘fairytales’, the ‘parables’ and the unspeakable ‘horror’ of G. Seferis, but argues that ‘in ancient Greek art all things end up as symbols’.

36. Γ. Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Νεοελληνικής γλώσσας, Athens 1998, 1704. Cf. Λεξικό της κοινής Νεοελληνικής, Thessaloniki 1998, 1277.

37. In this movement in European art and literature (ca 1885 - 1910), basic principle was the rejection of the depiction and of the element of ‘objectivity’, and adoption of the view that art should ‘suggest’ ideas with symbols. The upsurge in subjectivity and the interest in religious mysticism, on the one hand, and the erotic and decadent element, on the other, were its basic characteristics, Read, op. cit. (n. 19) 327.

38. From the texts in the volume Η Ελλάδα του Πάρι Πρέκα, Athens, n.d., 126.

39. Μeranaios, op. cit. (n. 12).

40. Η υδατογραφία του Πάρι Πρέκα, op. cit. (n. 20) 19.

41. See Bontzou, op. cit. (n. 33). Cf. Rogan, op. cit. (n. 11): ‘You have the luxury of not following the currents’.

www.art.com.gr

DR ANGELOS DELIVORRIAS ON PARIS PREKAS AND THE IMPORTANCE OF HIS OEUVRE

www.art.com.gr

Xρύσανθος Α. Χρήστου

Chryssanthos Α. Christou

Ομότιμος Καθηγητής της Ιστορίας και Τέχνης - Ακαδημαϊκός

Emeritus Professor of Art History - Academician

Πάρις Πρέκας ζωγραφικές, επάλληλοι κύκλοι, εικαστική διαδρομή

Paris Prekas paintings, superimposed cycles, artistic career

Ο Πάρις Πρέκας, δημιουργός με μόνιμες πνευματικές ανησυχίες, εικαστικές αναζητήσεις και ιδιαίτερα ενδιαφέροντα για την αρχαία παράδοση, την Αναγέννηση, όπως και για τις σύγχρονες πειραματικές και πρωτοποριακές τάσεις, εργάστηκε σε όλες τις καλλιτεχνικές κατηγορίες και με όλα τα υλικά, στη ζωγραφική, ελαιογραφία, υδατογραφία, σχέδιο, χαρακτική, στη γλυπτική, περίοπτο, ολόγλυφο, ανάγλυφο με υλικά τις διάφορες κατηγορίες της πέτρας, το μέταλλο, το ξύλο, όπως και τα σύγχρονα διαφόρων τύπων. Επίσης, δεν περιορίστηκε σε μια μορφοπλαστική κατεύθυνση και μια συγκεκριμένη θεματογραφική περιοχή. Κλασική και ρομαντική, εμπρεσιονιστική και εξπρεσιονιστική, παραστατική και σχηματοποιημένη, συγκεκριμένη και αφηρημένη, όπως και μεικτή τάση, είναι τα ενδιαφέροντά του. Ό,τι κάνει μεγαλύτερη εντύπωση στο μελετητή, αλλά και στον απλό φιλότεχνο και τον κοινό θεατή είναι πάντα ο χαρακτήρας και ο πλούτος των διατυπώσεών του, η έκταση και η ποιότητα, όσο και η εκφραστική δύναμη της καλλιτεχνικής του δημιουργίας, με ό,τι και αν καταπιάνεται. Και αυτό τόσο με μεγάλα σύνολα όσο και μεμονωμένα έργα, μνημειακές συνθέσεις και διάφορες σειρές, σε οποιαδήποτε μορφοπλαστική κατηγορία, τεχνική και υλικό εκφράζεται. Τον ίδιο πλούτο και την ίδια εκφραστική δύναμη έχουν τα έργα του: ελαιογραφίες και υδατογραφίες, σχέδια 38 39

και χαρακτικά, γλυπτά, περίοπτα και ολόγλυφα έξεργα και χαμηλά ανάγλυφα. Και σχεδόν πάντοτε δεν περιορίζεται στις περιγραφικές επιφανειακές αξίες, αποβλέπει και κατορθώνει με διάφορους τρόπους να προχωρεί στην προσπάθεια να περάσει από το υλικό στο πνευματικό, από το εξωτερικό στο εσωτερικό και το ψυχικό. Δεν αποβλέπει σε μια περιορισμένη διηγηματικότητα και τυπική επιφανειακή απόδοση των θεμάτων που τον ενδιαφέρουν και τον απασχολούν. Πάντα διακρίνεται για τα υπαινικτικά στοιχεία και τα συμβολικά χαρακτηριστικά που χρησιμοποιεί για να διευρύνει και να πλουτίσει την εκφραστική γλώσσα των θεμάτων του. Γιατί, ο προικισμένος αυτός δημιουργός και πνευματικός άνθρωπος, ο Πάρις Πρέκας, δεν αποβλέπει να διηγηθεί ιστορίες, αλλά να εκφράσει τις συναντήσεις του με τον άνθρωπο, την ιστορία και τον κόσμο. Αυτό το καταλαβαίνει κανείς εύκολα, αν πλησιάσει με οποιονδήποτε τρόπο μερικά από τα καθοριστικά και μόνιμα θέματα της όλης του καλλιτεχνικής πορείας: Το Άλογο, το Πλοίο, o Ίκαρος, τα οποία τον ενδιαφέρουν και με τα οποία εργάζεται σε όλες τις φάσεις της καλλιτεχνικής του δημιουργίας, θέματα, όπως η απασχόλησή του με τα Άλογα της ζωοφόρου του Παρθενώνα, τα οποία όλα τον συνδέουν και με την αρχαία ελληνική φιλοσοφική και καλλιτεχνική παράδοση. Τα θέματά του Άλογο, Πλοίο, Ίκαρος, και η απασχό-

Paris Prekas, an artist with enduring intellectual pursuits, quests in art, and particular interests in the ancient tradition, the Renaissance, and in contemporary experimental and avant-garde trends, has worked in all categories of art and with all the materials: in painting, oil-painting, watercolours, drawing, engraving, sculpture, high and low relief, with the different categories of stone, metal, wood as his materials - together with modem materials of various types. Nor has he confined himself to one direction in art or to one specific area of subject-matter. His interests are in the Classical and Romantic, impressionist and expressionist, representational and stylised, specific and abstract - and mixed styles. What most impresses the student of his work, the ordinary art-lover, or the common beholder is always the character and wealth of his formulations, the extent and quality, as well as the power of expression of his artistic creation, in whatever he turns his hand to. And this applies both to large and to individual works, monumental compositions and various series, in whatever category of art, technique, or material he works. The same wealth and power of expression are possessed by his works which are oil-paintings and water-colours, drawings and sculptures, low and high reliefs.

He hardly ever confines himself to descriptive sur-

Θέατρο Διονύσου 1989 υδατογραφία 58 × 77 εκ.

Theater of Dionysous 1989 watercolour 58 × 77 cm

face values; he aims at, and succeeds in various ways, in making progress in his efforts to pass from the material to the spiritual, from the external to the inward and the psychological. His purpose is not a limited narrative style or a formal surface rendering of the subjects which interest him and with which he is concerned. He is always distinguished by the suggestive features and the symbolic characteristics which he employs to broaden and enrich the language of expression of his subjects. This is because this gifted artist and intellectual, Paris Prekas, does not seek to tell stories, but to give expression to his encounters, with man, with history, with the world. One readily realises this in approaching in any way some of definitive and on-going themes of his whole artistic career: the horse, the ship, Icarus, which interest him and which he has worked on in all the phases of his creativity as an artist, subjects, such as his preoccupation with the horses of the Parthenon frieze, all of which he also links with the ancient Greek philosophical and artistic tradition.

The themes of the horse, the ship, Icarus and concern with metal, which requires fire, are undoubtedly a reference to the four basic elements - Earth, Water, Air, and Fire, to which both the pre-Socratics and the artists of the Renaissance and of the baroque make reference and by which they were

tormented. That the same connection is made by Prekas is also proved by his reference to Plutarch, whose Parallel Lives he sees as parallel cycles and roads. Undoubtedly, one of the definitive, most fruitful, and substantive features of the artistic creation of this true artist is his ability and capacity in confidently adapting his style and stylistic vocabulary both to his subject-matter and to the objectives of his expression. This is one of the features which marks the whole of his artistic creation in whatever field of art he is concerned.

This can be better understood if we approach and study some of his most characteristic works in all his substantive endeavours. In the ‘Horses’ series, he begins from an ordinary realistic rendering, and then advances to stylisation, and to combinations of representational, stylised, and abstract types, to conclude with Pegasus, a mythical figure with symbolic extrapolations and enduring content. The same thing can be observed with the ships of every category and the tankers, a subject with exceptional artistic values and implications of expression. The Ship and the Tanker are themes involving reality as well as allegory, the means of transporting goods, as well as of human contact, and the exchange of convictions, apprehensions, and ideas. From Icarus as an attempt of man to shake off what holds him tied down

ληση με το μέταλλο, που απαιτεί φωτιά, αποτελούν αναμφίβολα αναφορά στα τέσσερα βασικά στοιχεία: γη, νερό, αέρας και φωτιά, στα οποία αναφέρονται και τα οποία βασανίζουν τους προσωκρατικούς, αλλά και καλλιτέχνες της Αναγέννησης και του Μπαρόκ. Την ιδιαίτερη σύνδεση του Πρέκα αποδεικνύει και η αναφορά του στον Πλούταρχο, τους Βίους Παράλληλους τους οποίους βλέπει σαν παράλληλους, κύκλους και δρόμους. Αναμφίβολα, ένα από τα καθοριστικά, πιο γόνιμα και ουσιαστικά στοιχεία της καλλιτεχνικής δημιουργίας του γνήσιου αυτού δημιουργού είναι η δυνατότητα και ικανότητά του να προσαρμόζει με ασφάλεια το ύφος και το τεχνοτροπικό λεξιλόγιο τόσο στη θεματογραφία όσο και στους εκφραστικούς του στόχους. Αυτό είναι ένα από τα στοιχεία που διακρίνει την όλη καλλιτεχνική του δημιουργία σε οποιαδήποτε εικαστική περιοχή τον απασχολεί. Αυτό το καταλαβαίνει κανείς καλύτερα, αν προσεγγίσει και μελετήσει μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά έργα του σε όλες τις ουσιαστικές προσπάθειές του. Στη σειρά Άλογα αρχίζει από την κοινή ρεαλιστική απόδοση, για να προχωρήσει στη σχηματοποίηση, και σε συνδυασμούς παραστατικών σχηματοποιημένων και αφηρημένων τύπων για να καταλήξει στον Πήγασο, μορφή μυθική με συμβολικές προεκτάσεις και διαχρονικό περιεχόμενο. Το ίδιο μπορεί να διαπιστώσει

www.art.com.gr

Αθήνα, Ακρόπολις (το μνημείο των μνημείων) 1988 υδατογραφία 56 × 76 εκ. συλλογής Τραπέζης της Ελλάδος

Athens, Akropolis (the monument of monuments) 1988 watercolour 56 × 76 cm Bank of Greece collection

κανείς με τα πλοία κάθε κατηγορίας και τα τάνκερ θέματα, με εξαιρετικές μορφοπλαστικές αξίες, αλλά και εκφραστικές προεκτάσεις. Το Πλοίο και το Τάνκερ, θέματα της πραγματικότητας, αλλά και αλληγορίας, μέσα μεταφοράς αγαθών, αλλά και επαφής ανθρώπων, ανταλλαγής πεποιθήσεων, αντιλήψεων, ιδεών. Όσο για τον Ίκαρο σαν προσπάθεια του ανθρώπου να απαλλαγεί από ό,τι τον κρατά δεμένο με τη γη, από την καθιερωμένη νεανική μορφή του μύθου και παγκόσμιο σύμβολο, θα περάσει στο πουλί και τελικά στην Πεταλούδα, που σημαίνει διεύρυνση και μεταμόρφωση του ίδιου του θέματος. Κοντά στα άλλα, ένα σημαντικό ρόλο στην καλλιτεχνική δημιουργία του Πρέκα θα παίξει και η απασχόλησή του με την τοπιογραφία, για την οποία χρησιμοποιεί όχι την ελαιογραφία, αλλά σχεδόν αποκλειστικά την υδατογραφία. Γιατί, ιδιαίτερα στην υδατογραφία του που αναφέρεται ειδικά στην τοπιογραφία, ο Πρέκας αποδεικνύεται ποιητής του χρώματος και του ελληνικού φωτός. Μάλιστα, στα τοπία του, θα πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα ότι ο πηγαίος αυτός καλλιτέχνης κατορθώνει να εκφράζει περισσότερες από μία επιφανειακή εικόνα του φυσικού χώρου. Κατορθώνει να μεταφέρει στο θεατή κάτι από την εσωτερική του φυσιογνωμία, την πνευματικότητα και τον ψυχισμό του συγκεκριμένου φυσικού ή ανθρωπογενούς χώρου. Μάλι40 41

to the earth, from the established youthful figure of myth and the world-wide symbol, he goes on to the Bird and finally to the Butterfly, which signifies an expansion and metamorphosis of the theme itself.

Among other things, an important role in the artistic creation of Prekas is played by his concern with topography, for which he uses not oilpainting, but almost exclusively water-colour. It is particularly in his water-colours, which deal especially with topography, that Prekas proves himself to be a poet of colour and of the Greek light.

Moreover, in the case of his landscapes, it should be specially stressed that this spontaneous artist succeeds in expressing more than one surface image of natural space. He manages to convey to the beholder something of its inner character, the spirituality and the psychology of the specific natural or man-made space. Furthermore, he has a particular preference for island landscapes, a fact which allows him to express his capabilities in a more integrated way. In the early stage of his career as an artist, he was interested in Hydra.

In 1958, he showed a series of its landscapes at the Zygos Gallery; this was followed by the series dealing with the Mani in 1984, exhibited at the Hyakinthos Gallery, the Tour of Greece in 1986, exhibited in France, and other watercolours. Nor

can it be considered a matter of chance that Prekas for his landscapes prefers the technique of the water-colour - a technique which permits him to present and express in a typical and unambiguous way not so much the external surface of his subjects, but the inner physiognomy of the natural space of the Greek islands, both as a meeting of static and mobile features, of dry land and sea, with the sky as a complementary subject, and as a combination of warm and cold colours - and particularly of the Greek light.

Normally, Prekas has presented in his more characteristic exhibitions works of differing categories, and with different materials, of his artistic creation. Typical examples are the 1972 exhibition at the Nees Morphes Gallery, and in 1979 at the ‘Techni’ Macedonian Artists’ Society in Thessaloniki, in 1989 in France, a retrospective exhibition of painting and sculpture - among others. In these, and other exhibitions only of painting or only of sculpture, it was possible to detect the whole character and extent of his quests, and particularly the way in which he succeeded in arriving at integrated results in terms of expression by the employment of a variety of artistic styles and materials. Moreover, in his large compositions, works of a monumental character at different stages of his career, these take on a surprising

Πύλος 1982 υδατογραφία 51 × 73 εκ.

Pylos 1982 watercolour 51 × 73 cm

στα, έχει μια ιδιαίτερη προτίμηση στα νησιώτικα τοπία, γεγονός που του επιτρέπει να εκφράζει πιο ολοκληρωμένα τις δυνατότητές του. Στην πρώιμη φάση της καλλιτεχνικής του πορείας, τον ενδιαφέρει η Ύδρα. Σειρά τοπίων της έδειξε το 1958 στο Ζυγό, ακολούθησαν η σειρά της Μάνης το 1984 που παρουσιάστηκε στον Υάκινθο, η Περιήγηση στην Ελλάδα το 1986, που παρουσιάστηκε στη Γαλλία και άλλες ακόμα υδατογραφίες. Και δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαίο ότι ο Πρέκας για την τοπιογραφία προτιμά την τεχνική της υδατογραφίας. Πρόκειται για τεχνική που του επιτρέπει να παρουσιάζει και να εκφράζει με χαρακτηριστικό και αναμφίβολο τρόπο, όχι τόσο την εξωτερική επιφάνεια των θεμάτων του, αλλά την εσωτερική φυσιογνωμία του ελληνικού νησιωτικού φυσικού χώρου. Τόσο σαν μια συνάντηση στατικών και κινητικών στοιχείων, στεριάς και θάλασσας, με τον ουρανό σαν παραπληρωματικό θέμα και σαν ένα συνδυασμό ζεστών και ψυχρών χρωμάτων, και ιδιαίτερα του ελληνικού φωτός. Συνήθως, ο Πρέκας παρουσίαζε στις πιο χαρακτηριστικές εκθέσεις του έργα διαφόρων κατηγοριών και υλικών της καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Με χαρακτηριστικό παράδειγμα την έκθεση του 1972 στις Νέες Μορφές και το 1979 στην Τέχνη, Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία στη Θεσσαλονίκη, το 1989 στη Γαλλία Αναχρονική Ζωγραφικής Γλυ-

πτικής, αλλά και άλλες. Σ΄ αυτές, όπως και σε άλλες του εκθέσεις μόνο Ζωγραφικής ή μόνο Γλυπτικής, μπορούσε να διαπιστώσει κανείς όλο το χαρακτήρα και την έκταση των αναζητήσεών του, ιδιαίτερα τον τρόπο με τον οποίο κατόρθωνε να φτάσει σε ολοκληρωμένα εκφραστικά αποτελέσματα με την αξιοποίηση διαφόρων μορφοπλαστικών κατευθύνσεων και υλικών. Μάλιστα, σε μεγάλες συνθέσεις του, έργα με μνημειακό χαρακτήρα σε διάφορες φάσεις της πορείας του, τα σύνολά του κερδίζουν μια εκπληκτική εκφραστική φωνή. Σε ένα προλογικό σημείωμα δεν είναι φυσικά δυνατόν να παρουσιαστούν και πολύ λιγότερο να αξιολογηθούν όλα τα χαρακτηριστικά της καλλιτεχνικής δημιουργίας ενός δημιουργού και μάλιστα των διαστάσεων του Πρέκα. Για όλα, άλλωστε, θα μιλήσουν και έχουν μιλήσει και άλλοι. Πάντως, θα πρέπει να ομολογήσει κανείς στο σημείο αυτό ότι το έργο του έχει βάθος, πολυεπίπεδο χαρακτήρα και πνευματική διάσταση, και ότι πρόκειται για έργο που είναι αποτέλεσμα βαθιάς σκέψης και προσωπικής έρευνας. Και δεν μπορεί να παραβλέψει κανείς τις επιδόσεις του σε όλες τις θεματογραφικές περιοχές και (όλες) τις στιλιστικές κατευθύνσεις. Επίσης, δεν μπορεί κανείς και δεν πρέπει να παραβλέψει και να παραγνωρίσει και το ρόλο της γυναίκας του, της επίσης προικισμένης δημιουργού

voice for their expression. It is not possible, naturally, in an introductory note to give an account of, much less to evaluate, all the characteristics of the artistic creation of an artist, still less of an artist of the stature of Prekas. In any event, others have spoken, and will speak, of these things.

However, it should be stated at this point that his work has depth, a multi-levelled character, and a spiritual dimension, and that this is an oeuvre which is the result of profound thought and individual investigation. Nor can the artist’s achievements in all areas of subject-matter and all stylistic modes be overlooked.

Nor can or should one overlook or ignore the role of his wife, also a gifted artist, Merope Preka, with her own interests in different areas of subjectmatter and style. And, naturally, I shall never forget the many hours of conversation which the three of us had in their hospitable studio and home at 48 Xenokratous St, with a glass of red wine in the hand: discussions about antiquity, tradition, the thinking behind the art of the Renaissance period, and particularly about the experimental explorations of problems in contemporary art.

The artistic creation of Paris Prekas in all areas of subject-matter and every style, his techniques and materials are marked by the same permanent and definitive features, which can perhaps be divided

www.art.com.gr

Ταίναρο: Πόρτο Κάγιο 1983 υδατογραφία 51 × 73 εκ.

Tainaro: Porto Kayio 1983 watercolour 51 × 73 cm

into three main axes: simplicity of style, sincerity, and truth of expression. These are applied in the use of the artistic vocabulary, the employment of the potential of the material, and in the integration of the capabilities for expression of all the factors. His works, in painting, oil-painting, in water-colours, in threedimensional and basrelief sculpture are marked by the confidence of the composition, the robustness of the forms, and the completeness of their language of expression. It seems that what is permanently of most interest to Prekas is the transposition of the material into the spiritual, the external into the internal, the topical into the enduring. He does not seek to take the beholder by surprise or to astonish him, as much as to give expression to all the dimensions of his contacts with history and of his encounters with man and the world. He employs suggestive features, parabolic themes, and symbolic characteristics in order to express the muftilevelled and multidimensional character of the subjects with which he is concerned. His works lay claim to us by their genuineness, their spontaneity, their power of expression, and the truth of what they have to give.

42 43

Μερόπης Πρέκα, με τα ενδιαφέροντά της για διαφορετικές θεματογραφικές και στιλιστικές περιοχές. Και φυσικά δεν θα μπορέσω να ξεχάσω τις πολύωρες συζητήσεις που είχαμε οι τρεις μας στο φιλόξενο εργαστήριο και κατοικία τους στην οδό Ξενοκράτους 48, με ένα ποτήρι κόκκινο κρασί στο χέρι. Συζητήσεις για την αρχαιότητα, την παράδοση, την προβληματική της τέχνης των χρόνων της Αναγέννησης και ιδιαίτερα των πειραματικών και προβληματικών αναζητήσεων της σύγχρονης τέχνης. Η καλλιτεχνική δημιουργία του Πάρι Πρέκα σε όλες τις θεματογραφικές περιοχές και όλες τις στιλιστικές κατευθύνσεις, τις τεχνικές και τα υλικά, διακρίνεται για τα ίδια μόνιμα και καθοριστικά στοιχεία, που ίσως μπορούν να διακριθούν σε τρεις κυρίως άξονες: τη λιτότητα, την ειλικρίνεια και την εκφραστική αλήθεια. Αυτά συμβάλλουν τόσο στη χρησιμοποίηση του μορφοπλαστικού λεξιλογίου, την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του υλικού και στην ολοκλήρωση των εκφραστικών δυνατοτήτων όλων των παραγόντων. Τα έργα του στη ζωγραφική, ελαιογραφία, υδατογραφία, στη γλυπτική περίοπτο, ολόγλυφο, ανάγλυφο, διακρίνονται για την ασφάλεια της σύνθεσης, τη ρωμαλεότητα των μορφών και την πληρότητα της εκφραστικής των γλώσσας. Φαίνεται ότι αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο τον Πρέκα είναι μόνιμα η μεταφορά του υλικού σε πνευματικό, από το εξωτερικό στο εσωτερικό, από

το επίκαιρο στο διαχρονικό. Δεν επιχειρεί να αιφνιδιάσει ή να εκπλήξει το θεατή, όσο να εκφράσει όλες τις διαστάσεις των επαφών του με την ιστορία, και των συναντήσεών του με τον άνθρωπο και τον κόσμο. Χρησιμοποιεί υπαινικτικά στοιχεία, παραβολικά θέματα και συμβολικά χαρακτηριστικά, για να εκφράσει τον πολυεπίπεδο και πολυδιάστατο χαρακτήρα των θεμάτων που τον απασχολούν. Τα έργα του επιβάλλονται με τη γνησιότητα, την πηγαιότητα, την εκφραστική δύναμη και την αλήθεια της προσφοράς των.

www.art.com.gr

Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα

Marina Lambraki-Plaka

Ομότιμη Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης - Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτζου

Professor Emerita of Art History Director of the National Gallery - Alexandros Soutzos Museum

Η πνευματική δημιουργία του Πάρι Πρέκα

The spiritual creation of Paris Prekas

Έχω πάντα ένα δισταγμό να γράψω για τους ανθρώπους που γνώρισα και αγάπησα. Εννοώ γι’ αυτούς που έχουν φύγει. Και ο Πάρις Πρέκας ήταν ένας από αυτούς τους λίγους, τους ευάριθμους. Ποια να ’ναι άραγε η ασύνειδη ρίζα αυτού του δισταγμού; Τώρα θαρρώ πως τη μαντεύω: είναι γιατί η σκέψη μου αντιστέκεται στην ιδέα του θανάτου. Η μνήμη μου θέλει να τους κρατήσει ζωντανούς. Και η γραφή βαλσαμώνει τη μνήμη, έχει την τάση να ανεγείρει μνημεία και ανδριάντες, να απονέμει μεταθανάτιους τίτλους τιμής, να μεταβάλει τους φίλτατους σε πεφιλημένους. Όχι, ο Πάρις Πρέκας θα παραμείνει στη μνήμη μου ζωντανός. Όμορφος, χαρισματικός, με φυσική ευγένεια και χιούμορ, με γλαφυρό λόγο, θρεμμένο από επιλεκτικά διαβάσματα, από τους αρχαίους ώς τους σύγχρονους ποιητές και πεζογράφους. Το πνεύμα του, πάντα σε εγρήγορση, στοχαστικό, όταν καταδυόταν στην αναπόληση της αγαπημένης του κλασικής αρχαιότητας, ανήσυχο και φιλάνθρωπο, όταν βρισκόταν αντιμέτωπο με τα προβλήματα του καιρού μας. Πολίτης με κοινωνική συνείδηση, ο Πάρις Πρέκας, με πράξη και με έργο, έδινε πάντα το παρόν, συμπορευότανε με τον καιρό του, αντιδρούσε, πολεμούσε με τα δικά του όπλα. Το έργο του είναι ο μάρτυρας του ταξιδιού, όπως ο ίδιος αποκάλεσε την πορεία του. Ένα έργο πλούσιο και πολύτροπο, που εκφράστηκε με όλα τα 44 45

μέσα, με απεριόριστη πλαστική ευστροφία και ευρηματικότητα: στη ζωγραφική, τη γλυπτική, από τη μνημειακή κλίμακα ώς τη μικροτεχνία και το κόσμημα. Ανάλογη ποικιλία έχει και το ύφος του: λυρικό και ανάλαφρο, όταν αποτυπώνει με απαράμιλλη σιγουριά και φρεσκάδα τις εαρινές εικόνες της νησιωτικής Ελλάδας στις ακουαρέλες του, αδρό και ρωμαλέο, όταν σχεδιάζει με το πινέλο τους αρχαίους ιππείς και πολεμιστές ή τα επιβλητικά «μνημεία» των τάνκερ. Το ταξίδι του Πάρι Πρέκα ξεκινά με τα ιστιοφόρα που του επιτρέπουν να συζεύξει δύο σταθερές του έργου του: τη γεωμετρία στη σύνθεση και το λευκό στο χρώμα. Λανθάνουσα ή πρόδηλη, η γεωμετρία υποτείνεται και σπονδυλώνει το έργο του Πρέκα σε όλη τη διαδρομή της δημιουργικής του πορείας. Θα τη βρούμε να υποστηρίζει την αυστηρή σχηματοποίηση των αλόγων και των ιππέων, που αντλούν διδάγματα από γεωμετρικά πρότυπα, αλλά και από τη σύγχρονη τέχνη, ξένη και ελληνική: από τον Μαρίνο Μαρίνι ή από τον Χρήστο Καπράλο. Η γεωμετρία, οι αθέατες χαράξεις, η χρυσή τομή, κάθετες, οριζόντιες και δυναμικές διαγώνιες, χαρίζουν επιβλητική μνημειακότητα στις συνθέσεις του Πρέκα με τα τάνκερ. Το λευκό διαλέγεται εδώ με τα μαύρα και τα κόκκινα, το γαλάζιο της θάλασσας σκουραίνει από τις αντανακλάσεις. Οι συνθέσεις με τα τάνκερ, δρα-

I am always hesitant over writing about people I have known and loved. I mean those who are no longer with us. And Paris Prekas was one of those select few. What could be the unconscious root of this hesitation? I now think that I have guessed it: it is because my thinking is resistant to the idea of death. My memory wants to keep these people alive. And writing embalms the memory; it has the tendency to raise monuments and statues, to award posthumous titles of honour, to turn dear ones into those we have loved.

No; Paris Prekas will remain alive in my memory.

Handsome, charismatic, with natural nobility and humour, eloquent of speech nourished on carefully chosen reading, from the ancient to modern poets and prose-writers. His spirit, always on the alert, was thoughtful when it submerged itself in reflection upon his beloved classical antiquity, restive and philanthropic when faced with the problems of our times. A citizen with a social conscience, Paris Prekas, in deed and by his work, always reported for duty, kept abreast of his time, reacted, fought with his own weapons.

His work is a witness to the journey, as he himself called his career. A rich and resourceful oeuvre which was expressed through all the media, by unbounded artistic agility and inventiveness: in painting, sculpture, from the monumental scale

MARINA LAMBRAKI-PLAKA THE SPIRITUAL CREATION OF PARIS PREKAS

to small-scale art and jewellery. His style shows a similar variety: lyrical and weightless when portraying with peerless sureness of touch and freshness the springtime images of island Greece in his watercolours, rugged and robust when sketching with his brush the ancient horsemen and warriors, or the imposing ‘monuments’ of the tankers. The journey of Paris Prekas starts out with the sailing-ships which permit him to blend two constants of his work: geometry in the composition and white in the colour. Latent or apparent, geometry undergirds and gives backbone to Prekas’s work throughout his creative career. We shall find it supporting the severe stylisation of the horses and their riders, which derive teachings from geometric models, but also from contemporary art, foreign or Greek: from Marino Marini or from Christos Kapralos. Geometry, the unseen regulating lines, the golden section, vertical, horizontal, and dynamic diagonals endow Prekas’s compositions with the tankers with an imposing monumentality. The white here is engaged in a dialogue with the blacks and the reds; the blue of the sea is darkened by the reflections. The dramatic, almost mournful, compositions depicting the tankers remind us of the oil crisis which had laid them up, thus giving Paris the opportunity of creating his most emblematic work.

ΜΑΡΙΝΑ ΛΑΜΠΡΑΚΗ-ΠΛΑΚΑ Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΙ ΠΡΕΚΑ

With the exception of the water-colours, Paris Prekas uses a selective colour range: the white and the black are accompanied in a complementary way by red, yellow (ochre), light blue. These are enough for him to create a rich world of colour, thanks to an entirely personal style. The pure colour changes tone with overlappings, transparencies, with the thinning and thickening of the paint, which sometimes lightens - reminding us of the artist’s term of service to water-colour - and sometimes makes more dense - particularly in the case of the whites - until it arrives at the limpidity of the limewash of the Aegean’s architecture.

A master of design, who trained his vision and his pencils on his favourite ancient models, a sensitive and bold colourist, Paris Prekas created an impressive form of painting which has inner coherence, consistency, and spirituality. Because, as he himself says, “the magic of the work of art is that it can say something over and above what it shows.

ματικές, σχεδόν πένθιμες, μας υπενθυμίζουν την κρίση πετρελαίου που τα παρόπλισε, δίνοντας την ευκαιρία στον Πάρι να δημιουργήσει το πιο εμβληματικό του έργο. Με εξαίρεση τις ακουαρέλες, ο Πάρις Πρέκας χρησιμοποιεί μια επιλεκτική χρωματική κλίμακα: το άσπρο και το μαύρο συνοδεύουν τα συμπληρωματικά, κόκκινο, κίτρινο (ώχρα), γαλάζιο. Αυτά του φτάνουν για να δημιουργήσει έναν πλούσιο χρωματικό κόσμο χάρις σε μια εντελώς προσωπική γραφή. Το καθαρό χρώμα αλλάζει τόνο με επικαλύψεις, διαφάνειες, με την αραίωση και πύκνωση της ζωγραφικής ύλης, που άλλοτε ελαφρώνει, θυμίζοντάς μας τη θητεία του καλλιτέχνη στην υδατογραφία, κι άλλοτε πυκνώνει -ιδιαίτερα στα λευκά-, για να φτάσει στη φωταύγεια του ασβέστη της αρχιτεκτονικής του Αιγαίου. Δεινός σχεδιαστής, που γύμνασε την όραση και τα μολύβια του πάνω στα αγαπημένα του αρχαία πρότυπα, ευαίσθητος και τολμηρός κολορίστας, ο Πάρις Πρέκας δημιούργησε μια ζωγραφική επιβλητική, που διαθέτει εσωτερικό ειρμό, συνέπεια και πνευματικότητα. Γιατί, όπως λέει και ο ίδιος: «η μαγεία του έργου τέχνης είναι ότι μπορεί να λέει κάτι πέραν αυτού που δείχνει».

www.art.com.gr

Ίκαρος αχρονολόγητο υδατογραφία 27 × 21 εκ. ιδιωτική συλλογή

Icarus undated watercolour 27 × 21 cm private collection 46 47

πρώτη ενότητα

part I

1942-1959

1942-1959

www.art.com.gr 48 49

Ο μπογιατζής της γειτονιάς

The house-painter of the neighbourhood

1942 μολύβι σε χαρτί 33 × 23 εκ.

1942 pencil on paper 33 × 23 cm

Ο μπογιατζής της γειτονιάς 1942 μολύβι σε χαρτί 33 × 23 εκ.

The house-painter of the neighbourhood 1942 pencil on paper 33 × 23 cm

50 51 www.art.com.gr

Άλογα και άμαξες

Horses and carriages

1942 λάδι σε χαρτόνι 19 × 24 εκ.

1942 oil on cardboard 19 × 24 cm 52 53

www.art.com.gr

Ξημερώνει. Σήμερα είναι Κυριακή, 10 Δεκεμβρίου του 1995 και είναι σαν και τότε. Ήταν πάλι Κυριακή, αλλά 10 Δεκεμβρίου του 1944. Μοιάζουν και οι δύο Κυριακές και στο αφόρητο κρύο· κάνει πολύ κρύο. ‘Ηταν και τότε Κυριακή, η ημέρα που με συνέλαβαν και έζησα στα 18 μου χρόνια μία περιπέτεια και έκανα ένα ταξίδι χωρίς τη θέλησή μου, που ποτέ δε φανταζόμουνα. Σχεδόν κάθε χρόνο, αυτήν την ημέρα, ξαναφέρνω στη μνήμη μου την τρομερή ιστορία. Μία ιστορία, μία περιπέτεια που δεν ξέρω πόσα θετικά και πόσα αρνητικά είχε στην κατόπινη μου πορεία. Το ότι μου σφράγισε τη ζωή. Πάρις Πρέκας, El Daba - Κλουβί 17 αυτοβιογραφικό ημερολόγιο Έκδοση Χώρος Τέχνης Αιγόκερως, 2003

First daylight.

Today is Sunday, 10 December 1995; it is exactly as it was then. It was Sunday too, but 10 December 1944. They are so alike, these two Sundays, alike in the intolerable cold, very very cold. It was Sunday too, the day they arrested me, and I lived through, in my youth, at the age of 18, an adventure and I made a journey, without wishing to, to somewhere I'd never imagined.

Almost every year, on that special day, I recall my memories of that awful story. I don't know how positive or negative an influence this story, this adventure had on my life. That it set its stamp on my whole life, there can be no doubt whatsoever.

Paris Prekas, El Daba - Cage 17 personal diary edition Aigokeros Gallery, 2003

Οι σύντροφοι

The comrades

Στρατόπεδο πολιτικών εξορίστων, El Daba, Αίγυπτος 1944-45 μολύβι σε χαρτί 15,5 × 11,5 εκ.

Concentration camp for political exiles, El Daba, Egypt 1944-45 pencil on paper 15.5 × 11.5 cm 54 55

www.art.com.gr

Στο καπηλειό

In the pub

1946 λάδι σε χαρτόνι 25 × 35 εκ. συλλογή Σπύρου Πρέκα

1946 oil on cardboard 25 × 35 cm Spyros Prekas collection

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Γυναικείο γυμνό 1952 Περίοδος ΑΣΚΤ λάδι σε καμβά 150 × 70 cm

Female nude 1952 The Athens’ School of Fine Arts Period oil on canvas 150 × 70 cm

Ανδρικό γυμνό 1952 Περίοδος ΑΣΚΤ λάδι σε χαρτόνι 77 × 50 cm

Male nude 1952 The Athens’ School of Fine Arts Period oil on cardboard 77 × 50 cm

Ανδρικό γυμνό 1952 Περίοδος ΑΣΚΤ λάδι σε καμβά 97 × 66 cm

Male nude 1952 The Athens’ School of Fine Arts Period oil on canvas 97 × 66 cm 58 59

Εργαστήρι Δημήτρη Μπισκίνη Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, 1947

Fine Arts School of Athens, Dimitris Biskinis’ studio, 1947

Μια μέρα κάθισε δίπλα μου στο καβαλέτο, να δούμε μαζί το κεφάλι του Αντίνοου που σχεδίαζα.

One day he sat down beside me at the easel so that we could look together at the head of Antinoos I was drawing.

Έτσι γινότανε το μάθημα. Διορθώσεις, παρατηρήσεις κι αφορμή για συζήτηση, και πολλές φορές πέραν της ζωγραφική. Στο προκαταρκτικό, μας έβαζαν να σχεδιάζουμε από γύψινες προτομές. Σε φυσικό μοντέλο δουλέψαμε αργότερα στα εργαστήρια. Τη μέρα εκείνη με ρώτησε με πολλή λεπτότητα σε κάποια στιγμή: «Έχω δυο-τρεις μέρες να σε δω. Δεν έρχεσαι. Σου συμβαίνει τίποτα;» Τότε του εκμυστηρεύτηκα το μυστικό μου: «Ξέρετε, δάσκαλε, εργάζομαι και κάνω πανό σε κινηματογράφους τις δυο τελευταίες μέρες της εβδομάδος. Μερικές φορές όμως -σπάνια βέβαια- χρειάζεται να αφιερώσω κάποια μέρα παραπάνω». Κι από κει που περίμενα να τον δω δυσαρεστημένο (γιατί τους ζωγράφους που έκαναν πανό στους κινηματογράφους δεν τους είχε σε υπόληψη ή κουλτούρα) αισθάνθηκα ότι του έδωσα την ευκαιρία να μου δείξει το θαυμασμό του. Και γυρίζει και μου λέει: «Δεν είναι ανάγκη να ντρέπεσαι. Θα με πιστέψεις, αν σου πω πως κάθε Δευτέρα παίρνω το δρόμο για τη σχολή με τα πόδια, για να απολαύσω τα πανό των κινηματογράφων, που τα θεωρώ συχνά σπουδαία έργα και θαυμάζω αυτούς που τα κάνουν; Τους ζηλεύω, είναι μεγάλα ταλέντα. Μόνο ένας ζωγράφος που έχει κάνει fresco μπορεί να εκτιμήσει αυτή τη δουλειά που απαιτεί δεξιοτεχνικές ικανότητες, ταχύτητα για να καλυφθούν οι τεράστιες επιφάνειες μέσα σε πολύ σύντομο χρόνο. Μπράβο! Σου εύχομαι να τους μοιάσεις». Κι εγώ σήμερα αισθάνομαι την ανάγκη να καταθέσω το θαυμασμό μου σ' αυτούς τους άξιους συνάδελφους που μας προσέφεραν τόσο σπάταλα το μεγάλο τους ταλέντο.

That was how the class was held.

Corrections, observations and pretext for discussion, which very often went beyond painting.

In the foundation class he made us draw from plaster busts.

We worked with a live model later, in the studios.

On that day he asked me, very delicately, at some moment.

“I haven’t seen you for a couple of days. You aren’t around. Is something wrong?”

Then I confided my secret to him: “You know, master, I work and I make posters for cinemas the last two days of the week. Sometimes, however, – rarely, of course – I need to spend an extra day”.

And whereas I expected to see him displeased (because inteligentsia did not hold the painters who made posters for cinemas in high esteem), I felt that I’d given him the chance to show his admiration.

And he turns to me and says: “There’s no need to be ashamed. Would you believe me if I told you that every Monday I walk to the School, so as to enjoy the cinema posters, which I often consider notable works and I admire those who produce them?

I’m jealous of them – they’re very talented.

Only a painter who has worked in fresco can appreciate this work, which demands skilled abilities – speed to cover the enormous surfaces in such a short time.

Bravo, my wish is that you’ll be like them.”

And today I feel the need to declare my admiration to those worthy colleagues who offered us their great talent so wasteful.

Θα τους αναφέρω ονομαστικά, γιατί πλην του Γιώργου Κουζούνη, όλοι οι άλλοι δεν υπάρχουν πια:

I shall mention them by name, because with the exception of Giorgos Kouzounis, all the others are no longer with us:

Στέφανος Αλμαλιώτης, Γιώργος Βακιρτζής, Ευάγγελος Φαεινός και αρκετοί άλλοι, των οποίων τα ονόματα δε θυμάμαι.

Stephanos Almaliotis, Giorgos Vakirtzis, Evangelos Phaeinos and several others whose names I don’t remember.

Πάρις Πρέκας, 1997

Paris Prekas, 1997 60 61

www.art.com.gr

Γυναικείο γυμνό 1948 Περίοδος ΑΣΚΤ λάδι σε χαρτόνι 77 × 50 εκ.

Female nude 1948 The Athens’ School of Fine Arts Period oil on cardboard 77 × 50 cm

Πορτρέτο 1952 βραβείο διπλωματικές εξετάσεις ΑΣΚΤ λάδι σε καμβά 80 × 60 εκ.

Portrait 1952 prize - diploma examination, Athens’ School of Fine Arts oil on canvas 80 × 60 cm 62 63

www.art.com.gr

Χρήστος Χρηστίδης ζωγράφος

Christos Christidis painter

1952 λάδι σε χαρτόνι 27 × 21 εκ.

1952 oil on cardboard 27 × 21 cm

Ευάγγελος Ευαγγελίδης φωτογράφος

Evangelos Evangelidis photographer

1954 λάδι σε καμβά 27 × 21 εκ. συλλογή Ιωάννη Τσιουτσία

1954 oil on canvas 27 × 21 cm Ioannis Tsioutsias collection

Το Circo Medrano 1954 λάδι σε χαρτόνι 40 × 30 εκ. συλλογή Σάντη Σάββα

Circo Medrano 1954 oil on cardboard 40 × 30 cm Sandy Savva collection 64 65

Marionettes

1954 λάδι σε χαρτόνι 24 × 33 εκ.

1954 oil on cardboard 24 × 33 cm

www.art.com.gr

Οι μαριονέττες

Ρόδος - Το Ροδίνι

Rhodes - Rhodini

1954 λάδι σε καμβά κολλημένο σε χαρτόνι 24,5 × 32 εκ.

1954 oil on canvas and cardboard 24.5 × 32 cm

66 67

Jockey

1952 λάδι σε χαρτόνι 20 × 15 εκ.

1952 oil on cardboard 20 × 15 cm

www.art.com.gr

Ο τζόκεϋ

Δημήτρης Καλλονάς, «Η Βραδυνή», Παρασκευή 25 Νοεμβρίου, 1955.

Dimitris Kallonas, "I Vradini", Friday, November 25, 1955.

Ελένη Βακαλό, «Tα Νέα», Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου, 1955.

Eleni Vacalo, "Ta Nea", Friday, December 2, 1955.

Τώνης Π. Σπητέρης, «Ελευθεροτυπία», 1955.

Tonis P. Spiteris, "Eleutherotupia″, 1955.

www.art.com.gr 68 69

Καλάβρυτα, Ο σταθμός του τρένου

Kalavryta, The train station

1955 υδατογραφία 25,5 × 35 εκ.

1955 watercolour 25.5 × 35 cm

Καλάβρυτα, το λίχνισμα στο αλώνι 1955 υδατογραφία 35 × 48 εκ.

Kalavryta, winnowing on the threshing floor 1955 watercolour 35 × 48 cm

Καλάβρυτα, το παζάρι 1955 υδατογραφία 35 × 48 εκ.

Kalavryta, the open-market 1955 watercolour 35 × 48 cm

www.art.com.gr 70 71

Καλάβρυτα, αγροτική ζωή

Kalavryta, country life

1955 υδατογραφία 22 × 30 εκ.

1955 watercolour 22 × 30 cm

Το κατσικάκι 1954 λάδι σε χαρτόνι 22 × 26 εκ.

The goat kid 1954 oil on cardboard 22 × 26 cm

To βοσκόπουλο 1955 υδατογραφία 35 × 48 εκ.

The shepherd boy 1955 watercolour 35 × 48 cm

www.art.com.gr 72 73

Ο Περίπατος, Δυτική πλευρά της Ακρόπολης

The “Peripatos” (walk), West side of the Acropolis

1954 λάδι σε χαρτόνι 24 × 32 εκ.

1954 oil on cardboard 24 × 32 cm

1. Σπύρος Παναγιωτόπουλος, «Έθνος», Νοέμβριος, 1955.

2. Μιχαήλ Χ. Κωνσταντόπουλος, η «Απογευματινή», Δευτέρα 21 Νοεμβρίου, 1955.

1. Spyros Panagiotopoulos, “Ethnos”, November, 1955.

1

2

2. Michael Ch. Constantopoulos, "Apogevmatini", Monday, November 21, 1955.

www.art.com.gr 74 75

Γυναικείο γυμνό

Female nude

1954 λάδι σε καμβά 45 × 62 εκ.

1954 oil on canvas 45 × 62 cm

Η διάνοιξη της παραλιακής λεωφόρου Σουνίου

Opening of the coastal highway to Sounion

1956 λάδι σε καμβά 120 × 180 εκ.

1956 oil on canvas 120 × 180 cm

www.art.com.gr

Όταν ο Πάρις Πρέκας είχε εκθέσει για πρώτη φορά τις ακουαρέλες του, μια ευαισθησία στην αντίληψη της ατμόσφαιρας, της ώρας, της ζωής, της όψης και του χρόνου των πραγμάτων, έδινε στην ευαισθησία της τεχνικής του το εκφραστικό της στήριγμα. Στη γρήγορη ματιά που επιβάλλει η ακουαρέλα, αποτύπωνε μια μεστότητα που δεχόταν απ’ έξω σαν εντύπωση στην αρχή.

When Paris Prekas exhibited his water-colours for the first time, a sensitivity to the perception of the atmosphere, the moment, the life, the appearance, and the time of things gave to the sensibility of his technique its support in terms of expression. On the quick glance which the water-colour calls for he imprinted a pithiness which he received from without as an impression at the beginning.

Εδώ, η εντύπωση συμπληρώνεται από τη μονιμότερη αίσθηση, τη γνωριμία με την πλαστική φύση του αντικειμένου.

Here now the impression was complemented by the more lasting feeling for, and acquaintance with the plastic nature of the object.

Ήδη διακρίνεται ποιο θα είναι το επόμενο βήμα του νέου ζωγράφου. Η πλαστική φύση του αντικειμένου, που είπαμε, δεν είναι κάτι που δίνεται απ’ έξω. Δεν είναι απλώς ένα χαρακτηριστικό του αντικειμένου. Είναι πολύ περισσότερο το ίδιο το θέμα της ζωγραφικής, τελικά η φύση της ζωγραφικής της ίδιας. Στην τέχνη πρέπει να βρει καθένας, γύρω από τον άξονα που του επιβάλλει η ιδιοσυγκρασία του, πώς μπορεί να διορθώσει μιαν πλαστική πραγματικότητα, που να ζει μέσα στο έργο του, και από το έργο του. Το κάθε αντικείμενο στη ζωγραφική είναι καμωμένο απ’ το χρώμα, ορισμένο απ’ το σχέδιο, οργανωμένο απ’ τη σύνθεση, και μ’ αυτά τα στοιχεία πρέπει να κατορθώνει να υπάρχει. Όπως όλες οι απλές αλήθειες, όμως, έτσι και αυτή απαιτεί μιαν πορεία από τον άνθρωπο, για να τη νοιώσει. Αποτελεί έτσι ένα ορόσημο για μια νέα ελευθερία του και μια νέα πειθαρχία του συγχρόνως. Τα λάδια του Π. Πρέκα πρέπει να τα δούμε σαν ένα ξεκίνημα, για να περάσει το ορόσημο και να χαρούμε, διαπιστώνοντας μέσα απ’ αυτά τη φυσική συνέπεια και την οργανικότητα που τον ωθεί στην εξέλιξή του.

But it is already plain to see what the young painter’s next step will be. The plastic nature of the object, as we have said, is not something which is given from without. It is not simply a characteristic of the object which the painter wishes to depict. It is much more the very theme of painting, in the end, the nature of painting itself. In art, each individual has to find, around the axis imposed on him by his own particularity, how he can correct a plastic reality which will live in his work, and by his work. A reference to various subjects does not invalidate this simple truth: that each object in painting is made of paint, determined by the design, organized by the composition, and with these data must succeed in existing. Like all simple truths, however, this too requires a route to be followed by man for him to sense it. It is thus a milestone for a new freedom for him and, at the same time, a new discipline. We should see the oils of Paris Prekas as a start for him to pass this milestone, and be glad when we perceive through these the natural consistency and organicity which propel him in his development.

Ελένη Βακαλό

Eleni Vakalo

Γκαλερί Ζυγός, Αύγουστος 1958

Gallery Zygos August 1958

www.art.com.gr 78 79

Ξημέρωμα στην Ύδρα

Sunrise in Hydra

1957 υδατογραφία 43 × 58 εκ. ιδιωτική συλλογή

1957 watercolour 43 × 58 cm private collection

Ύδρα, Το καΐκι-μανάβικο από την αντίπερα Πελοπόννησο 1957 υδατογραφία 43 × 58 εκ. ιδιωτική συλλογή

Hydra, The caiquegreengrocery store from the Peloponnese 1957 watercolour 43 × 58 cm private collection

Hydra, Το πλοίο της γραμμής φθάνει 1956 υδατογραφία 43 ×58 εκ. ιδιωτική συλλογή

Hydra, The boat’s arrival 1956 watercolour 43 ×58 cm private collection

www.art.com.gr 80 81

Ύδρα, Το λιμάνι με το Hρώο του ναυάρχου Π. Κουντουριώτη

Hydra, The harbour and the Admiral P. Kountouriotis’ monument

1957 υδατογραφία 43 × 58 εκ. ιδιωτική συλλογή

1957 watercolour 43 × 58 cm private collection

Ύδρα, σύνθεση 1957 τέμπερα 80 × 50 εκ.

Hydra, composition 1957 tempera 80 × 50 cm

www.art.com.gr 82 83

Ύδρα, σύνθεση

Hydra, composition

1961 λάδι σε καμβά 50 × 80 εκ. ιδιωτική συλλογή στο Παρίσι

1961 oil on canvas 50 × 80 cm private collection in Paris

Castello Sant’ Angelo, Ρώμη 1958 υδατογραφία 44 × 58 εκ.

Castello Sant’ Angelo, Rome 1958 watercolour 44 × 58 cm

Δομινικανές Καλόγριες, Φλωρεντία 1958 υδατογραφία 45 × 58 εκ.

Dominican Nuns, Florence 1958 watercolour 45 × 58 cm

www.art.com.gr 84 85

Notre Dame, Παρίσι

Notre Dame, Paris

1958 λάδι σε καμβά 50 × 70 εκ.

1958 oil on canvas 50 × 70 cm

Σηκουάνας, Παρίσι

The Seine, Paris

1958 υδατογραφία 46 × 58 εκ.

1958 watercolour 46 × 58 cm

www.art.com.gr 86 76 87

Σιδηροδρομικός σταθμός Φραγκφούρτης

Frankfurt railway station

1958 υδατογραφία 46 × 78 εκ.

1958 watercolour 46 × 78 cm

www.art.com.gr

Σύνθεση σε γκρίζους τόνους 1959 λάδι σε καμβά 180 × 130 εκ.

A΄ Πανευρωπαϊκή Biennale Νέων Ζωγράφων, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Πόλης του Παρισιού, Γαλλία συλλογή Mihlauχ-Sanua, Παρίσι

Composition in grey tones 1959 oil on canvas 180 × 130 cm 1st Pan-European Biennale of Young Painters, City of Paris Museum of Modern Art, France Mihlaux-Sanua collection, Paris

δεύτερη ενότητα

part ΙΙ

1959-1966

1959-1966

αρχιτεκτονικές εφαρμογές

monumental works

Γενικά, η ειδίκευση σε μία από τις τέχνες είναι ο κανόνας, η πολλαπλή επίδοση σ’ αυτές είναι η εξαίρεση. Σ’ αυτή, όμως, απόβλεπαν πολλοί θεωρητικοί, που υποστήριξαν την καθολική συνεργασία των τεχνών, θεωρώντας το πολλαπλό ταλέντο σαν την πραγματική αξία μονάδα για μία εικαστική έκφραση. Το θέμα της συνένωσης των τεχνών επανέρχεται εντονότερα παρά ποτέ στις ημέρες μας και αναζητείται απεγνωσμένα ο καλλιτέχνης, που θα είναι σε θέση να τις αντιπροσωπεύει με το πλάτος της εικαστικής του αντίληψης.

Generally, specialisation in one of the arts is the rule, whereas many-sided achievement in them is the exception. But it is to this that many theoreticians have aspired, in arguing for the general collaboration of the arts and regarding the manysided talent as the true unit of value for artistic expression. The issue of the uniting of the arts has recurred in a more pressing way than ever in our own times, and the artist who will be in a position to represent them with the breadth of his artistic approach is desperately sought after.

Στην Ελλάδα υπήρξαν ορισμένες σπάνιες περιπτώσεις πολλαπλών ταλέντων, ανάμεσα στα οποία διακρίθηκε ο Δημήτρης Πικιώνης, ο τελευταίας πριν από την ακατάσχετη εξάπλωση ενός άψυχου αρχιτεκτονικού φουνξιοναλισμού, που ισοπέδωσε τα πάντα. Να, όμως, που μέσα σ’ αυτόν τον οικοδομικό κυκεώνα και την άψυχη ασχήμια, ένας καλλιτέχνης ύψωσε το ανάστημά του, ένα ανάστημα που ανταποκρίνεται ακριβώς στο παλιό ιδεώδες ενός uomo universale, με την ίδια τάση και δημιουργική ευαισθησία απέναντι στη ζωγραφική, τη γλυπτική και την αρχιτεκτονική, ενώ στην κοσμηματοποιία και γενικά στις εφαρμοσμένες τέχνες, αποδίδει με πρωτότυπες ιδέες κι ένα αδαμάντινο μετιέ.

In Greece, there have been certain rare cases of multiple talents, among whom Dimitris Pikionis stood out, the last before the unrestrained spread of a soulless architectural functionalism, which steam-rollered everything. But here amid this building tempest and lifeless ugliness, one artist has risen to his full height, a height which corresponds precisely to the old ideal of the uomo universale, with the same penchant for and creative sensibility towards painting, sculpture, and architecture, while he practises jewellery-making and the applied arts in general with original ideas and a brilliance of style.

Ο Πάρις Πρέκας, μία από τις σπάνιες περιπτώσεις πολλαπλού ταλέντου, στο πλαίσιο της σύγχρονης ελληνικής τέχνης ξεκίνησε σαν ζωγράφος και μέσα στη ζωγραφική του ανακάλυψε την πλαστική φόρμα που απομόνωσε και ανεξαρτοποίησε, βασισμένος

Paris Prekas, one of the rare cases of a multiple talent in the world of modern Greek art, started out as a painter, and in his painting discovered plastic form, which he isolated and rendered independent, relying on a feeling for plastic 90 91

www.art.com.gr

στο αίσθημα της πλαστικής δομής που τελικά τον οδήγησε ώς και την αρχιτεκτονική. Στην τελευταία μάλιστα, ανέλαβε να προσαρμόσει τις ζωγραφικές και πλαστικές του αντιλήψεις, ξαναβρίσκοντας το δρόμο που είχε ακολουθήσει ο Πικιώνης και είχε προχωρήσει, μόνο σταδιακά, ο αρχιτέκτονας και ζωγράφος Κωνσταντίνος Μαλέας. Σε μία Αθήνα που αποτελείωσαν η κερδοσκοπία και η οικονομική ασυδοσία, μεταβάλλοντάς την σ’ ένα τσιμεντένιο απρόσωπο χάος, ήλθαν μερικοί άξιοι καλλιτέχνες, με πρώτο και καλλίτερο τον Πάρι Πρέκα, να παρεμβάλλουν μια αισθητική νότα. Ο Πρέκας μετέφερε την τέχνη του, εδώ και 20 ολόκληρα χρόνια, στις εισόδους των πολυκατοικιών και των μοντέρνων μεγάρων, στους εσωτερικούς τοίχους κοινόχρηστων χώρων ή και στους εξωτερικούς τοίχους διαφόρων κτηρίων. Στα 1956 διακόσμησε την είσοδο κτηρίου στη Λεωφόρο Αμαλίας, αριθμός 2 με μία ναυμαχία και με το πανάρχαιο θέμα του Θησέα και την Αριάδνης, και ακολούθησαν άλλες είσοδοι στην οδό Ξενοφώντος (1962, μάρμαρο) και στην οδό Πλαπούτα 60, γωνία Λεωφόρο Αλεξάνδρας (1962-1963, ζωγραφική). Αλλά εκεί που ο ζωγράφος συγχέεται για πρώτη φορά με τον πλάστη και το διακοσμητή, ενώ αξιοποιούνται οι προσφερόμενες αρχιτεκτονικές δυνατότητες σ΄ ένα ύψιστο βαθμό, είναι στο μεγάλο τοίχο ενός κτηρίου, στην οδό Καραγεώργη Σερβίας, αριθμος 1 (1964), όπου ο Πρέκας συνδυάζει τα

ζωγραφικά του ευρήματα με βασικό θέμα την Ιλιάδα – ένα θέμα εμπνευσμένο από τον Όμηρο και τον Πλούταρχο, με γλυπτικές - πλαστικές και καθαρά διακοσμητικές αντιλήψεις των μορφών σε συσχέτιση με το υλικό, το οποίο τον κατευθύνει και με το οποίο ουσιαστικά συνδιαλέγεται. Ένα ανάλαφρο ανάγλυφο ενός και μόνου πλαστικού επιπέδου, που το βοηθά να προσαρμοστεί στο στερεομετρικό χαρακτήρα της αρχιτεκτονικής με την οποία πρέπει να συνυπάρξει. Εδώ αποκαλύπτεται ο ιδιόμορφος χαρακτήρας της τεχνοτροπίας του Πρέκα. Στην πραγματικότητα ο Πρέκας ενδιαφέρθηκε από την αρχή για την κονστρουκτιβιστική αφαίρεση, και από την προαναφερόμενη είσοδο στην οδό Ξενοφώντος 10 ώς τον τεράστιο (80 τ.μ.) μπρούτζινο τοίχο της Εθνικής Τράπεζας της Πλατείας Συντάγματος (1965) υπάρχει μια αδιάσπαστη συνοχή που οπωσδήποτε προϋποθέτει την «Ιλιάδα» του κτηρίου της οδού Καραγιώργη Σερβίας. Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Πάρις Πρέκας συντονίστηκε, όλο και περισσότερο, στη συνύρπαξη και συνεργασία των εικαστικών τεχνών. Παρουσίασε έτσι το φαινόμενο, όταν ζωγραφίζει, να σκέπτεται γλυπτικά, κι όταν κάνει γλυπτική μορφοποιεί πλαστικά ζωγραφικά οράματα. Στέλιος Λυδάκης Καθηγητής Ιστορίας και Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών 92 93

www.art.com.gr

structure which in the end also led him to architecture. What is more, in the field of the latter, he undertook to adapt his painterly and plastic apprehensions, discovering again the path followed by Pikionis, on which the architect and painter Constantinos Maleas had progressed only gradually.

To an Athens which had been given its coup de grâce by profiteering and economic anarchy, turning it into faceless concrete chaos, some worthy artists have come along, the first and best being Paris Prekas, to interpolate an aesthetic note.

Prekas has taken his art, for 20 whole years, to the entrances of apartment blocks and of modern buildings, to the interior walls of public areas, or to the outer walls of various edifices. In 1956, he decorated the entrance to a building at No. 2 Amalias Avenue with a sea-battle and with the ancient theme of Theseus and Ariadne. This was followed by other entrances, in Xenophontos Street (1962, marble), and at 60 Plapouta Street, on the corner of Alexandras Avenue (1962-1963, painting). But where the painter for the first time blended the artist with the decorator, while making full use of the architectural potential to the highest degree, was on the great wall of a building at No. 1 Karageorghi Servias Street (1964), where Prekas combined his discoveries in paint-

ing with the Iliad as his basic theme - a theme inspired by Homer and Plutarch, with sculptural - plastic and purely decorative approaches to the figures in correlation with the material, which guided him and with which, in effect, he was engaged in dialogue: a light relief on only one plane, which he helped to adjust itself to the stereometric character of the architecture with which it had to co-exist. Here the sui generis nature of Prekas’s style is revealed.

In reality, he has been interested from the very start in constructivist - experiential abstraction, and from the entrance at 10 Xenophontos Street, mentioned above, to the vast (80 sq. m.) bronze wall of the National Bank in Syntagma Square (1965) there is an unbroken cohesion which undoubtedly presupposes the ‘Iliad’ of the building in Karageorghi Servias Street.

In the years that followed, Paris Prekas has coordinated himself increasingly with the co-existence and collaboration of the visual arts. He thus presents us with the phenomenon of one who when he paints, thinks like a sculptor, and when he makes sculptures, gives plastic form to a painter’s visions.

Stelios Lydakis Professor of Art History University of Athens

Μελέτη για την τοιχογραφία «Θησέας και Αριάδνη» 1959 τέμπερα σε χαρτί πυκνό κλιμ. 1:10 13 × 29 εκ.

Study for the mural composition of “Theseus and Ariadne” 1959 tempera on thick paper scale 1: 10 13 × 29 cm

www.art.com.gr

Ο Θησέας, με τη βοήθεια της Αριάδνης, κατόρθωσε να οδηγηθεί στο Λαβύρινθο και να σκοτώσει τον Μινώταυρο.

Theseus, with Ariadne’s help, succeeded in finding his way through the Labyrinth and in slaying the Minotaur.

Επάνω στη λευκή επιφάνεια του μουσαμά, άρχισα να παίζω με μια γραμμή, της οποίας σε λίγο έχασα την αρχή, δημιουργώντας σχήματα τετράγωνα, παραλληλόγραμμα, καμπύλες, και όλη αυτή η ατέλειωτη συνέχεια να ‘κρυβε κάτι απ’ το μυστήριο του Λαβύρινθου. Επάνω στο παιχνίδι αυτής της γραμμής έστησα τρεις βασικές μορφές: Στο κέντρο του ταμπλό δεσπόζει η συμπαγής σιλουέτα του ταύρου (Μινώταυρος). Σκοτεινή, ξεκινά από σχήμα τετράγωνο σε σκούρους γαιώδεις τόνους σιένας και όμπρας, που δείχνουν την προέλευσή του, που όσο προχωρούν προς το κεφάλι του ζώου σκουραίνουν, καταλήγοντας τελικά στο μαύρο, που συγκρούεται με το εκτυφλωτικό άσπρο–κίτρινο φόντο, το περιβάλλον του Θησέα. Σ’ αυτό το σημείο προσπάθησα να δώσω όλο το νόημα της σύνθεσης. Αριστερά, ο Θησέας, μορφή αγέρωχη, παραμένει ασάλευτος, με το δεξί πόδι πίσω, αντηρίδα στην επίθεση του ζώου, και το δεξί χέρι προτεταμένο, απειλή-πράγμα που δείχνει και την έκβαση του αγώνος. Δεξιά, κάθετη η Αριάδνη, γαλήνια, προσφέρει το μίτον (τη λύση), έχοντας στο πλάι της, απρόσωπη παρουσίας της ιδέας, μιά γυναικεία όρθια μορφή.

On the white surface of the canvas, I began to play with a single line, the beginning of which I soon lost, creating shapes, squares, parallelograms, curves, and all this endless continuity ‘was hiding something from’ the Mystery of the Labyrinth.

Upon this line-game, I set up three basic figures.

Dominating the middle of the tableau is the solid silhouette of the bull (Minotaur). Sinister, it starts as a square shape in deep earthy tones, sienna and umber, denoting its origin, which darken as they progress towards the creature’s head, ending in stark black, which clashes with the dazzling white-yellow ground, the environment of Theseus. At this point I tried to concentrate the entire meaning of the composition.

On the left, Theseus, a haughty figure, stands resolute with the right leg drawn back, buttress against the beast’s attack, and the right hand extended to the fore, threat – which of itself indicates also the outcome of the struggle.

On the right vertical, Ariadne, serene, offers the clew (the solution), with the impersonal presence of Idea, a standing female figure, at her side.

Πάρις Πρέκας 94 95

Paris Prekas

Θησέας και Αριάδνη 1959-60 τοιχογραφία - fresco 170 × 265 εκ. είσοδος Μεγάρου Λεωφ. Αμαλίας 4, Πλ. Συντάγματος

Theseus and Ariadne 1959-60 mural - fresco 170 × 265 cm main entrance to the building at 4 Amalias Avenue, Syntagma Square

σελ. 98-99

Η ναυμαχία της Πύλου 1959-60 τοιχογραφία - fresco 260 × 400 εκ είσοδος Μεγάρου Λεωφ. Αμαλίας 2, Πλ. Συντάγματος pages 98-99

The naval battle of Pylos 1959-60 mural - fresco 260 × 400 cm main entrance to the building at 4 Amalias Avenue, Syntagma Square

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Les galantes

Les galantes

1961 λάδι σε καμβά 40 × 110 εκ. ιδιωτική συλλογή

1961 oil on canvas 40 × 110 cm private collection

www.art.com.gr 100 101

σελ. 102-103

pages 102-103

Les galantes, Cabaret Roxy

Les galantes, Cabaret Roxy

1961 τοιχογραφία secco - fresco 110 × 230 εκ. Όθωνος 10, Πλ. Συντάγματος

1961 mural secco - fresco 110 × 230 cm 10 Othonos St, Syntagma Sq.

www.art.com.gr

Αναζήτηση ρυθμού

In search of a rhythm

1961 εξώγλυφο ανάγλυφο σε λευκό μάρμαρο 80 × 650 εκ. Είσοδος Μεγάρου Ξενοφώντος 10, Αθήνα

1961 high relief in white marble 80 × 650 cm main entrance to the building, 10 Xenophontos St, Athens

www.art.com.gr

Μελέτη για την σύνθεση «Τρωικός Πόλεμος»

Study for the composition “Trojan War”

1961 μεικτή τεχνική κλιμ. 1:10 16 × 50 εκ.

1961 mixed technique scale 1:10 16 × 50 cm

www.art.com.gr

Μελέτη για την σύνθεση «Τρωικός Πόλεμος»

Study for the composition “Trojan War”

1961 μεικτή τεχνική κλιμ. 1:10 16 × 50 εκ.

1961 mixed technique scale 1:10 16 × 50 cm

www.art.com.gr

Ο Τρωϊκός Πόλεμος

The Trojan War

1961 σύνθεση εντοιχισμένη λάδι σε καμβά 70 × 240 εκ.

1961 mural composition oil on canvas 70 × 240 cm

110 111 www.art.com.gr

www.art.com.gr 112 113

Ρόδος

Rhodes

1962 παραγγελία Ε.Ο.Τ. για την Villa de Vecci Έλαφος - Ελαφίνα, Ρόδος λάδι σε καμβά 85 × 215 εκ. συλλογή ΕΟΤ

1962 commission for the Villa de Vecci Elaphos - Elaphina, Rhodes oil on canvas 85 × 215 cm GNTO collection

Μελέτη για την σύνθεση «Άλογα σε καλπασμό» 1964 υδατογραφία και μελάνι σε χαρτί 12 × 22 εκ. κλιμ. 1:10

for the composition “Galloping Horses” 1964 watercolour and ink on paper 12 × 22 cm scale: 1:10 114 115

1964 γύψος, ανάγλυφο 26 × 42 εκ.

Study for “Galloping Horses” 1964 plaster, bas relief 26 × 42 cm

Μελέτη για την σύνθεση «Άλογα σε καλπασμό» 1964 ανάγλυφο, μεικτή ύλη, γύψος κ.α.

50 × 120 εκ.

Study for “Galloping Horses” 1964 bas relief, mixte media, plaster 50 × 120 cm

www.art.com.gr

Μελέτη για την σύνθεση «Άλογα σε καλπασμό»

Άλογα

Horses

1964-65 τοιχογραφία εντοιχισμένη λάδι σε καμβά 180 × 500 εκ. είσοδος κτιρίου οδού Πλαπούτα 50, Αθήνα

1964-65 oil on canvas wall-mounted 180 × 500 cm entrance to the building at 50, Plapouta St, Athens

116 117 www.art.com.gr

λευκά πανιά

white sales

[...]Την ειδική γεύση από την ατμόσφαιρα του χώρου μας τη μεταδίδουν αργότερα και οι συνθέσεις που ανήκουν στις ενότητες «Λευκά πανιά» και «Λιμάνια». Τα ιστία, οι πλώρες κι οι πρύμνες των πλεούμενων είναι έτσι ιδωμένες, ώστε να εξασφαλίζουν μιαν ιδιωματική, μόνιμη κινητικότητα στη σύνθεση. Παράλληλα, ιδιαίτερα στα «Λιμάνια», ο θεατής έχει τη δυνατότητα να φαντασθεί εξαιτίας του τρόπου που ο καλλιτέχνης έχει νοιώσει τη σύνθεση και το χρώμα τόσο ένα συγκεκριμένο τοπίο όσο και εικόνες και παραστάσεις που να ανταποκρίνονται σε περισσότερα από ένα. Χάρη σε αυτήν, ακριβώς, την από μέρους του δημιουργού ελαστικότητα, όσες φορές και αν κοιτάξουμε τα «Λιμάνια», θα έχουμε πάντα να ανακαλύψουμε κάποιο καινούργιο στοιχείο. Εφοδιαζόμαστε με τα απαραίτητα «μέσα» για μια καινούργια διαδρομή. Μια διαδρομή που δεν επικαλείται μοναχά το βλέμμα μας, αλλά και τον ψυχισμό μας. Το φως που πλάθει, σε συνεργασία με το σχέδιο, τα σχήματα στα έργα αυτά -ένα φως ιδιωματικό που αποτελεί και ένα από τα κύρια γνωρίσματα του καλλιτέχνη-, προβάλλει στα «Λευκά πανιά» μέσ’ από μια χαρακτηριστική συμβίωση-συνάρτηση με το λευκό χρώμα και τον τρόπο που το εννοεί ο ζωγράφος σαν δομικό στοιχείο της σύνθεσης.

[...]The specific taste of the atmosphere of a place is conveyed to us later by the compositions belonging to the “White sails” and “Harbour” groups. The sails, the prows and the sterns of the vessels are seen in such a way that they give rise to an idiomatic, permanent mobility in the composition. At the same time, particularly in the “Harbours”, the beholder is enable to imagine, because of the way in which the artist has sensed the composition and the colour both of specific landscape and images and scenes which are appropriate to more than one landscape. It is precisely thanks to this flexibility on the part of the artist that however often we look at the “Harbours”, we shall always have some new feature to discover. We are equipped with the necessary “means” of embarking upon a new route – a route which invokes not only our gaze, but also our inner self. The light which, working together with the design, fashions the shapes in these works – an idiomatic light which is one of the crucial characteristics of the artist – is projected in “White sails” through a typical co-existence with and dependence upon the white paint and the way in which the artist intends it as a structural element in the composition

«Το λευκό χρώμα», δήλωσε κάποτε ο Πρέκας, «έχει κολλήσει στον αμφιβληστροειδή μου από καταβολής χρόνου». Και συνεχίζει: «Το άσπρο μου το δίνει ο τόπος μου».

“The colour white”, Prekas once said, “Has attached itself to my retina from time immemorial”. And he went on: “White is given to me by my country”.

Το φως στα πρώιμα, απόλυτα παραστατικά, έργα του. Το φως, έτσι όπως είναι βιωμένο στα «Λευκά πανιά» και στα «Λιμάνια». Το φως, έτσι όπως μεταπλάθεται στους «Βίους παράλληλους». Το φως, έτσι όπως πάλλεται στις ακουαρέλες κάθε εποχής του καλλιτέχνη. Το φως, έτσι όπως συλλαμβάνεται, αιχμαλωτίζεται και γεννιέται μέσ’ από τον ίδιο το ρυθμό της σύνθεσης, αλληλένδετο με αυτήν, είναι εκείνο που, ακριβώς, καταργώντας εδώ τις αρνητικές ερμηνείες κάθε παρεξηγημένης ελληνικότητας, εξασφαλίζει στον Πρέκα τον ορισμό του αυθεντικού καλλιτέχνη.[...]

Light in his early, entirely representational, works; light as it is experienced in “White sails” and “Harbours”; light as it is re-fashiuoned in “Parallel lives”; Light as it vibrates in the water-colours of every period which the artist passed through; light as it is conceived , captured and generated through the very rhythm of the composition and bound up with it. It is precisely this which, in cance3ling out here the negative interpretations of any misunderstood “Greekness” secures for Prekas the title of an authentic artist.[...]

Δρ Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν

Dr Dora Iliopoulou-Rogan

Ιστορικός Τέχνης - Τεχνοκριτικος Officier des Lettres

Historian of Art - Art Critic Officier des Lettres

Από την ανέκδοτη μονογραφία «Πάρις Πρέκας, δημιουργός σε αέναες παράλληλες τροχιές», 1984 From the unpublished monography “Paris Prekas, an artist in perpetual parallel orbits”, 1984 118 119

www.art.com.gr

Άσπρα πανιά 1962 λάδι σε καμβά 100 × 200 εκ. συλλογή Τραπέζης Ελλάδος

White sails 1962 oil on canvas 100 × 200 cm Bank of Greece collection

www.art.com.gr

Άγγελος Γ. Προκοπίου «η Καθημερινή», Κυριακή 11 Οκτωβρίου, 1964.

Angelos G. Prokopiou «i Kathimerini», Sunday, October 11, 1964.

www.art.com.gr 122 123

Άσπρα πανιά

White sails

1969 λάδι σε καμβά 90 × 116 εκ. ιδιωτική συλλογή

1969 oil on canvas 90 × 116 cm private collection

Άσπρα πανιά

White sails

1968 λάδι σε καμβά 130 × 150 εκ. ιδιωτική συλλογή

1968 oil on canvas 130 × 150 cm private collection

www.art.com.gr 124 125

Άσπρα πανιά

White sails

1968 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή

1968 oil on canvas 97 × 97 cm private collection

Άσπρα πανιά 1970 λάδι σε καμβά 100 × 80 εκ. ιδιωτική συλλογή

White sails 1970 oil on canvas 100 × 80 cm private collection

Άσπρα πανιά 1969 λάδι σε καμβά 110 × 110 εκ. συλλογή Ε.Δ.Ο.Κ.Ε.Τ.Ε.Ρ.

White sails 1969 oil on canvas 110 × 110 cm EDOK - ETER Group collection 126 127

www.art.com.gr

Άσπρα πανιά στο λιμάνι του Πειραιά

White sails at Piraeus port

1962 λάδι σε καμβά 172 × 182 εκ. ιδιωτική συλλογή

1962 oil on canvas 172 × 182 cm private collection

www.art.com.gr

Ατρείδες

Atreids

[...] Στους «Ατρείδες» είναι αποκρυπτογραφημένoς, ένας μυστικός κώδικας ζωής. Μιας ζωής νοητής τόσο στο φυσικό κόσμο όσο και στο μεταφυσικό.

[...] In the ‘Atreids’, a secret code of life is deciphered - a notional code life both in the natural and in the metaphysical world.

Πρόκειται για μιαν ιδιόμορφη σημειολογία απόκρυφων και συνάμα σημαδιακών δυνάμεων και νοημάτων, που έγινε δυνατό να αναπαρασταθούν ανάμεσα σε δύο ή και περισσότερες ερμηνείες τους. Η εύστοχη πλαστική απόδοση των γεωμετρικών συμβόλων του κύκλου, της σπείρας, της καμπύλης, της κάθετης, της οριζόντιας -συμβόλων που υπονοούν διαφορετικές σε ταυτότητα μορφές και σχήματα, π.χ. η καμπύλη συμβολίζει το ίδιο μιαν ασπίδα, την καμπύλη ενός αλόγου, το πρόσωπο ενός πολεμιστή κ.ά., η κάθετη μπορεί να απεικονίζει ένα δόρυ, όπως και ένα πόδι ή να προβάλλει απλά σαν μια διαχωριστική γραμμή- βοηθάει το θεατή να συλλάβει στο σύνολό της, καθώς και στις σημαίνουσες λεπτομέρειές της, τη σύνθεση.

It is a sui generis semiotics of arcane and at the same time fateful forces and meanings which it has been possible to represent in between two or more interpretations of them. The apt plastic rendering of the geometrical symbols of the circle, the spiral, the curve, the vertical and the horizontal - symbols which suggest forms and patterns which differ in their identity - for example, the curve symbolizes equally a shield, the curve of a horse, the face of a warrior, etc.; the vertical may depict a spear as well as a leg, or simply stand out as a dividing line - helps the viewer to gain a conception of the composition in its entirety as well as of its significant details.

Μια σύνθεση φαινομενικά ήρεμη στην ουσία, όμως κινητική, χάρη στην εύστοχη ανταπόκριση των συμβόλων, των σχημάτων, των μορφών, που σαν από μόνα τους, αυτοδύναμα και φυσικά, προβάλλουν εδώ.[...]

Though the composition seems apparently calm, it is in essence mobile, thanks to the well-thoughtout correspondence of the symbols, the patterns, the forms which, as if of their own accord, selfsufficiently and naturally are projected here.[...]

Δρ Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν

Dr Dora Iliopoulou-Rogan

Ιστορικός Τέχνης - Τεχνοκριτικος Officier des Lettres

Historian of Art - Art Critic Officier des Lettres 130 131

www.art.com.gr

Ατρείδες 1969 μελέτη με σινική μελάνη 35,5 × 25 εκ. ιδιωτική συλλογή

Atreids 1969 study in indian ink 35.5 × 25 cm private collection

Ατρείδες «Αυτός είναι ο Αγησίλαος», Πλούταρχος 1965 σινική μελάνη σε χαρτί 29 × 21 εκ.

Atreids “This is Agisilaos”, Plutarch indian ink on paper 1965 29 × 21 cm 132 133

www.art.com.gr

Ατρείδες «Τι ρόλο έπαιξε ο Τιθραύσης;», Πλούταρχος

Atreids “What was the role of Tithrauses?”, Plutarch

1965 μελέτη με σέπια και σινική μελάνη σε χαρτί 23 × 28 εκ.

1965 study in sepia and indian ink on paper 23 × 28 cm

www.art.com.gr

Αστυάναξ Ατρείδες 1965-1966 λάδι σε καμβά 130 × 70 εκ. συλλογή Εθνικής Πινακοθήκης, Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου

Astyanax Atreids 1965-1966 oil on canvas 130 × 70 cm National Gallery, Alexandros Soutsos Museum collection

Τρώες Ατρείδες 1970 λάδι σε καμβά 73 × 60 εκ. ιδιωτική συλλογή

Trojans Atreids 1970 oil on canvas 73 × 60 cm private collection

136 137 www.art.com.gr

Ατρείδες

Atreids

1965 λάδι σε καμβά 130 × 180 εκ. ιδιωτική συλλογή

1965 oil on canvas 130 × 180 cm private collection

www.art.com.gr

Ατρείδες

Atreids

1965 λάδι σε καμβά 130 × 150 εκ. ιδιωτική συλλογή

1965 oil on canvas 130 × 150 cm private collection 140 141

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Ατρείδες

Atreids

1965 λάδι σε καμβά 130 × 150 εκ. ιδιωτική συλλογή

1965 oil on canvas 130 × 150 cm private collection

Ατρείδες Βασιλείς «ού γαρ βασιλείς άμμιν, αλλά βασιλίδα γεννάσει», Άγις, Πλούταρχος

Atreids Kings “because you shall not bear kings for us, but a queen”, Agi, Plutarch

1965 λάδι σε καμβά 130 × 160 εκ.

1965 oil on canvas 130 × 160 cm

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Έκτωρ και Ανδρομάχη 1965 σινική μελάνη σε πυκνό χαρτί 36 × 25 εκ.

Hector and Andromache 1965 indian ink on thick paper 36 × 25 cm

Έκτωρ και Ανδρομάχη 1965 σίδερο σφυρήλατο, γυαλί και μολύβι 61 × 28 × 18 εκ.

Hector and Andromache 1965 forged iron, glass and lead 61 × 28 × 18 cm 146 147

Ιλιάδα

Iliad

Μελέτη για την σύνθεση «Ιλιάδα»

Study for the composition “Iliad”

1965 τέμπερα σε χαρτί 21 × 26 εκ. κλιμ. 1:10 είσοδος του Μεγάρου Συντάγματος

1965 tempera on paper 21 × 26 cm scale 1:10 entrance, Megaron Syntagma

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Η σύνθεση «Ιλιάδα» ολοκληρωμένη πριν από την επιτοίχησή της στην είσοδο του κτηρίου. Οι μαύρες επιφάνειες είναι χοντρό χοιρόδερμα που προστάτευε τα σημεία που δεν έπρεπε να «σκαφτούν» από την εκτόξευση ρινισμάτων ατσαλιού, τεχνική επινόηση του καλλιτέχνη.

The composition completed before being mounted on the wall. The black surfaces are thick pigskin, to protect the parts that should be left untouched by the steel blasting, a technique invented by the artist.

Ιλιάδα

Iliad

1965 χαμηλό ανάγλυφο σε λευκό μάρμαρο 300 × 650 εκ. είσοδος Μεγάρου Συντάγματος Πλ. Συντάγματος, Αθήνα αρχιτέκτων Ι. Βικέλας

1965 low relief in white marble 300 × 650 cm Entrance to the Syntagma Megaron Syntagma Square, Athens architect I. Vikelas

www.art.com.gr

o ρυθμός του χρόνου

the rythme of time

Τον Πάρι Πρέκα και τη γυναίκα του, τη Μερόπη, γνώρισα προ του ‘60, από την Μπούμπα Παπαληγούρα, που συνδεόταν πολύ μαζί τους. Από την πρώτη στιγμή, με ενθουσίασε η φρεσκάδα και η πρωτοτυπία του έργου του Πάρι, και δεν έβλεπα τη στιγμή να μου δοθεί μια ευκαιρία να συνεργαστούμε σε κάποιο δικό μου κτίριο, όπου θα αναλάμβανε τοιχογραφίες ή οτιδήποτε άλλο εικαστικό θέμα μπορούσε να προκύψει.

I met Paris Prekas and his wife, Merope, before 1960, through Bouba Papaligoura, who was very close to them. From the first moment I was captivated by the freshness and originality of Paris's work, and I couldn't wait for the moment when we would work together on one of my buildings, where he would undertake wall-paintings or whatever other issue of art that arose.

Την εποχή εκείνη, εργαζόμουν ως δημόσιος υπάλληλος της Υπηρεσίας Οικισμού του Υ.Δ.Ε., και τέτοιες ευκαιρίες δεν παρουσιάζονταν. Το 1960, όμως, εγκατέλειψα το Υ.Δ.Ε. και προσελήφθηκα ως αρχιτέκτων της Τεχνικής Υπηρεσίας της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος (Ε.Τ.Ε.) που ήταν μητρική εταιρεία της Ανώνυμης Ξενοδοχειακής Εταιρείας (Α.Ξ.Ε.) Αστήρ. Διοικητής της Ε.Τ.Ε., τότε, ήταν ο Δημήτρης Χέλμης, άνθρωπος με μεγάλη καλλιέργεια και ευρύτητα σκέψης. Η Ε.Τ.Ε. είχε, ήδη από τότε, το ευρύχωρο κατάστημα στην οδό Καραγιώργη Σερβίας, κοντά στην πλατεία Συντάγματος, αλλά μη ορατό απ’ αυτήν. Την ίδια εποχή, η οικοδομική εταιρεία Αλβέρτης-Δημόπουλος κατασκεύασε το κτίριο στη γωνία Σταδίου και Καραγιώργη Σερβίας, πρώην Ελευθερουδάκη, με απρόσκοπτη θέα από την πλατεία Συντάγματος. Ο Δημήτρης Χέλμης άρπαξε την ευκαιρία να εξασφαλίσει το χώρο του ισογείου για την Ε.Τ.Ε.

At that time I was working as a civil servant in the housing department of the Ministry of Public Works, and such opportunities didn't present themselves. In 1960, however, I left the Ministry and was engaged as an architect with the Construction Department of the National Bank of Greece, which was the parent company of the Astir Joint Stock Hotel Company. The Governor of the National Bank at that time was Dimitris Helmis, a man of great culture and open-mindedness. The National Bank already had at the time a spacious branch in Karayiorghi Servias St, near Syntagma Square, but not visible from it. At the same period, the Alvertis - Dimopoulos building company constructed the building on the corner of Stadiou and Karayiorghi Servias St, formerly belonging to Eleftheroudakis, in uninterrupted view of Syntagma Square. Dimitris Helmis seized the opportunity to obtain the ground-floor premises for the National Bank.

Η αρχιτεκτονική μελέτη ανατέθηκε σε μένα και η πρώτη μου κίνηση ήταν να καλέσω αμέσως τον

The architectural design was commissioned from me, and the first move I made was to call upon

Μελέτη της σύνθεση ς «Ο ρυθμός του χρόνου» 1965 χρώμα σε χαρτί 11 × 26 εκ. κλιμ. 1:5

Study for “The rhythm of time” 1965 painting on paper 11 × 26 cm scale 1:5

www.art.com.gr

Πάρι Πρέκα, ως τον πιο κατάλληλο καλλιτέχνη γι’ αυτήν την περίπτωση, ώστε το κατάστημα να γίνει κράχτης της Ε.Τ.Ε.. Ο Πάρις, με το έργο του, ξεπέρασε όλες τις προσδοκίες μου. Σε μια συνεχή επιφάνεια μήκους 12 μέτρων και ύψους 5.50, έναντι του συνεχούς υαλοστάσιου, κατά μήκος της οδού Σταδίου, ο Πάρις συνέθεσε ένα έργο από φύλλα ορείχαλκου, χρησιμοποιώντας μεταξύ άλλων και τη μέθοδο που οι Γάλλοι ονομάζουν «au repousser». Το αποτέλεσμα υπήρξε εκπληκτικό. Το έργο, εμπνευσμένο από την έννοια του χρόνουχρήμα, που είναι η πεμπτουσία των τραπεζικών δραστηριοτήτων, είχε όλα τα σύμβολα του χρόνου: ώρες, μέρες, εβδομάδες, μήνες, έτη, με τρόπο λεπτό και διακριτικό, που μόνο ο οξυδερκής παρατηρητής μπορεί να διακρίνει, σε μία σύνθεση εκπληκτικής ομορφιάς, που λαμποκοπούσε την ημέρα, αλλά κυρίως τη νύχτα, που ήταν ορατή από όλη την πλατεία Συντάγματος. Ο Δημήτρης Χέλμης, Διοικητής της Ε.Τ.Ε., ενθουσιάστηκε. Χάρις στον Πάρι Πρέκα, το κατάστημα έγινε πραγματικός κράχτης της Ε.Τ.Ε.. Σήμερα δεν είναι πια. Εν ονόματι της ασφάλειας, συμπαγή πετάσματα κλείνουν τη θέα του έργου του Πάρι, από την οδό Σταδίου και την πλατεία Συντάγματος, προς αιώνια τιμή της σημερινής Διοίκησης της Ε.Τ.Ε..

Paris Prekas immediately, as the most suitable artist in this instance, so that the branch would become an advertisement for the National Bank. Paris, by the work which he produced, exceeded all my expectations. On an uninterrupted surface of a length of 12 and a height of 5.50 metres, opposite the continuous plate glass along Stadiou St, Paris composed a work with panels of bronze, using, inter alia, the method which the French call 'au repousser'. The result was astonishing. The work, inspired by the concept that time is money, which is the quintessence of banking business, included all the symbols of time - hours, days, weeks, months, years - in so subtle and discreet a way that only a sharp-eyed observer could see them, in a composition of surprising beauty which gleamed by day, but above all by night, when it was visible from the whole of Syntagma Square. The Governor, Dimitris Helmis, was delighted. Thanks to Paris Prekas, the branch became a real advertisement for the National Bank. Today, it no longer is. In the name of safety, solid screens cut off the view of Paris's work from Stadiou St and Syntagma Square, to the eternal honour of the National Bank's present Governor.

Κωνσταντίνος Ν. Δεκαβάλλας

Emeritus professor, National Metsovian Polytechnic 2010

Ομότιμος καθηγητής Ε.Μ.Π.

2010 154 155

Constantinos N. Dekavallas

www.art.com.gr

Ο ρυθμός του χρόνου γλυπτική σύνθεση σε μπρούντζο, σφυρήλατες επιφάνειες, πρόσθετα στοιχεία, ασημοκολλήσεις, repoussé και χαράξεις με οξύ. Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, Πλατεία Συντάγματος

The rhythm of time sculptural composition in bronze, hammered surfaces, appliqués, soldered silver, repoussé and acid etching National Bank of Greece Syntagma Square

www.art.com.gr

Ο Πάρις Πρέκας με τους βοηθούς του. Το μέγεθος του έργου απαιτούσε πολύ μεγάλο χώρο, έτσι στήθηκε μια σκαλωσιά στις διαστάσεις του έργου στον υπαίθριο χώρο που σήμερα υψώνεται ο Πύργος Αθηνών. Το χώρο προσέφερε η κατασκευαστική Εταιρεία Δημόπουλος Αλβέρτης.

Paris Prekas with his assistants.

The size of the work required a very large space for its creation and so a scaffolding was erected in the open air, on the plot where the Athens Tower now stands.

The site was offered by the Dimopoulos and Albertis Construction Co.

Η σκαλωσιά. Το πρόβλημα στον υπαίθριο χώρο, πέραν των άλλων, ήταν και η εύρεση της απόλυτης καθέτου στο κενό.

The scaffolding one of the problems in the open air was to fi nd the absolute vertical.

Η Εθνική Τράπεζα της Πλατείας Συντάγματος σε ώρα λειτουργίας.

The National Bank of Greece in Syntagma Square, during business hours.

«Ο ρυθμός του χρόνου» τοποθετήθηκε στον εσωτερικό χώρο της Εθνικής Τραπέζης στη Πλατεία Συντάγματος. Συνολική επιφάνεια της σύνθεσης 80 m 2 . Ο δημιουργός μπροστά στο έργο του.

“The rhythm of time” was mounted on the inside wall of the National Bank of Greece.

Dimensions 80 m 2 .

The artist stands in front of his creation.

160 161

www.art.com.gr

Πύρρος και Δωδώνη

Pyrrhos and Dodone

Είκοσι χρόνια περίπου μετά το πέρας του Β’ Παγκόσμιου πολέμου, γύρω στα 1965, και η Ευρώπη προσπαθεί να συνέλθει από τα πολλαπλά της τραύματα και να ατενίσει με κάποια ελπίδα το δυσοίωνο μέλλον. Στην τέχνη, ένας άλλος πόλεμος ή σωστότερα μια μεγάλη επανάσταση, αναίμακτη αυτή, αλλά όχι χωρίς πολλά επίσης θύματα, επέβαλε το καθεστώς της με αργό αλλά σίγουρο ρυθμό.

Some twenty years after the end of the Second World War, around 1965, Europe is trying to recover from its multiple wounds and to face the ominous future with a glimmer of hope. In art, another war or, more correctly, a major revolution, this time bloodless but not without victims, is imposing its regime slowly but surely.

Η Ελλάδα, διστακτικά και με περίσκεψη, ξανοιγόταν μόλις προς τα νέα κινήματα, που αναίρεσαν το παρελθόν και τις παραδόσεις του, χωρίς να είναι πάντα σε θέση να προτείνουν κάτι ανάλογο σε ποιότητα και βαρύτητα εκείνου που παραμέριζαν. Έτσι, οι καλλιτέχνες εκείνοι που επωμίστηκαν το βαρύ φορτίο της αναπροσαρμογής, με προτάσεις πνευματικά δυναμικές και ρηξικέλευθες δεν ήταν πολλοί, και οι περισσότεροι πειραματίστηκαν απλώς με τις νέες δυνατότητες και τίποτα περισσότερο. Ένας, όμως, από αυτούς, ο ζωγράφος και γλύπτης Πάρις Πρέκας ξεχώρισε με τη σοβαρότητα και τον ενθουσιασμό, με τα οποία αντιμετώπισε την μεγάλη πρόκληση της μοντέρνας τέχνης, και αυτό μπορούμε να το διαπιστώσουμε σήμερα περισσότερο από ποτέ, επισκοπώντας το έργο του της περιόδου εκείνης. Πράγματι, χρειάζεται η χρονική απόσταση από ένα έργο τέχνης, προκειμένου να γίνει αντιληπτή η σημασία του στο πλαίσιο της εποχής που δημιουργήθηκε και γι’ αυτό, άλλωστε, η Ιστορία της τέχνης

Greece, hesitantly and cautiously, is just opening up again to the new currents, which annulled the past and its traditions without always being able to propose something of comparable quality and gravity to what was being cast aside. Thus, those artists who shouldered the heavy burden of readjustment, with intellectually dynamic and daring proposals, were few; most merely experimented with the new possibilities and nothing more. One of the bold few, however, the painter and sculptor Paris Prekas, stood out for the seriousness and enthusiasm with which he confronted the great challenge of modern art. And this we can ascertain today more than ever by assessing his work from that period.

Truly, distance in time from a work of art is needed in order to appreciate its significance in the context of the period in which it was created. This is why art history is better at evaluating older works than recent and contemporary ones.

Paris Prekas, who in the critical decade 1960-1970 was at the crossroad wondering which route to

www.art.com.gr 162 163

Μελέτη για τη σύνθεση «Πύρρος και Δωδώνη»

Study for “Pyrrhus and Dodona”

1966 ζωγραφική σε χαρτί 21 × 30 εκ. κλιμ. 1:5

1966 painting on paper 21 × 30 cm scale 1:5

Πύρρος και Δωδώνη 1966 η σύνθεση χαραγμένη σε πλάκα χαλκού για να δώσει την αίσθηση του βάθους κλιμ. 1:5 21 × 43 εκ.

Pyrrhus and Dodona 1966 the composition etched on a copper plate, in order to convey the sense of depth scale 1:5 21 x 43 cm

μπορεί να αξιολογήσει το απώτερο χρονολογικά έργο καλλίτερα από το πρόσφατο και το σύγχρονο. Ο Πάρις Πρέκας, που στην κρίσιμη δεκαετία 19601970 βρισκόταν στο σταυροδρόμι που αναρωτιόταν κανείς ποιο δρόμο θα ακολουθήσει, προτίμησε την κατεύθυνση εκείνη, που από τη μία πλευρά, αξιοποιούσε τα νέα αφαιρετικά διδάγματα για την αποκάθαρση της φόρμας και από την άλλη, άφηνε τη φαντασία ελεύθερη, αξιοποιώντας την πραγματικότητα υπαινικτικά. Αυτό φάνηκε ιδιαίτερα και σε παρεμβάσεις σε σύγχρονα αρχιτεκτονήματα, όπου η στερεομετρική αρχιτεκτονική ενός ύστερου Μπαουχάους έπρεπε να απαλύνει τη μονοκόμματη και ξηρή δομή της. Με έργα, όπως εκείνα στην Εθνική Τράπεζα της Πλατείας Συντάγματος, στην είσοδο του μεγάρου Fina, στους εξωτερικούς τοίχους του Γαλλικού Ινστιτούτου στην Αθήνα, ο καλλιτέχνης απέδειξε ότι βάδιζε το σωστό δρόμο: προσαρμοζόταν στη νέα αρχιτεκτονική γλώσσα, που όμως εμπλούτιζε με τις παρεμβάσεις του, προσδίδοντάς της μελωδικότητα στην άρθρωση και ομορφιά. Αλλά, όχι μόνο στην Αθήνα, συγκεντρώνεται η δουλειά του Πάρι Πρέκα. Στα Γιάννενα, την πρωτεύουσα της Ηπείρου, ο καλλιτέχνης δημιούργησε μία από τις αρμονικότερες και πιο ολοκληρωμένες του συνθέσεις, που προσαρμόζεται απόλυτα στο μοντέρνο κτίριο της Τράπεζας της Ελλάδος. Εδώ

υλοποιείται το ιδεώδες, στο οποίο απέβλεπε ήδη η αρχαία τέχνη: τη συνύφανση αρχιτεκτονικής και γλυπτικής, έτσι που η μία εικαστική τέχνη να συμπληρώνει την άλλη. Η πρόσοψη χωρίζεται σε δύο τμήματα: το επάνω διατρέχει ένα τεράστιο παράθυρο με ραβδωτό κιγκλίδωμα. Το κάτω έχει αριστερά το άνοιγμα της πόρτας, ενώ ολόκληρο το δεξιό τμήμα του τοίχου διακοσμεί η μεγάλη σύνθεση του Πρέκα, με αναφορές στη Δωδώνη και το βασιλιά της Ηπείρου, Πύρρο. Στη γεωμετρική απλότητα της αρχιτεκτονικής προσαρμόζεται απόλυτα η προαναφερόμενη σύνθεση τόσο από πλευράς δομής όσο και από πλευράς τεχνοτροπίας του αναγλύφου. Η τεχνική που χρησιμοποιεί εδώ ο καλλιτέχνης είναι δικό του εύρημα. Πρόκειται ουσιαστικά για ανάγλυφο, που δημιουργείται μέσω της αμμοβολής, της ενισχυμένης, δηλαδή, εκτίναξης επάνω στην επιφάνεια του μαρμάρου, ρινισμάτων από ατσάλι που κατατρώγουν την επιφάνεια, η οποία δεν είναι προστατευμένη από ανθεκτικό δέρμα. Η λοιπή επεξεργασία γίνεται απευθείας με το χέρι, ενώ αναδεικνύονται τα εικονογραφικά μέσα χάρις στην αντίθετη χρωματικότητα του φόντου, που επιτυγχάνεται με διάφορες μεθόδους. Τελευταία μάλιστα, η διαφοροποίηση μορφών και φόντου έγινε με την τεχνική της εγκαυστικής και το ανάγλυφο αναδείχθηκε και πάλι σε όλη του τη θαυμαστή

take, opted for that direction which on the one hand utilized Abstractionism’s new teachings on purging form, and on the other gave his imagination full rein by allusively exploiting reality.

This was particularly apparent in interventions in contemporary buildings, in which the rigid and arid structure of the stereometric architecture of a latterday Bauhaus had to be tempered. With works such as those in the Syntagma Square branch of the National Bank of Greece, in the entrance to the Fina office block, on the walls of the French Institute in Athens, the artist proved that he was on the right path: he was adapting to the new architectural language which he was enriching with his interventions, adding melodiousness to its articulation and beauty.

Paris Prekas’s works are not confined to Athens alone. In Ioannina, capital city of Epirus, the artist created one of his most harmonious and integrated compositions, which is adapted absolutely to the modern building of the Bank of Greece. Here the ideal to which ancient art aspired is realized: the interweaving of architecture and sculpture so that one visual art complements the other. The façade is divided into two parts. The upper part is surrounded by an enormous window with fluted balustrade. The lower has the doorway on the left, while the entire right part of the wall is adorned by Prekas’s monumental composition with references to Dodone and the Epirot king Pyrrhus.

www.art.com.gr

The composition is attuned completely to the geometric simplicity of the architecture, in terms of both the structure and the style of the relief.

The technique Prekas uses here is his own invention.

Essentially it is relief, created by sand blasting, that is bombarding the surface of the marble with steel shavings which eat away the surface since it is not protected by a durable skin. The rest of the work is done directly by hand, while the iconographic media are enhanced thanks to the contrasting colour of the background, which is achieved by various methods.

Indeed, recently the figures and ground were differentiated by using encaustic technique, and the relief has been enhanced again in all its glory. Without doubt, the case is comparable to the woodcut block or the etched copper template of a print, since the entire relief remains at the same level, the difference being that here the dimensions are monumental and the flatness of the figures analogous to the geometric style, which recalls that of the eighth century BC. Indeed, the geometric quality of the figures presupposes abstractionist dispositions and tendencies, as well as Abstraction in general, which as a form of modern art is the epicentre of interest in the period when the relief of the Bank of Greece in Ioannina is created.

Paris Prekas spreads his subject over the entire picto138 165 164

αίγλη. Η περίπτωση αναλογεί, χωρίς αμφιβολία, στην ξυλογραφημένη ή χαλκογραφημένη μίτρα ενός χαρακτικού, αφού ολόκληρο το ανάγλυφο παραμένει στο ίδιο επίπεδο, με τη διαφορά ότι εδώ οι διαστάσεις είναι μνημειακές και η επιπεδικότητα των μορφών αναλογεί στο γεωμετρικό ύφος, που θυμίζει εκείνο του 8ου αιώνα π.Χ. Πραγματικά, η γεωμετρικοποίηση των μορφών προϋποθέτει αφαιρετικές διαθέσεις και τάσεις, αλλά και την αφαίρεση γενικότερα, που σαν μια μορφή μοντέρνας τέχνης βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος κατά την περίοδο δημιουργίας του αναγλύφου της Τράπεζας της Ελλάδος στα Ιωάννινα. Ο Πάρις Πρέκας απλώνει το θέμα του σε ολόκληρη την εικονιστική επιφάνεια και παρουσιάζει υπαινικτικά δύο πλευρές των ιερών παραδόσεων της Ηπείρου και της ιστορίας της. Στην πρώτη, η ιερή φηγός (βελανιδιά) συμφύεται και συμπλέκεται με χρησμοδότιδα ιέρεια και τα περιστέρια, ενώ παρατακτικά ιέρειες, «εν χορώ» εμφανίζονται δεξιά και αριστερά. Η δεύτερη πλευρά του θέματος άπτεται ενός ιστορικού προσώπου, που ταυτίζεται με την Ήπειρο: τον βασιλιά Πύρρο (297-272 π.Χ.). Είναι εκείνος που κρέμασε στους κίονες του ιερού της Δωδώνης τις ρωμαϊκές ασπίδες, μετά τη νίκη του στην Ηράκλεια της Ιταλίας, το 280 π.Χ., αλλά και τις μακεδο-

νικές ασπίδες, λάφυρα πολέμου κατά του βασιλιά των Μακεδόνων, Αντιγόνου Γονατά, στα στενά του Αώου. Και ενώ η παράταξη των μορφών χαρακτηρίζεται από μετωπική στατικότητα, τα τέσσερα άλογα που τραβούν το άρμα του Πύρρου παρά τον περιγραμματικό γεωμετρισμό τους, παρουσιάζουν ενδεικτική κίνηση, θαυμάσια προσδιορισμένη από τους δυνατούς λαιμούς και τα νευρικά πόδια. Έτσι, διασπάται ο βερτικαλισμός της σύνθεσης, που ουσιαστικά αποτελεί ένα είδος αισθητικής εκκίνησης των καθέτων στοιχείων του κιγκλιδώματος που, όπως είπαμε, υπάρχει πάνω από τη μεγάλη αυτή σύνθεση. Όμως, ο καλλιτέχνης, όπως με το τέθριππο διασπά την ακινησία, διασπά επίσης και την καθετότητα που επιτείνουν τα ακόντια που κρατούν οι στρατιώτες, με λοξή τοποθέτηση ορισμένων από αυτά στην κάτω δεξιά παράταξη. Μ’αυτόν τον τρόπο, αποφεύγεται η απόλυτη παρατακτική στατικότητα και ζωντανεύει η εικόνα σ’ ένα μεγάλο βαθμό. Το έργο αυτό του Πρέκα, από τεχνοϊστορική άποψη της σύγχρονης ελληνικής τέχνης, ξεπερνά το πλαίσιο της εποχής που δημιουργήθηκε και αποτελεί μια σημαντική καινοτόμο παρεμβολή της γενικότερης προσπάθειας προσοικείωσης της αφαίρεσης. Αυτή, όμως, η αφαίρεση, όπως εκδηλώνεται στο έργο του Πρέκα, δεν είναι ανεικονική. Είναι απλώς αποκαθαρτική από όλα τα περιττά, όπως συμβαίνει στο αρχαίο γεωμετρικό στιλ και στα κυκλαδίτικα

STELIOS LYDAKIS PYRRHUS AND DODONA

ΣΤΕΛΙΟΣ ΛΥΔΑΚΗΣ ΠΥΡΡΟΣ ΚΑΙ ΔΩΔΩΝΗ

Πύρρος και Δωδώνη

Πύρρος και Δωδώνη

1966 επιτοίχια σύνθεση, χαμηλό ανάγλυφο σε λευκό μάρμαρο, δουλεμένο με την τεχνική επινόηση του καλλιτέχνη: εκτόξευση αμμοβολή ρινίσματα ατσαλιού και εγκαυστική 5,50 × 12 μ. Πρόσοψη Τραπέζης Ελλάδος,Πλατεία Δημοκρατίας 1, Ιωάννινα, Ήπειρος

1966 λεπτομέρεια

Pyrrhus and Dodona 1966 detail

Pyrrhus and Dodona 1966 mural composition, low relief in white marble, worked in a technique invented by the artist, sandblasting with steel filings and encaustic (painting) 5.50 × 12 m Façade of the Bank of Greece, 1966, 1 Demokratias Square, Ioannina - Epirus.

rial surface and presents allusively two aspects of the sacred traditions of Epirus and its history. In the first, the sacred oak tree grows together and entwines with an oracle-giving priestess and doves, while to left and right is a line of priestesses ‘in dance’.

The second aspect of the subject impinges on a historical person identified with Epirus, King Pyrrhos (297-272 BC). It was Pyrrhos who hung on the columns of the sanctuary of Dodone the Roman shields after his victory at Herakleia in Italy in 280 BC, as well as the Macedonian shields, booty from the battle against the Macedonian monarch Antigonos Gonatas in the Aoos defile. And whereas the array of the figures is frontal and static, the four horses drawing Pyrrhos’ chariot display movement, despite their geometric outlines, wonderfully conveyed by the strong necks and the restless legs. This disrupts the verticality of the composition, which is essentially a kind of aesthetic propulsion of the vertical elements of the balustrade existing, as we have said, above this large composition. However, just as the artist disrupts the immobility with the quadriga, he disrupts the verticality heightened by the javelins held by the warriors by the oblique placement of some of these in the lower right contingent. In this way the strictly static alignment is avoided and the image is enlivened appreciably.

From the art historical view of contemporary Greek art, this work by Prekas surpasses the bounds of the

period in which it was created and constitutes an important innovative interpolation of the more general attempt at familiarization with Abstraction. But this abstraction as manifested in Prekas’s work is not aniconic. It is simply purgative of everything excess, as happens in the ancient Geometric style and in the Early Cycladic figurines. The avoidance of any suggestion of perspective is intentional and concurs with the archaizing implicational manner of the placement of the pictorial means. Thus, the creation of an ‘embroidery style’ is achieved, as in the case of highly decorative ancient or antique textiles. The masterly conception and synthesis of the individual elements in a superbly structured ensemble creates a tightlyknit composition, interesting both as a whole and in its details. So, this large relief by Paris Prekas on the façade of the Bank of Greece in Ioannina is not merely attuned to the architecture of the modern building but also complements and enhances it in an exemplary manner. Indeed, commendable is the fact that through its recent conservation it is brought back to the forefront of interest, so that its true quality, as well as its importance for contemporary Greek art in general may be seen.

Stelios Lydakis

ειδώλια. Η παράκαμψη της οποιασδήποτε προοπτικής εύνοιας είναι ηθελημένη και συμβαδίζει με τον αρχαΐζοντα υπαινικτικό τρόπο της παράθεσης των εικονιστικών μέσων. Έτσι, πετυχαίνεται η δημιουργία ενός «κεντητικού ύφους», όπως στην περίπτωση των αρχαίων ή αρχαιοπρατών υφαντών με έντονη διακοσμητικότητα. Η αριστουργηματική σύλληψη και σύνθεση των επιμέρους στοιχείων σ’ ένα έξοχα δομημένο σύνολο, δημιουργεί μια σφικτοδεμένη σύνθεση, ενδιαφέρουσα τόσο σαν σύνολο, όσο και σαν λεπτομέρεια. Έτσι το μεγάλο αυτό ανάγλυφο του Πάρι Πρέκα στην πρόσοψη της τράπεζας της Ελλάδος στα Γιάννενα, όχι απλώς συνάδει με την αρχιτεκτονική γραμμή του μοντέρνου κτιρίου, αλλά το συμπληρώνει και το αναδεικνύει με έναν υποδειγματικό τρόπο. Είναι μάλιστα επαινετό το γεγονός ότι μέσω της συντήρησής του επανέρχεται στην επικαιρότητα, προκειμένου να διαφανεί η πραγματική του ποιότητα, αλλά και η σημασία του στο πλαίσιο της σύγχρονης ελληνικής τέχνης γενικότερα. Στέλιος Λυδάκης Καθηγητής Ιστορίας και Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών 1999

Professor of Art History University of Athens 1999

166 167

www.art.com.gr

Στην περίοδο της χούντας (1967-1974) ανεύθυνες επεμβάσεις, κατέστρεψαν την επιφάνειά του και χάθηκε το χρώμα της εγκαυστικής. Το έργο χρειάστηκε να πλυθεί με οξύ για να καθαριστεί.

In the years of the military dictatorship (1967-1974), irresponsible interventions destroyed its surface and the colour of the encaustic painting was lost.

The façade had to be washed with acid, in order to clean it.

Το 1998, ο κ. Νικόλαος Γκαργκάνας υποδιοικητής και μετέπειτα διοικητής της Τραπέζης Ελλάδος, αποφασίζει την αποκατάσταση του έργου και αναθέτει την συντήρησή του στον προϊστάμενο του Τμήματος Συντήρησης Έργων Τέχνης της Τραπέζης, κ. Άγγελο Ξένο. Ο κ. Άγγελος Ξένος και η ομάδα του, επί τω έργω της συντήρησης της εγκαυστικής, 1998 και η σύνθεση «Πύρρος και Δωδώνη» ξαναβρήκε την πρώτη του μεγαλοπρέπεια.

In 1998, Nikolaos Garganas, the vice-president at that time, later president of the Bank of Greece, decided that the composition had to be restored. Angelos Xenos, Head of the Art Conservation Department of the Bank undertook the supervision of the project.

Angelos Xenos and his team conserving the encaustic painting, 1998 and the composition “Pyrrhus and Dodona” restored to its former magnificence.

168 169

www.art.com.gr

To 1965, η Τράπεζα της Ελλάδος, με αρχιτέκτονα τότε τον Μιχάλη Κανάκη (Διοικητής, Ξενοφών Ζολότας) με κάλεσε και μου ανέθεσε τη μελέτη και κατόπιν την εκτέλεση ενός έργου για την πρόσοψη του νέου υποκαταστήματός της στα Ιωάννινα.

In 1965 the Bank of Greece, with architect at that time Michalis Kanakis (Governor Xenophon Zolotas), commissioned me to design and, subsequently, to execute a work for the façade of its new branch in Ioannina.

Διαστάσεις της επιφάνειας: 4.20 × 9.00 μ.

Dimensions of the surface: 4.20 × 9.00 m.

Ύλη: Μάρμαρο λευκό

Material: White marble

Τεχνική: Αμμοβολή και εγκαυστική (εκτόξευση ατσαλένιας άμμου με ισχυρό κομπρεσέρ, που είχα επινοήσει σε ανάλογο έργο, ένα χρόνο πριν, σε κτίριο των Αθηνών).

Technique: Sand blasting and encaustic (blasting steel sand at high pressure, a method I had invented a year earlier for an analogous work on a building in Athens).

Η διοίκηση της Τράπεζας προτείνει δύο θέματα: Δωδώνη (Μαντείο) και Πύρρος.

The Board of the Bank proposes two subjects: Dodone (Oracle) and Pyrrhos.

Σύνθεση: Η επιφάνεια ξεδιπλώνεται οριζόντια στον κάθετο τοίχο της προσόψεως. Η διαίρεση των δύο θεμάτων θα παρακολουθήσει, επίσης, την οριζόντια.

Composition: The surface unfolds horizontally on the vertical wall of the façade.. The division of the two subjects will also follow the horizontal axis.

Επάνω, η Δωδώνη με φόρμες ατίθασες, υπαινικτικές, δυσκολοδιάβαστες, θα εκφράζουν το αβέβαιο του χρησμού. Η Σίβυλλα, το λευκό περιστέρι, τα κλαδιά, τα φύλλα της Δρυός, Ιέρειες με προσφορές, φόρμες, σύμβολα όλα υποταγμένα σε περιττούς αριθμούς 1. 3. 7. κ.ο.κ.

Above, Dodone with unruly allusive forms, difficult to read, they will express the uncertainty of the oracle. The Sibyl, the white dove, the branches, the leaves of the oak tree, priestesses with offerings, forms, symbols, all subject to odd numbers 1. 3. 7., etc.

Αντίθετα, στο θέμα Πύρρος, ο ρυθμός, που τελικά είναι και ο πραγματικός εικαστικός λόγος, τα πράγματα είναι σαφή, χωρίς υπαινιγμούς, υποταγμένα σε άρτιους αριθμούς 2. 4. 8. κ.ο.κ.

On the contrary, in the subject Pyrrhos is the rhythm, which in the end is also the real visual discourse, things are clear, without allusions, subject to even 2. 4. 8., etc.

Κάτω δεξιά, στρατιώτες σε θέση μάχης, με τις ασπίδες και τα δόρατα. Στο κέντρο, δεσπόζει η πολεμική μορφή του Πύρρου, που ασυγκράτητος παρασύρει μια άλλη ομάδα να εμβολίσει το χώρο της Δωδώνης. Δεν περιμένει το Χρησμό. Τα άλογα, βαριά πολεμικά, του Τεθρίππου έχουν αρχίσει να αδημονούν. Οι κύκλοι των ασπίδων υποδηλώνουν την αέναη περιπέτεια του ανθρώπου.

169

Below right, soldiers in battle formation with shields and spears.

Dominating the centre, the martial figure of Pyrrhos, who, inexorable, draws along another contingent to ram the site of Dodone.

He does not wait for the Oracle.

The horses, heavy warhorses, of the quadriga, have started to become impatient.

The circles of the shields denote man’s perpetual adventure.

Πάρις Πρέκας

Paris Prekas

Αθήνα, 13.7.1998

Athens, 13.7.1998

www.art.com.gr

Πύρρος και Δωδώνη 1998 Τράπεζα της Ελλάδος Ιωαννίνων Πλατεία Δημοκρατίας 1

Pyrrhus and Dodona 1998 Bank of Greece Ioannina 1 Demokratias Square 171

τρίτη ενότητα

part ΙΙI

1967-1974

1967-1974

17 γλυπτά

17 sculptures

5 Μάσκες

5 Masks

1972 μπρούντζος χυτός τεχνική cire perdue 28 × 15 × 6 εκ.

1972 bronze cast in lost-wax technique 28 x 15 x 6 cm

Κάνοντας συνεχώς ζωγραφική, επόμενο ήταν να υπάρξουν στιγμές κορεσμού και να αισθανθώ την ανάγκη ενός διαλείμματος.

Painting continually, as I did, there naturally came a moment when I had my fill of it and felt the need for a break.

Η επιτακτική ανάγκη να χορτάσω την αφή μου απ’ αυτό που τόσα χρόνια έδικαιούτο μόνο η όρασή μου, και να μετουσιωθούν οι φόρμες και οι τόνοι τής ζωγραφικής σε ύλη, προκειμένου να βρουν την έκφρασή τους σ’ έναν άλλο χώρο της τέχνης, έγινε το κίνητρο να στραφώ στη γλυπτική.

What prompted me to turn to sculpture was the urgent need to satisfy my sense of touch with what for years my vision alone had the privilege and to transubstantiate forms and tones of colour and painting into matter, in order that they might find expression in another field of art.

Το έργο, ζει τώρα πια στο χώρο κι όχι στις δύο διαστάσεις του τελάρου. Υπάρχουν σημεία στα έργα που εκθέτω, όπου φαίνεται καθαρά πως τις λύσεις τις έδωσε ο ζωγράφος κι όχι ο γλύπτης.

And so, now the work lives in space and not in the two dimensions of the canvas. There are in the work I am showing spots where one can clearly see that the solutions are given by the painter and not the sculptor.

Η άυλη παρουσία της σκιάς υποδηλώνει τώρα την στερεότητα της φόρμας που τη δημιουργεί.

The immaterial presence of the shadow now suggests the form that has created it.

Τα έργα δουλεύτηκαν στο κερί, που σαν υλικό μου έδινε ένα αίσθημα ελευθερίας στο πλάσιμό του, κι ίσως γιατί πίστευα ότι, αν εργαζόμουνα με πηλό, θα με δέσμευε η όλη του διαδικασία και θα αφαιρούσε ένα μέρος των ειλικρινών προθέσεών μου, πράγμα περίεργο και αντιφατικό, όμως σωστό για την τέχνη.

The pieces were worked in wax which, as material gave me a feeling of liberty in the moulding, perhaps because I believed that had I worked in clay I would have been tied by the whole process and part of my sincere intentions would have to be sacrificed, a thing which must sound contradictory and yet it is right as far as art is concerned.

Των προθέσεων, δηλαδή, που ποτέ δε γνωρίζω από την αρχή.

The intentions, namely, of which I am never aware beforehand.

Πάρις Πρέκας

Paris Prekas

www.art.com.gr

Μάσκες

Masks

1972 ολόγλυφες, λευκό μέταλλο σφυρήλατο, αλπακάς 28 × 15 × 6 εκ.

1972 sculpture hammered white metal, alpaca 28 × 15 × 6 cm

www.art.com.gr

Το σιδηρούν προσωπείον 1972 μπρούντζος χυτός τεχνική cire perdue 28 × 15 × 6 εκ.

174 175

The iron mask

Μάσκες

Masks

1972 bronze cast in lost-wax technique 28 × 15 × 6 cm

1972 σφυρήλατο λευκό μέταλλο, λαμαρίνα κομμένη και αλπακάς 28 × 15 × 6 εκ.

1972 hammered white metal, cut-out sheet and alpaca 28 × 15 × 6 cm

Κεφάλι ταύρου 1971 λάβα από το ηφαίστειο Σαντορίνης, κέρατο ασημένιο σφυρήλατο και φυσικό 25 × 25 × 25 εκ. ιδιωτική συλλογή, Τέξας, Η.Π.Α.

Bull’s head 1971 lava from the Santorini volcano, hammered silver and natural horn 25 × 25 × 25 cm private collection Texas, USA

www.art.com.gr

Γυναικείο ειδώλιο με μάσκα 1971 μπρούντζος χυτός τεχνική cire perdue 25 × 15 × 15 εκ. ιδιωτική συλλογή

Female figurine with mask 1971 bronze cast in lost-wax technique 25 × 15 × 15 cm private collection 176 177

www.art.com.gr

Παιχνίδια με τη μάσκα 1971 σχέδιο με μελάνι και σέπια σε χαρτί 22 × 33 εκ.

Playing with the mask 1971 drawing in ink and sepia on paper 22 × 33 cm

Γυναικείο ειδώλιο με μάσκα και κάτοπτρο 1972 φύλλο μπρούντζου κομμένο σφυρήλατο 20 × 10 × 10 εκ.

Female figurine with mask and mirror 1972 bronze sheet cut out and hammered 20 × 10 × 10 cm 178 179

Αυλαία ειδώλια

Curtain call figurines

1972 φύλλο μπρούντζου κομμένο σφυρήλατο 20 × 9 × 9 εκ.

1972 bronze sheet cut out and hammered 20 × 9 × 9 cm

www.art.com.gr

Η διαπόμπευση

The public ridicule

1972 ζωγραφική σε χαρτί 70 × 100 εκ.

1972 painting on paper 70 × 100 cm

www.art.com.gr

Η διαπόμπευση 1972 ζωγραφική σε χαρτί 100 × 70 εκ.

The public ridicule 1972 painting on paper 100 × 70 cm 182 183

Η διαπόμπευση 1972 ζωγραφική σε χαρτί 100 × 70 εκ

The public ridicule 1972 painting on paper 100 × 70 cm

Η διαπόμπευση 1972 μπρούντζος χυτός τεχνική cire perdue 36 × 20 × 19 εκ.

The public ridicule 1972 bronze cast in lost-wax technique 36 × 20 × 19 cm

184 185 www.art.com.gr

www.art.com.gr

Η κραυγή 1972 πηλός ψημένος 28 × 15 × 15 εκ.

The cry 1972 terracotta 28 × 15 × 15 cm

Η κραυγή 1972 γλυπτική σε ξύλο 41 × 14 × 14 εκ.

The cry 1972 sculpture in wood 41 × 14 × 14 cm

Η κραυγή 1972 λευκό μάρμαρο Πάρου (από το αρχαίο λατομείο) 40 × 22 × 24 εκ.

The cry 1972 white marble of Paros (from the ancient quarry) 40 × 22 × 24 cm 186 187

188 189

Working on the Chastity Belts.

Ζώνη αγνότητας

Chastity belt

1972 σίδερο σφυρήλατο 19 × 42 × 24 εκ. Οι ζώνες είναι λειτουργικές

1972 forged iron 19 × 42 × 24 cm The belts are functional

www.art.com.gr

Φάσεις εργασίας.

www.art.com.gr

Άλογα 1970 σινική μελάνη σε χαρτί 35 × 25 εκ.

Horses 1970 indian ink on paper 35 × 25 cm

Το άλογο 1970 ασήμι σφυρήλατο 18 × 13 × 10 εκ. ιδιωτική συλλογή

The horse 1970 hammered silver 18 × 13 × 10 cm private collection 190 191

www.art.com.gr

Το άλογο 1972 μπρούντζος χυτός τεχνική cire perdue 60 × 48 × 19 εκ.

The horse 1972 bronze cast in lost-wax technique 60 × 48 × 19 cm

Το κόκκινο άλογο 1972 ζωγραφική σε χαρτί 100 × 70 εκ.

The red horse 1972 painting on paper 100 × 70 cm 192 193

Το άλογο μόλις βγήκε από τη χύτευση, μπρούντζος χυτός τεχνική cire perdue. Ακολουθεί δύσκολη επίπονη επεξεργασία για να ολοκληρωθεί. Αθήνα, 1972.

Horse, as cast in the foundry, bronze cast in cireperdue technique. The difficult and laborious fi nishing process follows. ATHENS , 1972.

www.art.com.gr 194 195

Το άλογο

The horse

1972 μπρούντζος χυτός τεχνική cire perdue 30 × 51 × 20 εκ.

1972 bronze cast in lost-wax technique 30 × 51 × 20 cm

Το άλογο 1972 μπρούντζος χυτός τεχνική cire perdue 30 × 51 × 20 εκ.

The horse 1972 bronze cast in lost-wax technique 30 × 51 × 20 cm

196 197 www.art.com.gr

Ίκαρος

Icarus

Επεξηγήσεις και σκέψεις πάνω στο έργο μου Ίκαρος. Οι εικαστικές μου παρακαταθήκες, σχεδόν πάντα, οράματα, εμπειρίες και μνήμες απ’ την ιστορία και μυθολογία του τόπου μου. Συχνά, έχω το αίσθημα πως τίποτα δεν άλλαξε εδώ. Η Ιστορία για τον Έλληνα είναι, συγχρόνως, παρελθόν και παρόν. Όλα αυτά υπάρχουν μέσα μου και κατά περιόδους κατασταλάζουν και γίνονται συνείδηση ή μετάφραση της αίσθησης σε νόηση. Η πείρα με καθησυχάζει πως θα μετουσιωθούν σε έργο. Έτσι, βρέθηκα την περίοδο της δικτατορίας, χωρίς να το καταλάβω, να κάνω (πολλά απ’ τα έργα που είδατε, όταν ήρθατε στο atelier μου) ακέφαλες γυναικείες φιγούρες να κρατούν μάσκες και να κοιτιούνται στον καθρέφτη. Να κάνω στο μέταλλο ζώνες αγνότητας, τη διαπόμπευση, και μέσα σ’ όλα αυτά, και τη μορφή του Ικάρου. Βεβαίως, τότε, δεν υποψιαζόμουνα πως σ’ όλα αυτά μ’ έσπρωχνε η έλλειψη οξυγόνου που μας δημιουργούσε η δικτατορία. Πολύ αργότερα το κατάλαβα, ίσως μάλιστα, αφού είχαν τελειώσει. Φυσικά, στην περίπτωση του Ικάρου, αρχικά έψαχνα μια ανθρώπινη φιγούρα με φτερά. Δεν ήξερα πως ψάχνω για ένα σύμβολο.

Explanations and thoughts on my work Icarus My bequests in the visual arts, almost always visions, experiences and memories from the history and mythology of my home land.

Often I have the feeling that nothing has changed here.

History for the Greek is at once past and present.

All these exist within me and, from time to time, they distill into consciousness. The translation of sentiment into intellect.

Experience reassures me that they will be transmuted into work.

Thus, without realizing it, during the dictatorship I found myself making (many of the works you saw when you came to my studio) headless female figures holding masks and looking in the mirror.

Making in metal chastity belts the public ridicule and, among all these, the figure of Icarus too.

Of course, then it never occurred to me that I was driven to all these by the stifling lack of air the dictatorship created.

Much later I understood this, perhaps indeed after it was over.

Naturally, in the case of Icarus, I was searching initially for a human figure with wings. I’d no idea I was searching for a symbol.

I drew it many times, in pencil, in ink, in charcoal.

198 199

www.art.com.gr

Ίκαρος 1970 λάδι σε καμβά 35 × 25 εκ.

Icarus 1970 oil on canvas 35 × 25 cm

Τη σχεδίασα, πολλές φορές, με μολύβι, με μελάνι, με κάρβουνο. Η ανθρώπινη φιγούρα ήταν πολύ βαριά και εμπόδιζε το πέταγμα. Έπιασα στα χέρια μου άλλες ύλες: πηλό, γύψο, μέταλλα. Ξαναγύρισα στη ζωγραφική - μικρά αβέβαια βήματα. Αυτό που χαρακτήριζε τις τελευταίες προσπάθειες της δουλειάς μου ήταν ότι τα φτερά του, όλο και πιο μεγάλα, γινόντουσαν εις βάρος του σώματος.

To σώμα έτεινε να χαθεί. Έτσι, πάλι μερικές φορές, το αποτέλεσμα έμοιαζε με πεταλούδα, με χαρταετό. Απογοητεύτηκα και σταμάτησα για ένα διάστημα, και πολύ αργότερα κατάλαβα πως αυτό το λάθος μου έδινε τη σωστή κατεύθυνση. Ήμουν στο δρόμο μου. Έτσι, άρχισε κάτι να ξεχωρίζει στο μυαλό μου. Σχεδόν ήξερα πια τι ήθελα. Τελικά, ήθελα μια πτήση. Τότε αποφάσισα να θυσιάσω την ανθρώπινη μορφή. Να φύγει το προσωπικό βάρος. Και τότε κατάλαβα το νόημα της πράξης του Ικάρου: Μπρος στην ανάγκη της ελευθερίας θυσίασε τον εαυτό του. Η ελευθερία είναι μια στιγμή πρίν απ’ το θάνατο. Πάρις Πρέκας

The human figure was too heavy and prevented soaring.

I handled other materials, clay, plaster, metals.

I returned to painting – small faltering steps.

What is characteristic of the final attempts in my work is that his wings became increasingly larger, at the expense of the body.

The body tended to vanish.

And so again, sometimes the result resembled a butterfly, a paper kite.

I was disappointed and stopped for a while, and much later I realized that this mistake was pointing me in the right direction.

I was on track. Thus, something began to stand out in my mind.

Now I knew just about what I wanted. In the end, I wanted a flight.

Then I decided to sacrifice the human figure.

To do away with the personal weight.

And then I understood the meaning of what Icarus did.

For the need of freedom, he sacrificed himself.

Freedom is a moment before death.

Paris Prekas

Ίκαρος εν πτήση 1970 σινική μελάνη και σέπια σε χαρτί 35 × 25 εκ.

Icarus in flight 1970 indian ink and sepia on paper 35 × 25 cm 200 201

www.art.com.gr

Bryan Whitton

“Paris Prekas: a modern Icarus” He is tall, yet lightly built and, reaching upwards with brush or palette-knife against a broad unfinished canvas, he becomes his own creation — an Icarus soaring — living precious moments of the spirit’s ecstasy. He is, in the ancient sense, a “maker”. The studio is no “ivory tower” but truly a work-place. Wondrous stylised creatures from the deep leap from the stone flooring. Icarus, now kite-like, now a grasshopper or butterfly or bird, in bronze, in pigment, rises heavenward. Horses and horses with riders trot, graze or gallop across mysterious landscapes. Giant tankers lie massively at rest on silent seas. In corners, the watchers, the mute masks of man and beast, gaze without comment. And these all keep easy company with the welding-torch, the electric grindstone, the maul and gouge, a trio of easels, and the private man himself.

In pigments, in metals, in woods there has been a tireless search for the expression of an enduring optimism, spanning some thirty-five years. But the journey to this “Ithaca” has had its share of “Laestrygonians and Cyclops” and recently even “Angry Poseidon” himself. A carefully limited thematic range has allowed thorough exploration through countless variations of form, colour and material. It is this relentless involvement which distinguishes the works from

those which merely seek novelty and superficial breadth.

Icarus always rises. He never plummets, he is the epitome of the free, the joyous venture into the unknown. In all his guises he exemplifies the positive, the progressive. The horses and riders are all ambivalence. Sometimes the rider is the “chevalier”, the “knight-errant”, all triumphant, the first past the post. Yet he may equally be the hapless victim, slumped, with hanging head, arms clasping the neck of his mount, wandering in some desert of the mind; lost, abandoned, beyond all hope. Behind the mask, humanity finds a hiding-place for its bitter face. These are the works of that period when Freedom hid herself behind closed shutters or within the confines of the prisons. Eyes may see, but the tongue may not speak. Endeavour comes to a tragic lethargy, the machines stop, the giant super-tankers, outworn, outmoded, lie gathering their rust, slowly eaten by the corrosive atmosphere of their great marine necropolis. Ultimately, these are cosmic themes, encompassing the skies, the land and the ocean depths. From the highest aspirations of the human spirit they reach down to its deepest despair.

He is at one with his materials. All else is peripheral to the hands. Hands guided by acute

Ίκαρος «Κόλλησε ο Ήλιος στα φτερά του» 1978 λάδι σε καμβά 200 × 200 εκ.

Icarus “The Sun stuck to his wings” 1978 oil on canvas 200 × 200 cm 202 203

www.art.com.gr

www.art.com.gr

BRYAN WHITTON PARIS PREKAS: A MODERN ICARUS

senses. Senses responding unfailingly to the nuances of the external — to form and shade and texture — which is the fabric; and to the internal, the psyche, ever watchful below the surface of pure reason. Each work is realised slowly.

The shelves are heavy with folders of sketches, maquettes, false starts, unrealised dreams. Each new finished aspect of a theme is no experiment but a definite statement. Experiments do not hang in public or on the walls of a gallery. They feed a voracious waste—bin. Each is a journey from the naturalistic, the surface, into a hidden abstraction. Superfluous detail is stripped away, a gradual revelation which enhances the awareness of she onlooker, yet which never loses sympathy with its source. The structural elements are the pillar and lintel of the pre-classical ideal, vertical and horizontal. Curve and diagonal are rarities, and subservient to the uncompromising rectangular grid laid across experience. He may be found peering through a lens, teasing at a figure no larger than a thumb-nail, or is lust as likely to be perched high atop a scaffold wrestling with a “titan” in timber or stone.

dove-cote; an exaltation of the land, a celebration of sea and sky and surf and rock. Yet these too have their darkness, the secret sketches which are spontaneous reactions to the tragedy of the human condition, the shadow of conflict, bridging the inner world of concern with the outer world of comment.

At one extreme, his public works span many metres, but he has never lost an awareness that art-works are for adorning environments, not for building environments around, and much of his work is domestic in scale. Fundamentally, Paris Prekas expresses an unfailing belief in the ultimate triumph of man over his condition. So long as this belief obtains, Icarus will continue to buckle into his harness and leap from the hilltop into she sun.

On journeyings, there is a lighter side. The joy of the crammed racks of aquarelles, rapid impressions of the remotest corners of Greece.

Mountain, plain and sea; coast and chapel and

204 205

Πράσινος Ίκαρος

Green Icarus

1976 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή

1976 oil on canvas 97 × 97 cm private collection

Κόκκινος Ίκαρος

Red Icarus

1976 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. συλλογή Alpha Bank

1976 oil on canvas 97 × 97 cm Alpha Bank collection 206 207

www.art.com.gr

www.art.com.gr 208 209

Λευκός Ίκαρος

White Icarus

1971 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή

1971 oil on canvas 97 × 97 cm private collection

Ίκαρος - Πεταλούδα

Icarus - Butterfly

Ίκαρος

Icarus

1969 λάδι σε καμβά 35 × 35 εκ. ιδιωτική συλλογή

1969 oil on canvas 35 × 35 cm private collection

1975 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή

1975 oil on canvas 97 × 97 cm private collection 210 211

www.art.com.gr

www.art.com.gr

σελ. 212

Ίκαρος - Πεταλούδα 1973 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή page 212

Icarus - Butterfly 1973 oil on canvas 97 × 97 cm private collection

σελ. 213

Ίκαρος - Πεταλούδα 1973 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή page 213

Icarus - Butterfly 1973 oil on canvas 97 × 97 cm private collection

Ο μεγάλος Ίκαρος 1972 γλυπτική σε μπρούντζο 270 × 260 εκ. Είσοδος Μεγάρου Λεμού Ηρώδου Αττικού 1 Αθήνα

The great Icarus 1972 sculpture in bronze 260 × 260 cm Entrance to the Lemos Megaron, 1 Irodou Attikou St Athens 214 215

www.art.com.gr

www.art.com.gr 216 217

Ο μεγάλος Ίκαρος

The great Icarus

1972 γλυπτική σε μπρούντζο 150 × 180 εκ. εισόδου κτηρίου περιοχής Ζωγράφου Αθήνα

1972 sculpture in bronze 150 × 180 cm entrance of a building in Zographou area Athens

Ίκαροι γλυπτική 1978 φύλλο μπρούντζου κομμένο 40 × 30 × 6 εκ.

Icarus sculpture 1978 sheet cut out 40 × 30 × 6 cm

218 219 www.art.com.gr

Ίκαρος γλυπτική 1978 μπρούντζος χυτός 35 × 32 × 12 εκ.

Icarus sculpture 1978 cast bronze 35 × 32 × 12 cm

www.art.com.gr 220 221

Ίκαρος

Ίκαρος

Ίκαρος

γλυπτική 1978 μπρούντζος χυτός 32 × 28 × 10 εκ.

γλυπτική 1978 μπρούντζος χυτός 33 × 25 × 12 εκ.

γλυπτική 1978 αλπακάς 25 × 17 × 2 εκ.

Icarus

Icarus

Icarus

sculpture 1978 cast bronze 32 × 28 × 10 cm

sculpture 1978 cast bronze 33 × 25 × 12 cm

sculpture 1978 alpaca 25 × 17 × 2 cm

www.art.com.gr

Ίκαρος Medaille 1978 μπρούντζος

Icarus Medaille 1978 bronze

Ίκαρος γλυπτική 1978 μπρούντζος χυτός 35 × 29 × 2 εκ.

Icarus sculpture 1978 cast bronze 35 × 29 × 2 cm

Ίκαρος γλυπτική 1978 μπρούντζος χυτός 25 × 18 × 1 εκ.

Icarus sculpture 1978 cast bronze 25 × 18 × 1 cm 222 223

www.art.com.gr

www.art.com.gr 226 227

Κίνηση

Kinesis

1975 γλυπτική σε μέταλλο χάλυβας, σίδερο, μπρούντζος 230 × 750 εκ. είσοδος γραφείων εταιρείας Fina. Σήμερα βρίσκεται σε ιδιωτική συλλογή στις Βρυξέλλες, Βέλγιο.

1975 sculpture in metal, steel, iron, bronze 230 × 750 cm entrance of the Fina Co. Today, in a private collection in Brussels, Belgium.

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Τhe sinopia of the composition “Rampaging Horses” in the Board Room of the headquarters of Hertz Hellas Co.

Η oρμή των ίππων 1985 χαμηλό ανάγλυφο πωρόλιθος, λευκό μάρμαρο και μπρούντζος με πατίνα 1,80 × 3,60 μ. συλλογή Θεόδωρου Βασιλάκη

Rampaging horses 1985 low relief limestone, white marble and patinated bronze 1,80 × 3,60 m.

Theodoros Vasilakis collection

www.art.com.gr

Το ανθίβολο της σύνθεσης «Η Ορμή των Ίππων» Αίθουσα Συμβουλίων της Εταιρείας Hertz Hellas Co.

www.art.com.gr

η αναπνοή της πέτρας

breath of the stone

[...] Γεννημένη -ατόφια- άμεσα από την ίδια την επιφάνεια υποδοχής της, η σύνθεση «Αναπνοή της Πέτρας» στον εξωτερικό τοίχο του κτιρίου του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών (Σίνα 31), σε μιαν άρρηκτη οργανική σχέση με αυτό, ζωντανεύει με τα όσα υποβάλλει μια επιφάνεια πολύ μεγαλύτερη από εκείνην που ορίζει «υλικά». Εύρυθμη, μέσα από την ηθελημένη, ιδιωματική ασυμμετρία της, προβάλλει αφετηρία για πολλαπλούς συνειρμούς που, καθώς ενθαρρύνουν τις περιπετειώδεις διαδρομές της φαντασίας μας, δικαιώνουν στο έπακρον τον ορισμό της τέχνης: Να προκαλεί -διεγείροντας το δημιουργικό μας ένστιχτο- τον ψυχισμό μας και να συνδράμει έτσι σε μιαν ενεργό και κριτική από εμάς αντιμετώπιση της ζωής.

[...] Springing -complete- directly from the very surface into ,which it embedded, the composition “The Breath of the Stone” on the outer wall of the building of the Institut Français in Athens (31 Sina St), in an indissoluble organic relation with it, brings to life, by what it evokes, a surface area much larger than that which it defines ‘materially’.

With a smoothness of rhythm achieved through its intentional, idiomatic symmetry, it stands out as a starting-point for a multiplicity of associations which, as they encourage the venturesome itineraries of our imagination, vindicate to the full the definition of art: to challenge - by arousing our creative instinct - our inner life and thus to contribute to an active and critical handling of life on our part.

Γεννημένη μέσα από την ίδια την ύλη του τοίχου -το μπετόν- αποτελεί χάρη στο όλο παράστημά της μιαν έκρηξη, σε συνάρτηση με την αυστηρότητα -λιτότητα- του κτιρίου. Πρόκειται για μιαν έκρηξη που κατορθώνει να συνυπάρxει αρμονικά με το όλο οικοδόμημα, προικίζοντάς το, συνάμα, με το ιδιωματικό χάρισμα της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Εμπνευσμένη από τα βράχια της Πάρου, η σύνθεση αυτή, με τις χαρακτηριστικές «ρωγμές» και τα ανοίγματα, τις προεξοχές και τους ανάγλυφους επιμέρους σχηματισμούς που προβάλλουν σαν κυψέλες μιας κρυφής, αλλά ουσιαστικής ζωής, «δένει» απόλυτα με το κτίριο και συνάμα προκαλεί και τραβάει την προσοχή μας επάνω του. Ο ιδιωματικός εξπρεσιονισμός που διέπει τη σύνθεση, καθώς συνυπάρχει οργανικά με την αυστηρότητα του κτιρίου αποκαλύπτει για μιαν ακόμη φορά τις ικανότητες του καλλιτέχνη, αυτού που μας εντυπωσιάζει με τα «tours de force». Μας υποβάλλεται, όντως, εδώ κάτι από τον κυματισμό της θάλασσας. Κάτι από τη μουσικότητα του αέρα, καθώς «ακούγεται» να κυκλοφορεί μέσ’ από τα βράχια.[...]

Springing from the material of the wall itself -concrete- it is, thanks to its whole stature, an explosion as a function of the austerity -simplicityof the building.

This is an explosion which succeeds in co-existing harmoniously with the whole building, at the same time endowing it with the idiomatic charisma of artistic creation. Inspired by the rocks of Paros, this composition, with its typical cracks, and the openings, protrusions and the individual relief formations, which stand out like cells of a hidden but real life, blend in completely with the building and at the same time provoke and draw our attention to it. The idiomatic expressionism which imbues the composition, in its organic co-existence with the austerity of the building, reveals yet again the capabilities of an artist who impresses us with his “tours de force”. Here what is truly evoked in us is something of the undulation of the sea; Something of the musicality of the wind as it is heard swirling among the rocks.[...]

Δρ Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν

Dr Dora Iliopoulou-Rogan

Ιστορικός Τέχνης - Τεχνοκριτικος Officier des Lettres

Historian of Art - Art Critic Officier des Lettres

www.art.com.gr 236 237

Οι Κολυμπήθρες

Kolymbithres

Νάουσα, Πάρος 1985 υδατογραφία 51 × 83 εκ.

Naoussa, Paros 1985 watercolour 51 × 83 cm

Σχέδια από τα απολιθωμένα βράχια άμμου

Drawings of the petrified sand rocks

Κολυμπήθρες, Νάουσα, Πάρος 1974 σχέδιο σε χαρτί 30 × 22 εκ.

Kolymbithres Naoussa, Paros 1974 drawing on paper 30 × 22 cm

www.art.com.gr

Η Αναπνοή της Πέτρας, πρόσοψη του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών, οδού Σίνα και Οκτ. Μερλιέ, 1974-75. Το έργο ανατέθηκε κατόπιν διαγωνισμού στον Πάρι Πρέκα. Διευθυντής Γαλλικού Ινστιτούτου Attaché Culturel της Γαλλικής Πρεσβείας o Jacques Fauve, αρχιτέκτων ο Σθένης Μολφέσης. Γλυπτική béton armé - μονομπλόκ και ενσωματωμένα γλυπτικά μέλη από πωρόλιθο. Η κατασκευή αυτή απαίτησε ειδικά καλούπια σε φυσικό μέγεθος μεγάλης αντοχής για να αντέξουν στη πίεση του μπετόν. Συνολικό μήκος της σύνθεσης 75μ. και ύψος κυμαινόμενο από 7 έως 15μ.

Breath of the stone, façade of the French Institute of Athens, Sina and Oct. Merlier streets, 1974-75. The work was commissioned to Paris Prekas, after a competition organized by the Director of the French Institute and Cultural Attaché of the French Embassy, Jacques Fauve. Architect Sthenis Molfessis.

Sculpture in reinforced concrete - cast in mono-block, with incorporated sculptures in limestone.

This construction demanded special moulds of actual size and high resistance, to withstand the pressure of the concrete.

Overall length of the composition 75 m., height varying from 7 to 15 m.

www.art.com.gr

www.art.com.gr

244 245

www.art.com.gr

www.art.com.gr

τέταρτη ενότητα

part ΙV

1975-1979

1975-1979

αφιέρωμα στην Κύπρο

homage to Cyprus

Είκοσι χρόνια πριν, η κρυμμένη έκθεση–καταπέλτης της επιτροπής του ΟΗΕ πάνω στην τραγωδία της Κύπρου, με είχε συγκλονίσει κι έγινε ερέθισμα για μια σειρά σχεδίων και ζωγραφικών συνθέσεων.

Twenty years ago, the confidential report-catapalt of the United Nations Committee on the Cyprus tragedy had shaken me to the core and it became the stimulus for a series of drawings and paintings.

Σήμερα, παίρνω την ευκαιρία της ατομικής μου έκθεσης στην Κύπρο, για να καταθέσω τη ζωγραφική μου κραυγή, πιστεύοντας ότι η εικαστική γλώσσα είναι όπλο και δύναμη, καμμιά φορά πιο ισχυρή κι από το λόγο.

Today, I take the opportunity of my personal exhibition in Cyprus, to submit my scream of protest in painting, believing that the language of art is a weapon and a power sometimes mightier than the word.

Γιατί, η εικόνα δε σβήνει ποτέ απ’ την ψυχή και το μυαλό κι έχει εν δυνάμει την ικανότητα να αναγεννά την ελπίδα για τη νίκη του δικαίου.

Because the image is never erased from the mind and the soul, and has the potential ability to give birth again to the hope that right will be victorious.

Πάρις Πρέκας

Paris Prekas

1979

1979

www.art.com.gr 248 249

Ο βιασμός της Κύπρου

The rape of Cyprus

1975 σινική μελάνη σε χαρτί 22 × 33,5 εκ.

1975 indian ink on paper 22 × 33,5 cm

www.art.com.gr

Θανάσης Νιάρχος και Πάρις Πρέκας

Thanassis Niarchos and Paris Prekas

Η κραυγή για την Κύπρο από τον Πάρι Πρέκα, 1979

A scream for Cyprus

by Paris Prekas, 1979

Η αλήθεια είναι πως οι άνθρωποι μέσα στον πόνο αποκτούν υπόσταση και οντότητα, για τη δύναμη, ένοπλη ή άοπλη, δεν είναι παρά φιγούρες, ακόμη και τη στιγμή πού εκβάλλουν την πιο βαθειά τους κραυγή. Κι αν, ως τώρα, ο πόνος λογαριάστηκε από την πλευρά εκείνων που υποφέρουν, αποτρεπτικός της εφαρμοσμένης κτηνωδίας, ο εικοστός αιώνας κλείνει τους λογαριασμούς του με την κτηνωδία, να έχει ερεθιστεί και πολλαπλασιαστεί μπροστά στον ανθρώπινο πόνο. Η σχεδιαστική και εικαστική μαρτυρία του Πάρι Πρέκα -όχημα αυτής της πικρότατης αλήθειας- σημαδεύει, ως φλεγόμενο βέλος, ένα προβληματικό μέλλον, αφού η ανθρωπότητα, αντί ν’ απαλλάσεται από τις βάρβαρες αποσκευές της, τις ανανεώνει διαρκώς σε περιεχόμενο και μορφή. Η εγγενής αθωότητα του καλλιτέχνη, θέλει ν’ ανοίξει τα μάτια της -έστω και ως υπόσχεση μέλλοντος- σ’ έναν κόσμο διαφορετικό· αγωνίζεται να μεταβάλλει τον πόνο σε μνήμη πνευματική, διατηρώντας τον, έτσι, ως μια ακένωτη τροφοδότρα πηγή. Αλλά, η πραγματικότητα, όπως την επεξεργάζεται το «κακό», τον προσγειώνει διαρκώς σ’ έναν κόσμο, όπου, ακόμη και τα πιο οικεία υλικά της τέχνης του, δεν υπάρχουν παρά για να υπομνηματίζουν το άφιλο, άξενο και μακρινό του κόσμου αυτού για την ψυχή του. Όσο κι αν θα λογαριαζόταν ύβρις, με βεβαιότητα μπορεί να πει κανείς πως ο καλλιτέχνης 250 251

που σχεδιάζει το βιασμό της Κύπρου, υποφέρει πνευματικά στον ίδιο βαθμό που βασανίζονται σωματικά οι μάρτυρες της κυπριακής τραγωδίας, αφού σ’ αυτόν ανήκει το χρέος να μεταστοιχειώσει τον πόνο σε δημιουργία. Η αναπαραγωγή μιας περιπέτειας που δεν είναι «προσωπική», έτσι καθώς χρειάζεται να μπολιαστεί με το στοιχείο της τέχνης, ώστε μνημειούμενη να διαρκέσει κι όταν θα έχουν λήξει οι συνθήκες που τη συντηρούν, μπορεί ν’ αποφέρει ένα βασανισμό, αν όχι εντονότερο, οπωσδήποτε απείρως μακροβιότερο από το σωματικό. Ο άνθρωπος που βασανίζεται, κουβαλάει αυτοδυνάμως το ήθος της ειδικής του συνθήκης που τον εξαγιάζει. Ο καλλιτέχνης που αυτοστρατεύεται ν’ αντιγράψει το ήθος αυτό, αποδέχεται τους όρους μιας περιπέτειας με απρόβλεπτες, για τη ζωή και την τέχνη του, συνέπειες. Χρειάζεται ν’ ανακαλύψει στοιχεία που το ήθος αυτό, στη μεταφορά του, να διατηρεί την πηγαιότητα και την ειλικρίνεια του πραγματικού και, ταυτόχρονα, ν’ αποδεσμεύεται από τις συγκεκριμένες συνθήκες, ώστε να γίνεται το «ήθος» του καθενός που βασανίζεται. Και η ανακάλυψη των στοιχείων αυτών είναι συνώνυμη μιας καταβύθισης που το κόστος της, όσο προσωπικότερο είναι, τόσο περισσότερο στοιχίζει σε οδύνη, έστω κι αν τα σχέδια αναπαριστούν μια πραγματικότητα αναγνωρίσιμη απ’ όλους.

The truth is that through pain men acquire substance and existence, for force, armed and unarmed, they are but figures, even at the moment when they utter their deepest scream. And if, so far, pain has been considered, by those who suffer, as averting applied brutality, the twentieth century comes to a close wish the arousal and the proliferation of brutality in the face of human pain.

Paris Prekas’s testimony in drawings and paintings - vehicle of this most bitter truth - aims like a flaming arrow at a problematical future, since mankind, instead of casting off its barbarous baggage, renews it continuously, in form and content.

The artist’s inherent innocence wants to open its eyes - at least as a future promise - to a different world, it struggles to transform pain into spiritual memory, thus keeping it as an inexhaustible succouring source. But reality, as processed by ‘evil’, brings him continually down to earth in a world in which even the most familiar materials of his art do not exist, except to annotate how friendless, inhospitable and distant this world is for his soul.

At the risk of being considered hubris, one can surely say that the artist who draws the rape of Cyprus suffers spiritually to the same degree as the witnesses of the Cyprus tragedy were tortured physically, since it is he who has the obligation to transmute pain into creation. The reproduction of

The rape of Cyprus, under the flags of all nations 1975 oil on canvas 150 × 180 εκ.

Ο βιασμός της Κύπρου, κάτω από τις σημαίες όλων των εθνών 1975 λάδι σε καμβά 150 × 180 cm

an adventure that is not 'personal', since it has to be grafted with the element of art, so that, monumentalized, it will outlast even the circumstances that conserve it, can bring a torture, if not more intense than the physical, certainly infinitely more enduring. The man who is tortured carries with his own strength the ethos of his special condition, which sanctifies him. The artist who personally mobilizes to replicate this ethos, accepts the terms of an adventure with unforeseen consequences for his life and art. He needs to discover elements which this ethos in its transfer, to preserve the wellspring and the honesty of the real, and at the same time to be released from the specific conditions, so as to become the 'ethos' of each one who is tortured.

And the discovery of these elements is synonymous with an immersion whose cost, the more personal it is, the more damaging it is in pain, even if the drawings represent a reality recognizable to all.

Paris Prekas, by abstracting their specific 'personal' features from the perpetrators and the victims of the Cyprus tragedy, and by transferring the repressive instruments of authority to the level of symbols, utilizes the specific gravity of this tragedy, through all the corresponding tragedies that have taken place or are taking place in the world. With a faint, although visually barely definable, light as promise of their solution, which is always the spirit's consciousness of its presence as well as the inability to surpass it.

Ο Πάρις Πρέκας, με την αφαίρεση των συγκεκριμένων «προσωπικών» τους στοιχείων από τους θύτες και τα θύματα της κυπριακής τραγωδίας, και με τη μεταφορά στο επίπεδο των συμβόλων των καταπιεστικών οργάνων της εξουσίας, αξιοποιεί το ειδικό βάρος της τραγωδίας αυτής, μέσα απ’ όλες τις αντίστοιχες συντελεσμένες ή συντελούμενες στον κόσμο τραγωδίες. Μ’ ένα αμυδρό, αν και δυσκολοπροσδιόριστο οπτικά φως, ως υπόσχεση για τη λύση τους, που είναι πάντα η συνείδηση του πνεύματος για την παρουσία του, αλλά και την αδυναμία κατίσχυσής του.

www.art.com.gr

Ο βιασμός της Κύπρου

The rape of Cyprus

1975 λάδι σε καμβά 150 × 180 εκ. ιδιωτική συλλογή

1975 oil on canvas 150 × 180 cm private collection

www.art.com.gr 254 255

Ο βιασμός της Κύπρου

The rape of Cyprus

1975 λάδι σε καμβά 160 × 180 εκ. ιδιωτική συλλογή

1975 oil on canvas 160 × 180 cm private collection

βίοι παράλληλοι, Πλούταρχος

parallel lives, Plutarch

Σκόρπιος διάλογος με το έργο ενός καλλιτέχνη

A random dialogue with the work of an artist

Χρόνια αρκετά είχε ο Πάρις Πρέκας να δείξει δουλειά του σε ατομική έκθεση. Τέσσερις στο σύνολό τους στάθηκαν οι προσωπικές του εμφανίσεις (1955, 1958, 1964 και 1972). Κατά κάποιο τρόπο, αυτό δείχνει και τη σεμνότητα του καλλιτέχνη.

It has been some years since Paris Prekas has shown his work in a personal exhibition. His personal appearances have been four in total (1955, 1958, 1964 and 1972). In a certain way, this also demonstrates the artist's modesty.

Στα ενδιάμεσα, όμως, χρονικά διαστήματα, δεν έπαψε να δουλεύει. Απεναντίας, είναι από τους λίγους στην Έλλάδα, που δεν έχει δευτερεύουσα επαγγελματική ενασχόληση. Επιδόθηκε λοιπόν αποκλειστικά σε διαφορόμορφους κλάδους μέσα στο χώρο της τέχνης: ζωγραφική του καβαλέτου, τοιχογραφίες, ανάγλυφα και γλυπτά σε δημόσιους χώρους, κοσμήματα, κ.λ.π.

In the intervening periods, however, he has not ceased to work. On the contrary, he is one of the few in Greece who do not have a secondary employment. He has devoted himself, then, to branches of differing forms within the world of art: painting at the easel, wall-paintings, reliefs and sculptures in public places, jewellery, etc.

Η πολυμορφία αυτή μαρτυρεί και τις διαρκείς ανησυχίες του, τους ενθουσιασμούς και τις μεταπτώσεις, τον κορεσμό και την αναζήτηση φυγής από το βάναυσο κόσμο της απανθρωπιάς και της πρόσκαιρης καθημερινότητας. Γι’ αυτό, και το έργο του Πρέκα είναι και μήνυμα της προσωπικής του ιστορίας. Όπως ο λόγος του πλουτίζεται με πλαστικές εικόνες, άλλο τόσο στη δουλειά του η παρουσία της εικόνας παραμένει άμεση ή έμμεση. Στη ζωγραφική είναι πιο εμφανής, τρισδιάστατη μερικές φορές, και δίνει καθαρά την εντύπωση του πλαστικού χώρου. Την ίδια αυτήν αίσθηση προξενούν και τα μικρά γλυπτά, όπου με την ηδονή του τεχνίτη χαϊδεύει

This multifariousness is also evidence of his constant quests, enthusiasms and ups and downs, saturation and the search for flight from the brutal world of inhumanity and transient everyday routine. For this reason, Prekas's work is also a message from his personal history. Just as his discourse is enriched by plastic images, so in his work the presence of the image remains direct or indirect. In his painting it is more apparent three-dimensional on occasion - and gives clearly the impression of plastic space. This same sense is also called forth by the small sculptures, in which with the sensuality of the craftsman he caresses the material which he will fashion or the metal brought to life by the fire to which he has given a form in wax.

Βίοι παράλληλοι, Πλούταρχος 1970 λάδι σε καμβά 130 × 160 εκ.

Parallel lives, Plutarch 1970 oil on canvas 130 × 160 cm

256 257 www.art.com.gr

ΤΩΝΗΣ Π. ΣΠΗΤΕΡΗΣ ΣΚΟΡΠΙΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΟ ΕΡΓΟ ΕΝΟΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ

το υλικό που θα πλάσει ή το ζωντανεμένο από τη φωτιά μέταλλο που έχει μορφοποιήσει στο κερί. Η θεματική του βασίζεται σε ένα ανθρωπομορφικό ή «φυσικό» όραμα, με καταβολές από το μυθικό κόσμο (παραλλαγές του Ίκαρου), δηλωτικό μιας ψυχικής ανάτασης, και έχει σαν αφετηρία τον 3ο κύκλο από τους «Βίους Παράλληλους» του Πλούταρχου. Οι ελληνικές αυτές καταβολές καταλήγουν συχνά στους νεώτερους σε μιαν αφηγηματική, εξωτερική «ελληνικότητα». Στον Πρέκα μετουσιώνονται σε ουσιαστικώτερη απόδοση της έννοιας του «ελληνικού». Το άσπρο, κυρίαρχο χρώμα στα έργα του -μνήμη της επιφάνειας του μαρμάρου-, το non finito -μνήμη από σπασμένα ανάγλυφα ή γλυπτά- είναι στοιχεία που καθορίζουν το κλίμα, όπου μέσα σ’ αυτό κινούνται οι μορφές του καλλιτέχνη και δείχνουν φανερά τη ροή του χρόνου και τη διαβρωτική επίδρασή του. Έτσι, η φόρμα καταλήγει να προσλάβει ένα συμβολικό χαρακτήρα. Τη μετάπλαση αυτή τη βλέπουμε σε θέματα που επανέρχονται επίμονα στη ζωγραφική και στα μικρά γλυπτά. Ο Ίκαρος ξεφεύγει από τη ρεαλιστική απεικόνιση, πετάει στο χώρο και μετασχηματίζεται σε χαρταετό. Οι μνημειακές γλυπτικές του διακοσμήσεις δημόσιων χώρων -αναπόσπαστα μέρη της σύγχρονης

TONIS P. SPITERIS A RANDOM DIALOGUE WITH THE WORK OF AN ARTIST

His subject-matter is based on an anthropomorphic or 'natural' vision which has its roots in the world of myth (variations on Icarus), indicative of an aspiration of the soul, and has as a startingpoint the third cycle from Plutarch's 'Parallel Lives'.

These Greek origins frequently end up in the case of younger artists in a narrative, external 'Greekness'. With Prekas, they are transubstantiated into a more essential rendering of the concept of the 'Greek'. White, a dominant colour in his works – a memory of the surface of marble – the non finito - a memory from broken reliefs or sculptures - these are features which determine the climate within which the artist's forms have their being, and show clearly the flow of time and its corrosive effect. Thus the form ends in taking on a symbolic character. This transformation can be seen in themes which recur insistently in the painting and the small sculptures. Icarus eludes realistic depiction, flies in space, and is transformed into a kite.

His monumental sculpted decorations of public places – integral parts of contemporary architecture - are presented in successive compositions of a geometric tendency which are sometimes semi-representational (time figure, hour, months, etc., on the interior wall of the National Bank in

Βίοι παράλληλοι, Πλούταρχος 1970 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή

Parallel lives, Plutarch 1970 oil on canvas 97 × 97 cm private collection 258 259

www.art.com.gr

Βίοι παράλληλοι, Πλούταρχος 1975 λάδι σε καμβά 130 × 160 εκ. συλλογή Υπουργείου Εξωτερικών

Parallel lives, Plutarch 1975 oil on canvas 130 × 160 cm Foreign Affairs Ministry collection

αρχιτεκτονικής- παρουσιάζονται σε γεωμετρίζουσες διαδοχικές συνθέσεις, άλλοτε ημιπαραστατικές (χρονική διαγραφή, ώρα, μήνες κ.λ.π. στον εσωτερικό τοίχο της Εθνικής Τράπεζας, στο Σύνταγμα), άλλοτε ανεικονικές (εξωτερικός τοίχος Γαλλικού Ινστιτούτου κ.α.). Με λιτότητα και φαντασία κατόρθωσε εδώ να ζωντανέψει την επιφάνεια, παίζοντας με το φως και τη σκιά. Η αρχική του συγκίνηση προήλθε, όπως λέει ο ίδιος, από το θαλασσοφαγωμένα βράχια της Πάρου, όπου μέσα από τις πελώριες λείες επιφάνειες ξεπηδούσαν, αναπάντεχα, φαντασμαγορικές ανόμοιες προεξοχές. Αυτό θέλησε να αποδώσει και στις μελισσοφωλιές που ξεπετάγονται από τη σκληρή ύλη του τσιμέντου στον τοίχο του Γαλλικού Ινστιτούτου. Προσχέδια της διαδικασίας αυτής βρίσκουμε και στα βάρβαρα γεωμετρικά κοσμήματά του. Ο Πρέκας ανήκει στους αυθόρμητους, αισθησιακούς καλλιτέχνες που δεν ξεκινούν από μια προκαθορισμένη ιδέα. Το αίσθημα και όχι ο λογισμός, στην αρχή τουλάχιστον, καθοδηγεί τη σύλληψη του έργου. Είναι τεχνίτης, μάστορας και γι’ αυτό, πολλές φορές, το υλικό προσδιορίζει τις μορφές του. Γι’ αυτό, επίσης, συνυπάρχει και ένας λειτουργικός χαρακτήρας στη δουλειά του, όπως λογου χάρη στο διάκοσμο της Εθνικής Τράπεζας, στην πλατεία Συντάγματος. Και εδώ, η σύνθεση, υπακούοντας σ’ έναν ωφελιμιστικό χαρακτήρα

Syntagma Square), and sometimes aniconic (external wall of the Institut Francais, etc.). Here he has succeeded with simplicity and imagination in bringing the surface to life by playing with light and shadow. His original inspiration, as he himself said, came from the sea-eroded rocks of Paros, where amid the vast smooth surfaces, phantasmagorical uneven projections unexpectedly sprang up. This is what he wished to give a rendering of in the bees' nests which spring from the hard material of the concrete on the wall of the Institut Francais. We can also find preliminary designs for this process in his barabarously geometrical jewellery. Prekas is one of those spontaneous, sensuous artists who do not start out from a predetermined idea. Feeling and not thinking, at the beginning; at least, guide the conception of the work. He is a master-craftsman, and for this reason the material often determines his forms.

It is also for this reason that a functional character also co-exists in his work, as, for example, in the case of the decoration of the National Bank in Syntagma Square. Here too, the composition, subservient to a utilitarian purpose, at the same time pursues a plastic, stylistic transformation with the rectangles and the nails.

In the artistic nature of Prekas there are two clearly distinct tendencies. He started out as a

www.art.com.gr

TONIS P. SPITERIS A RANDOM DIALOGUE WITH THE WORK OF AN ARTIST

ΤΩΝΗΣ Π. ΣΠΗΤΕΡΗΣ ΣΚΟΡΠΙΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΟ ΕΡΓΟ ΕΝΟΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ

επιδιώκει, ταυτόχρονα, μια πλαστική, ρυθμική μετάπλαση, με τα ορθογώνια και τα καρφιά. Στην καλλιτεχνική φύση του Πρέκα υπάρχουν δύο καθαρά ξέχωρες τάσεις. Ξεκίνησε σαv ζωγράφος κάπως συντηρητικός και εξελίχτηκε σε γλύπτη, όπου, κατά τη γνώμη μας, ανακάλυψε και την πραγματική του ιδιοσυγκρασία. Δύσκολο λοιπόν είναι να προδικάσει κανείς ποιές θα είναι οι μελλοντικές του εξελίξεις. Είναι, όμως, απαραίτητο να γίνουμε προφήτες; Για έναν πραγματικό καλλιτέχνη αυτό που αξίζει είναι πάντα το ταξίδι για την... Ιθάκη. Τώνης Π. Σπητέρης Κριτικός Τέχνης 1977

somewhat conservative painter and evolved into a sculptor, as which, in our opinion, he also discovered his real nature. It is, therefore, difficult to prejudge what his future developments will be.

But is it necessary for us to be prophets? For a real artist, what is worthwhile is always the journey... to Ithaca.

Tonis P. Spiteris Art Critic 1977

Βίοι παράλληλοι, Πλούταρχος 1970 λάδι σε καμβά 65 × 81,5 εκ. συλλογή Alpha Bank

Parallel lives, Plutarch 1970 oil on canvas 65 × 81,5 cm Alpha Bank collection

www.art.com.gr

Βίοι παράλληλοι, Πλούταρχος 1972 λάδι σε καμβά 100 × 80 εκ.

Parallel lives, Plutarch 1972 oil on canvas 100 × 80 cm

Βίοι παράλληλοι, Πλούταρχος 1975 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ.

Parallel lives, Plutarch 1975 oil on canvas 97 × 97 cm 264 265

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Οι «Βίοι παράλληλοι» του Πάρι Πρέκα

The “Parallel lives” of Paris Prekas

Δανεισμένος από τον Πλούταρχο ο τίτλος της σειράς ζωγραφικής και γλυπτικής, τελευταίας δουλειάς του Πάρι Πρέκα στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών. Βίοι παράλληλοι των τεχνών που ο καλλιτέχνης αυτός θεραπεύει από χρόνια με την ικανότητα και την ταπεινότητα του χειροτέχνη. Αυτός ο συνδυασμός επιδεξιότητος και αδιάκοπης αντιμετωπίσεως των πιο διαφορετικών υλικών είναι ένα στοιχείο καθοριστικό της καλλιτεχνικής προσωπικότητος του Πάρι Πρέκα.

The title of the series of paintings and sculptures

by Paris Prekas, in the ‘Aithousa Technis’ in Athens, is borrowed from Plutarch. Parallel lives of the arts which this artist has been serving for years, with the ability and the humility of the craftsman. This combination of skill and unceasing confrontation of very different materials is a definitive element of Paris Prekas’s personality as an artist.

Αλλά δεν είναι το μοναδικό.

Parallel lives, Plutarch

Αξίζει εδώ να σημειωθεί το γεγονός ότι τη μεν ζωγραφική του έχει να δείξει ατομικά από το 1964, τη δε γλυπτική του από το 1972. Έτσι, έδωσε λίγες ευκαιρίες στο κοινό να παρακολουθήσει τη δουλειά του, εκτός από τη συμμετοχή σε διάφορες ομαδικές εκθέσεις και, κυρίως, την αρχιτεκτονική εφαρμογή της ζωγραφικής του με τοιχογραφίες, και της γλυπτικής του με ανάγλυφα σε δημόσιους χώρους. Από τα πιο σημαντικά του έργα είναι ο εξωτερικός τοίχος του Γαλλικού Ινστιτούτου, όπου ο καλλιτέχνης αποτύπωσε εμπειρίες αιγαιοπελαγίτικης ατμόσφαιρας και λαϊκής αρχιτεκτονικής.

1971 oil on canvas 150 × 180 cm National Gallery collection

Η σχέση της τωρινής δουλειάς του Πρέκα με ό,τι είχε παρουσιαστεί στο παρελθόν είναι σχέση διαφόρων αλλεπάλληλων φάσεων ενός έργου. Η εξέλιξή του είναι σαφής, και ευχάριστα διαπιστώνει

Βίοι παράλληλοι, Πλούταρχος 1971 λάδι σε καμβά 150 × 180 εκ. συλλογή Εθνικής Πινακοθήκης

But it is not the only one. It is worth mentioning here that he has not exhibited his painting in a one-man show since 1964 and his sculpture since 1972. So, he has given the public few opportunities of following his work, except for his participation in various group exhibitions and, primarily, the architectural application of his paintings in murals, and of his sculptures with reliefs in public spaces.

Among his most important creations is the outside wall of the French Institute, on which the artist has imprinted experiences of the atmosphere of the Aegean Sea and of vernacular architecture.

The relationship between Prekas’s present work with what he has presented in the past is a relationship of various successive phases of one work.

His development is clear and one is pleased to ascertain a partial abandonment of the schematic figures and a shift to a greater abstraction, consequence of which is a great breath in the paint surface of his works.

ΒΕΑΤΡΙΚΗ ΣΠΗΛΙΑΔΗ ΟΙ «ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ» ΤΟΥ ΠΑΡΙ ΠΡΕΚΑ

κανείς μια εγκατάλειψη τμηματική των σχηματικών μορφών και μια προσχώρηση σε μια μεγαλύτερη αφαίρεση, με συνέπεια μια μεγάλη αναπνοή στη ζωγραφική επιφάνεια των έργων του. Τα θέματά του είναι ενδεικτικά των βιωμάτων, διαβασμάτων και ευαισθησιών του. Πολεμικές σκηνές με άλογα, αναφορά στον Όμηρο και τον Πλούταρχο, η μορφή του Ίκαρου που για να εκφραστεί πλαστικά, βρίσκει άλλοτε το άσπρο των ελληνικών μαρμάρων και των νησιών κι άλλοτε τον μπρούντζο. Μορφική τον Ίκαρο έχει ο χαρταετός. Ιδεολογικά, μεταξύ των δύο, ο χαρταετός είναι ο πιο «φρόνιμος», εκείνος που πετάει, αλλά και κρατιέται από ένα νήμα με τη γη. Η ελευθερία του είναι ελεγχόμενη, ενώ του Ίκαρου είναι απόλυτη, γιατί πληρώθηκε με θάνατο. Το νήμα του χαρταετού, που αγγίζει τη γη, είναι αυτό που κρατάει τον Πρέκα με την καλλιτεχνική παράδοση του τόπου του. Τα αισθητικά του πετάγματα δεν είναι τόσο τολμηρά όσο εναρμονισμένα με το χώρο του και την ιστορία του. Από άποψη διαδικασίας, η δουλειά του Πρέκα έχει σχέση με τον κονστρουκτιβισμό. Η ιδέα μπορεί να είναι η πρώτη αρχή, αλλά ο τρόπος για να υλοποιηθεί αισθητικά περνάει μέσ’ από μία διαδικασία που στηρίζεται συχνά σε επιστημονικά στοιχεία, γεωμετρία, μαθηματικά, αστρονομία. Παρ’ όλη,

His subjects are indicative of his lived experiences, of his readings and his sensibilities. Martial scenes with horses, reference to Homer and to Plutarch, the figure of Icarus, which is expressed plastically sometimes in the white of Greek marbles and Greek islands, and sometimes in bronze. Affined figurally to Icarus is the kite. Ideologically, of the two the kite is the more ‘prudent’, for it flies yet is held firmly by a string to the earth. Its freedom is controlled, whereas that of Icarus is absolute, for it was paid for by death.

The kite’s string, which touches the earth, is what connects Prekas with the artistic tradition of his homeland. His aesthetic flights are not so much bold as in harmony with its space and its history.

In terms of process, Prekas’s work is related to Constructivism. The idea may be the first principle, but the manner in which it is realized aesthetically passes through a process that is frequently based on scientific disciplines - geometry, mathematics, astronomy. However, for all the previous study and the invocation of scientific results, his warmth is not lost, perhaps because no one else mediates between the artist and his work, no technological medium that would make his task easier but the result less personal. The craftsman has precedence in the working and in the final nature of the matière. He knows its every detail,

Βίοι παράλληλοι, Πλούταρχος 1971-77 λάδι σε καμβά 150 × 180 εκ. ιδιωτική συλλογή

Parallel lives, Plutarch 1971-77 oil on canvas 150 × 180 cm private collection

www.art.com.gr

όμως, την προηγούμενη μελέτη και την επίκληση της επιστήμης, το αποτέλεσμα δε χάνει τη ζεστασιά του, ίσως γιατί ανάμεσα στον καλλιτέχνη και το έργο του δε μεσολαβεί κανένας άλλος, κανένα τεχνολογικό μέσο που θα έκανε πιο άνετη τη δουλειά, αλλά και πιο απρόσωπο το αποτέλεσμα. Ο χειροτέχνης έχει το προβάδισμα στο δούλεμα και στην τελική ματιέρα των υλών. Γνωρίζει την κάθε λεπτομέρεια, καταγράφει την κάθε περιπέτεια της ύλης και το υλικό του ανταποδίδει τη ζεστασιά του. Αυτή η πανάρχαιη σχέση που δεν καταργείται από τη σύγχρονη τεχνολογία και θεωρητική υπερβολή, είναι η ιδιαίτερη σοφία στο έργο του Παρι Πρέκα.

THE “PARALLEL LIVES” OF PARIS PREKAS

he records its every adventure, and this material rewards him with its warmth. This ancient relationship, which is not abolished by contemporary technology and theoretical hyperbole, is the particular wisdom in the oeuvre of Paris Prekas.

Veatriki Spiliadi i Kathimerini January 29, 1977

Βεατρίκη Σπηλιάδη Η Καθημερινή 29 Ιανουαρίου 1977

Βίοι παράλληλοι, Η μάχη των Φαρσάλων, Πλούταρχος

Parallel lives, The battle of Pharsala, Plutarch

1986 λάδι σε καμβά 160 × 180 cm ιδιωτική συλλογή

1986 oil on canvas 160 × 180 cm private collection

www.art.com.gr

VEATRIKI SPILIADI

www.art.com.gr

Βίοι παράλληλοι, Πλούταρχος

Parallel lives, Plutarch

1976 λάδι σε καμβά 150 × 180 εκ.

1976 oil on canvas 150 × 180 cm

Βίοι παράλληλοι, Πλούταρχος

Parallel lives, Plutarch

1987 λάδι σε καμβά 130 × 160 εκ.

1987 oil on canvas 130 × 160 cm

www.art.com.gr

νικητής και ηττημένος

victor and vanquished Νικητής και ηττημένος 1977 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή

Victor and vanquished 1977 oil on canvas 97 × 97 cm private collection

In the world I feel awkward.

There’s something in the atmosphere that disables my compass and I lose my way.

Then I look again at my palette …

At an old sketchbook … jotted down beside the drawing of a horse, a passing thought.

"The external form as result of the internal function ends up as symbol" Let me draw horses again.

As I’m working on paper, canvas and in plaster one figure dominates.

The figure of the Horseman Sometimes doubled over and sometimes bolt upright.

Finally, without me realizing it, what emerges from this adventure is my self-portrait.

I the victor. I too the vanquished.

Paris Prekas 276 277

277 www.art.com.gr

www.art.com.gr

Νικητής και ηττημένος 1977 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή

Victor and vanquished 1977 oil on canvas 97 × 97 cm private collection

Εικαστικές Τέχνες Ο Πάρις Πρέκας είναι προικισμένος καλλιτέχνης. Αυτό δε λέγεται από κεκτημένη συνήθεια, αλλά από πλήρη και αυστηρά αντικειμενικό χαρακτηρισμό της δουλειάς του. Απόδειξη, η τελευταία του έκθεση. Ένα και μοναδικό θέμα: το άλογο και ο αναβάτης του. Δεν είχα διαβάσει ακόμα το εξομολογητικό του σημείωμα, που συναγωνίζεται, ποιητικά, το εικαστικό του έργο, και μπαίνοντας στην «Ώρα» ένοιωσα αμέσως την ατμόσφαιρα, ή ακριβέστερα, το υπόστρωμα του συμβόλου. Το σύμβολο, άλλωστε, είναι σταθερό γνώρισμα της δουλειάς του. Θυμάμαι ένα μικρό χάλκινο Ίκαρο. Είναι και αυτός ένα πολυσήμαντο σύμβολο. Όχι με την υπερβατική έννοια, όπου επιμένουν ακόμη όσοι ακολουθούν την ψυχολογία του Γιουνγκ. Το σύμβολο, ως διολίσθηση ανάμεσα στους σφοδρούς πόθους και στην εξυψωτική έκφρασή του (με την έννοια του φροϋδικού Sublimierung). Είναι το μέσο, το μεταφορικό, για να υποδηλωθεί η έμμονη αντιδικία ανάμεσα στους βιολογικούς μας προσδιορισμούς και στους κοινωνικούς καταναγκασμούς. Και ακόμη, η κατάκτηση και η απεικόνιση αυτού του άγραφου κώδικα, που είναι εγχαραγμένος στα βάθη του ψυχισμού μας. Καταβολές από τη βιολογική μνήμη, ή μάλλον απομνημόνευση και εγγραφή των ιχνών από τις οργανικές προσπάθειες, για να κατισχύσουν τα ένστικτα αντίκρυ στο δυσχερές και επιτακτικό κοινωνικό 278 279

Visual Arts περιβάλλον. Και φυσικά στον ανταγωνισμό αυτό δεν υπάρχουν ούτε νικητές ούτε ηττημένοι. Υπάρχει μόνον ο πολυμορφισμός του ζώντος. Και αυτό το ξέρει, και αυτό το απεικονίζει με παλλόμενη εικαστική διάθεση ο Πάρις Πρέκας. Την εις εαυτόν κάθοδο επιχειρεί o Πάρις Πρέκας. Και την επιχειρεί με τόλμη, με διαύγεια. Ενσυνείδητα. Και αυτό έγκειται και η δυσχέρεια και η επιτυχία. Αυτή η introspection-interpretation (για να μεταχειριστούμε το λεξιλόγιο, αλλά και εν μέρει το σκεπτικό του P. Diel, μόλο που κάποτε παρασύρεται από αρχέτυπες γιουνγκιανές γοητείες) δεν έχει τίποτε το «αυτόματο και το ανεξέλεγκτο». Είναι, ίσως, έντονα θυμικά φορτισμένη, αλλά δεν αποθωρακίζεται ούτε στιγμή από τη σαφή και ακριβή σκέψη. Γνωρίζει πολύ καλά ο Πρέκας πως «το ανθρώπινο είδος δεν μπορεί να επαναχθεί (regresser) προς την ενστικτώδη σιγουριά». Τα σύμβολά του είναι η μαρτυρία για την εγρήγορση που κυριαρχεί στη συνείδησή του. Γνωρίζει πως τα πέρατα της ψυχής δεν βρίσκονται, όπως και για οποιοδήποτε άλλο φυσικό πράγμα, όποιον δρόμο κι αν πάρουμε. Ωστόσο, η απειρότητα του φυσικού δεν εμποδίζει την ορμή για την εποπτεία του εξ απόπτου. Να, γιατί διαλέγει το άλογο. Το σύμβολο της ενστικτώδους, της ατίθασης ορμής. Ο δυναμισμός του μπορεί ακόμη να φτάσει και στον όλεθρο. Όταν γίνεται αφηνιασμός. Αυτό, όμως,

Paris Prekas is a gifted artist. This is not said from force of habit, but from full and strictly objective evaluation of his work. Proof is his latest exhibition. One single subject: the horse and its rider. I had not yet read his confessional note, which vies poetically with his work in the visual arts, but on entering the ‘Ora’ Gallery I immediately felt the aura, or more precisely, the substrate of the symbol. The symbol is, in any case, a constant trait of his oeuvre. I remember a small bronze Icarus. It too is a symbol with manifold meanings. Not in the transcendental sense, on which those followers of Jung’s psychology still insist. The symbol, as slipping between its ardent desires and its elevating expression (in the sense of the Freudian Sublimierung). It is the medium, the metaphor, for denoting the persistent conflict between our biological determination and social compulsions. And furthermore: the conquest and the depiction of this unwritten code, which is etched in the depths of our psyche.

Roots from the biological memory or rather memorization and registration of traces from organic attempts to overcome the instincts when confronted with the difficult and imperative social milieu. And, naturally, in this antagonism there are neither victors nor defeated. There is only the polymorphism of the living. And Paris

COSTIS MERANAIOS VISUAL ARTS

ΚΩΣΤΗΣ ΜΕΡΑΝΑΙΟΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ

Νικητής και ηττημένος 1977 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή

Victor and vanquished 1977 oil on canvas 97 × 97 cm private collection

Prekas knows this, and depicts this with pulsating artistic disposition.

Paris Prekas endeavours the descent into himself.

And he does so with boldness and with clarity.

Consciously. And in this lies the difficulty and the success. This introspection-interpretation (to use the vocabulary, as well as, in part, the thinking of P. Diel, even though he is sometimes seduced by archetypal Jungian charms) has nothing that is ‘automatic and uncontrolled’. It is perhaps highly charged emotionally, but it is not unprotected even for a moment from lucid and precise thought. Prekas is well aware that ‘the human species cannot regress to instinctive certainty’.

His symbols are testimony of the alertness that dominates his consciousness. He knows that the ends of the soul, nor of any other physical thing, cannot be found, whatever road we take. Nevertheless, the immensity of the physical does not impede the urge for surveillance from afar. See why he chooses the horse. The symbol of the instinctive, of the uncontrollable urge. Its dynamism can even become destructive. When it bolts. But this same dynamism can lead also to redemption. The chariot that leads Parmenides to the goddess, in order for the proem to be heard, is drawn by horses. And for the great, liberating act, the hero and the poet will ride Pegasos. The

wings dematerialize the blind equine thrust and make it a means for us to discover in the skies our identity with the physical world and its powers. The unbridled urge to dominate, to survive, must be matched with the wisdom of discourse.

The Centaur will unite these two beings, only the synthesis of which secures biological survival.

Icarus will dare to fly only under his own powers.

He has the desire but not the sublimating might.

This whole world, which we carry within ourselves, Prekas presents in a work homologous in both content and expression.

Beyond the ‘classical’ eulogy of the formal elements, there is all the freedom of shapes. Throbbing beings, within an astonishingly perfect function of light, which at last brings the picture to life. A felicitous retrospection and annotation of the greatest feat of painting: the functionality of light. Behold the horse, brilliantly lit, in the middle of the picture. The painter has liberated this too from its instinctive predetermination. It stands there, ready for the great jubilant cry of ascent and freedom. It is not a blind force. It is the winged Moreas for everything that emanates from the daughters of Mnemosyne. The horses of the [Parthenon] frieze, the Centaurs of Olympia, Prekas’ horses are these.. And suddenly the light, focused on the centre, on critical points. Pass-

το ίδιο μπορεί να οδηγήσει και στη λύτρωση. Το άρμα που οδηγεί τον Παρμενίδη στη θέα, για ν’ ακροαστεί τον πρωτάκουστο λόγο, το σέρνουν τα άλογα. Και για τη μεγάλη, την ελευθερωτική πράξη, ο ήρωας και ο ποιητής θα ιππεύσουν τον Πήγασο. Τα φτερά αφαϋλώνουν την τυφλή ίππια φορά και την κάνουν μέσο για ν΄ ανακαλύψουμε στους αιθέρες την ταυτότητά μας με τον φυσικό κόσμο και τις δυνάμεις του. Η αχαλίνωτη ορμή για κυριαρχία, για να επιζήσει, θα πρέπει να συνταιριαστεί με τη σοφία του λόγου. Ο Κένταυρος θα συνενώσει αυτά τα δύο όντα, που μόνον η σύνθεσή του εξασφαλίζει τη βιολογική επιβίωση. Ο Ίκαρος θα αποτολμήσει την πτήση μόνο με τις δικές τους δυνάμεις. Έχει τον πόθο, όχι όμως και τη μεταρσιωτική ισχύ. Όλον αυτόν τον κόσμο, που τον κουβαλούμε εντός μας, ο Πρέκας μάς τον παρουσιάζει με ένα έργο ομόλογο και προς το περιεχόμενο και προς την έκφρασή του. Στους πίνακές του βλέπουμε να έχει ενσωματώσει, σε μια προσωπική εμπειρία, τη μεγάλη εικαστική μάθηση. Προπαντώς, πέρα από την «κλασική» ευλογία των μορφικών στοιχείων, υπάρχει όλη η ελευθερία των σχημάτων. Δονούμενα όντα, μέσα σε μια εκπληκτικά άρτια λειτουργία του φωτός, που, επιτέλους, ζωοποιεί τον πίνακα. Μια ευτυχής αναδρομή και υπόμνηση για το μεγαλύτερο άθλο της ζωγραφικής: τη 280 281

www.art.com.gr

COSTIS MERANAIOS VISUAL ARTS

λειτουργικότητα του φωτός. Ίδεστε το άλογο, πάμφωτο, καταμεσής στον πίνακα. Ο ζωγράφος το απελευθέρωσε και αυτό από τους ενστικτώδεις προσδιορισμούς του. Στέκεται εκεί, πρόθυμο για το μεγάλο αλαλαγμό της ανόδου και της ελευθερίας. Δεν είναι τυφλή δύναμη. Είναι ο φτερωτός Μορέας για καθετί που εκπορεύεται από τις κόρες της Μνημοσύνης. Τα άλογα της ζωφόρου, οι Κένταυροι της Ολυμπίας, αυτά είναι τα άλογα του Πρέκα. Και ξαφνικά το φως, εστιασμένο στο κέντρο σε καίρια σημεία. Να διαπέρνα τα σκοτάδια, να τα ακτινοβολεί, κάνοντάς τα να δίνουν τις πράσινες, τις καφετιές και τις άλλες ανταύγειες. Ο μεγάλος χρωματικός ρεαλισμός, το καύχημα των μεγάλων δασκάλων της ζωγραφικής... που είναι μαζί και η μοναδική γνώση, βαθύτερη εικαστική προσπέλαση προς το αντικείμενο. Το φως αρχέγονο και καθημερινό. Στοιχείο του κόσμου και ύλη της αλήθειας. Αυτό το κάλλος, που είναι και η μεγάλη αρετή για τον εικαστικό καλλιτέχνη, μας έδωσε ο Πάρις Πρέκας. Επίτευγμα και κατάκτηση. Αρμονία και γνώση... Κωστής Μεραναίος Κριτικός Τέχνης Περιοδικό Καινούργια Εποχή, Χειμώνας 1979

282 283

ing through the darkness, radiating upon them, creating green, brown and other reflections. The great chromatic realism, the pride of the great masters of painting... which is also the unique knowledge, the deeper visual access to the object. Light primeval and diurnal. Element of the cosmos and stuff of truth. This beauty, which is also the great virtue for the visual artist, Paris Prekas has given us. Achievement and conquest.

Harmony and knowledge...

Costis Meranaios Art Critic Periodical Kainourgia Epochi, Winter 1979

Νικητής και ηττημένος 1977 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή

Victor and vanquished 1977 oil on canvas 97 × 97 cm private collection

www.art.com.gr

ΚΩΣΤΗΣ ΜΕΡΑΝΑΙΟΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ

Νικητής και ηττημένος 1971 λάδι σε καμβά 81 × 64 εκ. συλλογή Μελέτη Φικιώρη

Victor and vanquished 1971 oil on canvas 81 × 64 cm Meletis Fikioris collection

Νικητής και ηττημένος 1971 λάδι σε καμβά 81 × 64 εκ. συλλογή Μελέτη Φικιώρη

Victor and vanquished 1971 oil on canvas 81 × 64 cm Meletis Fikioris collection

284 285 www.art.com.gr

Νικητής και ηττημένος

Victor and vanquished

1977 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ.

1977 oil on canvas 97 × 97 cm 286 287

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Ιππέας σε κάτοπτρο 1977 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. συλλογή Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Φλώρινας

Horseman in mirror 1977 oil on canvas 97 × 97 cm Florina Museum of Contemporary Art collection

σελ. 290

Ηνίοχος νικητής 1977 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. page 290

Auriga victor 1977 oil on canvas 97 × 97 cm

σελ. 291

Ηνίοχος νικητής 1977 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή page 291

Auriga victor 1977 oil on canvas 97 × 97 cm private collection 288 289

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Ο μοναχικός καβαλάρης 1978 γλυπτική σε πωρόλιθο 38 × 25 × 25 εκ.

The lonely rider 1978 sculpture in limestone 38 × 25 × 25 cm 292 293

Συνοδοιπόροι ταξιδευτές 1975 γλυπτική σε πωρόλιθο 47 × 23 × 19 εκ. ιδιωτική συλλογή

Fellow travellers 1975 sculpture in limestone 47 × 23 × 19 cm private collection 294 295

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Νικητής και ηττημένος 1977 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή

Victor and vanquished 1977 oil on canvas 97 × 97 cm private collection

Συνοδοιπόροι ταξιδευτές 1976 γλυπτική σε λευκό μάρμαρο Πάρου 41 × 21 × 21 εκ. ιδιωτική συλλογή

Fellow travellers 1976 sculpture in white Parian marble 41 × 21 × 21 cm private collection 296 297

β

α

α, γ Médaille 1978 καθαρό ασήμι 10 × 10 × 0,5 εκ.

γ

Medals 1978 silver 10 × 10 × 0,5 cm

β

σελίδες 299, 300, 301

Δακτυλίδια με μπρούντζο, ασήμι, κόκαλο, αλπακά κ.α. υλικά

Νομίσματα σε χρυσό

pages 299, 300, 301

Coins in gold

Rings in bronze, silver, bone, alpaca and other materials

298 299 www.art.com.gr

300 301 www.art.com.gr

Το μαγικό κουτί της Πανδώρας χειροποίητο ξύλινο κουτί γρίφος, με κρυφές κρύπτες, κατασκευή του καλλιτέχνη με ενσωματωμένο πυρίτη λίθο 22 × 30 × 32 εκ.

Pandora’s magic box hand made wooden puzzle box, with secret drawers, made by the artist with incorporate pyrites stone 22 × 30 × 32 cm 302 303

www.art.com.gr

Το Μαζί

Mazi (Together)

1978 λάδι σε καμβά 69 × 100 εκ. συλλογή Alpha Bank

1978 oil on canvas 69 × 100 cm Alpha Bank collection

www.art.com.gr

ηλιακά ρολόγια

sundial

www.art.com.gr 306 307

Ο Πλάτων στο «Συμπόσιο», σε κάποιο σημείο, αναφέρεται στο Σωκράτη, που βρίσκεται ξαπλωμένος με τους μαθητές του στο ύπαιθρο και συζητάει για διάφορα θέματα, κάτω από έναν καταγάλανο ουρανό.

Plato in the Symposium refers at some point to Socrates, who is lying on the ground in the countryside with his disciples and discussing various issues under a bright blue sky.

Σε μια στιγμή, πετάγεται όρθιος, στήνει τη μαγκούρα του, κάθεται στη γη, κοιτάει τον ίσκιο τους και λέει στους μαθητές του: «Ώρα να πηγαίνουμε».

At one moment he jumps up, sets his stave upright in the ground, looks at the shadow and says to his disciples: ‘It’s time for us to leave’.

Χωρίς να το καταλάβω, πήρα την εντολή να μπω στην περιπέτεια του ηλιακού ρολογιού. Την τόσο γοητευτική περιπέτεια του προβληματισμού.

Without realizing it, I was commanded to embark on the adventure of the sundial. The fascinating adventure of problem solving.

Αυτό που με ενδιέφερε ήταν να βγει μία εκφραστική φόρμα. Μία φόρμα που θα στεκόταν απέναντι στον ήλιο, για να μας αποκαλύψει κάτι.

What interested me was the emergence of an expressive form. A form that would stand opposite the sun, in order to reveal something to us.

Χωρίς να το καταλάβω ... ψάχνοντας την ώρα, πέρναγαν τα χρόνια…

Without realizing it ... in searching for the hour of day, the years passed by ...

Πάρις Πρέκας

Paris Prekas

Μακέτα για ηλιακά ρολόγια 1975-79 φύλλο μπρούντζου σφυρήλατος χαράξεις και κολλήσεις κ.α.

Model for sundials 1975-79 bronze sheet, hammered with incisions, soldering, etc.

Ηλιακό ρολόι 1976 μπρούντζος σφυρήλατος 260 × 270 εκ. Είσοδος του Μουσείου Ιων Βορρές, Παιανία Αττικής

Sundial 1976 hammered bronze 260 × 270 cm Entrance to the Ion Vorres Museum, Paiania, Attica 308 309

309 www.art.com.gr

www.art.com.gr

Μακέτα για ηλιακά ρολόγια 1975-79 φύλλο μπρούντζου σφυρίλατος χαράξεις και κολλήσεις κ.α.

Model for sundials 1975-79 bronze sheet, hammered with incisions, soldering, etc.

310 311

«Mυθιστόρημα» Aστήρ Bουλιαγμένης

“Mythistorema” hotel, Αstir Vouliagmeni

[…] Η επόμενη ευκαιρία που μου δόθηκε για συνεργασία με τον Πάρι Πρέκα, ήταν αρκετά χρόνια αργότερα, όταν με τον Μανώλη Βουρέκα και τον Αντώνη Γεωργιάδη φτιάχναμε το ξενοδοχείο Ναυσικά της Α.Ξ.Ε. ΑΣΤΗΡ, θυγατρικής της Ε.Τ.Ε., στο Μικρό Καβούρι της Βουλιαγμένης. Τη μελέτη την είχαμε κερδίσει σε πανελλήνιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό. Ο διαγωνισμός αυτός είχε γίνει την εποχή της Χούντας, όταν με είχαν απομακρύνει από την Ε.Τ.Ε. ως πρόσωπο ανεπιθύμητο. Η πρώτη μου σκέψη, όταν αναλάβαμε τη μελέτη του έργου, ήταν να πετύχω τη συνεργασία με εικαστικούς καλλιτέχνες για τη συμπλήρωση της αρχιτεκτονικής μας. Έτσι, ανετέθη στον Μ. Κατζουράκη να ασχοληθεί με τις τοιχογραφίες στους χώρους των ανελκυστήρων και των κλιμακοστασίων, ένα γλυπτό του Γιάννη Παππά τοποθετήθηκε πλάι στην είσοδο του ξενοδοχείου και τέλος, στον Πάρι Πρέκα ανετέθη η τοιχογραφία πίσω από τον πάγκο υποδοχής, αριστερά από την είσοδο. Όπως και στο υποκατάστημα της Ε.Τ.Ε. στην Πλατεία Συντάγματος, ο Πάρις και εδώ, αντί για έργο ζωγραφικό, έφτιαξε έργο γλυπτό, με θέμα τα ναυάγια που εκβράζει η θάλασσα στον αιγιαλό. Και εδώ, με φινέτσα και διακριτικότητα στη σύνθεσή του, ο Πάρις αποδίδει όλη την τραγικότητα του ναυαγίου, της οποίας, τελικά, μόνο τεκμήριο είναι τα λίγα συντρίμμια του χαμένου καραβιού που η θάλασσα εναποθέτει στην ακτή.

[…] The next opportunity I was given to work with Paris Prekas was quite a few years later, when Manolis Vourekas, Antonis Georgiadis and I constructed the 'Nafsika' Hotel, belonging to the ASTIR Joint Stock Hotel Company, a subsidiary of the National Bank, at Mikro Kavouri, Vouliagmeni. We had won the commission for the design in a panhellenic architectural competition. This competition had been held under the military dictatorship, when I had been dismissed from the National Bank as an undesirable. My first thought when we undertook the design of the project was to gain the collaboration of visual artists in order to complement our architecture.

Thus Michalis Katzourakis was commissioned to be responsible for the wall- paintings in the areas of the lifts and staircases, a sculpture by Yannis Pappas was installed next to the hotel's entrance, and the wall-painting behind the reception desk, on the left of the entrance, was commissioned from Paris Prekas. As in the case of the National Bank branch in Syntagma Square, here too Paris, instead of a work of painting, produced a sculpture with wrecks washed up by the sea on the shore as its subject. And here too, with finesse and discretion in his composition, Paris rendered all the tragic nature of a shipwreck, of which in the end the only evidence was the few pieces of wreckage of the lost ship which the sea deposits on the shore.

Η τελευταία μου συνεργασία με τον Πάρι ήταν, όταν από αίσθημα φιλίας προς εμένα, με συμβούλεψε για τα χρώματα του θεάτρου Εξαρχείων, που ανήκει στην κόρη μου, Αννίτα Δεκαβάλλα. Το θέατρο στεγάζεται σε ένα διατηρητέο νεοκλασικό του τέλους του 19ου αιώνα, και εκεί πάλι φάνηκε όλη η ευτυχία του Πάρι, που για μένα παραμένει πάντα ζωντανός μέσα από το έργο του. Χώρια, όμως, απ’ αυτό, η συνεργασία με τον Πάρι, χάρις στον χαρακτήρα του, ήταν μια συνεχής χαρά και ευχαρίστηση.

The last time that I worked with Paris was when, as an act of friendship towards me, he advised on the colours for the Exarcheia theatre which belongs to my daughter, Annita Dekavalla. The theatre is housed in a scheduled neo-Classical building of the nineteenth century, and there again, all Paris's happiness, which for me always remains alive through his work, was apparent.

But even apart from this, working with Paris, because of his character, was a constant joy and pleasure.

Κωνσταντίνος Ν. Δεκαβάλλας

Constantinos N. Dekavallas

Ομότιμος καθηγητής Ε.Μ.Π., 2009

Professor, N.M.Polytechnic School of Athens, 2009 312 313

www.art.com.gr

Το Μυθιστόρημα

Mythistorema

1978-79 γλυπτική σύνθεση σε ξύλο με φόντο μπρούντζο 2,6 × 16,50 μ. Η ξυλόγλυπτη σύνθεση «Μυθιστόρημα» κατασκευάστηκε χωρίς καρφιά με την μέθοδο κατασκευής των ελληνικών πλοίων του 6ου αιώνα π.Χ.

1978-79 sculptural composition in wood and bronze background 2,6 × 16,50 m The sculptural composition was carved and composed without nails as the technique of the greek ships constraction of the 6th century BC.

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Η μελέτη του έργου έγινε ειδικά για τον χώρο της reception του νέου ξενοδοχείου «Αστήρ» της Βουλιαγμένης. Οι αρχιτέκτονες Μανόλης Βουρέκας, Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας και Αντώνης Γεωργιάδης που μελέτησαν το ξενοδοχείο με κάλεσαν και δεν μου έθεσαν περιορισμούς. Άρα ήμουν ελεύθερος να δουλέψω σε οποιαδήποτε ύλη και οποιοδήποτε θέμα. Σ’ όλη μου τη ζωή αγάπησα δύο θέματα και χωρίς να έχω πρόθεση διαρκώς επανέρχομαι σ’ αυτά. Τα άλογα και τα πλοία. Το περιβάλλον και το μέρος για το οποίο θα γινόταν το έργο μ’ έσπρωξαν στο ένα απ΄αυτά. Τα πλοία. Συγχρόνως κάποιοι στίχοι του Σεφέρη και το Μυθιστόρημα μου έλυναν το πρόβλημα της επιλογής του θέματος «Μυθιστόρημα»

The work was designed specially for the reception area of the new “Astir” Hotel at Vouliagmeni.

The architects Manolis Vourekas, Constantinos Dekavallas, and Antonis Georghiadis, who had designed the hotel, issued an invitation to me, but did not lay down any restrictions. Thus I was free to work in any material and on any subject.

Throughout my life I have loved two subjects, and without intending it, I have constantly reverted to them. Horses and ships.

The environment and place where the work was to be situated impelled me in the direction of one of these. Ships. At the same time, some lines of Seferis from “Mythistorema” (Poem) solved the problem of a choice of subject: Mythistorema.

VIII. [...] What are they after, our souls, travelling

Σελ. 58 Η’

[...] Μα τι γυρεύουν οι ψυχές

μας ταξιδεύοντας Πάνω στα σαπισμένα θαλάσσια ξύλα από λιμάνι σε λιμάνι [...] Σελ. 61 Ι’

[...] Βλέπουμε να φωτίζονται στο

ηλιόγερμα σπασμένα ξύλα από ταξίδια που δεν τέλειωσαν [...] Σελ. 63 ΙΒ’

[...] μποτίλια στο πέλαγο [...] [...] Ξαναμπαρκάρουμε με τα σπασμένα μας κουπιά [...]

316 317

On rotten brine-soaked timbers from harbour to harbour [...]

X. [...] We see, lit in the sunset

the broken planks from voyages which never ended [...]

XII. [...] Bottle in the sea [...] [...] We set out again with our broken oars [...]

Το έργο καλύπτει μια επιφάνεια 37 m2 και χρησιμοποιήθηκαν δύο ύλες: μπρούντζος -για το φόντοκαι ξύλο για τα τμήματα που αποτελούν το κυρίως έργο και που θυμίζουν κομμάτια κατεστραμμένων καραβιών εκβρασμένα και δουλεμένα απ΄ το κύμα.

The work covers an area of 37 m2, and two materials were used: bronze -for the background- and wood for the parts which make up the main work and which are reminiscent of fragments from ruined ships washed up and worked upon by the waves.

Ένας βρόγχος υπήρξε απ’την αρχή για μένα, τα ξύλινα αυτά τμήματα να μην είναι νατουραλιστικά, ενώ θα έπρεπε συγχρόνως να είναι μεταξύ τους λειτουργικά.

There was for me a dilemma from the very start: these wooden parts were not to be naturalistic, whereas at the same time they had to be functional among themselves.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό σημείο του έργου αυτού είναι ότι δεν ήθελα σ’ όλους αυτούς του όγκους ξυλείας που χρησιμοποιήθηκε να μπει ούτε ένα καρφί από μέταλλο. Έτσι όλα τα τμήματα συνδέονται μεταξύ του με καβίλιες (κάτι σαν ξύλινα καρφιά).

Another distinctive point about this work is that I didn't want even a single nail, anything that was metal, to go into all these masses of timber which were used. Thus all the parts are joined together with 'kavilies' (something like wooden nails).

Σ’ αυτή την ιδέα ίσως να μ’ έσπρωξε και το πλοίο της Κυρήνειας που είχε βρεθεί πριν μερικά χρόνια στην Κύπρο και που απ’ αυτό μάθαμε πώς συναρμολογούσαν τα πλοία τους στην αρχαιότητα.

I was perhaps also prompted to this idea by the Kyrenia ship which was found a few years ago off Cyprus, and from which we learnt how ships were built in antiquity.

Πάρις Πρέκας

Paris Prekas

318 319

www.art.com.gr

www.art.com.gr

322 323

Bull’s head

Κεφάλι ταύρου

Bull’s head

1979 γλυπτική σε ξύλο 50 × 48 × 50 εκ.

1979 sculpture in wood 50 × 48 × 50 cm

1979 γλυπτική σε ξύλο κέρατο από σφυρήλατο αλπακά και ξύλο 96 × 52 × 36 εκ.

1979 sculpture in wood horns of hammered alpaca and wood 96 × 52 × 36 cm

www.art.com.gr

Κεφάλι ταύρου

Ίκαρος

Icarus

Ίκαρος

Icarus

1979 γλυπτική σε ξύλο 122 × 115 × 81 εκ.

1979 sculpture in wood 122 × 115 × 81 cm

1979 γλυπτική σε ξύλο 115 × 81 × 81 εκ.

1979 sculpture in wood 115 × 81 × 81 cm

324 325

Icarus kite

Ίκαρος

Icarus

1980 γλυπτική σε ξύλο 75 × 75 × 10 εκ.

1980 sculpture in wood 75 × 75 × 10 cm

1980 γλυπτική σε ξύλο Tο ράμφος είναι σίδερο από ερπύστρια.

1980 sculpture in wood

122 × 117 × 40 εκ.

122 × 117 × 40 cm

The beak is iron from a tank.

www.art.com.gr

Ίκαρος χαρταετός

πέμπτη ενότητα

part V

1980-1989

1980-1989

γίγαντες της θάλασσας

tankers

Δεν είναι η πρώτη φορά που τριγυρίζω στο χώρο του υγρού στοιχείου.

This isn't the first time that I've roamed in the world of the liquid element.

Η πρώτη μου επαφή, γύρω στη δεκαετία του ’60. Τα κυκλαδίτικα λιμάνια. Θέματα γεμάτα ανθρωπιά, φως, χαρά και ανταύγειες. Το σκάφος δε, μικρό.

My first contact, round about the ’60s. And the craft was small.

Σήμερα τα τάνκερ –το σκάφος μεγάλο, κολοσσός– θα μπορούσαμε να πούμε μας συνθλίβει.

Today, the Tankers –the vessel is large, a colossus– we could say that it crushes us.

The reflections full of rust and dark liquidity.

Οι ανταύγειες γεμάτες σκουριά και σκοτεινή υγρασία.

Wherever we go in Greece, we see them waiting, moored at anchor.

Όπου και αν γυρίζουμε στην Ελλάδα, τα βλέπουμε να περιμένουνε δεμένα στην άγκυρα.

All these things are the stimulus which called forth the result, the work.

Όλα αυτά είναι το ερέθισμα που προκάλεσε το αποτέλεσμα, το έργο.

The aim remains single: the journey.

Ο στόχος παραμένει ένας: το ταξίδι.

It doesn't matter if it is a journey of toil, of danger, of joy, or of recreation.

Δεν έχει σημασία αν είναι το ταξίδι του μόχθου, του κινδύνου, της χαράς ή της αναψυχής.

What should emerge from the work is the essence of the journey in visual terms.

Αυτό που πρέπει να βγει από το έργο είναι η ουσία του ταξιδιού, εικαστικά.

The wetness, the reflections, the perpetual motion of the liquid element.

Η υγρασία, οι αντανακλάσεις, η αέναη κίνηση του υγρού στοιχείου.

This shows that at the time when my radars capture the message, it has not been decoded yet.

Αυτό δείχνει πως την ώρα που τα ραντάρ μου συλλαμβάνουν το μήνυμα, αυτό δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί ακόμα.

Paris Prekas

Πάρις Πρέκας 326 327

www.art.com.gr

Ο κόλπος της Ιτέας

The bay of Itea

1980 υδατογραφία 51 × 73 εκ. ιδιωτική συλλογή

1980 watercolour 51 × 73 cm private collection

www.art.com.gr

Γλυπτά αιωρούμενα στο κύμα

Sculptures hovering on the waves

του Χάρη Καμπουρίδη

of Haris Kambouridis

Δεν υπάρχει, ίσως, δυσκολότερη ζωγραφική από την υδατογραφία εκ του φυσικού. Επίπονη εξάσκηση και ιδιαίτερο ταλέντο χρειάζεται ο ζωγράφος, ώστε να μπορεί να μετατρέψει σε χρώμα και σε σχήμα όσα αντικρίζει, σε διάστημα ελάχιστων λεπτών. Φευγαλέο είναι το ίδιο το θέαμα, αφού πράγματι οι φωτιστικές του συνθήκες -αυτές που του έδωσαν την ελκυστική ομορφιά του- μεταβάλλονται από στιγμή σε στιγμή. Αστραπιαία είναι η κίνηση του χεριού, καθώς πηγαινοέρχεται από την παλέτα στο απορροφητικό χαρτί, χρωματίζοντας. Ταχύτατη είναι η λειτουργία του μυαλού και της ψυχής, καθώς επιλέγονται τα χρώματα που αντιστοιχούν με το θέαμα, καθώς κλιμακώνονται στους τόνους και καθώς αναλαμβάνουν να καταγράψουν όσα αντικρίζει το βλέμμα και όσα αισθάνεται ο ζωγράφος. Ένα κρεσέντο τεχνικής και συναισθημάτων που κορυφώνεται, καθώς ο καλλιτέχνης επιδιώκει να συλλάβει τη στιγμή, να την προλάβει, να την αρπάξει απ’ το εφήμερο και να την απαθανατίσει στη ζωγραφική επιφάνεια. Ελάχιστοι έλληνες ζωγράφοι τόλμησαν να ασχοληθούν μ’ αυτό το ζωγραφικό είδος, κι ακόμη λιγότεροι έχουν θέμα τη θάλασσα. Μέτρο των πραγμάτων παίρνει κανείς, εάν αναλογισθεί ότι ο Κ. Βολανάκης στον 19ο αιώνα και ο Σπ. Βασιλείου στο β’ μισό του 20ού, μαζί με τον Π. Τέτση, είναι οι κορυφαίοι θαλασσογράφοι μας, κι απ’

αυτούς μόνο ο τελευταίος συμβαδίζει με τον Πάρι Πρέκα στην αυθόρμητη αγάπη για τη θαλασσινή υδατογραφία. Εκτός απ’ το ιδιαίτερο ταλέντο και την πολύχρονη εξάσκηση, η ακουαρέλα είναι επιπλέον και ένα είδος που απευθύνεται σε εκλεκτικότερους φιλότεχνους-συλλέκτες απ’ όσο η ελαιογραφία ενδιαφέρει αυτούς που αναζητούν τη μοναδικότητα και το ανεπανάληπτο της δημιουργικής στιγμής, και όχι την ήρεμη επεξεργασία του εργαστηρίου. Η ακουαρέλα με θέμα τη θάλασσα είναι μια όμορφη ζωγραφική, λυρική σαν το όνειρο στο κύμα του Α. Παπαδιαμάντη. Συστατικά της είναι το φως, όπως αναδεικνύει το γαλάζιο χρώμα του ουρανού και της θάλασσας, έχοντας τον κεντρικό οριζόντιο άξονα, το ανθρώπινο θέμα. Ο Πάρις Πρέκας ζωγράφισε πολλές ακουαρέλες, τοπία απ’ όλα τα μέρη της Ελλάδας και από πολλά της Ευρώπης. Είναι ο κατεξοχήν ταξιδιωτικός ζωγράφος μας. Ωστόσο, τα έργα όπου συμπυκνώνεται η προσωπική του τεχνική και καλλιτεχνική φιλοσοφία είναι αυτά με θέμα τα τάνκερ. Όλα όσα αναφέραμε πριν για τη θαλασσογραφία, παίρνουν επιπρόσθετες διαστάσεις στα έργα αυτά. Ο κεντρικός οριζόντιος χώρος απεικονίζει ένα ή περισσότερα τάνκερ ή φορτηγά, τα γνωστά μεγάλα δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν πετρέ-

There is perhaps no more difficult genre of painting than water-colours from life. The painter needs laborious practice and a special talent to be able to convert what he sees into colour and pattern in the space of a few moments. The object seen is itself fleeting, since in reality the lighting conditions - which give it its attractive beauty - change from moment to moment. The movement of the hand is as swift as lightning between the palette and the absorbent paper as it colours. The functioning of the brain and the soul is of the swiftest as the colours which correspond to the object seen are chosen, as they are scaled to the tones and as they undertake to record what the gaze sees and what the painter feels. There is a crescendo of technique and emotions which reaches its culmination as the artist seeks to capture the moment, to anticipate it, to snatch it from the ephemeral and to immortalise it on the painted surface.

Very few Greek painters have dared to engage in this genre of painting, and even fewer have taken the sea as their subject. One can take a measure of things by reflecting that Constantinos Volonakis in the nineteenth century and Spyros Vasileiou in the second half of the twentieth, together with Panaghiotis Tetsis, are the leading Greek seascape artists, and of these only the latter is in step with 330 331

www.art.com.gr

Tankers στον κόλπο της Ιτέας

Tankers in the bay of Itea

1983 υδατογραφία 51 × 65 εκ.

1983 watercolour 51 × 65 cm

Paris Prekas in his spontaneous love of the seascape water-colour. Apart from the special talent and many years of practice required, the watercolour is, moreover, a genre which is addressed to more eclectic art-lovers and collectors than oil-paintings and is of interest to those who are looking for the uniqueness and unrepeatability of the moment of creation, and not the calm elaboration of the studio.

A water-colour on the subject of the sea is a beautiful painting, as lyrical as the ‘dream on the waves’ of Alexandros Papadiamantis. Its constituents are the light, as it brings out the blue colour of the sky and the sea, with the human subject as the central horizontal axis.

Paris Prekas painted many water-colours, landscapes from every part of Greece and from many parts of Europe: he is the Greek travel painter par excellence. However, the works in which his individual technique and philosophy of art are condensed are those with tankers as their theme.

Everything that has been said about seascape painting takes on additional dimensions in these works. The central horizontal space shows one or more tankers or freighters, the familiar vessels which transport oil or commodities. The subject is one of grandeur, first of all in terms of mass, since it is the central visual element, and semantically 332 333

ΧΑΡΗΣ ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗΣ ΓΛΥΠΤΑ ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΑ ΣΤΟ ΚΥΜΑ

resembles a stable bulk, permanent, truly like a mountain range because these colossal vessels are at anchor and calm. The other visual features of the landscape are not greatly apparent; we do not see, for example, mountains, dry land or trees or clouds, but only these tankers, the sea and the sky, and sometimes traces of dry-docks.

The environment is diaphanous; sky and sea are bathed in light. The tankers are shown as imposing, magnificent, rustcoloured masses in a horizontal perspective of space, often reduplicated by the reflection in the mirror of water below them or by their shadow. Very few other features serve to show that these are freighter vessels - the cranes and bridges on the deck. ln these paintings of Prekas the basic visual role of the tanker is virtually abstract rather than descriptive. It is the central episode of the painter’s intense activity on the picture - of the lines of colour which are condensed or diluted, of the dialogues of the rust-coloured with the bright, of the recognisable with the suggestive and abstractive.

It is not difficult to see these water-colours as abstract painting, in spite of their clear and realistic central theme. Prekas was a highly gifted and practised craftsman, he enjoyed the ritual of painting, and the subject is the starting-point for his own dynamic relation with his art. He takes risks in his

λαιο ή εμπορεύματα. Το θέμα είναι μεγαλοπρεπές, ως όγκος καταρχήν, αφού είναι το κεντρικό οπτικό στοιχείο, και σημειολογικά μοιάζει με όγκο σταθερό, μόνιμο, σαν οροσειρά, πράγματι, αφού τα κολοσσιαία αυτά πλοία είναι αγκυροβολημένα και ήρεμα. Τα άλλα γνωστά οπτικά στοιχεία του τοπίου δεν εμφανίζονται και πολύ, δε βλέπουμε π.χ. βουνά, στεριά ή δέντρα ή σύννεφα, παρά αυτά τα τάνκερ, τη θάλασσα και τον ουρανό, καμιά φορά και ίχνη από εγκαταστάσεις λιμενισμού. Το περιβάλλον είναι διάφανο, ουρανός και νερό λούζονται στο φως. Τα τάνκερ παρουσιάζονται επιβλητικά, μεγαλοπρεπείς σκουρόχρωμοι όγκοι σε οριζόντια προοπτική χώρου, συχνά αναδιπλασιασμένοι από την αντανάκλαση, στον υδάτινο καθρέφτη κάτω τους ή από τη σκιά τους. Ελάχιστα άλλα στοιχεία έρχονται να δηλώσουν ότι πρόκειται για φορτηγά-πλοία -οι γερανοί και οι γέφυρες στο κατάστρωμα. Στους πίνακες αυτούς του Πρέκα ο βασικός εικαστικός ρόλος του τάνκερ είναι σχεδόν αφαιρετικός, όχι περιγραφικός. Είναι το κεντρικό επεισόδιο της έντονης δραστηριότητας του ζωγράφου πάνω στον πίνακα: των χρωματικών γραμμών που συμπυκνώνονται ή αραιώνονται, των διαλόγων του σκουρόχρωμου με το φωτεινό, του αναγνωρίσιμου με το υπαινικτικό κι αφαιρετικό.

www.art.com.gr

HARIS KAMBOURIDIS SCULPTURES HOVERING ON THE WAVES

ΧΑΡΗΣ ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗΣ ΓΛΥΠΤΑ ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΑ ΣΤΟ ΚΥΜΑ

Δεν είναι δύσκολο να δει κανείς αυτές τις υδατογραφίες ως αφαιρετική ζωγραφική, παρά το σαφές και ρεαλιστικό μάλλον κεντρικό θέμα τους. Ο Πρέκας είναι καλά προικισμένος και ασκημένος μάστορας, χαίρεται τη ζωγραφική τελετουργία, το θέμα είναι η αφορμή για τη δική του δυναμική σχέση με την τέχνη του. Ριψοκινδυνεύει, αναζητώντας τολμηρές φωτιστικές γειτνιάσεις, συλλαμβάνει και καταγράφει τονικότητες και κινήσεις μόλις ορατές στο μάτι, μετατρέποντάς τες σε κεντρικό θέμα πολλές φορές. Στιγμές-στιγμές, ο θεατής διαισθάνεται ότι ο Πρέκας -ο ήρεμος, πράος και τόσο αγαπητός αυτός ζωγράφος που έφυγε νωρίς από κοντά μαςδε ζωγραφίζει την εικόνα που αντικρίζει, αλλά τη χρησιμοποιεί ως αφορμή, για να εκστασιαστεί εξπρεσιονιστικά, σ’ ένα δρομολόγιο παράλληλο με του Θ. Τσίγκου. Άλλες φορές πάλι, ο θεατής έχει την αίσθηση ότι ο ζωγράφος μετατρέπεται σε θηρευτή εικαστικών στιγμών, ψάχνει -σαν φωτορεπόρτερ!- τη μοναδική εκείνη στιγμή, την ανεπανάληπτη, στην οποία πρέπει να πατήσει τη σκανδάλη και να «γραπώσει» την ιδιοσυστασία του θέματος, εν προκειμένω το λίκνισμα του πλοίου ή την προέκτασή του στο βάθος των υδάτων, το πώς επιβάλλεται πάνω στο θαλασσινό τοπίο ή το πώς ενώνεται ερωτικά μαζί του. Όμως, αυτοί οι χρωματικοί κολοσσοί στο μέσο

HARIS KAMBOURIDIS SCULPTURES HOVERING ON THE WAVES

του γαλάζιου, είναι στιγμές που ξεφεύγουν απ’ την αναγνωρίσιμη πραγματικότητα και παίρνουν συμβολικές προεκτάσεις. Άλλοτε -όπως προαναφέραμε- μοιάζουν με μικρές νησίδες, οροσειρές που ο άνθρωπος έφτιαξε μέσα στη θάλασσα. Άλλοτε με γίγαντες από άλλους κόσμους που ξεπρόβαλλαν από τα έγκατα. Κι άλλοτε με τραυματισμένους, παροπλισμένους πολεμιστές- κολοσσούς που αποσύρθηκαν σε ησυχαστήρια σε μεγάλη πλέον ηλικία, όπως σε κάτι παλιά ναυτικά μυθιστορήματα του Α. Καρκαβίτσα ή του Ρ.Λ. Στήβενσον. Για το δικό μου προσωπικό βλέμμα, είναι, επίσης, στιγμές που η κίνησή τους μου θυμίζει την αιωρούμενη κίνηση όσων χορεύουν ζεϊμπέκικο ή απτάλικο, το δέκατο εκείνο του δευτερολέπτου, όπου η στατική σταθερότητα θα απειληθεί από ένα λίκνισμα, ή μόλις το έχει υπερβεί αποτελεσματικά. Συνταιριάζω, επίσης, παραμέσα μου τη γαλήνια ατμόσφαιρα που αποπνέουν με την ανάλογη ατμόσφαιρα έργων των συμβολιστών μαθητών του Ν. Γύζη, με κεντρικό θέμα τα άτομα μεγάλης ηλικίας. Ναι, διακριτικά μεν, αλλά υπάρχει αρκετός συμβολισμός. «Ανάπαυση του Πολεμιστή» θα μπορούσε να είναι ένας άλλος τίτλος στη σειρά αυτών των υδατογραφιών του Πρέκα. Πολεμιστών της ρωμαίικης ναυτοσύνης που τώρα ξεκουράζονται

quests for daring collocations of light, and captures and records tonicities barely visible to the eye, often converting them into a central theme.

At times, the beholder senses that Prekas - that calm, mild man and much-loved painter who died young - is not painting the image which he sees, but is using it as a starting-point for an ecstasy in expressionistic terms, on a route parallel to that of Th. Tsingos. At other times again, the viewer has the feeling that the painter is turning into a pursuer of visual moments, he is seeking - like a photoreporter - for that unique, unrepeatable moment at which he must ‘pull the trigger’ and ‘clutch’ the constitution of the subject, in this case the rocking of the vessel or its extrapolation into the depths of the waters, how it imposes itself on the seascape or how it unites itself erotically with it.

However, these Colossuses of colour in the middle of the blue are moments which elude recognisable reality and take on symbolic implications. Sometimes - as we have said - they are like small islets, mountain ranges which man has made in the sea.

At other times they resemble giants from other worlds which project from the bowels of the earth.

At yet others they are like injured, laid-up warrior Colossuses who have withdrawn to hermitages at what is now a great age, like some old tales of the sea by Karkavitsas or Robert Louis Stevenson.

www.art.com.gr 334 335

Tankers στον κόλπο της Ιτέας

Tankers in the bay of Itea

1986 υδατογραφία 51 × 65 εκ.

1986 watercolour 51 × 65 cm

To my own eye there are also moments when their movement reminds me of the hovering movement of those dancing the Greek zeimbekiko or aptaliko, at that tenth of a second when the static stability will be threatened by a rocking, or it has just effectively overcome it. I also link within myself the peaceful atmosphere which they exude with the atmosphere of works of the symbolist pupils of Nikolaos Ghyzis, with very old people as their central theme. Yes, though discreetly present, there is plenty of symbolism.

στους κόλπους της πατρίδας. Είναι γνωστό ότι τα ελληνικά καράβια έγραψαν και γράφουν ένα έπος, κυριολεκτικά, εδώ και αιώνες, στον παγκόσμιo χώρο. Χάρης Καμπουρίδης Τεχνοκριτικός - Σημειολόγος Μέλος της Academia Europaea

The warrior’s rest could be another title for this series of water-colours by Prekas - warriors of Greek seamanship who now rest in the bays of the homeland. It is well known that Greek ships have written an epic in the world in the truest sense for centuries now.

Haris Kambouridis Art Critic - Semiologist Member of the Academia Europaea

Avenger Tanker από τον στόλο του Ωνάση, κόλπος Ιτέας

Avenger Tanker in the Onassis fleet, bay of Itea

1984 υδατογραφία 51 × 73 εκ.

1984 watercolour 51 × 73 cm

www.art.com.gr

ΧΑΡΗΣ ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗΣ ΓΛΥΠΤΑ ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΑ ΣΤΟ ΚΥΜΑ

www.art.com.gr

Tankers στον κόλπο της Ιτέας

Tankers in the bay of Itea

1982 υδατογραφία 51 × 73 εκ. ιδιωτική συλλογή

1982 watercolour 51 × 73 cm private collection

Tankers κόλπος Ιτέας

Tankers bay of Itea

1982 υδατογραφία 51 × 73 cm ιδιωτική συλλογή

1982 watercolour 51 × 73 cm private collection

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Tankers στον κόλπο της Ιτέας

Tankers in the bay of Itea

1981 υδατογραφία 51 × 73 εκ.

1981 watercolour 51 × 73 cm

οι μαύροι γίγαντες

the black giants

Ο Πρέκας θεματογραφεί καράβια-τάνκερ. Τα χρησιμοποιεί σαν σύμβολα αρχικών του ερεθισμών, για να τα φορτώσει με πολύπλευρες ψυχικές καταστάσεις. Να μιλήσει για τον κατασκευαστικό γιγαντισμό της εποχής μας, για τα δεινοσαυρικά αυτά τέρατα, που είναι πάνω απ’ την ανθρώπινη κλίμακα, το κολοσσιαίο, το δυσκολομέτρητο, που είναι μαζί η μεγαλοσύνη και ο τρόμος μας.

Prekas takes as his subject ships-tankers. He uses them as symbols of his initial stimulation, in order to load them with multilateral psychological situations. To speak about the gigantic constructions of our age, about these monstrous dinosaurs, which are way above the human scale, colossal, difficult to measure, which are at once our munificence and our terror.

Εκστασιάζεται μπροστά στη δύναμη του ανθρώπου, που αρμολόγησε τούτο το μεγαθήριο, το τάνκερ, και τιθάσευσε και νίκησε τη θάλασσα, την πικροθάλασσα και τα μικροκύματα. Μα, συγχρόνως τούτα τα σιδερένια φρούρια γίνηκαν και ανελέητοι φύλακες για την αλλοτινή λεβεντιά του ναυτικού.

He is ecstatic before the power of the man who put together this behemoth, the tanker, and tamed and conquered the sea, the bitter sea and the bitter waves. But, at the same time, these iron forts became inexorable prisons for the one-time strapping strength of the sailor.

Ο Πρέκας, με τη ζωγραφική του, θέλει ν’ απεικονίσει τούτα τ’ αντιφατικά, τα παράξενα και αλλοπρόσαλλα του καιρού μας. Από τη μία, τη μεγαλοσύνη του ανθρώπινου μυαλού, και απ’ την άλλη, την αιχμαλωσία του μέσα στα δικά του έργα.

Through his painting, Prekas wants to depict these contradictions, oddities and inconstancies of our time. On the one hand the grandeur of the human brain and on the other its captivity inside its own works.

Ζωγραφίζει και τάνκερ δεμένα στη σειρά, το ένα πλάι στ’ άλλο, να ρίχνουν τη σκουριά τους στη μαυρισμένη θάλασσα.

He also paints tankers moored one beside the other, casting their dark shadow and their rust upon the blackened sea.

Παροπλισμένα, άνεργα, να σαπίζουν. Κι αναλογίζεσαι πού βρίσκονται τάχατες οι άνθρωποι που τα δούλευαν; Μήπως ποδίζουν κι αυτοί σε κάποια φτωχογειτονιά και μέσα στη στέρηση; Τους μένει παρηγοριά να θυμούνται;

Laid up, inert, rotting. And you wonder, where are the men who once worked on them? Are they perhaps too walking in some poor neighbourhood and in their deprivation, the tankers remain as comfort to remember?

Οι μαύροι γίγαντες Κύκλος Ι

The black giants Cycle Ι

1980 λάδι σε καμβά 200 × 200 εκ.

1980 oil on canvas 200 × 200 cm 344 345

www.art.com.gr

www.art.com.gr 346 347

Tankers Κύκλος ΙΙ

Tankers Cycle ΙΙ

1987 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ.

1987 oil on canvas 97 × 97 cm

Μα ο Πρέκας είναι νησιώτης κι έχει ζήσει το μύθο της θάλασσας, τη γοητεία των ταξιδιών. Με τη φαντασία θα ταξιδέψει και σε εξωτικούς τόπους, για να ψαρέψει γιούσερ και μαργαριτάρια.

But Prekas is an islander and has lived the myth of the sea, the fascination of voyages. In his imagination he will travel to exotic lands, to fish for meerschaum and pearls.

Παρασύρεται λοιπόν και πετά πάνω από τούτη τη σκληράδα του σιδερικού, με τις ελπίδες του ανθρώπου που φεύγει πάντα για λιμένες πρωτοειδομένους.

And so his is swept away and flies above this harshness of the iron, with the hopes of the man who departs always for harbours seen for the first time.

Κι αφήνει την πατίνα των πόθων του να διασκορπίζεται και πάνω στα ποδισμένα τάνκερ, στην άπειρη θάλασσα, στον άμετρο ουρανό.

And he leaves the patina of his desires to be scattered upon the veering tankers, on the immense sea, in the measureless sky.

Για τον Πρέκα, η ζωγραφική δεν είναι μόνο ένα αντικείμενο. Είναι αυτό που ένιωθαν οι άνθρωποι της Αναγέννησης, η συναισθηματική αύρα που περιτυλίγει το εικονισμένο, για να φωτίσει την πραγματικότητα και να βάλει τη σφραγίδα της εποχής του.

For Prekas painting is not only an object. It is what men felt in the Renaissance, the emotive aura that swathes the thing depicted, in order to illumine the reality and to set upon it the seal of his time.

Νίκος Αλεξίου

Nikos Alexiou

Ριζοσπάστης, 1980

Rizospastis, 1980

Tankers Κύκλος Ι

Tankers Cycle Ι

1979-80 λάδι σε καμβά 120 × 152 εκ. συλλογή Βουλής των Ελλήνων

1979-80 oil on canvas 120 × 152 cm Hellenic Parliament collection

www.art.com.gr

Tankers Κύκλος ΙΙ

Tankers Cycle ΙΙ

1987 λάδι σε καμβά 45 × 130 εκ. ιδιωτική συλλογή

1987 oil on canvas 45 × 130 cm private collection

350 351 www.art.com.gr

Tankers Κύκλος Ι 1982 λάδι σε καμβά 130 × 150 εκ. συλλογή Εθνικής Πινακοθήκης

Tankers Cycle Ι 1982 oil on canvas 130 × 150 cm National Gallery collection

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Tankers Κύκλος ΙΙ

Tankers Cycle ΙΙ

1982 λάδι σε καμβά 130 × 160 εκ. ιδιωτική συλλογή

1982 oil on canvas 130 × 160 cm private collection

Tankers Κύκλος ΙΙ

Tankers Cycle ΙΙ

1990 λάδι σε καμβά 160 × 180 εκ. ιδιωτική συλλογή

1990 oil on canvas 160 × 180 cm private collection

www.art.com.gr

Tankers Κύκλος Ι

Tankers Cycle Ι

1981 λάδι σε καμβά 97 × 97 cm συλλογή Παναγιώτη Καγκελάρη

1981 oil on canvas 97 × 97 εκ.

Panagiotis Kangelaris collection 358 359

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Tankers Κύκλος ΙΙ

Tankers Cycle ΙΙ

1990 λάδι σε καμβά 130 × 150 εκ. ιδιωτική συλλογή

1990 oil on canvas 130 × 150 cm private collection

Tankers Κύκλος ΙΙ

Tankers Cycle ΙΙ

1990 λάδι σε καμβά 130 × 150 εκ. ιδιωτική συλλογή

1990 oil on canvas 130 × 150 cm private collection

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Tankers Κύκλος ΙΙ

Tankers Cycle ΙΙ

1983 λάδι σε καμβά 160 × 180 εκ. συλλογή Medmar lines Co

1983 oil on canvas 160 × 180 cm Medmar lines Co collection

Tankers Κύκλος ΙΙ

Tankers Cycle ΙΙ

1994 λάδι σε καμβά 160 × 180 εκ. ιδιωτική συλλογή

1994 oil on canvas 160 × 180 cm private collection

www.art.com.gr

περιελθόντες our wandering led us κατηντήσαμε εις Ρήγιον at last to Rhegium οι ήρωες του Riace

the Riace heroes

Περιπλανήθηκα πολύ, ώσπου να τους βρω. Δέκα χρόνια τώρα ακούω γι’ αυτούς και βλέπω τις φωτογραφίες τους, μα δεν τους έπιασα, δεν τους ακούμπησα.

I had many wanderings before I found them. I'd heard about them for ten years now and I'd seen photographs of them, but I hadn't caught them, I hadn't laid hold of them.

Κι αυτοί περίμεναν αυτή τη συνάντηση. Μάλιστα, όταν με είδαν, μου έτειναν τό χέρι.

And they were waiting for this meeting. Indeed, when they saw me, they stretched out a hand to me.

Οι άλλοι έλεγαν, και οι κατάλογοι ακόμα, πως τα χέρια τους ήταν έτσι, γιατί κρατούσανε ασπίδες. Μπά! Δε βαριέσαι... Άλλωστε το ραντεβού ήταν συμφωνημένο. Το είχαν γράψει, μάλιστα, και πάνω στην αψιδωτή πόρτα του Ντουόμο ελληνικότατα. «ΠΕΡΙΕΛΘΟΝΤΕΣ ΚΑΤΗΝΤΗΣΑΜΕΝ ΕΙΣ ΡΗΓΙΟΝ ΓΙΑ ΣΕΝΑ». Το «ΓΙΑ ΣΕΝΑ» ίσως να σβήστηκε από το χρόνο, εγώ πάντως το θυμάμαι. Πάντα με απασχολεί η ιστορία, όχι για να γυρίσω πίσω σ' αυτήν, αλλά για να μάθω από πού ξεκίνησα. Όταν ξέρεις από πού έρχεσαι, σου είναι πιο εύκολο να βρεις πού θέλεις να πας. Συγχρόνως, φαίνεται και πως κάποιο αίσθημα απελπισίας, που με διακατέχει για την κατάντια μας, με σπρώχνει συνεχώς στο παρελθόν. Δεν είμαι τόσο αφελής, να νομίζω πως στο παρελθόν ήταν όλα ωραία και σημαντικά. Απλώς πιστεύω πως η μνήμη έχει την πολυτέλεια να επιλέγει τις καλές στιγμές. Έτσι, λοιπόν, ένα ανοιξιάτικο πρωινό, εγκαταλείποντας την Αθήνα, με προορισμό την Κάτω Ιταλία

The others said, and so did the catalogues, that their hands were like that because they were holding shields. Really? Never mind... In any event, the meeting had been agreed in advance. They'd written it, moreover, above the arched entrance to the Duomo in perfect Greek: "ΠΕΡΙΕΛΘΟΝΤΕΣ ΚΑΤΗΝΤΗΣΑΜΕΝ ΕΙΣ ΡΗΓΙΟΝ ΓΙΑ ΣΕΝΑ" - "We sailed round and arrived at Rhegium for you". The 'FOR YOU' has perhaps been erased by time. But I remember it.

I've always been interested in history, not in order to return to it, but in order to find out where I started out from. When you know where you are coming from, it's easier for you to find where you want to go. At the same time, it seems that a certain feeling of despair which possesses me over where we have ended up impels me constantly towards the past. I am not naive enough to think that in the past everything was fine and significant. It's simply that I believe that memory

www.art.com.gr

και Σικελία, βρέθηκα να ταξιδεύω εις αναζήτηση των δύο μπρούντζινων ηρώων και της εποχής τους. Φτάσαμε στη Σκύλα και τη Χάρυβδη, -υπαινιγμός στον Όμηρο- λίγα χιλιόμετρα ακόμα νοτιότερα, το Ρέτζιο της Καλαβρίας. Το Μουσείο. Η καρδιά χτυπάει με πιο γοργό ρυθμό, εδώ άπ' έξω. Τα εισιτήρια στην πόρτα και κατεβαίνουμε λίγα σκαλοπάτια, όπου στο βάθος η αίθουσα των δύο αγαλμάτων. Στο βάθος, όμως, διότι η αίθουσα που προηγείται, είναι βυθός χωρίς νερό. Ό,τι βλέπεις εδώ, μπροστά σου, έχει βρεθεί στη θάλασσα. Τεράστιες άγκυρες, από ναυάγια, αμφορείς, τμήματα πλοίων, αγαλμάτων, κι ένα σωρό πράγματα που ενώ δεν ξέρεις τι σημαίνουν, είσαι βέβαιος πως τα ’χει φάει η αλμύρα. Κι όλα αυτά, συνοδεύονται από σχέδια, επεξηγηματικές κατόψεις, όψεις πλάγιες, τομές από πλοία που βρέθηκαν εκεί κοντά. Πάρις Πρέκας

enjoys the luxury of being able to pick the good moments.

And so it was, one spring morning, that leaving Athens with Lower Italy and Sicily as my destination, I found myself travelling in search of two bronze heroes, and of the age in which they lived. We arrived at Scylla and Charybdis - a hint of Homer - and, a few kilometres further south, at Reggio di Calabria. The museum. Here outside it, the heart beat faster. We get our tickets at the entrance and go down a few stairs to where, below, is the room with the two statues.

But in the depths, because the room you come to first is a seabed without water.

What you see here, in front of you, has been found on the bottom of the sea. Enormous anchors, from wrecks, amphoras, parts of ships, of statues, and a whole pile of things which, although you don't know what they mean, you are sure have been eaten by the brine. And all these things are accompanied by drawings, explanatory plans, side views, cross-sections of ships found near there.

Paris Prekas

368 369

www.art.com.gr 370 371

Μελέτη για τους Ήρωες του Riace

Study for Heroes of Riace

1989 Υδατογραφία και μελάνι σε χαρτί 35 × 25 εκ. ιδιωτική συλλογή

1989 watercolour and ink on paper 35 × 25 εκ. private collection

Καί ψυχή ει μέλλει γνώσεσθαι αυτήν εις ψυχήν αυτή βλεπτέον: Τον ξένο και τον εχθρό τον είδαμε στον καθρέφτη

And the soul if she is to know herself must look into the soul: The stranger and the enemy, we saw him in the mirror

Γιώργος Σεφέρης

Giorgos Seferis

Μυθιστόρημα, Αργοναύτες, 1934

Mythistorema, Argonauts, 1934

Μανόλης Βλάχος

Manolis Vlachos

Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης

Professor of Art History

Tα γραπτά είδωλα των αγαλμάτων

The painted images of the statues

Τα αγάλματα του Ριάτσε στη ζωγραφική του Πάρι Πρέκα

The Riace bronzes in Paris Prekas’s painting

Η ενασχόληση του Πρέκα με την αρχαιότητα, ήδη από τη νεανική του ηλικία, είναι ενδεικτική του πνεύματος και των τρόπων, με τα οποία η σύγχρονη ελληνική τέχνη αντιμετωπίζει το παρελθόν της· τα μνημεία δεν είναι μόνο περικαλλή καταφύγια, στα οποία αποσύρεται κανείς, για να αποφύγει την ταραχή και τη σύγχυση, είναι, πολύ περισσότερο, δυναμικές παρουσίες που μπορούν να εμπνεύσουν και να ζωογονήσουν τη σύγχρονη τέχνη. Η αναστροφή του Πρέκα με την αρχαία τέχνη, επίμονη και ευφάνταστη, μαρτυρεί το είδος και τους όρους της συνομιλίας με την αρχαιότητα, όπως τα αντιλαμβανόταν ο ίδιος. Την άνοιξη του 1989, ο Πάρις και η Μερόπη Πρέκα επισκέπτονται το Μουσείο του Rhegium (Ρηγίου), για να δουν τους δύο χάλκινους ανδριάντες που είχαν ανελκυσθεί από τη θάλασσα της Καλαβρίας το 1972. Τα δύο ευρήματα, σπουδαία έργα των μέσων, πιθανώς, του 5ου αιώνα π.X., απεικονίζουν δύο γυμνούς πολεμιστές, τον ένα ώριμο άνδρα, τον άλλο νεώτερο. Ο πρώτος κρατούσε δόρυ, ο δεύτερος ξίφος και ασπίδα 1. Η όλη σύλληψη των μορφών και η εκπληκτική τελείωση των λεπτομερειών καθιστούν εύλογη την υπόθεση ότι πρόκειται για έργα του Φειδία 2. Ο ζωγράφος έκαμε, επί τόπου, πολλά σχέδια των δύο αγαλμάτων από διάφορες οπτικές γωνίες. Σχεδίασε, επίσης, λείψανα του ναυαγίου, που εξετί-

θεντο στο μουσείο: άγκυρες, αμφορείς, κουπιά, νομίσματα, κατόψεις και τμήματα του πλοίου. Από τα σχέδια αυτά, που κατόπιν επεξεργάσθηκε στην Αθήνα, προέκυψαν τρεις σειρές έργων: μία σειρά ελαιογραφιών σε καμβά, μεγάλου σχήματος (97χ97εκ.), μία δεύτερη σειρά υδατογραφιών σε χονδρό χαρτί, μικρότερων διαστάσεων, με επικάλυψη των μορφών, κατά τόπους, από φύλλο χρυσού, και μια τρίτη σειρά σχεδίων σε χαρτί, με σέπια, αραιωμένο μελάνι και σινική. Οι πίνακες και τα σχέδια με τα αγάλματα απεικονίζουν είτε μία μεμονωμένη μορφή ή και τις δύο μαζί σε διάφορους συνδυασμούς. Στίχοι που έχουν ληφθεί από τη Γραφή και από τη συλλογή Μυθιστόρημα 3 του Σεφέρη συνοδεύουν τις παραστάσεις. Τα έργα, υπό τον τίτλο «Περιελθόντες κατηντήσαμεν εις Ρήγιον 4». Εξετέθησαν στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών τον Δεκέμβριο του 1989. Η προσθήκη του βιβλικού λόγου και των στίχων του Σεφέρη υπαινίσσονται την πρόθεση του καλλιτέχνη να προσδώσει ευρύτερες διαστάσεις στην εικαστική μεταγραφή και να εμπλέξει τα έργα, ειδικά δε τους πολεμιστές, όχι μόνο στον ποιητικό, αλλά και στον ιστορικό χώρο, που υπονοούν οι στίχοι. Αναπόφευκτα, τίθεται το ερώτημα, κατά πόσον είναι δυνατή η σύνδεση δύο στοιχείων που απέχουν τόσο πολύ χρονικά και των οποίων η ταυτότητα, ιδίως του πρώτου σκέλους – των γλυπτών– στηρίζεται μόνο σε υποθέσεις.

Paris Prekas’s involvement with Antiquity, already from his youth, is indicative of the spirit and the ways in which contemporary Greek art confronts its past; the monuments are not simply beautiful refuges into which one withdraws in order to avoid turmoil and confusion, they are, far more, dynamic presences capable of inspiring and vitalizing modern art. Prekas’s engagement with ancient art, persistent and imaginative, bears witness to the kind and the terms of the conversation with Antiquity, as he himself perceived them.

In the Spring of 1989 Paris and Merope Prekas visited the Museum of Rhegium (anc. Rhegion), in order to see the two bronze statues which had been brought up from the seabed off Calabria in 1972. Both finds, important works of probably the mid-fifth century BC, portray two naked warriors, one a mature man, the other a younger male. The first held a spear, the second a sword and a shield 1. The overall conception of the figures and the remarkable treatment of the details suggest that these are creations by Pheidias 2.

The painter made, on the spot, numerous sketches of the two statues from different viewpoints.

He drew also remnants of the wreck, which are exhibited in the museum: anchors, amphorae, oars, coins, plans and parts of the ship. From these drawings, which he worked on later in

www.art.com.gr 372 373

Μελέτη για τους Ήρωες του Riace

Study for Heroes of Riace

1989 υδατογραφία και μελάνι σε χαρτί 25 × 35 εκ.

1989 watercolour and ink on paper 25 × 35 cm

ΜΑΝΟΛΗΣ ΒΛΑΧΟΣ TΑ ΓΡΑΠΤΑ ΕΙΔΩΛΑ ΤΩΝ ΑΓΑΛΜΑΤΩΝ

Ήρωες του Riace 1989 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή

Heroes of Riace 1989 oil on canvas 97 × 97 cm private collection

Athens, three series of works emerged: a series of large paintings (97x97 cm.) in oils on canvas; a series of smaller-format gouaches on thick paper, in which parts of the figures are overlaid with gold leaf; and a series of drawings on paper, in sepia, ink wash and Chinese ink. The paintings and the drawings of the statues depict either a single figure or both figures together in various combinations. Verses from the Scriptures and from Seferis’s poem Mythical Story [Mythistorema] 3 accompany the representations. The works, under the title ‘Wandering we ended up at Rhegium’ 4, were exhibited in the Aithousa Technis Athinon, in December 1989.

The addition of the biblical passages and Seferis’s verses hint at the artist’s intention of imparting wider dimensions to the visual transcription, and of involving the works, especially the warriors, not only in the poetical but also the historical space the textual excerpts imply.

Inevitably, the question is raised as to how far it is possible to combine two elements so far apart in time and whose identity, particularly of the first – the sculptures – is based only on assumptions.

It is noted, firstly, that the linking of lines and finds is not equally convincing in all the representations. For example, the line We embarked 374 375

Σημειώνεται, καταρχάς, ότι η σύνδεση στίχων και ευρημάτων δεν πείθει εξίσου, σε όλες τις παραστάσεις. Ο στίχος λ.χ., «Ξαναμπαρκάραμε με τα σπασμένα μας κουπιά »5 που προστίθεται σε παράσταση με κουπιά στημένα όρθια στην άμμο, λειτουργεί αβίαστα σαν σχόλιο στην εικόνα. Το ίδιο συμβαίνει και με τον στίχο, εδώ: «μέσα στα βότσαλα βρήκαμε ένα νόμισμα »6 που συνοδεύει τις δύο όψεις ενός αρχαίου νομίσματος. Αντιθέτως, οι στίχοι: «με το στόμα ρημαγμένο από τη γέψη της σκουριάς και της αρμύρας »7, αποδιδόμενοι στους δύο πολεμιστές, πείθουν ελάχιστα, καθώς οι δύο άνδρες διατηρούν, και στο σχέδιο, το σφρίγος και τον ηρωικό τόνο των προτύπων. Αν δε ο θεατής ανατρέξει σε αυτά, ανακαλύπτει ότι η σύνδεση αποκρούεται, εφόσον οι ανδριάντες δεν απεικονίζουν ταλαιπωρημένους ναυτικούς. Εντούτοις, η σύνδεση εμφανίζεται μεν αυθαίρετη, αλλά δεν παύει να είναι ελκυστική. Ο θεατής αντιλαμβάνεται ότι η ασυμφωνία οφείλεται στο ότι τα δύο γλυπτά απεικονίζουν ιδεατές μορφές οι οποίες, ανεξαρτήτως του χρόνου κατά τον οποίο έχουν πλασθεί και παρά την ενέργεια και τον παλμό που αποπνέουν, δεν προδίδουν σωματική ή ψυχική βάσανο, κινούνται δε εκτός συγκεκριμένου χρόνου. Σε πλήρη αντίθεση, οι άνδρες του σεφερικού «Μυθιστορήματος» υπάρχουν, προ πάντων, εξαιτίας όσων υφίστανται, περιπλανώμενοι στο πέλαγος. Αυτό που συνδέει, επομένως, τα δύο ανόμοια σύνο-

λα, το γλυπτό και το ποιητικό, είναι μόνο το ναυάγιο του πλοίου στη θάλασσα της Καλαβρίας. Ζητήματα διαφορετικής φύσεως θέτει η σκηνή στην οποία ο ένας από τους πολεμιστές, με τη ράχη στον θεατή, παρατηρεί τον εαυτό του μέσα σε κάτοπτρο. Την παράσταση συνοδεύει ο στίχος: «τον ξένο και τον εχθρό τον είδαμε στον καθρέφτη »8. Ο ζωγράφος σχολιάζει τη σκηνή ως εξής: «Σχεδιάζοντας τους δύο ήρωες, τον ένα κατά πρόσωπο και τον άλλο κοιτώντας τον απ’ την πλάτη – σαν στιγμή αναμέτρησης, αντιμέτωποι, χωρίς να ξέρω γιατί, σχεδίασα ή μάλλον περιέγραψα τη μορφή που με κοιτούσε με ένα κάθετο ορθογώνιο· και μου φάνηκε σαν καθρέφτης, μέσα στον οποίο έβλεπα το πρόσωπο αυτού που μου γύριζε την πλάτη. Άθελά μου ψέλλισα τον στίχο του Σεφέρη: «τον ξένο και τον εχθρό τον είδαμε στον καθρέφτη» 9. Οι παρεμβάσεις του ζωγράφου στη σκηνή αυτή είναι οι σοβαρότερες. Πέραν του ότι θεωρεί το γλυπτό ως ζωντανή μορφή, η οποία κινείται στον χώρο, εισάγει στην παράσταση ένα αντικείμενο που δεν υπάρχει στα ευρήματα του ναυαγίου. Το κάτοπτρο, προσθήκη του ζωγράφου, συνιστά τον άξονα της σκηνής, την καθορίζει ως αναγκαίο σκηνογραφικό εξάρτημα και τη νοηματοδοτεί 10. Η παρεμβολή του κατόπτρου δεν προκαλεί έκπληξη, αυτό που εκπλήσσει είναι ο λόγος για τον οποίο

www.art.com.gr

MANOLIS VLACHOS THE PAINTED IMAGES OF THE STATUES

MANOLIS VLACHOS THE PAINTED IMAGES OF THE STATUES

ΜΑΝΟΛΗΣ ΒΛΑΧΟΣ TΑ ΓΡΑΠΤΑ ΕΙΔΩΛΑ ΤΩΝ ΑΓΑΛΜΑΤΩΝ

Ήρωες του Riace Περιελθόντες Κατηντήσαμεν εις Ρήγιον (Πράξεις των Αποστόλων) 1989 λάδι σε καμβά 97 × 97 cm

Heroes of Riace Wandering we ended up at Rhegium (Acts of the Apostles) 1989 oil on canvas 97 × 97 cm

again with our broken oars 5, which is appended to a representation of oars set upright in the sand, functions obviously as a comment on the image. The same applies in the case of the line Here among the pebbles we found a coin 6, which accompanies the two sides of an ancient coin.

On the contrary, the verse ... with the mouth ruined by the taste of rust and brine 7, attributed to the two warriors, is far from convincing, since the two men retain, even in the drawing, the vigour and heroic mien of the originals. And if the viewer goes back to these, he discovers that the connection is readily rejected, since the statues do not represent storm-tossed sailors. Nonetheless, although the connection appears to be arbitrary, it is still attractive. The viewer appreciates that the dissonance is due to the fact that the two sculptures portray idealized figures which, regardless of when they were made and despite the pulsating energy they emit, do not convey torment of body or soul, and move, moreover, in a timeless sphere. In complete contrast, the men in Seferis’s Mythical Story exist above all because of what they have experienced while roaming the seas. Consequently, the only link between the two dissimilar ensembles, the sculptural and the poetic, is the wreck of the ship in the waters off Calabria.

Issues of a different nature are posed by the scene in which one of the warriors, with his back to the viewer, looks at himself in a mirror.

The representation is accompanied by the verse the stranger and the enemy, we saw him in the mirror 8. The painter comments on the scene as follows: ‘In drawing the two heroes, the one en face and the other as seem from the back – like a moment of confrontation, face to face –, without knowing why, I drew or rather I described the figures that was looking at me with a vertical rectangle; and it seemed to me like a mirror in which I was seeing the face of him who turns his back on me. Involuntarily, I recited the line by Seferis: The stranger and the enemy, we saw him in the mirror’ 9.

The painter’s interventions in this scene are the most serious. Beyond the fact that he treats the sculpture as a living figure which moves in space, he introduces an object that does not exist among the finds from the wreck. The mirror, an addition of the artist, constitutes the axis of the scene, it defines it as a necessary prop and it gives it meaning 10.

The interpolation of the mirror is no surprise, what is surprising is the reason why it is used.

The mirror is encountered frequently in ancient art, particularly in scenes of the female toilet. In

χρησιμοποιείται. Το κάτοπτρο απαντάται συχνά στην αρχαία τέχνη, ιδίως σε σκηνές καλλωπισμού γυναικών. Στο συγκεκριμένο πίνακα αποτελεί μέσον που οδηγεί στην αυτογνωσία. Προς αυτήν, άλλωστε, κατατείνουν και οι στίχοι που ο Σεφέρης έχει προτάξει ως εισαγωγή στους Αργοναύτες: Και ψυχή ει μέλλει γνώσεσθαι αυτήν εις ψυχήν αυτή βλεπτέον: τον ξένο και τον εχθρό τον είδαμε στον καθρέφτη 11 Οι τέσσερις πρώτοι στίχοι της εισαγωγής είναι απόσπασμα από το περίφημο χωρίο του Αλκιβιάδη 12 του Πλάτωνα, στους οποίους εκτίθεται η διεργασία της αυτογνωσίας 13. Ο Σεφέρης διακόπτει τη ροή του λόγου και κλείνει την εισαγωγή με έναν δικό του στίχο. Ο Πρέκας προχωρεί περισσότερο: Aπό την εισαγωγή των Αργοναυτών περικόπτει ολόκληρο το πλατωνικό απόσπασμα και συγκρατεί μόνο τον καταληκτικό στίχο του Σεφέρη, τον οποίο, αφού χωρίσει σε δύο ημιστίχια, παρεμβάλλει στην παράσταση. Η διαφορά είναι αισθητή: το ενδιαφέρον εντοπίζεται τώρα όχι στη διεργασία της αυτογνωσίας, αλλά στο αποτέλεσμα, το οποίο δεν ορίζεται από τον Πλάτωνα, αλλά από τον Σεφέρη. Η διαπίστωση που ενέχει ο στίχος φαίνεται να παραπέμπει σε κοινωνική ή πολιτική κατάσταση, 376 377

www.art.com.gr

MANOLIS VLACHOS THE PAINTED IMAGES OF THE STATUES

Ήρωες του Riace 1989 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή

Heroes of Riace 1989 oil on canvas 97 × 97 cm private collection

ενδεχομένως δε, υπαινίσσεται συλλογική ευθύνη. Άγνωστα παραμένουν και η περίοδος και τα πρόσωπα, στα οποία αναφέρεται, δεν πρέπει, πάντως, να λησμονείται ότι την παράσταση καθορίζουν εξίσου ο στίχος και ο πολεμιστής. Το ποίημα Αργοναύτες διατρέχει, κατά την ανέλιξή του, εκτεταμένες χρονικές βαθμίδες, οι οποίες κλιμακώνονται από τη μυθική αρχαιότητα έως την περίοδο την αμέσως προηγούμενη της δημιουργίας του (1934), περιλαμβάνει δε την Αργοναυτική εκστρατεία, τον νόστο του Οδυσσέα, τη Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή 14. Σε ποια περίοδο μπορεί να αναφέρεται ο στίχος του Σεφέρη, όπως χρησιμοποιείται από τον Πρέκα και εκφέρεται από τον ενδοσκοπούμενο πολεμιστή του 5ου αιώνα π.Χ; Νομίζω ότι είναι εντελώς απίθανο να αναφέρεται σε μυθικά συμβάντα. Περισσότερο ασφαλής φαίνεται η σύνδεσή του με γεγονότα της εποχής του, των οποίων η εκτίμηση προσφέρεται σε αναθεωρήσεις και καταλογισμό ευθυνών. Πάντως, η ερμηνευτική πρόταση μπορεί να ληφθεί υπόψη μόνο αν ο στίχος απομονωθεί από τα συμφραζόμενα του ποιήματος, ακριβώς όπως αναγράφεται στον πίνακα. Είναι πιθανόν τότε, ο θεατής, στηριζόμενος στην όψη του αγάλματος, να θεωρήσει ότι ο στίχος αναφέρεται στην εποχή που υπαινίσσεται το άγαλμα. Εντούτοις, η παρατήρηση του ζωγράφου «χωρίς να ξέρω γιατί, άθελά μου ψέλλισα τον στίχο 378 379

this painting it is a means leading to self-knowledge. It is to self-knowledge, after all, that the verses with which Seferis prefaces the Argonauts also tend: And the soul if she is to know herself must look into the soul: The stranger and the enemy, we saw him in the mirror 11 The first four lines of the introduction are an excerpt from the famous passage in Plato’s Alcibiades 12, in which the process of attaining selfknowledge is exposited 13. Seferis interrupts the flow of the discourse and ends the introduction with a line of his own. Prekas goes one step further; from the introduction to Argonauts he cuts the excerpt from Plato and keeps only Seferis’s concluding line, which, after dividing it into two half-lines, he interposes in the representation.

The difference is notable; now the interest lies not in the process of achieving self-knowledge but in the result, which is defined not by Plato but by Seferis. The ascertainment encapsulated in the line appears to allude to a social or a political situation, and possibly hints at collective responsibility. Both the period and the persons to

which it refers elude us, nonetheless it should not be forgotten that the representation is defined equally by the line and the warrior.

The poem Argonauts, as it unfolds, spans extensive time-scales, which escalate from mythical antiquity to the period just prior to its composition (1934). It includes the Voyage of the Argonauts, the Nostos of Odysseus, the Asia Minor Campaign and Catastrophe 14. To which period might Seferis’s line, as used by Prekas and pronounced by the introspective warrior of the fifth century BC, refer? I think it is wholly unlikely that it refers to mythical events. More secure seems its connection with the events of Seferis’s time, which are open to reassessments and ascription of responsibilities. Certainly, the interpretative proposal can be taken into account only if the line is isolated from the context of the poem, exactly as it is written on the painting. Then the beholder, relying on the view of the statue, may well consider that the line refers to the period implied by the statue.

However, the painter’s remark ‘without knowing why, involuntarily I recited the line by Seferis’ suggests that Prekas, an avid studier of the poet, long familiar with the content of the poem and its special references, may perhaps attribute the line not to the period of the statue’s creation but to the period preceding, by about one decade, the

www.art.com.gr

ΜΑΝΟΛΗΣ ΒΛΑΧΟΣ TΑ ΓΡΑΠΤΑ ΕΙΔΩΛΑ ΤΩΝ ΑΓΑΛΜΑΤΩΝ

ΜΑΝΟΛΗΣ ΒΛΑΧΟΣ TΑ ΓΡΑΠΤΑ ΕΙΔΩΛΑ ΤΩΝ ΑΓΑΛΜΑΤΩΝ

του Σεφέρη», οδηγεί στην υπόθεση ότι ο Πρέκας, μελετητής ένθερμος του ποιητή, από μακρού εξοικειωμένος με το περιεχόμενο του ποιήματος και τις ειδικές αναφορές του, ενδέχεται να αποδίδει το στίχο όχι στην περίοδο της δημιουργίας του αγάλματος, αλλά σε εκείνη που προηγείται κατά μία δεκαετία περίπου της δημιουργίας του ποιήματος (1934-1922), σύμφωνα με την επικρατούσα ερμηνεία 15. Νομίζω ότι θα μπορούσε να προχωρήσει κανείς περισσότερο, αφού επισημάνει τα ακόλουθα: ο ζωγράφος συναντά τους ανδριάντες του Ριάτσε το 1989, τότε και εμπνέεται τα γραπτά είδωλα τους, όταν, δηλαδή, έχει περάσει ήδη μία πεντηκονταετία και πλέον από τη σύνθεση των Αργοναυτών. Η πεντηκονταετία είναι μεστή από γεγονότα επώδυνα για την Ελλάδα και για τον ίδιο, ως προσωπικά βιώματα δε ισχυρά χαραγμένα και στη μνήμη και στη ζωή του. Θεωρώ, λοιπόν, ότι σε κάποια από αυτά –και δεν είναι λίγα– ο στίχος θα μπορούσε να έχει άμεση εφαρμογή. Συνδέσεις του είδους αυτού μεταξύ των εικαστικών τεχνών και της ποίησης είναι μάλλον σπάνιες στην ελληνική τέχνη. Ο Πρέκας αξιοποίησε ζωγραφικά ένα σπουδαιότατο αρχαιολογικό εύρημα, με επιτυχία δε το ενέταξε στον χώρο ενός επίσης σπουδαίου ποιητικού έργου.

MANOLIS VLACHOS THE PAINTED IMAGES OF THE STATUES

poem’s creation (1934-1922), according to the prevailing interpretation 15.

I think that one could proceed further, after noting the following: the painter encounters the Riace statues in 1989, and it is then that he is inspired to create their painted images, that is when fifty years have already passed since the composition of Argonauts. The half-century is crammed with painful events for Greece and for himself, as personal experiences etched deeply in his memory and his life. Thus, I consider that in some of these – and more than a few – the verse could have direct application.

Links of this kind between the visual arts and poetry are rather rare in Greek art. Prekas utilized in painting a highly significant archaeological find, and he successfully included it in the space of a likewise important poetical work.

Ήρωες του Riace 1989 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή

Heroes of Riace 1989 oil on canvas 97 × 97 cm private collection

σελ. 382

Ήρωες του Riace 1989 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή page 382

Heroes of Riace 1989 oil on canvas 97 × 97 cm private collection 380 381

www.art.com.gr

382 383

1. A succinct account of the issues concerning the finds from the wreck, aesthetic evaluations as well as proposed interpretations, is to be found in the book by Chrysanthos Christou, Περικλής και Εφιάλτης Τυραννοκτόνοι. Οι ανδριάντες του Ριάτσε. Τέχνη και Ιστορία [Pericles and Ephialtes Tyrannicides. The Riace Statues. Art and History], Academy of Athens Publication, Athens 2004.

2. Instead of another evaluation, I quoted Prekas’s impressions of the statues: ‘Conversation with Pheidias! Great discourse – my God. I simply stood opposite him in awe. He was speaking – and I was listening. I heard the creator of these superb sculptures of Riace – whether it is Pheidias, as some believe, or another great artist of Greek Antiquity.

This is no obstacle. Certainly it is the fifth century.

And both these works have many features that justify the speculation that Pheidias is their creator. ... In these works there is nothing accidental. I could easily assimilate them to inspired texts of the same period.

Just as in such a text you will find no word, no letter left to chance, so in these sculptures there is no form, no line, no chiselling that is fortuitous. And I parallel them to a text, because these too can be read like a text, by whoever knows the visual language. See Περιελθόντες κατηντήσαμε εις Ρήγιον, Πάρις Πρέκας, Αίθουσα Τέχνης Αθηνών [Wandering we ended up at Rhegium, Paris Prekas, Aithousa Technis Athinon], Catalogue, December 1989, no no.

3. Γ. Σεφέρης, Ποιήματα [G. Seferis, Poems], Icarus, Athens 1972. ‘...in the work I present there are references to Seferis. This is not fortuitous. On the contrary, I find it natural since we had a parallel wandering – he with his poem Mythical Story, and I seeking the two heroes of Riace, in the world of the sea, of voyages, of shipwrecks. I reached as far as the deep seabed in order to find them’. See Περιελθόντες, op. cit.

4. [There, high on the arched doorway of the church, I read the phrase in Greek: «Περιελθόντες κατηντήσαμεν εις Ρήγιον». I found it at once poetic and full of insinuation. About a tryst agreed on thousands of years ago, between the two Classical Greek statues of Riace and me]. See Περιελθόντες, op. cit.

5. Γ. Σεφέρης, op. cit., Μποτίλια στο πέλαγο [Bottle in the Sea], p.57.

6. Γ. Σεφέρης, op. cit., Μποτίλια στο πέλαγο, p.57.

7. Γ. Σεφέρης, op. cit., I, p. 43.

8. Γ. Σεφέρης, op. cit., p. 46.

9. Περιελθόντες..., op. cit.

10. See. Δ.Μ. Μαρωνίτης, Ο φιλέταιρος Οδυσσέας, στο Γιώργος Σεφέρης, Μελετήματα [D.M. Maronitis, Philhetairos Odysseus, in George Seferis, Studies], Patakis Publications, Athens 2007, p. 67, n. 11.

11. Plato, Alcibiades 133β: ‘And if the soul, my dear Alcibiades, is ever to know herself, must she not look at the soul;’ Ο Σεφέρης για νέους αναγνώστες, φιλολογική επιμέλεια: Ευριπίδης Γαραντούδης – Τάκης Καγιαλής [Seferis for young readers, philological editors: Evripidis Garantoudis – Takis Kagialis], Icarus, Athens 2008, p. 83, n. 1.

12. Plato, Alcibiades, 133β, Kaktos Editions, pp. 164-165, n. 50, p. 275, Athens 1993.

13. See Δ.Μ. Μαρωνίτης, op. cit.

14. See Δ.Μ. Μαρωνίτης, op. cit., p. 67, n. 12. Alos Λ.Β. Καραπαναγιώτης, Μυθιστόρημα ’61, Ανάγνωση ενός ποιήματος, στο, Για τον Σεφέρη, Τιμητικό αφιέρωμα στα τριάντα χρόνια της «Στροφής» [L.V. Karapanagiotis, Mythistorema ’61, Reading a poem, in For Seferis.

Dedication to honour thirty years of ‘Strophe’] Athens 1961, pp. 215-230. Mario Vitti, Φθορά και Λόγος. Εισαγωγή στην ποίηση του Γιώργου Σεφέρη [Decay and Discourse. Introduction to the poetry of George Seferis], Hestia, Athens 2006, pp. 56-109.

15. See Δ.Μ. Μαρωνίτης, op. cit.

www.art.com.gr

1. Σύντομο αλλά περιεκτικό απολογισμό των ζητημάτων που αφορούν τα ευρήματα του ναυαγίου, αισθητικές αποτιμήσεις, καθώς και προτάσεις ερμηνείας παρέχει το έργο του Χρύσανθου Χρήστου, Περικλής και Εφιάλτης Τυραννοκτόνοι. Οι ανδριάντες του Ριάτσε. Τέχνη και Ιστορία. Έκδοση της Ακαδημίας Αθηνών, Αθήνα 2004.

2. Αντί άλλης αισθητικής αποτίμησης παραθέτω τις εντυπώσεις του Πρέκα από τους ανδριάντες: «Συνομιλία με τον Φειδία! Μεγάλος ο λόγος – προς Θεού. Εγώ απλώς στάθηκα απέναντί του με δέος. Εκείνος μίλαγε – κι εγώ άκουγα. Άκουγα τον δημιουργό αυτών των υπέροχων γλυπτών του Ριάτσεείτε πρόκειται για τον Φειδία, καθώς πιστεύουν ορισμένοι, είτε για άλλον μεγάλο καλλιτέχνη της ελληνικής αρχαιότητας. Δεν σταματώ σ’ αυτό. Βεβαίως, είναι 5ος αιώνας. Κι έχουν τα δύο αυτά έργα πολλά χαρακτηριστικά που δικαιολογούν τις εικασίες πως δημιουργός τους είναι ο Φειδίας... Σ’αυτά τα έργα δεν υπάρχει τίποτα το τυχαίο. Θα μπορούσα αφόβως να τα παρομοιάσω με μεγαλόπνοα κείμενα της ίδιας εποχής. Όπως σ’ ένα τέτοιο κείμενο δεν θα βρεις μια λέξη, ένα γράμμα πεταμένο στην τύχη, έτσι σ’ αυτά τα γλυπτά δεν υπάρχει μια φόρμα, μια χάραξη, μια καλεμιά τυχαία. Και τα παραλληλίζω με κείμενο, διότι κι αυτά, όποιος ξέρει την εικαστική γλώσσα, μπορεί να τα διαβάσει σαν κείμενο. Βλ. Περιελθόντες κατηντήσαμε εις Ρήγιον, Πάρις Πρέκας, Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, Κατάλογος, Δεκέμβριος 1989 χ.αρ.

3. Γ. Σεφέρης, Ποιήματα, Ίκαρος 1972. «...στη δουλειά που παρουσιάζω υπάρχουν αναφορές στον Σεφέρη. Δεν είναι τυχαίο. Ίσα – ίσα, το βρίσκω φυσικό, αφού είχαμε παράλληλη περιπλάνηση – εκείνος με το ποίημα του Μυθιστόρημα, κι εγώ αναζητώντας τους δύο ήρωες του Ριάτσε, στον κόσμο της θάλασσας, των ταξιδιών, των ναυαγίων. Έφτασα μέχρι το βυθό για να τους βρω» βλ. Περιελθόντες.. όπ.π.

4. [Εκεί, ψηλά, στην αψιδωτή πόρτα της εκκλησίας, διάβασα τη φράση στα ελληνικά: «Περιελθόντες κατηντήσαμεν εις Ρήγιον». Βρήκα τη φράση ποιητική και συγχρόνως γεμάτη υπαινιγμό. Για ένα ραντεβού συμφωνημένο πριν από χιλιάδες χρόνια, ανάμεσα στα δύο κλασικά ελληνικά αγάλματα του Ριάτσε και σε μένα] βλ. Περιελθόντες. όπ.π.

5. Γ. Σεφέρης, όπ.π., Μποτίλια στο πέλαγο, σ.57 6. Σ. Σεφέρης, όπ.π., Μποτίλια στο πέλαγο, σ.57 7. Γ. Σεφέρης, οπ.π. Α΄, σ.43 8. Γ. Σεφέρης, όπ.π, σ.46 9. Περιελθόντες... όπ.π., 10. Βλ. Δ.Μ. Μαρωνίτης, Ο φιλέταιρος Οδυσσέας, στο Γιώργος Σεφέρης, Μελετήματα, εκδ. Πατάκη 2007, σ.

67, σημ.11 11. Πλάτων, Αλκιβιάδης 133β «Λοιπόν, φίλε μου Αλκιβιάδη, κι η ψυχή, αν είναι να γνωρίσει τον εαυτό της, σε ψυχή πρέπει να κοιτάξει», Ο Σεφέρης για νέους αναγνώστες, φιλολογική επιμέλεια: Ευριπίδης Γαραντούδης – Τάκης Καγιαλής, Ίκαρος 2008, σ. 83, σημ.1 12. Πλάτων, Αλκιβιάδης, 133β, εκδ. Κάκτος, σ.164-165, σημ. 50, σ. 275, Αθήνα 1993.

13. Βλ. Δ.Μ. Μαρωνίτης, όπ.π., σ.10 14. Βλ.Δ.Μ. Μαρωνίτης, όπ.π,σ., 67, σημ.12. Επίσης, Λ.Β. Καραπαναγιώτης, Μυθιστόρημα ’61, Ανάγνωση ενός ποιήματος για τον Σεφέρη, στο Τιμητικό αφιέρωμα στα τριάντα χρόνια της «Στροφής», Αθήνα 1961, σ.215230. Mario Vitti, Φθορά και Λόγος. Εισαγωγή στην ποίηση του Γιώργου Σεφέρη, Εστία 2006, σ.56-109.

15. Βλ.Δ.Μ.Μαρωνίτης, όπ.π., σ.10

ανθολόγιο πορτρέτων τα πρόσωπα, οι φίλοι

anthology of portraits personas, friends

[...] Ειδικά για το πορτρέτο, είναι μια από τις σημαντικότερες πτυχές του έργου του Πάρι Πρέκα, ήδη, η προσωπογραφία του, είναι μια αυτό-παρουσίαση ενός ήρωα, ενός ανθρώπου, ο οποίος κοιτάζει τη ζωή και την αντιμετωπίζει σαν κατιτί το θαυμαστό και ανεπανάληπτο, και πρέπει να τονίσει κανείς το γεγονός ότι το πορτρέτο δεν είναι, σε καμία περίπτωση, απλώς η απεικόνιση ορισμένων χαρακτηριστικών, αλλά είναι στην πραγματικότητα η ερμηνεία της ψυχής ενός ανθρώπου. Το ερμηνευτικό πορτρέτο, είναι εκείνο, το οποίο ενδιαφέρει· αυτό πάντοτε καλλιέργησε, και σε όλες τις περιπτώσεις προσπαθεί να συλλάβει, τον ψυχισμό, ο οποίος κρύβεται μέσα στην ανθρώπινη μορφή, την οποία ο ίδιος αποκαλύπτει. Αναλύει, παρουσιάζει, λοιπόν, ενδόμυχες πτυχές, με μια απλότητα, η οποία μπορεί να χαρακτηρίζεται, πολλές φορές, από μια μόνο κίνηση, ή μία μόνο προσπάθεια, τέλος πάντων, να διαμορφωθεί η ηθική έκφραση.

[...] Particularly as for a the portrait goes, I must say that it is one of the most important aspects of the work of Paris Prekas, already his portrait is a self presentation of a hero, a man who looks at life and treads it as something marvelous and unrepeatable, it is one of the most important aspects of the oeuvres of Paris Prekas, and the fact that the portrait is not in any circuristances simply a debiction of certain characteristics, but it is in seality the interpretation of a person’s soul. The inter interpretation portrait was what interested him. What he always cultivated and in all cases sought to capture, the psychology which lies hidden within the human form, which he himself revealed. He analysed, he presented then, innermost features with a simblicity which is often characterized by a simple movement, a simple attent in any event, to give shape the moral expression.

Πώς μπορεί να παρουσιαστεί ένα πορτρέτο, μόνο από ένα σημείο του προσώπου. Πώς με μια αφαιρετική ικανότητα παίζει με τα χρώματα, τα οποία είναι πολύ περιορισμένα, κατορθώνει, όμως, να δώσει το χαρακτήρα της μορφής, να παρουσιάσει ποιοτικά εκείνο το οποίο δεν μπορεί να συλλάβει ποτέ η φωτογραφία, αλλά μόνο το πορτρέτο, το οποίο διαμορφώνεται από έναν καλλιτέχνη που ζει σε βάθος τον άνθρωπο και προσπαθεί να διεισδύσει μέσα στον ψυχισμό του. [...]

How can a portrait be presented from one point of the face, only, and how by means of an abstractive capability of playing with the colours, which are very limited, does he, nevertheless, succeed, any away giving the character of the figure, in showing in terms of quality that which a photograph can never capture, but only a portrait shaped by an artist who has experienced the person indepth and attempts to penetrate his, her, psyche. [...]

Στέλιος Λυδάκης

Stelios Lydakis

Καθηγητής Ιστορίας και Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών 2000

Professor of Art History University of Athens 2000 384 385

www.art.com.gr

Αμαλία Μεγαπάνου

Amalia Megapanou

1996 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή

1996 oil on canvas 97 × 97 cm private collection 386 387

www.art.com.gr

The painter’s studio. Evangelos AveroffTositsas visited the studio frequently (from 1962) and so Prekas painted several portraits of the politician in different periods.

www.art.com.gr

Το εργαστήρι του ζωγράφου. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας επισκεπτόταν συχνά (από το 1962) το εργαστήρι του καλλιτέχνη, έτσι έγιναν πολλά πορτρέτα του Αβέρωφ σε διάφορες χρονικές περιόδους.

Κωνσταντίνος Καραμανλής Πρωθυπουργός και Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Ελλάδος 1990 λάδι σε καμβά 75 × 63 εκ. συλλογή Φωτ.Καραμανλή - Αλεξ. Χριστοδούλου

Constantinos Karamanlis Prime Minister and President of the Hellenic Republic 1990 oil on canvas 75 × 63 cm Ph. Karamanli A. Christodoulou collection

Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας Πολιτικός 1991 λάδι σε καμβά 80 × 70 εκ. συλλογή Μουσείο Ευάγγελου ΑβέρωφΤοσίτσα, Μέτσοβο

Evangelos Averoff-Tositsas Politician 1991 oil on canvas 80 × 70 cm Evangelos AveroffTositsas collection Metsovo

390 391 www.art.com.gr

Τίμος Χριστοδούλου Διοικητής Εθνικής Τράπεζας 1982 λάδι σε καμβά 120 × 100 εκ. συλλογή Εθνικής Τράπεζας

Timos Christodoulou Director of the National Bank of Greece 1982 oil on canvas 120 × 100 cm National Bank of Greece collection

www.art.com.gr

Γεώργιος Μίρκος Διοικητής Εθνικής Τράπεζας 1996 λάδι σε καμβά 120 × 100 εκ. συλλογή Εθνικής Τράπεζας

Georgios Mirkos Director of the National Bank of Greece 1996 oil on canvas 120 × 100 cm National Bank of Greece collection 392 393

Ήβη Μακτάγκαρτ

Ivi Mactagart

1984 λάδι σε καμβά 160 × 180 εκ. ιδιωτική συλλογή

1984 oil on canvas 160 × 180 cm private collection

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Ανδρέας Μεντζελόπουλος Château Margaux 1975 λάδι σε καμβά 115 × 80 εκ. ιδιωτική συλλογή

Andreas Mentzelopoulos Château Margaux 1975 oil on canvas 115 × 80 cm private collection 396 397

www.art.com.gr

Château Margaux 1977 ακουαρέλα 50 × 65 εκ. ιδιωτική συλλογή

Château Margaux 1977 watercolour 50 × 65 cm private collection 398 399

Σπύρος Θεοτόκης

Θανάσης Γκέρτσος

Σόλων Τριανταφυλλίδης

τ. Υπουργός Οικονομικών 1961 λάδι σε καμβά 80 × 60 cm συλλογή oικογένειας Θεοτόκη Γενεύη, Ελβετία

1992 λάδι σε καμβά 82 × 62 εκ. συλλογή oικογένειας Θ. Γκέρτσου

Ιδρυτής και διοικητής Τραπέζης Κύπρου 1993 λάδι σε καμβά 75 × 63 εκ. συλλογή Τράπεζας Κύπρου, Λευκωσία, Κύπρος

Thanassis Gertsos Spyros Theotokis ex. Minister of Finance 1961 oil on canvas 80 × 60 cm Theotokis family collection Geneva, Switzerland

1992 oil on canvas 82 × 62 cm Th. Gertsos family collection

Solon Triantaphyllidis Founder and President of the Bank of Cyprus 1993 oil on canvas 75 × 63 cm Bank of Cyprus collection, Nicosia, Cyprus

400 401 www.art.com.gr

Mona de NiauGodefroy 1986 λάδι σε καμβά 100 × 80 εκ. ιδιωτική συλλογή Παρίσι

Mona de NiauGodefroy 1986 oil on canvas 100 × 80 cm private collection Paris

Monique Monory 1971 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή Παρίσι

Monique Monory 1971 oil on canvas 97 × 97 cm private collection Paris

402 403 www.art.com.gr

Μπούμπα Παπαληγούρα

Χριστίνα Πρέκα

Μερόπη Πρέκα

1966 λάδι σε χαρτόνι 37 × 25 εκ.

αρχιτέκτων εσωτερικών χώρων Gallery Αιγόκερος 1997 λάδι σε καμβά 35 × 28 εκ.

ζωγράφος 1954 λάδι σε καμβά 70 × 60 εκ.

Bouba Papaligoura 1966 oil on cardboard 37 × 25 cm

Meropi Preka Christina Preka interior designer Gallery Αιγόκερος 1997 oil on canvas 35 × 28 cm

painter 1954 oil on canvas 70 × 60 cm

404 405

www.art.com.gr

Μαρία Καραβία

Κώστας Γεωργουσόπουλος

Λούλης Κάσδαγλης

συγγραφέας 1995 λάδι σε καμβά 40 × 30 εκ.

θεατρολόγος 1987 λάδι σε χαρτόνι 30 × 30 εκ.

συγγραφέας 1996 λάδι σε καμβά κολλημένο σε χαρτόνι 39 × 30 εκ.

Maria Karavia

Kostas Georgousopoulos

author 1995 oil on canvas 40 × 30 cm

theatrologist 1987 oil on cardboard 30 × 30 cm

Loulis Kasdaglis author 1996 oil on canvas glued to cardboard 39 × 30 cm

www.art.com.gr

Θανάσης Νιάρχος

Κυριάκος Σιμόπουλος

Beatrice Kohle

ποιητής - ιδρυτής περιοδικού η Λέξη 1994 λάδι σε χαρτόνι 58 × 42 εκ.

ιστορικός συγγραφέας 1992 λάδι σε χαρτόνι 42 × 30 εκ.

ζωγράφος 1987 λάδι σε καμβά 40 × 30 εκ.

Kyriakos Simopoulos Thanassis Niarchos poet - founder of the Word magazine 1994 oil on cardboard 58 × 42 cm 406 407

historian author 1992 oil on cardboard 42 × 30 cm

Beatrice Kohle painter 1987 oil on canvas 40 × 30 cm

έκτη ενότητα

part VI

1990-1999

1990-1999

ιππείς - τοξότες

equestrian - archers

Το 1995, ο καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Αθηνών, κος Νίκος Ζίας, οργάνωσε, σε συνεργασία με το Διεθνές Κέντρο Εικαστικών Τεχνών Αέναον, μία έκθεση στην Πάτμο με τίτλο «Η Αποκάλυψη του Ιωάννη – Σύγχρονες Εικαστικές Προσεγγίσεις» υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού.

In 1995, Professor Nikos Zias of the University of Athens, organized in collaboration with the Aenaon International Centre of Fine Arts, an exhibition entitled ‘The Revelation of John – Contemporary Visual Approaches’ in the island of Patmos, under the auspices of the Hellenic Ministry of Culture.

Τα άλογα, αγαπημένο θέμα στην ιστορία της τέχνης, γοήτευσαν και τον Πρέκα που τα απέδωσε με ιδιαίτερη επιτυχία. Φυσικό ήταν από την Αποκάλυψη, όπου τα άλογα και οι συμβολικοί του καβαλάρηδες έχουν δεσπόζοντα ρόλο, να επιλέξει ο Πρέκας αυτό το θέμα, που το ερμηνεύει με την προσωπική του γραφή έτσι, ώστε να υποδηλώνεται και η ιδέα του αλόγου, και μάλιστα του συγκεκριμένου κάθε φορά, ανάλογα με το χωρίο του κειμένου (ίππος χλωρός, πυρρός, λευκός, μέλας), αλλά και συγχρόνως να υποβάλλεται η μεταφυσική και αποκαλυπτική ουσία του. Αποφεύγοντας περιγραφικά στοιχεία, αποδίδει με το χρώμα την πνευματική διάσταση του θέματος, τη μεγαλειώδη και τρομερή παρουσία των φοβερών ιπποτών της Αποκάλυψης.

Horses, a favorite subject in the history of art, fascinated also P. Prekas who rendered them with great success. It was natural then that he chose as a subject from the Revelation the horses, where them and their symbolic riders play a key role.

Prekas interprets this subject through his personal idiom so as to indicate the idea of the horse and especially of the specific each time horse according to the passage (green horse, blond horse, white horse, black horse); yet simultaneously, the metaphysical and revelatory essence of the text is suggested. By avoiding descriptive elements he renders through colour the subject’s spiritual dimension, the magnificent and terrible presence of the dreadful knights of the Revelation.

Αποκάλυψη στ’ 1-2

Apocalypse VI, 1-2

ΚΑΙ ΕΙΔΟΝ ΟΤΙ ΗΝΟΙΞΕ ΤΟ ΑΡΝΙΟΝ ΜΙΑΝ ΕΚ ΤΩΝ ΕΠΤΑ ΣΦΡΑΓΙΔΩΝ ΚΑΙ ΗΚΟΥΣΑ ΕΝΟΣ ΕΚ ΤΩΝ ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΖΩΩΝ ΛΕΓΟΝΤΟΣ, ΩΣ ΦΩΝΗ ΒΡΟΝΤΗΣ· ΕΡΧΟΥ. ΚΑΙ ΕΙΔΟΝ, ΚΑΙ ΙΔΟΥ ΙΠΠΟΣ ΛΕΥΚΟΣ, ΚΑΙ Ο ΚΑΘΗΜΕΝΟΣ ΕΠ’ ΑΥΤΟΝ ΕΧΩΝ ΤΟΞΟΝ· ΚΑΙ ΕΔΟΘΗ ΑΥΤΩ ΣΤΕΦΑΝΟΣ.

AND I SAW WHEN THE LAMB OPENED ONE OF THE SEALS, AND I HEARD, AS IT WERE THE NOISE OF THUNDER, ONE OF THE FOUR BEAST S SAYING, COME AND SEE. AND I SAW, AND BEHOLD A WHITE HORSE: AND HE THAT SAT ON HIM HAD A BOW; AND A CROWN WAS GIVEN UNTO HIM.

Ιππείς - τοξότες 1995 λάδι σε χαρτόνι ενισχυμένο 80 × 60 εκ. ιδιωτική συλλογή

Εquestrian - archers 1995 oil on stiff card 80 × 60 cm private collection

408 409 www.art.com.gr

Ιππείς - τοξότες

Εquestrian - archers

1995 λάδι σε χαρτόνι ενισχυμένο 80 × 60 εκ. ιδιωτική συλλογή

1995 oil on stiff card 80 × 60 cm private collection

410 411 www.art.com.gr

«Εν φωνή βροντής, έρχου και είδον»

"In thundering voice, come and see"

7η σφραγίδα Αποκάλυψις του Ιωάννη 1994-95 λάδι σε χαρτόνι 14 × 52,5 εκ.

seventh seal of the Revelation of Saint John 1994-95 oil on cardboard 14 × 52,5 cm

412 413 www.art.com.gr

www.art.com.gr 414 415

«Και ιδού ίππος λευκός» σφραγίδα πρώτη

"See here a horse white" first seal

1994-95 λάδι σε καμβά 60 × 60 εκ. ιδιωτική συλλογή

1994-95 oil on canvas 60 × 60 cm private collection

«Και ιδού ίππος πυρρός» σφραγίδα δεύτερη

"See here a red as fire horse" second seal

1994-95 λάδι σε καμβά 60 × 60 εκ. ιδιωτική συλλογή

1994-95 oil on canvas 60 × 60 cm private collection 416 417

www.art.com.gr

«Και ιδού ίππος μέλας» σφραγίδα τρίτη

"See here a black horse" third seal

1994-95 λάδι σε καμβά 60 × 60 εκ. ιδιωτική συλλογή

1994-95 oil on canvas 60 × 60 cm private collection

www.art.com.gr 418 419

«Και ιδού ίππος χλωρός» σφραγίδα τέταρτη

"See here a green horse" fourth seal

1994-95 λάδι σε καμβά 60 × 60 εκ. ιδιωτική συλλογή

1994-95 oil on canvas 60 × 60 cm private collection

Παιχνίδια στο Manège

Playing in the Manège

1994-95 υδατογραφία 12,5 × 17,5 εκ.

1994-95 watercolour 12,5 × 17,5 cm

420 421 www.art.com.gr

τα άλογα του Παρθενώνα

Ο Πάρις Πρέκας, ένας ζωγράφος με πλούσιο εσωτερικό κόσμο και πολλαπλά ενδιαφέροντα, ανακάλυψε τον ήρωα στη σχέση του με την αρχαιότητα. Ο Πλούταρχος, τον οποίο θαύμαζε, του αποκάλυψε τον ξεχωριστό άνθρωπο, που είναι προορισμένος, για τα μεγάλα έργα και έχει μια Μοίρα τραγική, και ο οποίος πάντοτε παλεύοντας, είναι πότε ο νικητής και πότε ο ηττημένος. Ο Πάρις, πράγματι, κατηγοριοποιούσε τους ήρωες ανθρώπους σε νικητές και ηττημένους και ανάμεσα στα σύμβολα που χρησιμοποιούσε για να τους χαρακτηρίζει ήταν το άλογο. Πρόκειται για το θαυμαστό εκείνο πλάσμα που οι αρχαίοι το συσχέτισαν με τους Θεούς, όπως τον Ποσειδώνα και την Αθηνά, ενώ η παρουσία του στα πολυάριθμα έργα τέχνης, διασταυρώνει τις εξαιρετικές του αρετές συνδιασμένες με την αρμονική του διάπλαση και την ενδόμυχη σχέση του με τον άνθρωπο. Ιδιαίτερα στον Παρθενώνα, το άλογο αποκτά την ύψιστη του εκφραστικότητα. Ο Πάρις έβλεπε αυτό το μοναδικό μνημείο με θαυμασμό και εμπνεόταν από αυτό. Κυρίως η ζωφόρος με την πομπή των Παναθήναιων αποτελούσε γι’αυτόν ένα μεγάλο και αξεπέραστο πρότυπο. Έτσι απομόνωσε το περίφημο άλογο από το κέντρο την νότιας ζωφόρου και το απεικόνισε με εξαιρετική ευαισθησία. Το έργο αυτό κοσμεί σήμερα τη συλλογή της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

the horses of Parthenon

Άλογα και ιππείς από τη ζωφόρο του Παρθενώνα

Horses and horsemen from the Parthenon frieze

1998-99 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή

1998-99 oil on canvas 97 × 97 cm private collection

Paris Prekas, a painter with a wide inner world and the broadest of apprehensions of the world, of life, and especially of man, discovered the hero in his contact with antiquity. Plutarch, whom he admired, put before him the man who stands out, who is highlighted in a great and significant act, but also in his tragic quest for the eternal and, often, the unattainable. He wrestles with his own Fate, and is sometimes the victor and sometimes the vanquished. In a series of his works, entitled ‘Victor and Vanquished’. Paris revolved around precisely this side of man as hero. Among the symbols which he used for the expression of the related experiences and reflections was the horse.

This is a marvellous creature which the ancients associated with deities, such as Poseidon and Athena, while its depiction in major works of art showed its exceptional virtues: robustness, nobility, combined with a harmonious moulding of the body and its absolute adaptation to man. On the Parthenon in particular, the horse found its most perfected expression.

Paris approached that monument with wonder and awe, and his painting is inspired in many instances by the frieze, particularly in the case of the Panathenaic procession. Indeed, he rendered the horse from the centre of the western side with unique sensitivity and power in a painting 422 423

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Άλογο από τη ζωφόρο του Παρθενώνα

Horse from the Parthenon frieze

1997-98 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. συλλογή Πινακοθήκης της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών

1997-98 oil on canvas 97 × 97 cm Art Gallery of the Faculty of Lettres of the University of Athens collection

Το επίσης περίφημο κεφάλι αλόγου από το άρμα της Σελήνης (Ανατολικό αέτωμα του Παρθενώνα, σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο) αποτελούσε αντικείμενο μελέτης του ζωγράφου με διαφορετικούς φωτισμούς και σε διάφορες τεχνικές. Σε όλες τις περιπτώσεις διαφαίνεται η απόλυτη κατανόηση του αρχαίου πρότυπου, αλλά και η αντιμετώπισή του ως ολοκληρωμένου συμβόλου ηρωισμού και λεβεντιάς: αυτή η δαμασμένη φύση, ανταποκρίνεται στο ηρωικό πνεύμα και γενικότερα στην καλοκαγαθία που αποτελούσε το ιδεώδες για κάθε ήρωα. Στη πραγματικότητα ο Πάρις Πρέκας ήταν ένας ρομαντικός ονειροπόλος, που ονειρεύονταν, πέρα από τη στυγνότητα του σημερινού κόσμου, έναν καλύτερο, με επίκεντρο τον ηρωικό άνθρωπο, που δεν απαρνήθηκε τις μεγάλες αξίες χάριν ενός «πινακίου φακής», που σαν ένα άλογο διασχίζει καλπάζοντας την πεδιάδα διαστρανώνοντας την ελευθερία του και την ομορφιά του. Είχα τη μεγάλη τιμή να είμαι φίλος του ανθρώπου και καλλιτέχνη Πάρι Πρέκα και να ζήσω από κοντά την έξοχη ποιότητα των αξιών εκείνων που χαρακτήριζαν την προσωπικότητά του. Τα ταξίδια του ανά την Ελλάδα ενίσχυαν την άποψή του για ένα χώρο μοναδικό και ανεπανάλυπτο και πάντα το άλογο συνόψιζε γι’αυτόν το πνεύμα του χώρου αυτού. Στέλιος Λυδάκης Καθηγητής Ιστορίας και Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών 424 425

which is today in the collection of the Faculty of Arts of the University of Athens.

Similar were the multiple depictions of the famous horse’s head from the chariot of Selene on the eastern pediment of the Parthenon, in which he makes studies of the head with differing lightings. These works bear witness to a profound understanding of the originals, and to the artist’s admiration for the horse itself, as a heroic symbol and a presence of grandeur. And it is a fact that Paris was interested in the heroic spirit of such representations, since they corresponded to his experiences and the ideal he had for man: that tamer of nature succeeds in overcoming it with the human goodness which is the most sublime moral conquest.

In reality, Paris Prekas was a romantic dreamer, who, beyond the prosaic times in which he lived, dreamt of a better world dominated by the heroic man who has not sold life’s values «for a mess of pottage», who, free and proud as a horse galloping on the plain, extends his soul and embraces all things.

It was an honour for me to know Paris Prekas at close quarters as a man and a friend, and to have a feeling for the breadth of his personality. His art was for him the means by which he travelled in the world of the spirit, of poetry, and of the great values which make man different. His sym-

bols were chosen from among those which have formed an eternal heritage from as early as Greek antiquity, and in the horse he found an outcome of all the prerequisites which made up his creed and his dream.

Stelios Lydakis Professor of Art History University of Athens

Μελέτες από την ζωφόρο του Παρθενώνα

Studies from the Parthenon frieze

1998 υδατογραφία 29 × 29 εκ.

1998 watercolour 29 × 29 cm 426 427

www.art.com.gr

www.art.com.gr

Ιππείς - zωφόρος του Παρθενώνα

Ηorsemen Parthenon frieze

1998 λάδι σε χαρτόνι 42 × 52 εκ. ιδιωτική συλλογή

1998 oil on cardboard 42 × 52 cm private collection

Μελέτη για την είσοδο κτηρίου «Το τέθριππο του Ήλιου»

Study of the entrance of a building “The quadriga of Helios”

1998-1999 φύλλο μπρούντζου κομμένο και repoussé κλιμ. 1:10 14 × 28 εκ.

1998-1999 bronze sheet cut out and repoussé scale 1:10 14 × 28 cm

www.art.com.gr 430 431

Μελέτη για την είσοδο κτηρίου «Το τέθριππο του Ήλιου»

Study of the entrance of a building “The quadriga of Helios”

1998 ζωγραφική και φύλλο χρυσού σε χαρτόνι κλιμ. 1:10 26,5 × 34 εκ.

1998 painting and gold leaf on cardboard scale 1:10 26,5 × 34 cm

Τα άλογα του Ήλιου

The horses of Helios

1998-99 τέσσερα άλογα από μπρούντζο με πατίνα και αλπακά σύνολο σύνθεσης: 55 × 50 × 75 εκ.

1998-99 four patinated bronze and alpaca horses total composition: 55 × 50 × 75 cm

www.art.com.gr

Το Άλογο από τη ζωφόρο του Παρθενώνα

The Horse from the Parthenon frieze

1998-99 λάδι σε καμβά 60 × 60 εκ. ιδιωτική συλλογή

1998-99 oil on canvas 60 × 60 cm private collection 434 435

www.art.com.gr

www.art.com.gr

σελ. 436-437

Ιππείς από τη ζωφόρο του Παρθενώνα 1998-99 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή pages 436-437

Horsemen from the Parthenon frieze 1998-99 oil on canvas 97 × 97 cm private collection

Ιππείς από τη ζωφόρο του Παρθενώνα 1998-99 λάδι σε καμβά 97 × 97 εκ. ιδιωτική συλλογή

Horsemen from the Parthenon frieze 1998-99 oil on canvas 97 × 97 cm private collection 438 439

www.art.com.gr

chronology

Πάρις Αλέξανδρος Πρέκας (1926 -1999)

Paris Alexandros Prekas (1926 -1999)

www.art.com.gr

χρονολόγιο

1926

1926

Ο Πάρις Πρέκας γεννήθηκε στην Αθήνα στις 20 Μαρτίου 1926. Ο πατέρας του, Αντώνης Εμμ. Πρέκας, ήταν από τη Σαντορίνη, οικονομολόγος, βουλευτής Σαντορίνης με το κόμμα του Ελευθ. Βενιζέλου, παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο την Ελένη Παπαδοπούλου από τη Σμύρνη, απέκτησαν τέσσερα παιδιά, τον Βασίλη, τη Ζιζή, τον Γιώργο και τον Πάρι.

Paris Prekas born in Athens on 20 March 1926. His father, Antonis Emm. Prekas, was from Santorini, an economist, and Member of Parliament for Santorini with the party of Eleftherios Venizelos. His second marriage was to Eleni Papadopoulou, from Smyrna, with whom he had four children: Vasilis, Zizi, Yorgos, and Paris.

Paris Prekas attends the Marasleios School and the Nestoridis School.

Εγκύκλιες σπουδές στη Μαράσλειο Σχολή και Σχολή Νεστορίδη.

1944 Εγγράφεται στο προκαταρτικό της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών αλλά τον Δεκέμβριο του 44, συλλαμβάνεται σαν αριστερός και εκτοπίζεται στο Στρατόπεδο Πολιτικών Αιχμαλώτων της El Daba, Αιγύπτου, απ’ όπου επιστρέφει το 1945.

1946- 1952 Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας, εργαστήρια του Δημήτρη Μπισκίνη, Ανδρέα Γεωργιάδη, Ουμβέρτου Αργυρού. Από το 1947 έως το 1954, εργάζεται για να κερδίσει τα έξοδα των σπουδών και της ζωής και κάνει ζωγραφικές γιγαντοαφίσες, κυρίως στον κινηματογράφο Βρετάνια (τώρα είναι θέατρο) και περιστασιακά στο Star και στο Πάνθεον.

1952 Διπλωματικές εξετάσεις, βραβείο για το πορτρέτο. Πεθαίνει ο πατέρας του. Εκτελεί την στρατιωτική του θητεία, και εκθέτει για πρώτη φορά στην Πανελλήνια έκθεση του Ζαππείου, στην οποία έκτοτε εκθέτει ανελλιπώς μέχρι το 1977 όπου ουσιαστικά καταργήθηκε ο θεσμός.

1944 Registers for the preparatory course at the Athens School of Fine Arts, but in December 1944 is arrested as a leftist and exiled to the Political Prisoners” Camp at El Daba, Egypt, from which he returned in 1945.

1946 - 1952 Athens School of Fine Arts, studios of Dimitris Biskinis, Andreas Georgiadis, and Oumvertos Argyrou.

From 1947 to 1954, in order to earn his daily bread and the cost of his studies, Prekas painted giant cinema posters, chiefly at the Vretania cinema (now a theatre) and, occasionally, at the Star and the Pantheon.

1952 Diploma examinations, prize for portraiture.

Prekas”s father dies.

Carries out his military service and exhibits for the first time in the Panhellenic exhibition in the Zappeion Hall, in which from then on he exhibits without interruption until 1977, when, effectively, the institution of the Panhellenic exhibition was abolished.

1953

1953

Takes part in the exhibition for the benefit of the earthquake victims of the islands at the Letters and Arts Gallery.

Συμμετέχει στην έκθεση Υπέρ των Σεισμόπληκτων Νήσων στην Αίθουσα Γραμμάτων και Τεχνών.

1954 Marries Merope Stefanatou.

1954

Works with Art Gallery of Alkis Kostakis in the Plaka district of Athens.

Παντρεύεται την Μερόπη Στεφανάτου. Συνεργάζεται με την Αίθουσα Τέχνης του Άλκη Κωτσάκη στην Πλάκα.

1955 First personal exhibition, at the Zachariou Gallery, Athens.

1955 Πρώτη ατομική έκθεση Γκαλερί Ζαχαρίου, Αθήνα.

1957

1957

Salon de l” Art Libre International, Musée des Beaux-Arts de la Ville de Paris.

Salon de l’ Art Libre International, Musée des Beaux-Arts de la Ville de Paris.

442 443

www.art.com.gr

1

2

3

1. Βουλή των Ελλήνων, ορκομωσία της κυβέρνησης. Ο Αντώνης Πρέκας πίσω από τον Ελ. Βενιζέλο.

1. Parliament of Greece, swearing of the new government. Antonis Prekas is behind El. Venizelos.

2. Η οικογένεια του Αντώνη Πρέκα στον κήπο του σπιτιού τους, στην οδό Πλουτάρχου 19, από αριστερά προς δεξιά, ο Βασίλης, η μητέρα τους Ελένη Πρέκα, η Ζιζή, ο πατέρας τους Αντώνης Πρέκας, ο Πάρις και ο Γιώργος, 1930.

2. Antonis's Prekas family at their home garden, at Plutarch Str. 19, from left Vassilis, their mother Eleni Preka, Zizi, their father Antonis Prekas, Paris and Giorgos.

3. Ο Πάρις-Αλέξανδρος, 1928.

4. Pupil at the Maraslion School, 1932.

4. Μαθητής στη Μαράσλειο Σχολή, 1932.

3. Paris-Alexandros in 1928.

4

1. O Πάρις και η Μερόπη μπροστά στο Duomo, Μιλάνο, 1958.

1. Paris and Meropi, in front of the Duomo of Milan, 1958.

2. Στο εργαστήρι του ζωγράφου Γιώργου Συρίγου, Εμμ. Εμμανουήλ και Πάρις Πρέκας, μόλις είχε επιστρέψει από την El Daba, 1945.

2. At the studio of the painter Giorgos Syrigos, Emm. Emmanouil and Paris Prekas just back from the El Daba, 1945.

3. Ανεβαίνοντας στην Ακρόπολη, 1957.

3. Walking to Akropolis, 1957.

4. Η κόρη του, Χριστίνα Πρέκα, 1960.

4. His daughter, Christina Preka, 1960.

1958

Ταξιδεύει σε όλη την Ευρώπη να γνωρίσει τα μουσεία και τον παλμό της τέχνης. Έκτοτε ταξιδεύει ανελλιπώς μέχρι το τέλος, στο Παρίσι κυρίως και γενικά στην Ευρώπη.

Travels throughout Europe in order to get to know the museums and to take the pulse of art. From then on, he travelled every year to the end of his life, mainly to Paris, and to Europe.

Δεύτερη ατομική έκθεση, στην Γκαλερί Ζυγός, Αθήνα.

Second personal exhibition, at the Zygos Gallery, Athens.

Α’ Βραβείο Ζωγραφικής, Γκαλερί Τέχνης Αθήνα.

First Prize for Painting, Technis Gallery, Athens.

1959

1959

Β΄ Σαλόνι Νέων Καλλιτεχνών, Γκαλερί Ζυγός.

II Salon of Young Artists, Zygos Gallery.

Έκθεση Ελλήνων Ζωγράφων, Υπερωκεάνιο «Ολύμπια» της Greek Lines. Η έκθεση ταξιδεύει ανά τη Μεσόγειο.

Exhibition of Greek Painters, Olympia Cruise Greek Lines. The exhibition travels throughout the Mediterranean.

A’ Πανευρωπαϊκή Biennale Νέων ζωγράφων, Παρίσι, Musée d’Art Moderne de la Ville de Paris.

First European Biennale of Young Painters, Paris, Musée d”Art Moderne de la Ville de Paris.

Salon de l’Art Libre International, Palais des Beaux-Arts de la Ville de Paris, Γαλλία. «Diplôme d’Honneur» στον Πάρι Πρέκα για την ζωγραφική του.

Salon de l”Art Libre International, Confédération Française, Palais des Beaux-Arts de la Ville de Paris, France. ”Diplôme d”Honneur“ awarded to Paris Prekas for his painting.

«Θησέας και Αριάδνη» και «Ναυμαχία της Πύλου». Τοιχογραφίες, νωπογραφίες-fresco στις εισόδους του Μεγάρου της Λεωφ. Αμαλίας 2 και 4. (1959-1960)

“Theseus and Ariadne” and “Naval Battle of Pylos”. Murals - frescoes.

Main Entrance to the mansion at 2-4 Amalias Avenue. (1959-1960)

«Les galantes», Τοιχογραφίες secco-fresco, Cabaret Roxy, Όθωνος 10.

“Les galantes”, Mural , secco-fresco, Cabaret Roxy, 10, Othonos St., Athens.

Έλληνες Ζωγράφοι, Association des echanges culturels, Section Grecque, Αίθουσα Centre des Arts, Akhenaton, Κάϊρο, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού της Αιγύπτου.

Greek Painters exhibition, Association des Echanges Culturels, Section Grecque, Centre des Arts, Akhenaton Gallery, Cairo, under the auspices of the Ministry of Culture of Egypt.

1960

1960

Γεννιέται η κόρη τους Χριστίνα και ταυτόχρονα μπαίνει στο σανατόριο απ' όπου θα βγεί στο τέλος περίπου της χρονιάς.

Birth of their daughter Christina and at the same time he goes to a sanatorium.

Salon de l’Art Libre International, Confédération Française, Palais des Beaux-Arts de la Ville de Paris, Γαλλία.

Salon de l”Art Libre International, Confédération Française, Palais des Beaux-Arts de la Ville de Paris, France.

«Αναζήτηση Ρυθμού», μνημειακή γλυπτική σύνθεση. Είσοδος του κτηρίου οδού Ξενοφώντος 10, Πλατεία Συντάγματος.

“Seeking the Rhythm”, monumental sculptural composition. Entrance to the building at 10 Xenophontos St, Syntagma Square.

1961

1961

Ναυτική εβδομάδα, αίθουσα Παρνασσός, Αθήνα.

Naval Week, Parnassos Hall, Athens.

1962

1962

Salon de l’Art Libre International, Palais des Beaux-Arts de la Ville de Paris, Γαλλία. Αργυρό Μετάλλιο της Πόλεως του Παρισιού για την ζωγραφική.

Salon International de l’ Art Libre, Confédération Française, Palais des Beaux-Arts de la Ville de Paris, France. Silver medal of the City of Paris for painting.

«Άλογα», μνημειακή ζωγραφική σύνθεση, είσοδος κτηρίου της οδού Πλαπούτα 60.

«Horses», monumental painting composition, entrance to the building at 60 Plapouta St., Athens.

1963

1963

Υποτροφία Γαλλικής Κυβέρνησης και αναχώρηση για Παρίσι. Εγγράφεται στην Σχολή Καλών Τεχνών (Ecole Nationale des Beaux-Arts) του Παρισιού.

Scholarship by the French Government and departure for Paris. He inscribed in the Ecole National des Beaux Arts, Paris.

1964

1964

Personal exhibition of painting at the New Forms Gallery.

Ατομική έκθεση ζωγραφικής στη Γκαλερί Νέες Μορφές, Αθήνα.

“Iliad”, monumental composition, entrance of the building 1, Karageorgi Servias St, Syntagma Square.

«Ιλιάδα», μνειμιακή σύνθεση, είσοδος Μεγάρου πρώην Ελευθερουδάκη, οδός Καραγιώργη Σερβίας 1, Πλατεία Συντάγματος.

1965 1965 «Ο Ρυθμός του Χρόνου», μνημειακή σύνθεση, μπρούντζος, εσωτερικός τοίχος Εθνικής Τράπεζας, Πλατείας Συντάγματος.

444 445

“The Rhythm of Time”, monumental composition, bronze, interior wall of the National Bank of Greece in Syntagma Square.

www.art.com.gr

1958

1966

1966

VIΙ Biennale Sao Paolo, Βραζιλία. Εκπροσώπηση της Ελλάδος με την σειρά: «Ατρείδες Βασιλείς ΙΙ».

VIΙ Biennale Sao Paolo, Brazil, Represented Greece, with the “Atreid Kings series ΙΙ”.

Ατομική έκθεση. Ζωγραφικής και γλυπτική, Γκαλερί «Νέες Μορφές», Αθήνα.

Personal exhibition. Painting and sculpture, “New Forms Gallery”, Athens.

1967

1967

«Πύρρος - Δωδώνη», μνημειακή σύνθεση. Πρόσοψη Τράπεζας της Ελλάδος Ιωαννίνα, Ήπειρος, Πλατεία Δημοκρατίας 1.

“Pyrrhos - Dodona”, monumental composition. Façade of the Bank of Greece in Ioannina, Epirus – 1 Dimokratias Square.

Ελληνες Ζωγράφοι, Μέγαρο Τεχνών, Σόφια, Βουλγαρίας.

Greek Painters, Megaron of Arts, Sofia, Bulgaria.

1968

1968

Έλληνες ζωγράφοι, οργάνωση Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, και Στέγη Καλών Τεχνών. Η έκθεση περιοδεύει στις κυριότερες Ελληνικές Πόλεις: Ιωάννινα, Κέρκυρα, Μεσολόγγι, Τρίπολη, Ναύπλιο, Βόλο, Σύρο.

Greek Painters, organized by the Greek Ministry of Education and the House of Fine Arts. The exhibition travels to the main towns in Greece: Ioannina, Corfu, Mesolongi, Tripoli, Nafplion, Volos, Syros.

Ελληνες ζωγράφοι. Έκθεση οργανωμένη από την Association des Echanges Culturels, Section Grecque, στην Αίθουσα Centre des Arts, Akhenaton Gallery, Κάιρο, υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού της Αιγύπτου.

Greek Painters. The exhibition was organised by the Association des Echanges Culturels, Section Grecque, Centre des Arts, Akhenaton Gallery, Cairo, under the auspices of the Ministry of Culture of Egypt.

1969

1969

VII Biennale of Alexandria, Egypt. Exhibited the series “Cyclades”.

VII Biennale Αλεξάνδρειας, Αιγύπτου. Συμμετέχει με την σειρά «Κυκλάδες».

Contemporary Painting of Greece, Atheneul Gallery, Bucharest, Romania.

Σύγχρονη ζωγραφική της Ελλάδος, Αίθουσα Atheneul, Βουκουρέστι, Ρουμανία.

2nd Exhibition of Contemporary European Painters in USA, Waldorf Astoria Hotel, New York, USA.

2nd exhibition of Contemporary European Painters in USA, Ξενοδοχείο Waldorf, Astoria, Νέα Υόρκη, Η.Π.Α.

1970

1970 Εxpo ’70, Διεθνής έκθεση, Οσάκα Ιαπωνίας. Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη 1970, Καλλιτεχνικό και Πνευματικό Κέντρο «Ώρα». Ελληνική Ζωγραφική, Γκαλερί «Αργώ» Λευκωσία, Κύπρος, και Quantas Gallery, Λονδίνο. Οργάνωση Γκαλερί Νέες Μορφές.

1971 Greek Art Today to commemorate the 150th Anniversary of Greek Independance. Grosvenor Galleries, London και Edinburgh, Scotland. Τρεις Έλληνες Ζωγράφοι, Αίθουσα Atheneul, Βουκουρέστι, Ρουμανία.

Εxpo ’70, International exhibition, Osaka, Japan.

Contemporary Greek Art 1970, Art and Cultural Centre “Ora”.

Greek Painting, “Argo” Gallery, Nicosia, Cyprus, Quantas Gallery, London. Organized by the New Forms Gallery.

1971 Greek Art Today to commemorate the 150th Anniversary of Greek Independence. Grosvenor Galleries, London and English-Speaking Union, Edinburgh, Scotland.

Three Greek Painters, Atheneul Gallery, Bucharest, Romania.

Art Showplace, Birmingham, Michigan USA.

Art Showplace, Birminham, Michigan USA, οργάνωση Daisy Spitery.

“Kinesis”, sculptural composition. Main entrance to the building of the FINA company, 256 Syngrou Avenue.

«Κίνηση», γλυπτική σύνθεση. Είσοδος κτηρίου εταιρίας FINA, Λεωφ. Συγγρού 256.

1972

1972

“17 Sculptures”, personal exhibition. “New Forms” Gallery, Athens.

«17 γλυπτά», ατομική έκθεση, Γκαλερί «Νέες Μορφές», Αθήνα.

“Icarus”. Scupture. Main Entrance to the Lemos Mansion, 1 Herodes Attikos St. Athens.

«Ίκαρος». Γλυπτό. Είσοδος Μεγάρου Λαιμού, Ηρόδου Αττικού 1.

“Icarus”. Sculpture of a building facade in the Zographou area.

«Ίκαρος». Γλυπτό για την πρόσοψη κτηρίου στην περιοχή του Ζωγράφου.

1973

1973 Tapisseries ’73, Gallery «Αργώ», Λευκωσία Κύπρος.

Tapisseries ’73, “Argo” Gallery, Nicosia, Cyprus.

Greek Painters, “Atheneul Gallery”, Bucharest, Romania.

Έλληνες Ζωγράφοι, «Αίθουσα Atheneul» Βουκουρέστι, Ρουμανία.

Command of seven portraits of Theotokis family for the private gallery of the former minister Spyros Theotokis, Geneva, Switzerland.

Φιλοτέχνηση επτά πορτραίτων της οικογένειας Θεοτόκη για την ιδιωτική πινακοθήκη του τ. Υπουργού Σπύρου Θεοτόκη, Γενεύη, Ελβετία.

First Class prize parchment to Paris Prekas for his contribution to painting, by the Greek Writers Association.

Βραβείο Α’ τάξεως Περγαμηνή στο ζωγράφο Πάρι Πρέκα για τη συμβολή του στη ζωγραφική, από τον Σύλλογο Ελλήνων Λογοτεχνών.

www.art.com.gr

O Πάρις με την κόρη του Χριστίνα στο Λυκαβηττό, 1965.

446 447

Paris with his daughter Christina on Lycabetous, 1965.

1. Κωστάκης Τσάτσος, Τέο Παπαδάκη, Πάρις Πρέκας, Ιωάννα Τσάτσου, Μερόπη Πρέκα στο εργαστήρι του Πάρι, 1972.

2. Πάρις Πρέκας, Αντρέας Νενεδάκης, Γιώργος Βακαλό, Φώτης Σαρρής, Ελένη Βακαλό. Ρέθυμνο, Κρήτη, 1977.

1. Constantinos Tsatsos, Τheο Papadaki, Paris Prekas, Ioanna Tsatsou, Meropi Preka in Paris's studio, 1972.

2. Paris Prekas, Andreas Nenedakis, Giorgos Vakalo, Fotis Sarris, Eleni Vakalo.

Rethymnon, Crete, 1977.

1974

Ανάθεση από την Βουλή των Ελλήνων, πέντε πορτρέτων διατελεσάντων πρωθυπουργών της Ελλάδος, για την Πινακοθήκη της Βουλής.

The Greek Parliament commanded five portraits of former prime ministers for the Parliament Gallery of Greece.

Αφιέρωμα στην Κύπρο, Εθνική Πινακοθήκη. Οργάνωση Υπουργείου Πολιτισμού και Επιστημών.

Homage to Cyprus, National Gallery. Organized by the Ministry of Culture and Sciences.

«Η αναπνοή της πέτρας», Μνημειακή γλυπτική σύνθεση. Πρόσοψη Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών, Νέα Πτέρυγα, οδός Σίνα και Οκταβίου Μερλίε.

“The Breath of the Stone”. Μonumental sculpture composition.

Façade of the French Institute of Athens, New Wing, Sina St. and Octaviou Merlier St.

Tapisseries II, Γκαλερί «Νέες Μορφές».

Tapisseries II, “New Forms” Gallery.

1975

1975

Εβδομάδα Τέχνης. Αίθουσα Οργανισμού Ελληνικής Χειροτεχνίας.

A Week of Art. Hellenic Handicraft Organization Hall.

Έλληνες ζωγράφοι του 20ου αιώνα, η νέα γενιά 1926-1930. Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία Θεσσαλονίκης «Τέχνη». Η έκθεση περιόδευσε στις κυριότερες πόλεις την Βορείου Ελλάδος.

20th century Greek Painters, the new generation 1926-1930.

Macedonian Art Society of Thessaloniki “Techni”. The exhibition travelled to the main towns of northern Greece.

Έλληνες Ζωγράφοι. Σωματείο Καλλιτεχνικών Ανταλλαγών Ελλάδος, Αίθουσα Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων.

Greek Painters. Greek Association for Artistic Exchanges, Cultural Centre Hall of the Municipality of Athens.

Μέλος της Επιτροπής Επιλογής Έργων Ζωγραφικής για την οργάνωση Πανελλήνιας έκθεσης στο Ζάππειο Μέγαρον.

Member of the Committee for the Panhellenic Exhibition in Zappeion Megaron.

1976

1976

«Ηλιακό Ρολόι», γλυπτική. Κεντρική είσοδο του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Ίων Βορρές, Παιανία Αττικής.

“Sundial”, sculpture. Main entrance to the Ion Vorres Museum of Contemporary Greek Art, Paiania, Attica.

Πανόραμα Ελληνικής Τέχνης της τελευταίας Εικοσιπενταετίας, «Μουσείο Ostwall», Dortmund, Γερμανία.

Panorama of Greek Art of the last twenty-five years, “Ostwall Museum”, Dortmund, Germany.

Πανόραμα Ελληνικής Τέχνης της τελευταίας Εικοσιπενταετίας, Institut fur Auslands Beziehingen Stuttgart Γερμανίας.

Panorama of Greek Art of the last twenty-five years, Institut fur Auslands Beziehingen, Stuttgart, Germany.

Art Basel 7 Tapisseries ‘76, Basel International Art Fair, Βασιλεία, Ελβετία. Οργάνωση Γκαλερί «Νέες Μορφές».

Art Basel 7, Tapisseries ’76, Basel International Art Fair, Basel, Switzerland. Organized by the “New Forms” Gallery.

Έκθεση Διακεκριμένων Ελλήνων Καλλιτεχνών, Κεντρική Δημοτική Πινακοθήκη Χαλκίδας. Οργάνωση Υπουργείου Πολιτισμού και Επιστημών και Δήμος Χαλκίδας.

Exhibition of Distinguished Greek Artists, Central Municipal Gallery of Chalkis. Organized by the Ministry of Culture and Sciences and the Municipality of Chalkida.

Ηπειρωτικά ‘76, έκθεση ζωγραφικής, γλυπτικής και χαρακτικής. Οργάνωση Δήμος Ιωαννίνων, Ηπείρου και της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, στις Αίθουσες Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ιωαννίνων.

Epirotika ’76, exhibition of painting, sculpture and printing.

Organized by the Municipality of Ioannina, Epirus, and the House of Letters and Arts, in the Zοsimaia Paedagogical Academy, Ioannina.

1977

1977 Ηπειρωτικά ‘77. Έκθεση ζωγραφικής, γλυπτικής και χαρακτικής. Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία Ιωαννίνων. Φεστιβάλ Εφημερίδας «Αυγή» ’77, Πλατεία Κουμουνδούρου, Αθήνα. Βίοι Παράλληλοι-Πλούταρχος, κύκλος Ι, ατομική έκθεση ζωγραφικής. Αίθουσα Τέχνης Αθηνών.

Festival of the newspaper “Avgi” ”77, Koumoundourou Squ., Athens.

Parallel Lives-Plutarch, Cycle 1, personal exhibition of painting.

Athens Art Gallery, Athens.

Greek Artists, Museum of Arts, Bucharest, Romania.

Έλληνες Καλλιτέχνες, Μουσείο Τεχνών Βουκουρεστίου, Ρουμανία.

Documenta ’77, “Syllogi” Art Gallery.

Ντοκουμέντα ‘77, Αίθουσα Τέχνης «Συλλογή».

Painting of the Post War Generation, on the occasion of the Demetria Festival, Thessaloniki.

Ζωγραφική της Γενιάς του Μεσοπολέμου, στα πλαίσια των Δημήτριων, Θεσσαλονίκης. Πάρις Πρέκας, ατομική έκθεση στα πλαίσια του Α’ Φεστιβάλ Ρεθύμνου, Κρήτης. Βαλκάνια - Balcanii, ζωγραφική και χαρακτική, Museu de Arts, Βουκουρέστι, Ρουμανία. Σοσιαλιστικό Πολιτισμικό και Εκπαιδευτικό Υπουργείο Ρουμανίας.

448 449

Epirotika ’77. Exhibition of painting, sculpture and printing. Zοsimaia Paedagogical Academy, Ioannina.

Paris Prekas, painting, personal exhibition on the occasion of the 1st Festival of Rethymnon, Crete.

Balkans-Balcanii, painting and printing. Museu de Arts, Bucharest, Romania. Socialist Cultural and Εducational Ministry of Romania.

www.art.com.gr

1974

1978

1978

Μορφές και Δημιουργοί της Νεοελληνικής Ζωγραφικής, Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία Θεσσαλονίκης «Τέχνη». Η έκθεση περιόδευσε στις κυριότερες Ελληνικές πόλεις.

Figures and Creators of Modern Greek Painting, Macedonian Art Society “Techni”, Thessaloniki. The exhibition travelled to the main towns of Greece.

Έλληνες Ζωγράφοι, Palais des Arts, Κάιρο, Association des Echanges Culturels υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού Αιγύπτου.

Greek Painters, Palais des Arts, Cairo, Egypt. Association des Echanges Artistiques under the auspices of the Ministry of Culture of Egypt.

Φεστιβάλ ’78, Εφημερίδα «Αυγή», Πλατεία Κουμουνδούρου, Αθήνα.

Festival ’78, Newspaper “Avgi”, Koumoundourou Square, Athens.

Ντοκουμέντα ’78, Αίθουσα Τέχνης «Συλλογή».

Documenta ’78, “Syllogi” Art Gallery.

Ζωγραφική της Γενιάς του Μεσοπολέμου, οργάνωση Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία Θεσσαλονίκης «Τέχνη». Η έκθεση περιόδευσε στη Κοζάνη, Βέροια, Έδεσσα, Γιαννιτσά, Κατερίνη, Δράμα, Κομοτηνή, Καβάλα.

Painting of the Post-War Generation, organized by the Macedonian Art Society “Techni”, Thessaloniki. The exhibition travelled to Kozani, Veroia, Edessa, Giannitsa, Katerini, Drama, Komotini, Kavala.

Έλληνες Ζωγράφοι και Χαράκτες, οργάνωση Εθνική ΠινακοθήκηΜουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων, Στουτγάρδη, Γερμανία.

Zeitgenössische Griechische Malerei und Graphik, sammlung des National Pinakothek and Alexandros Soutzos Museum, Institut Fur Auslandsseziehungen, Stuttgart, Germany.

1979

1979 Νικητής και Ηττημένος, ατομική έκθεση ζωγραφικής και γλυπτικής. Καλλιτεχνικό και Πνευματικό κέντρο «Ώρα», Αθήνα και Θεσσαλονίκη, Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία Θεσσαλονίκης «Τέχνη». «Μυθιστόρημα», μνημειακή γλυπτική σύνθεση. Χώρος υποδοχής του ξενοδοχείου «Ναυσικά», Αστήρ Βουλιαγμένης. Α΄ Έκθεση Γλυπτικής Φαλήρου, Υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών και Δήμος Παλαιού Φαλήρου. Η Συλλογή του Μουσείου Βορρέ στην Γκαλερί της Ελληνοαμερικάνικης Ένωσης. Έλληνες Ζωγράφοι, Association des Echanges Culturels υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού της Αιγύπτου, Art Gallery Akhenaton, Κάιρο, Αιγυπτος. Αφιέρωμα στην Κύπρο, ατομική έκθεση, Gallery «Αργώ», Λευκωσία, Κύπρος.

Victor and Vanquished, personal exhibition of painting and sculpture.

“Ora” Art and Cultural Center, Athens and Thessaloniki, Macedonian Art Society “Techni”.

“Mythistorema”, monumental sculptural composition. Main lobby of the New Hotel “Nafsika”, Astir, Vouliagmeni,.

1st Exhibtion of Sculpture in Faliron, Ministry of Culture and Sciences, and the Municipality of Palaion Faliron.

The Vorres Museum Collection in the Hellenic-American Union Gallery.

Greek Painters. Association for Artistic Exchanges, under the auspices of the Ministry of Culture of Egypt, Art Gallery Akhenaton, Cairo, Egypt.

Homage to Cyprus, personal exhibition “Argo” Gallery, Nicosia, Cyprus.

1980

1980 Έλληνες Εικαστικοί Αλληλέγγυοι με τον Κυπριακό λαό, Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων.

Greek Artists in Solidarity with the Cypriot People, Cultural Centre of the Municipality of Athens.

Documenta '80, “Syllogi” Art Gallery.

Ντοκουμέντα ’80, Αίθουσα Τέχνης «Συλλογή».

Tankers I, personal exhibition of paintings. Athens Art Gallery, Athens.

Tanker I, ατομική έκθεση, ζωγραφικής. Αίθουσα Τέχνης Αθηνών.

“Salon des Comparaisons”, international exhibition, Association des Echanges Artistiques, section grecque, Grand Palais, Paris, France.

«Salon des Comparaisons International». Διεθνής έκθεση, Association des Echanges, section grecque, Grand Palai, Παρίσι, Γαλλία.

1981 1981 Β΄ Έκθεση Γλυπτικής Φαλήρου. Υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών και Δήμος Παλαιού Φαλήρου.

31 Έλληνες Ζωγράφοι, Αίθουσα Τέχνης Αθηνών. Η Καλλιτεχνική Συλλογή της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος: ζωγραφική, χαρακτική, γλυπτική, Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, στα πλαίσια του εορτασμού των 140 χρόνων της Εθνικής Τράπεζας.

2nd Exhibition of Sculpture in Faliron. Ministry of Culture and Sciences and the Municipality of Palaio Faliron.

31 Greek Painters. Technis Gallery, Athens.

The National Bank of Greece Art Collection: painting, sculpture, graphic, National Gallery-Alexandros Soutzos Museum to commemorate the 140th anniversary of the establishment of the National Bank.

1981-1988

1981-1988 Η τέχνη κοντά στο παιδί. Οργάνωση Πανελλήνια Ένωση για τα Δικαιώματα του παιδιού, Ωδείο Αθηνών.

Art close to the child. Organized by the Panhellenic Union for Children’s Rights, in the Athens Conservatory.

450 451

www.art.com.gr

Μαρόκο, 1994.

Morocco, 1994.

1982

1982

Salon des Comparaisons, L’ Art Actuel. Διεθνής έκθεση, Grand Palais, Παρίσι. Οργάνωση Association des Echanges Artistiques Culturels, section grecque.

Salon des Comparaisons,L’ Art Actuel. International exhibition, Grand Palais, Paris. Organized by the Association des Echanges Artistiques Culturels, section grecque.

5 χρόνια Artigraf, λιθογραφίες, Αίθουσα «Artigraf», Αθήνα.

5 Years of Artigraf, lithographs, “Artigraf” Gallery, Athens.

«Το Νέφος Πάνω Απ’ Την Πόλη», Καλλιτεχνικό και Πνευματικό Κέντρο «Ώρα».

“Smog Over the City”, “Ora” Art and Cultural Center.

1983

1983

When Fashion Becomes Art, “Argo” Gallery, Athens.

Όταν η μόδα γίνεται τέχνη, Γκαλερί «Αργώ», Αθήνα.

Modern Greek Engravings, The Fine Art Society, London.

Modern Greek Prints, The Fine Art Society, Λονδίνο.

Homage to Cyprus, personal exhibition, “Argo” Gallery, Nicosia, Cyprus.

Αφιέρωμα στην Κύπρο, ατομική έκθεση, Γκαλερί «Αργώ», Λευκωσία Κύπρος. Ελληνική Τέχνη, εκθεση ζωγραφικής, οργάνωση Association des Echanges Culturels, section grecque, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, περιοδικό «Καλειδοσκόπιο», Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Θεάτρου και Internationalles Klulturcentrum. Αίθουσα «Urania», Βιέννη, Αυστρία.

Greek Art, painting exhibition, organized by the Association of Cultural Exchanges, greek section, Museum of Contemporary Art, the “Kaleidoscopio” magazine, Institut of Ancien Greek Theatre and the International Kulturcentrum. “Urania” Gallery, Vienna, Austria.

Tankers II, personal painting exhibition, “Art Gallery of Athens”.

Tanker II, ατομική έκθεση ζωγραφικής, «Αίθουσα Τέχνης Αθηνών».

1984

1984

Retrospective exhibition, painting - sculpture, G. Katsigras Museum.

Organised by the municipal Gallery of Larissa.

Αναδρομική έκθεση Πάρις Πρέκας ζωγραφική - γλυπτική, Μουσείο Γ. Κατσίγρα. Οργάνωση Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας.

Mani, personal exhibition. “Yakinthos” Gallery, Kifisia.

Μάνη, ατομική έκθεση. Γκαλερί «Υάκινθος», Κηφισιά.

Grecia y Federico Garcias Lorca, Casa Museo Frederico Garcias Lorca, Granada, Spain.

Grecia y Federico Garcias Lorca, Casa Museo Frederico Garcias Lorca, Γρανάδα, Ισπανίας.

Black - White, “Syllogi” Art Gallery.

Μαύρο - Άσπρο, Αίθουσα Τέχνης «Συλλογή». Η φυσιογνωμία της μεταπολεμικής τέχνης στην Ελλάδα Εξπρεσιονισμός - Υπερρεαλισμός. Δημοτική Πινακοθήκη Ρόδου και Υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών.

The physiognomy of postwar art in Greece - Expressionism Surrealism. Municipal Art Gallery of Rhodes and the Ministry of Culture and Sciences.

1985

1985

Greece and the Sea, on the occasion of the nomination of “Athens – Cultural Capital of Europe. Piraeus Harbour Hall.

Ελλάδα και Θάλασσα, στα πλαίσια της «Αθήνας – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης». Αίθουσες ΟΛΠ Πειραιώς.

Paris Prekas, painting, personal exhibition. Technis Gallery, Herakleion, Crete.

Πάρις Πρέκας, ζωγραφική, ατομική έκθεση. Αίθουσα Τέχνης Ηρακλείου, Κρήτη.

Paris Prekas, painting, personal exhibition, “V. Mylogiannis” Art Gallery, Chania, Crete.

Πάρις Πρέκας, ζωγραφική, ατομική έκθεση. Γκαλερί «Β. Μυλωνογιάννη», Χανιά, Κρήτη.

The portrait of the Cyclades, personal exhibition. “Ekphrasi” Gallery, Glyfada.

Το πορτρέτο των Κυκλάδων, ατομική έκθεση. Γκαλερί «Έκφραση», Γλυφάδα.

The Painter and Hydra Island. National Gallery-Alexandros Soutzos Museum and the Fine Arts School of Athens. Hydra’s Fine Arts School Halls, Tombazis Mansion, Hydra.

Ο Ζωγράφος και η Ύδρα. Εθνική Πινακοθήκη- Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου και Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Αίθουσες Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών Ύδρας, Μέγαρο Τομπάζη, Ύδρα. «Η δύναμη των Ίππων», επιτοίχια σύνθεση. Αίθουσα συμβουλίων της εταιρείας Hertz Hellas.

1986 «Voyage en Grèce», ατομική έκθεση ζωγραφικής. Παρουσίαση της Ελλάδας, μέσα από τις υδατογραφίες του Πάρι Πρέκα στα πλαίσια του μήνα, αφιέρωμα στην Ελλάδα με τον τίτλο «Vive la Grèce». Οργάνωση της Γαλλικής Κυβέρνησης, του Δήμου της Πόλης του Annecy, του C.A.U.Ε. des Alpes Maritimes και της Association Athéna. Αίθουσες του Πολιτισμικού Κέντρου του Annecy. Παράδοση και Πρωτοπορία στην Ελληνική Τέχνη, Πινακοθήκη Πιερίδη. Helexpo-ΔΕΘ, Δήμος Θεσσαλονίκης.

“The Power of Horses”, monumental mural composition. Boardroom of Hertz Hellas Co. 1986 “Voyage en Grèce”, personal exhibition of painting. Presentation of Greece through watercolours by Paris Prekas, on the occasion of the Greek Month “Vive la Grèce”. Organized by the French Government, the Municipality of Annecy, the “Athéna Association » and the C.A.U.E. des Alpes Maritimes.

Tradition and Avant garde in Greek Art. Pieridis Gallery HelexpoThessaloniki International Trade Fair, and the Municipality of Thessaloniki.

“The Physiognomy of Postwar Art in Greece”, Athens Municipal Art Gallery.

Ομαδική έκθεση ζωγραφικής, Δημος Αθηνών και Σωματείο Καλλιτεχνικών Ανταλλαγών Ελλάδας. Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών.

Group exhibition of painting, Municipality of Athens and the Greek Association of Cultural Exchanges. Municipal Art Gallery of Athens.

«Υλικά και Τεχνική στη Ζωγραφική», ομαδική έκθεση, Κέντρο Γραμμάτων και Τεχνών «Αποψη».

“Materials and Technique in Painting”, group exhibition organized by the Letters and Arts Centre “Apopsi”.

1987

1987

Ατομική έκθεση, στα πλαίσια των Φεστιβάλ ΚΝΕ–Οδηγητή στο Πάρκο Καισαριανής.

Personal exhibition, on the occasion of the KNE-Odigitis (Greek Communist Youth) Festival, Kaisariani Park.

«Πανελλήνια Καλλιτεχνική Έκθεση», οργάνωση Υπουργείο Πολιτισμού, Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος, Εκθεσιακό Κέντρο Ο.Λ.Π.

Pannellenic Art Exhibition organised by the Ministry of Culture and the Chamber of Visual Art of greece, Exhibiton Gallery Piraeus Port Hall.

«Ερωτική Ποίηση», Εκδηλώσεις Ποίησης οργάνωση του Πανεπιστημίου Πατρών και του περιοδικού «Η λέξη».

“Poetry Events - Erotic Poetry”, organized by the University of Patras and the magazine “i lexi”.

1988

1988

Παράδοση και πρωτοπορία στη Νεοελληνική Ζωγραφική, Πινακοθήκη «Πιερίδη» και Δήμος Αγρινίου. Παπαστράτειος Δημοτική Πινακοθήκη, Αίθουσα Τέχνης Αγρινίου.

Tradition and Avant Garde in Modern Greek Painting, “Pieridis Gallery” and the Municipality of Agrinion. Papastrateios Municipal Art Gallery, Agrinion.

Η Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος. Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτζου, Αθήνα.

The Bank of Greece Art Collection. National Gallery-Alexandros Soutzos Museum, Athens.

Συνέδριο Τέχνης και Λόγου και Έκθεση έργων Τέχνης, οργάνωση Ίδρυμα Ευαγγέλου Αβέρωφ-Τοσίτσα και Πινακοθήκης Δημήτρη Πιερίδη. Πινακοθήκης Μετσόβου.

Congress of Art and Letters, and Exhibition of Works of Art, Metsovo Art Gallery. Pieridis Gallery and Evangelos Averoff-Tositsas Foundation.

50 χρόνια Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών 1938 -1988 - 22 Έλληνες Υπότροφοι της Γαλλικής Κυβέρνησης. Γαλλική Πρεσβεία, Αίθουσες Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων. Δώδεκα Έλληνες Ζωγράφοι ζωγραφίζουν το «ΜΑΖΙ». Αίθουσα Κεντρικού Κτηρίου Τραπέζης Alpha Πίστεως, Αθήνα.

50th Anniversary of the French Institute at Athens 1938 -1988 22 Greek Scholars of French Government. French Embasy, Municipal Cultural Center, Athens.

Twelve Greek Painters Paint the “ΜΑΖΙ”. Main Hall of the Alpha Credit Bank Headquarters, Athens.

1989

1989 Περιελθόντες κατηντήσαμε εις Ρήγιον, Οι Ήρωες του Riace, ατομική έκθεση ζωγραφικής. Αίθουσα Τέχνης Αθηνών. Αναδρομική έκθεση ζωγραφικής και γλυπτικής του Πάρι Πρέκα. Οργάνωση Γαλλικό Κράτος, Association Universitaire Athéna και C.A.U.E. des Alpes Maritimes στις Αίθουσες του Πολιτιστικού Κέντρου του Πανεπιστημίου της Νίκαιας, Γαλλία. Το Πνεύμα και το Σώμα. Αθλητισμός και κίνηση στη Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη. Ζάππειο Μέγαρο. Έκθεση Ζωγραφικών έργων Ελλήνων Δημιουργών του 19 και 20 αιώνα, στην «Amalia Art Gallery», Αθήνα.

Retrospective exhibition of painting and sculpture. Organized by the French Goverment, the Association Universitaire Athéna and C.A.U.E. des Alpes Maritimes, in the Art gallery of the Cultural Centre of the University of Nice, France.

Mind and Body. Athletics and movement in Contemporary Greek Art. Zappeion Megaron.

Tapisseries, “Polymorpho” Gallery.

Tapisseries, Γκαλερί «Πολύμορφο». ου

Wandering led us at last to Rhegium, The Riace Heroes, personal exhibition of painting. Art Gallery of Athens.

ου

Exhibition of Paintings by 19th and 20th century Greek Artists, in the “Amalia Art Gallery”, Athens.

1990

1990

15 Years of Amnesty International, Cyprus House, Athens.

15 χρόνια Διεθνούς Αμνηστίας, Αίθουσα Σπίτι της Κύπρου Αθήνα.

1991 1991 «Αναζητήσεις στη σύγχρονη Ελληνική ζωγραφική», Η συλλογή Π.Δ. Καγκελάρη, Γκαλερί «Νέες Μορφές».

“Researches in Contemporary Greek Painting”, The P.D. Kangelaris collection, “New Forms” Gallery.

1992

1992 Αναδρομική έκθεση ζωγραφικής και γλυπτικής του Πάρι Πρέκα. Γκαλερί «Αnny Balta», Θεσσαλονίκη.

452 453

Retrospective exhibition of painting and sculpture. “Αnny Balta” Gallery, Thessaloniki.

www.art.com.gr

«Η φυσιογνωμία της μεταπολεμικής τέχνης στην Ελλάδα», Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων.

1. Πάρις Πρέκας, Αντωνης Φωστιέρης, Μανόλης Γλέζος, 1992.

2. Πάρις Πρέκας, Μαρία Καραβία, Γιώργος Πηλιχός, Κατερίνη 1993.

1. Paris Prekas, Antonis Fostieris, Manolis Glezos, 1992.

2. Paris Prekas, Maria Karavia, Giorgos Pilichos, Katerini 1993.

1993

Οδοιπορικό στη Βόρεια Ελλάδα, ατομική έκθεση ζωγραφικής, Γκαλερί «Μάτι», Κατερίνη.

Travel in Northern Greece, personal exhibition of painting. “Mati” Gallery, Katerini.

Η θάλασσα στη Σύγχρονη Ζωγραφική, 19 ου και 20 ου αιώνα. Έκθεση ζωγραφικής και παρουσίαση του ομότιτλου βιβλίου, Γκαλερί «Νέες Μορφές».

The Sea in Modern Painting, 19th and 20th century. Exhibition and presentation of the homonymous book. “New Forms” Gallery.

1994 Σαντορίνη Ι, ατομική έκθεση ζωγραφικής, Μέγαρο Γκύζη, Φηρά, Σαντορίνη. Σαντορίνη ΙΙ, ατομική έκθεση. Γκαλερί Υάκινθος, Κηφισιά.

1995 Μαγιάτικο Στεφάνι, έκθεση ζωγραφικής. Αίθουσα πρώην Γκαλερί «Ώρα» νυν κέντρο του Δήμου Αθηναίων. Η Αποκάλυψη του Ιωάννη, Εικαστικές Προσεγγίσεις. Διεθνές Κέντρο Εικαστικών Τεχνών Αέναον και Υπουργείο Πολιτισμού, υπό την αιγίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η έκθεση παρουσιάστηκε στη νήσο Πάτμο και στην Αθήνα. Οι Νεοέλληνες Ζωγράφοι και η Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, Διεθνές Κέντρο Εικαστικών Τεχνών Αέναων, Αθήνα.

CYMEPA, Ειρήνη, Φύση, Θάλασσα, έκθεση ζωγραφικής, οργάνωση «Οι Φίλοι της Θάλασσας», Λεμεσός, Κύπρος.

1996 Πάρις Πρέκας, Αναδρομική Έκθεση ζωγραφικής και γλυπτικής, Εκπαιδευτήρια Ελληνογερμανικής Σχολής, Παλλήνη.

Santorini Ι, personal exhibition of painting, Gyzis Mansion, Phira, Santorini.

Santorini ΙΙ, personal exhibition. Yakinthos Gallery, Kifissia.

1995 Spring Flowers Wreath of May, exhibition of painting. Center of the Municipality of Athens former “Ora” Gallery.

The Revelation of John, Visual Approaches. Aenaon International Centre for the Visual Arts and Ministry of Culture, under the auspices of the Ecumenical Patriachate. The exhibition was presented on the island of Patmos and in Athens.

Modern Greek Painters and Traditional Architecture, Aenaon International Centre of Fine Arts, Athens.

CYMEPA, Peac, Nature, Sea, exhibition of painting, organized by the “Friends of the Sea”, Limmasol, Cyprus.

1996 Paris Prekas, Retrospective exhibition of painting and sculpture, Greek-German School, Pallini, Attica.

Οι αγώνες του Έλληνα Ναυμάχου. Οργάνωση Γενικό Επιτελείο Ναυτικού Υπουργείου Ναυτικών. Έκθεση στο Θωρηκτό Αβέρωφ.

The Combats of the Greek sea-fighter. Organized by General Department o Navy Ministry of Navy. Εxhibition on board of the battle ship Averoff.

Ιδού ο Άνθρωπος. Οργάνωση Καλλιτεχνών Χωρίς Σύνορα, Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής, Δήμος Αθηναίων και ΟΗΕ. Τεχνόπολις, Γκάζι, Αθήνα.

Ecce Homo. Organized by the Artists Without Frontiers, the International Organization of Biopolitics, the Municipality of Athens and the UN. Technopolis, Gazi, Athens.

Κυκλάδες Σύγχρονο Εικαστικό Οδοιπορικό. Διεθνές Κέντρο Εικαστικών Τεχνών «Αέναον».

Cyclades, Contemporary Visual Journey. Aenaon International Centre for the Fine Arts.

1997

1997

Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη. Πινακοθήκη Χρήστου και Σοφίας Μοσχανδρέου, στα πλαίσια των Εορτών «Λόγου και Τέχνης ‘97», Μεσολόγγι.

Contemporary Greek Art. Christos and Sophia Moschandreou Gallery on the occasion of the celebrations “Letters and Art ‘97”, Missolonghi.

12 Καλλιτέχνες Εκθέτουν έργα τους στη Μνήμη του Νίκου Περαντινού, στο εργαστήρι του Νίκου Περαντινού στην Παροικιά της Πάρου.

12 artist exhibit to commemorate Nicos Perandinos, at his studio in Paroikia, Paros.

«Tankers» ατομική έκθεση ζωγραφικής, Art Athina ’97, περίπτερο Γκαλερί «Αργώ». Λογοτεχνικά και Καλλιτεχνικά Παράλληλα, επ’ ευκαιρία των Δημήτριων 1998, Θεσσαλονίκη, Διεθνές Κέντρο Καλών Τεχνών, Αέναον.

1998 «Το Ταξίδι μου», ατομική έκθεση και παρουσίαση του ομότιτλου λευκώματος, Γκαλερί «Αργώ», Aθήνα. Ελληνική Τοπιογραφία, 19 ος - 20 ος αιώνας, από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης και του Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη, στην Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου.

454 455

1994

“Tankers” personal exhibition of paintings, Art Athina ’97, “Argo” Gallery pavilion.

Artistic and Literary Parallels, on the occasion of the “Demetria” Festival 1998, Thessaloniki, Αenaon International Centre of Fine Arts.

1998 “My Journey”, personal exhibition and presentation of the homonymous art album, “Argo” Gallery, Athens.

Greek Landscape Painting, 19th - 20th century, from the collections of the National Gallery and the Evripidis Koutlidis Foundation, in the National Gallery-Alexandros Soutzos Museum.

www.art.com.gr

1993

1999

1999

Την 1η Νοεμβρίου ο Πάρις Πρέκας φεύγει από τη ζωή.

November 1st, Paris Prekas past away.

Post Mortum

Post Mortum

2000

2000

Καλλιτεχνικό Μνημόσυνο για τον ζωγράφο Πάρι Πρέκα. Οργάνωση από το τμήμα Φιλοσοφικής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημιού Αθηνών.

Homage to Paris Prekas – Post Mortum- organized by the Departement of Philosophy of the National and Capodistrian University of Athens.

Α΄ Έκθεση Έργων Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, Πινακοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Τομέας Αρχαιολογίας & Ιστορίας της Τέχνης.

1st Exhibition of the Collection of modern Greek Art, Art Gallery of the Philosophy School of the Capodistrian University, Department of Archaeology and History of Art.

Το Φως της Ελλάδος στη Σύγχρονη Τέχνη. Πολιτισμικό Κέντρο Μελίνας Μερκούρη, Θησείο.

The Light of Greece in Contemporary Art. Melina Mercouri Cultural Centre, Thiseio.

Όταν γιορτάζουν οι Θεοί, οργάνωση Υπουργείο Εξωτερικών στο Σ.Α.Τ., Αρχαίας Ολυμπίας.

When the Gods Celebrate, organized by the Ministry of Foreign Affairs in Αncient Olympia.

Αφιέρωμα στον ζωγράφο Πάρι Πρέκα, Μουσείου Νίκου Περαντινού, Παροικιά, Πάρος.

Homage to the Painter Paris Prekas, Nikos Perantinos Museum, Paroikia, Paros.

Η θάλασσα, ΟΛΠ Πειραιώς. Post Mortum βράβευση για τη ζωγραφική του στον Πάρι Πρέκα.

The Sea, PPA Piraeus. Prize post mortum for the painting to Paris Paris.

Η Ελλάδα του Πάρι Πρέκα. Παρουσίαση του λευκώματος στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Ίδρυμα Ντ. Γουλανδρή. Τέσσερις Αιώνες Ελληνικής Ζωγραφικής, από τις Συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης και του Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη, στα πλαίσια των εορτασμών για τα 100 χρόνια της Εθνικής Πινακοθήκης. Η Συλλογή του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Φλώρινας, Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο, Θεσσαλονίκη.

The Greece of Paris Prekas. Presentation of the homonymous album at the Museum of Cycladic Art, N.P. Goulandris Foundation.

Four Centuries of Greek Painting, from the Collections of the National Gallery and the Evripidis Koutlidis Foundation, on the occasion of the 100th anniversary of the National Gallery.

The Collection of the Florina Museum of Modern Art, in the Vafopouleion Cultural Centre, Thessaloniki.

2001

2001 Κλασσικές Μνήμες στη Σύγχρονη Τέχνη, Οργάνωση Εθνική Πινακοθήκη Αλεξ. Σούτζου. Πολιτιστικό Κέντρο Αλέξανδρος Ωνάσης, Olympic Tower, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ. Με την πατρίδα του δεμένη στα πανιά, έκθεση ζωγραφικής, γλυπτικής και λογοτεχνικών κειμένων. Οργάνωση Γιάννης Τζοαννόπουλος και ΕΡΤ, στους χώρους της Αρχαίας Ολυμπίας.

Classical Memories in Contemporary Art, organized by the National Gallery Alexandros Soutzos Museum, Onassis Foundation. Alexander Onassis Cultural Centre, Olympic Tower, New York, USA. With his Homeland Lashed to the Sails, exhibition of painting, sculpture and literary texts. Organized by Giannis Tzoannopoulos and Hellenic Radio and Television (ΕΡΤ), in the Ancient Olympia area.

2002

2002 Το Αιγαίο στη Λογοτεχνία και την Τέχνη, Οργάνωση το Υπουργείο Αιγαίου και το περιοδικό Η Λέξη, Αίθουσες Πολιτιστικού Κέντρου Μυτιλήνης.. Ύδρα, Εικαστικές Αποτυπώσεις, στις Αίθουσες του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Ν. Γουλανδρή και στο Ιστορικό Αρχείο Ύδρας.

2003 Κλασσικές Μνήμες στη Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη, οργάνωση Εθνική Πινακοθήκη Μουσείο Αλεξ. Σούτζου. Μουσείο Κωνσταντινούπολης, Πολιτιστικό Κέντρο Ataturk, Τουρκία. Εικαστικά και Λογοτεχνικά Παράλληλα, Διεθνές Κέντρο Εικαστικών Τεχνών «Αέναον». Πολιτιστικό Κέντρο Αιγίνης, Πύργος Μαρκέλλου, Αίγινα, στα πλαίσια των εορτασμών των 120 χρόνων από την γέννηση του Νίκου Καζατζάκη. Τέχνη Πολιούχος, Δημοτική Πινακοθήκη Ιωαννίνων, Δημοτική Πινακοθήκη Ιωαννίνων και Δημοτική Πινακοθήκη Ξάνθης. Οργάνωση Εταιρεία Εικαστικών Μελετών. Η μαγεία της Υδατογραφίας, Καστελόριζο, ατομική έκθεση Γκαλερί «Αργώ», Αθήνα.

Τhe Aegean in Literature and Art. Organized by the Ministry of the Aegean, and the magazine Η Λέξη, Lesbos Cultural Centre.

Hydra, Visual Impressions, in the N. Goulandris Museum of Natural History and the Historical Archive of Hydra.

2003

Classical Memories in Contemporary Greek Art, art exhibition organized by the National Gallery Alexandros Soutzos Museum, Istanbul Museum, Ataturk Cultural Centre, Turkey.

Visual and Literary Parallels, art exhibition the “Aenaon” International Centre of Fine Arts, on the occasion of the 120th anniversary of the birth of the writer Nikos Kazantzakis. Aegina Cultural Centre, Marcello Tower, Aegina.

Art Poliouchos (Saint Patron of the City) Municipal Art Gallery of Ioannina, and Municipal Art Gallery of Xanthi. Organised by the Company of Visual Studies The magic of Watercolours, Kastelorizo, personal exhibition in the “Argo” Gallery, Athens.

2004

Τέχνη Πολιούχος, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Ρόδος. Οργάνωση Εταιρεία Εικαστικών Μελετών.

Art Poliouchos (Saint Patron of the City), Museum of Modern Art, Rhodes.

Εικόνες της θάλασσας, από τη συλλογή της Alpha Bank, στα πλαίσια των «Ποσειδωνίων 2004».

Images of the Sea, from the Alpha Bank Collection, on the occasion of the “Poseidonia 2004”.

Πάρις Πρέκας, Πήλιο το Βουνό των Κενταύρων, ατομική έκθεση. «Αχιλλιοπούλειο Μέγαρο», Τσαγαράδα Πηλίου.

Paris Prekas, Pelion, Mountain of the Centaurs, personal exhibition painting. “Achillopouleion Megaron”, Tsagarada, Pelion.

Πάρις Πρέκας ο ζωγράφος, ο γλύπτης, Μουσείο Μπενάκη (οδός Κουμπάρη 1, Κολωνάκι). Βραδιά αφιερωμένη στον καλλιτέχνη.

Paris Prekas the painter, the sculptor. Benaki Museum. Hommage to the artist.

Απόψεις της Αθήνας από Σύγχρονους Έλληνες Ζωγράφους, Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, Βούρου Ευταξία. Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων «Αθήνα 2004» και Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών.

Views of Athens by Contemporary Greek Painters, Museum of the City of Athens – Vouros Eftaxias. Organized by the “Athens 2004” Olympic Games Committee and the Museum of the City of Athens.

Πάρις Πρέκας, Ον λογικό και Ά-λογο, ατομική έκθεση ζωγραφικής. Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων, Πάρκο Ελευθερίας. Οργάνωση Εταιρεία Αρχιτεκτονοφιλία, στα πλαίσια των Ολυμπιακών Αγώνων «Αθήνα 2004».

Paris Prekas, “Logo – a–logo” (Reason and Unreason- subject the Horse), personal exhibition of painting. Arts Centre of the Municipality of Athens, Eleftherias Park. Organized by “Architectonophilia Co”, on the occasion of the “Athens 2004” Olympic Games.

Πάρις Πρέκας, Ιππείς του Παρθενώνα, ατομική έκθεση ζωγραφικής και γλυπτικής. Οργάνωση Εταιρεία Αρχιτεκτονοφιλία και Ολυμπιακό Κέντρο Ιππασίας, στις Αίθουσες του Κέντρου Ιππασίας Μαρκοπούλου στα πλαίσια των Ολυμπιακών Αγώνων «Αθήνας 2004» Παρίου Φωτός Αντίδωρων, Έκθεση ζωγραφικής, γλυπτικής. Δήμος Αθηναίων, Πολιτιστικό Κέντρο Αθηνών Μελίνα Μερκούρη, Θησείο.

Paris Prekas, The Parthenon Horsemen, personal exhibition of painting and sculptures. Organized by the Architectonophilia Society and the Olympic Equestrian Centre, on the premises of the Equestrian Centre, Markopoulo, Attica, on the occasion of the “Athens 2004” Olympic Games.

2005

The concecrated Light of Paros, exhibition of painting and sculpture.

Municipality of Athens, Μelina Mercouri Cultural Centre, Thiseion.

The Concecrated Light of Paros, έκθεση ζωγραφικής Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αίθουσα Gehudi Menuhim, Βρυξέλλες, Βέλγιο.

2005

Γίγαντες της θάλασσας, τα Τάνκερ του Πάρι Πρέκα, ατομική έκθεση.

Gallery Fine Arts Kapopoulos, Παλαιό Φάληρο.

The Consecrated Light of Paros, exhibition of painting. European Parliament, Gehudi Menuhim Hall Brussels, Belgium.

Τα Λιμάνια του Ελληνισμού, Διεθνές Εικαστικό Κέντρο Τεχνών Αέναον και Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης.

Giants of the Sea, Paris Prekas’s Tankers, personal exhibition.

Kapopoulos Fine Arts Gallery, Palaio Faliron.

Απόψεις της Αθήνας από Σύγχρονους Έλληνες Ζωγράφους, Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών Βούρου Ευταξία και Πολιτιστική Επιτροπή του Δήμου Λευκωσίας, Κύπρου.

The Harbours of Hellenism, Aenaon International Centre for the Fine Arts and the State Museum of Contemporary Art, Thessaloniki.

El Daba, Αυτοβιογραφικό ημερολόγιο του ζωγράφου Πάρι Πρέκα. Έκδοση «Χώρος Τέχνης Αιγόκερως». Παρουσίαση στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθήνας. Ζωγραφήματα, από τη Συλλογή το Μελέτη Φικιώρη, στην Κουμαντάρειο Πινακοθήκη Σπάρτης.

Views of Athens by Contemporary Greek Painters, Vouros-Eftaxias Museum of the City of Athens and the Cultural Committee of the Municipality of Nicosia, Cyprus.

El Daba, Autobiographical Diary of the Painter Paris Prekas. Published by the “Aigokeros” Gallery. Presentation in the Byzantine and Christian Museum of Athens.

The Meletis Fikioris Collection, Koumantareion Art Gallery, Sparta.

2006 Μεγάλοι Δημιουργοί στον Εικαστικό Κύκλο, γκαλερί «Εικαστικός Κύκλος», Αθήνα.

2006

Great Creators in Eikastikos Kyklos, “Eikastikos Kyklos” Gallery, Athens.

2007 Απόψεις της Αθήνας από Σύγχρονους Έλληνες Ζωγράφους, Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών Βούρου-Ευταξία και Υπουργείο Πολιτισμού της Ρωσίας. Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Μόσχα, Ρωσία. Το Άγιον Όρος στην Ελληνική Τέχνη, οργάνωση Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης. Αγιορείτικη Πινακοθήκη της Ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας και Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης.

456 457

2007

Views of Athens by Contemporary Greek Painters. Museum of the City of Athens Vouros-Eftaxias and the Ministry of Culture of Russia.

Museum of Contemporary Art, Moscow, Russia.

The Holly Mountain of Athos in Greek Art, organized by the Cultural Foundation of the National Bank of Greece. Athonite Gallery of the Holy Monastery of Simonopetra and Cultural Centre of Thessaloniki.

www.art.com.gr

2004

2008

2008

Κλασσικές Μνήμες στη Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη, οργάνωση Υπουργείο Εξωτερικών και Εθνική Πινακοθήκη, Μουσείο Αλεξ. Σούτζου, στα πλαίσια του εορτασμού των Ολυμπιακών Αγώνων στη Κίνα, Capital Museum, Πεκίνο.

Classical Memories in Contemporary Greek Art, organized by the Foreign Ministry and the National Gallery, Alexandros Soutzos Museum, on the occasion of the celebration of the Olympic Games in China, Capital Museum, Beijing.

Πάρις Πρέκας, Κρήτη το Νησί της Λεβεντιάς, ατομική έκθεση. Gallery Fine Arts E. Καπόπουλος.

Paris Prekas, Crete the Island of Virile Valour, personal exhibition.

E.Kapopoulos Gallery of Fine Arts.

Το Άγιον Όρος στην Ελληνική Τέχνη. Μέγαρο Εϋνάρδου, Αθήνα.

The Holy Mountain of Athos in Greek Art. Eynardos Megaron-Athens.

Σύγχρονη Ελληνική Ζωγραφική: Συλλογή Π.Δ. Καγκελάρη, Κέντρο Τέχνης Δημοτική Πινακοθήκη Ψυχικού, Κληροδότημα Μ. & Τ. Λέφα.

Contemporary Greek Painting: P. D. Kangelaris collection, Psychiko Municipal Art Centre and Gallery. Μ. & Τ. Lefas Donation.

2009

2009

Νεοελληνική Τοπιογραφία 18 ος - 21ος αιώνας. Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. και Μ. Θεοχαράκη και Εταιρεία Εικαστικών Μελετών.

Modern Greek Landscape Painting 18th -21st century. V. and M. Theochoarakis Foundation for Music and Fine Arts and Company and Visual Studies

«Υδατογραφώντας το Ελληνικό Τοπίο». Πινακοθήκη Σύγχρονης Βαλκανικής Τέχνης Κοντιά, Λήμνος.

“Painting the Greek Landscape in Watercolours”. Gallery of Contemporary Balkan Art, Kontia, Lemnos. July 2009.

Οι λιθογραφίες στο ταξίδι του Πάρι Πρέκα, ατομική εκθεση, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Μεγάρου Γκύζη, Φηρά Σαντορίνη, Μέγαρο Γκύζη.

Lithographs in Paris Prekas”s Journey, personal exhibition, on the occasion of the Gyzis Megaron Festival, Phira, Santorini.

«Συνέβη στην Αθήνα». Πολιτιστικός Οργανισμός Δήμου Αθηναίων, αίθουσα Μελίνα, Θησείο. «Νέες Μορφές 50 χρόνια μετά». Γκαλερί «Νέες Μορφές», Μουσείο Μπενάκη οδού Πειραιώς. «Έκθεση Χειρογράφων Ελλήνων Δημιουργών - Scripta Manent». Περιοδικό «Η λέξη». Τεχνόπολις, Γκάζι, Αθήνα.

“It Happened in Athens” Cultural Organization of the Municipality of Athens, Melina Hall.

“New Forms 50 years on”. “New Forms” Gallery and Benaki Museum, Piraeus St. “Exhibition of Greek Artists” Manuscripts - Scripta Manent”.

Organized by the magazin “i Lexi”, Technopolis Hall, Gazi, Athens.

2012

2012 Αναδρομική έκθεση Πάρις Πρέκας, ζωγραφική, γλυπτική και παρουσίαση του ομότιτλου λευκώματος έκδοσης Μουσείου Μπενάκη και αίθουσες Μουσείου Μπενάκη οδού Πειραιώς. Έργα του βρίσκονται σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές και μουσεία: Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου Πινακοθήκη της Βουλής των Ελλήνων Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Ίδρυμα Νικολάου Π. Γουλανδρή Μουσείο Μπενάκη Μουσείο Βορρέ Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ, Μέτσοβο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών Βούρου-Ευταξία Δημοτική Πινακοθήκη Ιωαννίνων Πινακοθήκη Δημήτρη Πιερίδη Πινακοθήκη Χρήστου και Σοφίας Μοσχανδρέου, Μεσολόγγι Πινακοθήκη Πανεπιστημίου Αθηνών Μουσείο Χαρακτικής Νίκος Γρηγοράκης Κέντρο Εικαστικής Δημιουργίας Ρεθύμνης-Δημοτική Πινακοθήκη Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Φλώρινας Δημοτική Πινακοθήκη Χαρακτικής, Ζίτσα Ιωαννίνων Πινακοθήκη Καλαμάτας Casa Museo Federico Garcias Lorca, Γρανάδα, Ισπανία Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Βρυξέλλες Ανάκτορα του Τόκυο, Ιαπωνία Υπουργείο Εξωτερικών, Αθήνα Ελληνικό Προξενείο, Ουάσιγκτον, Η.Π.Α. Δημαρχείο Annecy, Γαλλία Τράπεζα της Ελλάδος Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος Alpha Bank Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο Τράπεζα Κύπρου Εμπορική Τράπεζα Βanque de France Midland Bank Κτηματική Τράπεζα Τράπεζα Εργασίας Ιονική Τράπεζα Medmar Lines Corp., Αθήνα Συλλογή Μ. Φικιώρη Συλλογή Λ. Μπέλτσιου Συλλογή Π. Εμφιετζόγλου Συλλογή Π. Καγκελάρη

Retrospective exhibition Paris Prekas, the painter, the sculptor, exhibition at the Benaki Museum, Piraeus St. and presentation of the under the same title book, for Paris Prekas Museum Benal edition.

His works can be found in public and private collections and museums: National Gallery-Alexandros Soutzos Museum Art Gallery of the Hellenic Parliament Museum of Cycladic Art, N. P. Goulandris Foundation Benaki Museum Vorres Museum of Contemporary Greek Art E. Averoff Art Gallery, Metsovo Museum of the City of Athens Vourou-Eftaxia Foundation Municipal Art Gallery of Ioannina Dimitris Pieridis Art Gallery Christos and Sophia Moschandreou Art Gallery, Μesolongi Art Gallery of the University of Athens Nikos Grigorakis Museum of Engravings Center of Artistic Creation of Rethymno-Municipal Gallery Museum of Contemporary Art of Florina Municipal Gallery of Engravings, Zitsa, Ioannina Art Gallery of Kalamata Casa Museo Federico Garcias Lorca, Granada, Spain European Parliament, Brussels Imperial Palace, Tokyo, Japan Ministry of Foreign Affairs, Athens Greek Consulate, Washington, U.S.A. Town Hall, Annecy, France Bank of Greece National Bank of Greece Alpha Bank Hellenic Postbank Bank of Cyprus Emporiki Bank Βanque de France Midland Bank Ktimatiki Bank Ergasias Bank Ιonian Bank H. Aerny, Switzerland Medmar Lines Corp., Athens M. Fikioris collection P. Emfietzoglou collection P. Kangelaris collection

458 459

www.art.com.gr

βιβλιογραφία 1955 Πρώτη ατομική έκθεση ζωγραφικής, Αίθουσα Τέχνης Ζαχαρίου (κατάλογος) Γ. Πετρής, Πάρις Πρέκας, περ. Επιθεώρηση Τέχνης, τ.12 Μ.Λ. εφ. Σαντορίνη (15/11) Σπ. Παναγιωτόπουλος, Εκθέσεις, εφ. Tο Έθνος (15/11) εφ. Εθνικός Κήρυξ (16/11) Μιχ. Χ. Κωνσταντόπουλος, Τεχνοκριτικά σημειώματα Oι εκθέσεις ζωγραφικής, εφ. Ακρόπολις (19/11) Μιχ. Χ. Κωνταντόπουλος, Αισθητικοί Περίπατοι, εφ. Η Απογευματινή (21/11) Δ. Καλλονάς, Έκθεσις Ζωγραφικής στην Αίθουσα Ζαχαρίου, εφ. Η Βραδυνή (25/11)

Μ. Χ. Κωνσταντόπουλος, Έκθεσις Ζωγραφικής Πάρι Πρέκα, εφ. Η Ακρόπολη (21/8)

Άγγελος Δόξας, Εκθέσεις ζωγραφικής, εφ. Η Αθηναϊκή (22 /10)

γλύπτες, χαράκτες, Καλλιτεχνικό και Πνευματικό Κέντρο Ώρα (κατάλογος)

Μαρία Κοτζαμάνη, Tapisseries 73, Γκαλερί Αργώ, Λευκωσία, Κύπρος (κατάλογος)

Καίτη Καφοπούλου, Οι πρόσφατες εκθέσεις, περ. Το Τρίτο Μάτι (Μάιος)

1965

1971

VI Biennale Sao Paolo – Βραζιλία (κατάλογος)

Κώστας Κουμπέτσος, Ο Ήφαιστος μας έδωσε το μυστικό του μπρούντζου (συνέντευξη), περ. Ταχυδρόμος, τεύχος 6 (10/2)

1974-75

Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν, Η αφηρημένη γραφή του Πάρι Πρέκα, εφ. Η Καθημερινή

περ. Εικόνες (26/3)

Ανδρέας Ιωάννου, Sir Charles Wheeler, Greek Art Today, to commemorate the 150th Anniversary of Greek Independence, Upper Gorsvenor Galleries – Λονδίνο και English Speaking Union – Εδιμβούργο (κατάλογος)

Έλληνες ζωγράφοι, Αίθουσα Atheneul, Βουκουρέστι (κατάλογος)

1960

1966 A. Προκοπίου, Εκθέσεις, εφ. Η Καθημερινή (24/4)

Δημήτρης Παπαστάμου, Τρεις Έλληνες Ζωγράφοι, Αίθουσα Atheneul, Βουκουρέστι- Ρουμανία (κατάλογος)

Salon de l’Art libre International, Palais des Beaux- Arts de la Ville de Paris, Γαλλία (κατάλογος)

Pattow Kapabttac, Έλληνες Ζωγράφοι, Μέγαρο Τεχνών, Σόφια- Βουλγαρίας (κατάλογος)

Αχ. Μαμάκης, εφ. Το Έθνος (6 /1)

Βεσελίν Σταϊκωφ, περ. Narodna Koultoura (17/12)

εφ. Εμπρός (23/8) 1959 Β΄ Salon Νέων Καλλιτεχνών, Ζωγραφική, Γκαλερί Ζυγός (κατάλογος) A’ Πανευρωπαϊκή Biennale Νέων Ζωγράφων, Musée d’ Art Moderne de la Ville de Paris (κατάλογος) περ. Amateur d’ Art (10/12) εφ. Le Figaro (17/12)

Τώνης Π. Σπητέρης, Ο Κόσμος της Τέχνης, εφ. Ελευθερία (25/11)

1961

Γιάννης Βουτσινάς, Φιλολογική Βραδυνή, Εικαστικές Τέχνες, εφ. Η Βραδυνή (26/11)

Έκθεση θαλασσογραφιών και θαλασσινών τοπίων, Αίθουσα Τέχνης Παρνασσός (κατάλογος)

Ελένη Βακαλό, Εκθέσεις-Έκθεσις Π. Πρέκα, εφ. Τα Νέα (2/12)

Εικαστικές Τέχνες, εφ. Η Καθημερινή (13/1)

1956

1962

Young Artists of the Near East, The American Federation of Arts, U.S.A. (κατάλογος)

Salon de l’Art Libre, Palais des Beaux-Arts de la Ville de Paris, Γαλλία (κατάλογος)

Εφ. Η Αυγή (4/2) Μιχαήλ Χ. Κωνσταντοπούλου, Η δεύτερα ομαδική έκθεσις Ελλήνων καλλιτεχνών εις το «Ατελιέ», εφ. Η Απογευματινή (13/2 ) Salon de l’Art Libre, (Διεθνής Έκθεση Ζωγραφικής), Musée des Beaux Arts de la Ville de Paris, Γαλλία (κατάλογος) 1957 Τα κέντρα της παλιάς Αθήνας, εφ. Η Ακρόπολις (7 /12)

1963 Αχ. Μαμάκης, Ζ’ Πανελλήνιος έκθεση, εφ. Το Έθνος (25 /1) περ. Το Ελληνικό Φως (ΜάρτιοςΜάιος) Έφη Ραυτοπούλου, Ατομικές και ομαδικές εκθέσεις, εφ. το Βήμα (5/5) Λεύκωμα-Επιλογή από την Ζ΄ Πανελλήνια Έκθεση Ζαππείου, Έκδ. Γεωργίου Κομίνη

1958

1964

Ελένη Βακαλό, ατομική έκθεση Πάρις Πρέκας – Ζωγραφική, Γκαλερί Ζυγός (κατάλογος)

Γ. Πετρής, περ. Επιθεώρηση Τέχνης (Οκτ.)

Αχ. Μαμάκης, Κριτική, εφ. Το Έθνος (30/7 )

Έφη Ραυτοπούλου, Μάϊκλ Άϊυρτον – Πάρις Πρέκας, εφ. Το Βήμα (7/10)

Έκθεση στο «Ζυγό» εφ. Athens Daily Post, (3/8)

Η Κίνησης των εκθέσεων, εφ. Το Έθνος (9/10)

Η Κίνησις των εκθέσεων, εφ. Τα Νέα (12 /8)

Άγγελος Προκοπίου, Φθινοπωρινές εκθέσεις, εφ. Η Καθημερινή (11/10)

Ελένη Βακαλό, Εκθέσεις, εφ. Τα Νέα (14/8) Ντιάνα Αντωνακάτου, Καλοκαιρινές Εκθέσεις, εφ. Ανεξάρτητος Τύπος (14 /8) Δ.Ε. Ευαγγελίδης, Εκθέσεις, περ. Νέα Εστία (15/8) Μ.Χ. Κωνσταντόπουλος, Αισθητικοί Περίπατοι, εφ. Η Απογευματινή (18 /8) Σπ. Παναγιωτόπουλος, Έκθεσις Πρέκα, εφ. Το Έθνος (20/8)

Μιχ. Χ. Κωνσταντόπουλος, Ροζέ Μπαρμπερό και Πάρις Πρέκας, εφ. Ακρόπολις (14/10) Σπ. Παναγιωτόπουλος, Εκθέσεις, εφ. Το Έθνος (15 /10) Βιέννα Παπαγεωργίου, Πίνακες Πάρι Πρέκα στις Νέες Μορφές, εφ. Εθνικός Κήρυξ (15/10) Μιχ. Χ. Κωνσταντόπουλος, Ροζέ Μπαρμερό και Πάρις Πρέκας, εφ. Η Απογευματινή (20/10)

περ. Artes Plastcas – Ino Zanini (10/5) Εφ. A. Tribuna, Brazil (13/6) περ. Ο Globo, Brazil (21/6)

1967 Ορέστης Δουμάνης, Η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, περ. Αρχιτεκτονικά Θέματα Τώνης Σπητέρης, 3 αιώνες Νεοελληνικής Τέχνης 1860-1967 Γ΄ τόμος, εκδόσεις Πάπυρος 1968 Στυλιανός Βασιλικός και Πάνος Καραβίας, VIII Biennale Αλεξάνδρειας, Αίγυπτος (κατάλογος) Έλληνες ζωγράφοι, Αίθουσα Τέχνης Centre des Arts – Akhenaton Gallery, Κάιρο (κατάλογος)

1972 17 γλυπτά, Ατομική έκθεση, Γκαλερί Νέες Μορφές (κατάλογος) Έφη Φεραντίνου, Εκπροσώπηση της Ελλάδος στο Διεθνές Συνέδριο της U.N.E.S.C.O. O ρόλος του Καλλιτέχνη στην διαμόρφωση του περιβάλλοντος (έκθεση και κατάλογος)

περ. Αρχιτεκτονικά Θέματα, εκδ. Ορέστης Δουμάνης Διεθνής έκθεση “Expo 70”, Οσάκα Ιαπωνίας (κατάλογος) Φραντζής Φραντζεσκάκης, “Eκθεση EXPO ‘70” στην Οζάκα (Ιαπωνία), περ. Αρχιτεκτονική και Πλαστικές Τέχνες – Review of Greek Arts (τ.80) Ιππόλυτος Παπαηλιόπουλος, Οζάκα ‘70, περ. Αρχιτεκτονική (Φεβρουάριος) Μαρίνος Καλλιγάς, Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη 1970, ζωγράφοι,

Kathy Kafopoulos, Meandering into the Kaledoscope of Paris Prekas art, περ. De Arte 16, Sept.

1974, εκδ. University of South Africa Εφ. Τα Νέα (12/9) Διεθνείς Λεξικό ΚαλλιτεχνώνInternational Arts Guide Οι τέχνες στην Ευρώπη, εφ. Βραδυνή (8/10)

Evi Melas, Athen, εκδ. Verlag M. Du Mont Schauberg, Köln, Γερμανία

Νίκη Λοϊζίδη, Εικαστικά: στις Νέες Μορφές, 17 γλυπτά του Πρέκα, περ. Επίκαιρα (Μάρτιος)

Χρύσανθος Χρήστου, Έλληνες ζωγράφοι του 20 ου αιώνα, εκδ. Τέχνη, Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία

Τώνης Τσιρμπίνος, περ. Λόγος και Τέχνη (24 /3)

Νέες Μορφές, εφ. Ελεύθερος Κόσμος (26/3)

Πατρικ Ντ’ Ελμε, περ. Δημιουργίες, Επιθεώρηση Τέχνης και Πνευματικού προβληματισμού (1/1)

Tapisseries II, Γκαλερί Νέες Μορφές (κατάλογος)

Κοσμάς Δ. Λιναρδάτος, Καλλιτεχνικά - Έκθεση Γλυπτών του Πάρι Πρέκα, εφ. Τα Νέα (14/3)

1969

Καίτη Καφοπούλου, διπλωματική εργασία-μονογραφία Paris Prekas, a contemporary Greek artist, University of South Africa

Αφιέρωμα στη Κύπρο, Γκαλερί Αργώ, Λευκωσία, Κύπρος (κατάλογος)

1975

Κ. Στολίγκα, Biennale Sao Paolo, περ. Πάνθεων (24/4)

1970

1974

Εκθέσις Έργων Γλυπτικής του ζωγράφου κ. Πάρι Πρέκα, εφ. Θηραϊκά Νέα, φύλλο 208 (Μάρτιος)

Μ. Παρασκευαϊδης, Οι γλυπτικές δημιουργίες του ζωγράφου Πάρι Πρέκα στη Γκαλερί

Μαρίνος Καλλιγάς, περ. Romania Literara (25/5)

Δρ. Στέλιος Λυδάκης Πάρις Πρέκας – Γλυπτική & Αρχιτεκτονική, περ. Μορφές στο Χώρο, αρ.3

Στέλιος Λυδάκης, εφ. Ελεύθερος Κόσμος (26/3) Έφη Ανδρεάδη, Προτάσεις και πειράματα σε διάφορες κατευθύνσεις, εφ. Το Βήμα (1/4 ) Νίκη Λοϊζίδη, Τα 17 γλυπτά του Π. Πρέκα, εφ. Η Απογευματινή (14 /4) Ελένη Βακαλό, Διαφύλαξη αξιών, εφ. Τα Νέα (20/4) Πάνος Καραβίας, Εκθέσεις: Γλυπτική Π. Πρέκα, περ. Νέα Εστία (1/5) Πάρις Πρέκας, Η γλυπτική ενός ζωγράφου, περ. Δημιουργίες, τεύχος 4/16

Catherine Cafopoulos, At the Galleries in Retrospect, περ. The Athenian (Απρίλιος) Βεατρίκη Σπηλιάδη, Οι «Βίοι Παράλληλοι» του Πάρι Πρέκα, εφ. Η Καθημερινή (29/1) Στέλιος Λυδάκης, Ένα σπάνιο πολλαπλό ταλέντο, εφ. Ελεύθερος Κόσμος (30 /1) Κίτσα Μπόντζου, Αφηρημένη ζωγραφική-λειτουργική γλυπτική στην πορεία του Πρέκα, εφ. Η Μεσημβρινή (10 /12) Ντ. Αντωνακάτου, Ζωγραφική – Έκθεση του Πάρι Πρέκα στην Αίθουσα Τέχνης, περ. Πολιτικά Θέματα (19-25 /12) Κοσμάς Λιναρδάτος, Εικαστικά, εφ. Η Βραδυνή (31/1) Νίκος Αλεξίου, Μια λυτρωτική προσπάθεια, εφ. Ριζοσπάστης (3/2) Έφη Ανδρεάδη, Κριτική, εφ. Το Βήμα (4 /2) Ίντεξ (Βάσος Καζαντής), Με τα φτερά του Πάρι Πρέκα, περ. Επίκαιρα (Μάρτιος )

Πανελλήνιος Οδηγός Καλλιτεχνών 1800-1975, εκδότης Α. Κουρτικάκης, εκδ. Hellenic Press

Έλληνες Καλλιτέχνες, Μουσείο Τεχνών Βουκουρεστίου – Ρουμανία (κατάλογος)

1975-76

Χρύσανθος Χρήστου, Από τη Ζωγραφική της Γενιάς του Μεσοπολέμου, Θεσσαλονίκη (κατάλογος)

Γεώργιος Ρούσσος, Νεώτερη Ιστορία του Ελληνικού 18261974, Εγκυκλοπαίδεια Γεωργίου Ρούσσου 1976 Δρ. Στέλιος Λυδάκης, Πάρις Πρέκας, είκοσι χρόνια αρχιτεκτονικής διακόσμησης, περ. Ζυγός, τ.22-23 (ΣεπτέμβριοςΔεκέμβριος) Δρ. Δημήτρης Παπαστάμος, Πανόραμα Ελληνικής Τέχνης της τελευταίας Εικοσιπενταετίας, Μουσείο Ostwall Dortmund, Γερμανία (κατάλογος) 1977

Γ. Πετρής, Χρονικό ’72, εκδ. Καλλιτεχνικό και Πνευματικό Κέντρο Ώρα

Τώνης Σπητέρης, Βίοι Παράλληλοι Κύκλος Ι, ατομική έκθεση ζωγραφικής, Αίθουσα Τέχνης Αθηνών (κατάλογος)

1973

Τώνης Σπητέρης, Πάρις Πρέκας, περ. Σήμα (Απρίλιος)

Ιών Φρανζεσκάκης, Παρουσίαση αρχιτεκτονικών επεμβάσεων και χρηστικών γλυπτικών κατασκευών, περ. Ζυγός (τεύχος 1- Απρίλιος)

Καίτη Καφόπουλου, «Βίοι Παράλληλοι» στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, περ. Το Τρίτο Μάτι (Μάιος)

Βαλκάνια – Balcanii, έκθεση ζωγραφικής και χαρακτικής, Museum de Arts, Βουκουρέστι, Ρουμανία (κατάλογος) Γ. Πετρής, Νίκος Αλεξίου, Στέλιος Λυδάκης και Βεατρίκη Σπηλιάδη, Χρονικό ’77, εκδ. Καλλιτεχνικό και Πνευματικό Κέντρο Ώρα Οι Έλληνες Ζωγράφοι, εκδ. Μέλισσα 1978 Χρύσανθος Χρήστου, Μορφές και Δημιουργοί της Νεοελληνικής Ζωγραφικής, εκδ. ΤέχνηΜακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία Χρύσανθος Χρήστου, Από τη Ζωγραφική της Γενιάς του Μεσοπολέμου εκδ. ΤέχνηΜακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία Dr. Dimitrios Papastamos, Zeitgenössshe Griechische Malerei und Graphik, Stuttgart (May-July )

www.art.com.gr

bibliography 1979 Πάρις Πρέκας, Νικητής και Ηττημένος, ατομική έκθεση ζωγραφικής και γλυπτικής, Γκαλερί Ώρα (κατάλογος) Κωστής Μεραναίος, Εκθεση Πάρι Πρέκα : Γκαλερί «Ώρα», περ. Δίφρος 2η Περ. Καινούργια Εποχή - Παγκόσμια Επιθεώρηση Πνευματικής Καλλιέργιας

Δημήτρης Παπαστάμος, Έκθεση με έργα της Συλλογής του Μουσείου Βορρέ, Ελληνοαμερικάνικη Ένωση (κατάλογος)

Τώνης Τσιρμπίνος, Εφ. Θεσσαλονίκη (9/1) Όλγα Ιωάννου, Σκάφη που εξαφανίζουν τον ουρανό, περ. Γυναίκα (10/3) 1982

Γ. Πετρής, Χρονικό 79, Εκδ. Καλλιτεχνικό και Πνευματικό Κέντρο Ώρα

Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν, Ματιές στην Ελλάδα, εκδ. Αίθουσα Τέχνης Αθηνών (κατάλογος)

Ν. Ισιδώρου, Εικαστικές Τέχνες - Έκθεση Πάρι Πρέκα: Γκαλερί Ώρα, περ. Καινούργια Εποχή, Εκδ. Γουδέλη (Αρ. 12, Χειμώνας 1979)

Στέλιος Λυδάκης, Πάρις Πρέκας «Ο Νικητής», ασημοτυπία, Artinvest Co.

5 χρόνια Artigraf – λιθογραφίες, Αίθουσα Artigraf, Αθήνα (κατάλογος)

Άλογα και Ιππείς από τον Π.Πρέκα, εφ. Πρωινή Ελευθεροτυπία (26/1)

1980

Έκθεση Π. Πρέκα στην Ώρα, εφ. Η Αυγή (28/1) Κοσμάς Λιναρδάτος, Εικαστικά, εφ. Η Βραδυνή (29 /1) Τα άλογα του ζωγράφου Πάρι Πρέκα, εφ. Ριζοσπάστης (31 /1) Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν, Εκθέσεις, περ. Αντί (τ. 119)

Γιάννης Νεγρεπόντης, Tankers I, Αίθουσα Τέχνης Αθηνών (κατάλογος) Φίλων, Τα «Πλοία» του Π. Πρέκα, περ. Νέα Πορεία (29/11) Όλγα Ιωάννου, Στον Εικαστικό χώρο, περ. Επίκαιρα (20-25/11)

Έφη Ανδρεάδη, Κριτική, εφ. Το Βήμα (9 /2)

Κοσμάς Λιναρδάτος, Εικαστικά Έλληνες Εικαστικοί Αλληλεγγύη με τον Κυπριακό λαό, εφ. Η Βραδυνή (24/11)

Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν, Ματιές στις εκθέσεις, Κριτικό Σημείωμα, εφ. Η Καθημερινή (14/2)

Όλγα Ιωάννου – Λιλάντα Λυκιαρδοπούλου, Τα σούπερ τάνκερ του Πάρι Πρέκα, περ. Επίκαιρα (26/11)

Νίκος Αλεξίου, Εικαστικά θέματα – Πάρις Πρέκας Γκαλερί Ώρα, εφ. Ριζοσπάστης (15 /2)

Όλγα Ιωάννου, Στον εικαστικό χώρο, περ. Επίκαιρα (26/11)

Οι εκδηλώσεις στην «Τέχνη», εφ. Θεσσαλονίκη (6/3) Γράμματα-Τέχνες: Πάρις Πρέκας, εφ. Μακεδονικά Νέα (8/3) Τώνης Τσιρμπίνος, Ματιές στις Αθηναϊκές γκαλερί, εφ. Θεσσαλονίκη (10/3) Η ζωγραφική του Π. Πρέκα στη «Τέχνη», εφ. Θεσσαλονίκη Στ. Χ. Σπύρογλου, Εκθέσεις έργων ζωγραφικής, γλυπτικής, αφίσας και ταπισερί, εφ. Ελληνικός Βορράς (21 /3) Ελένη Χαλκούση, Ακτίνες τέχνης μέσα στο δάσος του τσιμέντου (συνέντευξη), εφ. Ελευθεροτυπία (18/7) Ν.Π., Το έπιπλο συμπλήρωμα του αρχιτεκτονήματος (συνέντευξη), εφ. Η Καθημερινή (23/11) Who’s who, Βιογραφικό Λεξικό Προσωπικοτήτων Νίκος Ζίας, Γ. Πετρής, Β. Σπηλιάδη, Τ. Σπητέρης, Γλυπτική Φάληρο 1979, Παραλία Φαλήρου, (κατάλογος) Chariklia Hazisava -Fotiou, Greek Painter’s Exhibition in Cairo, Αίθουσα Centre des Arts – Akhenaton Gallery, Κάιρο (κατάλογος) περ. Al Akhbar (Δεκέμβριος), Εφ. Βραδυνή (4/12), Εφ. Ελευθεροτυπία (5/12), Εφ. Παγκρητική (12/12), Εφ. Les

460 461

progrès Egyptiens (13/12), Εφ. Τα Νέα (28/12), Εφ. Φως του Καϊρου (21/11)

Έφη Ανδρεάδη, Ανθρώπινη Μορφή και Τέχνη, εφ. Το Βήμα (28/11) Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν, Ματιές στις εκθέσεις, εφ. Η Καθημερινή (30 /11 -1/12) Νίκος Αλεξίου, Τρείς εκθέσειςτρεις απόψεις, εφ. Ριζοσπάστης (5/12) Τώνης Τσιρμπίνος, ΤσαρούχηςΠρέκας-Μυταράς, εφ. Θεσσαλονίκη (9/1) Κίτσα Μπόντζου, Αφηρημένη ζωγραφική-λειτουργική γλυπτική στην πορεία του Πρέκα, εφ. Μεσημβρινή (10/12) Ντιάνα Αντωνακάτου, Πάρις Πρέκας, η σχέση του ανθρώπου με την θάλασσα, περ. Πολιτικά Θέματα (19-26/12) 1981

Salon des Comparaisons – L’ art actuel, Section Grecque (Διεθνής έκθεση) Grand Palais des Champs Elysées, Παρίσι (κατάλογος) Τώνης Σπητέρης, Εικαστικές Παρουσίες, περ. Επίκαιρα (29/4) 1983 Χρύσανθος Χρήστου, Μυρτώ Κουμβακάλη-Αναστασιάδη, Νεοελληνική Γλυπτική 18001940, Εκδ. Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος.

Chariklia Chatzisava-Fotiou, Ελληνική Τέχνη (Austellung Moderner Griechische Malerei) Μουσείο Σύγχρονης ΤέχνηςΑίθουσα Urania, Βιέννη, Αυστρία (κατάλογος) Sir Stephen Spender, Εβίτα Αράπογλου, Ειρήνη Αρκουμάνη, Στάμος Φαφάλιος, Modern Greek Prints, The Fine Arts Society, Λονδίνο (κατάλογος) Η φυσιογνωμία της Μεταπολεμικής Τέχνης στην Ελλάδα, Δημοτική Πινακοθήκη Ρόδου (κατάλογος) Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου – Ρογκάν, Bryan Whitton, Tankers II, ατομική έκθεση ζωγραφικής, Αίθουσα Τέχνης Αθηνών (κατάλογος) Bryan Whitton, Paris Prekas: a modern Icarus, περ. Zygos annual edition on the Hellenic fine arts Κοσμάς Λιναρδάτος, Εικαστικά, εφ. Βραδυνή (4/11) Έφη Ανδρεάδη, Ανθρώπινη μορφή και τέχνη, εφ. Βραδυνή (24 /11) Κοσμάς Λιναρδάτος, Εικαστικά, εφ. Βραδυνή(28/11)

Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν, Από την καλλιτεχνική συλλογή της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος, εκδ. Ε.Τ.Ε. (κατάλογος)

Ζωγραφίζω καράβια και ταξίδια, εφ. Τα Νέα (30 /11)

Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος 18411981 – Εκατόν Σαράντα Χρόνια, εκδ. Ε.Τ.Ε

Όλγα Ιωάννου, Τα τάνκερ ’83 του Πάρι Πρέκα, περ. Επίκαιρα (1-7 /12)

Αριστούλα Ελληνούδη, Η ζωγραφική πρέπει να εκφράσει την ουσία των σύγχρονων φαινομένων (συνέντευξη), εφ. Ριζοσπάστης (30/8)

Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου – Ρογκάν, Μια ματιά στις εκθέσεις, εφ. Η Καθημερινή (4-5 /12)

Όλγα Μπατή, Κριτική, περ. Γυναίκα (Φεβρουάριος)

Κοσμάς Λιναρδάτος, Εικαστικά, εφ. Βραδυνή (1/12)

Μαρία Μαραγκού, Η ζωγραφική είναι σαν ερωτική περιπέτεια (συνέντευξη), εφ. Ελευθεροτυπία (6 /12)

Ο Πάρις με 15 πίνακες «έκλεψε» τη βραδιά, εφ. Η Απογευματινή (8 /12) Καράβια και ταξίδια αιώνια, εφ. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία (11/12) Νίνα Βλάχου, Γκαζάδικα και θάλασσες στα έργα του Πρέκα, εφ. Ελεύθερος Τύπος (12/12) Κίτσα Μπόντζου, Τάνκερ και πλοία του Π.Πρέκα, εφ. Μεσημβρινή (14/12) Νίκος Αλεξίου, Εικαστικά, εφ. Ριζοσπάστης (31/12) Έκθεση έργων Πάρι Πρέκα, εφ. Θηραϊκά Νέα (Δεκέμβριος) Πάρις Πρέκας, περ. Πολιτικοί Διάλογοι, τ. 1, έτος Α’ (κείμενο για την μεταξοτυπία) Κ.Σ., Κορυφαία ονόματα της Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης σε έκθεση στη Λευκωσία, Ο Φιλελεύθερος – Κύπρος (14/3)

Κοσμάς Λιναρδάτος, Ο Κόσμος των Εκθέσεων «Εκφράσεις και δημιουργίες», εφ. Η Βραδυνή (12/11) Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου – Ρογκάν, Ματιές στις εκθέσεις, εφ. Η Καθημερινή (12/11) Μαρία Καραβία – Τήλεφος, Ακουαρέλες απ’τη Μάνη, εφ. Η Καθημερινή (23/11) 1985 Όλγα Μεντζαφού-Πολύζου, Ειρήνη Οράτη, Ο Ζωγράφος και η Ύδρα, Αίθουσα της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών Υδρας, Μέγαρο Τομπάζη (κατάλογος) 1986 Αθηνά Σχινά, Σε γ΄ πρόσωπο για τη ζωγραφική του Πάρι Πρέκα, περ. «η λέξη», τ.58

Εφ. Τα Νέα (24/4)

Voyage en Grèce: Paris Prekas, ατομική έκθεση ζωγραφικής, Πόλη Annecy, Γαλλία, (κατάλογος)

Εφ. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία (28/4)

Expo: «Vivre la Grèce - Paris Prekas», περ. Forum, Νο. 54

Ηπειρώτικα 83, Ιωάννινα

Arts plastiques: De la mythologie à l’histoire contemporaine Paris Prekas tire ses références, εφ.

Annecy (11/2)

1984 Mary Machas, Haunted by Abandoned Fleet, περ. The Athenian (Ιανουάριος) Νίκος Αλεξίου, Κριτικά ΣχόλιαΠάρις Πρέκας, περ. Εικαστικά (Ιανουάριος) Νίκος Αλεξίου, Κριτική έκθεσης «Τάνκερ ΙΙ» στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, περ. Εικαστικά, τ.25 Μάνος Στεφανίδης, Γενιές & επιτεύγματα του Μεταπολέμου, περ. Εικαστικά, τ.34 Νανά Βουλοδήμου, Η μόδα είναι τέχνη και η τέχνη μόδα, εφ. Ελεύθερος Τύπος (16/1) Κίτσα Μπόντζου, Το υπερατλαντικό ταξίδι της Ελληνικής ζωγραφικής (αφιέρωμα στο Μουσείο Βορρέ), περ. Ένα, τεύχος 16 (18/4) περ. Διάλογοι (συνέντευξη) Grecia y Federico Garcias Lorka, Casa Museo Frederico Garcias Lοrka, Γρανάδα Ισπανίας (κατάλογος) Ντιάνα Αντωνακάτου, Χρονικό ’84, εκδ. Πολιτιστικό και Πνευματικό Κέντρο Ώρα Νίκος Γρηγοράκης, Πορτρέτο της Μάνης, ατομική έκθεση ζωγραφικής, Γκαλερί Υάκινθος, Κηφισιά (κατάλογος) Γ. Παπαστεφάνου, Ακουαρέλες στη Κηφισιά, περ. «Ε» εφ. Ελευθεροτυπία Εικαστικά, εφ. Τα Νέα (30/10) Πορτρέτο της Μάνης, εφ. Η Βραδυνή (1/11)

Ελένη Βακαλό, Τζούλια Δημακοπούλου, Η φυσιογνωμία της μεταπολεμικής τέχνης στην Ελλάδα, Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων (κατάλογος) Χρύσανθος Χρήστου, Παράδοση και Πρωτοπορία στην Ελληνική Τέχνη, εκδ. Πινακοθήκη Πιερίδη

της Γαλλικής Κυβέρνησης, Πανεπιστήμιο Αθηνών (κατάλογος) Πνευματικό καλοκαίρι ‘88, Γεώργιος Ν. Κομίνης : ΠοίησηΠεζογραφία-Εικαστικά Σέσσυ Σαμόλη, Πρέσβεις οι ζωγράφοι, εφ. Ελεύθερος Τύπος (4/11) 1989 Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν Το Πνεύμα και το Σώμα, Αθλητισμός και κίνηση στη Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη, Ζάππειο Μέγαρο (κατάλογος) Μπία Παπαδοπούλου, Tapisseries, Γκαλερί Πολύμορφο (κατάλογος) Δρ. Στέλιος Λυδάκης, Έκθεσις Ζωγραφικών έργων Ελλήνων Δημιουργών του 19 ου και 20 ου αιώνα, Amalia Art Gallery (κατάλογος) F. Wagner, Nice – Acropolis Colloque International, C.A.U.E. Méditerranée et Créativité : La Grèce au future antérieur (18-19 déc.) Πάρις Πρέκας, Περιελθόντες Κατηντήσαμεν εις Ρήγιον – οι Ήρωες του Riacce, ατομική έκθεση ζωγραφικής, Αίθουσα Τέχνης Αθηνών (κατάλογος) Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν, Δύο επαναστάσεις, εφ. Η Καθημερινή (10/12) Μαρία Καραβία, Ταξίδι στους αιώνες, εφ. Η Καθημερινή (12/12) Μαρία Καραβία, εφ. Η Καθημερινή(12/12)

Ελένη Χαλκούση, Ο εικαστικός τροβαδούρος (συνέντευξη), εφ. Το Έθνος (29/8)

Τάκης Μαυρωτάς, Η νέα δουλειά του Πρέκα, περ. Πάνθεον, τ. 948 (12-26/12)

1987

Κώστας Γεωργουσόπουλος, Συναντήσεις, εφ. Τα Νέα (20/12)

Αφιέρωμα στην Πανελλήνια Καλλιτεχνική Έκθεση στον Ο.Λ.Π., περ. Ναυτική Πνευματική Καλλιέργεια, έτος 1ο, τεύχος 2, τόμος 1ος. Σύγχρονη Ερωτική Ποίησηανθολογία (42 Έλληνες ποιητές και 14 ζωγράφοι) εκδ. Καστανιώτη Δώδεκα Έλληνες Ζωγράφοι ζωγραφίζουν το «Μαζί», περ. Ταχυδρόμος (11/6) 1988 Γιάννης Κολοκοτρώνης, Παράδοση και πρωτοπορία στη Νεοελληνική Ζωγραφική, Παπαστράτειος Δημοτική Πινακοθήκη Αγρινίου, εκδ. Πινακοθήκη Πιερίδη

Κώστας Γεωργουσόπουλος, Πως ιστορείται το απτό, εφ. Τα Νέα (22/2) Γεώργιος Πηλιχός, Ένας Έλληνας ζωγράφος κουβεντιάζει με τον Φειδία (συνέντευξη), ένθετο «Έξοδος», εφ. Τα Νέα (22/12) Γιώργος Παπαστεφάνου, περ. «Ε» εφ. Ελευθεροτυπία (28/12) Μαρία Μαραγκού, Στις Εκθέσεις, περ. Elle-Διακόσμηση (χειμώνας 1989-1990) Mary Machas, Sicilian Dialogue, περ. The Athenian (Dec) Γ. Νόνα, Ο Πρέκας και τα αγάλματα του Riacce, περ. Marie-Claire 1990

Η Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος, εκδ. Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξ. Σούτζου (κατάλογος)

Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν, Με τη ζωγραφική, εφ. Η Καθημερινή (18/3)

Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν, 50 χρόνια Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών 1938-1988 – 22 Έλληνες Καλλιτέχνες Παλιοί Υπότροφοι

Antoine de Neuville, A l’ heure grecque, περ. Metamorfosis – Le Magazine du C.A.U.E. Nice (Απρίλιος)

20 αυτοπροσωπογραφίες (συνέντευξη), περ. «Ε». εφ. Ελευθεροτυπίας 1991 Π.Δ. Καγκελάρης, Αναζητήσεις στη σύγχρονη Ελληνική Ζωγραφική, η συλλογή Καγκελάρη, Γκαλερί Νέες Μορφές (κατάλογος) Πέγκυ Κουνενάκη Ένα μουσείο μέσα στους αμπελώνες, περ. Ταχυδρόμος (17/7) Geneviève Couteau, Regards sur Kazantzakis (Ηράκλειο Κρήτης), εκδ. Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών και Société des amis de Nicos Kazantzakis, Αθήνα (κατάλογος) 1992 Χρύσανθος Χρήστου Η Θάλασσα στην Ελληνική Ζωγραφική -19 ος και 20 ος αιώνας, εκδ. Νέες Μορφές (κατάλογος) Β. Σπηλιάδη, Σ. Λυδάκης, Τ. Σπητέρης Α. Χαραλαμπίδης Ν. Αλεξίου, Μ. Καραβία, Π. Πρέκας, Πάρις Πρέκας, αναδρομική έκθεση ζωγραφικής και γλυπτικής, Gallery Αnny Balta, Θεσσαλονίκη (κατάλογος) Νίκος Γεωργιάδης, Τέχνη και Ιστορία : ο ζωγράφος Πάρις Πρέκας, περ. Επιλογές της εβδομάδας (Νομός Σερρών) Νίκος Γεωργιάδης, Όταν η ζωγραφική μιλάει με τους θεούς, περ. Επιλογές της εβδομάδας (Νομός Σερρών) 1993 Χρύσανθος Χρήστου, Η θάλασσα στη Σύγχρονη Ζωγραφική, 19 ου και 20 ου αιώνα, εκδ. Gallery Νέες Μορφές Μανόλης Βλάχος, Η Ελληνική Θαλασσογραφία, εκδ. Λιβάνη Μαρία Καραβία, Η άλλη Μακεδονία, εφ. Η Καθημερινή (10/4) 1994 Π. Πρέκας, Θ. Νιάρχος, Ν. Αλεξίου, Αφιέρωμα στην Κύπρο, ατομική έκθεση ζωγραφικής, Gallery Αργώ Λευκωσία, Κύπρος (κατάλογος) Hughes Glyn, Tankers Painted, εφ.

The Cyprus Weekly (ΙανουάριοςΦεβρουάριος) Ο Πάρις Πρέκας στην Αργώ – καταθέτει την προσωπική του κραυγή για την Κύπρο, εφ. Ο Φιλελεύθερος - Κύπρος (20/1) Ο Πρέκας στην Αργώ, περ. Το Περιοδικό - Κύπρος (22-27 /1) Η «Αργώ» φιλοξενεί έργα του Π.Πρέκα, ένθετο, εφ. Σημερινή Κύπρος (23/1) Μαρία Καραβία-Τήλεφος, Σημειωματάριο: ‘Εκθεση-

ζωγραφική κραυγή του Πάρι Πρέκα στη Λευκωσία, εφ. Η Καθημερινή (28/1)

Νίκος Γρηγοράκης, Σαντορίνη ΙΙ, ατομική έκθεση Gallery Υάκινθος (κατάλογος)

Σύγχρονο Εικαστικό Οδοιπορικό, εκδ. Διεθνές Κέντρο Εικαστικών Τεχνών Αέναον

Αλίκη Μάζη – Παπαγιάννη, Ο Πάρις Πρέκας στην «Αργώ» Κραυγή για το Βιασμό της Κύπρου, εφ. Η Σημερινή - Κύπρος (4/2)

Δήμητρα Ρουμπούλα, 30 εικόνες γεμάτες Σαντορίνη, εφ. Εθνος (18/3)

Ελένη Γκρούη, Ώρες χαραγμένες στο μέταλλο (συνέντευξη), περ. «Ε» τεύχος 261, εφ. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία (7/4)

Μαρίνα Σχιζά, Η φόρμα πάντα καταλήγει σε σύμβολο, εφ. Ο Φιλελεύθερος Κύπρου (8/2) Φωφώ Βασιλάκη, Κραυγή με Χρώμα, εφ. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία (13/2) Μάριος Πλωρίτης, Νίκος Γρηγοράκης, Σαντορίνη, ατομική έκθεση ζωγραφικής, Μέγαρο Γκύζη Φηρά, Σαντορίνη (κατάλογος) Εφ. Ελεύθερος Τύπος (29/7) Θανάσης Νιάρχος, Μια συνομιλία με τον Πάρι Πρέκα (συνέντευξη), εφ. Κυριακάτικη Αυγή (31/7) Πρόσωπα, εφ. Βήμα Κυριακής (31/7) Πάρις Πρέκας -Ζωγραφική, εφ. Η Καθημερινή (31/7) Σαντορίνη – Ακουαρέλες και κοχύλια, εφ. Η Απογευματινή της Κυριακής (31/7) Μαρία Καραβία, Αύγουστος στη Σαντορίνη, εφ. Η Καθημερινή (7/8) Ευτυχία Δελένδα – Γκρήνουαιη, Πάρις Πρέκας – Ζωγραφική, περ. Κυκλαδικό Φώς (Αύγουστος) Ευτυχία, Δελένδα-Γκρήνουαιη, Πάρις Πρέκας- Γοητευτική Έκθεσή του στη Σαντορίνη, εφ. Καθολική (13/9) Θανάσης Νιάρχος, Η Σαντορίνη του Πάρι Πρέκα, περ. Θηραϊκά Νέα (Αύγουστος-Σεπτέμβριος) Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν, Καλλιτεχνική Συλλογή της Εθνικής Τράπεζας, εκδ. Εθνικής Τράπεζας Παναγιώτης Τουρνικιώτης, Ο Παρθενώνας και η ακτινοβολία του, εκδ. Μέλισσα Πάρις Πρέκας, Τέχνη και Τεχνολογία, περ. «η λέξη» (Σεπτ.Δεκ) 1995 Τήλεφος, Πρωτομαγιά με εικαστικό στεφάνι από 20 καλλιτέχνες, εφ. Η Καθημερινή

Άννα Χατζηγιαννάκη, Η Τέχνη για όλους δεν είναι αμαρτία, εφ. Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής (2/4) Νίκος Αλεξίου, Λυρικά σονέτα, εφ. Ριζοσπάστης (16/4) Mary Machas, Dressed in Robes of Light, περ. The Athenian (Απρίλιος) Τάκης Μαυρωτάς, Άνοιξη των τεχνών: Η Σαντορίνη του Πάρι Πρέκα, περ. Marie Claire (Απρίλιος)

Εξώφυλλο βιβλίου Άδεια Ηνιοχείας, Ανδρέα Νενεδάκη, εκδ. Κέδρος (Βουκέφαλος)

Με τα πανιά της τέχνης κόντρα στο ρεύμα, εφ. η Αυγή (12 /11) Ηλεκτρονική Πινακοθήκη της Νεοελληνικής Ζωγραφικής (CD), περ. RAM (Μάιος)

Νίκος Αλεξίου, «Ταξίδια» του Πάρι Πρέκα, εφ. Ριζοσπάστης (12 /11)

Γ.Κ. Ζωγραφική για την Σαντορίνη, περ. «Ε» εφ. Ελευθεροτυπία (Μάιος)

Περσεύς Αθηναίος, Πάρις Πρέκας: Το Ταξίδι μου, εφ. Ελεύθερη Ώρα (13/11)

Ταξίδια στην Ελλάδα, περ. «η λέξη», αρ. 1127 (Μάιος - Ιούν)

Stella Sevastopoulou, An all-Greek painter, εφ. Athens News (13/11)

Συνέντευξη με τον Π. Πρέκα, περ.

Members, τ.5

Θαλασσινό «Ταξίδι» με τον Πρέκα, εφ. Ελεύθερος Τύπος (17/11)

CYMEPA – Ειρήνη – Φύση – Θάλασσα, ομαδική έκθεση ζωγραφικής, Λεμεσός – Κύπρος (κατάλογος) Φώτης Κόντογλου, Κώστας Παναγώπουλος, Νίκος Ζίας και Αθηνά Σχινά. Η Αποκάλυψη του Ιωάννη – Εικαστικές Προσεγγίσεις, εκδ. Διεθνές Κέντρο Εικαστικών Τεχνών Αέναον (κατάλογος)

Κώστας Σερέζης, Πάρις Πρέκας Το ταξίδι μου, εκδ. Τοπίο

Κώστας Γεωργουσόπουλος, Ταξιδεύοντας προς το κάλλος, εφ. Τα Νέα (3 /12) Μάνια Αποστολοπούλου, «Ταξίδι» μέσα στην τέχνη, εφ. Καλημέρα (23 /1) Ελένη Μπίτσικα - Τήλεφος, «Το Ταξίδι μου», εικαστικό λεύκωμα από τον Πάρι Πρέκα, αντικατοπτρίζει το μεγαλείο της ναυτοσύνης, εφ. Η Καθημερινή Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν, Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη – Συλλογή Μπέλτσιου, εκδ. Εικαστικό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Λάρισας. Νίκος Ζίας, Εικόνες της θάλασσας, εφ. το Βήμα (24/5) Σαντορίνη και η θάλασσα «έτεκε γην» - πρόλογος του Π. Πρέκα, εκδ. Τοπίο (φωτογραφικό λεύκωμα)

Κατερίνα Στυλιανέα, Πάρις Αλέξανδος Πρέκας «Ο δημιουργός είναι ακροβάτης που αγωνίζεται να κρατηθεί στο σχοινί», εφ. Ο Τύπος της Κυριακής (4/2)

Εφ. Ελεύθερος Τύπος (2/2)

Ιωάννης Ν. Παπαμιχαλάκης, Κώστας Σερέζης, Ειδικό ένθετο «Αθηναϊκή Κοσμική Επιθεώρησις, η κίνησις» και «Πυξίδα οι Αρχαίοι», περ. Δελτίο Διοικήσεως Επιχειρήσεων τ.307, τ.309 (Μαρτιος -Απρίλιος )

Πέγκυ Καλογιαννοπούλου, εφ. Αδέσμευτος Τύπος (15/2)

Τάκης Ψαράκης, περ. Βιβλιοφιλία (τεύχος 80)

Εφ. Αδέσμευτος Τύπος (19/2)

Νίκος Γρηγοράκης, Πάρις Πρέκας στο Κέντρο Εικαστικών Τεχνών Υάκινθος, Gallery Guide (Ιαν-Μαρτ)

Χρύσανθος Χρήστου, Ελληνική Τέχνη-Ζωγραφική 20 ου αιώνα, εκδ. Εκδοτική Αθηνών

Ελληνική Τοπιογραφία, 19 ος-20 ος αιώνας, από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης και του Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη, εκδ. Εθνική Πινακοθήκης και Μουσείου Αλεξ. Σούτζου.

Ο ζωγράφος και το μαγιάτικο στεφάνι, εφ. Το άλλο βήμα Λεόντιος Πετμεζάς, Η εικαστική δουλειά του Πάρι Πρέκα, εφ Ελεύθερη Ώρα της Κυριακής (11/1)

1996 Τήλεφος, Ξενάγηση στην Τέχνη – Σημειωματάριο: έκθεση με αντιπροσωπευτικά έργα του Πάρι Πρέκα, εφ. Η Καθημερινή (31/1)

Καθ. Νίκος Ζίας, Κυκλάδες

Εθνική Πινακοθήκη – 100 χρόνια – Τέσσερις Αιώνες Ελληνικής Ζωγραφική, εκδ. Εθνική Πινακοθήκη και Ίδρυμα Κουτλίδη (κατάλογος)

1999

Χάρης Καμπουρίδης, Πλαστικές Αρετές, εφ. Τα Νέα, (3/5)

Καθ. Νίκος Ζίας, Οι Νεοέλληνες Ζωγράφοι και η Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, έκδ. Διεθνές Κέντρο Εικαστικών Τεχνών Αέναον

Πετμεζάς Λεόντιος, Ο Πάρις Πρέκας στην γκαλερί «Αργώ», Ελεύθερη Ώρα, (16 /11)

Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη, έργα από την Πινακοθήκη Χρήστου και Σοφίας Μοσχανδρέου, Πνευματικό Κέντρο Δήμου Λευκάδας (κατάλογος)

1998

Λαϊκή Βιβλιοθήκη ΚαλαμάταςΠινακοθήκη Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης (κατάλογος της συλλογής της Πινακοθήκης)

Κέντρο Εικαστικής Δημιουργίας Ρεθύμνης-Δημοτική Πινακοθήκη Ρεθύμνου «Λ. Κανακάκης» (κατάλογος)

1997

Νίκος Γρηγοράκης, Πάρις Πρέκας, «Σαντορίνη» ή το Φως της Αμφιλύκης, περ. Συλλογές (Απρίλιος)

Αθηνά Κριτικού, Στον κόσμο της Τέχνης – Έλληνες ζωγράφοι του 20 ου αιώνα-Η Συλλογή του Μουσείου Βορρέ, εκδ Μουσείο Βορρέ (παιδικό βιβλίο)

Κίτσα Μπόντζου, Πάρις Πρέκας: Ζω και υποφέρω σαν την αμφιβολία για την οποία είμαι ευτυχής (συνέντευξη) (25/6)

Κάτια Αρφαρά, Το ύστατο της ζωής του ταξιδιού, εφ. Το Βήμα (2/11) Αρ. Ελληνούδη, Μεγάλο το κενό της απουσίας του, Ριζοσπάστης (2/11) Η. Μόρτογλου, Νικητής της τέχνης ηττημένος του θανάτου, εφ. Ριζοσπάστης (2/11) Γιώργος Κιούσης, Υποφέρει η τέχνη, ευτυχεί ο καλλιτέχνης, εφ. Ελευθεροτυπία (2/11) Τέλος του ταξιδιού για τον ζωγράφο της φυγής Πάρι Πρέκα, εφ. Το Βήμα (2/11) Ελένη Μπίστικα - Τήλεφος, Στο λιμάνι της άλλης όχθης ο Πάρις Πρέκας, ενώ το εικαστικό του ταξίδι συνεχίζει κοντά μας, εφ. Η Καθημερινή (3/11) Κωστής Γεωργουσόπουλος, Το πνεύμα του τόνου-ο Πρέκας, εφ. το Βήμα – Πανόραμα Ο ζωγράφος των καραβιών έφυγε ξαφνικά, εφ. Η Καθημερινή (3/11) Έφυγε νωρίς και απρόσμενα, εφ. Αυγή (3/11) Artist Paris Prekas passes away, εφ. Athens News (3/11) Σαράντος Καργάκος, Ο Πρέκας ήταν μια σπουδαία ζωγραφική, εφ. Ελεύθερος Τύπος (3/11) Κ. Παπαϊωάνου, περ. Ποντίκι (4/11) Σόνια Ζαχαράτου, Άραγε ζει ο Βασιλιάς Αλέξανδρος, περ. 7 Μέρες TV (6-12/11) Τελευταίο ταξίδι του Πρέκα, Το βήμα της Κυριακής (7/11) Β. Τσεβελέκου, Έφυγε ο Πάρις Πρέκας, εφ. Ελεύθερος Τύπος Ντιάνα Αντωνακάτου, Πάρις Πρέκας ο ζωγράφος, εφ. Θηραϊκά Νέα Θανάσης Νιάρχος, περ. «η λέξη» Κάλλια Αναγνωστάκη, εφ. Ελεύθερος Τύπος Παναγιώτης Τέτσης, Κώστας Τσιρόπουλος κ.α. « Για τον Πάρι Πρέκα», αφιέρωμα στην μνήμη του ζωγράφου εκδ. Παρακείμενα - Ευθύνη 2000 Έλληνες Καλλιτέχνες-Αναζητήσεις 1950-2000-η μόνιμη συλλογή,

Α΄ Έκθεση Έργων Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, εκδ. Τομέας Αρχαιολογίας & Ιστορίας της Τέχνης Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν, Το Φως της Ελλάδος στη Σύγχρονη Τέχνη, Πολιτισμικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων Μελίνα Μερκούρη Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν, Το Λιμάνι του Πειραιά, ομαδική έκθεση ζωγραφικής, εκδ. Αστρολάβος, (στα πλαίσια των «Ποσειδωνίων») Αθηνά Σχινά, Η θάλασσα, εκδ. ΟΛΠ (Βράβευση post mortum για τη ζωγραφική στον Πάρι Πρέκα) Τέσσερις Αιώνες Ελληνικής Ζωγραφικής, από τις Συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης και του Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη, εκδ. Εθνική Πινακοθήκη Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου Ευθυμία Γεωργιάδου-Κούντουρη, Ζωή Γοδόση, Η Συλλογή του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Φλώρινας, (μέρος δεύτερο) στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο, Θεσσαλονίκη (κατάλογος) Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών 16 ος – 20 ος αιώνας, 4 ος τόμος, εκδ. Μέλισσα Χ.Χρήστου, Σ. Λυδάκης, Κ. Γεωργουσόπουλος, Μ. Πρέκα, Η Ελλάδα του Πάρι Πρέκα, εκδ. Τοπίο Τίνα Πανωρίου, Η Ελλάδα του Πρέκα, περ. Συνδετήρας (Οκτ.Δεκ.) Μαρία Κουζινοπούλου, Τοπία της Ελλάδος ως μέτρο ζωής, εφ. Αγγελιοφόρος (2/11) Άλκη Γιακουμή, Η Ελλάδα του Πάρι Πρέκα, Εφ. Η Αθηναϊκή (10/11) Christy Papadopoulou, Artist Paris Prekas Ode to Greece, περ. Athens Arts and entertainment, (14/11) Μαρία Καραβία, Στη γενέθλια γη, εφ. Το Βήμα (19/11) Στάντης Αποστολίδης, Η Ελλάδα που συγκινεί και εμπνέει, εφ. Ελευθεροτυπία (24/11) Μαν. Λιγνός, Η Ελλάδα του Πάρι Πρέκα, Το λεύκωμα –οδοιπορικό, εφ. Θηραϊκά Νέα (Νοέμβριος) Αναστασία Φωτοπούλου, Ο Πάρις Πρέκας, Ο Παυσανίας του χρωστήρα περ. Νέμεσις (Δεκ)

www.art.com.gr Άρτεμις Καρδουλάκη, Η Ελλάδα του Πάρι Πρέκα, Τα Νέα της Τέχνης (Δεκ)

Φωτεινή Γεωργούλα, Ένα αξέπεραστο δείγμα εικαστικών, εφ. Ηπειρώτικος Αγών (17/5)

Μάρθα Φωτοπούλου, Το πορτρέτο της Ελλάδος από τον Πάρι Πρέκα, περ. Κηφισός (Δεκέμβριος)

Χάρης Καμπουρίδης, Τέχνη Πολιούχος, Πόλεις, Οικισμοί & Γειτονιές στην Ελληνική ζωγραφική 19 ος και 20 ος αι., εκδ. Αρχείο Νεοελληνικής Τέχνης – Εταιρεία Εικαστικών Μελετών (κατάλογος)

Η. Μόρτογλου, Πάρις Πρέκας Οδοιπορικό Καρδιάς, εφ. Κυριακάτικος –Ριζοσπάστης Δημήτρης Χαρίτος, Περιδιαβάζοντας με χρώματα και αγάπη, περ. Αντί (15/12) Εικαστικό χαίρε στον Πάρι Πρέκα, περ. Δελτίο Διοικήσεως Επιχειρήσεων (Ιαν-Φεβ) 2001

Ίρφαν Εφέντη, Πολιούχος Τέχνη, εφ. Των Πολιτιστικών Ξάνθης (29/12) Καθ. Στέλιος Λυδάκης, Εικαστικό ραντεβού, εφ. Η Απογευματινή (11/6)

Κ. Γεωργουσόπουλος, Χρύσανθος Χρήστου, Η Ελλάδα του Πάρι Πρέκα, περ. Κατοικία (Δεκ-ΙανΦεβ)

Τέχνη-Εικαστικά: Πινελιές από Ελλάδα, εφ. Ο Αδέσμευτος (14/7)

Νέλλη Μισιρλή, Όλγα ΜεντζαφούΠολύζου, Κλασσικές Μνήμες στη Σύγχρονη Τέχνη, Πολιτιστικό Κέντρο Αλέξανδρος Ωνάσης, Olympic Tower – Νέα Υόρκη Η.Π.Α. σε συνεργασία με την Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, εκδ. Αδαμ (κατάλογος)

Σέσσυ Σαμόλη, εφ. Η Βραδυνή (29/7)

Γ. Τζεδάκης, Τα τοπία της Ελλάδος, εφ. Ελευθεροτυπία (24/7)

Μανόλης Βλάχος, Πάρις Πρέκας Η μαγεία της ΥδατογραφίαςΚαστελόριζο, εκδ. Τουμπή «Πορτρέτα» της Ελλάδας, εφ. Ριζοσπάστης (7 /11)

Ιππείς της ζωφόρου του Παρθενώνα, περ. Traffic (22/4) Ελένη Μπίστικα, Σημειωματάριο: Τα άλογα του Πρέκα για πρώτη φορά, εφ. Η Καθημερινή (22/4) Γ.Α.Κ., Ιππείς του Παρθενώνα, εφ. Ελευθεροτυπία (22/4) Άλογο, περ. Ο λόγος της Ε.Ο.Ι. (Ελληνική Ομοσπονδία Ιππασίας) (23/4)

Ι.Κ., Αφιέρωμα στο άλογο, εφ. Η βραδυνή (26/4) Νίνα Βλάχου, Πολιτισμός, εφ. Απόφαση (26/4) Γ.Κ. Έργα εμπνευσμένα απ’ τα άλογα του Παρθενώνα, εφ. Η Ναυτεμπορική (26/4) Βάνα Παπαδοπούλου, Οι ιππείς του Παρθενώνα, περ. Ραδιοτηλεόραση (8-14 Μαΐου)

Πετμεζάς Λεόντιος, Ο Πάρις Πρέκας στην γκαλερί Αργώ, εφ. Ελεύθερη Ώρα (9/11)

Δημήτρης Ταταράκης, Ο Πάρις Πρέκας, περ. Συλλογές (Νοέμβριος)

Χάρης Καμπουρίδης, Παλιό καλό κρασί, σε νέες φιάλες, εφ. Τα Νέα (19 /11)

Elisabeth-Evangélie Bargue, διπλωματική εργασία – μονογραφία, L’ οeuvre de P. Prekas, Ecole du Louvre, Παρίσι

Παπαδοπούλου Βάνα, Οι ακουαρέλες του Πρέκα, περ. Ραδιοτηλεόραση, τ. 1763 (20 /11 – 5/12)

2002

Νίκος Μίτσης, Ερανίσματα περί Χίου και Χίων, τόμος Α΄ εκδ. Αλφα-Πι

Αννα Συνοδινού, Μαρία Φωστιέρη, Χάρης Βλαβιανός, Φαίδων Πατρικαλάκης, περ. «Το Αιγαίο – Λογοτεχνία και Τέχνη», ειδική έκδοση του περ. «η λέξη» και του Υπουργείου Αιγαίου. Ειρήνη Οράτη, Μαργαρίτα Καραπάνου, Κωνσταντίνα Αδαμοπούλου, Άρης Ραπίδης Ύδρα- Εικαστικές Αποτυπώσεις, εκδ. Ιστορικό Αρχείο Ύδρας και Alpha Bank 2003 Καθ. Νίκος Ζίας, Εικαστικά και Λογοτεχνικά Παράλληλα, εκδ. Διεθνές Κέντρο Εικαστικών Τεχνών, Αέναον (στα πλαίσια των εορτασμών των 120 χρόνων από την γέννηση του Νίκου Καζατζάκη)

Πάπυρος Larousse (σελ. 1457) Μάνος Στεφανίδης, Ελληνομουσείο τ. β’, εκδ. Μίλητος.

2006

Η. Μόρτογλου, Ταξίδια στην εικαστική δημιουργία, εφ. Ριζοσπάστης

Νίκος Χρ. Αλιμπράντης, Γενεαλογικά της Σαντορίνης, εκδ. Θηραϊκά Νέα Νίκος Γρηγοράκης, Συλλογή Γιάννη Παπακωνσταντίνου: Δύο Αιώνες Νεοελληνικής Χαρακτικής, εκδ. Γκοβόστη

2005

Ανθούλα Δανιήλ, Ζωγραφίζοντας Τοπία της Ελλάδος, εφ. Η Καθημερινή (25/9)

Γ.Κ. Τοπία της Ελλάδος, περ. Ιδανικό Σπίτι (Σεπτέμβριος)

Μαρία Λάμπρου, Εφ. Απόφαση (9/11)

20ο αιώνα – Όραμα, εμπειρία και ανάπλαση του χώρου, εκδ. Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β&Μ Θεοχαράκη

Ελένη Μπίστικα, Άλογα κοντά στην ορεινή φύση, εφ. Η Καθημερινή (24/4)

Χάρης Καμπουρίδης, Συλλογή έργων Ελλήνων Ζωγράφων για τους Ολυμπιακούς Αγώνες «Αθήνα 2004», Εκδ. Τουμπή

Χάρις Καλλιγάς, «The New Griffon», εκδ. Εύνοστος, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, Αμερικάνικη Σχολή Κλασικών Σπουδών.

Γιώργος Ν. Μπαχάς, αφιέρωμα El Daba – Κλουβί 17, περ. Νέμεσις, (τ.60, Δεκ.)

περ. Δελτίον Διοικήσεως Επιχειρήσεων (τ.347 Ιουλ.-Αυγ. και τ.349 Νοεμ.-Δεκ.)

Ελένη Μπίστικα, Ένας άλλος Αύγουστος σε μια άλλη Αθήνα, εφ. Η Καθημερινή (7/8)

Το Αιγαίο στη Λογοτεχνία και την Τέχνη, Αίθουσες Πολιτιστικού Κέντρου Μυτιλήνης, εκδ. Υπουργείου Αιγαίου

Η. Μόρτογλου, Π. Πρέκας πάντα κοντά μας, εφ. Ριζοσπάστης Κυριακής (31/10)

Η.Μ. Σύμβολο Ελευθερίας, εφ. Ριζοσπάστης (23/4)

Ακουαρέλες του Πάρι Πρέκα, εφ. Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία (8/11)

Άννα Βλαβιάνου, Το Τραγούδι θέλει θάλασσα, εφ. Το Βήμα (31/8)

462 463

Τέχνη Πολιούχος στα Ιωάννινα, Η Βραδυνή (24/5)

Αθηναίων – Πάρκο Ελευθερίας, εκδ. Αρχιτεκτονοφιλία

Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου Ρογκάν, Παρίου Φωτός Αντίδωρον, έκθεση ζωγραφικής – γλυπτικής αίθουσα Δήμου Αθηναίων – Μελίνα Μερκούρη, εκδ. Δημοτική Εταιρεία Πολιτιστικής Ανάπτυξης Πάρου (ΔΕΠΑΠ)

Ζωγραφήματα, από τη Συλλογή Μελέτη Φικιώρη, Κουμαντάρειος Πινακοθήκη Σπάρτης, εκδ. Εθνικής Πινακοθήκης και Μουσείου Αλεξ. Σούτζου (κατάλογος) Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου - Ρογκάν, The Consecrated Light of Paros, ομαδική έκθεση ζωγραφικής, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Βρυξέλλες (κατάλογος) Καθ. Νίκος Ζίας, Τα Λιμάνια του Ελληνισμού, εκδ. Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης Καθ. Στέλιος Λυδάκης, Απόψεις της Αθήνας από Σύγχρονους Έλληνες Ζωγράφους, Πύλη Αμμοχώστου, Κύπρος, ΜάιοςΙούνιος (κατάλογος) Χάρης Καμπουρίδης, Γίγαντες της θάλασσας, τα Τάνκερ του Πάρι Πρέκα, ατομική έκθεση ζωγραφικής, Gallery Fine Arts Kapopoulos (κατάλογος)

Ειρήνη Οράτη, Από τη συλλογή της Alpha Bank – Ελληνική Τέχνη από το 1920 έως σήμερα, κατάλογος έκθεσης του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης

Τζούλια Δημακοπούλου, Νέες Μορφές – 50 χρόνια μετά, εκδ. Νέες Μορφές (κατάλογος)

Δρ. Βίκυ Σαρακατσιάνου, Μεγάλοι Δημιουργοί στον Εικαστικό Κύκλο, εκδ. Γκαλερί Εικαστικός Κύκλος

Ίρις Κριτικού, Συνέβη στην Αθήνα, Πολιτιστικός Οργανισμός Δήμου Αθηναίων (κατάλογος)

Η. Μόρτογλου, Εικαστικές ιστορίες ανθρώπινου μόχθου, εφ. Κυριακάτικος Ριζοσπάστης

Ίρις Κρητικού, Υδατογραφώντας το Ελληνικό Τοπίο, Πινακοθήκη Σύγχρονης Βαλκανικής Τέχνης Κοντιά - Λήμνος (κατάλογος)

2007 Η. Μόρτογλου, Πάρις Πρέκας Μεγάλος Δημιουργός σπάνιος άνθρωπος, εφ Ριζοσπάστης (27-28/10) Το Άγιον Όρος στην Ελληνική Τέχνη, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης και Αγιορείτικη Πινακοθήκη της Ιεράς Μονής Σίμωνας Πέτρας, Θεσσαλονίκη Μανόλης Βλάχος, Η Νεώτερη Ελληνική Ζωγραφική στη συλλογή της Τράπεζα της Ελλάδος, εκδ. Τράπεζας της Ελλάδος Νίκος Γρηγοράκης, «Σαντορίνη» χαρακτικά και σχέδια Ελλήνων Καλλιτεχνών, εκδ. Πνευματικό Κέντρο Μέγαρο Γκύζη (κατάλογος) 2008 Όλγα Μεντζαφού-Πολύζου, Λίνα Τσικούτα, Ειρήνη Οράτη, Κατερίνα Σταθοπούλου, Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ Ζωγραφική –ΧαρακτικήΓλυπτική εκδ. Ιδρυμα Ευαγγέλου Αβέρωφ-Τοσίτσα

Ε.Π. Ο Πρέκας στο Πήλιο, περ. Ραδιοτηλεόραση (24-30/7)

Χάρης Καμπουρίδης, περιοδ. Δελτίον Διοικήσεως Επιχειρήσεων, (τ.351, Μαρτ.-Απρ. και τ.355)

Γ.Ε. Κιούσης, Ο λάτρεις του Πάρι Πρέκα, Ελευθεροτυπία (2/11)

Τήλεφος – Ελένη Μπίστικα, εφ. Η Καθημερινή (14/5)

Εξώφυλλο και εσωτερική εικονογράφηση λογοτεχνικού περιοδικού «Πάροδος» (τ.22), συνέντευξη με τη Αριστούλα Ελληνούδη

Νίκος Ζίας, Νότα Κούρου, Στέλιος Λυδάκης, Πάρις Πρέκας, ο ζωγράφος, εκδ. Χώρος Τέχνης Αιγόκερως

Γίγαντες της θάλασσας, εφ. Τα Νέα (16/5)

Γιώργος Π. Ιατρού, Σούνιο Λαύριο-Κερατέα, εκδ. Μ. Τουμπής

Γ.Α.Κ. (Γεώργιος Κιούσης) Ο στόλος του Πάρι Πρέκα στον Άλιμο, εφ. Ελευθεροτυπία (16/5)

Ι.Μ. Βαρβιτσιώτη, Οι άγνωστες κιβωτοί της νεοελληνικές Τέχνης, εφ. Το Βήμα της Κυριακής (2/10)

Σπάνια σειρά έργων, Τεχνόραμα – εφ. Η βραδυνή (16/5)

Μεγακλής Ρογκάκος, Silent Dialogues, A.C.G. Art 2008

Σόνια Μαγγία, Οι Γίγαντες της Θάλασσας, εφ. Αδέσμευτος (23/5)

Η. Μόρτογλου, Πάντα κοντά μας, εφ. Ριζοσπάστης (1/11)

Νίνα Βλάχου, Εις μνήμην του Γίγαντα της Τέχνης (24/5)

Π. Πρέκας, Χρυσ. Χρήστου, Στ. Λυδάκης, Μ. Βλάχος, Θ. Νιάρχου, Χ. Καμπουρίδη, Κ. Γεωργουσόπουλος, Πάρις Πρέκας, Κρήτη το Νησί της Λεβεντιάς, εκδ.

Gallery Fine Arts E. Καπόπουλος.

Νίνα Βλάχου, Συνομιλώντας με τον Πάρι Πρέκα, εφ. Απόφαση (10/11)

2004

Καθ. Στέλιος Λυδάκης, Απόψεις της Αθήνας από Σύγχρονους Έλληνες ζωγράφους, εκδ. Μέλισσα

Ειρήνη Οράτη, Συλλογές, Εικόνες της θάλασσας, από τη συλλογή της Alpha Bank, εκδ. Alpha Bank

Μ.Λ., Αφιέρωμα στον Πάρι Πρέκα στο Μουσείο Μπενάκη, εφ. Θηραϊκά Νέα

Kαθ. Στέλιος Λυδάκης, Απόψεις της Αθήνας από Σύγχρονους Έλληνες Ζωγράφους, εκδ. Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών Βούρου-Ευταξία

Θ. Χρήστου, Σπ. Μοσχονάς, Γ. Κακούρου Χρόνη, Λιμάνια του Ελληνισμού– Η Ελληνική Λιμενογραφία, εκδ. Διεθνές Κέντρα Εικαστικών Τεχνών Αέναον

Η. Μόρτογλου, Ζωγραφικές Απόψεις της Αθήνας, εφ. Ριζοσπάστης

Natalia Sakkatou, η Ακρόπολης - Πάρι Πρέκα, Kultur, Athener Zeitung (24/9, N 531)

Αριστούλα Ελληνούδη, περ. «Εθνική Αντίσταση» (τ.126 Απρ.-Ιουν.)

Χάρης Καμπουρίδης, Πάρις Πρέκας - Ον λογικό και Ά-λογο, Κέντρο Τεχνών του Δήμου

Τήλεφος, Βραδιά Πάρι Πρέκα στο Μουσείο Μπενάκη, εφ. Η Καθημερινή (28/10)

Πάρις Πρέκας, El Daba - Κλουβί 17, αυτοβιογραφικό ημερολόγιο, εκδ. Χώρος Τέχνης Αιγόκερως

Σέσσυ Σαμόλη, Εικαστική αφιέρωση, εφ. Ελεύθερος Τύπος (25/5) Βασίλική Τσεβελέκου, Υδάτινα Γλυπτά γεμάτα μνήμη, εφ. Ελεύθερος Τύπος (26/5)

Ελίζα Γερολύμου, Σύγχρονη Ελληνική Ζωγραφική: Συλλογή Καγκελάρη, Κέντρο Τέχνης Δημοτική Πινακοθήκη Ψυχικού, Κληροδότημα Μ. & Τ. Λέφα 2009 Χάρης Καμπουρίδης, Η νεοελληνική τοπιογραφία από τον 18ο έως τον

Έκθεση χειρόγραφων Ελλήνων Δημιουργών, Scripta Manent, Τεχνόπολης Δήμου Αθηναίων. εκδ. περιοδικό «η Λέξη» (κατάλογος) Ο Πάρις Πρέκας συμμετείχε σε πολλά ημερολόγια, περιοδικά, έντυπα - όπως της Association Universitaire Athéna από το 1997 έως το 2002 και Arista, sur les chemins de l’ excellence από το 2003 έως το 2012 - καθώς και σε εξώφυλλα και εικονογραφήσεις βιβλίων συγγραφέων, π.χ. του Ευάγγελου Αβέρωφ – Τοσίτσα, της Αμαλίας Μεγαπάνου, του Ανδρέα Νενεδάκη, της Λίλης Ζωγράφου κ.α., πολλά έργα του έγιναν αφίσες για θεατρικά έργα, συνέδρια, εκδηλώσεις όπως π.χ. Athens CS10-W-97, Διεθνής Ιππικός Αγώνας κτλ...

www.art.com.gr

9

7 8 9 6 0 4

7 6 1 0 7 4